Transcript Materiały pochodzą z Platformy Edukacyjnej Portalu www.szkolnictwo.pl Wszelkie treści i zasoby edukacyjne publikowane na łamach Portalu www.szkolnictwo.pl mogą być wykorzystywane przez jego.

Materiały pochodzą z Platformy Edukacyjnej
Portalu www.szkolnictwo.pl
Wszelkie treści i zasoby edukacyjne publikowane na łamach Portalu www.szkolnictwo.pl mogą być wykorzystywane przez jego Użytkowników wyłącznie
w zakresie własnego użytku osobistego oraz do użytku w szkołach podczas zajęć dydaktycznych. Kopiowanie, wprowadzanie zmian, przesyłanie, publiczne odtwarzanie
i wszelkie wykorzystywanie tych treści do celów komercyjnych jest niedozwolone. Plik można dowolnie modernizować na potrzeby własne oraz do wykorzystania
w szkołach podczas zajęć dydaktycznych.
WIEDZA O SPOŁECZEŃSTWIE
TEMAT: Prawo i jego funkcje
Definicja prawa
Prawo to zespół norm wydanych lub usankcjonowanych przez
państwo i zagwarantowanych przymusem państwa.
„ Oddajemy się w niewolę
prawa, aby zachować wolność”
Cyceron
Personifikacją prawa jest grecka bogini sprawiedliwości – TEMIDA.
Zwykle przedstawiana z opaską na oczach – symbolem
bezstronności (prawo nie patrzy na osoby, ale słucha argumentów).
Waga – symbol obiektywnej oceny dowodów
Miecz – symbol władzy sędziowskiej i kary
Prawo w znaczeniu przedmiotowym
jest to zespół norm prawnych,
wyróżniających się wśród ogółu norm społecznych, do których należą także normy
obyczajowe i normy moralne, których naruszenie grozi sankcjami.
Prawo w znaczeniu przedmiotowym:
1. Pochodzi od właściwych organów władzy publicznej, w
tym ustawodawczej, tzw. prawo stanowione
2. Powinno mieć na względzie dobro wspólne i interes zbiorowy
3. Jest chronione sankcjami przymusu publicznego, orzekanymi i
egzekwowanymi przez właściwe organy publiczne: sądy, organy
administracji publicznej, organy więziennictwa, komornicy sądowi,
komornicy skarbowi
Cechami charakteryzującymi prawo w znaczeniu przedmiotowym są:
Sankcja
oznacza „dolegliwość” (karę), jak zostaje
zastosowana wobec każdego, kto zachowaniem
swoim naruszył obowiązującą normę prawną.
Domniemanie
znajomości
Powszechność
obowiązywania
Oznacza, że ustawodawca i organy stosujące
przepisy prawne przyjmują, że z chwilą ich
ogłoszenia mamy obowiązek je znać.
oznacza, że ustawodawca
i organy stosujące przepisy
prawne przyjmują, że z chwilą
ich ogłoszenia mamy
obowiązek je znać.
Prawo w znaczeniu podmiotowym to uprawnienia
przyznawane jednostce przez obowiązujące akty prawne, czyli
np. „mam prawo do…” (np. prawo do nauki).
Prawo w sensie podmiotowym daje możliwość dopiero z
chwilą ich naruszenia przez osoby trzecie.
Np. (art. 198 k.c. mówi, że „ każdy ze współwłaścicieli
może rozporządzać swoim udziałem bez zgody
pozostałych współwłaścicieli”) – z przepisu tego wynikają
przysługujące uprawnienia każdemu współwłaścicielowi.
Treścią prawa podmiotowego może być również możliwość
domagania się określonego zachowania się pewnych osób.
Przykładem takiego stanu prawnego jest norma art. 342 k.c.,
która brzmi : „ nie wolno naruszać samowolnie posiadania (np.
rzeczy), chociażby posiadacz był w złej wierze (np. złodziej)”.
Prawo podmiotowe
względne
Możność żądania
spełnienia określonego
świadczenia (np. tytuł
umowy dzierżawy)
Prawo podmiotowe
bezwzględne
Powstaje w chwili
naruszenia praw
osoby trzeciej (np.
kradzież)
prawo w
znaczeniu
podmiotowym
Podmiotami prawa są ludzie znajdujący się w różnych
stosunkach społecznych regulowanych przepisami
prawa czyli osoby fizyczne i osoby prawne
Osobą fizyczną jest każdy człowiek od poczęcia do
śmierci.
