Transcript Efektywność edukacji ekologicznej
Slide 1
Jeśli chcemy dokonać zwrotu i realizować założenia zrównoważonego
rozwoju, to konieczna jest zmiana światopoglądu i sposobu myślenia.
Jest ona możliwa poprzez systematyczne uczenie młodego pokolenia
myślenia holistycznego, globalnego i ekologicznego.
Stefan Kozłowski
Niniejsza prezentacja powstała w ramach projektu „Lokomotywa zrównoważonego rozwoju –
partnerstwo na rzecz ekorozwoju w gminie” dofinansowanego ze środków Narodowego Funduszu
Ochrony Środowiska i Gospodarki Wodnej.
Slide 2
Cele i zadania edukacji ekologicznej (1)
Podstawowym celem edukacji ekologicznej jest stworzenie mentalnych i kulturowych podstaw włączania jak
najszerszych kręgów, środowisk i grup społecznych (społeczeństwa) do realizacji zrównoważonego rozwoju.
Obecnie edukacja ekologiczna wykracza daleko poza aspekty biologiczne, obejmując również kwestie
społeczne, gospodarcze, wzajemnych oddziaływań w systemie:
człowiek-gospodarka-przyroda
Celem edukacji ekologicznej społeczeństwa jest zapewnienie:
•
właściwego postrzegania środowiska i miejsca w nim człowieka, jego działalności gospodarczej oraz
aktywności społecznej,
•
rozumienia procesów zachodzących w środowisku i ich zmian pod wpływem człowieka (antropopresja),
•
znajomości systemu zarządzania środowiskiem, a szczególnie poznania narzędzi zarządzania i
mechanizmów ich funkcjonowania,
•
umiejętności zdobywania informacji o stanie środowiska.
Slide 3
Cele i zadania edukacji ekologicznej (2)
Cel: wykształcenie szerokiej świadomości ekologicznej, jako podstawowego układu odniesienia dla
dokonywanych wyborów konsumenckich.
Proekologiczne zachowania konsumenckie będą miały charakter trwały, jeśli będą motywowane szeroko
uzasadnionymi przekonaniami, co do ich słuszności i wpływu konsumentów, poprzez te wybory, na
proekologiczną transformację systemu społeczno-gospodarczego w kierunku zgodnym z zasadami i celami
ekorozwoju.
Centralne miejsce edukacji ekologicznej w modelu funkcjonowania proekologicznego systemu produkcji i
konsumpcji zajmuje świadomość ekologiczna, która warunkuje istnienie proekologicznych postaw, zachowań i
wyborów konsumenckich.
Slide 4
Slide 5
Rodzaje edukacji ekologicznej
Edukacja formalna
Edukacja nieformalna
Przedszkola
Pozarządowe organizacje ekologiczne
Szkoły podstawowe i gimnazja
Telewizje (krajowe i regionalne)
Szkoły średnie i wyższe
Radio i prasa
http://www.ekoszkola.pl/pl/s/o-nas/
Slide 6
Dokumenty strategiczne edukacji ekologicznej
•
Narodowa Strategia Edukacji Ekologicznej "Przez Edukację do Zrównoważonego Rozwoju" wraz z
Programem Wykonawczym (2001 r.)
•
Strategia Edukacji dla Zrównoważonego Rozwoju, opracowana przez Europejską Komisję Gospodarczą ONZ
i przyjęta na spotkaniu przedstawicieli Ministerstw ds. Środowiska i Edukacji w 2005 r.
Cele edukacji ekologicznej:
•
•
•
Kształtowanie pełnej świadomości i budzenie zainteresowania społeczeństwa wzajemnie powiązanymi
kwestiami ekonomicznymi, społecznymi, politycznymi i ekologicznymi.
Umożliwienie każdemu człowiekowi zdobywania wiedzy i umiejętności niezbędnych dla poprawy stanu
środowiska.
Tworzenie nowych wzorców zachowań, kształtowanie postaw, wartości i przekonań jednostek, grup i
społeczeństw, uwzględniających troskę o jakość środowiska.
Slide 7
Warunki edukacji ekologicznej
Warunki realizacji celów edukacji ekologicznej:
•
•
•
•
Uznania, że edukacja ekologiczna jest jednym z podstawowych warunków realizacji
Polityki Ekologicznej Państwa.
Wprowadzenia elementów edukacji ekologicznej do wszystkich sfer życia
społecznego, respektując i wykorzystując wartości kulturowe, etyczne i religijne.
Zapewnienia dostępu społeczeństwa do informacji o stanie środowiska
przyrodniczego i edukacji ekologicznej.
Uznania, że edukacja ekologiczna jest podstawowym warunkiem zmiany
konsumpcyjnego modelu społeczeństwa.
Slide 8
Zadania samorządów lokalnych w edukacji ekologicznej
Na lokalne jednostki samorządu terytorialnego (gminy i powiaty) Strategia nakłada następujące
zadania:
•
•
•
Współdziałanie jednostek samorządowych, przy opracowywaniu i realizacji lokalnych
programów edukacji ekologicznej, wynikających z Narodowej Strategii Edukacji Ekologicznej
oraz lokalnej Agendy 21, z organizacjami, instytucjami, Kościołami i Związkami
Wyznaniowymi, zakładami pracy, przedstawicielami społeczności lokalnych
Utrzymywanie współpracy ze szkołami, zapewniając im warunki do prowadzenia edukacji
ekologicznej.
Zapewnienie społeczeństwu dostępu do niezbędnych informacji przydatnych w procesie
podejmowania decyzji dotyczących zarządzania środowiskiem.
Slide 9
Lokalny program edukacji ekologicznej
Programy edukacji ekologicznej opracowywane są najczęściej w ramach gminnych Programów
Ochrony Środowiska, do których opracowania zobowiązała wszystkie jednostki samorządu
terytorialnego ustawa Prawo Ochrony Środowiska.
Lokalny program edukacji ekologicznej powinien obejmować praktycznie wszystkie podmioty i
instytucje lokalne, w szczególności:
• sołectwa
• Szkoły i przedszkola,
• Domy Kultury i Biblioteki Publiczne
• zakłady pracy i przedsiębiorstwa (firmy)
• indywidualne gospodarstwa domowe i rolne.
