جمعیت شناسی

Download Report

Transcript جمعیت شناسی

Dr Seyyed Alireza Moravveji
Community Medicine Specialist
1
‫‪‬‬
‫‪2‬‬
‫دفترسالمت خانواده و جمعيت اززيرمجموعههاي معاونت‬
‫بهداشت وزارت بهداشت‪ ،‬درمان و آموزش پزشکی‪:‬‬
‫عهده‌دار‌تأمين‪‌،‬حفظ‌و‌ارتقاء‌سالمت‌قشر‌عظيمي‌از‌جامعه‪:‬‬
‫از‌دوران‌جنيني‌تا‌ساملندي‬
‫‪Dr Seyyed Alireza Moravveji‬‬
‫‪Community Medicine Specialist‬‬
‫پيشگيري درتمام سطوح (مقدماتی‪ ،‬سطح اول‪ ،‬دوم و سوم) درمراقبتهاي‬
‫بهداشت خانواده انجام ميشود‪.‬‬
‫انواع فعاليتها دربهداشت خانواده‪:‬‬
‫جمعيت و تنظيم خانواده‬
‫مراقبت نوزادان‬
‫مراقبت كودكان‬
‫مراقبت مادران باردار‬
‫سالمت نوجوانان‪ ،‬جوانان و مدارس‬
‫‪‬‬
‫‪.1‬‬
‫‪.2‬‬
‫‪.3‬‬
‫‪.4‬‬
‫‪.5‬‬
‫‪3‬‬
‫‪.6‬‬
‫‪.7‬‬
‫مراقبتهاي ساملندي‬
‫تغذيه تكميلي‬
‫‪Dr Seyyed Alireza Moravveji‬‬
‫‪Community Medicine Specialist‬‬
‫دالیل اهمیت بهداشت خانواده‬
‫‪‬‬
‫‪‬‬
‫‪‬‬
‫‪‬‬
‫‪4‬‬
‫نسبت‌سنی‌مادر‌وکودک‌(دو‌سوم‌جمعیت‌کشور‌)‬
‫آسیب‌پذیری‌زیاد‌مادر‌و‌کودک‌(گروه‌‪)high risk‬‬
‫توجه‌به‌بهداشت‌کودکان‌‌‌‌‌‌کودکان‌ساملتر طول‌عمر‌بیشتر‬
‫بازده‌اقتصادی‌بیشتر‬
‫بازده‌اقتصادی‌بیشتر‬
‫توجه‌به‌بهداشت‌مادران‌‌‌‌‌‌‪MMR‬کمتر‬
‫‪Dr Seyyed Alireza Moravveji‬‬
‫‪Community Medicine Specialist‬‬
Dr Seyyed Alireza Moravveji
Community Medicine Specialist
5
Dr Seyyed Alireza Moravveji
Community Medicine Specialist
6
Demography

Scientific study on population and is upon three
phenomenon:
Population size changes (increase or decrease)
 Population composition
 Distribution of population

Dr Seyyed Alireza Moravveji
Community Medicine Specialist
‫جمعیت شناس ی (‪) Demography‬‬
‫‪‬‬
‫اصطالح‌دموگرافی‌به‌لحاظ‌ریشهه‌غوهوی‌از‌دو‌ریشهه‌یویهان ‌‪ Demos‬یعنهی‌تهوده‌‬
‫مههردم‌و‌‪ Graphos‬یعنههی‌ترسههی ‌کههردن‌و‌یهها‌توصههید‌کههردن‪‌،‬ترکیههب‌شههده‌اس هت‌‬
‫که‌به‌معنی‌توصید‌مردم‌است‪.‬‬
‫تعریف دموگرافی‪:‬‬
‫‪‬‬
‫‪‬‬
‫‪8‬‬
‫بطور‌ساده‪ :‬عل ‌مطاغعه‌جمعيتها‬
‫علمی‌است‌که‌با‌در‌یظهر‌گهرنتن‌سهااتمان‌جمعی هی‌(ایهدازه‌و‌ترکیهب‌جمعیهت) در‌‬
‫یک‌زمان‌معين‌و‌حرکات ‌کهه‌بهر‌جمعیهت‌واقه ‌مه شهود‌(ماینهد‌توغهد‌و‌مهر ‌و‌ميهر‌و‌‬
‫مهاجرت) جامعه‌بشری‌را‌توصید‌م کند‪.‬‬
‫‪Dr Seyyed Alireza Moravveji‬‬
‫‪Community Medicine Specialist‬‬
‫جمعیت شناس ی (‪)Demography‬‬
‫سایرتعاریف دموگرافی‪:‬‬
‫‪‬‬
‫مطاغع ههه‌علم ههي‌و‌توص ههيد‌و‌تاليه ه ‌آم ههاري‌س ههااتار‌و‌حر ههات‌جمعيته ههاي‌انس ههاني‪‌،‬‬
‫بررس ي‌سياستهاي‌جمعي ي‌و‌روابط‌متقابلي‌كه‌ميهان‌پددهدهههاي‌جمعي هي‌و‌عوامه ‌‬
‫اقتصادي‌اجتماعي‌و‌زيس ي‌وجود‌دارد‪.‬‬
‫‪‬‬
‫علم ههي‌ك ههه‌ه ههدي‌آن‌بررسه ه ي‌جمعي ههت‌از‌جه ههات‌ای ههدازه‪‌،‬س ههااتار‪‌،‬تويي ههر‌و‌تا ههول‪‌،‬‬
‫حر ههات‌و‌اصوصههيات‌مشههترن‌از‌جن ههه‌كمههي‌و‌بررسه ي‌حر ههات‌زمههاني‌و‌م ههاني و‌یيه ‌‬
‫ارت اط‌متقاب ‌بين‌پددده‌هاي‌جمعي ي‌به‌لحاظ‌كيفي‌ميباشد‪.‬‬
‫‪9‬‬
‫‪Dr Seyyed Alireza Moravveji‬‬
‫‪Community Medicine Specialist‬‬
‫‪‬‬
‫دموگرافی کمی (آماري)‪ :‬مطاغعهه‌ترکیهب‌و‌حرکهات‌جمعیهت‌در‌زمهان‌و‌‬
‫م ان‌معين‌و‌جستجوی‌عل ‌این‌حرکات‬
‫‪ ‬موارد‌مورد‌بررس ي‌در‌جمعيت‌شناس ي‌كمي‪:‬‬
‫‪ ‬ایدازه‌جمعيت‌– توزي ‌جمعيت‌– باروري‌و‌مر ‌ومير‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‬
‫‪ ‬مهاجرت‌و‌یيروهاي‌نعال‌در‌جامعه‬
‫‪‬‬
‫دموگرافی کیفی‪ :‬مطاغعه‌اصوصیات‌کیفه ‌(روحهی‪‌،‬ااالیهی و‌‪ )...‬کهه‌‬
‫با‌علوم‌وراثت‌و‌اکوغوژی‌انسان ‌ه ‌رابطه‌دارد‪.‬‬
‫‪ ‬س ههااتمان‌حر ههات‌جمعيته هها‌را‌ب ش ههتر‌از‌یقط ههه‌یظ ههر‌بيوغ ههوژ ي‌و‌ ‌وراث ههت‌و‌‬
‫تههأثيراتي‌كههه‌ماههيط‌اجتمههاعي‌و‌جورانيههايي‌در‌ادههن‌جمعيتههها‌مههي‌گههذارد‌مههورد‌‬
‫بررس ي‌قرار‌مي‌دهد‪.‬‬
‫‪10‬‬
‫‪Dr Seyyed Alireza Moravveji‬‬
‫‪Community Medicine Specialist‬‬
‫تعاریف‬
‫‪‬‬
‫‪‬‬
‫‪‬‬
‫‪11‬‬
‫جمعیت‌( ‪ :)population‬مجموعهاي‌از‌انسانها‌كه‌در‌سهرزمين‌معينهي‬
‫(شههر‌یها‌روسهتا) بهه‌صهورت‌اهایوادههها‌یها‌اایوارهها‌سه ویت‌دااه ‌داریهد‌و‬
‫در‌طههول‌زمههان‌بههر‌حسههب‌و خگلهههاي‌م تلههد‌(سههن‪‌،‬جههوض‪‌،‬وع ه ‌نعاغي هت‪‌،‬‬
‫وع ‌ازدواج) تركيب‌و خهاي‌دانتهاید‬
‫اههایواده‪ :‬تش ه ‌‪ 2‬یهها‌ نههد‌ ههنظ‌کههه‌از‌یظههر‌اههون‌یهها‌نرزیداوایههد ‌بهها‌‬
‫ه ‌موسوب‌شده‌باشند‬
‫اههایوار‪ :‬نههد‌یفههر‌کههه‌در‌مههذا‌و‌مسههسن‌مشههترک‌هسههقند‌و‌زیههر‌یههک‌سههقد‌‬
‫زیههد ‌م ه کننههد‪( .‬بههراالي‌اههایواده‌نسههبت‌نسههبی‌یهها‌سه بی‌در‌آن‌اهمی هت‌‬
‫یدارد)‬
‫‪Dr Seyyed Alireza Moravveji‬‬
‫‪Community Medicine Specialist‬‬
‫چرا جمعیتها را مورد مطالعه قرارمی دهیم؟‬
‫‪‬‬
‫‪‬‬
‫‪‬‬
‫‪‬‬
‫جمعیت مهمترین سرمایه و عامل تولید هرکشوراست‬
‫درعییين لییال مکییره کننییده ني ی ه ییت (نییرر رشیید بییاالتر‪ ،‬جمعیییت زی یر‪15‬‬
‫سال بیشترو مکره بیشتررا به دنبال دارد)‬
‫وجود رابطه بين م ایل جمعیتی و سطح سالمت جامعه‬
‫‪ 800‬سال قبل ازمیالد‪ ،‬زمان دو برابیرشیدن جمعییت‪4200 ،‬سیال بیود امیا‬
‫درسال ‪ 2020‬این زمان ‪ 50‬سال خواهد بود‬
‫‪12‬‬
‫‪Dr Seyyed Alireza Moravveji‬‬
‫‪Community Medicine Specialist‬‬
‫دالیل افزایش جمعیت درسالیان اخيرچی ت؟‬
‫‪.1‬‬
‫‪.2‬‬
‫‪.3‬‬
‫‪.4‬‬
‫‪.5‬‬
‫‪13‬‬
‫کاهش بیماریهای عفونی‬
‫افزایش امنیت غذایی‬
‫بهبود بهداشت عمومی‬
‫بهبود وضعیت م کن‬
‫باالرفتن درآمد‬
‫‪Dr Seyyed Alireza Moravveji‬‬
‫‪Community Medicine Specialist‬‬
Dr Seyyed Alireza Moravveji
Community Medicine Specialist
14
80
70
60
50
40
30
20
10
0
Hakham
Sasan
Kharazm
Moghol
Safav
Ghajar
Ghaj-Pahl
1315
1325
1335
1345
1355
1365
1370
1385
Population according to WHO
regions
 WPRO:




