Transcript KARBON MONOKSİT ZEHİRLENMELERİ • KARBON MONOKSİT Kokusuz  Yanıcı  Zehirli  Renksiz  Tatsız bir gazdır.

KARBON MONOKSİT
ZEHİRLENMELERİ
• KARBON MONOKSİT
Kokusuz
 Yanıcı
 Zehirli
 Renksiz
 Tatsız
bir gazdır
• KARBON MONOKSİT NEDİR?
(Sinsi ve sessiz katil)
 KARBONMONOKSİT GAZI; DOĞAL GAZ, GAZ YAĞI, BENZİN,
TÜP GAZI (LPG), KÖMÜR VE ODUN GİBİ YAPISINDA
“KARBON” BULUNAN YAKITLARIN YANMASI VEYA TAM
OLARAK YANMAMASI SONUCUNDA OLUŞAN DUMANDA YER
ALAN ZEHİRLİ BİR GAZDIR.
 RENKSİZ, KOKUSUZ, TATSIZ (TAHRİŞ ETME ÖZELLİĞİ
OLMADIĞI İÇİN VARLIĞINI HİSSETMEK/FARK ETMEK ZOR),
HAVADAN HAFİF VE DÜŞÜK KONSANTRASYONLARDA BİLE
ZEHİRLİ BİR GAZDIR. HAVADAKİ ORANI %12-75 OLDUĞUNDA
PATLAYICIDIR.
EKSİK YANMA
C (yakıttan) + ½O2(havadan) → CO (çıkan gaz)
TAM YANMA
C (yakıttan) + O2(havadan) → CO2 (çıkan gaz)
ALEV RENGİNE BAKARAK YANMANIN
TAM VEYA EKSİK OLDUĞU BELİRLENEBİLİR
MAVİ ALEV RENGİ TAM
YANMAYI
PORTAKAL ALEV RENGİ EKSİK
YANMAYI VE CO
OLUŞUMUNU
• SARI ALEV RENGİ İSE
ISITICININ HİÇ
YAKILMAMASI GEREKTİĞİNİ
GÖSTERİR.
KARBON MONOKSİT
• KARBONDİOKSİT GAZIDA RENKSİZ,
KOKUSUZ, TATSIZ, HAVADAN AĞIR VE
BOĞUCU BİR GAZDIR. YANMA
SONUNDA BU GAZDA BACADAN
DIŞARI ATILAMAZSA VE HAVADAKİ
ORANI %0.5’i GEÇERSE TEHLİKELİDİR.
KARBON MONOKSİT KAYNAKLARI
KARBON MONOKSİT HEM DIŞ HEM DE İÇ ORTAM
HAVA KİRLETİCİSİDİR. EN ÖNEMLİ CO KAYNAKLARI
ÖNEM SIRASINA GÖRE:
• OTOMOBİL EKZOZ GAZLARI (%70),
• SOBALARDAN GAZ SIZMASI,
• DOĞALGAZ/LPG’Lİ ŞOFBEN VE KOMBİLER-DEN,
KAZANLARDAN SIZMALAR,
• SİGARA DUMANI,
• BACASIZ ISITICILAR (GAZLI JAPON SOBA-LARI, LPG
TÜPLÜ ISITICILAR) DIR.
Karbonmonoksit nerelerde bulunur?
• Karbon içeren yakıtların havalandırması az olan yerlerde yakılması sonucu,
yangınlarda diğer toksik gazlarla birlikte, maden ocaklarında, garaj veya
benzeri yerlerde egsoz dumanına bağlı olarak, propan yakıtı ile çalışan
portatif kamp ısıtıcılarının kullanılması durumlarında karbonmonoksit
zehirlenmesi sıklıkla görülmektedir. Bu tür ortamlarda uzun süre kalan
kişilerin bu gazı soluması sonucu ölüme neden olabilecek zehirlenmeler
olmaktadır.
Karbonmonoksit Zehirlenmelerinin
Ana Nedenleri
•
•
•
•
•
•
•
•
•
Isıtıcıların gerekli bakımının yapılmaması,
Boruların ve bacaların temizlenmemesi.
Ortak/Şönt baca kullanılması.
Cihazın bağlı olduğu bacaya aspiratör bağlaması.
Kullanılan ısıtıcının ateşi için gereksinim duyduğu
oksijeni/havayı bulunduğu ortamdan sağlayamaması
(menfezleri/havalandırmaları kapamak).
Kombi/şofben altına ocak/tüp koyulması.
Cihazları dolap içine alınması.
Bacalı cihazlarda baca sensörünün iptal edilmesi.
