لزوم استقرارحسابرس ي داخلي براي پيشگيري و كشف تقلب عليرضا زند رئیس ی موسسه حسابرس ي آگاه حساب 1
Download ReportTranscript لزوم استقرارحسابرس ي داخلي براي پيشگيري و كشف تقلب عليرضا زند رئیس ی موسسه حسابرس ي آگاه حساب 1
لزوم استقرارحسابرس ي داخلي براي پيشگيري و كشف تقلب عليرضا زند رئیس ی موسسه حسابرس ي آگاه حساب 1 فهرست مطالب تعريف تقلب بررس ی استانداردهاي حسابرس ي داخلی حسابرس داخلی رسيدگي كننده به تقلب حسابرس داخلی و رسيدگي كننده به تقلب – كار باهم چالشهاي سازمان در مديريت ريسك تقلب عالمت های خطر حسابرس ي داخلي مثالهائي از ريسك تقلب پیش گیری از تقلب خالصه 2 بررس ی اگر چه تعاریف متعددی برای تقلب وجود دارد ،ما در سمینار حاضر از تعریف زیر استفاده می کنیم: ” تقلب ،هر گونه عمل یا حذف عمدی است که برای گمراه ساختن سایرین طراحی شده است، به نحوي که به این امر منتهی شود که قربانی متحمل زیان شود یا مرتکب سودی کسب کند“ نقل قول فوق از ”مدیریت ریسک تقلب :رهنمودی عملی“ ،که تحت حمایت انجمن حسابرسان داخلی ،جامعه ی حسابداران رسمی آمریکا و انجمن بازرسان رسمی تقلب انتشار يافته ،می باشد. 3 بررس ی (ادامه) تقلب به طرق مختلفی بر سازمان ها اثر منفی می گذارد که عبارتند از: همانطور که انتظار می رفت ،در این شرایط اقتصادی سخت ،مشکل سخت تر نیز شده است .تعداد موارد تقلب و ارزش دالری تقلب هایی که اتفاق می افتند طبق گزارش ها %50رشد داشته اند و انتظارات حاکی از آن است که این روند ادامه خواهد داشت. 4 مالی شهرت روان شناختی پیامدهای اجتماعی اما کل خسارات تقلب از نظر زمانی ،بهره وری و شهرت شرکت که در بر دارنده ی ارتباطات با مشتریان است ،غیر قابل اندازه گیری است. فشار اقتصادی افزیش یافته بر کارمندان اخراج کارمندان ،باعث تحلیل سیستم های کنترل داخلی شده اند. بررس ی (ادامه) گزارش سال 2008انجمن بازرسان رسمی تقلب درباره ی تقلب و سوء استفاده های شغلی موارد زیر را گزارش کرده است: 5 مشارکت کنندگان در تحقیق برآورد کرده اند که سازمان های آمریکایی %7از درآمد ساالنه ی خود را بدلیل تقلب از دست می دهند. تقلب های شغلی با بیشترین احتمال از طریق گزارش های محرمانه و سپس از طریق حسابرس ی ،کنترل های داخلی و سایر ابزارها کشف می شوند .در همین ارتباط بايدبه اطالع برساند كه %46از موارد تقلب از طریق گزارش محرمانه توسط کارمندان ،مشتریان ،عرضه کنندگان و سایر منابع کشف شده است. فقدان کنترل های داخلی به عنوان متداول ترین دلیل ذکر شده به عنوان عاملی بوده است که باعث ایجاد امکان وقوع تقلب می شود . دلیل متداول بعدی فقدان بازبینی های مدیریت و زیر پا گذاشتن کنترل ها توسط آنها بوده است. بررس ی (ادامه) مثلث تقلب (“ابزارها ،انگیزه ،و فرصت “) -آیا وزن آنها برابر است؟ %49فشار-انگيزه 6 استانداردهای حسابرس ی داخلی بخش -1200كارآزمودگي و دقت حرفه اي حسابرسان داخلی باید دانش کافی برای ارزیابی ریسک تقلب و نحوه ی مدیریت آن توسط سازمان را در اختیار داشته باشند ،اما از آنها انتظار نمی رود که تخصص فردی را داشته باشند که وظیفه ی اصلی وی کشف به تقلب است (آگاهی و درک) بخش – 2060مديريت حسابرس داخلي باید به شکل دوره ای به مدیریت ارشد و هیات حسابرس ی داخلی يا كميته حسابرس ي گزارش کند. گزارش باید موارد عرصه هاي با اهمیت ریسک و مشکالت کنترلی ،شامل تقلب ،مشکالت راهبري و حاكميتي شركت يا سایر موارد درخواست شده توسط مدیریت ارشد را در خود داشته باشد. 7 استانداردهای حسابرس ی داخلی(ادامه) 2120 بخش -مدیریت ریسک- حسابرس داخلی باید احتمال وقوع تقلب و چگونگی ارزیابی ریسک ها و عرصه اي آن در سازمان را ارزیابی کند. -2210 اهداف حسابرس داخلي- حسابرس داخلی باید احتمال خطاهای با اهمیت ،تقلب ،عدم رعایت ،و سایر زمينه هاي بروز تقلب را در زمان تدوین اهداف کار حسابرس ی در نظر بگیرد. 