CENTRA EDUKACJI EKOLOGICZNEJ
przykład:
http://cee.elk.pl/galeria.html
Slide 10
Slide 11
Rodzaje organizacji ekologicznych
Pozarządowe ruchy obrony:
• praw człowieka
• praw zwierząt
• praw konsumentów
• środowiska naturalnego
Typ organizacji
Organizacje sieciowe
Przykład organizacji
Polski Klub Ekologiczny, Liga
Ochrony Przyrody
Sieci (Porozumienia) organizacji
Federacja Zielonych, Polska Zielona
Sieć
Organizacje wspierające
Instytut na rzecz Ekorozwoju,
Centrum Prawa Ekologicznego,
Biuro Wspierania Lobbingu
Ekologicznego
"Teraz Wisła", "Dzika Polska"
Koalicje
Główne cechy
hierarchiczny sposób podejmowania
decyzji
centralizacja i unifikacja
relatywnie wysoki stopień
niezależności działań
poszczególnych organizacji;
współpraca jedynie w zakresie
porozumienia
Organizacje eksperckie:
merytoryczne i organizacyjne
wspieranie ruchu ekologicznego
Organizacje powołane w celu
rozwiązywania konkretnych
Slide 12
Formy działań organizacji ekologicznych
Rodzaje działań organizacji ekologicznych:
• kampanie informacyjne i lobbingowe
• bojkoty
• konsultacje
• ekspertyzy
• szkolenia
• konferencje
• lobbing legislacyjny i konsumencki
Sposoby działań:
• kształtowanie świadomości ekologicznej osób zaangażowanych w działania społeczne.
• przybliżanie społeczeństwu istoty i znaczenia problemów ekologicznych.
• wpływ na osoby i instytucje odpowiedzialne za podejmowanie decyzji dotyczących
zarządzania środowiskiem.
• propagowanie humanistycznego i kulturowego wzorca ekologii.
Slide 13
Obszary działań organizacji ekologicznych
Obszary działań POE:
•
•
•
pozyskiwanie kompleksowej informacji o stanie środowiska i oddziaływaniu na niego
poszczególnych rodzajów działalności i przedsięwzięć gospodarczych (dostęp do informacji
środowiskowej);
uczestniczenie w procesie podejmowania decyzji, mających wpływ na stan środowiska i
otoczenia społeczno-przyrodniczego, na poziomie strategiczno-programowym
(międzysektorowe ciała konsultacyjne i opiniodawczo-doradcze), jak i poszczególnych
przedsięwzięć gospodarczych – procedury Ocen Oddziaływania na środowisko, także
Strategiczne OOS (partycypacja społeczna),
współpraca z administracją publiczną (w szczególności z samorządami) i firmami
(organizacjami gospodarczymi) na rzecz przedsięwzięć zrównoważonego rozwoju (kooperacja
międzysektorowa).
Slide 14
Slide 15
Definicja zrównoważonej konsumpcji
Zrównoważona konsumpcja to: optymalne, świadome i odpowiedzialne korzystanie z dostępnych
zasobów naturalnych, dóbr i usług na poziomie jednostek, gospodarstw domowych, wspólnot i
społeczności lokalnych, środowisk biznesowych, samorządów terytorialnych, rządów krajowych i
struktur międzynarodowych, zgodne z zasadami zrównoważonego rozwoju. Ma ona na celu
zaspokojenie potrzeb i podniesienie jakości życia dla wszystkich w wymiarze lokalnym i globalnym,
przy jednoczesnym przestrzeganiu praw człowieka i praw pracowniczych, uwzględnianiu
możliwości zaspokojenia potrzeb innych ludzi, w tym przyszłych pokoleń, oraz zachowania i
odtworzenia dla nich kapitału przyrodniczego. Postawa zrównoważonej konsumpcji uwzględnia
ograniczenie marnotrawstwa, produkcji odpadów i zanieczyszczeń oraz wybór wyrobów i usług,
które w największym stopniu spełniają określone kryteria etyczne, społeczne i ekologiczne.
Definicja przyjęta przez Grupę ds. Zrównoważonej Konsumpcji, działającą od 2009 r. w ramach Zespołu ds. Społecznej
Odpowiedzialności Biznesu przy Ministrze Gospodarki i Premierze RP
Slide 16
Obszary równoważenia konsumpcji
Stwierdza się potrzeby równoważenia:
• sposobów robienia zakupów,
• sposobów użytkowania produktów,
• stylu i trybu życia, w tym odżywiania się,
• sposobu prowadzenia gospodarstw domowych,
• sposobów komunikowania się i transportu,
• sposobu pozbywania się odpadów
• sposobów wytwarzania (produkcji), pakowania i dystrybucji produktów
http://www.mg.gov.pl/files/upload/8382/Broszura%20konsumpcja.pdf
Slide 17
Dokumenty strategiczne zrównoważonej konsumpcji i produkcji (1)
•
•
Plan Działania z Johannesburga (2002)
Strategia zmian wzorców konsumpcji i produkcji na sprzyjające realizacji zasad trwałego,
zrównoważonego rozwoju (2003):
„Zasadniczym celem zmian w sferze konsumpcji powinno być takie oddziaływanie na
społeczeństwo, które pozwoliłoby na uniknięcie, niekorzystnego dla środowiska, zjawiska
"nadkonsumpcji" i przejście od razu do konsumpcji zrównoważonej. Wykształcenie w
społeczeństwie wzorców trwałej, zrównoważonej konsumpcji wynikających ze świadomych
decyzji jednostek i opartych na wewnętrznym przekonaniu, będzie procesem długim, gdyż
poziom świadomości ekologicznej jest jeszcze relatywnie niski. Z tego powodu, bardzo istotna
jest edukacja prowadząca do podnoszenia poziomu świadomości ekologicznej. Musi ona
obejmować zarówno konsumentów jak i producentów".