%28
SARO: %25
EURO: %15
AMRO: %14
AFRO: % 10
 EMRO:
%8
Relation between growth rate and population
Rating
Stationary
Slow growth
Moderate gr.
Rapid gr.
Very rapid gr.
Explosive gr.
Explosive gr.
Explosive gr.
Explosive gr.
Ann R of Gr.
No Growth
<0.5
0.5-1
1.0 - 1.5
1.5 – 2.0
2.0 – 2.5
2.5 – 3.0
3.0 – 3.5
3.5 – 4.0
Ys. for *2 in po
>139
139 – 70
70 – 47
47 – 35
35 – 28
28 – 23
23 – 20
20 - 18
Global: Births per Woman
Annual World Population Growth
Why do Growth Rate Decrease
but the Population Continues to Rise?
‫انواع جمعيت‬
‫‪‬‬
‫براساس قلمرو زندگی‪:‬‬
‫‪‬‬
‫جمعيت مقيم (قانوني) (‪)legal population‬‬
‫‪‬‬
‫‪‬‬
‫جمعيت لاضر (واقعي) ( ‪)actual population‬‬
‫‪‬‬
‫‪‬‬
‫‪‬‬
‫‪21‬‬
‫تمامي ك اني كه تابعيت كشوري را دارند يا اهل منطقه اي ه تند اعم ازاينكه هنگام‬
‫سرشماري در محل لضور داشته باشند يا نداشته باشند‬
‫تمامي ك اني كه هنگام سرشماري در محل لضور داشته باشند و مورد شمارش قرار گيرند‬
‫جمعيت اصلي‬
‫‪ ‬در بررسيهاي جمعيتي‪،‬كل جمعيت مورد مطالعه را گويند‬
‫جمعيت فرعي (محدود)‬
‫‪ ‬جمعيت بخش كوچكي ازجمعيت اصلي را گويند‬
‫‪Dr Seyyed Alireza Moravveji‬‬
‫‪Community Medicine Specialist‬‬
‫انواع جمعيت‬
‫‪‬‬
‫براساس لرکات جمعیت‬
‫‪ ‬جمعيت ب ته‪:‬‬
‫‪‬‬
‫‪‬‬
‫جمعيت باز‪:‬‬
‫‪‬‬
‫‪‬‬
‫جمعيتي كه درافزايش يا كاهش آن‪ ،‬مهاجرت (دروني و بيروني)نقش ي ندارد و تغييرات آن‪ ،‬فقط از‬
‫اختاله زاد و ولد و مرگ و ميرناش ي مي شود‬
‫جمعيتي كه درافزايش يا كاهش آن‪ ،‬عالوه برزاد و ولد و مرگ ومير‪ ،‬مهاجرت ني دخالت مي نمايد‬
‫جمعیت ثابت‬
‫‪‬‬
‫جمعیت ب ته ای است که برای مدت طوالنی در معرض مي انهای ثابت تولد و مرگ قرار میگيرد و مي ان‬
‫افزایش ساالنه این جمعیت به سوی مقدارثابتی میل میکند‬
‫‪22‬‬
‫‪Dr Seyyed Alireza Moravveji‬‬
‫‪Community Medicine Specialist‬‬
‫تركيب سني جمعيت‬
‫‪‬‬
‫هرجمعیتی که بیش ازدو پنجم (‪ )%40‬آنرا افراد کمتراز‪ 15‬سال‬
‫تشکیل دهد جمعیت جوان به شمارمیآید‬
‫‪ ‬نسبت‌جوان ‌جمعیت‌در‌کشورهای‌در‌حال‌توسعه‌بیش‌از‌‪ %40‬و‌در‌‬
‫کشورهای‌پیشرنته‌صنع ی‌‪ %25‬وکمتر‌است‪.‬‬
‫‪‬‬
‫هرجمعیتی که ن بت افراد ‪ 65‬سال و باالترازآن بیشتراز‪%10‬‬
‫باشد جمعیت سالخورده به شمارمیآید‪.‬‬
‫‪ ‬این‌نسبت‌در‌کشورهای‌در‌حال‌توسعه‌حداکثر‌‪ %5‬است‌ولی‌در‌‬
‫کشورهای‌پیشرنته‌صنع ی‌به‪ %10‬تا‌‪ %16‬ه ‌م ‌رسد‪.‬‬
‫‪23‬‬
‫‪Dr Seyyed Alireza Moravveji‬‬
‫‪Community Medicine Specialist‬‬
‫تركيب سني جمعيت‬
‫‪‬‬
‫‪‬‬
‫انه هراد‌در‌س ههنين‌‪ 15-64‬س ههال‌را‌انه هراد‌در‌س ههنين‌ ههار‌(توغي ههد‌كنن ههده) د هها‌‬
‫یيههروي‌نعههال‌مههي و نههد‌و‌ان هراد‌كمتههر‌از‌‪ 15‬سههال‌و‌ب شههتر‌از‌‪ 64‬سههال‌را‌‬
‫انراد‌وابسته‌(مصري‌كننده‌) دا‌جمعيت‌سربار و ند‪.‬‬
‫ی)= نسهبت‌جمعيهت‌مصهري‌كننهده‌بهه جمعيهت‌‬
‫نسهبت‌وابسهت ي‌(سهربار ‌‬
‫توغيد‌كننده‌عربدر‌‪100‬‬
‫‪ ‬هههر‌قههدر‌ادههن‌نسههبت‌ ههو اتر‌باشههد‌جامعههه‌از‌یظههر‌اقتصههادي‌وعه ‌بهتههري‌‬
‫دارد‌ز را‌نعاغيتهاي‌توغيدي‌گروه‌توغيد‌كننهده‌بهه‌جهاي‌آیاهه‌صهري‌توذدهه‌‬
‫و‌یگهه ههداري‌مصه ههري‌كننه ههدههه هها‌شه ههود‌به هراي‌توسه ههعه‌و‌انه ه ا ش‌نعاغيته ه هاي‌‬
‫اقتصادي‌ب ار‌ميرود‬
‫‪24‬‬
‫‪Dr Seyyed Alireza Moravveji‬‬
‫‪Community Medicine Specialist‬‬
‫ساختارجمعیت‬
‫‪‬‬
‫ش ‌و‌ترکیب‌جمعیت‌از‌یظر‌سن‌و‌جوض‬
‫(که‌در‌هر‌زمان‌دال‌بر‌تویيرات ‌است‌که‌ط ‌صد‌سال‌گذشته‌بر‌مي انهای باروری‪‌،‬‬
‫مر ‌و‌مير‌و‌سایرعوام ‌موثر‌بر‌جمعیت‌رخ‌داده‌است)‬
‫‪‬‬
‫‪25‬‬
‫استفاده‌از‌هرم جمعیت برای‌نشان‌دادن‌ترکیب‌جمعیت‬
‫‪Dr Seyyed Alireza Moravveji‬‬
‫‪Community Medicine Specialist‬‬
Age
groups
Age - Sex pyramid
Percent
‫‪ ‬هرم جمعیت‪:‬‬
‫ب ه هرای‌یمه ههایش‌هندس ه ه ی‌توزی ه ه ‌جمعیه ههت‌به ههر‌حسه ههب‌سه ههن‪‌،‬یمه ههوداری‌ته ههدوین‬
‫م ‌شود‌که‌به‌یام‌هرم‌جمعیت‌یا‌هرم‌سنی‌معروي‌است‬
‫و‌ب ه هراي‌درن‌بهته ههر‌سه ههااتار‌جمعيتهه هها‌و‌مقا سه ههه‌آنهه هها‌به هها‌داه ههددگر‌اس ه هتفاده‌‬
‫مههيشههود‌و‌بههه‌طههور‌االصههه‌سههااتار‌سههنی‌و‌جو ه ی‌هههر‌جمعیههت‌را‌بی هان‌‬
‫م ه کنههد‪ .‬ههون‌املههب‌بههه‌ش ه ‌هههرم‌م ه باشههد‌هههرم‌سههنی–جو ه ی‌یامی هده‌‬
‫م شود‪.‬‬
‫‪ ‬در‌هههرم‌سههنی‌جو ه ی‪‌،‬آثههار‌و‌یتههایر‌وقههای ‌و‌رویههدادهای‌جمعی ههی‌گذشههته‌‬
‫ماین ههد‌جن ه ‪‌،‬م ههر ‌و‌مي ههر‌یاا ه ی‌از‌هم ههه‌گير ه هها‪‌،‬بارانه ههای‌اقتص ههادی‌و‌‬
‫مهاجرت‌مشهود‌است‪.‬‬
‫‪27‬‬
‫‪Dr Seyyed Alireza Moravveji‬‬
‫‪Community Medicine Specialist‬‬
‫‪‬‬
‫‪‬‬
‫‪28‬‬
‫ه ههرم‌جمعی ههی‌دارای‌دو‌ما ههور‌اس ههت‪ :‬ما ههور‌عم ههودی‌ک ههه‌ااتص هها ‌ب ههه‌‬
‫سههن‌دارد‌و‌ماههور‌انقه ‌کههه‌ااتصهها ‌بههه‌تعههداد‌انهراد‌در‌هههر‌یههک‌از‌دو‌‬
‫جههوض‌داردب‌بههدین‌ترتیههب‌هههر‌قههدر‌از‌پههایين‌هههرم‌بههه‌طههري‌بهها ‌بههرو‌ی ‌بههه‌‬
‫ر‬
‫سههنين‌بهها تر‌م ‌رسههی ‌و‌عههمنا‌از‌شههمار‌انهراد‌در‌ایههن‌سههنين(ی ه ‌د‌زیههان‌و‌‬
‫م ههردان) کاس ههته‌م ‌گ ههردد‌و‌یم ههودار‌رنته‌رنت ههه‌ش ه ‌ی ههک‌ه ههرم‌را‌ب ههه ا ههود‌‬
‫م ‌گيرد‪.‬‬
‫ر‬
‫معمو ‌زیان‌در‌طري‌راست‌و‌مردان‌در‌در‌ پ‌هرم‌نشان‌داده‌‬
‫م ‌شوید‪.‬‬
‫‪Dr Seyyed Alireza Moravveji‬‬
‫‪Community Medicine Specialist‬‬
Dr Seyyed Alireza Moravveji
Community Medicine Specialist
29
‫‪‬‬
‫‪‬‬
‫‪30‬‬
‫بهت ه ههرین‌ه ه ههرم‌س ه ههنی‌هرم ه ه ‌اس ه ههت‌که ههه‌ب ه ههر‌اس ه هها ‌س ه ههال‌کش ه ههیده‌ش ه ههود‌و‌‬
‫مناس هب‌ترین‌بعههدی‌کههه‌ب هرای‌ترسههی ‌هرم‌هههای‌سههنی‌پذیرنتههه‌ش هده‪‌،‬ایههن‌‬
‫است‌که‌بين‌قاعده‌و‌ارتفاع‌آن‌یک‌رابطة‌منطق ‌وجهود‌داشهته باشهد‪‌،‬‬
‫یعنی‌طول‌ماور‌عمودی‌برابر‌دو ّ‬
‫‌سوم‌طول‌ماور‌انق ‌باشد‪.‬‬
‫هرم‌سنی‌را‌م ‌توان‌با‌تعداد‌مطلق‌انراد‌در‌هر‌سنی‌ترسی ‌ک ‌هرد‌و‌یها‌بها‌‬
‫درصد‌آنها‪ .‬یوع‌دوم‪‌،‬از‌لحاظ‌مقایسه‌هرم‌ها‌اهمیت‌بیشتری‌دا ‌رد‪.‬‬
‫‪Dr Seyyed Alireza Moravveji‬‬
‫‪Community Medicine Specialist‬‬
‫‪‬‬
‫‪‬‬
‫‪‬‬
‫‪31‬‬
‫ه ههرم‌س ههنی‌از‌ی ههک‌س ههو‌ت ههاریه‌جمعی ههت‌را‌نش ههان‌م ‌ده ههد‪‌،‬یعن ههی‌م ههنعسض‬
‫کنن ه ه ه ههده‌روی ه ه ه ههداهای‌اجتم ه ه ه ههاعی‌و‌اقتص ه ه ه ههادی‌اا ه ه ه ه ه ی‌اس ه ه ه ههت‌ک ه ه ه ههه‌در‌‬
‫گذش ههته‌های‌ت ههاریعی‌جامع ههه‌اتف ههار‌انت ههاده‌و‌ب ههر‌ترکی ههب‌جمعی ههی کش ههور‌‬
‫مؤثر‌واق ‌شده‌اید‪‌،‬‬
‫و‌از‌سه ههوی‌دیگه ههر‌تویي ه هرات‌سه ههااتار‌جمعیه ههت‌را‌در‌اثه ههر‌توغه ههد‌و‌مه ههر ‌و‌‬
‫مه ههاجرت‌یمای ههان‌م ‌س ههازد‪‌،‬یعن ههی‌یم ههودار‌وعه ه ‌جمعی ههت‌در‌ی ههک‌لحظ ههة‌‬
‫معين‌است‪.‬‬
‫گذشهته‌از‌آن‪‌،‬هههرم‌سهنی‌جمعیههت‌مهنعسض‌کننههد ‌شهرایط‌و‌باران‌هههای‌‬
‫اقتصههادی‌و‌جن ‌ههها‌و‌ایقالبههات‌اسههت‌و‌اپیههدم ‌های‌ادواری‌اثههر‌اههود را‌‬
‫بر‌آن‌بایی‌م ‌گذارید‪.‬‬
‫‪Dr Seyyed Alireza Moravveji‬‬
‫‪Community Medicine Specialist‬‬
‫به عنوان مثال درشکل زییربیه هیرم سینی آملیان کیه مر یول بیه سیال ‪ )1375(1996‬در‬
‫شکل توجه کنید که آثارمختلفی ازاتفاقات گذشته را به همراه دارد‪.‬‬
‫‪32‬‬
‫‪Dr Seyyed Alireza Moravveji‬‬
‫‪Community Medicine Specialist‬‬
‫‪‬‬
‫‪33‬‬
‫در‌عههمن‌هههرم‌سههنی‌م ‌توایههد‌اثههر‌مهههاجرت‌را‌بههه‌اههو ‌یمههایش‌دهههد‪ .‬ش ه ‌زیههر اثههر‌‬
‫مهه ههاجرت‌را‌به ههر‌سه ههااتار‌جمعی ه ههی‌امه ههارات‌متاه ههده‌عر ه ه ‌در‌سه ههال‌‪ 2000‬را‌نشه ههان‌‬
‫م ‌دهد‪‌،‬همایطور‌که‌م ‌بیوید‌در‌سن‌اا ی‌بهر‌تعهداد‌مهردان‌ایهن‌کشهور‌اعهانه‌‬
‫شده‌است‬
‫‪Dr Seyyed Alireza Moravveji‬‬
‫‪Community Medicine Specialist‬‬
‫‪‬‬
‫‪34‬‬
‫هرمهههای‌سههنی‌جو ه ی‌‬
‫باز وکنن ه ه ه ههده‌وق ه ه ه ههای ‌‬
‫گذش ه ه ه ه ه ه ه ههته‌ماین ه ه ه ه ه ه ه ههد‌‬
‫جنگه ه ه هها‪‌،‬قاطله ه ه هها‌و‌‬
‫مهاجرته ه ه ه ه ه ه ه ه ه ه ه ه ه ه ه ه ه ه ه هها‌در‌‬
‫گروهه ه ه ه ه ههای‌ا ه ه ه ه هها ‌‬
‫هس ههقند‌ک ههه‌آث ههار‌آنه هها‌‬
‫هنوز‌بایی‌هسقند‪:‬‬
‫‪Dr Seyyed Alireza Moravveji‬‬
