روش تحقيق درعلوم توانبخش ي دکتر محمد کمالی استاديار دانشکده علوم توانبخش ی دانشگاه علوم پزشکی ايران www.mkamali.com [email protected] http:/www.mkamali.com/research/ تهران - صندوق پستی 17445-183
Download ReportTranscript روش تحقيق درعلوم توانبخش ي دکتر محمد کمالی استاديار دانشکده علوم توانبخش ی دانشگاه علوم پزشکی ايران www.mkamali.com [email protected] http:/www.mkamali.com/research/ تهران - صندوق پستی 17445-183
روش تحقيق درعلوم توانبخش ي دکتر محمد کمالی استاديار دانشکده علوم توانبخش ی دانشگاه علوم پزشکی ايران www.mkamali.com [email protected] http:/www.mkamali.com/research/ تهران -صندوق پستی 17445-183 اهداف درس شما درپايان اين درس قادرخواهيد بود : تا نسبت به شناسايي مسايل و مشکالت در حيطه کاري خود اقدام کنيد تا به سواالت خود درمورد يک مسئله به صورت علمی بيانديشيد روش علمی برای تحقيق وانواع و ويژگی های آنرا را تعريف کنيد طرح تحقيق مورد نظر خود را تهيه و تدوين کنيد اهداف درس نسبت به بررس ي ادبيات موضوع و جستجو در بانکهاي اطالعاتي اقدام کنيد متقاعد خواهيد شد برای بررس ی های علمی و دقيق نيازمند يادگيری روش تحقيق علمی می باشد نحوه ارزشيابي حضور درکالس شرکت در مباحث تهيه و تدوين طرح تحقيق (پيرامون يک موضوع دلخواه) منابع Bowlling, A. (2000). Research Method in Health. Open University Press. Buckingham Jenkins j. Price C J. Straker L. (1998).The Researching Therapists. Churchill Livingstone. New York Furlong,N. Lovelace, E. Lovelace, K.(2000). Research Methods and Statistics. Harcourt College Publisher. Orlando منابع گروه مترجمين . )1378(.تحقيق در سيستم هاي بهداشتي .معاونت پژوهش ي وزارت بهداشت .تهران آصف زاده ،سعيد .)1380( .ده گام پژوهش .معاونت تحقيقات و فنآوري .تهران محمدي ،محمدرضا .)1381( .معيارهاي تعيين اولويت هاي پژوهش علوم پزشکي .مرکز ملي تحقيقات علوم پزشکي کشور .تهران منابع مارشال ،کاترين راس من ،گرچن .)1381( .روش تحقيق کيفي . ترجمه علي پارسائيان و سيد امير اعرابي.دفتر پژوهشهاي فرهنگي . تهران استاپلتون ،پل .)1372( .شيوه نگارش مقاالت پژوهش ي .ترجمه شعله بيگدلي .د.ع.پ .ايران .تهران کوهن ،لوئيس هاليدي ،ميشل .)1378( .آمار در علوم تربيتي و تربيت بدني .ترجمه علي دالور.انتشارات رشد .تهران اهداف درس ( جلسه اول) چرا و چه زمانی تحقيق آغاز می شود؟ تحقيق به روش علمی را تعريف کنيد انواع روش تحقيق را مشخص نماييد نحوه شناسايي مسايل و مشکالت را فراگرفته و چند مسئله يا مشکل را در حيطه کاري خود تعيين کنيد روش هاي مختلف تجزيه و تحليل مسئله را بيان کنيد بتوانيد مسئله مورد نظر را تجزيه و تحليل کنيد سابقه همراهي تحقيق با آدمی در طول تاريخ شيوه ها و روش های مختلف انجام آن ضرورت تحقيق از ديدگاه فردی و ديدگاه اجتماعی ضرورت انجام تحقيق از ديدگاه علمی تحقيق را مايه حيات