Slide 18
Dokumenty strategiczne zrównoważonej konsumpcji i produkcji (2)
Plan działania na rzecz zrównoważonej konsumpcji i produkcji oraz zrównoważonej polityki
przemysłowej KOM(2008) 397
Strategia działań na rzecz zrównoważonej konsumpcji i produkcji w UE opiera się na grupie wielu polityk i
instrumentów:
• Zintegrowana Polityka Produktowa – Integrated Product Policy (IPP);
• Strategia tematyczna dotycząca zrównoważonego wykorzystywania zasobów naturalnych – Thematic
Strategy on the Sustainable Use of Natural Resources;
• Strategia tematyczna w sprawie zapobiegania powstawaniu odpadów i ich recyklingu –
Thematic Strategy on Waste Prevention and Recycling;
• Plan działań na rzecz technologii środowiskowych – Environmental Technologies Action Plan (ETAP);
• Program Wsparcia Zgodności Środowiskowej dla MŚP – European Compliance Assistance Programme
(ECAP) - Environment & SMEs;
- Zielone zamówienia publiczne – Green Public Procurement (GPP);
- Dyrektywa Eco-design w sprawie produktów zużywających energię – Eco-design of Energy Using
Products Directive (EuP);
- System Ekozarządzania i Audytu – Eco-Management and Audit Scheme (EMAS);
- Oznakowanie ekologiczne Ecolabel – Ecolabel Scheme.
Slide 19
Dokumenty strategiczne zrównoważonej konsumpcji i produkcji (3)
Polityka Ekologiczna Państwa w latach 2009 – 2012 z perspektywą do roku 2016 - wytyczne:
•
•
•
•
promowanie etykiet znakujących aspekt środowiskowy produktów w celu ułatwienia
konsumentom zachowań proekologicznych;
zapewnienie udziału pozarządowych organizacji ekologicznych we wszystkich gremiach
podejmujących decyzje dotyczące ochrony środowiska;
intensyfikacja edukacji ekologicznej promującej minimalizację powstawania odpadów (np.
opakowań, toreb foliowych) i ich preselekcję w gospodarstwach domowych;
edukacja rolników (np. w wielu gospodarstwach rolnych ma miejsce niechlubna praktyka
wylewania zawartości szamb na pola i do lasów, jak również spalanie odpadków z tworzyw
sztucznych w piecach domowych).
Slide 20
Krajowe Centrum Referencyjne ds. Zrównoważonej Produkcji i
Konsumpcji
ttp://scp.eionet.europa.eu/
Krajowe Centra Referencyjne ds. Zrównoważonej Produkcji i Konsumpcji (ang. National Reference Centres on
Sustainable Consumption and Production)
▼
Krajowe Punkty Kontaktowe (National Focal Points, NFP)
▼
Europejskie Centra Tematyczne (European Topic Centres, ETC)
Slide 21
Slide 22
Efektywność edukacji ekologicznej - założenia
Zwiększenie efektywności edukacji ekologicznej i jej skuteczności w obszarze równoważenia wzorców
konsumpcji i produkcji wymaga:
•
•
•
•
akcentowania możliwości wpływania na poprawę stanu i jakości środowiska poprzez konkretne postawy,
wybory i zachowania konsumenckie w codziennym życiu, w trakcie zakupów i prowadzenia gospodarstwa
domowego – unaocznianie związków między codziennymi, praktycznymi zachowaniami a rodzajem i
stopniem oddziaływania na środowisko (np. zakup opakowań z folią PCV i trudności w odzysku tego
opakowania)
podejmowania aktywnych działań na szczeblu lokalnym, adresowanych do lokalnych społeczności,
uwzględniających specyfikę społeczną (w tym wiek, wykształcenie), gospodarczą (stopień zamożności) i
jakość środowiska, w którym te społeczności żyją
integrowania i koordynowania działań edukacyjnych podejmowanych przez organizacje pozarządowe,
jednostki samorządowe i przedsiębiorstwa (prowadzone np. w ramach projektów społecznej
odpowiedzialności biznesu CSR)
współdziałania i partnerstwa między podmiotami sektora publicznego, pozarządowego i biznesu, jak
również włączenia do tego placówek oświatowych i edukacyjnych oraz mediów.
Slide 23
Zadania jednostek samorządowych
Zadania samorządu obejmują:
•
•
•
•
•
•
•
•
opracowanie lokalnego programu edukacji ekologicznej uwzględniającego problematykę równoważenia
wzorców konsumpcji i włączenie go do programów współpracy z organizacjami pozarządowymi,
prowadzenie lokalnych kampanii informacyjno-promocyjnych we współpracy z organizacjami społecznymi,
mediami i firmami w zakresie ekologizacji codziennej konsumpcji i stylu życia,
organizowanie lokalnych proekologicznych imprez i festynów,
rozpowszechnianie informacji o stronach internetowych i organizacjach działających w obszarze edukacji
ekologicznej na rzecz zrównoważonej konsumpcji i produkcji,
certyfikacja urzędu gminy wg. normy ISO 14001 lub systemu EMAS.
prowadzenie "Zielonego biura" w urzędzie gminy
segregacja odpadów na potrzeby recyklingu w urzędzie gminy i jednostkach komunalnych
wprowadzanie zielonych zamówień publicznych.
Slide 24
Zadania organizacji pozarządowych
Zadania pozarządowych organizacji ekologicznych i konsumenckich:
•
•
•
•
•
•
•
•
udzielanie konsumentom aktualnych i rzetelnych informacji na temat ekologicznych aspektów konsumpcji
monitorowanie dynamiki ekologizacji lokalnej konsumpcji i produkcji
analiza możliwości wprowadzenia rozwiązań ekoinnowacyjnych i udoskonaleń w lokalnej polityce i
gospodarce komunalnej i funkcjonowaniu gminy.
organizacja społecznych inicjatyw na rzecz odzysku surowców i recyklingu materiałowego i organicznego,
zdobywanie i doskonalenie wiedzy przez członków organizacji w zakresie zrównoważonej konsumpcji,
wprowadzania dokumentów strategicznych (na poziomie globalnym, UE, krajowym, regionalnym)
realizacja projektów edukacyjnych adresowanych do społeczności lokalnej
rozpoznawanie rynku usług eksperckich i możliwości mobilizowania funduszy na lokalne przedsięwzięcia
odmaterializowania produkcji,
organizowanie kampanii na rzecz określonych celów odmaterializowania konsumpcji, zwłaszcza
racjonalizacji i oszczędnego użytkowania energii cieplnej i elektrycznej, wody i użytkowania surowców na
terenie gminy.
