Transcript Rodzina w staro*ytnym Izraelu

Rodzina w starożytnym
Izraelu
Małżeństwo
• Biblia nie zna stany bezżennego, tak więc każdemu człowiekowi
przeznaczone było małżeństwo
• Małżeństwo w społeczeństwie izraelskim niosło ważne
konsekwencje społeczne, oznaczając narodziny przyszłych
spadkobierców rodu oraz całkowitą zmianę statusu kobiety, która w
wyniki małżeństwa stawała się członkinią klanu męża
• Akt ślubu legalizował i uświęcał przejście z jednej rodziny do
drugiej
• Narzeczona stawała się własnością przyszłego małżonka i pana –
baal
• Związek małżeński był w zasadzie poligamiczny, choć oprócz
legalnych małżonek dopuszczano istnienie tak zwanych zon
drugorzędnych, a nawet konkubin (należały one do rodziny tak
długo, jak długo ich właściciel utrzymywał z nimi stosunki płciowe
• W praktyce ogromna większość rodzin była monogamiczna
Małżeństwo
• Poligamii hołdowała tylko bogata mniejszość; było to symbolem siły
witalnej oraz oznaką znaczenia i wpływów politycznych i
społecznych
• Ojciec narzeczonej mógł zastrzec w umowie ślubnej liczbę kobiet,
która wolno było posiadać przyszłemu zięciowi
• Wybór małżonki był uświęcony tradycją: decydowała o tym w
równej mierze cala rodzina mężczyzny, co on sam
• W okresie koczowniczym dochodziło często do małżeństwa w
obrębie tego samego klanu lub plemienia (mogła to być nawet
przyrodnia siostra przyszłego męża-ten sam ojciec)
• Bardzo wcześnie zakazano jednak małżeństw pomiędzy bratem i
siostrą zrodzonymi z tej samej matki, a z biegiem czasu zakaz
rozciągnięto na całe rodzeństwo, siostry przyrodnie, ciotki, wujów,
synowe, szwagierki, macochy, teściowe itd.
• Po osiedleniu w Kanaanie, a w szczególności po niewoli
babilońskiej prawo zakazywało małżeństw mieszanych z
cudzoziemcami
Małżeństwo
• Prawo biblijne rozróżniało narzeczeństwo (irusim) i małżeństwo
(nisuim)
• Narzeczonym zostawało się wpłacając posag, bądź wiano, którego
przyjęcie pozwalało narzeczonemu poważnie myśleć o małżeństwie
• Formuła narzeczeństwa była ważna, bowiem wyraźnie określała
status kobiety w domu jej przyszłego męża: od tego zależało, czy
będzie małżonką, czy konkubiną
• Małżeństwo uważano za zawarte z chwilą wpłacenia ojcu panny
młodej następnego, jeszcze znaczniejszego wiana, traktowanego
jako cena kupna lub odszkodowania za uszczerbek, którego doznał
klan (rodzina), tracąc kobietę
• Ślub mógł trwać nawet siedem dni, ceremonia była wyłącznie ustna,
nie podpisywano żadnego dokumentu, nawet wiano wypłacano „na
słowo”, z ręki do ręki
• Z biegiem czasu zaczęto spisywać intercyzę, ale tylko po to, aby
zapewnić kobiecie odszkodowanie na wypadek rozwiązania
małżeństwa przez odesłanie jej do domu rodziców
Małżeństwo
•
•
•
•
•
•
•
•
Posag oznaczał w praktyce kupno, a cena, jaką płaciło się za kobietę,
wyznaczała jej przyszłe miejsce w domu czy haremie; wiano panny
młodej mogło być przedmiotem negocjacji czy może raczej przetargu
poprzedzającego zawarcie małżeństwa
Ceremonię ślubną kończył orszak weselny, uczta i błogosławieństwa
Po skonsumowaniu małżeństwa starannie ustalano dziewictwo
narzeczonej
Płodność stadła była oczywistym dowodem, ze małżeństwo jest udane i
Bóg mu błogosławi
Cudzołóstwo, prostytucja, sodomia, homoseksualizm, kazirodztwo,
współżycie z kobietą miesiączkującą było surowo zabronione
W przypadku mężczyzny o cudzołóstwie można było mówić tylko