Yanıcı, parlayıcı ve patlayıcı maddeleri tesisattan uzak
tutulmaması.
Karbonmonoksit Zehirlenmesi Nasıl Olur?
• Karbonmonoksit, solunduktan sonra
akciğerler aracılığıyla kana geçer.
Karbonmonoksit gazı kırmızı kan
hücrelerinin içerisinde bulunan ve
dokulara oksijen taşıyan hemoglobine
oksijenden ortalama 200 kat daha hızlı
bağlanır. Karbonmonoksitin hemoglobinle
birleşmesi sonucu karboksihemoglobin
(COHb) oluşur. Vücudumuzda yer alan
oksijen azalarak korbonmonoksit ile yer
değiştirir. Kan dokulara yeterince oksijen
taşıyamaz. Kalp, beyin ve diğer
organlarımız çalışamaz hale gelir. Bu da
hastalıklara ve en kötüsü ölümlere neden
olur.
Karbonmonoksit zehirlenmesinin belirtileri nelerdir?
• Hafif düzeyli karbonmonoksit zehirlenmelerinde belirtiler;
 Baş ağrısı,
 Yorgunluk ve bitkinlik hissi,
 Nefes darlığı,
 Mide bulantısı,
 Baş dönmesi şeklindedir.
• Ciddi düzeyli karbonmonoksit zehirlenmelerinde ise;
 Sersemlik,
 Kusma,
 Kas koordinasyonunun kaybolması,
 Bilinç kaybı,
 Ölümle sonuçlanır.
Karbonmonoksit zehirlenmeleri hamileler, iki yaş altı
çocuklar, yaşlılar, kansızlık, solunum sistemi ve kalp
hastalığı olan kişiler için daha büyük risk
KARBON MONOKSİTEN ZEHİRLENME BELİRTİLERİ
•
ZEHİRLENME ÜÇ AŞAMADA GERÇEKLEŞİR:
•
BİRİNCİ SAFHA: CO SOLUYAN KİMSEDE HAFİF UYUŞUKLUK, DURGUNLUK VE
UYUKLAMA HİSSEDİLİR. BU BELİRTİLER ZEHİRLENMENİN BAŞLADIĞI ANLAMINA
GELİR. ZEHİRLENMEYE MARUZ KALAN KİŞİ/KİŞİLER DERHAL TEMİZ HAVAYA
ÇIKARILMALIDIR. BU AŞAMADA KURTULMA ŞANSI OLABİLİR. BİRAZ DAHA FAZLA
CO’E MARUZ KALINDIĞINDA HAREKET YETENEĞİ FELCE UĞRAR, İNSANA TATLI BİR
REHAVET ÇÖKER VE UYUKLAMA İSTEĞİ DOĞAR. ÖLECEĞİNİ BİLSE BİLE KİŞİ O
ORTAMDAN AYRILMAK İSTEMEYEBİLİR.
•
İKİNCİ SAFHA: TİTREME, ADELE KASILMASI, ÇENE KİLİTLENMESİ VE DİŞ
GICIRDATMALARI BAŞLAR. GÖZLER BİR NOKTAYA DİKİLİR VE ATEŞLENME BAŞLAR.
•
ÜÇÜNCÜ VE SON SAFHA: SOLUNUM VE KALP ATIŞLARI YAVAŞLAR, VÜCUT ISISI
DÜŞER, HİS VE ŞUUR KAYBOLUR. ÖLÜM GERÇEKLEŞİR.
•
KARBOKSİHEMOGLOBİN KIRMIZIMSI PEMBE RENGİ VÜCUT DERİSİNİ KİRAZ
KIRMIZISI RENGE DÖNÜŞTÜRÜR. DUDAKLAR RUJLA BOYANMIŞ GİBİ KIZARIR VE
YÜZ TEBESSÜM EDER HALİ ALIR.
Akut CO Zehirlenme Belirtileri
•
•
•
•
•
•
•
•
•
•
•
•
•
•
•
•
•
•
•
Huzursuzluk, yorgunluk hissi ve nezle hali,
Şiddetli baş ağrısı,
Baş dönmesi,
Unutkanlık,
Bulantı – kusma,
Karın ağrısı,
Göğüs ağrısı ve çarpıntı,
Uyuşukluk ve uyuklama,
Zihin karışıklığı,
Dikkat bozukluğu,
Depresyon hali,
Hareketsizlik,
Halüsinasyon ve konfobülasyon,
Ajitasyon (aşırı huzursuzluk ve gerilim içinde olma),
Görme kaybı,
Dışkı ve idrar tutamama,
Bayılma ve nöbet geçirme,
Koma,
Solunumun durması ve ölüm ile sonuçlanır.
