«Davolash fakultetining fakultet va gospital terapiya, tibbii profilaktika fakultetining ichki kasalliklar kafedrasi» GOSPITAL TERAPIYA V - kurs

SERONEGATIV SPONDILOARTRITLAR

Professor Rizamuhamedova M.Z.

Seronegativ spondiloartritlar (SNSA)

 Ilgari revmatoid artritning seronegativ turiga mansub deb hisoblanib, HLA-B27 bilan bog’liq bo’lgan, kupilik klinik o’hshashliklar, ayniqsa eng muhimi dumg’aza-yonbosh bitishmalari zararlanishi hamda ushbu jarayonlarga nasliy moyillikning mavjudligi hususiyatlariga ega kasalliklar guruhidir

SNSA tasnifi (Moll.J. 1987)



Ankilozlovchi spondiloartrit – Behterev kasalligi



Psoriatik artrit



Enteropatik artritlar Kron, Uipl kasalliklarida, nospesifik yarali kolit



Yuvenil surunkali artrit

 

Reyter kasalligi/sindrom O’tkir oldingi uveit

SNSA tashhis mezonlari (Armor et al., 1995)



KLINIK YOKI ANAMNESTIK BELGILARI

 Bel sohasidagi tungi o g’riqlar va ertalabki karahtlik – 1 ball.

    asimmetrk oligoartrit – 2 ball.

Yonbosh sohasidagi utib ketuvchi o g’riqlar – 2 ball.

Qo’l va oyoq barmoqlarining sosiskasimon uzgarishi – 2 ball.

Talalgiya va boshqa entezopatiyalar – 2 ball.

    Irit - 2 ball.

Gonokokkli bulmagan uretrit yoki servisit artrit boshlanishdan 1oy oldin - 1 ball.

artrit boshlanishdan oldin diareya – 1 ball.

Hozirda yoki anamnezda psoriaz yoki balanit surunkali enterokolit – 2 ball

SNSA tashhis mezonlari (Armor et al., 1995)

     

RENTGENOLOGIK BELGILARI SAKROILEIT/ ikki tomonlama II yoki III-IV bosqich – 3 ball.

GENETIK HUSUSIYATLARI Qarindoshlarida HLA-B 27 bo ’lishi, anamnezida spondilit, Reyter sindromi, psoriaz, uveit, surunkali kolit – 2 ball DAVO MUOLAJALARIGA SEZGIRLIGI Kasallik erta qaytalanganda YAQNV qabul qilgandan keyin 48 soat ichida o g’riq kamayishi yoki stabillashishi – 1 ball.

12 mezon bo ’yicha ballar yig’indisi 6 ga teng va undan yuqori bo ’lsa kasallik ishonchli hisoblanadi

Spondiloartropatiyalarning umumiy belgilari (Wollheim. 1993)



Ileosakral bitishmalarning patologik jarayonga qo ’shilishi



Entezopatiyalar

  

oyoqlarda asimmetrik periferik artrit oila a’zolarida SNSa guruhiga kiruvchi kasalliklardan birining mavjudligi Teri, ko ’z, ichak, urogenital traktda bo’g’imdan tashqari belgilarning namoyon bo ’lishi

 

Revmatoid omilga manfiy reaksiya HLA-B27 bilan bo g’liqlik

Ankilozlovchi spondiloartrit tashhis mezonlari (Simpozium VOZ, Rim 1963)

     

Bel dumg’aza sohasida 3 oydan ortiq davom etuvchi va dam olgandan so’ng o’tib ketmaydigan og’riq va karahtlik Ko' krak qafasida og’riq va rigidlik Umurtqa bel sohasida harakat cheklanganligi Ko’krak qafasi nafas ekskursiyasining cheklanganligi Irit va uning asoratlari Ikki tomonlama sakroileitning rentgenologik belgilari (II-IV bosqichlar)

BEHTEREV kasalligining tarqalganligi AS li bemorlar 0,5-2%

HLA-B27 antigenining uchrashi

umumii populyasiya Behterev kasalligida 7-8% 90-95% bemorlar qarindoshlarida 20-30%



AS kechishi tasnifi

Sekin avj oluvchi

  

Sekin avj oluvchi, quzish davrlari bilan Tez avj oluvchi – qisqa vaqt ichida to’liq ankilo ’zga olib keladi Septik varianti, o ’tkir boshlanishi, ko’p terlash, qaltirash, isitmalash, visseritlarning erta boshlanishi, ECHTning 50-60 mm/soat va undan yuqori bo ’lishi bilan harakterlanadi.