‫‪Community Medicine Specialist‬‬
‫‪‬‬
‫‪‬‬
‫اطالعات بدست آمده ازبررس ی هرم سنی‪-‬جنس ی‬
‫ش ‌عموم ‌هرم‬
‫‪ ‬اطالعات ‌در‌مورد‌سن‪‌،‬توازن‌جو ی‌بين‌مردان‌و‌زیان‬
‫‪‬‬
‫سن‌جمعیت‌‬
‫‪ ‬در‌جمعیت‌جوان‌قاعده‌هرم‌پهن‌و‌را ‌آن‌تي ‌است‬
‫‪‬‬
‫مهاجرت‬
‫‪ ‬از‌آیجای ‌که‌بیشتر‌انرادی‌که‌مهاجرت‌م ‌کنند‌انراد‌جوان‌و‌باغغ‌هسقند‌‬
‫‌تر‌شدن‌جامعه‌گردد‌و‌‬
‫‌‬
‫یک‌برون‌کوچی‌قاب ‌مالحظه‌م ‌تواید‌سبب‌مسن‬
‫باغعسض‌یک‌درون‌کوچی‌م ‌تواید‌سبب‌جوان‌تر‌شدن‌جامعه‌گردد‪.‬‬
‫‪35‬‬
‫‪Dr Seyyed Alireza Moravveji‬‬
‫‪Community Medicine Specialist‬‬
Age-Sex Pyramids
How does age structure effect
population growth?
Developing Country
Population Structure by Age & Sex
Developed Country
Rapid versus Slow Population Growth
Negative versus Zero Population Growth
‫‪ ‬شكل هرم سني يك كشور به سه عامل ب تگي دارد‪:‬‬
‫‪1‬ه‌تعداد‌مواغيد‌در‌هر‌دك‌از‌نسلها‬
‫‪2‬ه‌تقلي ‌تعداد‌انراد‌در‌اثر‌مر ‌و‌مير‌‬
‫‪3‬ه‌مهاجرت‌به‌كشور‌و‌دا‌مهاجرت‌از‌كشور‌‬
‫‪‬‬
‫انواع اشکال هرم سنی‪:‬‬
‫‪ ‬مثلثي‌ش ‌(قاعده‌پهن‌و‌را ‌تي )‬
‫‪ ‬استوایه‌اي‌ش ‌(پایه‌ک ‌عرض‌تر‌و‌را ‌پهن‌تر)‬
‫‪ ‬گال ي‌(گن دي) ش‬
‫‪40‬‬
‫‪Dr Seyyed Alireza Moravveji‬‬
‫‪Community Medicine Specialist‬‬
‫‪ ‬هرم مثلثی ‪:‬‬
‫كشورهاي‌در‌حال‌توسعه‌بدغي ‌یرخ‌رشد‌با ‌داراي‌هرم‌سني‌با‌قاعده‌‬
‫وسي ‌ عني‌مثلثي مي‌باشند‌كه‌نشایه‌جوان‌بودن‌جمعيت‌است‌(هرم‌‬
‫سنی‌جمعیت‌جوان)‬
‫‪41‬‬
‫‪Dr Seyyed Alireza Moravveji‬‬
‫‪Community Medicine Specialist‬‬
‫‪ ‬هرم استوانه ای‪:‬‬
‫كشههورهاي‌پ شههرنته بههدغي یههرخ‌‬
‫رش ه ه ه ه ه ههد‌پ ه ه ه ه ه ههادين‌ه ه ه ه ه ه ههرم‌س ه ه ه ه ه ههني‌‬
‫اس ه ههتوایهاي‌داری ه ههد‌ك ه ههه‌نش ه ههایه‬
‫ه ههاهش‌جمعيه ههت‌در‌گروههه ههاي‌‬
‫سههني‌جههوان‌و‌انه ا ش‌در‌گههروه‬
‫س ه ه ههني‌ب ه ه هها تر‌و‌س ه ه ههالنورد ان‬
‫اس ه ههت‌مثه ه ه ‌ژاپ ه ههن‌(ه ه ههرم‌س ه ههنی‌‬
‫جمعیت‌سالنورده)‬
‫‪42‬‬
‫‪Dr Seyyed Alireza Moravveji‬‬
‫‪Community Medicine Specialist‬‬
‫‪ ‬هرم گنبدی‪:‬‬
‫كشههورهاي‌توسههعه‌دانتههه‌و‌كشههورهاي‌در‌حههال‌پ شههرن ي‌كههه‌بریامههه‌تنظییيم‬
‫خانواده را‌با‌جددت‌پيگيري‌ميكنند‌هرم‌سني‌گال ي‌شه ‌دا ‌ریهد‌كهه‌حهد‌‬
‫واسط‌مثلثي‌و‌استوایهاي‌است‌مایند‌کره‪،‬ماغ ی‌و‌سن اپو ‌ر‬
‫‪‬‬
‫‪43‬‬
‫هرم سنی کشور ایران به سمت گنبدی شکل پیش می رود‬
‌‫مقایسه‌هرم‬
‌‫سنی‬
‌‫کشورهای‬
‫م تلد‬
Dr Seyyed Alireza Moravveji
Community Medicine Specialist
44
Dr Seyyed Alireza Moravveji
Community Medicine Specialist
45
‫هرم جمعيتي ايران – سرشماري سال ‪1365‬‬
‫‪+‬‬
‫‬‫‬‫‬‫‬‫‬‫‬‫‬‫‬‫‬‫‬‫‬‫‬‫‬‫‬‫‬‫‬‫‬‫‬‫‬‫‬‫‪-‬‬
‫‪-‬‬
‫‪-‬‬
‫‪-‬‬
‫‪-‬‬
‫هرم سنی‬
75 ‫ایران سال‬
Dr Seyyed Alireza Moravveji
Community Medicine Specialist
51
‫هرم جمعيتي ايران – سال ‪ 1379‬مطالعه جمعيت وسالمت‬
‫‪95+‬‬
‫‪90-94‬‬
‫‪85-89‬‬
‫‪80-84‬‬
‫‪75-79‬‬
‫‪70-74‬‬
‫‪65-69‬‬
‫‪60-64‬‬
‫‪55-59‬‬
‫‪50-54‬‬
‫‪45-49‬‬
‫‪40-44‬‬
‫‪35-39‬‬
‫‪30-34‬‬
‫‪25-29‬‬
‫‪20-24‬‬
‫‪15-19‬‬
‫‪10-14‬‬
‫‪5-09‬‬
‫‪0-04‬‬
‫‪8.0‬‬
‫‪6.0‬‬
‫‪4.0‬‬
‫‪2.0‬‬
‫مذكر‬
‫‪0.0‬‬
‫‪0.0‬‬
‫‪2.0‬‬
‫مونث‬
‫‪4.0‬‬
‫‪6.0‬‬
‫‪8.0‬‬
‫هرم سنی‬
85 ‫ایران سال‬
Dr Seyyed Alireza Moravveji
Community Medicine Specialist
53
Dr Seyyed Alireza Moravveji
Community Medicine Specialist
54
‫‪‬‬
‫‪‬‬
‫‪55‬‬
‫ه ییرم س یینی درس ییال ‪ 75‬نش ییان میده یید ك ییه بیش ییترین جمعی ییت كش ییور را‬
‫افراد ‪ 10‬تا ‪ 14‬ساله با ‪ 9‬میلیون نفرتشكیل دادهاند‬
‫درسییال ‪ 85‬بیشییترین جمعیییت را افییراد ‪ 20‬تییا ‪ 24‬سییاله بییا همییان ميی ان‬
‫تش ی ی ی ی ی ی ی ی ی ی ی ی ی ی ی ی ی ی ی ی ی ی ی ی ی ی ی ی ی ی ی ی ی ی ی ی ی ی ی ی ی ی ی ی ی ی ی ی ی ی ی ی ی ی ی ی ی ییكیل دادهان ی ی ی ی ی ی ی ی ی ی ی ی ی ی ی ی ی ی ی ی ی ی ی ی ی ی ی ی ی ی ی ی ی ی ی ی ی ی ی ی ی ی ی ی ی ی ی ی ی ی ی ی ی ی ی ی ی یید‪.‬‬
‫‪Dr Seyyed Alireza Moravveji‬‬
‫‪Community Medicine Specialist‬‬
Dr Seyyed Alireza Moravveji
Community Medicine Specialist
56
‫هرم سنی و جنس ی کل نمونه مطالعه در سال‬
‫‪1389‬‬
‫پهنای هرم برای اولين بارپس ازدو دهه درکشور افزایش یافته است‬
‫‪‬‬
‫همانطور‌که‌مالحظه‌م کنید‪ ،‬یظ ‌هرم‌سنی‌در‌سنين‌‪ 18‬تا‌‪ 25‬سهال‌بهه‌هه ‌اهورده‌کهه‌یااه ی‌از‌‬
‫ایفجههار‌جمعیههت‌ایهران‌در‌سههالهههای‌‪ 1361‬تهها‌‪ 1367‬اسههت‌کههه‌بههی ‌اسههارات‌جههان ‌یااه ی‌از‌ادامهههی‌‬
‫جن ‌تامیلی‌منجر‌به‌آن‌شده‌اسهت‪ .‬ایهن‌مهوج‌ایفجهار‌جمعیهت‌کهه‌در‌مسهاا ‌جامعههشهناا ی‌بهه‌‬
‫‪ baby boom‬شههرت‌دارد‪‌،‬ماینهد‌م ه ههای ‌کهه‌بهه‌مه ارع‌حملهه‌مه کننهد‌بهه‌ههر‌برهههای‌از‌ ‌زمهان‌‬
‫که‌برسند‌ایجاد‌باران‌(در‌اثر‌تقاعای‌ن اینده) م کنند‪ baby boom .‬ایهران‌در‌همهان‌ابتهدا‌‬
‫کشههور‌را‌ب هها‌با هران‌شيراش ههک‌مواجههه‌ک ههرد‪ .‬س ههوض‌وق ههی‌ب ههه‌سههن‌مدرس ههه‌رسههیدید‪‌،‬با هران‌کم ههود‌‬
‫نضای‌آموزاه ی‌در‌کشهور‌بهه‌وجهود‌آمهد‌تها‌جهای ‌کهه‌بر هی‌مهدار ‌مج هور‌شهدید‌دوشهیفته‌(صه ‪/‬‬
‫بعههدازرهر) نعاغیههت‌کننههد‪ .‬در‌سههنين‌کههودک ‌باعههق‌رشههد‌قههارچی‌کاراایههههههای‌پفههکسههازی‌و ‪ ...‬شههدید‪.‬‬
‫در‌س ههنين‌یوج ههوان ‌کاراای ههههه ههای‌توغی ههد‌دو را ههه‌و‌(کمه ههی‌بعه ههد) توغی ههد‌موتورس ههی لت‌ ن ههد‌برابه ههر‌‬
‫شدید‪ .‬ند‌سال‌پیش‌کشور‌را‌با‌باران‌کن ور‌و‌ورود‌به‌دانش اه‌روبهرو‌کردید‌و‌در‌هر‌مافلهی‌‬
‫از‌معض ه ه ‌کن ه ههور‌ ه ههنن‌رایه ههده‌م ه ه شه ههد‌و‌همه ههه‌از‌ایه ههن‌آب‌ ه ه آغه ههود‌در‌حه ههال‌مه هها یگيه ههری‌بودی ه ههد‌‬
‫(آموزش اههها‪‌،‬مدرسهين‪‌،‬مهؤغفين‌کتهب‌کمهکآموزاه ی‪ .)...‌،‬اکنهون‌ایهن‌قشهر‌بهه‌سهنی‌رسهیدهایهد‌کهه‌‬
‫در‌پ ‌تشسی ‌زیهد ‌و‌تهیههی‌مسهسن‌برآمهدهایهد‪ .‬یمویههای‌دیگهر‌از‌اثهر‌ ‪baby boom‬را‌مه تهوان‌‬
‫در‌رشههد‌پههیشبینههی‌نشههدهی‌سههفرهای‌یههوروزی‌جسههتجو‌کههرد‪ ،‬زیهرا‌ایههن‌قشههر‌بههه‌سههنی‌رسههیدهایههد‌کههه‌‬
‫ماهیت‌ذات ‌آن‌مسانرت‌و‌گردشگری‌است‪.‬‬
‫‪59‬‬
‫‪Dr Seyyed Alireza Moravveji‬‬
‫‪Community Medicine Specialist‬‬
‫شاخکهای توزیع و ساختارجمعیت‬
‫‪‬‬
‫تراک ‌عموم )‪(General Density of Population=GDP‬‬
‫تعداد‌جمعیت‬
‫=‪GDP‬‬
‫مساحت‌(به‌کیلومتر‌مر )‬
‫‪‬‬
‫س ه ههاده‌ت ه ههرین‌اط ه ههالع‌درب ه ههاره‌جمعی ه ههت‌ی ه ههک‌منطق ه ههه‌جورانی ه ههای ‪‌،‬توزی ه ه ‌م ه ههان ‌‬
‫جمعیههت‌(‪ )spatial distribution‬اسههت‪ .‬یعنههی‌ نههد‌یفههر‌در‌هههر‌کیلههومتر‌‬
‫مر ‌آن‌سرزمين‌زید ‌م کنند‬
‫‪60‬‬
‫‪Dr Seyyed Alireza Moravveji‬‬
‫‪Community Medicine Specialist‬‬
Dr Seyyed Alireza Moravveji
Community Medicine Specialist
61
‫شاخکهای توزیع و ساختارجمعیت‬
‫‪‬‬
‫تراک زیس ی‪:‬‬
‫تعداد‌جمعیت‬
‫مساحت‌زیر‌کشت(به‌هستار)‬
‫= تراک زیس ی‬
‫در‌توزی ‌زیس ی‌ارت اط‌بين‌زمینهای‌زیر‌کشت‌و‌جمعی ی‌که‌در‌یک کیلهومتر‌مر ه ‌‬
‫زید ‌م ‌یمایند‌مورد‌مااس ه‌قرار‌م ‌گيرد‪.‬‬
‫هابراین‌‬
‫امههروزه‌مههواد‌مههذای ‌را‌م ه تههوان‌از‌دریاههها‌و‌یهها‌پههرورآ‌مهها ی‌بدسههت‌آورد‌بنه ‌‬
‫آیچههه‌امههروزه‌اهمیههت‌دارد‌برق هراری‌رابطههه‌میههان‌جمعیههت‌و‌مجمههوع‌وسههایلی‌اس هت‌‬
‫که‌انراد‌آن‌منطقه‌جهت‌توغید‌مواد‌مذای ‌در‌دستر ‌دارید‪.‬‬
‫‪62‬‬
‫‪Dr Seyyed Alireza Moravveji‬‬
‫‪Community Medicine Specialist‬‬
‫بعد خانوار‬
‫کل جمعیت‬
‫تعداد خانوارها‬
‫‪‬‬
‫‪63‬‬
‫= متوسط‌بعد‌اایوار‬
‫بعیید خییانواردراییران سییال‪ 75‬بییه ميی ان ‪ 4.8‬بییود كییه درسییال ‪ 85‬بییه ‪ 4.03‬كییاهش‬
‫یافتیه اسییت‪ .‬اییین آمییاربییدان معنییی اسییت كییه ميی ان جمعیییت دریییك خییانواركیاهش‬
‫یافته است‪.‬‬
‫‪Dr Seyyed Alireza Moravveji‬‬
‫‪Community Medicine Specialist‬‬
Dr Seyyed Alireza Moravveji
Community Medicine Specialist
64
Dr Seyyed Alireza Moravveji
Community Medicine Specialist
65
Dr Seyyed Alireza Moravveji
Community Medicine Specialist
66
Sex ratio


