Transcript SU VARLIĞI VE KURAKLIK - Çölleşme ve Erozyonla Mücadele

ÇÖLLEŞME İLE MÜCADELE KAPSAMINDA
SU VARLIĞI KURAKLIK
ve
TARIMIMIZ
Prof. Dr. Orhan DOĞAN
Çölleşme ve Erozyon Kontrol Genel Müdürlüğü
DÜNYANIN SU VARLIĞI
Dünya’nın su varlığı : 1360 milyon km3.
Bu suyun % 97.2’si okyanuslarda ; % 2.8’i ise
karalarda ve atmosferde bulunur. Yer kürenin
alanı 510 milyon km2 .Bu alanın 361.2 milyon
km2’ si okyanus ve denizlerle kaplıdır.148.8
milyon km2 alan ise karalarla kaplıdır.
Dünyadaki suyun ancak % 26.6 yani 3.9
milyon km3’ ü tatlıdır. Tatlı suların % 80’i
devamlı buzul, derin yeraltı suyu ve
atmosferde buhar halinde bulunur. Buna göre
dünyada her yıl yenilenebilir su (insanların
yararlandığı su) 40.000 km3’ tür. Bu su,
dünyada var olan suyun 1/1000’dir.
Okyanuslarda 1250 mm/yıl ; Karalarda 410
mm/yıl buharlaşma olur.
Buna karşılık okyanuslara 1120 mm/yıl
karalara 720 mm/yıl yağış düşer.
Karalara düşen yağışın %24’ü yüzey akışa
geçer; %64’ü Toprağa sızar ve geriye kalan
%12’si toprak-bitki ve binalarda tutulur. Genel
Toplamda yeryüzüne düşen yağışların %38’i
buharlaşmaktadır.
TÜRKİYE’NİN SU
VARLIĞI
Ortalama yağış : 642,6 mm/yıl
Bu değer 501 km3 suya eşdeğerdir.
Buharlaşma: 274 km3
Yeraltına sızma: 41 km3
Komşu ülke suları: 7 km3
Bu yağışların akışa geçen bölümü
186
km3’dür.
(akış/yağış
oranı
%37’dir)
Kullanılabilir Yerüstü su pot. 98 km3
Kullanılan su miktarı
44 km3
Yeraltı su potansiyeli
14 km3
Yeraltı su kullanımı
6 km3
Kullanılabilir su potansiyeli 112 km3
Su potansiyelinin kullanım oranı
%40










Tarımda sulama ile tüketim
% 70
Sanayide Tüketim
% 22
Kentsel ve kırsal tüketim
%8
Dünyada su tüketimi 800 ton/yıl /kişi
Türkiyede su tüketimi (+/-) 1500 ton/yıl/ kişi
Dünyada tarım alanlarının %16 sı sulanmakta ve
toplam ürünün % 40 ‘nı karşılamaktadır.
Türkiyede tarım alanının %20 si sulanmaktadır.
Ekonomik sulanabilir arazinin %65 ‘i
sulanmakta.
Toplam sulanan alan yaklaşık 5.5 milyon ha
Bir kilogram buğday için bir ton suya ihtiyaç
vardır.
TÜRKİYEDE SU KULLANIMI
PROJEKSİYONU
2004 Yılı
2023
Sulama
32 km3
İçme Suyu 7 km3
Sanayi
5 km3
TOPLAM
44 km3
1500 ton/kişi-yıl
Nüfus 74 milyon
72 km3
18 km3
22 km3
112 km3
Yılı
Zaman ( Süre )
İnfiltrasyonda azalma, yüzey akış ,
yeraltı suyu beslenmesinde azalma
Yüksek sıcaklık, çok rüzgar,
düşük nisbi nem,
aşırı güneşlenme,
bulut kapalılığının azlığı
Terleme ve buharlaşmada azalma
Toprak Suyunda Azalma
Hidrolojik
Kuraklı
Bitkide su stresi, biyomas
ve verimde azalma
Akarsu seviyelerinde azalma,
Rezervuarlara akışlarda azalma,
Islak alanlarda yaban hayatta
azalma
Ekonomik Etkiler
Tarımsal Kuraklık
Yağış açığı
( miktar – şiddet – zaman )
Meteorolojik
Kuraklık
KURAKLIK
Sosyal Etkiler
Çevresel Etkiler
Yıl
Şekil 1.
1961-1990 dönemi ortalamalarından farklara göre hesaplanan
küresel yıllık ortalama yüzey sıcaklığına anomalilerinin 1860-1998
dönemindeki değişimleri (*).
Küresel İklim Değişim İşaretleri