ASning klinik laborator ko’rsatkichlar bilan bog’liq faollik darajalari

   

minimal –umurtqa va qo’l-oyoq lar bo’g’imlarida bir oz ertalabki karahtlik va og’riq, ECHT – 20 mm/soatgacha, SRo + o’rtacha – umurtqa va qo’l-oyoqlar bo’g’imlarida doimiy og’riq, bir necha soat davom etuvchi ertalabki karahtlik, ECHT – 40 mm/soatgacha, SRo ++ ifodalangan – umurtqa va qo’l-oyoqlar bo’gimlarida doimiy kuchli og’riq, bo’gimlarda ekssudativ o’zgarishlar, subfebril temperatura, kun bo’yi davom etuvchi karahtlik, ECHT – 40 mm/soat dan yuqori, SRo +++

  

Funksional etishmovchilik darajalari

I – daraja: Umurtqa fiziologik egriliklarining o’zgarishi, umurtqa va bo’gimlarda harakat cheklanganligi II – daraja: Umurtqa va bo’gimlarda harakatning keskin cheklanganligi natijasida bemor kasbini o’zgartirishga majbur bo’ladi III – daraja: Mehnat qobiliyatining butunlay yuqolishiga olib keluvchi umurtqa hamma bo’limlari va tos-son bo’gimlarining ankilozi yoki o’z-o’ziga hizmat qila olmaslik

AS klinik k o’rinishi

Simptomlari A’zolar zararlanishi umurtqa po g’onasi b o’ilab og’riq Ertalabki karahtlik, harakat cheklanishi «so’rovchi» pozasi shakllanishi umurtqalararo b o’gimlar, tos-son va elka bo’gimlar i, bazan boshka periferik bo’gimlar zararlanishi ko'zlar zararlanishi (oldingi uevit) Yurak zararlanishi buirak zararlanishi (ikkilamchi amioloidoz



Ankilozlovchi spondilo-artritda bemorning “so’rovchi” holati

Sakroileitning rentgenologik belgilari

Ankilozlovchi spondilo artritda umurtqa pogonasida gi rentgeno logik o’zgarishlar

AS da davolash dasturi



rejim



YAQNVni qo'llash



sulfasalazin bilan davolash.



spazmga qarshi miorelaksasiyalovchi davo



SHJT, massaj, fizioterapevtik davo



sanator-kurort davo

Reaktiv artritlar ( ReA )



bo'g' imlarning «steril» kasalliklari bo'lib, bo'g'imdan tashqaridagi infeksiyaga javob tarzida rivojlanadi va bo'g'imdan kasallikka sabab bo'lganligi tahmin qilingan omilni ajratib olish mumkin bo'lmaidi.



keiingi vaqtda ReA lar guruhiga faqat siydik yo'llari va jinsiy yullar, hamda ichak infeksiyasi bilan bog'liq va gistomuvofiqlik antigeni HLA-B27 bilan assosiasiyalanadigan, seronegativ spondiloartropatiyalar razryadiga kiritilgan kasalliklarni kiritishga bo'lgan tendensiya kuzatilmokda.

TASNIFI

Etiologiyasiga ko'ra ReAlarning 2 guruhi farqlanadi:



urogenital (qo'zg'atuvchisi: hlamidiyalar, ureaplazma)



enterokolitik (qo'zg'atuvchisi : iersiniyalar, shigellalar, salmonellalar)

TARQALGANLIGI



RAMN revmatologiya instituti ma’lumotlariga ko’ra ReA barcha revmatik kasalliklarning 10-14% ini tashkil qiladi. Ulardan 50-75% ReA ning urogen etiologiyali turiga to’g’ri keladi.



