Transcript Проф. С. Молор-Эрдэнэ 11/7/2015 Тархины 3 төрлийн нойронууд  Эволуцийн туршид глобус дээр үүссэн бүх тархинууд 3 ялгаатай төрлийн нэрвийн цэллэ буюу нойронуудас бүрдэнэ. 1.

Проф. С. Молор-Эрдэнэ
11/7/2015
1
Тархины 3 төрлийн нойронууд
 Эволуцийн туршид глобус дээр үүссэн бүх тархинууд 3
ялгаатай төрлийн нэрвийн цэллэ буюу нойронуудас
бүрдэнэ.
1. Мэдрэлийн цэллэ \сэнсорын нэрвийн цэллэ буюу
рэцэптор\. Эдгээр антэнна шиг ертөнц рүү гозойсон
ба информацууд авна. Мэдрэлийн систэм бүр
тодорхой мэдрэлийн цэллэнүүдээр тэмдэглэгдсэн.
Тиймээс систэм бүрийн нэрвийн цэллэнүүд ялгаатай
ажиллана. Ахуйгаасаа хэрхэн информац авч буйг
нүдний торны мэдрэлийн цэллэ, хамарын мэдрэлийн
цэллэ, чихний рэцэпторууд, хэлэн дээрх сэнсорт
нэрвийн цэллэнүүдийг мөн бүх биеийн гадаргуугаар
тархсан нэрвийн цэллэнүүдийг ойлгосноор ойлгоно.
11/7/2015
2
Тархины 3 төрлийн нойронууд
Мэдрэхүйн янз бүрийн систэмийн мэдрэлийн
цэллэнүүдийн тоо адилгүй. Хоёр нүд нийлээд
200-300 сая рэцэптэрүүдтэй, ойролцоо тоотой
рэцэптэрүүд үнэрлэх систэмд. Биеийн гадаргуу
300 000 рэцэпторуудтай ба шүргэх, дарах, дулаан,
хүйтэн эсвэл өвдөхийг мэдээлнэ. Чих 30 000 үсэн
цэллэнүүдтэй. Хэлэн дээр 3000 сэнсор байрлаж
амтын квалитэтүүд нялуун, исгэлэн, шорвог
эсвэл гашуун мэдээлнэ.
11/7/2015
3
Тархины 3 төрлийн нойронууд
2. Моторын нэрвийн цэллэ. Өндөр хөгжсөн амитад
эзэмшинэ. Энэ нэрвийн цэллэнүүд тархинаас
ирсэн информацуудыг эффэкторуудад дамжуулна.
Эффэкторуудын жишээ: булчин, дотоод эрхтэнүүд
гэгдэх зүрх ба ходоод. Энэ цэллэнүүд биеийг
хөдөлгөнө, биеийн систэмүүдийг зална. Хүн
ойролцоогоор 2 сая моторын нэрвийн
цэллэнүүдтэй.
11/7/2015
4
Тархины 3 төрлийн нойронууд
3. Рэцэптор болон моторын нэрвийн цэллэнүүдийн
хооронд зуучилдаг цэллэнүүд.
Энэ нойронал цэллэнүүдийн тооны их бага тухайн
амитаны төрлийг эволуцийн ямар шатанд вэ
гэдгийг илэрхийлнэ. Хүний энэ нойронал
сүлжээний тоог ойролцоогоор 1 биллион.
Өмнөх хөгжилийн шатанд буй амидуудын
информацийн боловсруулалтаа зөвхөн сэнсорын
мөн моторын нэрвийн цэллэнүүдээр авна.
11/7/2015
5
Информацийн боловсруулалт
 Бүр өмнөх хөжлийн шатны амидуудын нэрвийн цэллэ




ганцаараа сигнал ч авна бас хөдөлгөөнийг залуурддаг
эрхтэн гэдгээр хэрэглэгдэнэ.
Хэдий хэр нэрвийн систэмүүд энгийн төдий хэр багаар
информацийн боловсруулалт явагдана.
Хэрвээ информацийн боловсруулалт хязгаарлагдмал
бол төрхийн залалт энгийн тиймээс уридчилан харахад
амархан.
Гэтэл уридчилан харах боломжгүй төрхүүд боломжтой
дайсаны эсрэг ашигтай.
Хэрвээ амид хийдэгээ л хийвэл нөгөөтөх яг түүнд
тохируулна.
11/7/2015
6
Информацийн боловсруулалт
 Уридчилан харах боломжгүй төрхүүд
гэнэрийрэндэх чадвартай амидууд өндөр хөгжсөн.
 Хүний тархины сүлжээ өндөр комплэкс.
 Информацийн боловсруулалт химийн бодисоор
буюу трансмиттэрээр явагдана.
 Хоёр төрлийн трансмиттэр: нэгд нэрвийн цэллэ
нөгөө рүүгээс цочролуудыг өгөх. Хоёрт нэрвийн
цэллэгийн цочрол дараагийнхыг цочроохгүй харин
дарах.
11/7/2015
7
Информацийн боловсруулалт
 Нэрвийн цэллэнүүдийн хооронд информац
кабэлаар дамжих ба түүнийг аксон гэнэ.
 Информацид нэг чухал хугацаа алдахгүй шахуу
дамжуулагдах
 Үүний тулд хурдасгах кабэлууд бас аксонуудыг
холбоно. Ингэж импулсийн цаашаа дамжуулалтыг
сайжруулна.