Slide 25
Slide 26
Partnerstwo dla zrównoważonej konsumpcji
Celem partnerskiej koordynacji działań – zapobieżenie sytuacjom:
•
•
•
•
sytuacji, w której istnieje podaż produktów zrównoważonych, dostarczanych przez odpowiedzialne
społecznie i ekologicznie przedsiębiorstwa, lecz występuje brak popytu ze strony konsumentów;
sytuacji, w której konsumenci poszukują produktów zrównoważonych, lecz oferta rynkowa nie zaspokaja
tych potrzeb na poziomie pragnień (alienacja konsumencka);
sytuacji, w której istnieją publiczne (rządowe lub samorządowe) programy promujące zrównoważoną
konsumpcję i produkcję, lecz brak jest odzewu ze strony sektora przedsiębiorstw i organizacji
pozarządowych (co w przypadku tych ostatnich jest wszakże mało prawdopodobne, z uwagi na najwyższy
stopień obywatelskiej aktywności w tym sektorze);
sytuacji, w której sektor pozarządowy (organizacje ekologiczne i konsumenckie) domaga się tworzenia
warunków polityczno-prawnych do podejmowania działań na rzecz równoważenia konsumpcji, lecz
występuje brak zrozumienia i bierność ze strony administracji publicznej.
Slide 27
Wkład organizacji sektorowych w partnerstwo (1)
Podstawowym wkładem organizacji poszczególnych sektorów w partnerstwo jest:
o sektor biznesu – zapewnienie efektywności ekonomicznej partnerstwa,
o sektor publiczny (samorządowy) – zapewnienie zgodności działań partnerstwa z
lokalną polityką, strategią i programem rozwoju,
o sektor pozarządowy – zgodność celów i działań partnerstwa z wartościami,
zasadami i celami zrównoważonego rozwoju.
Slide 28
Wkład organizacji sektorowych w partnerstwo (2)
•
sektor biznesu – tworzenie modelu produkcji i świadczenia usług spełniającego
wysokie i progresywne wymogi ochrony środowiska (system zarządzania
środowiskowego) – oferowanie produktów ekologicznych;
•
sektor publiczny (samorządowy) – promowanie i stymulowanie rozwoju firm
posiadających wdrożony i progresywnie doskonalony system zarządzania
środowiskowego – ekologizacja kryteriów zamówień publicznych;
•
sektor pozarządowy – podejmowanie zintegrowanych działań z zakresu edukacji
ekologicznej, promowania proekologicznego modelu konsumpcji i produktów
proekologicznych.
Slide 29
Wkład organizacji sektorowych w partnerstwo (3)
Aspekt systemu
społecznogospodarczego
Marketing i sprzedaż
Funkcja sektora pozarządowego
Funkcja sektora biznesu
Konwencjonalne kanały
sprzedaży
Niekonwencjonalne kanały sprzedaży:
budowa struktur marketingu
bezpośredniego oraz
e-marketingu produktów
ekoefektywnych
Funkcja sektora
samorządowego
Preferencje dla ofert
proekologicznych w procedurze
zamówień publicznych.
tworzenie zespołów agentów
(przedstawicieli handlowych) ekomarketingu dla celów praktyki handlowej
Edukacja ekologiczna
społeczeństwa w
zakresie
proekologicznego
(zrównoważonego)
modelu konsumpcji
Reklama produktów
ekoinnowacyjnych/
rozwój świadomości ekologicznej
poprzez bezpośredni kontakt ze
społecznością (społeczeństwem) i
systematyczny dialog edukacyjny
stymulowanie proekologicznych
postaw, wyborów, zachowań i praktyk
konsumenckich
informowanie o proekologicznych
formach inwestowania oszczędności
ekoefektywnych
Organizacja imprez i akcji
edukacyjnych, materiały
informacyjne
Slide 30
Wkład organizacji sektorowych w partnerstwo (3) cd.
Funkcja sektora biznesu
Funkcja sektora pozarządowego
Funkcja sektora
samorządowego
Techniki i technologie
produkcji i dystrybucji
Wprowadzenie rozwiązań
ekoinnowacyjnych
(ekoefektywnych) w sferze
produkcji i dystrybucji
produktów; system
zarządzania
środowiskowego i jego
permanentne doskonalenie
Inspirowanie i informowanie w zakresie
proekologicznych rozwiązań
systemowych, planistycznych,
lokalizacyjnych, organizacyjnych
Promocja lokalna i regionalna
firm cechujących się
ekoinnowacyjnością
(ekoefektywnością),
posiadających wdrożony system
zarządzania środowiskowego
(odpowiedzialności ekologicznej),
systematycznie udoskonalany i
wykraczający poza przyjęte
standardy
Produkty/usługi
Dostarczanie produktów
(usług) ekoinnowacyjnych,
o zminimalizowanym
stopniu negatywnego
oddziaływania na
środowisko w całym cyklu
ich życia
Promocja produktów
ekoinnowacyjnych; przygotowanie
edukacji konsumenckiej i marketingu w
zakresie promowania tych produktów
Promocja lokalnych ekoproduktów. Preferencje dla ich
zakupów i dystrybuc
Aspekt systemu
społecznogospodarczego
Slide 31
Dziękujemy za uwagę!
Zapraszamy do zadawania pytań
autorowi wykładu!
Niniejsza prezentacja powstała w ramach projektu „Lokomotywa
zrównoważonego rozwoju – partnerstwo na rzecz ekorozwoju w
gminie” dofinansowanego ze środków Narodowego Funduszu
Ochrony Środowiska i Gospodarki Wodnej.