The number of females per 1000 males
Sex composition of the population is affected
by:
Sex ratio at birth
 Mortality conditions of males and females
 Sex selective migration

Dr Seyyed Alireza Moravveji
Community Medicine Specialist
‫‪‬‬
‫‪‬‬
‫تركيب جنس ي جمعيت‬
‫‪ ‬كاهش زنان منجر به كاهش باروري و كاهش جمعيت ميشود‬
‫‪ ‬كاهش مردان منجر به كاهش فعاليت اقتکادي و افت توليد و ارائه‬
‫خدمات ميشود‬
‫‪ ‬پییس بییا توجییه بییه و ییايفي كییه زنییان و مییردان هییرجامعییه اي مطییاب بییا فرهنی‬
‫آن بییرعهییده دارنیید‪ ،‬توزاییع متعییادل آنهییا درسییطح آن جامعییه كییامال ضییروري و‬
‫اجتناب ناپذيراست‬
‫براي سنجش توزاع جمعيت يك منطقه ازشاخص ن بت جنس ي استفاده‬
‫ميكنيم‬
‫تعداد مردان‬
‫تعداد زنان‬
‫‪68‬‬
‫‪Dr Seyyed Alireza Moravveji‬‬
‫‪Community Medicine Specialist‬‬
‫=نسبت‌جو ی‬
‫‪ ‬شههااظ‌نسههبت‌جو ه ی‌بطههور‌جدا ایههه‌بهراي‌سههنين‌دهها‌گرو‌ههههاي‌‬
‫سه ههنی‌م تله ههد‌قاب ه ه ‌مااس ه ه ه‌به ههوده‌و‌به هها‌ان ه ه ایش‌سه ههن‌که ههاهش‬
‫م یابد‪.‬‬
‫‪ ‬اين ن بت دربدو تولد براي كليه جوامع بشري بين ‪ 105-103‬است‪.‬‬
‫يعني به ازاي هريكکد نفردختر ‪ 105-103،‬پ رمتولد مي شود‬
‫اما بعد ازتولد ن بت تغیيرمیکند‪.‬‬
‫‪‬‬
‫به هم خوردن تركيب جنس ي طي زمان به داليل زيراست‪:‬‬
‫‪‬‬
‫‪‬‬
‫‪‬‬
‫‪69‬‬
‫اختاله درمواليد‬
‫اختاله مي ان مرگ و مير‬
‫مهاجرت‬
‫‪Dr Seyyed Alireza Moravveji‬‬
‫‪Community Medicine Specialist‬‬
‫‪‬شاخص سر اری‪:‬‬
‫انرادی‌که‌در‌صورت‌کسر‌قرار‌دارید‌از‌یظر‌کاری‌بازد ی‌پایینی‌دارید‬
‫انرادی‌که‌در‌م رج‌کسر‌هسقند‌باید‌بار‌انراد‌صورت‌کسر‌را‌ه ‌به‌دوآ‌بسشند‌‬
‫‪70‬‬
Dependency ratio
 DR=
N (65+ + 15- ) / N(15 to 64)
Dr Seyyed Alireza Moravveji
Community Medicine Specialist
71
Dr Seyyed Alireza Moravveji
Community Medicine Specialist
72
Dr Seyyed Alireza Moravveji
Community Medicine Specialist
73
Dr Seyyed Alireza Moravveji
Community Medicine Specialist
74
‫‪ ‬لركات جمعيتي‬
‫بررس ی ي دگرگونيهییااي كییه درطییول زمییان معییين درجمعيییت يییك منطقییه رر‬
‫مي دهد لركات جمعيتي نام دارد‪.‬‬
‫صییرفا لركییات جغرافيییااي (مهاجرتهییا) نمییيباشیید بلكییه هرگونییه عیاملي كییه‬
‫برتعداد جمعيتها تاثيربگذارد را دربرميگيرد‬
‫‪75‬‬
‫‪Dr Seyyed Alireza Moravveji‬‬
‫‪Community Medicine Specialist‬‬
‫نرایندهای‌موثر‌بر‌حرکات‌و‌تویير‌جمعیت‬