wtedy, gdy w grę wchodziła mężatka; stosunków z kobietą stanu
wolnego nie zabraniano, należało się tylko z nią ożenić lub zrobić z niej
swoją konkubinę
Prawo dopuszczało oddalenie kobiety przez męża; oddalenie musiało
być poprzedzone napisaniem i wręczeniem kobiecie „listu
rozwodowego”
Kapłani i prorocy potępiali praktykę oddalania, żądając, aby mąż
pozostawał wierny kobiecie, którą wybrał na towarzyszkę życia
Rodzina
• Rodzinę tworzyli wszyscy zrodzeni z tego samego ojca
• Dom ojca stanowił najmniejszą jednostkę rodzinną; była to
instytucja trwała i właściwie niezniszczalna – po śmierci głowy rodu
powstawało tyle nowych domów ojca, ilu miał on synów
• Miszpacha – ród, pokolenie – przechowywało żywa pamięć o
założycielu rodu
• Rodzina biblijna była endogamiczna, patrylinearna, związana z
miejscem zamieszkania ojca, rozrośnięta, patriarchalna i
poligamiczna
• Dom ojca obejmował jego małżonki, konkubiny, matkę rodu, jej
synów wraz z ich żonami i potomstwem, córki, które nie wyszły za
mąż lub owdowiały, ale nie posiadały dzieci, które mogłyby je
utrzymać oraz niewolników, sługi i domowników należących do
rodziny
• Do domu ojca należeli też jego bracia i siostry, którzy jeszcze nie
osiągnęli pelnoletności
Rodzina
• Hebrajczyk/Żyd żenił się przeważnie w osiemnastym roku życia,
pierwsze dziecko miał w wieku dwudziestu lat, w trzydziestym
szóstym roku życia był dziadkiem, a w pięćdziesiątym szóstym
pradziadkiem
• Pierworodny syn stawał się dziedzicem całego majątku, nawet jeśli
później przyszli na świat jego młodsi bracia; brat miał
pierwszeństwo dziedziczenia przed siostrą
• Władza ojca rodu była absolutna – mógł nawet sprzedać własne
dziecko w niewolę lub złożyć z niego ofiarę
• Prawo Mojżeszowe co prawda nakazywało, aby ojciec wszystkie
swoje dzieci traktował sprawiedliwie i nie faworyzował jednych
kosztem drugich
• Prawo nie przewidywało adopcji: więzy rodzinne i związane z tym
prawo dziedziczenia gwarantowane były wyłącznie przez więzy
krwi
Dziecko
•
•
•
•
•
•
•
•
Dziecko należało wyłącznie do matki, która troszczyła się o jego wychowanie i
karmiła piersią, często nawet do trzeciego roku życia, a nawet dłużej
Odłączenie dziecka od piersi matki było dla całej rodziny okazją do uczty, po
czym córka nadal pozostawała pod opieką matki, syn zaś przechodził pod
władzę ojca i zaczynał przyswajać sobie zwyczaje obowiązujące mężczyzn w
klanie
Najważniejszą troską klanu było wychowanie dziecka zdrowego i dobrze
rozwiniętego, a rozwój fizyczny jest przez Biblię stawiany na równi z rozwojem
intelektualnym
Królowie i możni zatrudniali preceptorów, zaś na naukę zawodu i odpowiednie
wychowanie społeczne, moralne, religijne oraz intelektualne dziecka z ubogiej
rodziny łożył cały klan
W Biblii aż roi się od porad pedagogicznych dla rodziców
Nauka była niemal wyłącznie pamięciowa, klan dbał także o wychowanie
fizyczne, organizował przeszkolenie wojskowe, umożliwiał zdobycie zawodu
Uczniowie musieli opanować sztukę pisania, znać Prawo, obrzędy religijne,
historię swego narodu i mądrość starców
Dzieci oprócz nauki znały też zabawę, której zadaniem było nieraz
przygotowanie do przyszłych zadań, np. służby w wojsku, a także pracy, która
wykonywał ojciec – zawód stanowił element dziedzicznej schedy, podobnie jak
umiejętność gry na instrumencie, taniec, sekrety sztuki czy techniki