Slide 1

Metodologia wspierania rozwoju społecznego
w kontekście wdrażania wojewódzkiej
strategii polityki społecznej – uwzględniająca
partycypacyjne uczestnictwo w procesie
Zuzanna Grabusińska
Białystok grudzień 2012 r.

Plan wystąpienia

• - strategie –priorytetowe zadania wynikające z
uzewnętrzniających się kwestii społecznych –
wielosektorowość polityki społecznej
• - strategia rozwoju regionalnego ;
• - obszary negocjacji ze strona rządową;
• - partycypacja procesu tworzenia i realizacji strategii;
• - realizacja strategii z punktu widzenia zadań pomocy
i integracji społecznej- aktywna integracja społeczna,
niwelowanie procesu wykluczenia społecznego.

Polityka społeczna
Szeroko zdefiniowana polityka społeczna stanowi
kluczowy element wszelkich działań państwa i jego
instytucji, mających na celu kształtowanie warunków
życia społeczeństwa oraz służących realizacji zasady
sprawiedliwości społecznej. Dążąc do osiągnięcia jak
największej skuteczności działań publicznych w tej
sferze należy traktować politykę społeczną na zasadach
równości, komplementarności i synergii z polityką
gospodarczą.

Jednocześnie polityka społeczna tradycyjnie jest
kształtowana w odpowiedzi na aktualne oraz
prognozowane kwestie społeczne. Tym samym
polityka społeczna nabiera coraz większego znaczenia
w obliczu wyzwań społeczno – gospodarczych,
określanych przede wszystkim przez pryzmat zmian
demograficznych oraz kryzysu ekonomicznego.

Polityka społeczna

Polska polityka społeczna, realizując cele
związane z budowaniem dobrostanu
społeczeństwa polskiego, wpisuje się
jednocześnie w proces wdrażania europejskiej
polityki społecznej.

Polityka społeczna

Polska polityka społeczna, realizując cele
związane z budowaniem dobrostanu
społeczeństwa polskiego, wpisuje się
jednocześnie w proces wdrażania europejskiej
polityki społecznej.

Polityka Społeczna

Główne kierunki strategiczne polityk Unii
Europejskiej, w tym szeroko rozumianej polityki
społecznej, zostały określone w Strategii „Europa
2020”,która jest nowym, długookresowym
programem rozwoju społeczno-gospodarczego
UE, zastępując obowiązującą od 2000 r.,
zmodyfikowaną pięć lat później, Strategię
Lizbońską

Polityka Społeczna
Strategia „Europa 2020” znaczną wagę przykłada do
wyzwań związanych z poprawą warunków życia i pracy
obywateli UE, a zwłaszcza podniesienia poziomu i
jakości zatrudnienia oraz ograniczenia ubóstwa i
wykluczenia społecznego. Jednocześnie nie rezygnuje z
przyjętego w Lizbonie generalnego celu modernizacji w
kierunku innowacyjnej gospodarki opartej na wiedzy.

Polityka Społeczna
Strategia „Europa 2020” znaczną wagę przykłada do
wyzwań związanych z poprawą warunków życia i pracy
obywateli UE, a zwłaszcza podniesienia poziomu i
jakości zatrudnienia oraz ograniczenia ubóstwa i
wykluczenia społecznego. Jednocześnie nie rezygnuje z
przyjętego w Lizbonie generalnego celu modernizacji w
kierunku innowacyjnej gospodarki opartej na wiedzy.

Aktualna polityka społeczna
W celu osiągnięcia powyższych wyzwań zaproponowano trzy
podstawowe, wzajemnie wzmacniające się priorytety :
• wzrost inteligentny – rozwój oparty na wiedzy i innowacjach,
• wzrost zrównoważony – promowanie gospodarki efektywniej
wykorzystującej zasoby, przyjaznej środowisku, a zarazem
konkurencyjnej,
• wzrost sprzyjający włączeniu społecznemu (wzrost
integrujący społecznie) – wzmacnianie gospodarki
charakteryzującej się wysokim zatrudnieniem oraz spójnością
ekonomiczną, społeczną i terytorialną.

Otwarta metoda koordynacji
Strategia Europa 2020 wyznacza konkretne cele ilościowe,
umożliwiające monitorowanie postępów w realizacji ww.
priorytetów. Dwa z tych celów dotyczą bezpośrednio polityki
zatrudnienia i polityki społecznej, tj.:
• osiągnięcie wskaźnika zatrudnienia kobiet i mężczyzn w wieku
20-64 lat na poziomie 75%;
• wspieranie integracji społecznej, szczególnie poprzez redukcję
ubóstwa, zmierzając do wydźwignięcia z ubóstwa lub
wykluczenia społecznego 20 milionów obywateli UE.

Cele nadrzędne OMK dla zabezpieczenia społecznego i
integracji społecznej powinny promować:

spójność społeczna, równość mężczyzn i kobiet
oraz równość szans wszystkich obywateli;
koordynację podejmowanych działań z celami
Strategii Lizbońskiej oraz celami Strategii
Zrównoważonego Rozwoju UE;
Dobre rządzenie, przejrzystość i zaangażowanie
wszelkich podmiotów w projektowanie, wdrażanie i
monitorowanie polityki
1)„...Gdy mówimy o aktywnej integracji, to należy przez to rozumieć nasze aktywne podejście
proponujące szereg rozmaitych i nieszablonowych działań (czy tylko pomocy społecznej? JG)
obejmujących całokształt potencjału człowieka, a nie wyłącznie kwestię zatrudnienia. Z drugiej zaś
strony, aktywna integracja zakłada pełną aktywność człowieka w tym procesie...) – Cezary
Miżejewski „Aktywna integracja - nowa formuła pomocy społecznej”
http://zalaczniki.ops.pl/dz1/aktywna_integracja2009.doc.

Modernizacja społeczeństwa (rozumianego jako ogół ludzi
pozostających we wzajemnych stosunkach
wynikających z warunków życia, podziału pracy i
udziału w życiu kulturalnym; też: ogół obywateli
danego okręgu, miasta itp.) definiowana przez
polityków obejmuje m.in. projektowanie i realizację
polityk społecznych. Możemy się jej biernie przyglądać i
być traktowanymi jak zasoby, przedmioty, jak petenci.
Ale możemy stać się również podmiotami tych zmian
organizując się w ramach społeczeństwa obywatelskiego i
uczestnicząc w procesach politycznych. Możemy, choć nie
znaczy, że musimy być podmiotami świadomymi,
gotowymi wziąć sprawy w swoje ręce, ze swoją wizją,
pasją i przekonaniem.

Czym jest polityka?
Politykę planuje się i realizuje w danym kręgu
kulturowym, określonym językiem, w oparciu
o przyjęty na gruncie dominującej filozofii
sposób widzenia rzeczywistości w danej
dziedzinie, z wykorzystaniem zasobów
przeznaczonych na jej realizację, w którym
dają się określić modele funkcjonowania
jednostki w społeczeństwie, modele
funkcjonowania społeczeństwa, a także modele
instytucji publicznych determinujące priorytety
polityki społecznej…będące punktem wyjścia
dla projektowania i realizacji polityki.

Współczesne problemy i wyzwania socjalne wymuszają
reorganizację polityki społecznej / pomocy społecznej
•

Demografia

•

Przed nami pytania o :

•

Migracje i wielokulturowość

1. Skuteczność i efektywność tradycyjnego
państwa opiekuńczego

•

Bezrobocie i niskie zatrudnienie

2. O model instytucjonalny usług społecznych

•

Ubóstwo i wykluczenie społeczne

3. O najlepsze rozwiązania w polityce aktywizacji i
integracji społecznej

•

Pomoc i integracja społeczna
4. Poszukiwanie nowych paradygmatów i modeli

•

Edukacja

•

Równość szans (w tym gender)

•

Zdrowie i Niepełnosprawność

•

Starość i Opieka Długoterminowa

•

15
Stare i nowe patologie

5. Strategię Rozwoju Społecznego w Polsce,
Europie i na świecie
6. Możliwości wielopoziomowej współpracy i
partnerstwa międzysektorowego

Nowe paradygmaty polityki społecznej
 w kierunku większej współpracy
• Partycypacyjny a nie
resortowy model kreowania
polityki społecznej
• Wielopoziomowe
zarządzanie polityką
społeczną

• Państwo angażujące a nie
państwo dyscyplinujące

• Aktywna a nie pasywna polityka
społeczna

• Wielosektorowa i partnerska a
nie państwowa polityka
społeczna
• Samorządowa i obywatelska a
nie centralna polityka społeczna

• Zintegrowane usługi społeczne
• Państwo sieci a nie hierarchii
zamiast separatystycznych usług
lub świadczeń socjalnych
Neosolidarność 
Subsydiarność 
• Od opieki społecznej poprzez
Partnerstwo 
pomoc do integracji społecznej

Polityka Społeczna
Nadrzędny cel społeczny Strategii Europa 2020 (czyli
ograniczenia ubóstwa i wykluczenia społecznego) zainicjowana
„Europejska Platforma Przeciw Ubóstwu i Wykluczeniu
Społecznemu” – stanowiąca swoisty kompleksowy
program europejski, dążący do zapewnienia spójności
ekonomicznej, społecznej i terytorialnej, poprzez
podnoszenie świadomości oraz przestrzegania praw
podstawowych osób ubogich i społecznie
wykluczonych, umożliwiając im życie w godności i
aktywny udział w życiu społecznym

Proces przekazywania funkcji i zadań socjalnych
przez państwo
• Nisko satysfakcjonujący proces przejmowania przez podmioty
odpowiedzialności za kreowanie i realizację polityki społecznej

PAŃSTWO

SAMORZĄD TERYTORIALNY

ORGANIZACJE POZARZĄDOWE

SEKTOR PRYWATNY I GOSPODARKA SPOŁECZNA

RODZINA I GRUPY NIEFORMALNE

Wielosektorowość jako fundament do współpracy
w polityce społecznej (Grewiński 2009)
SEKTOR
PUBLICZNY

Unia
Europejska

Media

Państwo

Partie polityczne
Związki zawodowe, Zrzeszenia
Ruchy społeczne
Lobbyści i grupy interesu,
Eksperci, Grupy wsparcia
Konsorcja,
Partnerstwa wielosektorowe

Organizacje
pozarządowe

Rodziny
i grupy
dysfunkcyjne

Instytucje
biznesowe

SEKTOR
RYNKOWY

Samorząd
terytorialny

Gospodarka
społeczna

SEKTOR
OBYWATELSKI

Public Governance odpowiedzią na deficyt
współpracy?
•

Horyzontalne dzielenie się władzą ze społeczeństwem obywatelskim, społecznością
lokalną

•

Deliberatywne stosunki władza społeczeństwo

•

Partycypacyjny model organizacji wspólnoty lokalnej

•

Rozwój partnerstw wielosektorowych i networks

•

Wielopoziomowe zarządzanie i współdecydowanie obywateli na temat rozwoju
społeczności lokalnej (angażowanie obywateli w przygotowanie Strategii, programów,
projektów ich aktywny udział)

•

Decentralizacja pozioma, sieci i włączanie wszystkich zainteresowanych  Network
Governance

Rodzaje współpracy podmiotów PS
• Wewnątrzbranżowe  OPS, PCPR, ROPS itd..

• Wewnątrzsektorowe  w ramach sektora
publicznego ( z władzą, JST itd., z PSZ, OHP itd.)
• Zewnątrzsektorowe  z NGO’s, biznesem
Kościołem, uczelniami, innymi interesariuszami
• Lokalne, regionalne, krajowe, ponadnarodowe

Przykłady współpracy i partnerstwa międzysektorowe go
podmiotów pomocy i integracji społecznej

1.

Wspólne generowanie strategii społecznych i rozwiązywania
problemów społecznych

2.

Realizacja wspólnych programów i projektów  aktywna integracja
społeczna (POKL, FIO)

3.

Delegowanie zadań i usług przez JST do NGOs i innych sektorów

4.

Finansowanie i dotowanie zadań NGO’s (środki JST, rządowe)

5.

Włączanie aktywnych obywateli poprzez wolontariat

6.

Większa partycypacja samych beneficjentów (także empowerment)

7.

Wykorzystanie dobrych praktyk

8.

Wspólne generowanie innowacyjności społecznej i wartości dodanej

Strategie rozwiązywania problemów społecznych
.

Nadal wiele do zrobienia jeśli chodzi o partycypacyjny model kreowania
tych strategii
.

Wiele strategii pozostaje ciągle na papierze

Niska jakość wielu strategii
Brak świadomości decydentów i wyobraźni strategicznej z obszaru PS

Biska skuteczność i efektywność

Od współpracy przez partnerstwo
do integracji usług społecznych?
• Integracja usług polega na osiąganiu większej koordynacji różnorodnych
służb i świadczeń społecznych w celu poprawy skuteczności i dostępności
świadczeń.
• polega na współpracy, partnerstwie i współdziałaniu różnorodnych
podmiotów polityki społecznej.

• dzięki integracji usług uzyskuje się z jednej strony oszczędności w
wydatkach, z drugiej różnorodne grupy beneficjentów mają ułatwiony
dostęp do pełnej, kompleksowej pomocy społecznej.
• celem integracji usług społecznych jest to, aby klient w jednym miejscu
(na wzór „jednego okienka” przy zakładaniu nowej firmy) otrzymywał
kompleksowe wsparcie, odpowiadające jego różnorodnym potrzebom

Budowanie strategii
• Strategia to teoria i praktyka pokonywania przeciwnika bez
względu na to, czy jest nim bezrobocie, nędza czy faszyzm,
czy jedynie głupota i szkodliwe nawyki. Nie każdy jednak
plan ogólny, który określa jakiś cel, jest strategią.

• Strategia powinna być tak przygotowana, by nie tylko
określała cel, jakim jest rozwiązanie określonych problemów
społecznych (czyli np. poprawa sytuacji ludzi starych,
niepełnosprawnych lub zmiana na lepsze w zakresie
wybranych obszarów życia społecznego np. mieszkalnictwa).
Powinna też określać, w jaki sposób, jakimi drogami tę zmianę
można osiągnąć.

Strategia:

•
•
•
•

Strategia oparta jest na:
wyborze celu działania
wyborze kierunków i celów operacyjnych
koncentracji środków

Podstawowe dokumenty strategiczne
• Długookresowa Strategia Rozwoju Kraju „Polska 2030”;
• Średniookresowa Strategia Rozwoju Kraju „Polska
2020”;
• Strategia Rozwoju Regionalnego - Regionalne Strategie
Rozwoju Regionalnego (faza procedowania);
• Regionalna Strategia Polityki Społecznej;
• Powiatowa Strategia Rozwiązywania Problemów
Społecznych…
• Gminna Strategia Rozwiązywania Problemów
Społecznych…

Przełożenie na poziom krajowy celów
ogólnoeuropejskich
Nowe podejście strategiczne w realizacji polityki społecznej
wpisuje się w

Długookresową Strategię Rozwoju Kraju do 2030
roku.
- poczucie społecznej i indywidualnej odpowiedzialności za
zwalczanie ubóstwa i wykluczenia społecznego;
- umożliwienie działań odpowiadających na potrzeby grup
szczególnego ryzyka;
- modyfikacja systemów ochrony socjalnej, zapewniająca odpowiedni
poziom dochodów

Wyzwania stojące przed strategią regionalną
polityki społecznej

• Spięcie problemów będących wyzwaniem
strategii gminnych i regionalnych;
• Uwzględnienie interesów poszczególnych
instytucji i społeczności
• Uspołecznienie procesu tworzenia,
monitorowanie realizacji i modyfikacji
strategii regionalnej.

Podstawowe zasady strategii

• ekonomia sił i środków potrzebnych do
prowadzenia „walki” (ocena ilości i jakości
zasobów ludzkich, materialnych i finansowych
oraz ich rezerw na wypadek przedłużania się
działań lub konieczności ich intensyfikacji)
• zespolenie wysiłków (odnosi się to do organizacji i
sposobu przygotowań sił, tzn. ludzi, środków,
pieniędzy)
• zachowanie swobody działań w sytuacjach
krytycznych
• inicjatywa w sytuacjach nieprzewidzianych.

Metodologia budowania strategii

• Ze strategią ściśle łączy się taktyka. Rozumiana
jako metoda postępowania, umiejętność
„dozowania” sił i środków w sposób
odpowiedni do osiągnięcia zamierzonych w
strategii celów.

Zasady rządzące polityka społeczną
•
•
•
•
•
•
•
•

zasada pomocniczości,
zasada efektów odłożonych w czasie,
zasada szerokiego zasięgu skutków,
zasada akceptacji społecznej,
zasada kontroli społecznej,
zasada aktywności, zaangażowania społecznego,
zasada kompleksowości i sprzężenia zwrotnego,
zasada pozornego altruizmu (pomoc tzw.
osobom wykluczonym w interesie osób
niewykluczonych).

Schemat strategii

Na strategię składa się:
• diagnoza,
• cel strategiczny (ogólny),
• cele szczegółowe (operacyjne),
• metody realizacji celu,

Logiczne ramy strategii
wczoraj – dziś – jutro
diagnoza statystyki – problem, potrzeby, zasoby - harmonogram –cele - wizja

Drabina partycypacji społecznej
• Kreowanie świadomości
społecznej;

• Angażowanie
mieszkańców;

Uświadamianie podejmowanych
działań

Angażowanie mieszkańców w proces
aby uwzględnić ich punkt widzenia i
obawy

• Edukowanie społeczności
lokalnej;
Przekazywanie informacji dla lepszego
zrozumienia podejmowanych działań

• Zbieranie opinii;
Uzyskanie opinii społecznych na temat
problemów/ decyzji /alternatywnych
rzwiązań

• Partnerstwo.
Przekazanie podejmowania decyzji
grupom lub partnerom społecznym

Partycypacja społeczna
• Na pierwszym, najniższym, pułapie stosowane jest kształtowanie
świadomości społecznej poprzez pełną, regularną i obligatoryjną
informację o zamierzeniach władz - społeczność często posiada
jedynie wiedzę dotyczącą ogólnie formułowanych realizowanych
celów, podczas gdy należy prowadzić edukację zbiorowości, mogącą
prowadzić do internalizacji procesu (jego potencjalni uczestnicy,
nabywając wiedzę, przekonują się, poznają sposób i efektywność
prezentowanej metody).
• Na wyższym poziomie partycypacji społeczność może wyrażać
wątpliwości i korygować propozycje, tworząc opinie uwzględniane
przez realizatorów.
• Najwyższy poziom partycypacji i pełne partnerstwo następuje
jednak dopiero wtedy, gdy społeczność ma realny wpływ na proces
decyzyjny.

Niektóre tezy dokumentu „Polska 2030”
Raport Polska 2030 jest efektem prac Zespołu Doradców Strategicznych Prezesa
Rady Ministrów. Redaktorem naukowym opracowania jest minister Michał Boni.

Polska należy do tych państw członkowskich Unii Europejskiej, w
których istnieje największe zagrożenie ubóstwem. Zagrożenie
ubóstwem rośnie wraz z liczbą dzieci w gospodarstwach domowych.
Analiza sytuacji gospodarstw domowych pokazuje, że ubóstwo dzieci
jest nierozerwalnie związane z ubóstwem rodziców. Po okresie
wzrostu zagrożenia ubóstwem, w ostatnich latach
obserwowaliśmy poprawę sytuacji, choć rozprzestrzeniający
się także na Polskę światowy kryzys gospodarczy nie
pozostanie prawdopodobnie bez wpływu na ten pozytywny
kierunek przemian.
(warto zauważyć, iż treść dokumentu nie odnosi się do
możliwych stanów w przyszłości, np. nie przygotowuje Polski
do ewent. katastrofy finansowej, gospodarczej, bytowej...)

W perspektywie kolejnych kilkunastu lat zwiększy się zagrożenie
ubóstwem gospodarstw domowych z osobami starszymi.
Grupą szczególnie narażoną na ubóstwo są rodziny wielodzietne oraz
rodziny zamieszkujące na wsi.
Zagrożenie ubóstwem w Polsce ma charakter wyspowy.
Świadczenia rodzinne oraz związane z wykluczeniem
społecznym (w tym dodatki mieszkaniowe) są najlepiej
dystrybuowane pod względem wsparcia dla osób zagrożonych
ubóstwem.
Transfery społeczne udzielane w ramach wsparcia rodzin
zagrożonych ubóstwem (szczególnie mających dzieci) są na
bardzo niskim poziomie.

Jeśli do 2030 r. Polska ma stworzyć państwo nowoczesne nie tylko
w wymiarze ekonomicznym, lecz także społecznym, konieczna jest
daleko idąca rewizja obowiązującego obecnie modelu polityki
społecznej. Konieczne jest „przestawienie zwrotnicy”, tak aby z
jednej strony umożliwiać grupom społecznym, obecnie narażonym
na wykluczenie, integrację społeczną, z drugiej zaś przygotować
się na nowe oblicza wykluczenia, jakie będą pojawiać się w
kolejnych latach. Będzie się to jednak wiązało z odejściem od
obecnego modelu opartego na powszechności świadczeń na niskim
poziomie, jako alternatywy dla zatrudnienia, w kierunku modelu, w
którym kluczową rolę odgrywa świadczenie pracy, a być może także
ze zmianą z panoptycznego na empowermentowy model pomocy
społecznej wyrastający z poszanowania i ochrony godności człowieka
wymagającego wsparcia.

W ramach tak pojmowanej spójności społecznej wydobywanie
potencjałów osób z deficytami i dysfunkcjami polega przede
wszystkim na tworzeniu odpowiednich do tego warunków, np. na
usuwaniu barier w dostępie do rynku pracy, inwestycjach w edukację,
obejmowaniu większej liczby ludzi aktywnymi instrumentami
polityki społecznej, tworzeniu instytucjonalnych i dochodowych
systemów wsparcia. Kluczowe jest tu zapewnianie osobom
wykluczonym realnego dostępu do usług społecznych, aby z tego
tytułu nie traciły szans rozwoju. Sukces takiego podejścia nie jest
możliwy bez znalezienia konsensu między różnymi rodzajami
transferów społecznych. Pierwszeństwo mają formy wsparcia, które
zwiększają aktywność otrzymujących je beneficjentów, rozwiązują
rzeczywiste problemy i elastycznie reagują na zmianę sytuacji.
Oznacza to zmianę priorytetów, co spotka się z oporem beneficjentów
obecnie funkcjonującego systemu.