The relation is within five major components:
‫باروری‬
1. Fertility
‫مرگ و مير‬
2. Mortality
‫مهاجرت‬
3. Migration
4. Marriage
‫ازدواج‬
)... ‫ جن و‬،‫وقایع اجتماعی (انقالب‬
5.
.1
.2
.3
.4
.5
Population motility
Dr Seyyed Alireza Moravveji
Community Medicine Specialist
76
‫باروری‌‬
‫‪‬‬
‫‪‬‬
‫‪‬‬
‫‪77‬‬
‫قابلیت تولید مثل یا توانایی بالقوه برای باروری (‪)fecundity‬‬
‫عمل لقیقی تولید مثل یا توانایی بالفعل برای باروری (‪)fertility‬‬
‫تعداد موارد باروری ب تگی دارد به‪:‬‬
‫‪ ‬سن ازدواج‬
‫‪ ‬سطح تحکیالت‬
‫‪ ‬سطح اجتماعی اقتکادی (‪)socioeconomic status‬‬
‫‪ ‬تنوع و دسترس ی به وسایل پیشگيری ازبارداری‬
‫‪Dr Seyyed Alireza Moravveji‬‬
‫‪Community Medicine Specialist‬‬
‫شااصهای‌باروری‌‬
‫‪‬‬
‫‪‬‬
‫‪‬‬
‫‪‬‬
‫‪‬‬
‫‪‬‬
‫‪78‬‬
‫مي ان موالید خام (‪)CBR‬‬
‫مي ان باروری عمومی (‪)GFR‬‬
‫مي ان باروری اختکاص ی سنی (‪)ASFR‬‬
‫مي ان باروری کلی (‪)TFR‬‬
‫ن بت جنس ی‬
‫درصد مرده زایی‬
‫‪Dr Seyyed Alireza Moravveji‬‬
‫‪Community Medicine Specialist‬‬
‫‪ ‬مي ان‌مواغید‌اام‌(‪:)Crude Birth Rate=CBR‬‬
‫(تعداد‌مواغید‌زیده‌در‌یک‌سال‌تقسی ‌بر‌جمعیت‌منطقه‌در‌وسط‬
‫سال) عربدر‌‪1000‬‬
‫در‌ایران‪17 :‬‬
‫تات‌تأثير‌سااتار‌سنی‌جمعیت‌است‪:‬‬
‫اگر‌انراد‌زیر‌‪ 15‬سال‌یا‌ساملند‌زیاد‌باشند‌‪ CBR‬پایين‌اواهد‌بود‬
‫‪ ‬آیا ‪ CBR‬شااظ‌مناسبی‌برای‌ارزیا ‌مي ان‌کلی‌باروری‌است؟‌‬
‫را؟‬
‫‪main problem is that; all population are not‬‬
‫‪at risk of child bearing.‬‬
‫‪79‬‬
‫‪Dr Seyyed Alireza Moravveji‬‬
‫‪Community Medicine Specialist‬‬
‫‪‬‬
Dr Seyyed Alireza Moravveji
Community Medicine Specialist
80
Dr Seyyed Alireza Moravveji
Community Medicine Specialist
81
Dr Seyyed Alireza Moravveji
Community Medicine Specialist
82
‫‪ ‬مي ان‌باروری‌عموم ‌(‪:)Gross Fertility Rate=GFR‬‬
‫(تعداد‌مواغید‌زیده‌در‌یک‌سال‌تقسی ‌بر‌تعداد‌زیان‌‪ 15‬تا‌‪49‬ساغه‌در‌‬
‫وسط‌سال) عربدر‌‪1000‬‬
‫‪× 1000‬‬
‫در‌ایران‪61 :‬‬
‫تعداد موالید درطول یک ال‬
‫تعداد زنان ‪ 45-15‬ساله دروسط همان سال‬
‫=‪GFR‬‬
‫‪ GFR ‬بیان‌م کند‌که‌از‌هر‌ه ار‌زن‌در‌سن‌باروری‌ ند‌نرزید‌زیده‌‬
‫متوغد‌م شود‬
‫‪Weak point: all females in the denominator are not‬‬
‫‪at risk of pregnancy‬‬
‫‪83‬‬
‫‪Dr Seyyed Alireza Moravveji‬‬
‫‪Community Medicine Specialist‬‬
‫‪‬‬
‫‪ ‬مي ان‌باروری‌عموم ‌ی احی‬
‫)‪:(Marital General Fertility Rate=MGFR‬‬
‫از‌آیجهها‌کههه‌همههه‌زیههان‌‪ 15-45‬سههال‌در‌معههرض‌بههاروری‌ق هرار‌یداریههد‌غههذا‌در‌ایههن‌مي ه ان‌‬
‫جمعیت‌م رج‌کسر‌به‌زیان‌‪ 15-45‬ساغه‌ازدواج‌کرده‌مادود‌م شود‪.‬‬
‫‪× 1000‬‬
‫تعداد موالید درطول یک ال‬
‫زنان ‪ 45-15‬ساله ازدواج کرده همان سال‬
‫‪‬‬
‫‪84‬‬
‫=‪MGFR‬‬
‫را‌مي ان‌باروری‌عموم ‌ی احی‌بیشتر‌از‌مي ان‌باروری‌عموم ‌است؟‬
‫ مي ان‌باروری‌ااتصا ی‌سنی‬
:)Age Specific Fertility Rate=ASFR(
‌‫(تعداد‌مواغید‌زیده‌یک‌سال‌در‌هر‌گروه‌سنی‌تقسی ‌بر‌تعداد‌زیان‬
1000‌‫همان‌گروه‌سنی‌در‌وسط‌سال) عربدر‬
‫ ساغه‬5‌‫به‌صورت‌تک‌سال‌یا‌گروههای‌سنی‬
‫نشان‌دهنده‌اغ وی‌باروری‌جامعه‌است‬