8 حسابرس داخلی 9 حسابرس ي داخلي از اركان اساس ي محيط كنترلي است كه كار آن پي جوئي و ارزيابي سيستم كنترلهاي داخلي هر يك از بخشهاي واحد تجاري به منظور تعيین میزان كارآئي هر بخش ،گزارش يافته هاي خود و ارائه پيشنهادهاي اصالحي است .لذا : حسابرسان داخلي مسئول اجراي روشهاي روزمره كنترل مانند تهيه صورت مغايرت بانكي ،تطبيق حسابهاي معین با كل يا كنترل صحت فاكتورها نيستند بالعكس هدف حسابرسان داخلي تعيین تاثیر رويه ها و روشهاي موجود بر كارآئي عمليات واحد تجاري است . حسابرس ی داخلی 10 ا ي ي حسابرسان داخلي معموال حضور مستمر در سازمان دارند كه درك بهتر از سازمان و سيستمهاي كنترل داخلي آن فراهم مي آورد . گرچه حسابرس ي داخلي رسيدگي كننده به تقلب نيست ،اما حسابرسان داخلي مي توانند در بازداري تقلب از طريق آرمون و ارزيابي كفايت و اثربخش ي سيستم كنترلهاي داخلي بسيار موثر باشند. تلقي اين امر كه حسابرسان داخلي ممكن است در راه باشند ،مي تواند ابزار پيش گیرانه اي براي جلوگیري از تقلب باشد . رسیدگی کننده به تقلب 11 رسیدگی کنندگان به تقلب معموال مسئول کشف و رسیدگی به تقلب و بازیافت دارایی ها هستند. آنها هم چنین در پیش گیری از تقلب نیز نقش ایفا می کنند. رسیدگی کنندگان به تقلب اغلب کامال نزدیک به مشاوران حقوقی کار می کنند تا اقدام حقوقی بر علیه مرتکب تقلب را صورت دهند. موقعیت سازمانی رسیدگی کنندگان به تقلب می تواند متفاوت باشد .اگر واحد رسیدگی به تقلب در درون واحد امنیتی شرکتی قرار گرفته باشد ،ممکن است برای آنها بهتر باشد که نزدیک به فعالیت های حسابرس ی داخلی کار کنند یا در فعالیت های آنها مشارکت کنند تا به یافته های حسابرسان داخلی دسترس ی داشته باشند. حسابرسان داخلی و کشف تقلب 12 در حالیکه حسابرسان مستقل بر کژنماییهای با اهمیتی که در گزارش های مالی وجود دارند تمرکز می کنند ،حسابرسان داخلی اغلب در وضعیت بهتری برای کشف نشانه های قرار دارند که حاکی از تقلب هستند. ً حسابرسان داخلی معموال حضور مستمری در سازمان دارند که درک بهتری از سازمان و سیستم های کنترلی آن فراهم می آورد. به شکل خاص ،حسابرسان داخلی می توانند در بازداری تقلب از طریق آزمون و ارزیابی کفایت و اثربخش ی کمک کنند. ممکن است حسابرسان داخلی حسابرس ی پیش دستانه ای برای جستجوی غصب دارایی ها و کژنمایی اطالعات اجرا کنند .این امر می تواند شامل استفاده از تکنیک های رایانه محور حسابرس ی از قبیل داده کاوی برای کشف انواع خاص تقلب باشد. حسابرسان داخلی همچنين می توانند رویه های تحلیلی و سایر رویه ها را برای یافتن اقالم استثنایی بکار گيرند و تحلیلهای مفصلی از حساب ها و معامالت دارای ریسک باال به منظور شناسایی ریسک های بالقوه صورت دهند. حسابرسان داخلی و کشف تقلب (ادامه) 13 حسابرس داخلی رسیدگی کننده به تقلب نیست برای پیگیرد قانونی اقدامات متقلبانه ،باید سرنخ روشن و قابل استنادی از شواهد مبتنی بر کشف تقلب برای ارائه به دادگاه وجود داشته باشد. هم رسیدگی کنندگان تقلب و هم حسابرسان تقلب باید از تقلب هایی که در صنعت آنها اتفاق می افتد آگاهی داشته