Osoba prawna jest to trwałe zespolenie pewnej grupy
osób i środków majątkowych dla osiągnięcia
określonych celów społecznych (np. fundacja) lub
ekonomicznych (np. przedsiębiorstwa państwowe,
spółki akcyjne, spółdzielnie).
Akt prawny
Akt prawny – to rezultat tworzenia prawa przez właściwy organ państwowy lub
samorządowy.
• Normatywne (źródła obowiązującego prawa)
Akty
prawne
• Nienormatywne (decyzje organów państwowych
dotyczące konkretnych osób czy instytucji)
Akty prawne zawierają:
-nazwę,
-określenie organu wydającego,
-datę publikacji i datę wejścia w życie,
-preambułę oraz pogrupowane w artykuły i paragrafy przepisy prawne.
- Jednostronny
- Dwustronny
Akt prawny
W Polsce są to:
Dziennik Ustaw RP oraz
Dziennik Urzędowy RP “Monitor
Polski”.
Swój dziennik urzędowy wydaje
także każde ministerstwo (np.
Dziennik Urzędowy Ministerstwa
Obrony Narodowej).
- Konstytutywny
- Deklaratoryjny
- rozumiany jest też jako
działanie organu państwa lub
podmiotu prawnego, zgodne
z obowiązującymi przepisami
w celu wywołania skutków
prawnych w konkretnym
stosunku prawnym
(orzeczenie lub inna
czynność prawna).
Dla wejścia w życie
aktu prawnego
konieczna jest jego
publikacja we
właściwym
wydawnictwie.
Dla prawa
miejscowego
wydawane są
np.
wojewódzkie
dzienniki
urzędowe.
Budowa aktu prawnego
Część nieartykułowana
1.
2.
3.
4.
Określenie rodzajowe aktu.
Data uchwalenia.
Nazwa. Tytuł.
W wypadku ustawy zasadniczej – preambuła.
Część artykułowana
5. Przepisy ogólne – określają zakres stosunków społecznych normowanych przez dany
akt.
6. Przepisy szczegółowe – zawierają konkretne normy regulujące stosunki społeczne.
7. Przepisy przejściowe i dostosowujące – regulują wpływ nowego prawa na stosunki
powstałe w wyniku działania starego prawa.
8. Przepisy końcowe – m.in. przepisy dotyczące wejścia aktu w życie i wygaśnięcia mocy
prawnej.
Pochodzenie współczesnych systemów prawa
System prawa stanowionego
Polega przede wszystkim na stanowieniu prawa przez organ ustawodawczy z
uwzględnieniem ogólnych norm oraz zachowaniem formalnych procedur.
Taki system występuje w państwach Europy kontynentalnej, w tym w Polsce,
oraz w niektórych państwach Ameryki Południowej.
System prawa precedensowego
Tworzony jest poprzez orzeczenia sędziów. Głównym zadaniem sędziego jest
rozstrzygnięcie konkretnego przypadku, a nie sformułowanie normy
prawnej. Uzasadniając orzeczenie, sędzia w rzeczywistości formułuje normę
prawną, która od tego momentu obowiązuje i może być podstawą do
wydawania kolejnych wyroków. System ten, ukształtowany w Anglii i Walii,
upowszechnił się w Stanach Zjednoczonych, Kanadzie, Indiach oraz Australii.
Pochodzenie współczesnych systemów prawa
System prawa oparty na panującej religii
Pozostaje w ścisłym związku z religią islamską oraz Koranem (Iran, Pakistan,
Arabia Saudyjska, Sudan). Jest to prawo obowiązków wobec Allacha, władzy
i rodziny, w znacznej mierze faworyzujące mężczyzn. Nieprzestrzeganie norm
prawa jest grzechem lub herezją. Nie stosuje się go do osób żyjących w
państwie islamskim, ale niebędących wyznawcami tej religii.
System hybrydalny (mieszany)
Został stworzony zarówno pod wpływem prawa stanowionego, jak i
procesowego. Funkcjonuje między innymi w Egipcie, Szkocji, Japonii oraz
RPA.
Zdarzenia prawne
Zdarzenia prawne mogą być legalne
Zdarzenie prawne to każde zdarzenie
albo sprzeczne z prawem, mogą być
pociągające za sobą powstanie , zmianę dokonane celowo albo przypadkowe
wywołane przez człowieka albo siły
lub rozwiązanie stosunku prawnego.
przyrody.
