Slide 1

KATMERLİ BİRLEŞİK
KİPLİ FİİLLER


Slide 2

KATMERLİ BİRLEŞİK KİPLİ FİİLLER
• Katmerli birleşik kipli fiiller, üç kip eki almış fiillerdir.
• Üçüncü fiil yine ek-fiildir ve ardından sadece
/-sA/ şart eki gelir.
• Yapıları şöyle:
[ESAS FİİL+KE1] + [EK-FİİL1+KE2] + [EK-FİİL2+KE3+ŞE]

Burada:
KE2 = /-mİş/ ve /-Dİ/
KE3 = /-sA/
• Bu fiillerin kullanım alanı çok dardır.
• Kullanımda genelde ek-fiil2 düşer. Her iki ek-fiilin
düşmesi daha seyrektir.


Slide 3

KATMERLİ BİRLEŞİK KİPLİ FİİLLER
• Türkçede katmerli birleşik kipli fiiller şunlardır:
1. Hikaye birleşik kipinin şartı
2. Rivayet birleşik kipinin şartı.
• Üçüncü kip ekinin kısaltması “Ş” (… şartı)’dır.
• Devamda, bunlar teker teker ele alınacaktır:
1. Hikaye birleşik kipinin şartı:
a) Belirsiz geçmiş zaman hikayesinin şartı –
Yapılışı:
[ESAS FİİL+/-mİş/] + [EK-FİİL1+/-Dİ/] + [EK-FİİL2+/-sA/+ŞE]

Hırsızları görmüş idiysem, gözüm çıksın.


Slide 4

KATMERLİ BİRLEŞİK KİPLİ FİİLLER
b) Belirli geçmiş zaman hikayesinin şartı –
Yapılışı:
[ESAS FİİL+/-Dİ/] + [EK-FİİL1+/-Dİ/] + [EK-FİİL2+/-sA/+ŞE]

Çiçekleri çaldı idiysen, gününü görürsün.

c) Şimdiki zaman hikayesinin şartı – Yapılışı:
[ESAS FİİL+/-yor/] + [EK-FİİL1+/-Dİ/] + [EK-FİİL2+/-sA/+ŞE]

O gün saçmalıyor idiyse, benle arkadaşlığı
bitmiştir.


Slide 5

KATMERLİ BİRLEŞİK KİPLİ FİİLLER
ç) Geniş zaman hikayesinin şartı – Yapılışı:
[ESAS FİİL+/-r/] + [EK-FİİL1+/-Dİ/] + [EK-FİİL2+/-sA/+ŞE]

Duymaz gibi yapılıp da duyar idiyse, beni çok
üzecek.

d) Gelecek zaman hikayesinin şartı – Yapılışı:
[ESAS FİİL+/-AcAk/] + [EK-FİİL1+/-Dİ/] + [EK-FİİL2+/-sA/+ŞE]

Karına el kaldıracak idiysen, senin haysiyetin
kalmamış demek.


Slide 6

KATMERLİ BİRLEŞİK KİPLİ FİİLLER
e) Gereklilik kipinin hikayesinin şartı – Yapılışı:
[ESAS FİİL+/-mAlİ/] + [EK-FİİL1+/-Dİ/] + [EK-FİİL2+/-sA/+ŞE]

Bayramda şeker almalı idiyseniz, misafirler
önündeki rezaletten kim sorumlu olacak?
2. Rivayet birleşik kipinin şartı:
a) Belirsiz geçmiş zaman rivayetinin şartı –
Yapılışı:

[ESAS FİİL+/-mİş/] + [EK-FİİL1+/-mİş/] + [EK-FİİL2+/-sA/+ŞE]

Savaşta işkence yapanları görmüşmüşse,
Askeri Mahkeme önünde söylemesi gerekir.


Slide 7

KATMERLİ BİRLEŞİK KİPLİ FİİLLER
b) Şimdiki zaman rivayetinin şartı – Yapılışı:
[ESAS FİİL+/-yor/] + [EK-FİİL1+/-mİş/] + [EK-FİİL2+/-sA/+ŞE]

Seni bir zamanlar seviyor imişsem,
bilmediğimdendi.
c) Geniş zaman rivayetinin şartı – Yapılışı:

[ESAS FİİL+/-r/] + [EK-FİİL1+/-mİş/] + [EK-FİİL2+/-sA/+ŞE]

Her sabah topladığı çırpıları yakar imişse,
aslında bu, fakirliğin bir şaretidir.


Slide 8

KATMERLİ BİRLEŞİK KİPLİ FİİLLER
ç) Gelecek zaman rivayetinin şartı –
Yapılışı:
[ESAS FİİL+/-AcAk/] + [EK-FİİL1+/-mİş/] + [EK-FİİL2+/-sA/+ŞE]

Tam o sırada onu öldürecek imiş ise, kafasına
çocuğu takılmasaymış, zaten öldürecekmiş.


Slide 9

KATMERLİ BİRLEŞİK KİPLİ FİİLLER
• Katmerli birleşik kipli fiillerin olumsuz şekilleri, basit
kipli fiillerde olduğu gibi, esas fiilden sonra ve birinci
kip ekinden (KE1) önce /-mA/ olumsuzluk eki
getirilerek yapılır:
taran-ma-mış i-miş i-se-n,
taran-ma-mış i-miş-se-n,
taran-ma-mış-mış-sa-n.
• Katmerli birleşik kipli fiillerin soru şekilleri teorik olarak
mümkündür, ancak pratikte neredeyse hiç
kullanılmazlar. Soru şekilleri, KE1’den sonra ve EKFİİL1’den önce “mİ” soru edatı getirilerek yapılır:
sat-acak mı i-di i-se-ø?
sat-acak mı i-di-(y)se-ø?
sat-acak mı-(y)dı-(y)sa-ø?


Slide 10

KATMERLİ BİRLEŞİK KİPLİ FİİLLER
• Katmerli birleşik kiplerde de 3Çşe istisna
durum oluşturur ve sonda kullanılacak
yerde, KE1’den hemen sonra gelir:
uyu-(y)acak-lar i-miş i-se,
uyu-(y)acak-lar i-miş-se,
uyu-(y)acak-lar-mış-sa.
• Katmerli birleşik kipli fiiller çok seyrek
kullanılır.
• Çoğu zaman bunlardan kaçınılarak, basit
veya birleşik kipli fiiller kullanılır.


Slide 11

ÖRNEK ÇÖZÜMLEME
görürdüysem
< gör-(ü)r[#i-]di[#i-]se-m
!{Fk-(Y)GşZke[#Fk-]GşZH[#Fk-]GşZHŞ-1Tşe}


Slide 12

Aşağıdaki cümlelerde katmerli
birleşik kipli fiilleri bulun ve çözün:
1. Böyle müziğimi açıyorum, güzel güzel
yazıyorum, ilham gelmiş imişse.
2. Eğer marka sahibi lisans verseydi ne bedel
alacaktıysa onu isteyebilir.
3. Görev üstlenemiyormuşsan, neden orduya
geldin?
4. Hele koşuyor idiyse frenler, zıpkın gibi çeker
bayrağı.
5. Bun yaptırtmadı imişse, çok kızarım.


Slide 13

BUGÜNLÜK BU KADAR.