باشند. هر دو حوزه باید آگاهی را از طریق تعامالت روزانه با واحدهای تجاری ایجاد کنند. حسابرس داخلی و رسیدگی کننده به تقلب(کاربا هم( گروه های مهارت و تخصص که هر کدام از آنها وارد رسیدگی می شوند: رسیدگی کننده به تقلب /بازرس رسمی تقلب ()CFE • معاهده نامه های رسیدگی • ارزیابی ضروری کیفیت و کمیت شواهد • معاهده نامه های مستندسازی و گزارشگری رسیدگی ها • ارزیابی منابع مناسب (حقوقی ،الزام قانونی ،متخصصان ،ITو )... • استقالل (در بسیاری از موارد) حسابرس داخلی تحلیل داده ها مستندسازی شواهد و یافته ها کمک به بررسی ها 14 بعض ی چالشهای سازمانها در مدیریت ریسک تقلب تقلب ”ریسک باالیی “در نظر گرفته نمی شود ذهنیت ”تقلب در این بخش صفر است“ در دسترس بودن و همراستایی منابع داخلی . قوانین و مقررات یا نورم های فرهنگی . مدیریت ریسک تقلب اولویت شرکتی نیست . پاسخگویی برای ریسک تقلب گسترده نیست منبع :پیش گيری از تقلب:ارزیابی ظرفیت های مدیریت ریسک تقلب بزرگ ترین سازمان های امروزین 15 عالمت های خطر حسابرس ی داخلی ضعف های تفکیک وظایف اگر فردي دارای کنترل فيزیکی در کنار کنترل منطقی یک دارایی باشد که بتواند کاغذبازی ها را با جرم مرتکب شده منطبق سازد( .عدم تفكيك وظايف ناسازگار) ضعف در تفکیک وظایف بیانگر یکی از سه ضلع مثلث تقلب است (فرصت) تمام عالمت های خطر یا انتظارات آزمون پیدا نمی شوند حسابرس داده های واقعی مناسب برای تصمیم گيری ندارد و یک عالمت خطر است : 16 بخاطر بسپارید که تقلب زمانی روی می دهد که نوعی گمراهی تعمدی جهت سود فردی یا حتی انتقام فردی یا غيره وجود دارد. لطفا فراموش نکنید که زمانی که بیکاری باال می رود ،اقدامات متقلبانه،آسیب رساندن ،و سایر فعالیت های براندازی افزایش می یابد. فراموش نکنید که سود فردی می تواند سودی برای سایرین نيز بهمراه باشته باشد ،تا مرتکبان تقلب سودی کسب کنند که نوعی احساس دستیابی کند. تمام خرابکاران در پی پول نیستند ،بعض ی از آنها به دنبال رضایت فردی هستند . عالمت های خطر حسابرس ی داخلی (ادامه) بررس ی سودهای یک بخش تجاری کمتر از استانداردهای صنعت ،میانگین های سال قبل و غیره است. آیا این امر یک عالمت خطر است ،سنی کردن تجهیرات ،مدیریت ضعیف یا غیره؟ یکی از یافته های حسابرس حاکی از آن است که آدرس یا شماره حساب یکی از عرضه کنندگان با آدرس یا شماره حساب یکی از کارمندان یکی است .اگر کارمند اتفاقا در بخش خرید یا حساب های پرداختنی فعالیت می کند ،آیا این امر یک عالمت خطر است؟ 17 عالمت های خطر حسابرس ی داخلی (ادامه) به عنوان یک حسابرس ITدر یک شرکت تولید کننده 18 کنترل سیستم و محدوده دسترس ي استفاده کنندگان در مقایسه با فهرست کارمندان اخراج شده نشان داد که چند کارمند اخراج شده در دو واحد در 4ماه گذشته هنوز به تمام آنچه قبل از رفتنشان دسترس ی داشته اند ،دسترس ی دارند. کنترل بیشتر محدوده هاي دسترس ي و خصوصا در رابطه با موجودی کاال نشان داد که از میان 400کارمند حاضر در محل 360نفرشان می توانستند به مواد خام ،کار در جریان و موجودی كاالي ساخته شده دسترس ی داشته باشند .این امر عالمت خطر است یا ضعف یا هر دو؟ در هفته قبل و در پي گزارش نامطلوب حسابرس ی ،یک کارمند اخراج شده به شبکه دسترس ی پیدا کرد و تمام کاربردها را از بین برد .