Pomoc Społeczna
Szczególne znaczenie mają inicjatywy z zakresu aktywnej
integracji, ułatwiania dostępu do niedrogich, trwałych
oraz wysokiej jakości usług społecznych, wspierania
instytucji otoczenia ekonomii społecznej oraz samych
instytucji ekonomii społecznej, służące aktywizacji
lokalnych społeczności, w tym w szczególności
społeczności marginalizowanych.
Dylemat - jak realizować te inicjatywy w obecnej sytuacji
gospodarczej Europy i podejmowanych programach
oszczędności budżetowych. Sytuacja ta generuje pytanie
o taki sposób wdrażania programów oszczędnościowych,
aby były zrównoważone, sprawiedliwie rozłożone oraz
aby chroniły grupy najsłabsze.
Jednym ze sposobów działania to rozwijanie
innowacyjnego podejścia do polityki społecznej.

Rola pomocy społecznej
Dlatego …
Niezbędne jest dążenie do uproszczenia zasad
korzystania z usług pomocy społecznej oraz
standaryzacja i poprawa ich jakości. Działania te
muszą zostać połączone ze wspieraniem aktywności
osób korzystających z pomocy społecznej oraz
zachętami do większego uczestnictwa w procesie
powrotu na rynek pracy.

Wyzwania pomocy społecznej
Pomoc społeczna w czasach kryzysów i zmian tradycyjnie
musi zmierzyć się z rolą systemu buforowego, przed którym
stawia się wyzwania zniwelowania negatywnych skutków
społeczno – ekonomicznych zaistniałej sytuacji
gospodarczej. Rola ta wymaga zarówno obsługi większej
liczby świadczeniobiorców, jak i poszerzenia katalogu
oferowanych świadczeń, usług i programów pomocy.
Sytuacja taka implikuje konieczność zwiększonych inwestycji
w sektor usług socjalnych, w tym kompleksowe wsparcie dla
kształcenia nowoczesnych kadr pomocy społecznej.

Wyzwania pomocy społecznej
Wyzwania demograficzne stanowią drugi filar czynników
implikujących nowoczesne podejście. Starzenie się
społeczeństwa będzie generować, w perspektywie roku 2020,
wyzwania związane z dynamicznie rosnącą liczbą osób w
podeszłym wieku. Sytuacja ta powinna być traktowana nie jako
zagrożenie dla wielu sfer życia gospodarczego i społecznego, ale
jako konieczność rozwoju niosąca ze sobą potencjał rozwojowy
np. rozwój nowych sektorów usług czy aktywność osób starszych.
Oznacza to konieczność z jednej strony zbudowania systemu
wspierającego osoby starsze w decyzji o pozostaniu aktywnym
społecznie i zawodowo, a z drugiej rozwoju różnego rodzaju
usług przeznaczonych dla osób starszych z ograniczoną
samodzielnością i niesamodzielnych min. usług opieki
długoterminowej;

…

W celu poprawy jakości i poziomu życia osób
starszych dla godnego starzenia się należy
podejmować działania umożliwiające
zagospodarowanie potencjału społecznozawodowego osób starszych, dla pełnienia przez
nich ról społecznych w życiu publicznym.
(rozwój zróżnicowanych form aktywności społecznej,
upowszechnianie wolontariatu, partycypacji w procesach
decyzyjnych, zwiększenie dostępności do usług społecznych).

Kontynuacja działań
– Wspieranie osób w ich integracji społecznej i
aktywności;
– Dostarczanie narzędzi dla integracji;
– Indywidualne podejście / Oferta dostosowana do
specyficznych potrzeb; upowszechnianie kontraktów
socjalnych; przerywanie „dziedziczenia” biedy i
bierności;
– Zwiększanie kooperacji pomoc społecznej z rynkiem
pracy.

Pomoc społeczna

• Zmiany wewnątrz pomocy społecznej
• nowe podejście do klienta pomocy społecznej,
• Prace nad nowym modelem pomocy społecznej

• Zmiany w otoczeniu pomocy społecznej
• Prace nad modyfikowaniem podejścia do osób
pozostających bez pracy (zmiany po stronie
instrumentów rynku pracy
• Wyodrębnienie polityki senioralnej

Ostatnie zmiany... Wzmocnienie przepisów dotyczących współdziałania

• Brak współdziałania z pracownikiem socjalnym w
rozwiązywaniu trudnej sytuacji życiowej, odmowa
zawarcia kontraktu socjalnego, niedotrzymanie jego
postanowień, nieuzasadniona odmowa podjęcia
zatrudnienia przez osobę bezrobotną, odmowa
podjęcia leczenia odwykowego może stanowić
podstawę do nieudzielenia pomocy;

...
• Ocena zasobów pomocy społecznej w oparciu o
analizę lokalnej sytuacji społecznej i
demograficznej dokonywana przez samorządy;
• Sporządzanie przez oceny województwa,
uwzględniającej kwestie i problemy społeczne
wynikające z przyjętej strategii

Budowanie pomostów
• Pobieranie zasiłku okresowego niezależnie od
posiadanego dochodu w sytuacji gdy osoba
podejmuje zatrudnienie,
(wprowadzenie okresu przejściowego dla osób, które
podejmują próbę zmiany swojej sytuacji życiowej) –
przez 2 miesiące nie częściej niż raz na dwa lata.

• Przyznawanie zasiłku celowego na realizację
postanowień kontraktu socjalnego.
• Tworzenie zespołów pracy socjalnej i integracji
społecznej.

Nowe kryteria uprawniające do świadczeń

• Od 1 października w pomocy społecznej
obowiązują nowe kryteria dochodowe
- 542 złote dla osoby samotnie
gospodarującej;
- 456 złotych na osobę w rodzinie.
Spowoduje to wejście do pomocy społecznej nowych klientów,
nie posiadających do tej pory uprawnień do świadczeń.

Nowe wyzwania

• Wzmacnianie kooperacji pomiędzy
powiatowymi urzędami pracy a ośrodkami
pomocy społecznej;
• Podniesienie skuteczności instrumentów i
narzędzi służących aktywnej integracji i
powrotowi na rynek pracy


Slide 2

Metodologia wspierania rozwoju społecznego
w kontekście wdrażania wojewódzkiej
strategii polityki społecznej – uwzględniająca
partycypacyjne uczestnictwo w procesie
Zuzanna Grabusińska
Białystok grudzień 2012 r.

Plan wystąpienia

• - strategie –priorytetowe zadania wynikające z
uzewnętrzniających się kwestii społecznych –
wielosektorowość polityki społecznej
• - strategia rozwoju regionalnego ;
• - obszary negocjacji ze strona rządową;
• - partycypacja procesu tworzenia i realizacji strategii;
• - realizacja strategii z punktu widzenia zadań pomocy
i integracji społecznej- aktywna integracja społeczna,
niwelowanie procesu wykluczenia społecznego.

Polityka społeczna
Szeroko zdefiniowana polityka społeczna stanowi
kluczowy element wszelkich działań państwa i jego
instytucji, mających na celu kształtowanie warunków
życia społeczeństwa oraz służących realizacji zasady
sprawiedliwości społecznej. Dążąc do osiągnięcia jak
największej skuteczności działań publicznych w tej
sferze należy traktować politykę społeczną na zasadach
równości, komplementarności i synergii z polityką
gospodarczą.

Jednocześnie polityka społeczna tradycyjnie jest
kształtowana w odpowiedzi na aktualne oraz
prognozowane kwestie społeczne. Tym samym
polityka społeczna nabiera coraz większego znaczenia
w obliczu wyzwań społeczno – gospodarczych,
określanych przede wszystkim przez pryzmat zmian
demograficznych oraz kryzysu ekonomicznego.

Polityka społeczna

Polska polityka społeczna, realizując cele
związane z budowaniem dobrostanu
społeczeństwa polskiego, wpisuje się
jednocześnie w proces wdrażania europejskiej
polityki społecznej.

Polityka społeczna

Polska polityka społeczna, realizując cele
związane z budowaniem dobrostanu
społeczeństwa polskiego, wpisuje się
jednocześnie w proces wdrażania europejskiej
polityki społecznej.

Polityka Społeczna

Główne kierunki strategiczne polityk Unii
Europejskiej, w tym szeroko rozumianej polityki
społecznej, zostały określone w Strategii „Europa
2020”,która jest nowym, długookresowym
programem rozwoju społeczno-gospodarczego
UE, zastępując obowiązującą od 2000 r.,
zmodyfikowaną pięć lat później, Strategię
Lizbońską

Polityka Społeczna
Strategia „Europa 2020” znaczną wagę przykłada do
wyzwań związanych z poprawą warunków życia i pracy
obywateli UE, a zwłaszcza podniesienia poziomu i
jakości zatrudnienia oraz ograniczenia ubóstwa i
wykluczenia społecznego. Jednocześnie nie rezygnuje z
przyjętego w Lizbonie generalnego celu modernizacji w
kierunku innowacyjnej gospodarki opartej na wiedzy.

Polityka Społeczna
Strategia „Europa 2020” znaczną wagę przykłada do
wyzwań związanych z poprawą warunków życia i pracy
obywateli UE, a zwłaszcza podniesienia poziomu i
jakości zatrudnienia oraz ograniczenia ubóstwa i
wykluczenia społecznego. Jednocześnie nie rezygnuje z
przyjętego w Lizbonie generalnego celu modernizacji w
kierunku innowacyjnej gospodarki opartej na wiedzy.

Aktualna polityka społeczna
W celu osiągnięcia powyższych wyzwań zaproponowano trzy
podstawowe, wzajemnie wzmacniające się priorytety :
• wzrost inteligentny – rozwój oparty na wiedzy i innowacjach,
• wzrost zrównoważony – promowanie gospodarki efektywniej
wykorzystującej zasoby, przyjaznej środowisku, a zarazem
konkurencyjnej,
• wzrost sprzyjający włączeniu społecznemu (wzrost
integrujący społecznie) – wzmacnianie gospodarki
charakteryzującej się wysokim zatrudnieniem oraz spójnością
ekonomiczną, społeczną i terytorialną.

Otwarta metoda koordynacji
Strategia Europa 2020 wyznacza konkretne cele ilościowe,
umożliwiające monitorowanie postępów w realizacji ww.
priorytetów. Dwa z tych celów dotyczą bezpośrednio polityki
zatrudnienia i polityki społecznej, tj.:
• osiągnięcie wskaźnika zatrudnienia kobiet i mężczyzn w wieku
20-64 lat na poziomie 75%;
• wspieranie integracji społecznej, szczególnie poprzez redukcję
ubóstwa, zmierzając do wydźwignięcia z ubóstwa lub
wykluczenia społecznego 20 milionów obywateli UE.

Cele nadrzędne OMK dla zabezpieczenia społecznego i
integracji społecznej powinny promować:

spójność społeczna, równość mężczyzn i kobiet
oraz równość szans wszystkich obywateli;
koordynację podejmowanych działań z celami
Strategii Lizbońskiej oraz celami Strategii
Zrównoważonego Rozwoju UE;
Dobre rządzenie, przejrzystość i zaangażowanie
wszelkich podmiotów w projektowanie, wdrażanie i
monitorowanie polityki
1)„...Gdy mówimy o aktywnej integracji, to należy przez to rozumieć nasze aktywne podejście
proponujące szereg rozmaitych i nieszablonowych działań (czy tylko pomocy społecznej? JG)
obejmujących całokształt potencjału człowieka, a nie wyłącznie kwestię zatrudnienia. Z drugiej zaś
strony, aktywna integracja zakłada pełną aktywność człowieka w tym procesie...) – Cezary
Miżejewski „Aktywna integracja - nowa formuła pomocy społecznej”
http://zalaczniki.ops.pl/dz1/aktywna_integracja2009.doc.

Modernizacja społeczeństwa (rozumianego jako ogół ludzi
pozostających we wzajemnych stosunkach
wynikających z warunków życia, podziału pracy i
udziału w życiu kulturalnym; też: ogół obywateli
danego okręgu, miasta itp.) definiowana przez
polityków obejmuje m.in. projektowanie i realizację
polityk społecznych. Możemy się jej biernie przyglądać i
być traktowanymi jak zasoby, przedmioty, jak petenci.
Ale możemy stać się również podmiotami tych zmian
organizując się w ramach społeczeństwa obywatelskiego i
uczestnicząc w procesach politycznych. Możemy, choć nie
znaczy, że musimy być podmiotami świadomymi,
gotowymi wziąć sprawy w swoje ręce, ze swoją wizją,
pasją i przekonaniem.

Czym jest polityka?
Politykę planuje się i realizuje w danym kręgu
kulturowym, określonym językiem, w oparciu
o przyjęty na gruncie dominującej filozofii
sposób widzenia rzeczywistości w danej
dziedzinie, z wykorzystaniem zasobów
przeznaczonych na jej realizację, w którym
dają się określić modele funkcjonowania
jednostki w społeczeństwie, modele
funkcjonowania społeczeństwa, a także modele
instytucji publicznych determinujące priorytety
polityki społecznej…będące punktem wyjścia
dla projektowania i realizacji polityki.

Współczesne problemy i wyzwania socjalne wymuszają
reorganizację polityki społecznej / pomocy społecznej
•

Demografia

•

Przed nami pytania o :

•

Migracje i wielokulturowość

1. Skuteczność i efektywność tradycyjnego
państwa opiekuńczego

•

Bezrobocie i niskie zatrudnienie

2. O model instytucjonalny usług społecznych

•

Ubóstwo i wykluczenie społeczne

3. O najlepsze rozwiązania w polityce aktywizacji i
integracji społecznej

•

Pomoc i integracja społeczna
4. Poszukiwanie nowych paradygmatów i modeli

•

Edukacja

•

Równość szans (w tym gender)

•

Zdrowie i Niepełnosprawność

•

Starość i Opieka Długoterminowa

•

15
Stare i nowe patologie

5. Strategię Rozwoju Społecznego w Polsce,
Europie i na świecie
6. Możliwości wielopoziomowej współpracy i
partnerstwa międzysektorowego

Nowe paradygmaty polityki społecznej
 w kierunku większej współpracy
• Partycypacyjny a nie
resortowy model kreowania
polityki społecznej
• Wielopoziomowe
zarządzanie polityką
społeczną

• Państwo angażujące a nie
państwo dyscyplinujące

• Aktywna a nie pasywna polityka
społeczna

• Wielosektorowa i partnerska a
nie państwowa polityka
społeczna
• Samorządowa i obywatelska a
nie centralna polityka społeczna

• Zintegrowane usługi społeczne
• Państwo sieci a nie hierarchii
zamiast separatystycznych usług
lub świadczeń socjalnych
Neosolidarność 
Subsydiarność 
• Od opieki społecznej poprzez
Partnerstwo 
pomoc do integracji społecznej

Polityka Społeczna
Nadrzędny cel społeczny Strategii Europa 2020 (czyli
ograniczenia ubóstwa i wykluczenia społecznego) zainicjowana
„Europejska Platforma Przeciw Ubóstwu i Wykluczeniu
Społecznemu” – stanowiąca swoisty kompleksowy
program europejski, dążący do zapewnienia spójności
ekonomicznej, społecznej i terytorialnej, poprzez
podnoszenie świadomości oraz przestrzegania praw
podstawowych osób ubogich i społecznie
wykluczonych, umożliwiając im życie w godności i
aktywny udział w życiu społecznym

Proces przekazywania funkcji i zadań socjalnych
przez państwo
• Nisko satysfakcjonujący proces przejmowania przez podmioty
odpowiedzialności za kreowanie i realizację polityki społecznej

PAŃSTWO

SAMORZĄD TERYTORIALNY

ORGANIZACJE POZARZĄDOWE

SEKTOR PRYWATNY I GOSPODARKA SPOŁECZNA

RODZINA I GRUPY NIEFORMALNE

Wielosektorowość jako fundament do współpracy
w polityce społecznej (Grewiński 2009)
SEKTOR
PUBLICZNY

Unia
Europejska

Media

Państwo

Partie polityczne
Związki zawodowe, Zrzeszenia
Ruchy społeczne
Lobbyści i grupy interesu,
Eksperci, Grupy wsparcia
Konsorcja,
Partnerstwa wielosektorowe

Organizacje
pozarządowe

Rodziny
i grupy
dysfunkcyjne

Instytucje
biznesowe

SEKTOR
RYNKOWY

Samorząd
terytorialny

Gospodarka
społeczna

SEKTOR
OBYWATELSKI

Public Governance odpowiedzią na deficyt
współpracy?
•

Horyzontalne dzielenie się władzą ze społeczeństwem obywatelskim, społecznością
lokalną

•

Deliberatywne stosunki władza społeczeństwo

•

Partycypacyjny model organizacji wspólnoty lokalnej

•

Rozwój partnerstw wielosektorowych i networks

•

Wielopoziomowe zarządzanie i współdecydowanie obywateli na temat rozwoju
społeczności lokalnej (angażowanie obywateli w przygotowanie Strategii, programów,
projektów ich aktywny udział)

•

Decentralizacja pozioma, sieci i włączanie wszystkich zainteresowanych  Network
Governance

Rodzaje współpracy podmiotów PS
• Wewnątrzbranżowe  OPS, PCPR, ROPS itd..

• Wewnątrzsektorowe  w ramach sektora
publicznego ( z władzą, JST itd., z PSZ, OHP itd.)
• Zewnątrzsektorowe  z NGO’s, biznesem
Kościołem, uczelniami, innymi interesariuszami
• Lokalne, regionalne, krajowe, ponadnarodowe

Przykłady współpracy i partnerstwa międzysektorowe go
podmiotów pomocy i integracji społecznej

1.

Wspólne generowanie strategii społecznych i rozwiązywania
problemów społecznych

2.

Realizacja wspólnych programów i projektów  aktywna integracja
społeczna (POKL, FIO)

3.

Delegowanie zadań i usług przez JST do NGOs i innych sektorów

4.

Finansowanie i dotowanie zadań NGO’s (środki JST, rządowe)

5.

Włączanie aktywnych obywateli poprzez wolontariat

6.

Większa partycypacja samych beneficjentów (także empowerment)

7.

Wykorzystanie dobrych praktyk

8.

Wspólne generowanie innowacyjności społecznej i wartości dodanej

Strategie rozwiązywania problemów społecznych
.

Nadal wiele do zrobienia jeśli chodzi o partycypacyjny model kreowania
tych strategii
.

Wiele strategii pozostaje ciągle na papierze

Niska jakość wielu strategii
Brak świadomości decydentów i wyobraźni strategicznej z obszaru PS

Biska skuteczność i efektywność

Od współpracy przez partnerstwo
do integracji usług społecznych?
• Integracja usług polega na osiąganiu większej koordynacji różnorodnych
służb i świadczeń społecznych w celu poprawy skuteczności i dostępności
świadczeń.
• polega na współpracy, partnerstwie i współdziałaniu różnorodnych
podmiotów polityki społecznej.

• dzięki integracji usług uzyskuje się z jednej strony oszczędności w
wydatkach, z drugiej różnorodne grupy beneficjentów mają ułatwiony
dostęp do pełnej, kompleksowej pomocy społecznej.
• celem integracji usług społecznych jest to, aby klient w jednym miejscu
(na wzór „jednego okienka” przy zakładaniu nowej firmy) otrzymywał
kompleksowe wsparcie, odpowiadające jego różnorodnym potrzebom

Budowanie strategii
• Strategia to teoria i praktyka pokonywania przeciwnika bez
względu na to, czy jest nim bezrobocie, nędza czy faszyzm,
czy jedynie głupota i szkodliwe nawyki. Nie każdy jednak
plan ogólny, który określa jakiś cel, jest strategią.

• Strategia powinna być tak przygotowana, by nie tylko
określała cel, jakim jest rozwiązanie określonych problemów
społecznych (czyli np. poprawa sytuacji ludzi starych,
niepełnosprawnych lub zmiana na lepsze w zakresie
wybranych obszarów życia społecznego np. mieszkalnictwa).
Powinna też określać, w jaki sposób, jakimi drogami tę zmianę
można osiągnąć.

Strategia:

•
•
•
•

Strategia oparta jest na:
wyborze celu działania
wyborze kierunków i celów operacyjnych
koncentracji środków

Podstawowe dokumenty strategiczne
• Długookresowa Strategia Rozwoju Kraju „Polska 2030”;
• Średniookresowa Strategia Rozwoju Kraju „Polska
2020”;
• Strategia Rozwoju Regionalnego - Regionalne Strategie
Rozwoju Regionalnego (faza procedowania);
• Regionalna Strategia Polityki Społecznej;
• Powiatowa Strategia Rozwiązywania Problemów
Społecznych…
• Gminna Strategia Rozwiązywania Problemów
Społecznych…

Przełożenie na poziom krajowy celów
ogólnoeuropejskich
Nowe podejście strategiczne w realizacji polityki społecznej
wpisuje się w

Długookresową Strategię Rozwoju Kraju do 2030
roku.
- poczucie społecznej i indywidualnej odpowiedzialności za
zwalczanie ubóstwa i wykluczenia społecznego;
- umożliwienie działań odpowiadających na potrzeby grup
szczególnego ryzyka;
- modyfikacja systemów ochrony socjalnej, zapewniająca odpowiedni
poziom dochodów

Wyzwania stojące przed strategią regionalną
polityki społecznej

• Spięcie problemów będących wyzwaniem
strategii gminnych i regionalnych;
• Uwzględnienie interesów poszczególnych
instytucji i społeczności
• Uspołecznienie procesu tworzenia,
monitorowanie realizacji i modyfikacji
strategii regionalnej.