KARBON MONOKSİT ZEHİRLENME ORAN
VE BELİRTİLERİ
Havadaki CO oran artıkça daha kısa sürede ölüm oluşabilir.
Havadaki Oran
Zehirlenme Belirtileri
(Maruz Kalma Süresi)
%0.001 (10 ppm)
ATMOSFERDEKİ ORTALAMA ORANI
%0.01 (100 ppm)
Kendini belli etmez, tesirsizdir.
%0.02 (1.5 saat)
Baş ağrısı ve zehirlenme izleri.
%0.04-0.05 (1 saat) Baş dönmesi, göz kararması, kusma, bilinç kaybı ve daha
fazla maruz kalmada ölüm.
%0.08-0.1 (1 saat)
Şuur kaybı ve daha fazla süre maruz kalınırsa ölüm.
%1 (0.5 saat)
HEMEN ÖLÜM
• ABD Çevre Koruma Ajansı (EPA) ve Dünya Sağlık Teşkilatı (WHO)’nın,
karbon monoksit için önerilen sınır değeri 8 saatlik sürede 9 ppm ve 1
saatte 25 ppm’dir. Zehirlenen kişiyi derhal ortamdan uzaklaştırılıp, temiz
havaya varsa saf oksijenle teneffüs ettirilmeli ve acilen en yakın sağlık
kurumuna götürülmelidir.
Karbonmonoksit zehirlenmesinde
İlkyardım nasıl yapılır?
• Zehirlenen bir kişiye yardıma koşan kişi de
zehirlenme tehlikesine karşı kendisini
korumalıdır
• Hemen camlar açılmalı, açılmıyorsa
kırılmalıdır,
• Hasta hızla ortamdan uzaklaştırıl-malıdır.
• Acil Yardım Servisi 112 VE 187 aranmalıdır.
• Açık havaya çıkıldığında ya da tehlikeden
uzaklaştırıldığında hava yolu açık değilse
hava yolu açılmalı, solunum yoksa Temel
Yaşam Desteğine başlanmalıdır.
Korunmak için Neler Yapmalıyız?
·
Ev ve işyerlerinde doğal gaz ile kullanılan cihazların her yıl
bakımlarını yaptırarak iyi durumda olduklarını kontrol edilmeli.
·
Doğalgaz cihazlarına yeterli oksijen sağlanmalıdır. Onun için
pencerelerden içeriye oksijen girmesini sağlayacak açıklıklar
olmalıdır. Bunlar hiçbir zaman kapatılmamalıdır. Cihazın içerisine
hava girişi sağlayan kısmı bloke edilmemelidir. Soba yakılan odalar
sık sık havalandırılmalıdır.
·
Baca ve soba borusu bağlantısının uygun bir biçimde
yapıldığından emin olunmalıdır.
Soba kurarken fazla dirsek kullanımından kaçınılmalıdır. Zorunlu
olmadıkça dirsek kullanılmamalıdır.
·
Bacalar dışarıya kaçak olmayacak şekilde bağlanmalıdır. Dışarıya
kadar metal bir boru ile kaçak olmayacak şekilde gitmelidir.
Bacaların ve boruların temiz ve tıkanıksız olduğunu garanti altına
alınmalı.
·
Sık sık baca tepmesi oluyorsa baca deliğinin uygun olup olmadığı
kontrol edilmelidir. Rüzgâr yönüne göre yön değiştiren baca
kapakları en uygunudur.
·
·
·
·
·
·
Şofbenler standartlara uygun olmalı, oksijen yetersizliği olduğunda
kendiliğinden sönen tipte olanlar seçilmelidir. En iyisi banyolarda
bulunmaması mümkünse balkonlara ya da havadar mekânlara
konulmalıdır.
Şofbenle ilgili bozukluklar yeterli eğitim görmüş teknik elemanlarca
yapılmalıdır.
Banyo uygun bir şekilde havalandırılmalıdır.
Kapalı veya yarı kapalı garajlarda motorlu taşıtları uzun süre çalışır
durumda bırakılmamalı.
Özellikle Lodoslu havalarda ölüm oranlarında artış gözlendiğinden dolayı
bacalar standartlara uygun değilse soba yakılmamalı, yakılması zorunlu
ise gece mutlaka söndürülmelidir.