UzR Respublika revmatologiya markazi ma’lumotlariga ko’ra revmatik kasalliklar bilan murojaat qilgan bemorlar 1998 y – 20%, 2003 yilda 24% ni tashkil qilgan

Reaktiv artritlar kelib chiqishida infeksiya va genetik moyillikka katta ahamiyat beriladi.



70-80% hollarda urogen artritlar hlamidiy infeksiyasi bilan bog’liq



10-20% bemorlarda Ureaplasma urealyticum aniqlanishi mumkin



ayni vaqtda 10-20% bemorlarda infeksion omilni aniqlab bo’lmaydi

KECHISHI B O’YICHA:

 

O ’tkir (birlamchi bo’gim hujumi 6 oygacha) Ch o’zilgan (1 yilgacha);



surunkali (1 yildan);



residivlanuvchi (kasallikning 6 oydan kam bo ’lmagan remissiyasidan keyin bo’gim huruji rivojlanishi)

KLINIKA.

 bo'g'im zararlanishi   uretrit yoki diareya ko'z zararlanishi (kon ’yuktivit, irit)  oyoq panjasi barmoqlarining sosiskasimon defigurasiyasi  tovon sohasidagi og'riq va shish  qonda revmatoid faktorning yo'qligi  HLA-B-27 ning borligi  tovon shporalarning rentgenologik belgilari  rentgenologik bir tomonlama sakroileit

POSTENTEROKOLITIK REAKTIV ARTRIT DIAGNOSTIKASI.

 epidemiologik anamnez  kaprologik tekshirish javoblari  sinovial suyuqlikda spesifik antitanalarni aniqlash  bo'g'im sindromi

UROGENITAL REAKTIV ARTITLARNI ANIQLASHDA QUYIDAGI BELGILAR AHAMIYATGA EGA

 siydik-tanosil tizimi infeksiyasi bilan artrit orasidagi hronologik bog'liqlik  navqiron yoshdagi bemorlarda artrit rivojlanishi ko'pincha oyoq bo'g'imlarining zararlanishi va ularning nosimmetrik bo'lishi enteropatiya  tovon bursitlari  80-90% hollarda uretra surtmasidan hlamidiy yoki ureaplazma aniqlanishi.

DAVOLASH



antibakterial davo (antibiotiklar)

 

nosteroid yallig'lanishga qarshi vositalar mahalliy davo sifatida gohida b o’g’im ichiga kenalog yoki diprospan



fizioterapiya, massaj kasallik faolligi kamayganda



san-kurort davo

Psoriaz – eng ko’p tarqalgan teri kasalliklaridan biri



Turli tadqiqotlar natijalariga ko ’ra psoriaz ning aholi o ’rtasida tarqalishi 1-3% (o ’rtacha 2,5%) ni tashkil etadi, jinsi, irqi va geografik o ’rniga bog’liq bo’lmaydi. Dermatologik bemorlarning 5% ini psoriaz bilan hastalanganlar tashkil etadi. Psoriaz bilan hastalangan bemorlarning 10-15% ini 10 yoshgacha bo’lgan bolalar tashkil etgani holda psoriaz simptomlar o’rtacha 28 yoshda paydo bo’ladi. Psoriatik artrit asorat sifatida 6-10% bemorlarda kuzatiladi.

PA 5 klinik shakli farqlanadi

    

Assimetrik oligoartrit Distal va falang alararo bo’gimlar artriti Simmetrik revmatoidsimon artrit Destruktiv artrit Psoriatik spondiloartrit

Psoriazli bemorlarda bo’gim sindromining tashhis mezonlari



Qo’l va oyoq panjalari distal va falangalararo bo’gimlari zararlanishi.



Bir barmoqning uchta bo’gimi bir vaqtda zararlanishi.



oyoq panjalari barmoqlarining patologik jarayonga erta qushilishi.



Talalgiya.



Terida psoriatik toshmalar yoki tirnoqlar zararlanishi.



Qarindoshlarida psoriaz aniqlanishi.



Revmatoid omil aniqlanmasligi.



osteoliza.



Sakroileit.



Paravertebral ossifikasiyalar rivojlanishi. .