Podstawowe zasady strategii

• ekonomia sił i środków potrzebnych do
prowadzenia „walki” (ocena ilości i jakości
zasobów ludzkich, materialnych i finansowych
oraz ich rezerw na wypadek przedłużania się
działań lub konieczności ich intensyfikacji)
• zespolenie wysiłków (odnosi się to do organizacji i
sposobu przygotowań sił, tzn. ludzi, środków,
pieniędzy)
• zachowanie swobody działań w sytuacjach
krytycznych
• inicjatywa w sytuacjach nieprzewidzianych.

Metodologia budowania strategii

• Ze strategią ściśle łączy się taktyka. Rozumiana
jako metoda postępowania, umiejętność
„dozowania” sił i środków w sposób
odpowiedni do osiągnięcia zamierzonych w
strategii celów.

Zasady rządzące polityka społeczną
•
•
•
•
•
•
•
•

zasada pomocniczości,
zasada efektów odłożonych w czasie,
zasada szerokiego zasięgu skutków,
zasada akceptacji społecznej,
zasada kontroli społecznej,
zasada aktywności, zaangażowania społecznego,
zasada kompleksowości i sprzężenia zwrotnego,
zasada pozornego altruizmu (pomoc tzw.
osobom wykluczonym w interesie osób
niewykluczonych).

Schemat strategii

Na strategię składa się:
• diagnoza,
• cel strategiczny (ogólny),
• cele szczegółowe (operacyjne),
• metody realizacji celu,

Logiczne ramy strategii
wczoraj – dziś – jutro
diagnoza statystyki – problem, potrzeby, zasoby - harmonogram –cele - wizja

Drabina partycypacji społecznej
• Kreowanie świadomości
społecznej;

• Angażowanie
mieszkańców;

Uświadamianie podejmowanych
działań

Angażowanie mieszkańców w proces
aby uwzględnić ich punkt widzenia i
obawy

• Edukowanie społeczności
lokalnej;
Przekazywanie informacji dla lepszego
zrozumienia podejmowanych działań

• Zbieranie opinii;
Uzyskanie opinii społecznych na temat
problemów/ decyzji /alternatywnych
rzwiązań

• Partnerstwo.
Przekazanie podejmowania decyzji
grupom lub partnerom społecznym

Partycypacja społeczna
• Na pierwszym, najniższym, pułapie stosowane jest kształtowanie
świadomości społecznej poprzez pełną, regularną i obligatoryjną
informację o zamierzeniach władz - społeczność często posiada
jedynie wiedzę dotyczącą ogólnie formułowanych realizowanych
celów, podczas gdy należy prowadzić edukację zbiorowości, mogącą
prowadzić do internalizacji procesu (jego potencjalni uczestnicy,
nabywając wiedzę, przekonują się, poznają sposób i efektywność
prezentowanej metody).
• Na wyższym poziomie partycypacji społeczność może wyrażać
wątpliwości i korygować propozycje, tworząc opinie uwzględniane
przez realizatorów.
• Najwyższy poziom partycypacji i pełne partnerstwo następuje
jednak dopiero wtedy, gdy społeczność ma realny wpływ na proces
decyzyjny.

Niektóre tezy dokumentu „Polska 2030”
Raport Polska 2030 jest efektem prac Zespołu Doradców Strategicznych Prezesa
Rady Ministrów. Redaktorem naukowym opracowania jest minister Michał Boni.

Polska należy do tych państw członkowskich Unii Europejskiej, w
których istnieje największe zagrożenie ubóstwem. Zagrożenie
ubóstwem rośnie wraz z liczbą dzieci w gospodarstwach domowych.
Analiza sytuacji gospodarstw domowych pokazuje, że ubóstwo dzieci
jest nierozerwalnie związane z ubóstwem rodziców. Po okresie
wzrostu zagrożenia ubóstwem, w ostatnich latach
obserwowaliśmy poprawę sytuacji, choć rozprzestrzeniający
się także na Polskę światowy kryzys gospodarczy nie
pozostanie prawdopodobnie bez wpływu na ten pozytywny
kierunek przemian.
(warto zauważyć, iż treść dokumentu nie odnosi się do
możliwych stanów w przyszłości, np. nie przygotowuje Polski
do ewent. katastrofy finansowej, gospodarczej, bytowej...)

W perspektywie kolejnych kilkunastu lat zwiększy się zagrożenie
ubóstwem gospodarstw domowych z osobami starszymi.
Grupą szczególnie narażoną na ubóstwo są rodziny wielodzietne oraz
rodziny zamieszkujące na wsi.
Zagrożenie ubóstwem w Polsce ma charakter wyspowy.
Świadczenia rodzinne oraz związane z wykluczeniem
społecznym (w tym dodatki mieszkaniowe) są najlepiej
dystrybuowane pod względem wsparcia dla osób zagrożonych
ubóstwem.
Transfery społeczne udzielane w ramach wsparcia rodzin
zagrożonych ubóstwem (szczególnie mających dzieci) są na
bardzo niskim poziomie.

Jeśli do 2030 r. Polska ma stworzyć państwo nowoczesne nie tylko
w wymiarze ekonomicznym, lecz także społecznym, konieczna jest
daleko idąca rewizja obowiązującego obecnie modelu polityki
społecznej. Konieczne jest „przestawienie zwrotnicy”, tak aby z
jednej strony umożliwiać grupom społecznym, obecnie narażonym
na wykluczenie, integrację społeczną, z drugiej zaś przygotować
się na nowe oblicza wykluczenia, jakie będą pojawiać się w
kolejnych latach. Będzie się to jednak wiązało z odejściem od
obecnego modelu opartego na powszechności świadczeń na niskim
poziomie, jako alternatywy dla zatrudnienia, w kierunku modelu, w
którym kluczową rolę odgrywa świadczenie pracy, a być może także
ze zmianą z panoptycznego na empowermentowy model pomocy
społecznej wyrastający z poszanowania i ochrony godności człowieka
wymagającego wsparcia.

W ramach tak pojmowanej spójności społecznej wydobywanie
potencjałów osób z deficytami i dysfunkcjami polega przede
wszystkim na tworzeniu odpowiednich do tego warunków, np. na
usuwaniu barier w dostępie do rynku pracy, inwestycjach w edukację,
obejmowaniu większej liczby ludzi aktywnymi instrumentami
polityki społecznej, tworzeniu instytucjonalnych i dochodowych
systemów wsparcia. Kluczowe jest tu zapewnianie osobom
wykluczonym realnego dostępu do usług społecznych, aby z tego
tytułu nie traciły szans rozwoju. Sukces takiego podejścia nie jest
możliwy bez znalezienia konsensu między różnymi rodzajami
transferów społecznych. Pierwszeństwo mają formy wsparcia, które
zwiększają aktywność otrzymujących je beneficjentów, rozwiązują
rzeczywiste problemy i elastycznie reagują na zmianę sytuacji.
Oznacza to zmianę priorytetów, co spotka się z oporem beneficjentów
obecnie funkcjonującego systemu.

Pomoc Społeczna
Szczególne znaczenie mają inicjatywy z zakresu aktywnej
integracji, ułatwiania dostępu do niedrogich, trwałych
oraz wysokiej jakości usług społecznych, wspierania
instytucji otoczenia ekonomii społecznej oraz samych
instytucji ekonomii społecznej, służące aktywizacji
lokalnych społeczności, w tym w szczególności
społeczności marginalizowanych.
Dylemat - jak realizować te inicjatywy w obecnej sytuacji
gospodarczej Europy i podejmowanych programach
oszczędności budżetowych. Sytuacja ta generuje pytanie
o taki sposób wdrażania programów oszczędnościowych,
aby były zrównoważone, sprawiedliwie rozłożone oraz
aby chroniły grupy najsłabsze.
Jednym ze sposobów działania to rozwijanie
innowacyjnego podejścia do polityki społecznej.

Rola pomocy społecznej
Dlatego …
Niezbędne jest dążenie do uproszczenia zasad
korzystania z usług pomocy społecznej oraz
standaryzacja i poprawa ich jakości. Działania te
muszą zostać połączone ze wspieraniem aktywności
osób korzystających z pomocy społecznej oraz
zachętami do większego uczestnictwa w procesie
powrotu na rynek pracy.

Wyzwania pomocy społecznej
Pomoc społeczna w czasach kryzysów i zmian tradycyjnie
musi zmierzyć się z rolą systemu buforowego, przed którym
stawia się wyzwania zniwelowania negatywnych skutków
społeczno – ekonomicznych zaistniałej sytuacji
gospodarczej. Rola ta wymaga zarówno obsługi większej
liczby świadczeniobiorców, jak i poszerzenia katalogu
oferowanych świadczeń, usług i programów pomocy.
Sytuacja taka implikuje konieczność zwiększonych inwestycji
w sektor usług socjalnych, w tym kompleksowe wsparcie dla
kształcenia nowoczesnych kadr pomocy społecznej.

Wyzwania pomocy społecznej
Wyzwania demograficzne stanowią drugi filar czynników
implikujących nowoczesne podejście. Starzenie się
społeczeństwa będzie generować, w perspektywie roku 2020,
wyzwania związane z dynamicznie rosnącą liczbą osób w
podeszłym wieku. Sytuacja ta powinna być traktowana nie jako
zagrożenie dla wielu sfer życia gospodarczego i społecznego, ale
jako konieczność rozwoju niosąca ze sobą potencjał rozwojowy
np. rozwój nowych sektorów usług czy aktywność osób starszych.
Oznacza to konieczność z jednej strony zbudowania systemu
wspierającego osoby starsze w decyzji o pozostaniu aktywnym
społecznie i zawodowo, a z drugiej rozwoju różnego rodzaju
usług przeznaczonych dla osób starszych z ograniczoną
samodzielnością i niesamodzielnych min. usług opieki
długoterminowej;

…

W celu poprawy jakości i poziomu życia osób
starszych dla godnego starzenia się należy
podejmować działania umożliwiające
zagospodarowanie potencjału społecznozawodowego osób starszych, dla pełnienia przez
nich ról społecznych w życiu publicznym.
(rozwój zróżnicowanych form aktywności społecznej,
upowszechnianie wolontariatu, partycypacji w procesach
decyzyjnych, zwiększenie dostępności do usług społecznych).

Kontynuacja działań
– Wspieranie osób w ich integracji społecznej i
aktywności;
– Dostarczanie narzędzi dla integracji;
– Indywidualne podejście / Oferta dostosowana do
specyficznych potrzeb; upowszechnianie kontraktów
socjalnych; przerywanie „dziedziczenia” biedy i
bierności;
– Zwiększanie kooperacji pomoc społecznej z rynkiem
pracy.

Pomoc społeczna

• Zmiany wewnątrz pomocy społecznej
• nowe podejście do klienta pomocy społecznej,
• Prace nad nowym modelem pomocy społecznej

• Zmiany w otoczeniu pomocy społecznej
• Prace nad modyfikowaniem podejścia do osób
pozostających bez pracy (zmiany po stronie
instrumentów rynku pracy
• Wyodrębnienie polityki senioralnej

Ostatnie zmiany... Wzmocnienie przepisów dotyczących współdziałania

• Brak współdziałania z pracownikiem socjalnym w
rozwiązywaniu trudnej sytuacji życiowej, odmowa
zawarcia kontraktu socjalnego, niedotrzymanie jego
postanowień, nieuzasadniona odmowa podjęcia
zatrudnienia przez osobę bezrobotną, odmowa
podjęcia leczenia odwykowego może stanowić
podstawę do nieudzielenia pomocy;

...
• Ocena zasobów pomocy społecznej w oparciu o
analizę lokalnej sytuacji społecznej i
demograficznej dokonywana przez samorządy;
• Sporządzanie przez oceny województwa,
uwzględniającej kwestie i problemy społeczne
wynikające z przyjętej strategii

Budowanie pomostów
• Pobieranie zasiłku okresowego niezależnie od
posiadanego dochodu w sytuacji gdy osoba
podejmuje zatrudnienie,
(wprowadzenie okresu przejściowego dla osób, które
podejmują próbę zmiany swojej sytuacji życiowej) –
przez 2 miesiące nie częściej niż raz na dwa lata.

• Przyznawanie zasiłku celowego na realizację
postanowień kontraktu socjalnego.
• Tworzenie zespołów pracy socjalnej i integracji
społecznej.

Nowe kryteria uprawniające do świadczeń

• Od 1 października w pomocy społecznej
obowiązują nowe kryteria dochodowe
- 542 złote dla osoby samotnie
gospodarującej;
- 456 złotych na osobę w rodzinie.
Spowoduje to wejście do pomocy społecznej nowych klientów,
nie posiadających do tej pory uprawnień do świadczeń.

Nowe wyzwania

• Wzmacnianie kooperacji pomiędzy
powiatowymi urzędami pracy a ośrodkami
pomocy społecznej;
• Podniesienie skuteczności instrumentów i
narzędzi służących aktywnej integracji i
powrotowi na rynek pracy


Slide 3

Metodologia wspierania rozwoju społecznego
w kontekście wdrażania wojewódzkiej
strategii polityki społecznej – uwzględniająca
partycypacyjne uczestnictwo w procesie
Zuzanna Grabusińska
Białystok grudzień 2012 r.

Plan wystąpienia

• - strategie –priorytetowe zadania wynikające z
uzewnętrzniających się kwestii społecznych –
wielosektorowość polityki społecznej
• - strategia rozwoju regionalnego ;
• - obszary negocjacji ze strona rządową;
• - partycypacja procesu tworzenia i realizacji strategii;
• - realizacja strategii z punktu widzenia zadań pomocy
i integracji społecznej- aktywna integracja społeczna,
niwelowanie procesu wykluczenia społecznego.

Polityka społeczna
Szeroko zdefiniowana polityka społeczna stanowi
kluczowy element wszelkich działań państwa i jego
instytucji, mających na celu kształtowanie warunków
życia społeczeństwa oraz służących realizacji zasady
sprawiedliwości społecznej. Dążąc do osiągnięcia jak
największej skuteczności działań publicznych w tej
sferze należy traktować politykę społeczną na zasadach
równości, komplementarności i synergii z polityką
gospodarczą.

Jednocześnie polityka społeczna tradycyjnie jest
kształtowana w odpowiedzi na aktualne oraz
prognozowane kwestie społeczne. Tym samym
polityka społeczna nabiera coraz większego znaczenia
w obliczu wyzwań społeczno – gospodarczych,
określanych przede wszystkim przez pryzmat zmian
demograficznych oraz kryzysu ekonomicznego.

Polityka społeczna

Polska polityka społeczna, realizując cele
związane z budowaniem dobrostanu
społeczeństwa polskiego, wpisuje się
jednocześnie w proces wdrażania europejskiej
polityki społecznej.

Polityka społeczna

Polska polityka społeczna, realizując cele
związane z budowaniem dobrostanu
społeczeństwa polskiego, wpisuje się
jednocześnie w proces wdrażania europejskiej
polityki społecznej.

Polityka Społeczna

Główne kierunki strategiczne polityk Unii
Europejskiej, w tym szeroko rozumianej polityki
społecznej, zostały określone w Strategii „Europa
2020”,która jest nowym, długookresowym
programem rozwoju społeczno-gospodarczego
UE, zastępując obowiązującą od 2000 r.,
zmodyfikowaną pięć lat później, Strategię
Lizbońską

Polityka Społeczna
Strategia „Europa 2020” znaczną wagę przykłada do
wyzwań związanych z poprawą warunków życia i pracy
obywateli UE, a zwłaszcza podniesienia poziomu i
jakości zatrudnienia oraz ograniczenia ubóstwa i
wykluczenia społecznego. Jednocześnie nie rezygnuje z
przyjętego w Lizbonie generalnego celu modernizacji w
kierunku innowacyjnej gospodarki opartej na wiedzy.

Polityka Społeczna
Strategia „Europa 2020” znaczną wagę przykłada do
wyzwań związanych z poprawą warunków życia i pracy
obywateli UE, a zwłaszcza podniesienia poziomu i
jakości zatrudnienia oraz ograniczenia ubóstwa i
wykluczenia społecznego. Jednocześnie nie rezygnuje z
przyjętego w Lizbonie generalnego celu modernizacji w
kierunku innowacyjnej gospodarki opartej na wiedzy.

Aktualna polityka społeczna
W celu osiągnięcia powyższych wyzwań zaproponowano trzy
podstawowe, wzajemnie wzmacniające się priorytety :
• wzrost inteligentny – rozwój oparty na wiedzy i innowacjach,
• wzrost zrównoważony – promowanie gospodarki efektywniej
wykorzystującej zasoby, przyjaznej środowisku, a zarazem
konkurencyjnej,
• wzrost sprzyjający włączeniu społecznemu (wzrost
integrujący społecznie) – wzmacnianie gospodarki
charakteryzującej się wysokim zatrudnieniem oraz spójnością
ekonomiczną, społeczną i terytorialną.

Otwarta metoda koordynacji
Strategia Europa 2020 wyznacza konkretne cele ilościowe,
umożliwiające monitorowanie postępów w realizacji ww.
priorytetów. Dwa z tych celów dotyczą bezpośrednio polityki
zatrudnienia i polityki społecznej, tj.:
• osiągnięcie wskaźnika zatrudnienia kobiet i mężczyzn w wieku
20-64 lat na poziomie 75%;
• wspieranie integracji społecznej, szczególnie poprzez redukcję
ubóstwa, zmierzając do wydźwignięcia z ubóstwa lub
wykluczenia społecznego 20 milionów obywateli UE.

Cele nadrzędne OMK dla zabezpieczenia społecznego i
integracji społecznej powinny promować:

spójność społeczna, równość mężczyzn i kobiet
oraz równość szans wszystkich obywateli;
koordynację podejmowanych działań z celami
Strategii Lizbońskiej oraz celami Strategii
Zrównoważonego Rozwoju UE;
Dobre rządzenie, przejrzystość i zaangażowanie
wszelkich podmiotów w projektowanie, wdrażanie i
monitorowanie polityki
1)„...Gdy mówimy o aktywnej integracji, to należy przez to rozumieć nasze aktywne podejście
proponujące szereg rozmaitych i nieszablonowych działań (czy tylko pomocy społecznej? JG)
obejmujących całokształt potencjału człowieka, a nie wyłącznie kwestię zatrudnienia. Z drugiej zaś
strony, aktywna integracja zakłada pełną aktywność człowieka w tym procesie...) – Cezary
Miżejewski „Aktywna integracja - nowa formuła pomocy społecznej”
http://zalaczniki.ops.pl/dz1/aktywna_integracja2009.doc.

Modernizacja społeczeństwa (rozumianego jako ogół ludzi
pozostających we wzajemnych stosunkach
wynikających z warunków życia, podziału pracy i
udziału w życiu kulturalnym; też: ogół obywateli
danego okręgu, miasta itp.) definiowana przez
polityków obejmuje m.in. projektowanie i realizację
polityk społecznych. Możemy się jej biernie przyglądać i
być traktowanymi jak zasoby, przedmioty, jak petenci.
Ale możemy stać się również podmiotami tych zmian
organizując się w ramach społeczeństwa obywatelskiego i
uczestnicząc w procesach politycznych. Możemy, choć nie
znaczy, że musimy być podmiotami świadomymi,
gotowymi wziąć sprawy w swoje ręce, ze swoją wizją,
pasją i przekonaniem.

Czym jest polityka?
Politykę planuje się i realizuje w danym kręgu
kulturowym, określonym językiem, w oparciu
o przyjęty na gruncie dominującej filozofii
sposób widzenia rzeczywistości w danej
dziedzinie, z wykorzystaniem zasobów
przeznaczonych na jej realizację, w którym
dają się określić modele funkcjonowania
jednostki w społeczeństwie, modele
funkcjonowania społeczeństwa, a także modele
instytucji publicznych determinujące priorytety
polityki społecznej…będące punktem wyjścia
dla projektowania i realizacji polityki.

Współczesne problemy i wyzwania socjalne wymuszają
reorganizację polityki społecznej / pomocy społecznej
•

Demografia

•

Przed nami pytania o :

•

Migracje i wielokulturowość

1. Skuteczność i efektywność tradycyjnego
państwa opiekuńczego

•

Bezrobocie i niskie zatrudnienie

2. O model instytucjonalny usług społecznych

•

Ubóstwo i wykluczenie społeczne

3. O najlepsze rozwiązania w polityce aktywizacji i
integracji społecznej

•

Pomoc i integracja społeczna
4. Poszukiwanie nowych paradygmatów i modeli

•

Edukacja

•

Równość szans (w tym gender)

•

Zdrowie i Niepełnosprawność

•

Starość i Opieka Długoterminowa

•

15
Stare i nowe patologie

5. Strategię Rozwoju Społecznego w Polsce,
Europie i na świecie
6. Możliwości wielopoziomowej współpracy i
partnerstwa międzysektorowego

Nowe paradygmaty polityki społecznej
 w kierunku większej współpracy
• Partycypacyjny a nie
resortowy model kreowania
polityki społecznej
• Wielopoziomowe
zarządzanie polityką
społeczną

• Państwo angażujące a nie
państwo dyscyplinujące

• Aktywna a nie pasywna polityka
społeczna

• Wielosektorowa i partnerska a
nie państwowa polityka
społeczna
• Samorządowa i obywatelska a
nie centralna polityka społeczna

• Zintegrowane usługi społeczne
• Państwo sieci a nie hierarchii
zamiast separatystycznych usług
lub świadczeń socjalnych
Neosolidarność 
Subsydiarność 
• Od opieki społecznej poprzez
Partnerstwo 
pomoc do integracji społecznej

Polityka Społeczna
Nadrzędny cel społeczny Strategii Europa 2020 (czyli
ograniczenia ubóstwa i wykluczenia społecznego) zainicjowana
„Europejska Platforma Przeciw Ubóstwu i Wykluczeniu
Społecznemu” – stanowiąca swoisty kompleksowy
program europejski, dążący do zapewnienia spójności
ekonomicznej, społecznej i terytorialnej, poprzez
podnoszenie świadomości oraz przestrzegania praw
podstawowych osób ubogich i społecznie
wykluczonych, umożliwiając im życie w godności i
aktywny udział w życiu społecznym

Proces przekazywania funkcji i zadań socjalnych
przez państwo
• Nisko satysfakcjonujący proces przejmowania przez podmioty
odpowiedzialności za kreowanie i realizację polityki społecznej

PAŃSTWO

SAMORZĄD TERYTORIALNY

ORGANIZACJE POZARZĄDOWE

SEKTOR PRYWATNY I GOSPODARKA SPOŁECZNA

RODZINA I GRUPY NIEFORMALNE

Wielosektorowość jako fundament do współpracy
w polityce społecznej (Grewiński 2009)
SEKTOR
PUBLICZNY

Unia
Europejska

Media

Państwo

Partie polityczne
Związki zawodowe, Zrzeszenia
Ruchy społeczne
Lobbyści i grupy interesu,
Eksperci, Grupy wsparcia
Konsorcja,
Partnerstwa wielosektorowe

Organizacje
pozarządowe

Rodziny
i grupy
dysfunkcyjne

Instytucje
biznesowe

SEKTOR
RYNKOWY

Samorząd
terytorialny

Gospodarka
społeczna

SEKTOR
OBYWATELSKI

Public Governance odpowiedzią na deficyt
współpracy?
•

Horyzontalne dzielenie się władzą ze społeczeństwem obywatelskim, społecznością
lokalną

•

Deliberatywne stosunki władza społeczeństwo

•

Partycypacyjny model organizacji wspólnoty lokalnej

•

Rozwój partnerstw wielosektorowych i networks

•

Wielopoziomowe zarządzanie i współdecydowanie obywateli na temat rozwoju
społeczności lokalnej (angażowanie obywateli w przygotowanie Strategii, programów,
projektów ich aktywny udział)

•

Decentralizacja pozioma, sieci i włączanie wszystkich zainteresowanych  Network
Governance

Rodzaje współpracy podmiotów PS
• Wewnątrzbranżowe  OPS, PCPR, ROPS itd..