Buzulların erimesi, kar örtüsünün azalması
Deniz suyu seviyesinin yükselmesi(10-25 cm)
Tropikal bitki -balıkların kutuplara yayılması
Havadaki kirleticilere hassas kuşların azalması
(İngiltere’de 22 milyon çift kuşun 17 milyonu yok
oldu)
Kuzey enlemlerde ağaçlardaki yaş halkaları daha
hızlı büyüdü.
Son 1400 yılın en sıcak yılları 1990 lı yıllarda oluştu.
Küresel İklim Değişiminin Tahribatı






Sulak alanların yaklaşık yarısı son 100 yılda yok
oldu.
Dünyada tatlı su balıklarının %20 si kayboldu.
Ormanların yarısı tüketildi.Ağaç türleri %9 yok olma
riskinde.
Balık alanlarının %70 i aşırı avlanmaya maruz.
Son 50 yılda tarım alanlarının 2/3 ü erozyonla
verimsizleşti.
Orman alanlarının 1/3 ü tarım alanına dönüştü.
Şekil 2. Hidrolojik çevrimin şematik gösterimi.
Şekil 4.
Ülke genelindeki tüm akarsu havzalarına ait ölçülmüş uzun dönem
yıllık toplam ortalama akımlar ve trendleri.
Tablo1.
Türkiye Akarsu Havzaları kurak ve ıslak dönemlerini gösteren çizelge.
Çizelge 2. Akarsu havzaları ve akım özellikleri
Şekil 5.
Türkiye’nin uzun yıllar gözlemlerine göre hidrolojik kuraklık haritası.





20.Yüz yıla enerji kaynakları damgasını
vurmasına karşılık;
21.Yüz yıla tarım yönetimi ve özellikle su
kaynaklarının yönetimi damgasını vuracaktır.
Gerekli önlemler alınmazsa TÜRKİYE su
sorunları yaşamaya aday bir ülke olacaktır.
Su yönetimi Türkiye’nin geleceği ve yaşam düzeyi
için kritik bir önem taşımaktadır.
Yazın içemediği suda kışın boğulan bir ülke
olmamak için önlemler alınması.
Su Tasarrufu İçin Bazı Öneriler






Tarımda az su tüketen sulama yöntemleri
seçilmeli
Sanayide az su kullanan üretim teknolojileri
kullanılmalı
Ormansızlaşma önlenmeli
Bireylerin ve toplumun bilinçlendirilmesi
Toprak ve su kaynaklarının korunması ve akılcı
yönetimi
Çerçeve SU YASASI çıkarılmalı
Koruma-kullanma ilkelerine uyulmalı
TÜRKİYE TARIM
POLİTİKASI
Tarımın Sorun Sanılan Sorunları
• Milli gelir payı düşüyor
• Nüfus içindeki payı yüksek
• Verim düşük
• İşletmeler küçük
• Desteklerin bütçeye yükü fazla
• Kendine yeterlilik kayboluyor
• İthalat artıyor
• İhracat payı düşüyor
• Üreticilerin geliri düşüyor
• Kırdan kente göç devam ediyor
. Tarımın Gerçek Sorunları
•Tarım sektörü potansiyel üretim
seviyesine erişememekte,
• Politika amaçları belirsiz,
• Desteklerin yükü ve getirilerinin
dağılımı eşitsiz,
• Uluslararası rekabet gücü azalmakta,
• Çevre sorunları ihmal edilmekte,
• Bio-çeşitlilik giderek kaybolmakta,
OYSA;
Tarım Politikalarının Amaçları
• Üretici geliri-üretici refahı
• Fiyat İstikrarı
• Üretici gelir İstikrarı
• Ucuz gıda-tüketici refahı
• Gıda güvencesi
• Kendine yeterlilik
• Kırsal kalkınma
• Kırsal gelir dağılımı
Devletin Sürekli ve Süreli Kaynak Ayırması Gereken Alanlar
Sürekli Kaynak Gerektirenler
Fiziksel Altyapı Yatırımları
• Sulama Yatırımları
• Ulaşım
Teknik AR-GE Faaliyetleri
• Teknoloji geliştirme ve transfer
• Yeni ürün ve tür geliştirme
• Bilgi ağı ve yönetimi
• Koruma ve kontrol
• Uluslararası Anlaşmalar
• Çevre
Ekonomik AR-GE Faaliyetleri
• Dış ticaret önlemleri
• Uluslararası ve İkili Anlaşmalar
• Piyasa denetleme ve düzenleme
• İç ve dış piyasa izleme ve analiz
• Çevre
Sürekli Kaynak Gerektirenler
İnsan gücü Kapasite
Geliştirme
• Çiftçiler
• İlgili kurumlar
Yayım
Gerekli Yasal Düzenlemelere Hazırlık
Asgari Geçim (safety net)
Güvenlik Stokları
Süreli Kaynak Gerektirenler
Piyasalar
• İşlerlik kazandırma
• Aksaklıkları giderme
Çiftçi örgütlenmesi
Pazarlama ve Tanıtım
• Standart belirleme
• Yeni pazar olanakları oluşturma
AR-GE Uygulaması
• Yeni ürün ve tür geliştirme
• Yeni girdi kullanımı
• Ürün değiştirme için uyum
BAZI ÇÖZÜM ÖNERİLERİ
5403 Sayılı Toprak Koruma ve Arazi Kullanım Yasası
Yasanın 5. ve 13. Maddeleri uygulamada;(Komisyon
Oluşumu,Tarım Arazilerinin Amaç Dışı Kullanımı)
Amaç dışı kullanımlarını engellemek üzere Ovaların
Tarımsal Sit Alanları olarak kabul edilmesi,
26