علم دانسته اند و بدون انجام تحقيق علم همچون آبی که در جائی مانده باشد دچار گنديدگی و تبديل شدن به لجنزار خواهد شد. معناي تحقيق تحقيق در لغت به معنای درست و راست گردانيدن،پيدا کردن ،يافتن يا جستجوی حقيقت آورده شده است تعاريف بعمل آمده از تحقيق و پژوهش فراوانند تحقيق به روش علمی را مجموعه مقررات و قواعدی دانسته اند که چگونگی جستجو برای يافتن حقايق مربوط به يک موضوع را نشان مي دهد در جاي ديگر آنراحقيقت پژوهی ناميده اند تحقيق عملی منظم است که در نتيجه آن پاسخ هائی برای سواالت مندرج در موضوع تحقيق بدست خواهد آمد آغاز تحقيق جان ديوئی معتقد است ":اولين مرحله تحقيق احساس وجود يک مشکل است؛ به اين معنی که پژوهشگر در کار خويش با مانع يا مشکلی روبرو گرديده است که در حل آن ابهام يا ترديد دارد و نمی تواند در مقابل آن ساکت بماند”. بنابراين اين نقطه آغازين در انجام هرگونه پژوهش يا تحقيقی بسيار مهم است و نقش آموزش افراد برای مسئله يابی که در برخی نظام های آموزش و پرورش برآن بسيار تاکيد می شود نيز از همين امر نشات می گيرد .هرچه ضرورت پرسش در هنگام تدريس برای فراگير بيشتر مطرح شود و از او خواسته شود تا ذهن خود را برای طرح سواالت بيشتر فعال سازد می توان انتظار داشت که در آينده نياز به تحقيق و پيشرفت در او ارتقا يابد. آغاز تحقيق بنابراين اين نقطه آغازين در انجام هرگونه پژوهش يا تحقيقی بسيار مهم است و نقش آموزش افراد برای مسئله يابی که در برخی نظام های آموزش و پرورش برآن بسيار تاکيد می شود نيز از همين امر نشات می گيرد .هرچه ضرورت پرسش در هنگام تدريس برای فراگير بيشتر مطرح شود و از او خواسته شود تا ذهن خود را برای طرح سواالت بيشتر فعال سازد می توان انتظار داشت که در آينده نياز به تحقيق و پيشرفت در او ارتقاء يابد. مساله مسأله يا مشكل پديده اي است غيرعادي ،كه در روند كار سيستم وجود دارد و چون اخالل و بي نظمي ايجاد مي كند سبب افت يا كاهش كمي و كيفي جريان كارها و بازده سيستم مي گردد مسأله يا مشكل عبارت است از شكاف بين وضعيت موجود و آنچه بايد باشد. Analyze Current Situation Literature Knowledge area Other Resource Available The Researching Therapist Generate Possible Questions Create List Evaluate Possible Questions Select Priority Question شناسايي مشکل شناسايي مشکل آغاز يک تحقيق با احساس وجود يک مشکل همراه است .در اين مرحله آن احساس بايد به صورت ” يک پرسش " در آيد و بيان شود بديهی است اين پرسش از مسائل روزمره تا مباحث و فرضيات پيچيده علمی را دربرگيرد ،مهم آنست که به شيوه ای علمی و صحيح بيان شود با در نظر گرفتن دو تقسيم بندی مهم در زمينه عالئق علمی و احتياج عملی شما ممکن است تحقيقی بنيادی يا کاربردی را در نظر بگيريد روش هاي پيداكردن مساله روش هاي غيرفعال كنترل و ارزيابي توسط سرپرستان بازرس ي واقعه بحراني بروز شكايت و انتقاد روش هاي پيداكردن مساله روش هاي فعال ساده