Jeśli chcemy dokonać zwrotu i realizować założenia zrównoważonego
rozwoju, to konieczna jest zmiana światopoglądu i sposobu myślenia.
Jest ona możliwa poprzez systematyczne uczenie młodego pokolenia
myślenia holistycznego, globalnego i ekologicznego.
Stefan Kozłowski
Niniejsza prezentacja powstała w ramach projektu „Lokomotywa zrównoważonego rozwoju –
partnerstwo na rzecz ekorozwoju w gminie” dofinansowanego ze środków Narodowego Funduszu
Ochrony Środowiska i Gospodarki Wodnej.
Slide 2
Cele i zadania edukacji ekologicznej (1)
Podstawowym celem edukacji ekologicznej jest stworzenie mentalnych i kulturowych podstaw włączania jak
najszerszych kręgów, środowisk i grup społecznych (społeczeństwa) do realizacji zrównoważonego rozwoju.
Obecnie edukacja ekologiczna wykracza daleko poza aspekty biologiczne, obejmując również kwestie
społeczne, gospodarcze, wzajemnych oddziaływań w systemie:
człowiek-gospodarka-przyroda
Celem edukacji ekologicznej społeczeństwa jest zapewnienie:
•
właściwego postrzegania środowiska i miejsca w nim człowieka, jego działalności gospodarczej oraz
aktywności społecznej,
•
rozumienia procesów zachodzących w środowisku i ich zmian pod wpływem człowieka (antropopresja),
•
znajomości systemu zarządzania środowiskiem, a szczególnie poznania narzędzi zarządzania i
mechanizmów ich funkcjonowania,
•
umiejętności zdobywania informacji o stanie środowiska.
Slide 3
Cele i zadania edukacji ekologicznej (2)
Cel: wykształcenie szerokiej świadomości ekologicznej, jako podstawowego układu odniesienia dla
dokonywanych wyborów konsumenckich.
Proekologiczne zachowania konsumenckie będą miały charakter trwały, jeśli będą motywowane szeroko
uzasadnionymi przekonaniami, co do ich słuszności i wpływu konsumentów, poprzez te wybory, na
proekologiczną transformację systemu społeczno-gospodarczego w kierunku zgodnym z zasadami i celami
ekorozwoju.
Centralne miejsce edukacji ekologicznej w modelu funkcjonowania proekologicznego systemu produkcji i
konsumpcji zajmuje świadomość ekologiczna, która warunkuje istnienie proekologicznych postaw, zachowań i
wyborów konsumenckich.
Slide 4
Slide 5
Rodzaje edukacji ekologicznej
Edukacja formalna
Edukacja nieformalna
Przedszkola
Pozarządowe organizacje ekologiczne
Szkoły podstawowe i gimnazja
Telewizje (krajowe i regionalne)
Szkoły średnie i wyższe
Radio i prasa
http://www.ekoszkola.pl/pl/s/o-nas/
Slide 6
Dokumenty strategiczne edukacji ekologicznej
•
Narodowa Strategia Edukacji Ekologicznej "Przez Edukację do Zrównoważonego Rozwoju" wraz z
Programem Wykonawczym (2001 r.)
•
Strategia Edukacji dla Zrównoważonego Rozwoju, opracowana przez Europejską Komisję Gospodarczą ONZ
i przyjęta na spotkaniu przedstawicieli Ministerstw ds. Środowiska i Edukacji w 2005 r.
Cele edukacji ekologicznej:
•
•
•
Kształtowanie pełnej świadomości i budzenie zainteresowania społeczeństwa wzajemnie powiązanymi
kwestiami ekonomicznymi, społecznymi, politycznymi i ekologicznymi.
Umożliwienie każdemu człowiekowi zdobywania wiedzy i umiejętności niezbędnych dla poprawy stanu
środowiska.
Tworzenie nowych wzorców zachowań, kształtowanie postaw, wartości i przekonań jednostek, grup i
społeczeństw, uwzględniających troskę o jakość środowiska.
Slide 7
Warunki edukacji ekologicznej
Warunki realizacji celów edukacji ekologicznej:
•
•
•
•
Uznania, że edukacja ekologiczna jest jednym z podstawowych warunków realizacji
Polityki Ekologicznej Państwa.
Wprowadzenia elementów edukacji ekologicznej do wszystkich sfer życia
społecznego, respektując i wykorzystując wartości kulturowe, etyczne i religijne.
Zapewnienia dostępu społeczeństwa do informacji o stanie środowiska
przyrodniczego i edukacji ekologicznej.
Uznania, że edukacja ekologiczna jest podstawowym warunkiem zmiany
konsumpcyjnego modelu społeczeństwa.
Slide 8
Zadania samorządów lokalnych w edukacji ekologicznej
Na lokalne jednostki samorządu terytorialnego (gminy i powiaty) Strategia nakłada następujące
zadania:
•
•
•
Współdziałanie jednostek samorządowych, przy opracowywaniu i realizacji lokalnych
programów edukacji ekologicznej, wynikających z Narodowej Strategii Edukacji Ekologicznej
oraz lokalnej Agendy 21, z organizacjami, instytucjami, Kościołami i Związkami
Wyznaniowymi, zakładami pracy, przedstawicielami społeczności lokalnych
Utrzymywanie współpracy ze szkołami, zapewniając im warunki do prowadzenia edukacji
ekologicznej.
Zapewnienie społeczeństwu dostępu do niezbędnych informacji przydatnych w procesie
podejmowania decyzji dotyczących zarządzania środowiskiem.
Slide 9
Lokalny program edukacji ekologicznej
Programy edukacji ekologicznej opracowywane są najczęściej w ramach gminnych Programów
Ochrony Środowiska, do których opracowania zobowiązała wszystkie jednostki samorządu
terytorialnego ustawa Prawo Ochrony Środowiska.
Lokalny program edukacji ekologicznej powinien obejmować praktycznie wszystkie podmioty i
instytucje lokalne, w szczególności:
• sołectwa
• Szkoły i przedszkola,
• Domy Kultury i Biblioteki Publiczne
• zakłady pracy i przedsiębiorstwa (firmy)
• indywidualne gospodarstwa domowe i rolne.