# of live birth for 1000 women in any age
groups.
This is an specific indicator for family
planning goals achievement.
Dr Seyyed Alireza Moravveji
Community Medicine Specialist
85
‫‪ ‬مي ان‌باروری‌کلی‌(‪:)Total Fertility Rate=TFR‬‬
‫مجموع‌مي انهای‌باروری‌ااتصا ی‌سنی‌عربدر‌‪ 5‬تقسی ‌بر‪1000‬‬
‫‪‬‬
‫‪‬‬
‫تعداد‬
‫م‬
‫ز‬
‫سنجش مختکر و مفید باروری خالص یک زن درمقطع زمانی مشخص‬
‫نشییاندهنده تعییداد متوسییط کودکییان یییک زن درطییول دوران بییاروری او بییه شییرطی ک یه‬
‫آن زن درطول دوران باروری خود با مي انهای بیاروری اختکاصی ی سینی فعلیی فرزنید بیه‬
‫دنیا آورد‬
‫در‌ایران‪( 2 :‬کشورهای‌در‌حال‌توسعه‌‪ 3.3‬و‌در‌توسعه‌یانته‌ها‌‪)1.6‬‬
‫‪TFR; indicates total number of children which a women‬‬
‫‪can bear if she obeys the current rates of fertility.‬‬
‫‪86‬‬
‫‪Dr Seyyed Alireza Moravveji‬‬
‫‪Community Medicine Specialist‬‬
Dr Seyyed Alireza Moravveji
Community Medicine Specialist
87
Dr Seyyed Alireza Moravveji
Community Medicine Specialist
88
Dr Seyyed Alireza Moravveji
Community Medicine Specialist
89
Family size

Definition:
 Common idiom:
 total
number of persons in a family.
 Demography:
 Total
number of children a woman has borne
at a point in time.
90
Completed family size

Indicates:
 Total
number of children borne by a woman
during her childbearing age (15 – 45 y/o)
Total Fertility Rate

Gives the approximate magnitude of
completed family size, which depends on
numerous factors:
Duration of marriage
 Education of couple
 The number of live births and living children
 Desired family size
 Etc…

‌‫ مي ان‌تجدید‌نس ‌یاااغظ‬
)GRR= Gross Reproduction Rate(
‫تعداد‌متوسط‌کودکان‌داتر‌متوغد‌شده‌از‌یک‌زن‌که‌در‌طول‌دوره‬
)‫باروری‌اود‌به‌دییا‌اواهد‌آورد‌(بدون‌در‌یظر‌گرنتن‌مر ‌و‌مير‌آنها‬
GRR=(‫ × )درصد‌مواغید‌داتر‬TFR

Number of girls which a married woman
can bear if she obeys the current rates of
fertility.
Dr Seyyed Alireza Moravveji
Community Medicine Specialist
93
‌‫ مي ان‌تجدید‌نس ‌ااغظ‬
)NRR= Net Reproduction Rate(
‌‫تعداد‌نرزیدان‌داتر‌متوغد‌شده‌از‌یک‌زن‌که‌تا‌سنين‌توغید‌مث ‌زیده‬
‫م ‌مایند‬
NRR= GRR ×L27
L27=) ‫ ساغ‬27‌‫احتمال‌بقا‌تا‌سنين‌متوسط‌نرزیدزای (سن‬

Number of girls which a newborn female
can bear if she obeys the current rates of
fertility.
Dr Seyyed Alireza Moravveji
Community Medicine Specialist
94
‫‪‬‬
‫‪‬‬
‫‪‬‬
‫‪95‬‬
‫‪ NRR‬مساوی‌یک‌‪ :‬باروری‌در‌حد‌جایگ ینی‌(هر‌مادر‌یک‌داتر‌‬
‫جایگ ین‌م ‌کند)‬
‫‪ : NRR>1‬یعنی‌جمعیت‌زیان‌بیش‌از‌اودشان‌تجدید‌نس ‌م ‌‬
‫کنند‪.‬‬
‫‪ : NRR<1‬جمعیت‌زیان‌یمی‌توایند‌برای‌اودشان‌جایگ ین‌کنند‌و‌‬
‫رشد‌جمعیت‌منف ‌است‪.‬‬
Net Reproduction Rate
If NRR = 1, so:
two children per parents.
 If NRR < 1, reproductive performance of the
population is less than “replacement level”.
 Goal of NRR = 1, can be achieved only if at
least %60 of the eligible couples are
effectively practicing family planning.