Madde- 8 Tarım Arazilerinin
Sınıflandırılması,Arazi Parsel Büyüklüklerinin
Belirlenmesi
Madde-10 Arazi Kullanım Planlaması
Madde-14 Tarımsal Potansiyeli Yüksek
Büyük Ovaların Belirlenmesi ve Korunması
Madde-15 Erozyona Duyarlı Alanların
Belirlenmesi,korunması
Madde 17. Arazi Toplulaştırması ve
Dağıtımı
27
•5403 sayılı YASA’nın tüm maddelerinin
ödünsüz uygulanması
•Mer’aların Islahı, yönetimi ve korunmasına
ilişkin 4342 Sayılı Mer’a Yasası’na işlerlik
kazandırılması ve bu amaçla tapu ve kadastro
çalışmalarına hız verilmesi,
28
Ayrıca;
• Sürdürülebilir
tarımı teşvik edecek program ve
politikaların geliştirilmesi ve uygulanması
Yerel tarım sistemlerine kolayca uyabilen toprak
korumalı tarım paketlerinin üretilmesi, devlet
tarafından desteklenmesi,
•
Konuyla ilgili Kamu kuruluşlarında hizmet içi
eğitimle
genç,
uygulayıcı
mühendislerin
yetişmelerinin sağlanması,
29
• Toprak ve su kaynaklarının geliştirilmesi amacı ile
hazırlanan plan ve projelerde kullanılan kriterlerin
kesinlikle araştırma bulgularına dayandırılması, Bu
nedenle Araştırma Enstitülerinin güçlendirilmesi
• Erozyonun da deprem, taşkın, heyelan gibi doğal afet
kabul edilmesi, tasarruf tedbirlerinden etkilenmemesi
• Konuyla ilgili Kamu kuruluşlarında hizmet içi eğitim
ile genç, uygulayıcı mühendislerin yetişmelerinin
sağlanması,
30
• Erozyon,toprak, su,bitki,çevre
vb.konularında her kesimin ekolojik
okur-yazar olmasını sağlayıcı eğitimlerin
düzenlenmesi,
31
Toprakların bilinçli kullanılması, kişinin
doğduğu yerde mutlu edilmesi, kırsal ve
kentsel yaşam arasındaki seviye farkının en
aza indirilmesi için sosyal barışın topraktan
geleceği gerçeği de düşünülerek toprak
degredasyonu ve erozyon ile mücadeleye çok
önem verilmesi,
Zorunludur.
32
UYGULAMA ÇALIŞMALARI ( 2010 YILI )
(50 yıllık eklenik veriler)
Uygulama
Sorun Alanı
(ha)
50 Yıllık
uygulama
(ha)
Erozyon Kontrol
(Ağaçlandırma, teras
v.s.)
57,6 milyon
5 milyon
525
Sulama
8,5 milyon 5 .5 milyon
27
Toplulaştırma
8,5 milyon
3 Milyon
92
Drenaj- Islah
4,3 milyon
500000
380
Tamamlama
için gereken
yıl
33
O HALDE;
* Doğal varlıkların korunması,
geliştirilmesi
ve yönetimine ilişkin YÖNETSEL ve TEKNİK
çalışmalara öncelik ve hız verilmelidir.
* Türk tarımını ithalatçı durumdan ihracatçı
duruma getiren politikalar üretilmelidir.
34
• Kırsal kesim nüfusunun % 25’ lerden
%10’lara düşürülmesi için eko-sanayileşme ve
üretim artışı için gerekli önlemler alınmalıdır.
• Doğal varlıklardaki degredasyonu arttıran
sosyal ve siyasal baskılar önlenmeli ya da en
aza indirilmelidir.
35
- Arazi kullanım planlaması,
- Ekonomik işletme büyüklüklerinin
belirlenmesi,
- Arazi toplulaştırma çalışmalarının
tamamlanması,
- Ve benzeri hizmetlere daha da hız
verilmesi, sağlanmalıdır.
36
• Tarım topraklarının ve meraların
erozyondan
korunması ve bilinçli yönetimi,
• Sosyal sorunlar yaratan kırsaldan kente
sağlıksız göçün önlenmesi,
• Eko-sistemin korunması,
• Yüzey sularının değerlendirilmesi,
37
ÇÖLLEŞME İLE MÜCADELE
“ULUSAL EYLEM
PROGRAMI”uygulamalarına hız verilmesi,
Miras Hukukunun, şartlara ve arazilerin
parçalanmasını önleyecek şekilde, yeniden
düzenlenmesi, zorunludur.
38
O HALDE