CENTRA EDUKACJI EKOLOGICZNEJ
przykład:
http://cee.elk.pl/galeria.html
Slide 10
Slide 11
Rodzaje organizacji ekologicznych
Pozarządowe ruchy obrony:
• praw człowieka
• praw zwierząt
• praw konsumentów
• środowiska naturalnego
Typ organizacji
Organizacje sieciowe
Przykład organizacji
Polski Klub Ekologiczny, Liga
Ochrony Przyrody
Sieci (Porozumienia) organizacji
Federacja Zielonych, Polska Zielona
Sieć
Organizacje wspierające
Instytut na rzecz Ekorozwoju,
Centrum Prawa Ekologicznego,
Biuro Wspierania Lobbingu
Ekologicznego
"Teraz Wisła", "Dzika Polska"
Koalicje
Główne cechy
hierarchiczny sposób podejmowania
decyzji
centralizacja i unifikacja
relatywnie wysoki stopień
niezależności działań
poszczególnych organizacji;
współpraca jedynie w zakresie
porozumienia
Organizacje eksperckie:
merytoryczne i organizacyjne
wspieranie ruchu ekologicznego
Organizacje powołane w celu
rozwiązywania konkretnych
Slide 12
Formy działań organizacji ekologicznych
Rodzaje działań organizacji ekologicznych:
• kampanie informacyjne i lobbingowe
• bojkoty
• konsultacje
• ekspertyzy
• szkolenia
• konferencje
• lobbing legislacyjny i konsumencki
Sposoby działań:
• kształtowanie świadomości ekologicznej osób zaangażowanych w działania społeczne.
• przybliżanie społeczeństwu istoty i znaczenia problemów ekologicznych.
• wpływ na osoby i instytucje odpowiedzialne za podejmowanie decyzji dotyczących
zarządzania środowiskiem.
• propagowanie humanistycznego i kulturowego wzorca ekologii.
Slide 13
Obszary działań organizacji ekologicznych
Obszary działań POE:
•
•
•
pozyskiwanie kompleksowej informacji o stanie środowiska i oddziaływaniu na niego
poszczególnych rodzajów działalności i przedsięwzięć gospodarczych (dostęp do informacji
środowiskowej);
uczestniczenie w procesie podejmowania decyzji, mających wpływ na stan środowiska i
otoczenia społeczno-przyrodniczego, na poziomie strategiczno-programowym
(międzysektorowe ciała konsultacyjne i opiniodawczo-doradcze), jak i poszczególnych
przedsięwzięć gospodarczych – procedury Ocen Oddziaływania na środowisko, także
Strategiczne OOS (partycypacja społeczna),
współpraca z administracją publiczną (w szczególności z samorządami) i firmami
(organizacjami gospodarczymi) na rzecz przedsięwzięć zrównoważonego rozwoju (kooperacja
międzysektorowa).
Slide 14
Slide 15
Definicja zrównoważonej konsumpcji
Zrównoważona konsumpcja to: optymalne, świadome i odpowiedzialne korzystanie z dostępnych
zasobów naturalnych, dóbr i usług na poziomie jednostek, gospodarstw domowych, wspólnot i
społeczności lokalnych, środowisk biznesowych, samorządów terytorialnych, rządów krajowych i
struktur międzynarodowych, zgodne z zasadami zrównoważonego rozwoju. Ma ona na celu
zaspokojenie potrzeb i podniesienie jakości życia dla wszystkich w wymiarze lokalnym i globalnym,
przy jednoczesnym przestrzeganiu praw człowieka i praw pracowniczych, uwzględnianiu
możliwości zaspokojenia potrzeb innych ludzi, w tym przyszłych pokoleń, oraz zachowania i
odtworzenia dla nich kapitału przyrodniczego. Postawa zrównoważonej konsumpcji uwzględnia
ograniczenie marnotrawstwa, produkcji odpadów i zanieczyszczeń oraz wybór wyrobów i usług,
które w największym stopniu spełniają określone kryteria etyczne, społeczne i ekologiczne.
Definicja przyjęta przez Grupę ds. Zrównoważonej Konsumpcji, działającą od 2009 r. w ramach Zespołu ds. Społecznej
Odpowiedzialności Biznesu przy Ministrze Gospodarki i Premierze RP
Slide 16
Obszary równoważenia konsumpcji
Stwierdza się potrzeby równoważenia:
• sposobów robienia zakupów,
• sposobów użytkowania produktów,
• stylu i trybu życia, w tym odżywiania się,
• sposobu prowadzenia gospodarstw domowych,
• sposobów komunikowania się i transportu,
• sposobu pozbywania się odpadów
• sposobów wytwarzania (produkcji), pakowania i dystrybucji produktów
http://www.mg.gov.pl/files/upload/8382/Broszura%20konsumpcja.pdf
Slide 17
Dokumenty strategiczne zrównoważonej konsumpcji i produkcji (1)
•
•
Plan Działania z Johannesburga (2002)
Strategia zmian wzorców konsumpcji i produkcji na sprzyjające realizacji zasad trwałego,
zrównoważonego rozwoju (2003):
„Zasadniczym celem zmian w sferze konsumpcji powinno być takie oddziaływanie na
społeczeństwo, które pozwoliłoby na uniknięcie, niekorzystnego dla środowiska, zjawiska
"nadkonsumpcji" i przejście od razu do konsumpcji zrównoważonej. Wykształcenie w
społeczeństwie wzorców trwałej, zrównoważonej konsumpcji wynikających ze świadomych
decyzji jednostek i opartych na wewnętrznym przekonaniu, będzie procesem długim, gdyż
poziom świadomości ekologicznej jest jeszcze relatywnie niski. Z tego powodu, bardzo istotna
jest edukacja prowadząca do podnoszenia poziomu świadomości ekologicznej. Musi ona
obejmować zarówno konsumentów jak i producentów".