11/7/2015
8
Психийн 4 домэн
Мэдрэх
Эдгээр гадаад ертөнцийг информацладаг
рэцэпторууд биш ба тархи доторхи цааш
боловсруулагч структур. Мэдрэлийн органы
өгсөн информацийг анализдана. Жишээлбэл:
визуэл систэм. Тодорхой модул буюу олон
нэрвийн цэллэнүүдийн популац өнгөнд анализ
хийнэ. Зарим хөдөлгөөнд анализ хийнэ. Энэ
модул принцип бүх мэдрэлийн систэмд.
1.
11/7/2015
9
Психийн 4 домэн
2. Санамж
Санахуудыг тархинд хадгалахдаа бас модул принципээр
явагдана. Нэг бүрчилсэн санамжийн формууд болон
квалитатив ялгаатай санамжийн агуулгууд нойронал
программуудаар рэпрэзэнтацлагдана.
3. Үнэлгээ
Энд сэтгэлийн тухай ярина. Организмд ямар утга өгөх вэ
гэсэн асуулт чухал. Эмоционал үнэлгээнүүд ч гэсэн
модуларын принципээр явагдана. Янз янзын эмоцууд
янз янзын нойронуудын процэсоор тайлбарлагдана.
Хүний ухаан төлөв бүрт заавал ядаж нэгэмоцын
үнэлгээ байрлана.
11/7/2015
10
Психийн 4 домэн
4. Үйлдэл
Зоргоороо шийдсэн шийдлийг хүний ухаанд
рэпрэзэнтацлана. Нэг жишээ: хэл.
Дээрхүүд тархинд салангид явагдана гэсэн ойлголт
биш.
11/7/2015
11
Ямар өвчинүүд боломжтой?
 Янз бүрийн мэдрэлийн систэмүүдэд информац
авалт сааталтай
 Тэдгээрийг тархинд информац боловсруулахад
сааталтай \Үүнээс шалтгаалан эффэкторууд гэсэн
булчин ба дотоод эрхтэнүүдэд очихгүй\
 Цочоодог ба сааруулдаг трансмиттэрүүд хоорондоо
зохицол алдагдвал сааталтай
 Нэрвийн цэллүүдийн функц эвдэгдвэл сааталтай
11/7/2015
12
Ямар өвчинүүд боломжтой
 Нэрвийн цэллүүдийн болон түүний холбоосууд зогсох
 Гол шалтгаан: Гүйдэл \цахилгаан\ тасрах.
 Гүйдэл түгээх тархины цөмд байрлах активацийн
мэханизм зогсох
 Хэрвээ антэнууд дутагдвал өөрөөр хэлбэл мэдрэлийн
цэллүүд үгүй гэвэл тэгвэл ертөнцийг харах харц
өөрчлөгдөнө. Информацийг боловсруулах тархины
мэханизм зогсоно.
 Хэрвээ хүн гэнэтикийн эсвэл төрөхийн проблэмаас
шалтгаалан хараагүй эсвэл сонсохгүй гэвэл энэ
мэдрэлийн сувгаас юу ч ирэхгүй ба ингээд хүн өөрт
ертөнцийг харах харц хаагдана.
11/7/2015
13
Ямар өвчинүүд боломжтой?
 Хамгийн катастроф ихтэй сохролт бол төрөхөөсөө
өвдөхийн сохролт. Ийм хүн өвдөлтийг сэтгэхгүй
буюу сэтгэлгүй.
 Хэрвээ өвдөлтийн сэнсор үгүй гэвэл хаана юу өвдөх
информац ирэх үгүй.
 Ийм өвчтэй хүмүүс ихэнхидээ үений буюу нугасны
ачаалал ихэссэнээс шалтгаалан уг өвчинөөр үхнэ.
11/7/2015
14
Ямар өвчинүүд боломжтой
 Нэрвийн систэмээс эффэктор луу информац
дамжуулал зогсох. Химийн элч бодисууд дутагдах
цагт тархины нойронал информацууд булчин луу
очихгүй.
 Алцхаймар: нэрвийн цэлл хурдан цөөрөх, санамж
муудна, үгээ олохгүй \зарим гэнэтикийн
шалтгаантай\ \Роналд Рэйгэн\
11/7/2015
15
Ямар өвчинүүд боломжтой
 Архидалтаас нэрвийн цэллүүд цөөрнө. Мартах,
хөдөлгөөн удаашрах, хяналт муудах
 Нэрвийн цэллүүд хэзээ ч рэгэнэрац биш
 АИДС \1981 онд анх тодорхойлсон aquired immune
defficiency syndrome\ нэрвийн цэллд орж функцийг
алдагдуулна
11/7/2015
16
Ямар өвчинүүд боломжтой
 Цочрол ба саарал \өнгө биш\ гэх мэтийн синапсууд
дамжуулалт нэрвийн цэллүүдийн хооронд зогсоно
 Шалтгаан: бага хэмжээгээр трансмиттэр
үйлдвэрлэгдэх. Энэ үед тэнцвэр алдагдаж цочрол
хэт ихсэнэ эсвэл саарал хэт ихсэнэ. Жишээ:
паркинсон \Мухаммэд Али\
 Эпилэпси: химийн элч бодисууд зогсолтоос цочрол
эсвэл саарал хоёрын тэнцэтгэл алдагдана.
11/7/2015
17