• Wewnątrzsektorowe  w ramach sektora
publicznego ( z władzą, JST itd., z PSZ, OHP itd.)
• Zewnątrzsektorowe  z NGO’s, biznesem
Kościołem, uczelniami, innymi interesariuszami
• Lokalne, regionalne, krajowe, ponadnarodowe

Przykłady współpracy i partnerstwa międzysektorowe go
podmiotów pomocy i integracji społecznej

1.

Wspólne generowanie strategii społecznych i rozwiązywania
problemów społecznych

2.

Realizacja wspólnych programów i projektów  aktywna integracja
społeczna (POKL, FIO)

3.

Delegowanie zadań i usług przez JST do NGOs i innych sektorów

4.

Finansowanie i dotowanie zadań NGO’s (środki JST, rządowe)

5.

Włączanie aktywnych obywateli poprzez wolontariat

6.

Większa partycypacja samych beneficjentów (także empowerment)

7.

Wykorzystanie dobrych praktyk

8.

Wspólne generowanie innowacyjności społecznej i wartości dodanej

Strategie rozwiązywania problemów społecznych
.

Nadal wiele do zrobienia jeśli chodzi o partycypacyjny model kreowania
tych strategii
.

Wiele strategii pozostaje ciągle na papierze

Niska jakość wielu strategii
Brak świadomości decydentów i wyobraźni strategicznej z obszaru PS

Biska skuteczność i efektywność

Od współpracy przez partnerstwo
do integracji usług społecznych?
• Integracja usług polega na osiąganiu większej koordynacji różnorodnych
służb i świadczeń społecznych w celu poprawy skuteczności i dostępności
świadczeń.
• polega na współpracy, partnerstwie i współdziałaniu różnorodnych
podmiotów polityki społecznej.

• dzięki integracji usług uzyskuje się z jednej strony oszczędności w
wydatkach, z drugiej różnorodne grupy beneficjentów mają ułatwiony
dostęp do pełnej, kompleksowej pomocy społecznej.
• celem integracji usług społecznych jest to, aby klient w jednym miejscu
(na wzór „jednego okienka” przy zakładaniu nowej firmy) otrzymywał
kompleksowe wsparcie, odpowiadające jego różnorodnym potrzebom

Budowanie strategii
• Strategia to teoria i praktyka pokonywania przeciwnika bez
względu na to, czy jest nim bezrobocie, nędza czy faszyzm,
czy jedynie głupota i szkodliwe nawyki. Nie każdy jednak
plan ogólny, który określa jakiś cel, jest strategią.

• Strategia powinna być tak przygotowana, by nie tylko
określała cel, jakim jest rozwiązanie określonych problemów
społecznych (czyli np. poprawa sytuacji ludzi starych,
niepełnosprawnych lub zmiana na lepsze w zakresie
wybranych obszarów życia społecznego np. mieszkalnictwa).
Powinna też określać, w jaki sposób, jakimi drogami tę zmianę
można osiągnąć.

Strategia:

•
•
•
•

Strategia oparta jest na:
wyborze celu działania
wyborze kierunków i celów operacyjnych
koncentracji środków

Podstawowe dokumenty strategiczne
• Długookresowa Strategia Rozwoju Kraju „Polska 2030”;
• Średniookresowa Strategia Rozwoju Kraju „Polska
2020”;
• Strategia Rozwoju Regionalnego - Regionalne Strategie
Rozwoju Regionalnego (faza procedowania);
• Regionalna Strategia Polityki Społecznej;
• Powiatowa Strategia Rozwiązywania Problemów
Społecznych…
• Gminna Strategia Rozwiązywania Problemów
Społecznych…

Przełożenie na poziom krajowy celów
ogólnoeuropejskich
Nowe podejście strategiczne w realizacji polityki społecznej
wpisuje się w

Długookresową Strategię Rozwoju Kraju do 2030
roku.
- poczucie społecznej i indywidualnej odpowiedzialności za
zwalczanie ubóstwa i wykluczenia społecznego;
- umożliwienie działań odpowiadających na potrzeby grup
szczególnego ryzyka;
- modyfikacja systemów ochrony socjalnej, zapewniająca odpowiedni
poziom dochodów

Wyzwania stojące przed strategią regionalną
polityki społecznej

• Spięcie problemów będących wyzwaniem
strategii gminnych i regionalnych;
• Uwzględnienie interesów poszczególnych
instytucji i społeczności
• Uspołecznienie procesu tworzenia,
monitorowanie realizacji i modyfikacji
strategii regionalnej.

Podstawowe zasady strategii

• ekonomia sił i środków potrzebnych do
prowadzenia „walki” (ocena ilości i jakości
zasobów ludzkich, materialnych i finansowych
oraz ich rezerw na wypadek przedłużania się
działań lub konieczności ich intensyfikacji)
• zespolenie wysiłków (odnosi się to do organizacji i
sposobu przygotowań sił, tzn. ludzi, środków,
pieniędzy)
• zachowanie swobody działań w sytuacjach
krytycznych
• inicjatywa w sytuacjach nieprzewidzianych.

Metodologia budowania strategii

• Ze strategią ściśle łączy się taktyka. Rozumiana
jako metoda postępowania, umiejętność
„dozowania” sił i środków w sposób
odpowiedni do osiągnięcia zamierzonych w
strategii celów.

Zasady rządzące polityka społeczną
•
•
•
•
•
•
•
•

zasada pomocniczości,
zasada efektów odłożonych w czasie,
zasada szerokiego zasięgu skutków,
zasada akceptacji społecznej,
zasada kontroli społecznej,
zasada aktywności, zaangażowania społecznego,
zasada kompleksowości i sprzężenia zwrotnego,
zasada pozornego altruizmu (pomoc tzw.
osobom wykluczonym w interesie osób
niewykluczonych).

Schemat strategii

Na strategię składa się:
• diagnoza,
• cel strategiczny (ogólny),
• cele szczegółowe (operacyjne),
• metody realizacji celu,

Logiczne ramy strategii
wczoraj – dziś – jutro
diagnoza statystyki – problem, potrzeby, zasoby - harmonogram –cele - wizja

Drabina partycypacji społecznej
• Kreowanie świadomości
społecznej;

• Angażowanie
mieszkańców;

Uświadamianie podejmowanych
działań

Angażowanie mieszkańców w proces
aby uwzględnić ich punkt widzenia i
obawy

• Edukowanie społeczności
lokalnej;
Przekazywanie informacji dla lepszego
zrozumienia podejmowanych działań

• Zbieranie opinii;
Uzyskanie opinii społecznych na temat
problemów/ decyzji /alternatywnych
rzwiązań

• Partnerstwo.
Przekazanie podejmowania decyzji
grupom lub partnerom społecznym

Partycypacja społeczna
• Na pierwszym, najniższym, pułapie stosowane jest kształtowanie
świadomości społecznej poprzez pełną, regularną i obligatoryjną
informację o zamierzeniach władz - społeczność często posiada
jedynie wiedzę dotyczącą ogólnie formułowanych realizowanych
celów, podczas gdy należy prowadzić edukację zbiorowości, mogącą
prowadzić do internalizacji procesu (jego potencjalni uczestnicy,
nabywając wiedzę, przekonują się, poznają sposób i efektywność
prezentowanej metody).
• Na wyższym poziomie partycypacji społeczność może wyrażać
wątpliwości i korygować propozycje, tworząc opinie uwzględniane
przez realizatorów.
• Najwyższy poziom partycypacji i pełne partnerstwo następuje
jednak dopiero wtedy, gdy społeczność ma realny wpływ na proces
decyzyjny.

Niektóre tezy dokumentu „Polska 2030”
Raport Polska 2030 jest efektem prac Zespołu Doradców Strategicznych Prezesa
Rady Ministrów. Redaktorem naukowym opracowania jest minister Michał Boni.

Polska należy do tych państw członkowskich Unii Europejskiej, w
których istnieje największe zagrożenie ubóstwem. Zagrożenie
ubóstwem rośnie wraz z liczbą dzieci w gospodarstwach domowych.
Analiza sytuacji gospodarstw domowych pokazuje, że ubóstwo dzieci
jest nierozerwalnie związane z ubóstwem rodziców. Po okresie
wzrostu zagrożenia ubóstwem, w ostatnich latach
obserwowaliśmy poprawę sytuacji, choć rozprzestrzeniający
się także na Polskę światowy kryzys gospodarczy nie
pozostanie prawdopodobnie bez wpływu na ten pozytywny
kierunek przemian.
(warto zauważyć, iż treść dokumentu nie odnosi się do
możliwych stanów w przyszłości, np. nie przygotowuje Polski
do ewent. katastrofy finansowej, gospodarczej, bytowej...)

W perspektywie kolejnych kilkunastu lat zwiększy się zagrożenie
ubóstwem gospodarstw domowych z osobami starszymi.
Grupą szczególnie narażoną na ubóstwo są rodziny wielodzietne oraz
rodziny zamieszkujące na wsi.
Zagrożenie ubóstwem w Polsce ma charakter wyspowy.
Świadczenia rodzinne oraz związane z wykluczeniem
społecznym (w tym dodatki mieszkaniowe) są najlepiej
dystrybuowane pod względem wsparcia dla osób zagrożonych
ubóstwem.
Transfery społeczne udzielane w ramach wsparcia rodzin
zagrożonych ubóstwem (szczególnie mających dzieci) są na
bardzo niskim poziomie.

Jeśli do 2030 r. Polska ma stworzyć państwo nowoczesne nie tylko
w wymiarze ekonomicznym, lecz także społecznym, konieczna jest
daleko idąca rewizja obowiązującego obecnie modelu polityki
społecznej. Konieczne jest „przestawienie zwrotnicy”, tak aby z
jednej strony umożliwiać grupom społecznym, obecnie narażonym
na wykluczenie, integrację społeczną, z drugiej zaś przygotować
się na nowe oblicza wykluczenia, jakie będą pojawiać się w
kolejnych latach. Będzie się to jednak wiązało z odejściem od
obecnego modelu opartego na powszechności świadczeń na niskim
poziomie, jako alternatywy dla zatrudnienia, w kierunku modelu, w
którym kluczową rolę odgrywa świadczenie pracy, a być może także
ze zmianą z panoptycznego na empowermentowy model pomocy
społecznej wyrastający z poszanowania i ochrony godności człowieka
wymagającego wsparcia.

W ramach tak pojmowanej spójności społecznej wydobywanie
potencjałów osób z deficytami i dysfunkcjami polega przede
wszystkim na tworzeniu odpowiednich do tego warunków, np. na
usuwaniu barier w dostępie do rynku pracy, inwestycjach w edukację,
obejmowaniu większej liczby ludzi aktywnymi instrumentami
polityki społecznej, tworzeniu instytucjonalnych i dochodowych
systemów wsparcia. Kluczowe jest tu zapewnianie osobom
wykluczonym realnego dostępu do usług społecznych, aby z tego
tytułu nie traciły szans rozwoju. Sukces takiego podejścia nie jest
możliwy bez znalezienia konsensu między różnymi rodzajami
transferów społecznych. Pierwszeństwo mają formy wsparcia, które
zwiększają aktywność otrzymujących je beneficjentów, rozwiązują
rzeczywiste problemy i elastycznie reagują na zmianę sytuacji.
Oznacza to zmianę priorytetów, co spotka się z oporem beneficjentów
obecnie funkcjonującego systemu.

Pomoc Społeczna
Szczególne znaczenie mają inicjatywy z zakresu aktywnej
integracji, ułatwiania dostępu do niedrogich, trwałych
oraz wysokiej jakości usług społecznych, wspierania
instytucji otoczenia ekonomii społecznej oraz samych
instytucji ekonomii społecznej, służące aktywizacji
lokalnych społeczności, w tym w szczególności
społeczności marginalizowanych.
Dylemat - jak realizować te inicjatywy w obecnej sytuacji
gospodarczej Europy i podejmowanych programach
oszczędności budżetowych. Sytuacja ta generuje pytanie
o taki sposób wdrażania programów oszczędnościowych,
aby były zrównoważone, sprawiedliwie rozłożone oraz
aby chroniły grupy najsłabsze.
Jednym ze sposobów działania to rozwijanie
innowacyjnego podejścia do polityki społecznej.

Rola pomocy społecznej
Dlatego …
Niezbędne jest dążenie do uproszczenia zasad
korzystania z usług pomocy społecznej oraz
standaryzacja i poprawa ich jakości. Działania te
muszą zostać połączone ze wspieraniem aktywności
osób korzystających z pomocy społecznej oraz
zachętami do większego uczestnictwa w procesie
powrotu na rynek pracy.

Wyzwania pomocy społecznej
Pomoc społeczna w czasach kryzysów i zmian tradycyjnie
musi zmierzyć się z rolą systemu buforowego, przed którym
stawia się wyzwania zniwelowania negatywnych skutków
społeczno – ekonomicznych zaistniałej sytuacji
gospodarczej. Rola ta wymaga zarówno obsługi większej
liczby świadczeniobiorców, jak i poszerzenia katalogu
oferowanych świadczeń, usług i programów pomocy.
Sytuacja taka implikuje konieczność zwiększonych inwestycji
w sektor usług socjalnych, w tym kompleksowe wsparcie dla
kształcenia nowoczesnych kadr pomocy społecznej.

Wyzwania pomocy społecznej
Wyzwania demograficzne stanowią drugi filar czynników
implikujących nowoczesne podejście. Starzenie się
społeczeństwa będzie generować, w perspektywie roku 2020,
wyzwania związane z dynamicznie rosnącą liczbą osób w
podeszłym wieku. Sytuacja ta powinna być traktowana nie jako
zagrożenie dla wielu sfer życia gospodarczego i społecznego, ale
jako konieczność rozwoju niosąca ze sobą potencjał rozwojowy
np. rozwój nowych sektorów usług czy aktywność osób starszych.
Oznacza to konieczność z jednej strony zbudowania systemu
wspierającego osoby starsze w decyzji o pozostaniu aktywnym
społecznie i zawodowo, a z drugiej rozwoju różnego rodzaju
usług przeznaczonych dla osób starszych z ograniczoną
samodzielnością i niesamodzielnych min. usług opieki
długoterminowej;

…

W celu poprawy jakości i poziomu życia osób
starszych dla godnego starzenia się należy
podejmować działania umożliwiające
zagospodarowanie potencjału społecznozawodowego osób starszych, dla pełnienia przez
nich ról społecznych w życiu publicznym.
(rozwój zróżnicowanych form aktywności społecznej,
upowszechnianie wolontariatu, partycypacji w procesach
decyzyjnych, zwiększenie dostępności do usług społecznych).

Kontynuacja działań
– Wspieranie osób w ich integracji społecznej i
aktywności;
– Dostarczanie narzędzi dla integracji;
– Indywidualne podejście / Oferta dostosowana do
specyficznych potrzeb; upowszechnianie kontraktów
socjalnych; przerywanie „dziedziczenia” biedy i
bierności;
– Zwiększanie kooperacji pomoc społecznej z rynkiem
pracy.

Pomoc społeczna

• Zmiany wewnątrz pomocy społecznej
• nowe podejście do klienta pomocy społecznej,
• Prace nad nowym modelem pomocy społecznej

• Zmiany w otoczeniu pomocy społecznej
• Prace nad modyfikowaniem podejścia do osób
pozostających bez pracy (zmiany po stronie
instrumentów rynku pracy
• Wyodrębnienie polityki senioralnej

Ostatnie zmiany... Wzmocnienie przepisów dotyczących współdziałania

• Brak współdziałania z pracownikiem socjalnym w
rozwiązywaniu trudnej sytuacji życiowej, odmowa
zawarcia kontraktu socjalnego, niedotrzymanie jego
postanowień, nieuzasadniona odmowa podjęcia
zatrudnienia przez osobę bezrobotną, odmowa
podjęcia leczenia odwykowego może stanowić
podstawę do nieudzielenia pomocy;

...
• Ocena zasobów pomocy społecznej w oparciu o
analizę lokalnej sytuacji społecznej i
demograficznej dokonywana przez samorządy;
• Sporządzanie przez oceny województwa,
uwzględniającej kwestie i problemy społeczne
wynikające z przyjętej strategii

Budowanie pomostów
• Pobieranie zasiłku okresowego niezależnie od
posiadanego dochodu w sytuacji gdy osoba
podejmuje zatrudnienie,
(wprowadzenie okresu przejściowego dla osób, które
podejmują próbę zmiany swojej sytuacji życiowej) –
przez 2 miesiące nie częściej niż raz na dwa lata.

• Przyznawanie zasiłku celowego na realizację
postanowień kontraktu socjalnego.
• Tworzenie zespołów pracy socjalnej i integracji
społecznej.

Nowe kryteria uprawniające do świadczeń

• Od 1 października w pomocy społecznej
obowiązują nowe kryteria dochodowe
- 542 złote dla osoby samotnie
gospodarującej;
- 456 złotych na osobę w rodzinie.
Spowoduje to wejście do pomocy społecznej nowych klientów,
nie posiadających do tej pory uprawnień do świadczeń.

Nowe wyzwania

• Wzmacnianie kooperacji pomiędzy
powiatowymi urzędami pracy a ośrodkami
pomocy społecznej;
• Podniesienie skuteczności instrumentów i
narzędzi służących aktywnej integracji i
powrotowi na rynek pracy


Slide 4

Metodologia wspierania rozwoju społecznego
w kontekście wdrażania wojewódzkiej
strategii polityki społecznej – uwzględniająca
partycypacyjne uczestnictwo w procesie
Zuzanna Grabusińska
Białystok grudzień 2012 r.

Plan wystąpienia

• - strategie –priorytetowe zadania wynikające z
uzewnętrzniających się kwestii społecznych –
wielosektorowość polityki społecznej
• - strategia rozwoju regionalnego ;
• - obszary negocjacji ze strona rządową;
• - partycypacja procesu tworzenia i realizacji strategii;
• - realizacja strategii z punktu widzenia zadań pomocy
i integracji społecznej- aktywna integracja społeczna,
niwelowanie procesu wykluczenia społecznego.

Polityka społeczna
Szeroko zdefiniowana polityka społeczna stanowi
kluczowy element wszelkich działań państwa i jego
instytucji, mających na celu kształtowanie warunków
życia społeczeństwa oraz służących realizacji zasady
sprawiedliwości społecznej. Dążąc do osiągnięcia jak
największej skuteczności działań publicznych w tej
sferze należy traktować politykę społeczną na zasadach
równości, komplementarności i synergii z polityką
gospodarczą.

Jednocześnie polityka społeczna tradycyjnie jest
kształtowana w odpowiedzi na aktualne oraz
prognozowane kwestie społeczne. Tym samym
polityka społeczna nabiera coraz większego znaczenia
w obliczu wyzwań społeczno – gospodarczych,
określanych przede wszystkim przez pryzmat zmian
demograficznych oraz kryzysu ekonomicznego.

Polityka społeczna

Polska polityka społeczna, realizując cele
związane z budowaniem dobrostanu
społeczeństwa polskiego, wpisuje się
jednocześnie w proces wdrażania europejskiej
polityki społecznej.

Polityka społeczna

Polska polityka społeczna, realizując cele
związane z budowaniem dobrostanu
społeczeństwa polskiego, wpisuje się
jednocześnie w proces wdrażania europejskiej
polityki społecznej.

Polityka Społeczna

Główne kierunki strategiczne polityk Unii
Europejskiej, w tym szeroko rozumianej polityki
społecznej, zostały określone w Strategii „Europa
2020”,która jest nowym, długookresowym
programem rozwoju społeczno-gospodarczego
UE, zastępując obowiązującą od 2000 r.,
zmodyfikowaną pięć lat później, Strategię
Lizbońską

Polityka Społeczna
Strategia „Europa 2020” znaczną wagę przykłada do
wyzwań związanych z poprawą warunków życia i pracy
obywateli UE, a zwłaszcza podniesienia poziomu i
jakości zatrudnienia oraz ograniczenia ubóstwa i
wykluczenia społecznego. Jednocześnie nie rezygnuje z
przyjętego w Lizbonie generalnego celu modernizacji w
kierunku innowacyjnej gospodarki opartej na wiedzy.