‫‪‬‬
‫ن بت جنس ی دربدو تولد‪:‬‬
‫‪‬‬
‫درصد مرده زایی‪:‬‬
‫‪97‬‬
Dr Seyyed Alireza Moravveji
Community Medicine Specialist
98
Dr Seyyed Alireza Moravveji
Community Medicine Specialist
99
Dr Seyyed Alireza Moravveji
Community Medicine Specialist
100
‫مرگ ومير‬
‫‪ ‬مي ان خام مرگ و مير (‪ CDR‬دا‌‪)Crude Death Rate‬‬
‫تعداد مرگ دريك سال به ازاء هزارنفرجمعيت‬
‫ساده ترین وسیله اندازه گيری ميرایی است و براي ارزيابي فعاليتهاي بهداشتي يك‬
‫جامعه درطول زمانهاي متوالي مناسب است‬
‫محدودیت‪ :‬عدم امکان مقای ه دربين جوامع مختلف ازنظرترکیب سنی‪ ،‬جنس ی‪،‬‬
‫نژادی‬
‫باال یا پایين بودن آن دريك مقطع زماني نشانه وضعیت بهداشتی جامعه نی ت‬
‫درایران‪ 6.5 :‬درهزار‬
‫‪101‬‬
‫‪Dr Seyyed Alireza Moravveji‬‬
‫‪Community Medicine Specialist‬‬
Dr Seyyed Alireza Moravveji
Community Medicine Specialist
102
Dr Seyyed Alireza Moravveji
Community Medicine Specialist
103
Dr Seyyed Alireza Moravveji
Community Medicine Specialist
104
‫‪ ‬مي انهاي‌ااتصا ي‌سنی‌مر ‌ومير‬
‫(‪)ASDR=Age Specific Death Rate‬‬
‫‪‬‬
‫‪‬‬
‫‪105‬‬
‫س ه ههودمند‌به ه هرای‌بررسه ه ه ی‌مش ه ههسالت‌بهداشه ه ه ی‌و‌اوغوی ه ههت‌بن ه ههدی‌در‌بریامه ه هه‌ری های‌‬
‫بهداش ی‬
‫هر ه‌مي ان‌مر ‌و‌مير‌ااتصا ی‌سنی‌کمتر‌باشد‌امید‌زید ‌بیشتر‌اواهد‌‬
‫بود‪.‬‬
‫ویه‌م ‌توان‌با‌استفاده‌از‌‪ ASDR‬به‌بررس ی‌عل ‌‪ CDR‬پرداات؟‬
‫‪ ‬مي ان‌مر ‌و‌مير‌ااتصا ی‌جو ی‬
‫)‪(Sex Specific Death Rate=SSDR‬‬
‫‪* 1000‬‬
‫تعداد مرگ و ميراز گروه سنی و جنس ی معين در طول سال‬
‫جمعیت همان گروه سنی و جنس ی (وسط سال)‬
‫مي ان‌مر ‌و‌مير‌مردان‌در‌هر‌گروه‌سنی‌بیشتر‌از‌زیان‌است‪.‬‬
‫‪106‬‬
‫=‪SSDR‬‬
‫‪‬‬
‫مي ان‌مر ‌نس ي‌(‪)Proportional Mortality Rate‬‬
‫آسان‌تر ن‌راه‌براي‌برآورد‌بار‌دك‌بيماري‌در‌جامعه‬
‫ر‬
‫(مثال‌مي ان‌مر ‌نس ي‌بيمار هاي‌واگير‪ :‬مفيد‌براي‌تعيين‌وسعت‌مرگهاي‌‬
‫پ شگيري‌با‌واكسن)‬
‫قاب ‌‬
‫ي در‌‬
‫‪ ‬شااظ‌‪ : DALY‬مناسب‌ترین‌راه‌براي‌مااس ه‌بار‌دك‌بيمار ‌‬
‫جامعه‬
‫‪ ‬مي ان‌كشند ي‌(‪ :)Case Fatality Rate‬یاوه‌مااس ه؟‬
‫‪ Life Expectancy ‬امید‌به‌زید‬
‫بهتردن‌نشایگر‌رشد‌اقتصادي‌‌اجتماعي‌است‬
‫‪107‬‬
‫‪Dr Seyyed Alireza Moravveji‬‬
‫‪Community Medicine Specialist‬‬
Life expectancy

Life expectancy (expectation on life) in a
given age is defined as:
 Average
number of years which a person of
that age may expect to live, according to:
 Mortality
pattern prevalent in that country.
Life expectancy

Life expectancy is as one of the best
indicators of a country’s level of
development and of the overall health
status of its population.
‫روند افزايش اميد زندگي درايران درفاصله سالهاي ‪1335‬تا ‪ 1382‬براساس برآوردهاي مركز آمار‬
‫ايران – سازمان مديريت و وزارت بهداشت‬
‫‪71.6‬‬
‫‪71.2‬‬
‫‪71.1‬‬
‫‪69.8‬‬
‫‪69.2‬‬
‫‪1380‬‬
‫‪1375‬‬
‫مرد‬
‫هردو جنس‬
‫زن‬
‫‪64.7‬‬
‫‪70‬‬
‫‪58.9‬‬
‫‪55.7‬‬
‫‪60‬‬
‫اميد زندگي‬
‫‪47.5‬‬
‫‪50‬‬
‫‪37.5‬‬
‫‪40‬‬
‫‪30‬‬
‫‪20‬‬
‫‪1382‬‬‫‪1382‬‬‫معاونت‬
‫معاونت‬
‫سالمت‪-‬بدون سالمت‪-‬با بم‬
‫بم‬
‫‪1382‬‬‫دفتراقتصاد‬
‫كالن‬
‫‪1370‬‬
‫سال‬
‫‪1365‬‬
‫‪1355‬‬
‫‪1345‬‬
‫‪1335‬‬
111
‫مهاجرت‬
‫‪‬‬
‫‪‬‬
‫‪‬‬
‫‪112‬‬
‫ه ‌اکنون‌یقش‌کمی‌در‌مي ان‌رشد‌جمعیتها‌بازی‌م کند‬
‫اما‌تأثيرگذار‌بر‌ترکیب‌سنی‌جو ی‌جمعیت‌هست‪.‬‬
‫ر‬
‫اکثرا‌جوایان‌مهاجرت‌م کنند‌و‌غذا‌بر‌هرم‌سنی‌جمعیت‌تأثير‌‬
‫م گذارید‌( ویه؟)‬
‫‪Dr Seyyed Alireza Moravveji‬‬
‫‪Community Medicine Specialist‬‬
‫رشد جمعیت‬
‫‪‬‬
‫‪‬‬
‫تات‌تأثير‌ورود‌و‌اروج‌انراد‌به‌جمعیت‬
‫غذا‌هر‌سه‌عام ‌مر ‌ومير‪‌،‬باروری‌و‌مهاجرت‌بر‌مي ان‌رشد‌جمعیت‬
‫مؤثرید‬
‫برای‌مااس ه‌این‌مي ان‌ییازی‌به‌مااس ه‌مهاجرت‌ییست‌و‌تنها‌با‌دو نرایند‌‬
‫مر ‌و‌مير‌و‌توغد‌قاب ‌بررس ی‌م ‌باشد‬
‫در‌ایران‪ 1.14 :‬درصد‌‬
‫در‌دییا‪ 1.5 :‬درصد‬
‫در‌کشورهای‌توسعه‌یانته‪ 0.1 :‬درصد‬
‫‪113‬‬
‫‪Dr Seyyed Alireza Moravveji‬‬
‫‪Community Medicine Specialist‬‬
‫‪‬‬
‫‪‬‬
‫‪‬‬
‫مي ه ان‌رشههد‌ط ییههی‌جمعیههت‪Natural Growth Rate(NGR) :‬‬
‫تعریییف‪ :‬عبییارت ازاییین اسییت کییه هرسییال بییه ازای هییرهییزارنفییرجمعیییت چنیید‬
‫نفربه جمعیت اضافه خواهد شد‪.‬‬
‫براسی ییاس نتی ییایم بی ییه دسی ییت آمی ییده ازسرشی ییماری ملی ییی سی ییال ‪ ،1385‬جمعیی ییت‬
‫كشییور ‪ 70‬میلیییون و ‪ 472‬هیزارو ‪ 846‬نفییراعییالم شیید‪ ،‬اییین ميی ان درسییال ‪75‬‬
‫لی ییدود ‪ 60‬میلیی ییون و ‪ 55‬هی یزارو ‪ 488‬نفی ییربی ییوده و بی ییدین ترتیی ییب سی ییاالنه یی ییك‬
‫میلیون نفربه جمعیت كشور اضافه شده است‪.‬‬
‫مي ی ان رش یید جمعی ییت درده ییه ‪ 1.96 ،75‬درص یید ب ییوده ك ییه درده ییه ‪ 85‬ب ییه ‪1.61‬‬
‫درصد رسیده است‪ ،‬بدین ترتیب نرر رشد جمعیت ن بت بیه دهیه گذشیته‬
‫‪ 0.35‬درصد كاهش یافته است‪.‬‬
‫‪114‬‬
‫‪Dr Seyyed Alireza Moravveji‬‬
‫‪Community Medicine Specialist‬‬
Dr Seyyed Alireza Moravveji
Community Medicine Specialist
115
Dr Seyyed Alireza Moravveji
Community Medicine Specialist
116
Dr Seyyed Alireza Moravveji
Community Medicine Specialist
117
Dr Seyyed Alireza Moravveji
Community Medicine Specialist
118
‫‪Demographic Transition‬‬
‫چرخه انتقال جمعيتي‬
‫‪‬‬
‫‪‬‬
‫‪‬‬
‫‪119‬‬
‫چگونگي سيرجمعيت دركشورهاي مختلف‬
‫‪ 5‬مرلله‬
‫درجوامع مختلف‪ ،‬مشابه بوده فقط زمان توقف درهرمرلله‬
‫متفاوت است‬
‫‪Dr Seyyed Alireza Moravveji‬‬
‫‪Community Medicine Specialist‬‬
Dr Seyyed Alireza Moravveji
Community Medicine Specialist
120
‫‪‬‬
‫مرحله‌اول‌‪:‬‬
‫با ‌بودن ‪ CBR‬و‌ ‪ - CDR‬غذا‌جمعيت‌ثابت‬
‫عدم‌وجود‌روشهاي‌پ شگيري‌از‌بارداري‌و‌عدم‌روشهاي‌درماني‌و‌‬
‫پ شگيري‌از‌بيمار ها‬
‫‪121‬‬
‫‪Dr Seyyed Alireza Moravveji‬‬
‫‪Community Medicine Specialist‬‬
‫‪ ‬مرحله‌دوم‌(ان ا ش‌اوغيه)‪:‬‬
‫اهش‌مر ‌ومير‌(‪ )CDR‬ولي‌هنوز‌با ‌بودن‌مواغيد‌(‪( )CBR‬جنوب‌‬
‫آسيا‌– آنر قا)‬
‫علت‪ :‬به ود‌بهداشت‌و‌دسترس ي‌به‌ادمات‌بهداش ي‪ ‌،‬اهش‌بيمار هاي‌‬
‫عفوني‌و‌‪...‬‬
‫‪122‬‬
‫‪Dr Seyyed Alireza Moravveji‬‬
‫‪Community Medicine Specialist‬‬
:)‫مرحله‌سوم‌(ان ا ش‌ثایو ه‬

