ЎЗБЕКИСТОН РЕСПУБЛИКАСИ ОЛИЙ ВА ЎРТА МАХСУС ТАЪЛИМ ВАЗИРЛИГИ НАВОИЙ ДАВЛАТ РЕДАГОГИКА ИНСТИТУТИ ЖИСМОНИЙ ТАРБИЯ ФАКУЛЬТЕТИ 4-БОС Қ ИЧ А-4 ГУРУ Ҳ ТАЛАБАСИ ЖЎРАЕВ ЖЎРАБЕК НЕГМАТУЛЛАЕВИЧ ИЛМИЙ РА Ҳ БАР: КАТ.Ў Қ . Ҳ . Ш. ЖУМАЕВА НАВОИЙ-2013

Sportchilarda tayanch-harakat apparatining shikastlanishini oldini olish usullari.

Sportchilarda tayanch harakat apparatining anatomik fiziologik xususiyatlari  1.1 Sportchilarda suyaklarning kimyoviy tarkibi, tuzulishi va vazifalari  1.2 Muskullar sistemasining tuzulishi vazifalari.

 1.3. Yosh sportchilarda chaqqonlik, chidamlilik, tezkorlik, kuchlilik, aniqlikning rivojlantirish usullari

Sportchilarda suyaklarning sinishi, mushaklarning shikastlanishi va ularni davolash usullari  2.1 Sportchilarda ta`na suyaklarinig sinishi, chiqishi belgilari, davolash usullari.  2.2 Sportchilarda mushaklarning jarohatlanishi turlari belgilari birinchi yordam ko`rsatish va davolash usullari  2.3 Sportchilarda lat yeyish, paylarning shikastlanishi, mushaklarning uzulishi belgilari birinchi yordam ko`rsatish va davolash usullari

Suyak tayanch harakat apparatiga Suyaklar Mushaklar Bo`g`imlar

Passiv harakat a`zolari Aktiv harakat Suyaklar Bo`g`imlar Mushaklar

 Skelet 206 dan ortiq alohada suyaklardan tashkil topgan bo`lib u 3 ta asosiy funksiyani tayanch harakat va himoya vazifasini bajaradi  Suyaklarni qoplab turgan skelet muskullari aktiv harakat organi bo`lib, muskullar qisqarganda bo`gimlarda harakat vujudga keladi

Suyaklarning kimyoviy tarkibi

 Bolalarda 2/3 organik moddalar Ossein 1/3 anorganik moddalar Kalsiy fosfor tuzlari Egiluvchan, bukiluvchan Suyak ustu pardasi yaxshi rivojlangan Shikastlanishlar kam uchraydi  Kattalarda 1/3 organik moddalar Ossein 2/3 anorganik moddalar Kalsiy fosfor tuzlari Mo`rt Suyak ustu pardasi yaxshi rivojlanmagan Shikastlanishlar ko`p uchraydi

 Jismoniy mashqlar harakat tezligi va chaqonligni oshiruvchi omil hisoblanadi. Jismoniy mashq bilan shugullangan bolalarda deyarli barcha guruhdagi muskullarning harakat tezligi yuqori darajada bo`ladi. Shuning uchun bolalarda 8 yoshdan 11-12 yoshgacha yurish yugurish sakrash uloqtirish va harakat sifatlari (tezkorlik, chaqqonlik, kuchlilik, chidamlilik) rivojlanishda davom etadi.

 Sinish deb suyak butunligining buzulishiga aytiladi suyaklar ochiq ( teri butunligi buziladi) va yopiq ( teri butunligi buzilmaydi) sinishi mumkin. Sportchilarda 50% hollarda qo`l, 31 % oyoq suyaklari, 12% chanoq va umurtqa pog`ona suyaklari, 6% bosh suyaklari sinadi.

Sinish belgilari

   Sinish belgilari ikki xil bo'ladi: 1. Subyektiv belgilar — bu suyak singandan keyin og'riq paydo bo'lishi va singan qo'1-oyoqlarni harakatlantira olmaslik.

2. Obyektiv belgilar singan sohani ko'zdan kechirishda bilinib turadi; singan soha shishadi, ko'karadi, oyoq qo'llarning holati o'zgaradi, suyak o'qlari o'zgaradi, ular qisqa va g'ayritabiiy shaklga kirib qoladi. Singan joyni paypaslab ko'rganda, betnor qattiq og'riq sezadi.

Suyak chiqishi sababi va belgilari

  Hajmidan ortiq harakat bo`lganda suyaklar faqat bo`g`imlardangina chiqadi shikastlangan sohada qattiq og'riq paydo bo'ladi; shikastlangan soha zo'raki holatda turib qoladi, masalan, yelka bo'g'imi oldinga chiqib ketganda, bemor, odatda, tirsagini bukkan holda gavdasidan uzoqroq qilib turadi. Chiqib ketgan bo'g'imning tashqi ko'rinishi (konfiguratsiyasi) juda o'zgaradi, bo'g'im sohasi chiqqanda tobora kattalashadigan shish hosil bo'ladi va qon quyiladi; chiqqan oyoq yoki qo'l uzunligi o'zgaradi.

Jarohatlar

 Teri va shilliq qavatlarning butubligi buzilishiga jarohat deyiladi. Kelib chiqishiga ko`ra jarohatlar bir nechta turlarga bo`linadi:  Kesilgandagi jarohat.  Chopilgandagi jarohat  Sanchilgandagi jarohat  Urilgandagi jarohat

    Sportchilarda ko`pincha lat yeyish, paylarning shikastlanishi, mushaklarning uzulishi kuzatiladi.

lat yegan joyining shishib chiqish, qontalash bo`lib qolishi, og`riq bo`lishi, funksiya buzilishi kuzatiladi Sportchilarda boylam apparatida normal harakatchanlik chegarasidan chiqanda, qaltis harakat qilganda boylamni ushkab turgan paylar cho`zilishi yoki uzulishi mumkin.

Sportchilarda xaddan tashqari zo`r kuch bilan tushadigan bo`lsa, to`qimalar ( muskullar, paylar) uzilib ketishi mumkin.To`qimalarning cho`zilish hollari ko`pincha sport (chang`i, sambo) mashg`ulotlari paytida ro`y beradi.

Sinish va chiqishda birinchi yordam ko`rsatish

 Og`riqsizlantiruvchi vositalar o`tkazish  Harakatsizlantirish  Infeksiya tushishini oldini olish – steril bog`lam qo`yish  Qondi toxtatish  Kasalxonaga olib borish

Davolash

 Umumrivojlanuvchi mashqlar   Nafas gimnastikalari Davolash gimnastikasini   Trеnajyorlarda mashg`ulotlar Fiziatеrapiya  Massaj