Polityka Społeczna
Strategia „Europa 2020” znaczną wagę przykłada do
wyzwań związanych z poprawą warunków życia i pracy
obywateli UE, a zwłaszcza podniesienia poziomu i
jakości zatrudnienia oraz ograniczenia ubóstwa i
wykluczenia społecznego. Jednocześnie nie rezygnuje z
przyjętego w Lizbonie generalnego celu modernizacji w
kierunku innowacyjnej gospodarki opartej na wiedzy.

Aktualna polityka społeczna
W celu osiągnięcia powyższych wyzwań zaproponowano trzy
podstawowe, wzajemnie wzmacniające się priorytety :
• wzrost inteligentny – rozwój oparty na wiedzy i innowacjach,
• wzrost zrównoważony – promowanie gospodarki efektywniej
wykorzystującej zasoby, przyjaznej środowisku, a zarazem
konkurencyjnej,
• wzrost sprzyjający włączeniu społecznemu (wzrost
integrujący społecznie) – wzmacnianie gospodarki
charakteryzującej się wysokim zatrudnieniem oraz spójnością
ekonomiczną, społeczną i terytorialną.

Otwarta metoda koordynacji
Strategia Europa 2020 wyznacza konkretne cele ilościowe,
umożliwiające monitorowanie postępów w realizacji ww.
priorytetów. Dwa z tych celów dotyczą bezpośrednio polityki
zatrudnienia i polityki społecznej, tj.:
• osiągnięcie wskaźnika zatrudnienia kobiet i mężczyzn w wieku
20-64 lat na poziomie 75%;
• wspieranie integracji społecznej, szczególnie poprzez redukcję
ubóstwa, zmierzając do wydźwignięcia z ubóstwa lub
wykluczenia społecznego 20 milionów obywateli UE.

Cele nadrzędne OMK dla zabezpieczenia społecznego i
integracji społecznej powinny promować:

spójność społeczna, równość mężczyzn i kobiet
oraz równość szans wszystkich obywateli;
koordynację podejmowanych działań z celami
Strategii Lizbońskiej oraz celami Strategii
Zrównoważonego Rozwoju UE;
Dobre rządzenie, przejrzystość i zaangażowanie
wszelkich podmiotów w projektowanie, wdrażanie i
monitorowanie polityki
1)„...Gdy mówimy o aktywnej integracji, to należy przez to rozumieć nasze aktywne podejście
proponujące szereg rozmaitych i nieszablonowych działań (czy tylko pomocy społecznej? JG)
obejmujących całokształt potencjału człowieka, a nie wyłącznie kwestię zatrudnienia. Z drugiej zaś
strony, aktywna integracja zakłada pełną aktywność człowieka w tym procesie...) – Cezary
Miżejewski „Aktywna integracja - nowa formuła pomocy społecznej”
http://zalaczniki.ops.pl/dz1/aktywna_integracja2009.doc.

Modernizacja społeczeństwa (rozumianego jako ogół ludzi
pozostających we wzajemnych stosunkach
wynikających z warunków życia, podziału pracy i
udziału w życiu kulturalnym; też: ogół obywateli
danego okręgu, miasta itp.) definiowana przez
polityków obejmuje m.in. projektowanie i realizację
polityk społecznych. Możemy się jej biernie przyglądać i
być traktowanymi jak zasoby, przedmioty, jak petenci.
Ale możemy stać się również podmiotami tych zmian
organizując się w ramach społeczeństwa obywatelskiego i
uczestnicząc w procesach politycznych. Możemy, choć nie
znaczy, że musimy być podmiotami świadomymi,
gotowymi wziąć sprawy w swoje ręce, ze swoją wizją,
pasją i przekonaniem.

Czym jest polityka?
Politykę planuje się i realizuje w danym kręgu
kulturowym, określonym językiem, w oparciu
o przyjęty na gruncie dominującej filozofii
sposób widzenia rzeczywistości w danej
dziedzinie, z wykorzystaniem zasobów
przeznaczonych na jej realizację, w którym
dają się określić modele funkcjonowania
jednostki w społeczeństwie, modele
funkcjonowania społeczeństwa, a także modele
instytucji publicznych determinujące priorytety
polityki społecznej…będące punktem wyjścia
dla projektowania i realizacji polityki.

Współczesne problemy i wyzwania socjalne wymuszają
reorganizację polityki społecznej / pomocy społecznej
•

Demografia

•

Przed nami pytania o :

•

Migracje i wielokulturowość

1. Skuteczność i efektywność tradycyjnego
państwa opiekuńczego

•

Bezrobocie i niskie zatrudnienie

2. O model instytucjonalny usług społecznych

•

Ubóstwo i wykluczenie społeczne

3. O najlepsze rozwiązania w polityce aktywizacji i
integracji społecznej

•

Pomoc i integracja społeczna
4. Poszukiwanie nowych paradygmatów i modeli

•

Edukacja

•

Równość szans (w tym gender)

•

Zdrowie i Niepełnosprawność

•

Starość i Opieka Długoterminowa

•

15
Stare i nowe patologie

5. Strategię Rozwoju Społecznego w Polsce,
Europie i na świecie
6. Możliwości wielopoziomowej współpracy i
partnerstwa międzysektorowego

Nowe paradygmaty polityki społecznej
 w kierunku większej współpracy
• Partycypacyjny a nie
resortowy model kreowania
polityki społecznej
• Wielopoziomowe
zarządzanie polityką
społeczną

• Państwo angażujące a nie
państwo dyscyplinujące

• Aktywna a nie pasywna polityka
społeczna

• Wielosektorowa i partnerska a
nie państwowa polityka
społeczna
• Samorządowa i obywatelska a
nie centralna polityka społeczna

• Zintegrowane usługi społeczne
• Państwo sieci a nie hierarchii
zamiast separatystycznych usług
lub świadczeń socjalnych
Neosolidarność 
Subsydiarność 
• Od opieki społecznej poprzez
Partnerstwo 
pomoc do integracji społecznej

Polityka Społeczna
Nadrzędny cel społeczny Strategii Europa 2020 (czyli
ograniczenia ubóstwa i wykluczenia społecznego) zainicjowana
„Europejska Platforma Przeciw Ubóstwu i Wykluczeniu
Społecznemu” – stanowiąca swoisty kompleksowy
program europejski, dążący do zapewnienia spójności
ekonomicznej, społecznej i terytorialnej, poprzez
podnoszenie świadomości oraz przestrzegania praw
podstawowych osób ubogich i społecznie
wykluczonych, umożliwiając im życie w godności i
aktywny udział w życiu społecznym

Proces przekazywania funkcji i zadań socjalnych
przez państwo
• Nisko satysfakcjonujący proces przejmowania przez podmioty
odpowiedzialności za kreowanie i realizację polityki społecznej

PAŃSTWO

SAMORZĄD TERYTORIALNY

ORGANIZACJE POZARZĄDOWE

SEKTOR PRYWATNY I GOSPODARKA SPOŁECZNA

RODZINA I GRUPY NIEFORMALNE

Wielosektorowość jako fundament do współpracy
w polityce społecznej (Grewiński 2009)
SEKTOR
PUBLICZNY

Unia
Europejska

Media

Państwo

Partie polityczne
Związki zawodowe, Zrzeszenia
Ruchy społeczne
Lobbyści i grupy interesu,
Eksperci, Grupy wsparcia
Konsorcja,
Partnerstwa wielosektorowe

Organizacje
pozarządowe

Rodziny
i grupy
dysfunkcyjne

Instytucje
biznesowe

SEKTOR
RYNKOWY

Samorząd
terytorialny

Gospodarka
społeczna

SEKTOR
OBYWATELSKI

Public Governance odpowiedzią na deficyt
współpracy?
•

Horyzontalne dzielenie się władzą ze społeczeństwem obywatelskim, społecznością
lokalną

•

Deliberatywne stosunki władza społeczeństwo

•

Partycypacyjny model organizacji wspólnoty lokalnej

•

Rozwój partnerstw wielosektorowych i networks

•

Wielopoziomowe zarządzanie i współdecydowanie obywateli na temat rozwoju
społeczności lokalnej (angażowanie obywateli w przygotowanie Strategii, programów,
projektów ich aktywny udział)

•

Decentralizacja pozioma, sieci i włączanie wszystkich zainteresowanych  Network
Governance

Rodzaje współpracy podmiotów PS
• Wewnątrzbranżowe  OPS, PCPR, ROPS itd..

• Wewnątrzsektorowe  w ramach sektora
publicznego ( z władzą, JST itd., z PSZ, OHP itd.)
• Zewnątrzsektorowe  z NGO’s, biznesem
Kościołem, uczelniami, innymi interesariuszami
• Lokalne, regionalne, krajowe, ponadnarodowe

Przykłady współpracy i partnerstwa międzysektorowe go
podmiotów pomocy i integracji społecznej

1.

Wspólne generowanie strategii społecznych i rozwiązywania
problemów społecznych

2.

Realizacja wspólnych programów i projektów  aktywna integracja
społeczna (POKL, FIO)

3.

Delegowanie zadań i usług przez JST do NGOs i innych sektorów

4.

Finansowanie i dotowanie zadań NGO’s (środki JST, rządowe)

5.

Włączanie aktywnych obywateli poprzez wolontariat

6.

Większa partycypacja samych beneficjentów (także empowerment)

7.

Wykorzystanie dobrych praktyk

8.

Wspólne generowanie innowacyjności społecznej i wartości dodanej

Strategie rozwiązywania problemów społecznych
.

Nadal wiele do zrobienia jeśli chodzi o partycypacyjny model kreowania
tych strategii
.

Wiele strategii pozostaje ciągle na papierze

Niska jakość wielu strategii
Brak świadomości decydentów i wyobraźni strategicznej z obszaru PS

Biska skuteczność i efektywność

Od współpracy przez partnerstwo
do integracji usług społecznych?
• Integracja usług polega na osiąganiu większej koordynacji różnorodnych
służb i świadczeń społecznych w celu poprawy skuteczności i dostępności
świadczeń.
• polega na współpracy, partnerstwie i współdziałaniu różnorodnych
podmiotów polityki społecznej.

• dzięki integracji usług uzyskuje się z jednej strony oszczędności w
wydatkach, z drugiej różnorodne grupy beneficjentów mają ułatwiony
dostęp do pełnej, kompleksowej pomocy społecznej.
• celem integracji usług społecznych jest to, aby klient w jednym miejscu
(na wzór „jednego okienka” przy zakładaniu nowej firmy) otrzymywał
kompleksowe wsparcie, odpowiadające jego różnorodnym potrzebom

Budowanie strategii
• Strategia to teoria i praktyka pokonywania przeciwnika bez
względu na to, czy jest nim bezrobocie, nędza czy faszyzm,
czy jedynie głupota i szkodliwe nawyki. Nie każdy jednak
plan ogólny, który określa jakiś cel, jest strategią.

• Strategia powinna być tak przygotowana, by nie tylko
określała cel, jakim jest rozwiązanie określonych problemów
społecznych (czyli np. poprawa sytuacji ludzi starych,
niepełnosprawnych lub zmiana na lepsze w zakresie
wybranych obszarów życia społecznego np. mieszkalnictwa).
Powinna też określać, w jaki sposób, jakimi drogami tę zmianę
można osiągnąć.

Strategia:

•
•
•
•

Strategia oparta jest na:
wyborze celu działania
wyborze kierunków i celów operacyjnych
koncentracji środków

Podstawowe dokumenty strategiczne
• Długookresowa Strategia Rozwoju Kraju „Polska 2030”;
• Średniookresowa Strategia Rozwoju Kraju „Polska
2020”;
• Strategia Rozwoju Regionalnego - Regionalne Strategie
Rozwoju Regionalnego (faza procedowania);
• Regionalna Strategia Polityki Społecznej;
• Powiatowa Strategia Rozwiązywania Problemów
Społecznych…
• Gminna Strategia Rozwiązywania Problemów
Społecznych…

Przełożenie na poziom krajowy celów
ogólnoeuropejskich
Nowe podejście strategiczne w realizacji polityki społecznej
wpisuje się w

Długookresową Strategię Rozwoju Kraju do 2030
roku.
- poczucie społecznej i indywidualnej odpowiedzialności za
zwalczanie ubóstwa i wykluczenia społecznego;
- umożliwienie działań odpowiadających na potrzeby grup
szczególnego ryzyka;
- modyfikacja systemów ochrony socjalnej, zapewniająca odpowiedni
poziom dochodów

Wyzwania stojące przed strategią regionalną
polityki społecznej

• Spięcie problemów będących wyzwaniem
strategii gminnych i regionalnych;
• Uwzględnienie interesów poszczególnych
instytucji i społeczności
• Uspołecznienie procesu tworzenia,
monitorowanie realizacji i modyfikacji
strategii regionalnej.

Podstawowe zasady strategii

• ekonomia sił i środków potrzebnych do
prowadzenia „walki” (ocena ilości i jakości
zasobów ludzkich, materialnych i finansowych
oraz ich rezerw na wypadek przedłużania się
działań lub konieczności ich intensyfikacji)
• zespolenie wysiłków (odnosi się to do organizacji i
sposobu przygotowań sił, tzn. ludzi, środków,
pieniędzy)
• zachowanie swobody działań w sytuacjach
krytycznych
• inicjatywa w sytuacjach nieprzewidzianych.

Metodologia budowania strategii

• Ze strategią ściśle łączy się taktyka. Rozumiana
jako metoda postępowania, umiejętność
„dozowania” sił i środków w sposób
odpowiedni do osiągnięcia zamierzonych w
strategii celów.

Zasady rządzące polityka społeczną
•
•
•
•
•
•
•
•

zasada pomocniczości,
zasada efektów odłożonych w czasie,
zasada szerokiego zasięgu skutków,
zasada akceptacji społecznej,
zasada kontroli społecznej,
zasada aktywności, zaangażowania społecznego,
zasada kompleksowości i sprzężenia zwrotnego,
zasada pozornego altruizmu (pomoc tzw.
osobom wykluczonym w interesie osób
niewykluczonych).

Schemat strategii

Na strategię składa się:
• diagnoza,
• cel strategiczny (ogólny),
• cele szczegółowe (operacyjne),
• metody realizacji celu,

Logiczne ramy strategii
wczoraj – dziś – jutro
diagnoza statystyki – problem, potrzeby, zasoby - harmonogram –cele - wizja

Drabina partycypacji społecznej
• Kreowanie świadomości
społecznej;

• Angażowanie
mieszkańców;

Uświadamianie podejmowanych
działań

Angażowanie mieszkańców w proces
aby uwzględnić ich punkt widzenia i
obawy

• Edukowanie społeczności
lokalnej;
Przekazywanie informacji dla lepszego
zrozumienia podejmowanych działań

• Zbieranie opinii;
Uzyskanie opinii społecznych na temat
problemów/ decyzji /alternatywnych
rzwiązań

• Partnerstwo.
Przekazanie podejmowania decyzji
grupom lub partnerom społecznym

Partycypacja społeczna
• Na pierwszym, najniższym, pułapie stosowane jest kształtowanie
świadomości społecznej poprzez pełną, regularną i obligatoryjną
informację o zamierzeniach władz - społeczność często posiada
jedynie wiedzę dotyczącą ogólnie formułowanych realizowanych
celów, podczas gdy należy prowadzić edukację zbiorowości, mogącą
prowadzić do internalizacji procesu (jego potencjalni uczestnicy,
nabywając wiedzę, przekonują się, poznają sposób i efektywność
prezentowanej metody).
• Na wyższym poziomie partycypacji społeczność może wyrażać
wątpliwości i korygować propozycje, tworząc opinie uwzględniane
przez realizatorów.
• Najwyższy poziom partycypacji i pełne partnerstwo następuje
jednak dopiero wtedy, gdy społeczność ma realny wpływ na proces
decyzyjny.

Niektóre tezy dokumentu „Polska 2030”
Raport Polska 2030 jest efektem prac Zespołu Doradców Strategicznych Prezesa
Rady Ministrów. Redaktorem naukowym opracowania jest minister Michał Boni.

Polska należy do tych państw członkowskich Unii Europejskiej, w
których istnieje największe zagrożenie ubóstwem. Zagrożenie
ubóstwem rośnie wraz z liczbą dzieci w gospodarstwach domowych.
Analiza sytuacji gospodarstw domowych pokazuje, że ubóstwo dzieci
jest nierozerwalnie związane z ubóstwem rodziców. Po okresie
wzrostu zagrożenia ubóstwem, w ostatnich latach
obserwowaliśmy poprawę sytuacji, choć rozprzestrzeniający
się także na Polskę światowy kryzys gospodarczy nie
pozostanie prawdopodobnie bez wpływu na ten pozytywny
kierunek przemian.
(warto zauważyć, iż treść dokumentu nie odnosi się do
możliwych stanów w przyszłości, np. nie przygotowuje Polski
do ewent. katastrofy finansowej, gospodarczej, bytowej...)

W perspektywie kolejnych kilkunastu lat zwiększy się zagrożenie
ubóstwem gospodarstw domowych z osobami starszymi.
Grupą szczególnie narażoną na ubóstwo są rodziny wielodzietne oraz
rodziny zamieszkujące na wsi.
Zagrożenie ubóstwem w Polsce ma charakter wyspowy.
Świadczenia rodzinne oraz związane z wykluczeniem
społecznym (w tym dodatki mieszkaniowe) są najlepiej
dystrybuowane pod względem wsparcia dla osób zagrożonych
ubóstwem.
Transfery społeczne udzielane w ramach wsparcia rodzin
zagrożonych ubóstwem (szczególnie mających dzieci) są na
bardzo niskim poziomie.

Jeśli do 2030 r. Polska ma stworzyć państwo nowoczesne nie tylko
w wymiarze ekonomicznym, lecz także społecznym, konieczna jest
daleko idąca rewizja obowiązującego obecnie modelu polityki
społecznej. Konieczne jest „przestawienie zwrotnicy”, tak aby z
jednej strony umożliwiać grupom społecznym, obecnie narażonym
na wykluczenie, integrację społeczną, z drugiej zaś przygotować
się na nowe oblicza wykluczenia, jakie będą pojawiać się w
kolejnych latach. Będzie się to jednak wiązało z odejściem od
obecnego modelu opartego na powszechności świadczeń na niskim
poziomie, jako alternatywy dla zatrudnienia, w kierunku modelu, w
którym kluczową rolę odgrywa świadczenie pracy, a być może także
ze zmianą z panoptycznego na empowermentowy model pomocy
społecznej wyrastający z poszanowania i ochrony godności człowieka
wymagającego wsparcia.

W ramach tak pojmowanej spójności społecznej wydobywanie
potencjałów osób z deficytami i dysfunkcjami polega przede
wszystkim na tworzeniu odpowiednich do tego warunków, np. na
usuwaniu barier w dostępie do rynku pracy, inwestycjach w edukację,
obejmowaniu większej liczby ludzi aktywnymi instrumentami
polityki społecznej, tworzeniu instytucjonalnych i dochodowych
systemów wsparcia. Kluczowe jest tu zapewnianie osobom
wykluczonym realnego dostępu do usług społecznych, aby z tego
tytułu nie traciły szans rozwoju. Sukces takiego podejścia nie jest
możliwy bez znalezienia konsensu między różnymi rodzajami
transferów społecznych. Pierwszeństwo mają formy wsparcia, które
zwiększają aktywność otrzymujących je beneficjentów, rozwiązują
rzeczywiste problemy i elastycznie reagują na zmianę sytuacji.
Oznacza to zmianę priorytetów, co spotka się z oporem beneficjentów
obecnie funkcjonującego systemu.

Pomoc Społeczna
Szczególne znaczenie mają inicjatywy z zakresu aktywnej
integracji, ułatwiania dostępu do niedrogich, trwałych
oraz wysokiej jakości usług społecznych, wspierania
instytucji otoczenia ekonomii społecznej oraz samych
instytucji ekonomii społecznej, służące aktywizacji
lokalnych społeczności, w tym w szczególności
społeczności marginalizowanych.
Dylemat - jak realizować te inicjatywy w obecnej sytuacji
gospodarczej Europy i podejmowanych programach
oszczędności budżetowych. Sytuacja ta generuje pytanie
o taki sposób wdrażania programów oszczędnościowych,
aby były zrównoważone, sprawiedliwie rozłożone oraz
aby chroniły grupy najsłabsze.
Jednym ze sposobów działania to rozwijanie
innowacyjnego podejścia do polityki społecznej.

Rola pomocy społecznej
Dlatego …
Niezbędne jest dążenie do uproszczenia zasad
korzystania z usług pomocy społecznej oraz
standaryzacja i poprawa ich jakości. Działania te
muszą zostać połączone ze wspieraniem aktywności
osób korzystających z pomocy społecznej oraz
zachętami do większego uczestnictwa w procesie
powrotu na rynek pracy.

Wyzwania pomocy społecznej
Pomoc społeczna w czasach kryzysów i zmian tradycyjnie
musi zmierzyć się z rolą systemu buforowego, przed którym
stawia się wyzwania zniwelowania negatywnych skutków
społeczno – ekonomicznych zaistniałej sytuacji
gospodarczej. Rola ta wymaga zarówno obsługi większej
liczby świadczeniobiorców, jak i poszerzenia katalogu
oferowanych świadczeń, usług i programów pomocy.
Sytuacja taka implikuje konieczność zwiększonych inwestycji
w sektor usług socjalnych, w tym kompleksowe wsparcie dla
kształcenia nowoczesnych kadr pomocy społecznej.

