Slide 1

FİİLLERDE ÇATI


Slide 2

FİİL ÇATILARI
ÖZNESİNE GÖRE FİİL ÇATILARI

NESNESİNE GÖRE FİİL ÇATILARI

•Etken Fiiller

•Geçişli Fiiller

•Edilgen Fiiller

•Geçişsiz Fiiller

•Dönüşlü Fiiller

•Oldurgan Fiiller

•İşteş Fiiller

•Ettirgen Fiiller


Slide 3

ÖZNESİNE GÖRE FİİL ÇATILARI


Slide 4

1. ETKEN FİİLLER


Slide 5

•
•
•
•

Özlem ödevlerini bitirdi.
Annem güzel yemekler yaptı.
Gemi kıyıya yanaştı.
Çalışarak tüm hedeflerine ulaştı.

• Yukarıdaki cümlelerin öğelerini bulunuz.
• Eylemin belirttiği işi yapan belli midir?
Söyleyiniz.


Slide 6

• 1. Etken Fiiller : Cümlenin gerçek öznesi
varsa, işin kim tarafından yapıldığı belli
oluyorsa böyle fiillere etken fiiller denir.
• Sezai, dün geç geldi.
• Bugün geleceğim. (Ben- Gizli Özne)


Slide 7

2. EDİLGEN FİİLLER


Slide 8

• Aşağıdaki cümlelerin yüklemlerine “kim” ya
da “ne” sorularını sorup, aldığınız
cevapları belirtiniz.
•
•
•
•

Ece resim yaptı.
Ağacın dalına oturdu.
Yeni yıl coşkuyla kutlandı.
Sorunun yanıtını biliyorsun.

• Hangi cümlede aldığınız cevap, yüklemin
bildirdiği işi yapanı göstermiyor?


Slide 9

1.

2.

• Çamaşırları yıkadım. / Çamaşırlar yıkandı.
• Orhan yazı yazdı.

/

Yazı yazıldı.

• Bugün evi temizleyecek./ Bugün ev temizlenecek.

• Yukarıdaki cümlelerin ögelerini bulunuz.
• Cümlelerin birinci ve ikinci hallerinde ne gibi
değişiklikler olmuştur?
• İkinci cümlelerde eylemlerin aldığı ekleri
inceleyiniz.Farklı ekler var mı?
• Sizce bu eklerin görevi ne olabilir?


Slide 10

O halde edilgen fiilleri tanımlayınız!


Slide 11

• 2. Edilgen Fiiller : Cümle okunduğunda veya
dinlendiğinde, işin kimin tarafından yapıldığı belli
olmuyorsa, yani cümlede “sözde özne” varsa
böyle fiillere edilgen fiiller denir.
• Edilgen fiiller, etken fiillerin sonuna –l, -n ekleri
getirilerek yapılır.
• Kır-(ı)-l- / sev-(i)-n• Ali pencereyi kırdı.
G.Özne

Etken

Pencere kırıldı.
Sözde Özne Edilgen


Slide 12

3. DÖNÜŞLÜ FİİLLER


Slide 13

• Aşağıdaki cümlelerin ögelerini bulunuz.
• Aylin giyindi.
• Çocuk ağacın arkasına saklandı.
• Bilgisayarı bozulunca çok sinirlendi.

• Yukarıdaki cümlelerde öznenin yaptığı işten
kim etkilenmiştir?


Slide 14

• Koşmak onu yordu./ Koştuğu için yoruldu.

• Ayşe saçlarını taradı./ Ayşe tarandı.
• Yukarıdaki cümlelerin ögelerini bulunuz.
• Cümlelerin birinci ve ikinci hallerinde ne gibi
değişiklikler olmuştur?
• İkinci cümlelerde eylemlerin aldığı ekleri
inceleyiniz.Farklı ekler var mı?
• Sizce bu eklerin görevi ne olabilir?


Slide 15

O halde bir cümlede yüklemin bildirdiği işi
yapan ve yapılan işten etkilenen öge aynı ise böyle
fiilllere ne ad verilir?


Slide 16

3. Dönüşlü Fiiller : Özne tarafından yapılan
işin etkisi, başka bir varlığı etkilemeyip
yeniden özne üzerine dönüyorsa, böyle
fiillere dönüşlü fiiller denir.
Genellikle –n,bazen de –l ekleri dönüşlü fiil yapar.
Kardeşim, bu olaya çok sevi(n)di.
Çocuk, üzerime atı(l)dı.


Slide 17

4. İŞTEŞ FİİLLER


Slide 18

• Misafirler selamlaştı. /Ali ve Eray selamlaştı.
• Arkadaşımla dertleştik./ Sevgi ve ben dertleştik.

• Yukarıdaki cümlelerin ögelerini bulunuz.
• Yüklemde belirtilen iş kimler tarafından
yapılmıştır?


Slide 19

• Aslı kardeşine baktı./ Aslı ile kardeşi bakıştılar.

• Yukarıdaki cümlelerin yüklemlerine gelen
ekleri inceleyiniz.
• Eylemlerdeki “-ş” ekinin cümleye nasıl bir
anlam yüklediğini belirtiniz.
• Bu şekilde birden fazla öznenin karşılıklı
ya da birlikte yaptığı işleri bildiren
eylemlere çatısı bakımından nasıl eylemler
denir?


Slide 20

• 4.İşteş Fiiller : Birden çok öznenin
karşılıklı veya birlikte gerçekleştirdikleri
fiillere denir. İşteşlik eki –ş’dir.
• Bağr-ı-ş-, gör-ü-ş-....
• Bazı fiiller kök halinde işteşlik anlamı taşır.
Barış-, güreş-, yarış-...
• Bazı fiillerde –laş, -leş ekleri getirilerek
işteşlik sağlanır.
• Mektup-laş-, bayram-laş-


Slide 21

ALIŞTIRMALAR


Slide 22

• Aşağıdaki cümleleri edilgen yapınız.
•
•
•
•
•
•
•
•

Herkes kıra gitti.
…………………
Aile akşam yemeği yedi.
…………………………..
Belediye yolları kazmış.
…………………………
Doktor çocuğun dişini çekti.
……………………………….


Slide 23

• Aşağıdaki şiirde geçen edilgen fiilleri
bularak etken hale getiriniz.
Sabahları erken kalkılıyor yolculukta;
Doğan güneşe karşı,
Dertler biraz unutulmuş,
Gurbete biraz daha alışılmış.
Yapılacak işler düşünülüyor.
Orhan Veli


Slide 24

• Aşağıdaki eylemleri işteş yapınız.








Bak-:……………….
Anla-:……………...
Söyle-:…………….
Tak-:………………
Döv-:………………
Gül-:……………….
Ağla-:……………...


Slide 25

• Aşağıdaki eylemleri dönüşlü yaparak cümlede
kullanınız.
Yıka-:………………………………………….
Bak-:…………………………………………..
Söyle-:………………………………………..
Döv-:………………………………………….