Slide 18
Dokumenty strategiczne zrównoważonej konsumpcji i produkcji (2)
Plan działania na rzecz zrównoważonej konsumpcji i produkcji oraz zrównoważonej polityki
przemysłowej KOM(2008) 397
Strategia działań na rzecz zrównoważonej konsumpcji i produkcji w UE opiera się na grupie wielu polityk i
instrumentów:
• Zintegrowana Polityka Produktowa – Integrated Product Policy (IPP);
• Strategia tematyczna dotycząca zrównoważonego wykorzystywania zasobów naturalnych – Thematic
Strategy on the Sustainable Use of Natural Resources;
• Strategia tematyczna w sprawie zapobiegania powstawaniu odpadów i ich recyklingu –
Thematic Strategy on Waste Prevention and Recycling;
• Plan działań na rzecz technologii środowiskowych – Environmental Technologies Action Plan (ETAP);
• Program Wsparcia Zgodności Środowiskowej dla MŚP – European Compliance Assistance Programme
(ECAP) - Environment & SMEs;
- Zielone zamówienia publiczne – Green Public Procurement (GPP);
- Dyrektywa Eco-design w sprawie produktów zużywających energię – Eco-design of Energy Using
Products Directive (EuP);
- System Ekozarządzania i Audytu – Eco-Management and Audit Scheme (EMAS);
- Oznakowanie ekologiczne Ecolabel – Ecolabel Scheme.
Slide 19
Dokumenty strategiczne zrównoważonej konsumpcji i produkcji (3)
Polityka Ekologiczna Państwa w latach 2009 – 2012 z perspektywą do roku 2016 - wytyczne:
•
•
•
•
promowanie etykiet znakujących aspekt środowiskowy produktów w celu ułatwienia
konsumentom zachowań proekologicznych;
zapewnienie udziału pozarządowych organizacji ekologicznych we wszystkich gremiach
podejmujących decyzje dotyczące ochrony środowiska;
intensyfikacja edukacji ekologicznej promującej minimalizację powstawania odpadów (np.
opakowań, toreb foliowych) i ich preselekcję w gospodarstwach domowych;
edukacja rolników (np. w wielu gospodarstwach rolnych ma miejsce niechlubna praktyka
wylewania zawartości szamb na pola i do lasów, jak również spalanie odpadków z tworzyw
sztucznych w piecach domowych).
Slide 20
Krajowe Centrum Referencyjne ds. Zrównoważonej Produkcji i
Konsumpcji
ttp://scp.eionet.europa.eu/
Krajowe Centra Referencyjne ds. Zrównoważonej Produkcji i Konsumpcji (ang. National Reference Centres on
Sustainable Consumption and Production)
▼
Krajowe Punkty Kontaktowe (National Focal Points, NFP)
▼
Europejskie Centra Tematyczne (European Topic Centres, ETC)
Slide 21
Slide 22
Efektywność edukacji ekologicznej - założenia
Zwiększenie efektywności edukacji ekologicznej i jej skuteczności w obszarze równoważenia wzorców
konsumpcji i produkcji wymaga:
•
•
•
•
akcentowania możliwości wpływania na poprawę stanu i jakości środowiska poprzez konkretne postawy,
wybory i zachowania konsumenckie w codziennym życiu, w trakcie zakupów i prowadzenia gospodarstwa
domowego – unaocznianie związków między codziennymi, praktycznymi zachowaniami a rodzajem i
stopniem oddziaływania na środowisko (np. zakup opakowań z folią PCV i trudności w odzysku tego
opakowania)
podejmowania aktywnych działań na szczeblu lokalnym, adresowanych do lokalnych społeczności,
uwzględniających specyfikę społeczną (w tym wiek, wykształcenie), gospodarczą (stopień zamożności) i
jakość środowiska, w którym te społeczności żyją
integrowania i koordynowania działań edukacyjnych podejmowanych przez organizacje pozarządowe,
jednostki samorządowe i przedsiębiorstwa (prowadzone np. w ramach projektów społecznej
odpowiedzialności biznesu CSR)
współdziałania i partnerstwa między podmiotami sektora publicznego, pozarządowego i biznesu, jak
również włączenia do tego placówek oświatowych i edukacyjnych oraz mediów.
Slide 23
Zadania jednostek samorządowych
Zadania samorządu obejmują:
•
•
•
•
•
•
•
•
opracowanie lokalnego programu edukacji ekologicznej uwzględniającego problematykę równoważenia
wzorców konsumpcji i włączenie go do programów współpracy z organizacjami pozarządowymi,
prowadzenie lokalnych kampanii informacyjno-promocyjnych we współpracy z organizacjami społecznymi,
mediami i firmami w zakresie ekologizacji codziennej konsumpcji i stylu życia,
organizowanie lokalnych proekologicznych imprez i festynów,
rozpowszechnianie informacji o stronach internetowych i organizacjach działających w obszarze edukacji
ekologicznej na rzecz zrównoważonej konsumpcji i produkcji,
certyfikacja urzędu gminy wg. normy ISO 14001 lub systemu EMAS.
prowadzenie "Zielonego biura" w urzędzie gminy
segregacja odpadów na potrzeby recyklingu w urzędzie gminy i jednostkach komunalnych
wprowadzanie zielonych zamówień publicznych.
Slide 24
Zadania organizacji pozarządowych
Zadania pozarządowych organizacji ekologicznych i konsumenckich:
•
•
•
•
•
•
•
•
udzielanie konsumentom aktualnych i rzetelnych informacji na temat ekologicznych aspektów konsumpcji
monitorowanie dynamiki ekologizacji lokalnej konsumpcji i produkcji
analiza możliwości wprowadzenia rozwiązań ekoinnowacyjnych i udoskonaleń w lokalnej polityce i
gospodarce komunalnej i funkcjonowaniu gminy.
organizacja społecznych inicjatyw na rzecz odzysku surowców i recyklingu materiałowego i organicznego,
zdobywanie i doskonalenie wiedzy przez członków organizacji w zakresie zrównoważonej konsumpcji,
wprowadzania dokumentów strategicznych (na poziomie globalnym, UE, krajowym, regionalnym)
realizacja projektów edukacyjnych adresowanych do społeczności lokalnej
rozpoznawanie rynku usług eksperckich i możliwości mobilizowania funduszy na lokalne przedsięwzięcia
odmaterializowania produkcji,
organizowanie kampanii na rzecz określonych celów odmaterializowania konsumpcji, zwłaszcza
racjonalizacji i oszczędnego użytkowania energii cieplnej i elektrycznej, wody i użytkowania surowców na
terenie gminy.