Wyzwania pomocy społecznej
Wyzwania demograficzne stanowią drugi filar czynników
implikujących nowoczesne podejście. Starzenie się
społeczeństwa będzie generować, w perspektywie roku 2020,
wyzwania związane z dynamicznie rosnącą liczbą osób w
podeszłym wieku. Sytuacja ta powinna być traktowana nie jako
zagrożenie dla wielu sfer życia gospodarczego i społecznego, ale
jako konieczność rozwoju niosąca ze sobą potencjał rozwojowy
np. rozwój nowych sektorów usług czy aktywność osób starszych.
Oznacza to konieczność z jednej strony zbudowania systemu
wspierającego osoby starsze w decyzji o pozostaniu aktywnym
społecznie i zawodowo, a z drugiej rozwoju różnego rodzaju
usług przeznaczonych dla osób starszych z ograniczoną
samodzielnością i niesamodzielnych min. usług opieki
długoterminowej;

…

W celu poprawy jakości i poziomu życia osób
starszych dla godnego starzenia się należy
podejmować działania umożliwiające
zagospodarowanie potencjału społecznozawodowego osób starszych, dla pełnienia przez
nich ról społecznych w życiu publicznym.
(rozwój zróżnicowanych form aktywności społecznej,
upowszechnianie wolontariatu, partycypacji w procesach
decyzyjnych, zwiększenie dostępności do usług społecznych).

Kontynuacja działań
– Wspieranie osób w ich integracji społecznej i
aktywności;
– Dostarczanie narzędzi dla integracji;
– Indywidualne podejście / Oferta dostosowana do
specyficznych potrzeb; upowszechnianie kontraktów
socjalnych; przerywanie „dziedziczenia” biedy i
bierności;
– Zwiększanie kooperacji pomoc społecznej z rynkiem
pracy.

Pomoc społeczna

• Zmiany wewnątrz pomocy społecznej
• nowe podejście do klienta pomocy społecznej,
• Prace nad nowym modelem pomocy społecznej

• Zmiany w otoczeniu pomocy społecznej
• Prace nad modyfikowaniem podejścia do osób
pozostających bez pracy (zmiany po stronie
instrumentów rynku pracy
• Wyodrębnienie polityki senioralnej

Ostatnie zmiany... Wzmocnienie przepisów dotyczących współdziałania

• Brak współdziałania z pracownikiem socjalnym w
rozwiązywaniu trudnej sytuacji życiowej, odmowa
zawarcia kontraktu socjalnego, niedotrzymanie jego
postanowień, nieuzasadniona odmowa podjęcia
zatrudnienia przez osobę bezrobotną, odmowa
podjęcia leczenia odwykowego może stanowić
podstawę do nieudzielenia pomocy;

...
• Ocena zasobów pomocy społecznej w oparciu o
analizę lokalnej sytuacji społecznej i
demograficznej dokonywana przez samorządy;
• Sporządzanie przez oceny województwa,
uwzględniającej kwestie i problemy społeczne
wynikające z przyjętej strategii

Budowanie pomostów
• Pobieranie zasiłku okresowego niezależnie od
posiadanego dochodu w sytuacji gdy osoba
podejmuje zatrudnienie,
(wprowadzenie okresu przejściowego dla osób, które
podejmują próbę zmiany swojej sytuacji życiowej) –
przez 2 miesiące nie częściej niż raz na dwa lata.

• Przyznawanie zasiłku celowego na realizację
postanowień kontraktu socjalnego.
• Tworzenie zespołów pracy socjalnej i integracji
społecznej.

Nowe kryteria uprawniające do świadczeń

• Od 1 października w pomocy społecznej
obowiązują nowe kryteria dochodowe
- 542 złote dla osoby samotnie
gospodarującej;
- 456 złotych na osobę w rodzinie.
Spowoduje to wejście do pomocy społecznej nowych klientów,
nie posiadających do tej pory uprawnień do świadczeń.

Nowe wyzwania

• Wzmacnianie kooperacji pomiędzy
powiatowymi urzędami pracy a ośrodkami
pomocy społecznej;
• Podniesienie skuteczności instrumentów i
narzędzi służących aktywnej integracji i
powrotowi na rynek pracy


Slide 5

Metodologia wspierania rozwoju społecznego
w kontekście wdrażania wojewódzkiej
strategii polityki społecznej – uwzględniająca
partycypacyjne uczestnictwo w procesie
Zuzanna Grabusińska
Białystok grudzień 2012 r.

Plan wystąpienia

• - strategie –priorytetowe zadania wynikające z
uzewnętrzniających się kwestii społecznych –
wielosektorowość polityki społecznej
• - strategia rozwoju regionalnego ;
• - obszary negocjacji ze strona rządową;
• - partycypacja procesu tworzenia i realizacji strategii;
• - realizacja strategii z punktu widzenia zadań pomocy
i integracji społecznej- aktywna integracja społeczna,
niwelowanie procesu wykluczenia społecznego.

Polityka społeczna
Szeroko zdefiniowana polityka społeczna stanowi
kluczowy element wszelkich działań państwa i jego
instytucji, mających na celu kształtowanie warunków
życia społeczeństwa oraz służących realizacji zasady
sprawiedliwości społecznej. Dążąc do osiągnięcia jak
największej skuteczności działań publicznych w tej
sferze należy traktować politykę społeczną na zasadach
równości, komplementarności i synergii z polityką
gospodarczą.

Jednocześnie polityka społeczna tradycyjnie jest
kształtowana w odpowiedzi na aktualne oraz
prognozowane kwestie społeczne. Tym samym
polityka społeczna nabiera coraz większego znaczenia
w obliczu wyzwań społeczno – gospodarczych,
określanych przede wszystkim przez pryzmat zmian
demograficznych oraz kryzysu ekonomicznego.

Polityka społeczna

Polska polityka społeczna, realizując cele
związane z budowaniem dobrostanu
społeczeństwa polskiego, wpisuje się
jednocześnie w proces wdrażania europejskiej
polityki społecznej.

Polityka społeczna

Polska polityka społeczna, realizując cele
związane z budowaniem dobrostanu
społeczeństwa polskiego, wpisuje się
jednocześnie w proces wdrażania europejskiej
polityki społecznej.

Polityka Społeczna

Główne kierunki strategiczne polityk Unii
Europejskiej, w tym szeroko rozumianej polityki
społecznej, zostały określone w Strategii „Europa
2020”,która jest nowym, długookresowym
programem rozwoju społeczno-gospodarczego
UE, zastępując obowiązującą od 2000 r.,
zmodyfikowaną pięć lat później, Strategię
Lizbońską

Polityka Społeczna
Strategia „Europa 2020” znaczną wagę przykłada do
wyzwań związanych z poprawą warunków życia i pracy
obywateli UE, a zwłaszcza podniesienia poziomu i
jakości zatrudnienia oraz ograniczenia ubóstwa i
wykluczenia społecznego. Jednocześnie nie rezygnuje z
przyjętego w Lizbonie generalnego celu modernizacji w
kierunku innowacyjnej gospodarki opartej na wiedzy.

Polityka Społeczna
Strategia „Europa 2020” znaczną wagę przykłada do
wyzwań związanych z poprawą warunków życia i pracy
obywateli UE, a zwłaszcza podniesienia poziomu i
jakości zatrudnienia oraz ograniczenia ubóstwa i
wykluczenia społecznego. Jednocześnie nie rezygnuje z
przyjętego w Lizbonie generalnego celu modernizacji w
kierunku innowacyjnej gospodarki opartej na wiedzy.

Aktualna polityka społeczna
W celu osiągnięcia powyższych wyzwań zaproponowano trzy
podstawowe, wzajemnie wzmacniające się priorytety :
• wzrost inteligentny – rozwój oparty na wiedzy i innowacjach,
• wzrost zrównoważony – promowanie gospodarki efektywniej
wykorzystującej zasoby, przyjaznej środowisku, a zarazem
konkurencyjnej,
• wzrost sprzyjający włączeniu społecznemu (wzrost
integrujący społecznie) – wzmacnianie gospodarki
charakteryzującej się wysokim zatrudnieniem oraz spójnością
ekonomiczną, społeczną i terytorialną.

Otwarta metoda koordynacji
Strategia Europa 2020 wyznacza konkretne cele ilościowe,
umożliwiające monitorowanie postępów w realizacji ww.
priorytetów. Dwa z tych celów dotyczą bezpośrednio polityki
zatrudnienia i polityki społecznej, tj.:
• osiągnięcie wskaźnika zatrudnienia kobiet i mężczyzn w wieku
20-64 lat na poziomie 75%;
• wspieranie integracji społecznej, szczególnie poprzez redukcję
ubóstwa, zmierzając do wydźwignięcia z ubóstwa lub
wykluczenia społecznego 20 milionów obywateli UE.

Cele nadrzędne OMK dla zabezpieczenia społecznego i
integracji społecznej powinny promować:

spójność społeczna, równość mężczyzn i kobiet
oraz równość szans wszystkich obywateli;
koordynację podejmowanych działań z celami
Strategii Lizbońskiej oraz celami Strategii
Zrównoważonego Rozwoju UE;
Dobre rządzenie, przejrzystość i zaangażowanie
wszelkich podmiotów w projektowanie, wdrażanie i
monitorowanie polityki
1)„...Gdy mówimy o aktywnej integracji, to należy przez to rozumieć nasze aktywne podejście
proponujące szereg rozmaitych i nieszablonowych działań (czy tylko pomocy społecznej? JG)
obejmujących całokształt potencjału człowieka, a nie wyłącznie kwestię zatrudnienia. Z drugiej zaś
strony, aktywna integracja zakłada pełną aktywność człowieka w tym procesie...) – Cezary
Miżejewski „Aktywna integracja - nowa formuła pomocy społecznej”
http://zalaczniki.ops.pl/dz1/aktywna_integracja2009.doc.

Modernizacja społeczeństwa (rozumianego jako ogół ludzi
pozostających we wzajemnych stosunkach
wynikających z warunków życia, podziału pracy i
udziału w życiu kulturalnym; też: ogół obywateli
danego okręgu, miasta itp.) definiowana przez
polityków obejmuje m.in. projektowanie i realizację
polityk społecznych. Możemy się jej biernie przyglądać i
być traktowanymi jak zasoby, przedmioty, jak petenci.
Ale możemy stać się również podmiotami tych zmian
organizując się w ramach społeczeństwa obywatelskiego i
uczestnicząc w procesach politycznych. Możemy, choć nie
znaczy, że musimy być podmiotami świadomymi,
gotowymi wziąć sprawy w swoje ręce, ze swoją wizją,
pasją i przekonaniem.

Czym jest polityka?
Politykę planuje się i realizuje w danym kręgu
kulturowym, określonym językiem, w oparciu
o przyjęty na gruncie dominującej filozofii
sposób widzenia rzeczywistości w danej
dziedzinie, z wykorzystaniem zasobów
przeznaczonych na jej realizację, w którym
dają się określić modele funkcjonowania
jednostki w społeczeństwie, modele
funkcjonowania społeczeństwa, a także modele
instytucji publicznych determinujące priorytety
polityki społecznej…będące punktem wyjścia
dla projektowania i realizacji polityki.

Współczesne problemy i wyzwania socjalne wymuszają
reorganizację polityki społecznej / pomocy społecznej
•

Demografia

•

Przed nami pytania o :

•

Migracje i wielokulturowość

1. Skuteczność i efektywność tradycyjnego
państwa opiekuńczego

•

Bezrobocie i niskie zatrudnienie

2. O model instytucjonalny usług społecznych

•

Ubóstwo i wykluczenie społeczne

3. O najlepsze rozwiązania w polityce aktywizacji i
integracji społecznej

•

Pomoc i integracja społeczna
4. Poszukiwanie nowych paradygmatów i modeli

•

Edukacja

•

Równość szans (w tym gender)

•

Zdrowie i Niepełnosprawność

•

Starość i Opieka Długoterminowa

•

15
Stare i nowe patologie

5. Strategię Rozwoju Społecznego w Polsce,
Europie i na świecie
6. Możliwości wielopoziomowej współpracy i
partnerstwa międzysektorowego

Nowe paradygmaty polityki społecznej
 w kierunku większej współpracy
• Partycypacyjny a nie
resortowy model kreowania
polityki społecznej
• Wielopoziomowe
zarządzanie polityką
społeczną

• Państwo angażujące a nie
państwo dyscyplinujące

• Aktywna a nie pasywna polityka
społeczna

• Wielosektorowa i partnerska a
nie państwowa polityka
społeczna
• Samorządowa i obywatelska a
nie centralna polityka społeczna

• Zintegrowane usługi społeczne
• Państwo sieci a nie hierarchii
zamiast separatystycznych usług
lub świadczeń socjalnych
Neosolidarność 
Subsydiarność 
• Od opieki społecznej poprzez
Partnerstwo 
pomoc do integracji społecznej

Polityka Społeczna
Nadrzędny cel społeczny Strategii Europa 2020 (czyli
ograniczenia ubóstwa i wykluczenia społecznego) zainicjowana
„Europejska Platforma Przeciw Ubóstwu i Wykluczeniu
Społecznemu” – stanowiąca swoisty kompleksowy
program europejski, dążący do zapewnienia spójności
ekonomicznej, społecznej i terytorialnej, poprzez
podnoszenie świadomości oraz przestrzegania praw
podstawowych osób ubogich i społecznie
wykluczonych, umożliwiając im życie w godności i
aktywny udział w życiu społecznym

Proces przekazywania funkcji i zadań socjalnych
przez państwo
• Nisko satysfakcjonujący proces przejmowania przez podmioty
odpowiedzialności za kreowanie i realizację polityki społecznej

PAŃSTWO

SAMORZĄD TERYTORIALNY

ORGANIZACJE POZARZĄDOWE

SEKTOR PRYWATNY I GOSPODARKA SPOŁECZNA

RODZINA I GRUPY NIEFORMALNE

Wielosektorowość jako fundament do współpracy
w polityce społecznej (Grewiński 2009)
SEKTOR
PUBLICZNY

Unia
Europejska

Media

Państwo

Partie polityczne
Związki zawodowe, Zrzeszenia
Ruchy społeczne
Lobbyści i grupy interesu,
Eksperci, Grupy wsparcia
Konsorcja,
Partnerstwa wielosektorowe

Organizacje
pozarządowe

Rodziny
i grupy
dysfunkcyjne

Instytucje
biznesowe

SEKTOR
RYNKOWY

Samorząd
terytorialny

Gospodarka
społeczna

SEKTOR
OBYWATELSKI

Public Governance odpowiedzią na deficyt
współpracy?
•

Horyzontalne dzielenie się władzą ze społeczeństwem obywatelskim, społecznością
lokalną

•

Deliberatywne stosunki władza społeczeństwo

•

Partycypacyjny model organizacji wspólnoty lokalnej

•

Rozwój partnerstw wielosektorowych i networks

•

Wielopoziomowe zarządzanie i współdecydowanie obywateli na temat rozwoju
społeczności lokalnej (angażowanie obywateli w przygotowanie Strategii, programów,
projektów ich aktywny udział)

•

Decentralizacja pozioma, sieci i włączanie wszystkich zainteresowanych  Network
Governance

Rodzaje współpracy podmiotów PS
• Wewnątrzbranżowe  OPS, PCPR, ROPS itd..

• Wewnątrzsektorowe  w ramach sektora
publicznego ( z władzą, JST itd., z PSZ, OHP itd.)
• Zewnątrzsektorowe  z NGO’s, biznesem
Kościołem, uczelniami, innymi interesariuszami
• Lokalne, regionalne, krajowe, ponadnarodowe

Przykłady współpracy i partnerstwa międzysektorowe go
podmiotów pomocy i integracji społecznej

1.

Wspólne generowanie strategii społecznych i rozwiązywania
problemów społecznych

2.

Realizacja wspólnych programów i projektów  aktywna integracja
społeczna (POKL, FIO)

3.

Delegowanie zadań i usług przez JST do NGOs i innych sektorów

4.

Finansowanie i dotowanie zadań NGO’s (środki JST, rządowe)

5.

Włączanie aktywnych obywateli poprzez wolontariat

6.

Większa partycypacja samych beneficjentów (także empowerment)

7.

Wykorzystanie dobrych praktyk

8.

Wspólne generowanie innowacyjności społecznej i wartości dodanej

Strategie rozwiązywania problemów społecznych
.

Nadal wiele do zrobienia jeśli chodzi o partycypacyjny model kreowania
tych strategii
.

Wiele strategii pozostaje ciągle na papierze

Niska jakość wielu strategii
Brak świadomości decydentów i wyobraźni strategicznej z obszaru PS

Biska skuteczność i efektywność

Od współpracy przez partnerstwo
do integracji usług społecznych?
• Integracja usług polega na osiąganiu większej koordynacji różnorodnych
służb i świadczeń społecznych w celu poprawy skuteczności i dostępności
świadczeń.
• polega na współpracy, partnerstwie i współdziałaniu różnorodnych
podmiotów polityki społecznej.

• dzięki integracji usług uzyskuje się z jednej strony oszczędności w
wydatkach, z drugiej różnorodne grupy beneficjentów mają ułatwiony
dostęp do pełnej, kompleksowej pomocy społecznej.
• celem integracji usług społecznych jest to, aby klient w jednym miejscu
(na wzór „jednego okienka” przy zakładaniu nowej firmy) otrzymywał
kompleksowe wsparcie, odpowiadające jego różnorodnym potrzebom

Budowanie strategii
• Strategia to teoria i praktyka pokonywania przeciwnika bez
względu na to, czy jest nim bezrobocie, nędza czy faszyzm,
czy jedynie głupota i szkodliwe nawyki. Nie każdy jednak
plan ogólny, który określa jakiś cel, jest strategią.

• Strategia powinna być tak przygotowana, by nie tylko
określała cel, jakim jest rozwiązanie określonych problemów
społecznych (czyli np. poprawa sytuacji ludzi starych,
niepełnosprawnych lub zmiana na lepsze w zakresie
wybranych obszarów życia społecznego np. mieszkalnictwa).
Powinna też określać, w jaki sposób, jakimi drogami tę zmianę
można osiągnąć.

Strategia:

•
•
•
•

Strategia oparta jest na:
wyborze celu działania
wyborze kierunków i celów operacyjnych
koncentracji środków

Podstawowe dokumenty strategiczne
• Długookresowa Strategia Rozwoju Kraju „Polska 2030”;
• Średniookresowa Strategia Rozwoju Kraju „Polska
2020”;
• Strategia Rozwoju Regionalnego - Regionalne Strategie
Rozwoju Regionalnego (faza procedowania);
• Regionalna Strategia Polityki Społecznej;
• Powiatowa Strategia Rozwiązywania Problemów
Społecznych…
• Gminna Strategia Rozwiązywania Problemów
Społecznych…

Przełożenie na poziom krajowy celów
ogólnoeuropejskich
Nowe podejście strategiczne w realizacji polityki społecznej
wpisuje się w

Długookresową Strategię Rozwoju Kraju do 2030
roku.
- poczucie społecznej i indywidualnej odpowiedzialności za
zwalczanie ubóstwa i wykluczenia społecznego;
- umożliwienie działań odpowiadających na potrzeby grup
szczególnego ryzyka;
- modyfikacja systemów ochrony socjalnej, zapewniająca odpowiedni
poziom dochodów

Wyzwania stojące przed strategią regionalną
polityki społecznej

• Spięcie problemów będących wyzwaniem
strategii gminnych i regionalnych;
• Uwzględnienie interesów poszczególnych
instytucji i społeczności
• Uspołecznienie procesu tworzenia,
monitorowanie realizacji i modyfikacji
strategii regionalnej.

Podstawowe zasady strategii

• ekonomia sił i środków potrzebnych do
prowadzenia „walki” (ocena ilości i jakości
zasobów ludzkich, materialnych i finansowych
oraz ich rezerw na wypadek przedłużania się
działań lub konieczności ich intensyfikacji)
• zespolenie wysiłków (odnosi się to do organizacji i
sposobu przygotowań sił, tzn. ludzi, środków,
pieniędzy)
• zachowanie swobody działań w sytuacjach
krytycznych
• inicjatywa w sytuacjach nieprzewidzianych.

Metodologia budowania strategii

• Ze strategią ściśle łączy się taktyka. Rozumiana
jako metoda postępowania, umiejętność
„dozowania” sił i środków w sposób
odpowiedni do osiągnięcia zamierzonych w
strategii celów.

Zasady rządzące polityka społeczną
•
•
•
•
•
•
•
•

zasada pomocniczości,
zasada efektów odłożonych w czasie,
zasada szerokiego zasięgu skutków,
zasada akceptacji społecznej,
zasada kontroli społecznej,
zasada aktywności, zaangażowania społecznego,
zasada kompleksowości i sprzężenia zwrotnego,
zasada pozornego altruizmu (pomoc tzw.
osobom wykluczonym w interesie osób
niewykluczonych).

Schemat strategii

Na strategię składa się:
• diagnoza,
• cel strategiczny (ogólny),
• cele szczegółowe (operacyjne),
• metody realizacji celu,

Logiczne ramy strategii
wczoraj – dziś – jutro
diagnoza statystyki – problem, potrzeby, zasoby - harmonogram –cele - wizja

Drabina partycypacji społecznej
• Kreowanie świadomości
społecznej;

• Angażowanie
mieszkańców;

Uświadamianie podejmowanych
działań

Angażowanie mieszkańców w proces
aby uwzględnić ich punkt widzenia i
obawy

• Edukowanie społeczności
lokalnej;
Przekazywanie informacji dla lepszego
zrozumienia podejmowanych działań

• Zbieranie opinii;
Uzyskanie opinii społecznych na temat
problemów/ decyzji /alternatywnych
rzwiązań

• Partnerstwo.
Przekazanie podejmowania decyzji
grupom lub partnerom społecznym

Partycypacja społeczna
• Na pierwszym, najniższym, pułapie stosowane jest kształtowanie
świadomości społecznej poprzez pełną, regularną i obligatoryjną
informację o zamierzeniach władz - społeczność często posiada
jedynie wiedzę dotyczącą ogólnie formułowanych realizowanych
celów, podczas gdy należy prowadzić edukację zbiorowości, mogącą
prowadzić do internalizacji procesu (jego potencjalni uczestnicy,
nabywając wiedzę, przekonują się, poznają sposób i efektywność
prezentowanej metody).
• Na wyższym poziomie partycypacji społeczność może wyrażać
wątpliwości i korygować propozycje, tworząc opinie uwzględniane
przez realizatorów.
• Najwyższy poziom partycypacji i pełne partnerstwo następuje
jednak dopiero wtedy, gdy społeczność ma realny wpływ na proces
decyzyjny.