SU YASASI çıkarılmalı,
Nehir tipi hidroelektrik santrallerin
(HES)tesisi; ekosisteme zarar
vermemeli,doğanın ve havzada yaşayanların
su haklarını kollamalı,
Yabancılara arazi satışlarında daha duyarlı
olunmalı
Madencilik Çalışmalarının ekosistemle
barışık ve uyumlu olması sağlanmalıdır.
39
Gıda,Tarım ve Hayvancılık Bakanlığı




Kullanılabilir su kaynaklarının %75 ‘ini
kullanan tarım sektörünün modernleşmesi
Toprak varlıklarının netleştirilmesi ve
haritalanması
Su kaynaklarının yönetimi
Toprak kaynaklarının yönetimi
40




Mera Yönetimi
Çiftçilerin toprak korumalı tarım için
desteklenmesi
Tarla içi geliştirme hizmetlerine ağırlık
vermesi
Toprak ve su kaynaklarına veri sağlayıcı
araştırma enstitülerinin güçlendirilmesi
Konularına da ağırlık vermelidir.
41
BEKLENTİLERİMİZ
1- Su Yasasının çıkarılması
2- Yeşil enerji üretimine yönelinmesi,
3- Düşük maliyetli damla sulama sistemlerinin
yaygınlaştırılması
4- Sulama oranının %10-15 azaltılması ile 2025
yılına kadar kentsel ve sanayi su ihtiyacını
karşılayıcı önlemlerin alınması
5- Kentlerin su şebekelerindeki %25-50 lik kaçak
ve kayıpların önlenmesi
42
6- Yer altı sularının bilinçli, tekniğine
uygun kullanılması
7- Su hasadı çalışmalarına önem verilmesi
8- Beslenme alışkanlıklarının olabildiğince
bitkisel besin lehine yönlendirilmesi (10 g
protein için buğday 135 litre,sığır eti 1000 lt
su ister)
43
SU POLİTİKAMIZ NE OLMALI?
1) Su havzalarını korumayı;içme suyu sağlama ve
kırsal kalkınma süreçlerinin ayrılmaz bir
parçası haline getirmek,
2) Su yönetimine halkın da katılımını sağlamak,
3) Küçük çiftçilere uygun sulama teknolojileri
sunmak ve desteklemek,
4) Çiftçilerin su ekonomisi sağlayan damla vb.
sulama yöntemlerine geçişinde teknik ve mali
destek sağlamak,
44
5.Yapılacak çevre dostu projelerle 186 milyar ton/yıl
yüzey akış suyunun bir kısmını kontrol altına
almak,
6.Nehir akışlarını ve su havzalarını her türlü
olumsuzluğa karşı sürekli denetlemek,
7.Kullanılan suyun %75’ini tüketen tarımsal
sulamanın bilinçli yapılması için eğitsel,yönetsel
ve teknolojik önlemler almak,
45
8. Su ücretlerinin koruma ve verimliliği
özendiren kademeli uygulanmasını
sağlamak,
9.Tatlı su ekosistemlerinin sağlık durumlarını
kaydetmek ve ekolojik hedefler belirlemek,
10. Enerji üretimi amaçlı tesis yapımlarında
ekosistemi dikkate almak
46
Topraklarımızı,sularımızı ve Doğal
Kaynaklarımızı sahiplenen, onları
koruyan ve gözeten herkese
saygılarımla.
Prof. Dr. Orhan DOĞAN
Antalya 4-6 Nisan 2012
47
48
Aydın Atça yağ 1964-1977
49
Aydın Kuyucak 1962-82
50
Çankırı 1959-1975
51
52
Çankırı-Damlamca 1961-75
53
Isparta Ağlasun 1963-68
54
Kuyucak Şerabat 1968-82
55
Şerabat 1965-87
56
Terkos 1969-79
57