Slide 25
Slide 26
Partnerstwo dla zrównoważonej konsumpcji
Celem partnerskiej koordynacji działań – zapobieżenie sytuacjom:
•
•
•
•
sytuacji, w której istnieje podaż produktów zrównoważonych, dostarczanych przez odpowiedzialne
społecznie i ekologicznie przedsiębiorstwa, lecz występuje brak popytu ze strony konsumentów;
sytuacji, w której konsumenci poszukują produktów zrównoważonych, lecz oferta rynkowa nie zaspokaja
tych potrzeb na poziomie pragnień (alienacja konsumencka);
sytuacji, w której istnieją publiczne (rządowe lub samorządowe) programy promujące zrównoważoną
konsumpcję i produkcję, lecz brak jest odzewu ze strony sektora przedsiębiorstw i organizacji
pozarządowych (co w przypadku tych ostatnich jest wszakże mało prawdopodobne, z uwagi na najwyższy
stopień obywatelskiej aktywności w tym sektorze);
sytuacji, w której sektor pozarządowy (organizacje ekologiczne i konsumenckie) domaga się tworzenia
warunków polityczno-prawnych do podejmowania działań na rzecz równoważenia konsumpcji, lecz
występuje brak zrozumienia i bierność ze strony administracji publicznej.
Slide 27
Wkład organizacji sektorowych w partnerstwo (1)
Podstawowym wkładem organizacji poszczególnych sektorów w partnerstwo jest:
o sektor biznesu – zapewnienie efektywności ekonomicznej partnerstwa,
o sektor publiczny (samorządowy) – zapewnienie zgodności działań partnerstwa z
lokalną polityką, strategią i programem rozwoju,
o sektor pozarządowy – zgodność celów i działań partnerstwa z wartościami,
zasadami i celami zrównoważonego rozwoju.
Slide 28
Wkład organizacji sektorowych w partnerstwo (2)
•
sektor biznesu – tworzenie modelu produkcji i świadczenia usług spełniającego
wysokie i progresywne wymogi ochrony środowiska (system zarządzania
środowiskowego) – oferowanie produktów ekologicznych;
•
sektor publiczny (samorządowy) – promowanie i stymulowanie rozwoju firm
posiadających wdrożony i progresywnie doskonalony system zarządzania
środowiskowego – ekologizacja kryteriów zamówień publicznych;
•
sektor pozarządowy – podejmowanie zintegrowanych działań z zakresu edukacji
ekologicznej, promowania proekologicznego modelu konsumpcji i produktów
proekologicznych.
Slide 29
Wkład organizacji sektorowych w partnerstwo (3)
Aspekt systemu
społecznogospodarczego
Marketing i sprzedaż
Funkcja sektora pozarządowego
Funkcja sektora biznesu
Konwencjonalne kanały
sprzedaży
Niekonwencjonalne kanały sprzedaży:
budowa struktur marketingu
bezpośredniego oraz
e-marketingu produktów
ekoefektywnych
Funkcja sektora
samorządowego
Preferencje dla ofert
proekologicznych w procedurze
zamówień publicznych.
tworzenie zespołów agentów
(przedstawicieli handlowych) ekomarketingu dla celów praktyki handlowej
Edukacja ekologiczna
społeczeństwa w
zakresie
proekologicznego
(zrównoważonego)
modelu konsumpcji
Reklama produktów
ekoinnowacyjnych/
rozwój świadomości ekologicznej
poprzez bezpośredni kontakt ze
społecznością (społeczeństwem) i
systematyczny dialog edukacyjny
stymulowanie proekologicznych
postaw, wyborów, zachowań i praktyk
konsumenckich
informowanie o proekologicznych
formach inwestowania oszczędności
ekoefektywnych
Organizacja imprez i akcji
edukacyjnych, materiały
informacyjne
Slide 30
Wkład organizacji sektorowych w partnerstwo (3) cd.
Funkcja sektora biznesu
Funkcja sektora pozarządowego
Funkcja sektora
samorządowego
Techniki i technologie
produkcji i dystrybucji
Wprowadzenie rozwiązań
ekoinnowacyjnych
(ekoefektywnych) w sferze
produkcji i dystrybucji
produktów; system
zarządzania
środowiskowego i jego
permanentne doskonalenie
Inspirowanie i informowanie w zakresie
proekologicznych rozwiązań
systemowych, planistycznych,
lokalizacyjnych, organizacyjnych
Promocja lokalna i regionalna
firm cechujących się
ekoinnowacyjnością
(ekoefektywnością),
posiadających wdrożony system
zarządzania środowiskowego
(odpowiedzialności ekologicznej),
systematycznie udoskonalany i
wykraczający poza przyjęte
standardy
Produkty/usługi
Dostarczanie produktów
(usług) ekoinnowacyjnych,
o zminimalizowanym
stopniu negatywnego
oddziaływania na
środowisko w całym cyklu
ich życia
Promocja produktów
ekoinnowacyjnych; przygotowanie
edukacji konsumenckiej i marketingu w
zakresie promowania tych produktów
Promocja lokalnych ekoproduktów. Preferencje dla ich
zakupów i dystrybuc
Aspekt systemu
społecznogospodarczego
Slide 31
Dziękujemy za uwagę!
Zapraszamy do zadawania pytań
autorowi wykładu!
Niniejsza prezentacja powstała w ramach projektu „Lokomotywa
zrównoważonego rozwoju – partnerstwo na rzecz ekorozwoju w
gminie” dofinansowanego ze środków Narodowego Funduszu
Ochrony Środowiska i Gospodarki Wodnej.