CBR‌‫ هر‌دو‌ اهش دانتهاید‌ولي‌سرعت‌ اهش‬CDR ‌‫ و‬CBR
)‫كمتر‌است‌(ادران‬

Dr Seyyed Alireza Moravveji
Community Medicine Specialist
123
:‫ مرحله‌ هارم‬
‫ غذا‌جمعيت‌ثابت‬-‫ هر‌دو‌ اهش‬CDR ‌‫ و‬CBR 
)‫(املب‌كشورهاي‌صنع ي‬
Dr Seyyed Alireza Moravveji
Community Medicine Specialist
124
: ‫ مرحله‌پنج‬
‫ غذا‌رشد‌منفي‌جمعيت‬- CDR ‌‫ كمتر‌از‬CBR 
)‫(آملان‌و‌مجارستان‬
Dr Seyyed Alireza Moravveji
Community Medicine Specialist
125
Dr Seyyed Alireza Moravveji
Community Medicine Specialist
126
‫تق يم بندي جوامع براساس رشد جمعيت‬
‫‪ .1‬جوام ‌سن ي‪:‬‬
‫با ‌بودن‌توغدها‌و‌مر ‌ ود ان‬
‫ان ا ش‌جمعيت‌طي‌ ند‌قرن‌‬
‫‪ .2‬جوام ‌در‌حال‌گذار‪:‬‬
‫با ‌بودن‌توغدها‪‌،‬مر ‌ك ‌ ود ان‬
‫ناصله‌ك ‌بين‌توغدها‪‌،‬ز اد‌شدن‌سري ‌انراد‌سنين‌‬
‫باروري‌‬
‫یاپاددار‌بودن‌جمعيت‬
‫ادران‌و‌بسياري‌از‌كشورهاي‌در‌حال‌توسعه‬
‫‪127‬‬
‫‪Dr Seyyed Alireza Moravveji‬‬
‫‪Community Medicine Specialist‬‬
‫‪ .3‬جوام ‌متعادل‬
‫توغدها‌و‌مر ‌ ود ان‌ك ‌است‬
‫تعادل‌بين‌توغد‌و‌مر ‌باغوين‬
‫پاددار‌شدن‌جمعيت‌(نرانسه)‬
‫‪128‬‬
‫‪Dr Seyyed Alireza Moravveji‬‬
‫‪Community Medicine Specialist‬‬
‫تأثير‌رشد‌جمعيت‌بر‌زمان‌دو‌برابر‌شدن‌جمعيت‬
‫‪‬‬
‫‪‬‬
‫‪‬‬
‫‪‬‬
‫‪129‬‬
‫مهمتردن‌عام ‌مؤثر‌بر‌روید‌ان ا ش‌جمعيت‪ :‬مي ان‌رشد‌سا یه‬
‫جمعيت‬
‫تأثير دو‌برابر‌شدن‌جمعيت‌بر‌تمام‌یيازها‌و‌‌شااصها‌از‌جمله‌‬
‫نسبت‌جمعيت‌به‌مساحت‬
‫اهش‌مداوم‌در‌مناب ‌مذايي‌هم مان‌با‌رشد‌جمعيت‬
‫عل ‪ :‬ان ا ش‌مصري‪ ‌،‬امش‌سط ‌ز ر‌كشت‬
‫در‌حال‌حاعر‌در‌هر‌دقيقه‌‪:‬‬
‫‪ 232 ‬توغد‌(‪ 334000‬در‌روز)‬
‫‪ 97 ‬مر ‌(‪ 140000‬در‌روز)‬
‫توغد‌دو‌برابر‌مر‬
‫‪Dr Seyyed Alireza Moravveji‬‬
‫‪Community Medicine Specialist‬‬
‫جمعيت‌متناسب‬
‫‪‬‬
‫جمعي ي‌كه‌مناب ‌موجود‌آن‌با‌مي ان‌جمعيت‌متعادل‌باشد‬
‫عني‪:‬‬
‫تمام‌انراد‌نعال‌كشور‌در‌مشام ‌م تلد‌اجتماعي‌جذب‌شده‌اید‬
‫(یه‌مشام ‌ اذب)‬
‫‌گيرد‬
‫از‌مناب ‌كشور‌استفاده‌مناسب‌و‌بدون‌ت ر ب‌صورت‌مي ‌‬
‫هر‌نرد‌روزایه‌‪ 2500‬كيلو اغري‌در انت‌مي‌كند‬
‫حداق ‌‪ 50‬درصد‌درآمد‌براي‌مواردي‌مير‌از‌مذا‌صري‌‌‬
‫مي‌شود‬
‫‪130‬‬
‫‪Dr Seyyed Alireza Moravveji‬‬
‫‪Community Medicine Specialist‬‬
‫وععيت‌ادران‬
‫‪ ‬در‌سال‌‪:1260‬‬
‫جمعيت‌‪ 5/7‬ميليون‌‪ -‬یرخ‌رشد‌سا یه‌‪0/6‬درصد‬
‫مث ‌جوام ‌سن ي‌– در‌مرحله‌اول‌ راه‌جمعيت‌شناس ي‬
‫‪ ‬در‌سال‌‪:1300‬‬
‫یرخ‌رشد‌‪ -1/4‬ان ا ش‌‪ 2‬ميليون‌یفر‌طي‌‪ 1260‬تا‌‪ 1300‬و‌یي ‌همين‌تعداد‌تا‌‪1310‬‬
‫‪ ‬ب شتردن‌رشد‌جمعيت‌در‌سال‌‪3/9 : 1364‬درصد‬
‫‪ ‬جوان‌بودن‌جمعيت‌ادران‪:‬‬
‫ح ي‌اگر‌زوجها‌دو‌نرزید‌ه ‌داشته‌باشند‪ :‬ایفجار‌جمعيت‌‬
‫ددگري‌در‌پ ش‌است‬
‫‪131‬‬
‫‪Dr Seyyed Alireza Moravveji‬‬
‫‪Community Medicine Specialist‬‬
‫منابع طرح سؤال برای امتحان ازمبحث جمعیت‬
‫شناس ی‪:‬‬
‫‪.1‬‬
‫‪.2‬‬
‫موارد مطرح شده درکالس‬
‫جلد ‪ 3‬كتاب جامع بهداشت عمومي‪ :‬فکل ‪ -11‬گفتار‪ :3‬جمعيت شناس ي‬
‫پزشكي (صفحه ‪ 1547‬تا ‪)1557‬‬
‫(قاب ‌دایلود‌از‌وب‌سایت‌دانش اه‪‌،‬صفاه‌گروه‌پ ش ‌اجتماعی‪ :‬نای ‪ pdf‬به‌یام‌‌‬
‫‪)medical demography‬‬
‫‪o‬‬
‫‪132‬‬
‫سؤاالت اختیاری این مبحث (نمره تشویقی عالوه بر‪ :)20‬ازصفحه‬
‫‪ 1558‬تا ‪ 1573‬کتاب فوق‬
‫‪Dr Seyyed Alireza Moravveji‬‬
‫‪Community Medicine Specialist‬‬