Zdarzenia prawne
Zaistnienie stosunku prawnego – np. urodzenie dziecka,
zawarcie małżeństwa, zawarcie umowy
Zmiana istniejącego stosunku prawnego – np. zmiana
czynszu, zmiana umowy o pracę
Wygaśnięcie istniejącego stosunku prawnego – np.
śmierć małżonka, rozwód .
Funkcje prawa
Prawo pełni w państwie różnorodne funkcje, zarówno wobec obywatela jak
i wobec całej zbiorowości. Prawo reguluje życie polityczne, społeczne,
gospodarcze i kulturalne w państwie, występuje również jako czynnik
kontrolujący powyższe dziedziny.
Funkcja regulacji życia społecznego (stabilizacyjna) – prawo pozwala zapewnić
obywatelom poczucie bezpieczeństwa w państwie. Eliminuje niepożądane zachowania.
Utrwala istnienie ładu społecznego, gospodarczego, politycznego.
Funkcja wychowawcza – prawo kształtuje pozytywne zachowania wobec przepisów
prawnych, np. przestrzeganie przepisów ruchu drogowego. Mówimy wówczas o
charakterze prewencyjnym. Prawo pełni także funkcję resocjalizacyjną, kiedy
zastosowana kara działa tak, że osoba, której to dotyczy nie jest skłonna pogwałcić
istniejące normy prawne.
Funkcje prawa
Funkcja ochronna – prawo ma za zadanie chronić te wartości, które są ogólnie przyjęte
i ważne ze społecznego punktu widzenia.
Funkcja dynamizująca – prawo jest narzędziem zmiany różnych dziedzin życia, np.
prawo oświatowe regulujące przepisy związane z Nową Maturą.
Funkcja dystrybutywna – prawo rozdziela dobra i obciążenia, wynikające z
funkcjonowania państwa, np. przez podatki.
Funkcje prawa
Funkcja kontrolna – prawo określa postawy jednostek, grup społecznych, narodu i
instytucji państwowych. Wyznacza jakie postępowanie jest zabronione , a jakie
dozwolone.
Funkcja represyjna – prawo ma za zadanie określić wymiar kary za dokonanie
przestępstw, działać odstraszająco na sprawców, a także realizować zasadę
nieuchronności poniesienia kary za dokonane przestępstwo.
Funkcja organizacyjna – prawo tworzy ramy działania organów władzy publicznej oraz
organizacji społecznych.
Funkcje prawa
Funkcja kulturotwórcza – prawo integruje ludność zamieszkującą na danym terenie,
np. działający zgodnie z prawem samorząd. Wpływa na kultywowanie określonych
przez daną społeczność wartości. Znajomość przepisów prawnych określa poziom
kultury np. politycznej danej zbiorowości. Prawo decyduje o ciągłości historycznej
danego narodu i państwa . Jego rozwiązania są zdobyczami cywilizacyjnymi, mają
wartość kulturową.
Funkcja gwarancyjna – prawo wyznacza granice pomiędzy uprawnieniami
państwa a wolnością jednostki. Wyznacza granice działania państwa wobec
jednostki.
Założenie idealnego prawodawcy
Jest to idealistyczne założenie, które pozwala każdemu, kto dokonuje wykładni
prawa, na odrzucenie wątpliwości, czy dany akt prawotwórczy został
skonstruowany poprawnie. Dzięki temu można od razu przejść do interpretacji
przepisów prawnych.
Idealny ustawodawca stanowi tylko te normy, które chce ustanowić i wyłącznie
w takiej formie, w jakiej chce to uczynić. Poza tym idealny ustawodawca ma
idealną wiedzę:
• językową i znajomość języka,
• na temat systemu prawa (wie, jakie normy obowiązują, jakie są relacje między
nimi),
• na temat systemu aksjologicznego (wartości), zwłaszcza wartości społecznych
(umie je w najlepszy sposób zhierarchizować).
ZAPAMIĘTAJ !
Wszyscy obywatele państwa i cudzoziemcy na jego terenie zamieszkujący
i przebywający są zobowiązani do przestrzegania obowiązującego prawa,
w przeciwnym wypadku są do tego przymuszeni przez aparat przymusu.
Zdarzenie prawne jest to każde zdarzenie wywołujące jakieś
skutki prawne.
Zespół norm społecznych, określających wiążące sposoby nakazanego
albo zakazanego zachowania lub też dozwalających określone
zachowanie to - prawo przedmiotowe, (np. kodeks cywilny).
Pewne możliwości dowolnego zachowania się i uprawnienia (korzyści),
jakie wynikają dla określonych osób z poszczególnych przepisów
prawnych to - prawo podmiotowe.