در نتيجه هزینه ی گزافي به سازمان تحميل شد و علیرغم بازیافت 24ساعته ی سیستم ،تعدادی داده از بین رفت. مثال هایی از ریسک تقلب 19 اثرات احتمال کنترل هاي حسابرسان داخلي ریسک تقلب باال متوسط نمایش خطوط ارتباطی فعال حسابرس ی داخلی دوره ای پروژه های منتخب کامل شده و بررس ي رعایت قرارداد کامل شده و موارد عدم رعایت پیگیری گردد. همدستی بین بخش خرید و پیمانکار •همدستی قراردادها •رشوه/درصدگیری متوسط متوسط بررس ی و تایید پردازش فاکتور توسط مدیریت. نظارت بر ردیابی هزینه ها. تحقیق بر روی اضافه خرج ها بررس ی و تایید دامنه ی کاری نمایش خطوط ارتباطی فعال بررس ی حسابرس ی داخلی کنترل آدرس فروشندگان در مقایسه با آدرس کارمندان يا شماره حساب آنها اضافه فاکتور •قیمت •کمیت •دوبرابر کردن هزینه ها •ارسال صورتحساب خیالی •عدم اعمال تخفیف خرید •معامالت اشخاص وابسته پيش گيري از تقلب اجرای بحث های بموقع و مناسب درباره ی تقلب در تمام سطوح سازمان ،شامل کمیته ی حسابرس ی ،تثبیت کننده ی نقش پیش دستانه ای است که فعالیت حسابرس ی داخلی در این حوزه تقبل می کند .تعدادی از سواالتی که ممکن است حسابرسان داخلی درباره ی تقلب به شکل مداوم سوال کنند عبارتست از: .1 .2 .3 .4 .5 .6 .7 .8 .9 .10 20 آیا سازمان ساختار حاکمیتی تقلب اجرا شده ای دارد که مسئولیت های بازرسان تقلب را تعیين کند؟ آیا شرکت دستورالعمل تقلب اجرا شده ای دارد؟ آیا سازمان قوانینی در ارتباط با پیگيرد های قانونی تقلب در حوزه فعالیت خود را شناسایی کرده است؟ آیا برنامه ی مدیریت تقلب شرکت شامل همکاری با حسابرسان داخلی می شود؟ آیا سازمان دارای خط ارتباطی فعال هشداردهنده ی تقلب است؟ آیا چارت حسابرس ی نقش و مسئولیت های حسابرسان داخلی در ارتباط با تقلب را توصیف می کند؟ آیا مسئولیت کشف ،پیش گيری ،پاسخ و آگاهی از تقلب در سازمان تخصیص داده شده است؟ آیا حسابرسان داخلي و بازرسان تقلب کمیته ی حسابرس ی را در ارتباط با تقلب ،بروزرسانی می کنند؟ آیا مدیریت آگاهی از تقلب و آموزش تقلب را در درون سازمان ترقی می دهد؟ آیا مدیریت ارزیابی ریسك تقلب را رهبری می کند و حسابرس ی داخلی را در فرایند ارزیابی وارد می سازد؟ خالصه در سالهاي اخیر به موضوع حاكمیت شركتي و آثار آن توجه خاصي شده است .بخش مهمي از مفهوم حاكمیت شركتي به موضوع حسابرسي داخلي توجه مي نماید .درست در همین زمان نظر عموم اجتماع بر مفهوم تقلب در واحدهاي تجاري معطوف شده است .مقصود این مقاله اندازه گیري این امر است كه آیا واحدهاي تجاري كه از خدمات حسابرسي داخلي بهره مند مي شوند در مقایسه با آناني كه فاقد حسابرسي داخلي هستند در مقابل تقلب بیشتر حفظ مي شوند یا خیر؟ در این مقاله به شیوه ارزیابي یكي از جنبه هاي تقلب كه حیف و میل كردن یا اختالس مي باشد ،توجه بیشتري شده است .اطالعاتي كه این مقاله بر پایه آن سازمان یافته برگرفته از مقاالت و تحقیقات متعددي از جمله كار مشترك پاول كورام و كولین فرگوسن از دانشگاه ملبورن و روبین موروني از دانشگاه موناش و نیز برخي گزارشهاي مرتبط با یافته هاي جداگانه اي كه از بررسیهاي حسابرسي داخلي KPMGبدست آمده است ،مي باشد .بر پایه این تحقیقات دریافتیم كه سازمانهائي كه داراي حسابرسي داخلي هستند ( چه سازمانهائي كه آنرا از واحد حسابرسي داخلي سازمان كسب مي كنند و یا آنهائي كه حسابرسي داخلي خود را از طریق OUT SOURCEتامین مي كنند) به مراتب بیشتر از سازمانهائي كه داراي مزیت حسابرسي داخلي نیستند ،در مقابل تقلب حفظ مي شوند .این تحقیق همچنین نشان مي دهد كه حسابرس داخلي داراي فوائد قابل مالحظه اي در ارتباط با تقویت كنترلها و محیط كنترلي براي كشف تقلب است . 21