Karbonmonoksit sensörleri kullanılmalı, karbon içeren yakıtların
kullanıldığı odalara yerleştirilen bu cihazlar karbonmonoksit gazını algılar
ve alarm devreye girer. Çıkardığı kuvvetli ses sayesinde ev içerisinde
yaşayan kişilerin uyarılmasını sağlar. Odada korbonmonoksit gazı
bulunduğu sürece müdahale edilmedikçe alarm devreden çıkmaz. Birçok
ülkede bu tip sensorların kullanılması mecburi tutulmaktadır. Ölçümleri
PPM cinsinden yapıp gösterenler tercih edilebilinir. Ömrü 5–6 yıl olan bu
cihazların, elektrik kesintilerinde de çalışabilmesi pilli olanları tercih
edilmelidir.
DOĞALGAZ KAÇAĞINA KARŞI EMNİYET SİSTEMLER/TEDBİRLERİ
• GAZ EMNİYET SİSTEMLERİ: GAZ ALARM CİHAZI
• GAZ KAÇAĞINI SESLİ/IŞIKLI HABER VEREREK UYARIR,
• GAZ YOĞUNLUĞU %0.2- 0.3’te ALARM VERİR
(HAVADAKİ GAZ ORANI %5-15 OLDUĞUNDA PATLAR)
• GAZ ALARM CİHAZI GAZ AKIŞINI KESEBİLECEK SELONOİD VANA İLE
BİRLİKTE KULLANILMALIDIR
• KAZAN DAİRESİNE, BORULARIN GEÇTİĞİ YERLERE, MUTFAK VEYA BANYO
TAVANINA TAKILABİLİR.
• TERMİK EMNİYET ARMATÜRÜ YANGIN OLAYINDA KİMSENİN
MÜDAHALESİNE GEREK KALMADAN DOĞALGAZ AKIŞINI KESER.
• SADECE DOĞALGAZA KARŞI DUYARLI VE SEÇİCİ GAZ ALARMI SEÇİNİZ.
• ELEKTRO KİMYASAL VEYA YARI İLETKEN ALGILAYICILI GAZ ALARM
SİSTEMLERİ KULLANILABİLİR.
• KAÇAK TESTİNİ SABUN KÖPÜĞÜ İLE DEĞİL ÖZEL SOLÜS-YONLAR VEYA
ELEKTRONİK GÖSTERGELİ DETEKTÖRLERLE YAPTIRINIZ.
GAZ KAÇAĞINDA GÜVENLİK KURALLARI
•
•
•
•
•
•
•
•
•
•
•
•
GAZ OKUSU DUYARSANIZ VEYA GAZ ALARM CİHAZI UYARI YAPARSA;
YANAN ALEVLERİ SÖNDÜRÜNÜZ.
BÜTÜN KAPI ve PENCERELERİ AÇINIZ.
DAİRE ve/veya APARTMAN ANA GAZ VANALARINI KAPATINIZ.
KİBRİT/ÇAKMAK YAKMAYINIZ, SİGARA İÇMEYİNİZ.
ELEKTRİK DÜĞMELERİ AÇMAYINIZ/KAPAMAYINIZ.
ELEKTRİKLİ CİHAZLARI ÇALIŞTIRMAYINIZ.
FİŞLERİ ÇEKMEYİN/TAKMAYINIZ.
ZİLLERİ ÇALMAYINIZ.
TELEFONLARI KULLANMAYINIZ.
DOĞALGAZ ALO 187’Yİ ARAYINIZ
İTFAİYEYE HABER VERİNİZ
KARBONMONOKSİT DEDEKTÖRLERİ
ELEKTRİKLİ veya PİLLİ
BACALAR
• BACA TEMİZLENME ORANI %2
• HER SENE BACAYI TEMİZLETİN
• ŞOFBEN/KOMBİNİN BAĞLI OLDUĞU BACAYA ASPİRATÖR
BAĞLAMAYIN
• BACA ÜZERİNE TEL KAFES YAPTIRIN
Baca geri tepmesi
50 C ‘den
Aşağı
Soğuk hava
Baca içi soğuk ise atık
gazlar ve sıcaklık
bacadan aşağıya
yakma sistemine
doğru ilerler
Bütün bacalar çatıdan en az
0.80 metre yüksekte
olmalı
Bacalar en yakın binadan
en az 6 metre uzakta
Olmalı
Baca şapkası takılmalı
Bacaya rüzgar etkisi
SOBALAR
Soba borusu
bacaya fazla
sokulmamalı
 Boru bacayı
daraltmamalı
Soba / dirsek / boru
eklem yerleri duman
sızdırmamalı
 Eklem yerleri birbirine
uygun geçirilmeli
Baca ve Soba borusu
bağlantısı uygun
biçimde yapılmalı
*Soba duvardan en az 50 / en çok 150 cm
uzağa kurulmalı
*Fazla dirsek ve borudan kaçınmalı
*En fazla iki dirsek kullanılmalı
*Duman borusu en kısa yoldan bacaya
bağlanmalıdır.