كردن كارها كنترل آماري مقايسه آمار ادواري مقايسه با ساير سازمانها مقايسه با شاخص ها روش هاي پيداكردن مساله نيازسنجي مصاحبه افراد كليدي مصاحبه گروهي مصاحبه جمعي مشاهده مستقيم روش هاي پيداكردن مساله استفاده از تجارب استنتاج از نظريه ها و فرضيه ها استفاده از متون درس ی و مجالت تخصص ی دولت ها ،دانشگاه ها وموسسات پژوهش ی خصوص ی روش هاي پيداكردن مساله مطالعه مورد يا موارد پايش يا كنترل گلوگاه (نقاط كليدي) کنترل مالي بررس ي فرآيند زمان انتظار مرور متون و اطالعات علمي شركت دردوره هاي آموزش ي وهمايشهاي علمي روش هاي پيداكردن مساله پيش آگهي رويدادها پيش آگهي قضاوتي پيش آگهي روند پيش آگهي علت و معلول نمونه تصور نمائيد صبح زود قصد داريد به محل کار خودعازم شويد.اتومبيل شما روشن نمی شود( .احساس وجود مشکل) . حال شما تالش خواهيد کرد تاعلت /علتها را بيابيد.بنابراين به جستجو می پردازيدتا مشکل اصلی که همانا قطع سيم برق می باشد پيدا می کنيد و با اتصال مجدد آن به رفع مشکل پرداخته و با زدن استارت مجددو روشن شدن خودرو موضوع را پايان يافته تلقی می کنيد. نمونه تازه به سن 18سالگی رسيده ايد .به رانندگی عالقمند بوده ايد وتصميم می گيريد با خودرو پدرتان رانندگی نمائيد.متوجه می شويد برای اين کار نياز به گواهينامه رانندگی داريد ( .احساس وجود مشکل ) راه حل چيست؟ به مطالعه و جستجو می پردازيد.از دوستان و آشنايان راه و روش اخذ گواهينامه را می پرسيد .کتاب آئين نامه راهنمائی و رانندگی را تهيه می کنيد.فهرستی از مدارک مورد لزوم برای ثبت نام واخذگواهينامه را بدست می آوريدودرنهايت با شرکت در آزمون کتبی و عملی موفق به دريافت گواهينامه رانندگی می شويد. نمونه در طول سال های تحصيل در يکی ازدانشکده های توانبخش ی متوجه می شويددر هنگام کار با افراد دارای معلوليت معموال مربيان به تنهائی و بدون حضور خانواده / مادران به ارائه خدمات توانبخش ی به کودکان /معلوالن می پردازند.برای شما اين سوال مطرح می شود در حاليکه اعضای خانواده /مادران می توانند در طول ساعات روز به ارائه تمرينات برای افراد فوق اقدام کنند چرا در برنامه درمانی و توانبخش ی جايگاهی برای آنان در نظرگرفته نمی شود ( .احساس وجود مشکل ) طرحی برای مطالعه علت فقدان آموزش خانواده ها در برنامه توانبخش ی معلوالن نوشته و به بررس ی موضوع از ديد والدين و مربيان می پردازيد.نتايج حاصل از تحقيق را به استادان و مسئوالن دانشکده برای بهبود وضعيت ارائه خدمات توانبخش ی تسليم میکنيد. نمونه معلوالن و جانبازان دريافت کننده پروتز های رو و باالی زانو از کلينيک ارتوپدی فنی شما اظهار می کنندعدم چرخش مفصل زانو در پروتز مشکالتی را برای نشستن آنها در خانه ( عدم امکان نشستن به صورت دو يا چهار زانو) بوجود آمورده است.