Niektóre tezy dokumentu „Polska 2030”
Raport Polska 2030 jest efektem prac Zespołu Doradców Strategicznych Prezesa
Rady Ministrów. Redaktorem naukowym opracowania jest minister Michał Boni.

Polska należy do tych państw członkowskich Unii Europejskiej, w
których istnieje największe zagrożenie ubóstwem. Zagrożenie
ubóstwem rośnie wraz z liczbą dzieci w gospodarstwach domowych.
Analiza sytuacji gospodarstw domowych pokazuje, że ubóstwo dzieci
jest nierozerwalnie związane z ubóstwem rodziców. Po okresie
wzrostu zagrożenia ubóstwem, w ostatnich latach
obserwowaliśmy poprawę sytuacji, choć rozprzestrzeniający
się także na Polskę światowy kryzys gospodarczy nie
pozostanie prawdopodobnie bez wpływu na ten pozytywny
kierunek przemian.
(warto zauważyć, iż treść dokumentu nie odnosi się do
możliwych stanów w przyszłości, np. nie przygotowuje Polski
do ewent. katastrofy finansowej, gospodarczej, bytowej...)

W perspektywie kolejnych kilkunastu lat zwiększy się zagrożenie
ubóstwem gospodarstw domowych z osobami starszymi.
Grupą szczególnie narażoną na ubóstwo są rodziny wielodzietne oraz
rodziny zamieszkujące na wsi.
Zagrożenie ubóstwem w Polsce ma charakter wyspowy.
Świadczenia rodzinne oraz związane z wykluczeniem
społecznym (w tym dodatki mieszkaniowe) są najlepiej
dystrybuowane pod względem wsparcia dla osób zagrożonych
ubóstwem.
Transfery społeczne udzielane w ramach wsparcia rodzin
zagrożonych ubóstwem (szczególnie mających dzieci) są na
bardzo niskim poziomie.

Jeśli do 2030 r. Polska ma stworzyć państwo nowoczesne nie tylko
w wymiarze ekonomicznym, lecz także społecznym, konieczna jest
daleko idąca rewizja obowiązującego obecnie modelu polityki
społecznej. Konieczne jest „przestawienie zwrotnicy”, tak aby z
jednej strony umożliwiać grupom społecznym, obecnie narażonym
na wykluczenie, integrację społeczną, z drugiej zaś przygotować
się na nowe oblicza wykluczenia, jakie będą pojawiać się w
kolejnych latach. Będzie się to jednak wiązało z odejściem od
obecnego modelu opartego na powszechności świadczeń na niskim
poziomie, jako alternatywy dla zatrudnienia, w kierunku modelu, w
którym kluczową rolę odgrywa świadczenie pracy, a być może także
ze zmianą z panoptycznego na empowermentowy model pomocy
społecznej wyrastający z poszanowania i ochrony godności człowieka
wymagającego wsparcia.

W ramach tak pojmowanej spójności społecznej wydobywanie
potencjałów osób z deficytami i dysfunkcjami polega przede
wszystkim na tworzeniu odpowiednich do tego warunków, np. na
usuwaniu barier w dostępie do rynku pracy, inwestycjach w edukację,
obejmowaniu większej liczby ludzi aktywnymi instrumentami
polityki społecznej, tworzeniu instytucjonalnych i dochodowych
systemów wsparcia. Kluczowe jest tu zapewnianie osobom
wykluczonym realnego dostępu do usług społecznych, aby z tego
tytułu nie traciły szans rozwoju. Sukces takiego podejścia nie jest
możliwy bez znalezienia konsensu między różnymi rodzajami
transferów społecznych. Pierwszeństwo mają formy wsparcia, które
zwiększają aktywność otrzymujących je beneficjentów, rozwiązują
rzeczywiste problemy i elastycznie reagują na zmianę sytuacji.
Oznacza to zmianę priorytetów, co spotka się z oporem beneficjentów
obecnie funkcjonującego systemu.

Pomoc Społeczna
Szczególne znaczenie mają inicjatywy z zakresu aktywnej
integracji, ułatwiania dostępu do niedrogich, trwałych
oraz wysokiej jakości usług społecznych, wspierania
instytucji otoczenia ekonomii społecznej oraz samych
instytucji ekonomii społecznej, służące aktywizacji
lokalnych społeczności, w tym w szczególności
społeczności marginalizowanych.
Dylemat - jak realizować te inicjatywy w obecnej sytuacji
gospodarczej Europy i podejmowanych programach
oszczędności budżetowych. Sytuacja ta generuje pytanie
o taki sposób wdrażania programów oszczędnościowych,
aby były zrównoważone, sprawiedliwie rozłożone oraz
aby chroniły grupy najsłabsze.
Jednym ze sposobów działania to rozwijanie
innowacyjnego podejścia do polityki społecznej.

Rola pomocy społecznej
Dlatego …
Niezbędne jest dążenie do uproszczenia zasad
korzystania z usług pomocy społecznej oraz
standaryzacja i poprawa ich jakości. Działania te
muszą zostać połączone ze wspieraniem aktywności
osób korzystających z pomocy społecznej oraz
zachętami do większego uczestnictwa w procesie
powrotu na rynek pracy.

Wyzwania pomocy społecznej
Pomoc społeczna w czasach kryzysów i zmian tradycyjnie
musi zmierzyć się z rolą systemu buforowego, przed którym
stawia się wyzwania zniwelowania negatywnych skutków
społeczno – ekonomicznych zaistniałej sytuacji
gospodarczej. Rola ta wymaga zarówno obsługi większej
liczby świadczeniobiorców, jak i poszerzenia katalogu
oferowanych świadczeń, usług i programów pomocy.
Sytuacja taka implikuje konieczność zwiększonych inwestycji
w sektor usług socjalnych, w tym kompleksowe wsparcie dla
kształcenia nowoczesnych kadr pomocy społecznej.

Wyzwania pomocy społecznej
Wyzwania demograficzne stanowią drugi filar czynników
implikujących nowoczesne podejście. Starzenie się
społeczeństwa będzie generować, w perspektywie roku 2020,
wyzwania związane z dynamicznie rosnącą liczbą osób w
podeszłym wieku. Sytuacja ta powinna być traktowana nie jako
zagrożenie dla wielu sfer życia gospodarczego i społecznego, ale
jako konieczność rozwoju niosąca ze sobą potencjał rozwojowy
np. rozwój nowych sektorów usług czy aktywność osób starszych.
Oznacza to konieczność z jednej strony zbudowania systemu
wspierającego osoby starsze w decyzji o pozostaniu aktywnym
społecznie i zawodowo, a z drugiej rozwoju różnego rodzaju
usług przeznaczonych dla osób starszych z ograniczoną
samodzielnością i niesamodzielnych min. usług opieki
długoterminowej;

…

W celu poprawy jakości i poziomu życia osób
starszych dla godnego starzenia się należy
podejmować działania umożliwiające
zagospodarowanie potencjału społecznozawodowego osób starszych, dla pełnienia przez
nich ról społecznych w życiu publicznym.
(rozwój zróżnicowanych form aktywności społecznej,
upowszechnianie wolontariatu, partycypacji w procesach
decyzyjnych, zwiększenie dostępności do usług społecznych).

Kontynuacja działań
– Wspieranie osób w ich integracji społecznej i
aktywności;
– Dostarczanie narzędzi dla integracji;
– Indywidualne podejście / Oferta dostosowana do
specyficznych potrzeb; upowszechnianie kontraktów
socjalnych; przerywanie „dziedziczenia” biedy i
bierności;
– Zwiększanie kooperacji pomoc społecznej z rynkiem
pracy.

Pomoc społeczna

• Zmiany wewnątrz pomocy społecznej
• nowe podejście do klienta pomocy społecznej,
• Prace nad nowym modelem pomocy społecznej

• Zmiany w otoczeniu pomocy społecznej
• Prace nad modyfikowaniem podejścia do osób
pozostających bez pracy (zmiany po stronie
instrumentów rynku pracy
• Wyodrębnienie polityki senioralnej

Ostatnie zmiany... Wzmocnienie przepisów dotyczących współdziałania

• Brak współdziałania z pracownikiem socjalnym w
rozwiązywaniu trudnej sytuacji życiowej, odmowa
zawarcia kontraktu socjalnego, niedotrzymanie jego
postanowień, nieuzasadniona odmowa podjęcia
zatrudnienia przez osobę bezrobotną, odmowa
podjęcia leczenia odwykowego może stanowić
podstawę do nieudzielenia pomocy;

...
• Ocena zasobów pomocy społecznej w oparciu o
analizę lokalnej sytuacji społecznej i
demograficznej dokonywana przez samorządy;
• Sporządzanie przez oceny województwa,
uwzględniającej kwestie i problemy społeczne
wynikające z przyjętej strategii

Budowanie pomostów
• Pobieranie zasiłku okresowego niezależnie od
posiadanego dochodu w sytuacji gdy osoba
podejmuje zatrudnienie,
(wprowadzenie okresu przejściowego dla osób, które
podejmują próbę zmiany swojej sytuacji życiowej) –
przez 2 miesiące nie częściej niż raz na dwa lata.

• Przyznawanie zasiłku celowego na realizację
postanowień kontraktu socjalnego.
• Tworzenie zespołów pracy socjalnej i integracji
społecznej.

Nowe kryteria uprawniające do świadczeń

• Od 1 października w pomocy społecznej
obowiązują nowe kryteria dochodowe
- 542 złote dla osoby samotnie
gospodarującej;
- 456 złotych na osobę w rodzinie.
Spowoduje to wejście do pomocy społecznej nowych klientów,
nie posiadających do tej pory uprawnień do świadczeń.

Nowe wyzwania

• Wzmacnianie kooperacji pomiędzy
powiatowymi urzędami pracy a ośrodkami
pomocy społecznej;
• Podniesienie skuteczności instrumentów i
narzędzi służących aktywnej integracji i
powrotowi na rynek pracy


Slide 6

Metodologia wspierania rozwoju społecznego
w kontekście wdrażania wojewódzkiej
strategii polityki społecznej – uwzględniająca
partycypacyjne uczestnictwo w procesie
Zuzanna Grabusińska
Białystok grudzień 2012 r.

Plan wystąpienia

• - strategie –priorytetowe zadania wynikające z
uzewnętrzniających się kwestii społecznych –
wielosektorowość polityki społecznej
• - strategia rozwoju regionalnego ;
• - obszary negocjacji ze strona rządową;
• - partycypacja procesu tworzenia i realizacji strategii;
• - realizacja strategii z punktu widzenia zadań pomocy
i integracji społecznej- aktywna integracja społeczna,
niwelowanie procesu wykluczenia społecznego.

Polityka społeczna
Szeroko zdefiniowana polityka społeczna stanowi
kluczowy element wszelkich działań państwa i jego
instytucji, mających na celu kształtowanie warunków
życia społeczeństwa oraz służących realizacji zasady
sprawiedliwości społecznej. Dążąc do osiągnięcia jak
największej skuteczności działań publicznych w tej
sferze należy traktować politykę społeczną na zasadach
równości, komplementarności i synergii z polityką
gospodarczą.

Jednocześnie polityka społeczna tradycyjnie jest
kształtowana w odpowiedzi na aktualne oraz
prognozowane kwestie społeczne. Tym samym
polityka społeczna nabiera coraz większego znaczenia
w obliczu wyzwań społeczno – gospodarczych,
określanych przede wszystkim przez pryzmat zmian
demograficznych oraz kryzysu ekonomicznego.

Polityka społeczna

Polska polityka społeczna, realizując cele
związane z budowaniem dobrostanu
społeczeństwa polskiego, wpisuje się
jednocześnie w proces wdrażania europejskiej
polityki społecznej.

Polityka społeczna

Polska polityka społeczna, realizując cele
związane z budowaniem dobrostanu
społeczeństwa polskiego, wpisuje się
jednocześnie w proces wdrażania europejskiej
polityki społecznej.

Polityka Społeczna

Główne kierunki strategiczne polityk Unii
Europejskiej, w tym szeroko rozumianej polityki
społecznej, zostały określone w Strategii „Europa
2020”,która jest nowym, długookresowym
programem rozwoju społeczno-gospodarczego
UE, zastępując obowiązującą od 2000 r.,
zmodyfikowaną pięć lat później, Strategię
Lizbońską

Polityka Społeczna
Strategia „Europa 2020” znaczną wagę przykłada do
wyzwań związanych z poprawą warunków życia i pracy
obywateli UE, a zwłaszcza podniesienia poziomu i
jakości zatrudnienia oraz ograniczenia ubóstwa i
wykluczenia społecznego. Jednocześnie nie rezygnuje z
przyjętego w Lizbonie generalnego celu modernizacji w
kierunku innowacyjnej gospodarki opartej na wiedzy.

Polityka Społeczna
Strategia „Europa 2020” znaczną wagę przykłada do
wyzwań związanych z poprawą warunków życia i pracy
obywateli UE, a zwłaszcza podniesienia poziomu i
jakości zatrudnienia oraz ograniczenia ubóstwa i
wykluczenia społecznego. Jednocześnie nie rezygnuje z
przyjętego w Lizbonie generalnego celu modernizacji w
kierunku innowacyjnej gospodarki opartej na wiedzy.

Aktualna polityka społeczna
W celu osiągnięcia powyższych wyzwań zaproponowano trzy
podstawowe, wzajemnie wzmacniające się priorytety :
• wzrost inteligentny – rozwój oparty na wiedzy i innowacjach,
• wzrost zrównoważony – promowanie gospodarki efektywniej
wykorzystującej zasoby, przyjaznej środowisku, a zarazem
konkurencyjnej,
• wzrost sprzyjający włączeniu społecznemu (wzrost
integrujący społecznie) – wzmacnianie gospodarki
charakteryzującej się wysokim zatrudnieniem oraz spójnością
ekonomiczną, społeczną i terytorialną.

Otwarta metoda koordynacji
Strategia Europa 2020 wyznacza konkretne cele ilościowe,
umożliwiające monitorowanie postępów w realizacji ww.
priorytetów. Dwa z tych celów dotyczą bezpośrednio polityki
zatrudnienia i polityki społecznej, tj.:
• osiągnięcie wskaźnika zatrudnienia kobiet i mężczyzn w wieku
20-64 lat na poziomie 75%;
• wspieranie integracji społecznej, szczególnie poprzez redukcję
ubóstwa, zmierzając do wydźwignięcia z ubóstwa lub
wykluczenia społecznego 20 milionów obywateli UE.

Cele nadrzędne OMK dla zabezpieczenia społecznego i
integracji społecznej powinny promować:

spójność społeczna, równość mężczyzn i kobiet
oraz równość szans wszystkich obywateli;
koordynację podejmowanych działań z celami
Strategii Lizbońskiej oraz celami Strategii
Zrównoważonego Rozwoju UE;
Dobre rządzenie, przejrzystość i zaangażowanie
wszelkich podmiotów w projektowanie, wdrażanie i
monitorowanie polityki
1)„...Gdy mówimy o aktywnej integracji, to należy przez to rozumieć nasze aktywne podejście
proponujące szereg rozmaitych i nieszablonowych działań (czy tylko pomocy społecznej? JG)
obejmujących całokształt potencjału człowieka, a nie wyłącznie kwestię zatrudnienia. Z drugiej zaś
strony, aktywna integracja zakłada pełną aktywność człowieka w tym procesie...) – Cezary
Miżejewski „Aktywna integracja - nowa formuła pomocy społecznej”
http://zalaczniki.ops.pl/dz1/aktywna_integracja2009.doc.

Modernizacja społeczeństwa (rozumianego jako ogół ludzi
pozostających we wzajemnych stosunkach
wynikających z warunków życia, podziału pracy i
udziału w życiu kulturalnym; też: ogół obywateli
danego okręgu, miasta itp.) definiowana przez
polityków obejmuje m.in. projektowanie i realizację
polityk społecznych. Możemy się jej biernie przyglądać i
być traktowanymi jak zasoby, przedmioty, jak petenci.
Ale możemy stać się również podmiotami tych zmian
organizując się w ramach społeczeństwa obywatelskiego i
uczestnicząc w procesach politycznych. Możemy, choć nie
znaczy, że musimy być podmiotami świadomymi,
gotowymi wziąć sprawy w swoje ręce, ze swoją wizją,
pasją i przekonaniem.

Czym jest polityka?
Politykę planuje się i realizuje w danym kręgu
kulturowym, określonym językiem, w oparciu
o przyjęty na gruncie dominującej filozofii
sposób widzenia rzeczywistości w danej
dziedzinie, z wykorzystaniem zasobów
przeznaczonych na jej realizację, w którym
dają się określić modele funkcjonowania
jednostki w społeczeństwie, modele
funkcjonowania społeczeństwa, a także modele
instytucji publicznych determinujące priorytety
polityki społecznej…będące punktem wyjścia
dla projektowania i realizacji polityki.

Współczesne problemy i wyzwania socjalne wymuszają
reorganizację polityki społecznej / pomocy społecznej
•

Demografia

•

Przed nami pytania o :

•

Migracje i wielokulturowość

1. Skuteczność i efektywność tradycyjnego
państwa opiekuńczego

•

Bezrobocie i niskie zatrudnienie

2. O model instytucjonalny usług społecznych

•

Ubóstwo i wykluczenie społeczne

3. O najlepsze rozwiązania w polityce aktywizacji i
integracji społecznej

•

Pomoc i integracja społeczna
4. Poszukiwanie nowych paradygmatów i modeli

•

Edukacja

•

Równość szans (w tym gender)

•

Zdrowie i Niepełnosprawność

•

Starość i Opieka Długoterminowa

•

15
Stare i nowe patologie

5. Strategię Rozwoju Społecznego w Polsce,
Europie i na świecie
6. Możliwości wielopoziomowej współpracy i
partnerstwa międzysektorowego

Nowe paradygmaty polityki społecznej
 w kierunku większej współpracy
• Partycypacyjny a nie
resortowy model kreowania
polityki społecznej
• Wielopoziomowe
zarządzanie polityką
społeczną

• Państwo angażujące a nie
państwo dyscyplinujące

• Aktywna a nie pasywna polityka
społeczna

• Wielosektorowa i partnerska a
nie państwowa polityka
społeczna
• Samorządowa i obywatelska a
nie centralna polityka społeczna

• Zintegrowane usługi społeczne
• Państwo sieci a nie hierarchii
zamiast separatystycznych usług
lub świadczeń socjalnych
Neosolidarność 
Subsydiarność 
• Od opieki społecznej poprzez
Partnerstwo 
pomoc do integracji społecznej

Polityka Społeczna
Nadrzędny cel społeczny Strategii Europa 2020 (czyli
ograniczenia ubóstwa i wykluczenia społecznego) zainicjowana
„Europejska Platforma Przeciw Ubóstwu i Wykluczeniu
Społecznemu” – stanowiąca swoisty kompleksowy
program europejski, dążący do zapewnienia spójności
ekonomicznej, społecznej i terytorialnej, poprzez
podnoszenie świadomości oraz przestrzegania praw
podstawowych osób ubogich i społecznie
wykluczonych, umożliwiając im życie w godności i
aktywny udział w życiu społecznym

Proces przekazywania funkcji i zadań socjalnych
przez państwo
• Nisko satysfakcjonujący proces przejmowania przez podmioty
odpowiedzialności za kreowanie i realizację polityki społecznej

PAŃSTWO

SAMORZĄD TERYTORIALNY

ORGANIZACJE POZARZĄDOWE

SEKTOR PRYWATNY I GOSPODARKA SPOŁECZNA

RODZINA I GRUPY NIEFORMALNE

Wielosektorowość jako fundament do współpracy
w polityce społecznej (Grewiński 2009)
SEKTOR
PUBLICZNY

Unia
Europejska

Media

Państwo

Partie polityczne
Związki zawodowe, Zrzeszenia
Ruchy społeczne
Lobbyści i grupy interesu,
Eksperci, Grupy wsparcia
Konsorcja,
Partnerstwa wielosektorowe

Organizacje
pozarządowe

Rodziny
i grupy
dysfunkcyjne

Instytucje
biznesowe

SEKTOR
RYNKOWY

Samorząd
terytorialny

Gospodarka
społeczna

SEKTOR
OBYWATELSKI

Public Governance odpowiedzią na deficyt
współpracy?
•

Horyzontalne dzielenie się władzą ze społeczeństwem obywatelskim, społecznością
lokalną

•

Deliberatywne stosunki władza społeczeństwo

•

Partycypacyjny model organizacji wspólnoty lokalnej

•

Rozwój partnerstw wielosektorowych i networks

•

Wielopoziomowe zarządzanie i współdecydowanie obywateli na temat rozwoju
społeczności lokalnej (angażowanie obywateli w przygotowanie Strategii, programów,
projektów ich aktywny udział)

•

Decentralizacja pozioma, sieci i włączanie wszystkich zainteresowanych  Network
Governance

Rodzaje współpracy podmiotów PS
• Wewnątrzbranżowe  OPS, PCPR, ROPS itd..

• Wewnątrzsektorowe  w ramach sektora
publicznego ( z władzą, JST itd., z PSZ, OHP itd.)
• Zewnątrzsektorowe  z NGO’s, biznesem
Kościołem, uczelniami, innymi interesariuszami
• Lokalne, regionalne, krajowe, ponadnarodowe

Przykłady współpracy i partnerstwa międzysektorowe go
podmiotów pomocy i integracji społecznej

1.

Wspólne generowanie strategii społecznych i rozwiązywania
problemów społecznych

2.

Realizacja wspólnych programów i projektów  aktywna integracja
społeczna (POKL, FIO)

3.

Delegowanie zadań i usług przez JST do NGOs i innych sektorów

4.

Finansowanie i dotowanie zadań NGO’s (środki JST, rządowe)

5.

Włączanie aktywnych obywateli poprzez wolontariat

6.

Większa partycypacja samych beneficjentów (także empowerment)

7.

Wykorzystanie dobrych praktyk

8.

Wspólne generowanie innowacyjności społecznej i wartości dodanej

Strategie rozwiązywania problemów społecznych
.