*Hafif bir eğimle yükselerek bağlanmalıdır.
*Baca çapı konut cihazları için 13 cm olmalıdır
SOBANIN TEMİZLİĞİ
Sobanın içi
kullanılmadan
önce mutlaka
temizlenmeli
Elektrik süpürgesi
kullanmak en
pratik yoldur
SOBANIN YAKILMASI
 Sobanın en fazla
yarısı kömür ile
doldurmalı
 Sobada tutuşturmayı
mutlaka üstten yapmalı
 Sobayı alttan
tutuşturduğumuzda kömürün içindeki uçucu
maddeler yanmadan
dışarı gider.
Soba tutuşuncaya kadar
Sobanın
alt ve üst
deliklerini açık
tutmalı
Soba tutuştuktan sonra
Sobanın deliklerini
kademeli olarak kapatmalı
Yanmakta olan sobaya
Kesinlikle
yeni kömür
ilave etmeyin
Sobada Yakılmaması
Gerekenler
Lastik
 Plastik
 Boya
 Araba lastiği
 Asfalt
 Tıbbi atıklar
 Çöpler
• AŞIRI NEMLİ KÖMÜR VE ODUN
KULLANMADAN ÖNCE KURUTULMALIDIR
Soba Kullanırken
Dikkat Edilmesi Gerekenler
 Lodoslu / fırtınalı havada sobayı yakmayın
 Yatmadan önce sobayı söndürün
 Soba yanarken uyumayın
 Soba söndükten sonra içini iyice temizleyin
 Sobayı üstten yakın
 Soba borusuna çamaşır kurutmaya yönelik
aksesuarlar takmayın
 Sık sık baca tepmesi oluyorsa baca deliği uygun
olmayabilir
 Rüzgar yönüne göre yön değiştiren baca
kapakları taktırın
 Bacaları ayda bir kez temizleyin
ŞOFBEN KAZALARI
Elektrikle çalışanlar daha çok termostat arızası
nedeniyle kazan patlamalarına sebep olmakta,
hastalar sıcak su yanıkları ile
karşılaşmaktadırlar
LPG ve Doğalgaz ile çalışan şofbenler de bazen
kazalara sebep olmaktadır. Ancak bu kazalar,
ortamdaki oksijenin yanma sırasında
tüketilmesine bağlıdır
LPG ve Doğalgaz zehirli değildir ancak 6 m2
den küçük, iyi havalandırılmamış mekanlarda
şofben kullanıldığında, ortamdaki oksijen
süratle tükenmekte, kazazedeler bu yüzden
kaybedilmektedir
Alınması Gereken Önlemler
Şofbeni iyi çeken bir bacaya bağlayın
10 m3 den küçük mekanlarda kullanmayın
 Şofben / tüp arası hortum 125 cm den az
olmalı
 Banyoya hava girişi olmalı
 Banyoyu içerden kilitlemeyin
 Koku hissettiğinizde şofbeni kullanmayın
Banyodan uzun süre çıkmayan kişiyi kontrol
edin
 Korsan tüp kullanmayın
 Gaz kaçağını kibrit ve çakmakla kontrol
etmeyin
DOĞALGAZ MENFEZLERİ
LPG yaklaşık 24 kat,
Doğalgaz 10 kat hava
tüketerek yanar.
Dolayısıyla kapalı
hacimlerde kısa süre sonra
Oksijen tehlikeli seviyeye
düşer.
Banyo gibi küçük
hacimlerde bu hız daha
fazladır.
OCAKLAR
• Ocak bulunan mutfaklara hava menfezi
takılmalı
• Ocak üstüne aspiratör takılmalı
• Ocak bulunan yer en az 12 m3 den küçük
olmamalı
• Karbon monoksit sensörü takılmalı
KOMBİLER
•
•
•
•
Hermetik kombi kullanın
Kombi bulunan yerlere hava menfezi takılmalı
Karbon monoksit sensörü takılmalı
Bacalı cihazlara, yetkili servis çağrılarak bakım
yaptırılmalı.
• Kombi takılacak yer en az 12 m3 olmalı
• Montajı servis yapmalı
• Baca bağlantısı sızdırmaz olmalıdır.
Kombi baca bağlantısı
TEŞEKKÜR
EDERİZ