ضمن اينکه آنهادر هنگام انجام فريضه نماز می بايد پای خود را به حالت مستقيم قرار داده و امکان چرخش آن به هنگام نشستن وجود نداردو اين باعث دغدغه خاطر آنان شده است. ( احساس وجود مشکل) شماباطراحی و آزمون يک چرخنده که برروی مفصل نصب می گردد اقدام به حل مسئله می نمائيد. نمونه ها مشکل : پرسش : نداشتن گواهينامه براي رانندگي چگونه مي توان گواهينامه رانندگي دريافت کرد مدارک مورد نيازبراي دريافت آن کدامند آزمون براي دريافت گواهينامه شامل چه مراحلي است عنوان : بررس ي نحوه دريافت گواهينامه رانندگي نمونه ها مشکل : پرسش : روشن نشدن خودرو به هنگام صبح داليل بالقوه براي روشن نشدن خودرو کدامند؟ انجام بررس ي عيني از موتور و نجهيزات برقي آن رفع نقص و راه اندازي خودرو عنوان : بررس ي علل روشن نشدن خودرو نمونه ها مشکل : پرسش : افزايش دانشجويان غير بومي در استان يزد مشکالت دانشجويان غير بومي کدامند؟ مشکالت ايجاد شده بوسيله دانشجويان غير بومي کدامند؟ مزاياي احتمالي حضوردانشجويان غير بومي کدامند؟ عنوان : بررس ي چالشها و پيامدهاي افزايش دانشجويان غير بومي در يزد معيارها براي اولويت بندي معيارهاي اولويت مسأله عبارتند از : مناسبت اجتناب از دوباره کاري ارتباط مستقيم مقبوليت اهميت زماني توانايي هزينه – فايده کاربردهاي تحقيق حل مسئله خاص کاربرد آموزش ي پيشگيري از حوادث و اتفاقات کاهش هزينه ها (سازمانها و جامعه) ارزش باليني و درماني توسعه دانش و علم ترکيبي از موارد فوق عنوان تحقيق در هنگام نوشتن عنوان بايد خصوصياتی که برای يک عنوان خوب برشمرده می شونددر نظر گرفت .اين موارد عبارتند از: از کلمات کوتاه ،رسا ودر حد امکان از يک زبان استفاده شود عبارت گويا باشد و گيج کننده نباشد.ازاختصارات که ممکن است مخفف عبارات مختلفی باشند پرهيز شود. در تحقيقات توصيفی بيان مکان و زمان تحقيق در عنوان ضرورت دارد. در عنوان دقيقا" آنچه محقق بدنبال تعيين آن است بيان شود. سعی شود دامنه تحقيق محدود در نظر گرفته شود. عنوان را غير سوالی مطرح نمائيد. از کلمات مناسب ومطلوب استفاده شود. تجزيه و تحليل مساله روش هاي نموداري شناسايي عوامل ايجاد كننده كه مسأله عبارتند از: شبكه عليت نمودار استخوان ماهي نمودار شش كلمه اي • سن • جنس • رسته شغل • تحصيالت •.... زمان آموزش • سخنراني • بحث گروهي • نمايش • ... نقش دوره تکميلي در ارتقاء کيفي کارکنان • خوابگاه • تغذيه • فوق برنامه • .... • کالسها • سمعي و بصري •جزوات • .... ساکنين امکلنات رفاهي نحوه تغذيه رضايت از خوابگاه دانشجويي عوامل جمعيت شناسي مسافت تا دانشگاه نوع مديريت شش کلمه استفهام چگونه؟ ?How چي؟ ?what چرا ؟ ?why که ؟ ?who کي ؟ ?when کجا ؟ ?where بيان مساله تحقيق در بيان مسئله نكات زير آورده مي شود: اطالعات زمينه اي توصيف دقيق مسأله نحوه بروز يا وقوع وسعت و شدت عوامل دخيل در بروز مسأله نحوه برخورد فعلي با مشكل فوايد پژوهش چه نتايجي از حل مشكل انتظار مي رود مروری بر بررس ی های قبلی برای کسب اطالعات در زمينه مورد تحقيق می بايد به منابع مرجع مراجعه نمود منظور از منابع مرجع هر فرد يا هر چيزی است که به عنوان ماخذ اطالعات مورد مراجعه قرار می گيرد کتابهای مرجع معموال به گونه ای تاليف می شوند که هر کس ی می تواند اطالعات مورد نياز خود را به راحتی و سرعت در آنها پيدا کند .مهمترين منابع دردسترس عبارتند از: نظرات افراد متخصص و صاحب نظران منابع منتشر شده مروری بر بررس ی های قبلی مراجع غير ادواری کتابشناسی ها دانشنامه ها فرهنگ ها دستنامه ها درسنامه ها دستور نامه ها سالنامه ها اطلس ها نشان نامه ها سرگذشت نامه ها مراجع ادواری کتابشناسی های دوره اي فهرست های مندرجات منابع منتشر نشده کتاب نشريات ادواری مثل ژورنالها پايان نامه ها گزارش های فنی و گزارش تحقيق آمارها پروانه های ثبت اختراعات صورت جلسه ها مشاهدات فردی -بانکهای اطالعاتی همچون در اينترنت اهداف بررس ي هدف پژوهش به ما مي گويد به كجا مي خواهيم برسيم هدف كلي پژوهش را مي توان به اهداف كوچكتر (ويژه -اختصاص ي) تقسيم كرد اهداف پژوهش بايد : از بطن مسأله استخراح شده باشند واقع بينانه باشند قابل دسترس باشند -قابل اندازه گيري يا سنجش باشند مشهد نيشابور سبزوار ميامي شاهرود سرخه دامغان ايوانکي سمنان گرمسار پاکدشت تهران اهداف بررس ي براي نوشتن اهداف از افعالي نظير تعيين كردن ،محاسبه كردن ،شناسايي كردن ،توصيف كردن و شرح دادن استفاده كرد. هدف كاربردي به ما مي گويد ،فايده حاصل از پژوهش براي چيست؟ فرضيه فرضيه حدس ي است علمي كه محقق براي نتيجه تحقيق خود مي زند. فرضيه نشان مي دهد كه چرا يك يا چند عامل ،عوامل ديگر را تحت تأثير قرار مي دهند. فرضيه تحقيق را يک حدس علمی يا پيش داوری دانست که بوسيله ی جمع آوری حقايقی که منجر به قبولی يا رد آن فرضيه می شود مورد آزمايش قرار می گيرد به عبارت ديگر فرضيه را راه حل پيشنهادی محقق برای مسئله تحقيق و يا نتيجه تحقيق دانسته اند. بيان فرضيه گاهی اوقات از يک فرمول برای بيان فرضيه استفاده می شود ،بدين شکل که ":اگر چنين و چنان رخ دهد چنين و چنان خواهد شد" محقق صرفا" قصد آزمايش فرضيه را دارد نه اثبات آن فرضيه ايده ها پذيرفته شده به عنوان حقيقت تئوري ها افکار اثبات نشده تحقيق مبتني بر فرضيات است فرضيه فرضيات علمي واضح ،شفاف و کلي قابل فهم دانش ناکافي توانايي پوشش کامل موضوع تحقيق بدان بيافزايد تحقيق به شيوه علمي انجام مي شود يک راه براي رويکرد به مسئله يک راه براي تفکر فرضيه تفکر علمي همه ايده ها قابل آزمايش هستند اطالعات جديد مي تواند درايده تغيير ايجاد کند بيان فرضيه در هنگام بيان فرضيه محقق به بررس ی روابط بين متغيرها می پردازد .به طور متداول اين بيان به سه شکل صورت خواهد گرفت بررس ی رابطه علت و معلولی بين دو يا چند متغير بررس ی همبستگی و شدت آن بين دو يا چند متغير بررس ی و مقايسه ميزان تفاوت تاثير دو يا چند متغير بر يک يا چند متغير سواالت راهنما در تحقيقات توصيفي كه صرفا“ به بيان آنچه در جامعه مي گذرد پرداخته مي شود نيازي به ارائه فرضيات نسبت و از سؤاالت مهم براي رسيدن به اهداف استفاده مي شود.