Nadal wiele do zrobienia jeśli chodzi o partycypacyjny model kreowania
tych strategii
.

Wiele strategii pozostaje ciągle na papierze

Niska jakość wielu strategii
Brak świadomości decydentów i wyobraźni strategicznej z obszaru PS

Biska skuteczność i efektywność

Od współpracy przez partnerstwo
do integracji usług społecznych?
• Integracja usług polega na osiąganiu większej koordynacji różnorodnych
służb i świadczeń społecznych w celu poprawy skuteczności i dostępności
świadczeń.
• polega na współpracy, partnerstwie i współdziałaniu różnorodnych
podmiotów polityki społecznej.

• dzięki integracji usług uzyskuje się z jednej strony oszczędności w
wydatkach, z drugiej różnorodne grupy beneficjentów mają ułatwiony
dostęp do pełnej, kompleksowej pomocy społecznej.
• celem integracji usług społecznych jest to, aby klient w jednym miejscu
(na wzór „jednego okienka” przy zakładaniu nowej firmy) otrzymywał
kompleksowe wsparcie, odpowiadające jego różnorodnym potrzebom

Budowanie strategii
• Strategia to teoria i praktyka pokonywania przeciwnika bez
względu na to, czy jest nim bezrobocie, nędza czy faszyzm,
czy jedynie głupota i szkodliwe nawyki. Nie każdy jednak
plan ogólny, który określa jakiś cel, jest strategią.

• Strategia powinna być tak przygotowana, by nie tylko
określała cel, jakim jest rozwiązanie określonych problemów
społecznych (czyli np. poprawa sytuacji ludzi starych,
niepełnosprawnych lub zmiana na lepsze w zakresie
wybranych obszarów życia społecznego np. mieszkalnictwa).
Powinna też określać, w jaki sposób, jakimi drogami tę zmianę
można osiągnąć.

Strategia:

•
•
•
•

Strategia oparta jest na:
wyborze celu działania
wyborze kierunków i celów operacyjnych
koncentracji środków

Podstawowe dokumenty strategiczne
• Długookresowa Strategia Rozwoju Kraju „Polska 2030”;
• Średniookresowa Strategia Rozwoju Kraju „Polska
2020”;
• Strategia Rozwoju Regionalnego - Regionalne Strategie
Rozwoju Regionalnego (faza procedowania);
• Regionalna Strategia Polityki Społecznej;
• Powiatowa Strategia Rozwiązywania Problemów
Społecznych…
• Gminna Strategia Rozwiązywania Problemów
Społecznych…

Przełożenie na poziom krajowy celów
ogólnoeuropejskich
Nowe podejście strategiczne w realizacji polityki społecznej
wpisuje się w

Długookresową Strategię Rozwoju Kraju do 2030
roku.
- poczucie społecznej i indywidualnej odpowiedzialności za
zwalczanie ubóstwa i wykluczenia społecznego;
- umożliwienie działań odpowiadających na potrzeby grup
szczególnego ryzyka;
- modyfikacja systemów ochrony socjalnej, zapewniająca odpowiedni
poziom dochodów

Wyzwania stojące przed strategią regionalną
polityki społecznej

• Spięcie problemów będących wyzwaniem
strategii gminnych i regionalnych;
• Uwzględnienie interesów poszczególnych
instytucji i społeczności
• Uspołecznienie procesu tworzenia,
monitorowanie realizacji i modyfikacji
strategii regionalnej.

Podstawowe zasady strategii

• ekonomia sił i środków potrzebnych do
prowadzenia „walki” (ocena ilości i jakości
zasobów ludzkich, materialnych i finansowych
oraz ich rezerw na wypadek przedłużania się
działań lub konieczności ich intensyfikacji)
• zespolenie wysiłków (odnosi się to do organizacji i
sposobu przygotowań sił, tzn. ludzi, środków,
pieniędzy)
• zachowanie swobody działań w sytuacjach
krytycznych
• inicjatywa w sytuacjach nieprzewidzianych.

Metodologia budowania strategii

• Ze strategią ściśle łączy się taktyka. Rozumiana
jako metoda postępowania, umiejętność
„dozowania” sił i środków w sposób
odpowiedni do osiągnięcia zamierzonych w
strategii celów.

Zasady rządzące polityka społeczną
•
•
•
•
•
•
•
•

zasada pomocniczości,
zasada efektów odłożonych w czasie,
zasada szerokiego zasięgu skutków,
zasada akceptacji społecznej,
zasada kontroli społecznej,
zasada aktywności, zaangażowania społecznego,
zasada kompleksowości i sprzężenia zwrotnego,
zasada pozornego altruizmu (pomoc tzw.
osobom wykluczonym w interesie osób
niewykluczonych).

Schemat strategii

Na strategię składa się:
• diagnoza,
• cel strategiczny (ogólny),
• cele szczegółowe (operacyjne),
• metody realizacji celu,

Logiczne ramy strategii
wczoraj – dziś – jutro
diagnoza statystyki – problem, potrzeby, zasoby - harmonogram –cele - wizja

Drabina partycypacji społecznej
• Kreowanie świadomości
społecznej;

• Angażowanie
mieszkańców;

Uświadamianie podejmowanych
działań

Angażowanie mieszkańców w proces
aby uwzględnić ich punkt widzenia i
obawy

• Edukowanie społeczności
lokalnej;
Przekazywanie informacji dla lepszego
zrozumienia podejmowanych działań

• Zbieranie opinii;
Uzyskanie opinii społecznych na temat
problemów/ decyzji /alternatywnych
rzwiązań

• Partnerstwo.
Przekazanie podejmowania decyzji
grupom lub partnerom społecznym

Partycypacja społeczna
• Na pierwszym, najniższym, pułapie stosowane jest kształtowanie
świadomości społecznej poprzez pełną, regularną i obligatoryjną
informację o zamierzeniach władz - społeczność często posiada
jedynie wiedzę dotyczącą ogólnie formułowanych realizowanych
celów, podczas gdy należy prowadzić edukację zbiorowości, mogącą
prowadzić do internalizacji procesu (jego potencjalni uczestnicy,
nabywając wiedzę, przekonują się, poznają sposób i efektywność
prezentowanej metody).
• Na wyższym poziomie partycypacji społeczność może wyrażać
wątpliwości i korygować propozycje, tworząc opinie uwzględniane
przez realizatorów.
• Najwyższy poziom partycypacji i pełne partnerstwo następuje
jednak dopiero wtedy, gdy społeczność ma realny wpływ na proces
decyzyjny.

Niektóre tezy dokumentu „Polska 2030”
Raport Polska 2030 jest efektem prac Zespołu Doradców Strategicznych Prezesa
Rady Ministrów. Redaktorem naukowym opracowania jest minister Michał Boni.

Polska należy do tych państw członkowskich Unii Europejskiej, w
których istnieje największe zagrożenie ubóstwem. Zagrożenie
ubóstwem rośnie wraz z liczbą dzieci w gospodarstwach domowych.
Analiza sytuacji gospodarstw domowych pokazuje, że ubóstwo dzieci
jest nierozerwalnie związane z ubóstwem rodziców. Po okresie
wzrostu zagrożenia ubóstwem, w ostatnich latach
obserwowaliśmy poprawę sytuacji, choć rozprzestrzeniający
się także na Polskę światowy kryzys gospodarczy nie
pozostanie prawdopodobnie bez wpływu na ten pozytywny
kierunek przemian.
(warto zauważyć, iż treść dokumentu nie odnosi się do
możliwych stanów w przyszłości, np. nie przygotowuje Polski
do ewent. katastrofy finansowej, gospodarczej, bytowej...)

W perspektywie kolejnych kilkunastu lat zwiększy się zagrożenie
ubóstwem gospodarstw domowych z osobami starszymi.
Grupą szczególnie narażoną na ubóstwo są rodziny wielodzietne oraz
rodziny zamieszkujące na wsi.
Zagrożenie ubóstwem w Polsce ma charakter wyspowy.
Świadczenia rodzinne oraz związane z wykluczeniem
społecznym (w tym dodatki mieszkaniowe) są najlepiej
dystrybuowane pod względem wsparcia dla osób zagrożonych
ubóstwem.
Transfery społeczne udzielane w ramach wsparcia rodzin
zagrożonych ubóstwem (szczególnie mających dzieci) są na
bardzo niskim poziomie.

Jeśli do 2030 r. Polska ma stworzyć państwo nowoczesne nie tylko
w wymiarze ekonomicznym, lecz także społecznym, konieczna jest
daleko idąca rewizja obowiązującego obecnie modelu polityki
społecznej. Konieczne jest „przestawienie zwrotnicy”, tak aby z
jednej strony umożliwiać grupom społecznym, obecnie narażonym
na wykluczenie, integrację społeczną, z drugiej zaś przygotować
się na nowe oblicza wykluczenia, jakie będą pojawiać się w
kolejnych latach. Będzie się to jednak wiązało z odejściem od
obecnego modelu opartego na powszechności świadczeń na niskim
poziomie, jako alternatywy dla zatrudnienia, w kierunku modelu, w
którym kluczową rolę odgrywa świadczenie pracy, a być może także
ze zmianą z panoptycznego na empowermentowy model pomocy
społecznej wyrastający z poszanowania i ochrony godności człowieka
wymagającego wsparcia.

W ramach tak pojmowanej spójności społecznej wydobywanie
potencjałów osób z deficytami i dysfunkcjami polega przede
wszystkim na tworzeniu odpowiednich do tego warunków, np. na
usuwaniu barier w dostępie do rynku pracy, inwestycjach w edukację,
obejmowaniu większej liczby ludzi aktywnymi instrumentami
polityki społecznej, tworzeniu instytucjonalnych i dochodowych
systemów wsparcia. Kluczowe jest tu zapewnianie osobom
wykluczonym realnego dostępu do usług społecznych, aby z tego
tytułu nie traciły szans rozwoju. Sukces takiego podejścia nie jest
możliwy bez znalezienia konsensu między różnymi rodzajami
transferów społecznych. Pierwszeństwo mają formy wsparcia, które
zwiększają aktywność otrzymujących je beneficjentów, rozwiązują
rzeczywiste problemy i elastycznie reagują na zmianę sytuacji.
Oznacza to zmianę priorytetów, co spotka się z oporem beneficjentów
obecnie funkcjonującego systemu.

Pomoc Społeczna
Szczególne znaczenie mają inicjatywy z zakresu aktywnej
integracji, ułatwiania dostępu do niedrogich, trwałych
oraz wysokiej jakości usług społecznych, wspierania
instytucji otoczenia ekonomii społecznej oraz samych
instytucji ekonomii społecznej, służące aktywizacji
lokalnych społeczności, w tym w szczególności
społeczności marginalizowanych.
Dylemat - jak realizować te inicjatywy w obecnej sytuacji
gospodarczej Europy i podejmowanych programach
oszczędności budżetowych. Sytuacja ta generuje pytanie
o taki sposób wdrażania programów oszczędnościowych,
aby były zrównoważone, sprawiedliwie rozłożone oraz
aby chroniły grupy najsłabsze.
Jednym ze sposobów działania to rozwijanie
innowacyjnego podejścia do polityki społecznej.

Rola pomocy społecznej
Dlatego …
Niezbędne jest dążenie do uproszczenia zasad
korzystania z usług pomocy społecznej oraz
standaryzacja i poprawa ich jakości. Działania te
muszą zostać połączone ze wspieraniem aktywności
osób korzystających z pomocy społecznej oraz
zachętami do większego uczestnictwa w procesie
powrotu na rynek pracy.

Wyzwania pomocy społecznej
Pomoc społeczna w czasach kryzysów i zmian tradycyjnie
musi zmierzyć się z rolą systemu buforowego, przed którym
stawia się wyzwania zniwelowania negatywnych skutków
społeczno – ekonomicznych zaistniałej sytuacji
gospodarczej. Rola ta wymaga zarówno obsługi większej
liczby świadczeniobiorców, jak i poszerzenia katalogu
oferowanych świadczeń, usług i programów pomocy.
Sytuacja taka implikuje konieczność zwiększonych inwestycji
w sektor usług socjalnych, w tym kompleksowe wsparcie dla
kształcenia nowoczesnych kadr pomocy społecznej.

Wyzwania pomocy społecznej
Wyzwania demograficzne stanowią drugi filar czynników
implikujących nowoczesne podejście. Starzenie się
społeczeństwa będzie generować, w perspektywie roku 2020,
wyzwania związane z dynamicznie rosnącą liczbą osób w
podeszłym wieku. Sytuacja ta powinna być traktowana nie jako
zagrożenie dla wielu sfer życia gospodarczego i społecznego, ale
jako konieczność rozwoju niosąca ze sobą potencjał rozwojowy
np. rozwój nowych sektorów usług czy aktywność osób starszych.
Oznacza to konieczność z jednej strony zbudowania systemu
wspierającego osoby starsze w decyzji o pozostaniu aktywnym
społecznie i zawodowo, a z drugiej rozwoju różnego rodzaju
usług przeznaczonych dla osób starszych z ograniczoną
samodzielnością i niesamodzielnych min. usług opieki
długoterminowej;

…

W celu poprawy jakości i poziomu życia osób
starszych dla godnego starzenia się należy
podejmować działania umożliwiające
zagospodarowanie potencjału społecznozawodowego osób starszych, dla pełnienia przez
nich ról społecznych w życiu publicznym.
(rozwój zróżnicowanych form aktywności społecznej,
upowszechnianie wolontariatu, partycypacji w procesach
decyzyjnych, zwiększenie dostępności do usług społecznych).

Kontynuacja działań
– Wspieranie osób w ich integracji społecznej i
aktywności;
– Dostarczanie narzędzi dla integracji;
– Indywidualne podejście / Oferta dostosowana do
specyficznych potrzeb; upowszechnianie kontraktów
socjalnych; przerywanie „dziedziczenia” biedy i
bierności;
– Zwiększanie kooperacji pomoc społecznej z rynkiem
pracy.

Pomoc społeczna

• Zmiany wewnątrz pomocy społecznej
• nowe podejście do klienta pomocy społecznej,
• Prace nad nowym modelem pomocy społecznej

• Zmiany w otoczeniu pomocy społecznej
• Prace nad modyfikowaniem podejścia do osób
pozostających bez pracy (zmiany po stronie
instrumentów rynku pracy
• Wyodrębnienie polityki senioralnej

Ostatnie zmiany... Wzmocnienie przepisów dotyczących współdziałania

• Brak współdziałania z pracownikiem socjalnym w
rozwiązywaniu trudnej sytuacji życiowej, odmowa
zawarcia kontraktu socjalnego, niedotrzymanie jego
postanowień, nieuzasadniona odmowa podjęcia
zatrudnienia przez osobę bezrobotną, odmowa
podjęcia leczenia odwykowego może stanowić
podstawę do nieudzielenia pomocy;

...
• Ocena zasobów pomocy społecznej w oparciu o
analizę lokalnej sytuacji społecznej i
demograficznej dokonywana przez samorządy;
• Sporządzanie przez oceny województwa,
uwzględniającej kwestie i problemy społeczne
wynikające z przyjętej strategii

Budowanie pomostów
• Pobieranie zasiłku okresowego niezależnie od
posiadanego dochodu w sytuacji gdy osoba
podejmuje zatrudnienie,
(wprowadzenie okresu przejściowego dla osób, które
podejmują próbę zmiany swojej sytuacji życiowej) –
przez 2 miesiące nie częściej niż raz na dwa lata.

• Przyznawanie zasiłku celowego na realizację
postanowień kontraktu socjalnego.
• Tworzenie zespołów pracy socjalnej i integracji
społecznej.

Nowe kryteria uprawniające do świadczeń

• Od 1 października w pomocy społecznej
obowiązują nowe kryteria dochodowe
- 542 złote dla osoby samotnie
gospodarującej;
- 456 złotych na osobę w rodzinie.
Spowoduje to wejście do pomocy społecznej nowych klientów,
nie posiadających do tej pory uprawnień do świadczeń.

Nowe wyzwania

• Wzmacnianie kooperacji pomiędzy
powiatowymi urzędami pracy a ośrodkami
pomocy społecznej;
• Podniesienie skuteczności instrumentów i
narzędzi służących aktywnej integracji i
powrotowi na rynek pracy


Slide 7

Metodologia wspierania rozwoju społecznego
w kontekście wdrażania wojewódzkiej
strategii polityki społecznej – uwzględniająca
partycypacyjne uczestnictwo w procesie
Zuzanna Grabusińska
Białystok grudzień 2012 r.

Plan wystąpienia

• - strategie –priorytetowe zadania wynikające z
uzewnętrzniających się kwestii społecznych –
wielosektorowość polityki społecznej
• - strategia rozwoju regionalnego ;
• - obszary negocjacji ze strona rządową;
• - partycypacja procesu tworzenia i realizacji strategii;
• - realizacja strategii z punktu widzenia zadań pomocy
i integracji społecznej- aktywna integracja społeczna,
niwelowanie procesu wykluczenia społecznego.

Polityka społeczna
Szeroko zdefiniowana polityka społeczna stanowi
kluczowy element wszelkich działań państwa i jego
instytucji, mających na celu kształtowanie warunków
życia społeczeństwa oraz służących realizacji zasady
sprawiedliwości społecznej. Dążąc do osiągnięcia jak
największej skuteczności działań publicznych w tej
sferze należy traktować politykę społeczną na zasadach
równości, komplementarności i synergii z polityką
gospodarczą.

Jednocześnie polityka społeczna tradycyjnie jest
kształtowana w odpowiedzi na aktualne oraz
prognozowane kwestie społeczne. Tym samym
polityka społeczna nabiera coraz większego znaczenia
w obliczu wyzwań społeczno – gospodarczych,
określanych przede wszystkim przez pryzmat zmian
demograficznych oraz kryzysu ekonomicznego.

Polityka społeczna

Polska polityka społeczna, realizując cele
związane z budowaniem dobrostanu
społeczeństwa polskiego, wpisuje się
jednocześnie w proces wdrażania europejskiej
polityki społecznej.

Polityka społeczna

Polska polityka społeczna, realizując cele
związane z budowaniem dobrostanu
społeczeństwa polskiego, wpisuje się
jednocześnie w proces wdrażania europejskiej
polityki społecznej.

Polityka Społeczna

Główne kierunki strategiczne polityk Unii
Europejskiej, w tym szeroko rozumianej polityki
społecznej, zostały określone w Strategii „Europa
2020”,która jest nowym, długookresowym
programem rozwoju społeczno-gospodarczego
UE, zastępując obowiązującą od 2000 r.,
zmodyfikowaną pięć lat później, Strategię
Lizbońską

Polityka Społeczna
Strategia „Europa 2020” znaczną wagę przykłada do
wyzwań związanych z poprawą warunków życia i pracy
obywateli UE, a zwłaszcza podniesienia poziomu i
jakości zatrudnienia oraz ograniczenia ubóstwa i
wykluczenia społecznego. Jednocześnie nie rezygnuje z
przyjętego w Lizbonie generalnego celu modernizacji w
kierunku innowacyjnej gospodarki opartej na wiedzy.

Polityka Społeczna
Strategia „Europa 2020” znaczną wagę przykłada do
wyzwań związanych z poprawą warunków życia i pracy
obywateli UE, a zwłaszcza podniesienia poziomu i
jakości zatrudnienia oraz ograniczenia ubóstwa i
wykluczenia społecznego. Jednocześnie nie rezygnuje z
przyjętego w Lizbonie generalnego celu modernizacji w
kierunku innowacyjnej gospodarki opartej na wiedzy.

Aktualna polityka społeczna
W celu osiągnięcia powyższych wyzwań zaproponowano trzy
podstawowe, wzajemnie wzmacniające się priorytety :
• wzrost inteligentny – rozwój oparty na wiedzy i innowacjach,
• wzrost zrównoważony – promowanie gospodarki efektywniej
wykorzystującej zasoby, przyjaznej środowisku, a zarazem
konkurencyjnej,
• wzrost sprzyjający włączeniu społecznemu (wzrost
integrujący społecznie) – wzmacnianie gospodarki
charakteryzującej się wysokim zatrudnieniem oraz spójnością
ekonomiczną, społeczną i terytorialną.

Otwarta metoda koordynacji
Strategia Europa 2020 wyznacza konkretne cele ilościowe,
umożliwiające monitorowanie postępów w realizacji ww.
priorytetów. Dwa z tych celów dotyczą bezpośrednio polityki
zatrudnienia i polityki społecznej, tj.:
• osiągnięcie wskaźnika zatrudnienia kobiet i mężczyzn w wieku
20-64 lat na poziomie 75%;
• wspieranie integracji społecznej, szczególnie poprzez redukcję
ubóstwa, zmierzając do wydźwignięcia z ubóstwa lub
wykluczenia społecznego 20 milionów obywateli UE.

Cele nadrzędne OMK dla zabezpieczenia społecznego i
integracji społecznej powinny promować:

spójność społeczna, równość mężczyzn i kobiet
oraz równość szans wszystkich obywateli;
koordynację podejmowanych działań z celami
Strategii Lizbońskiej oraz celami Strategii
Zrównoważonego Rozwoju UE;
Dobre rządzenie, przejrzystość i zaangażowanie
wszelkich podmiotów w projektowanie, wdrażanie i
monitorowanie polityki
1)„...Gdy mówimy o aktywnej integracji, to należy przez to rozumieć nasze aktywne podejście
proponujące szereg rozmaitych i nieszablonowych działań (czy tylko pomocy społecznej? JG)
obejmujących całokształt potencjału człowieka, a nie wyłącznie kwestię zatrudnienia. Z drugiej zaś
strony, aktywna integracja zakłada pełną aktywność człowieka w tym procesie...) – Cezary
Miżejewski „Aktywna integracja - nowa formuła pomocy społecznej”
http://zalaczniki.ops.pl/dz1/aktywna_integracja2009.doc.

Modernizacja społeczeństwa (rozumianego jako ogół ludzi
pozostających we wzajemnych stosunkach
wynikających z warunków życia, podziału pracy i
udziału w życiu kulturalnym; też: ogół obywateli
danego okręgu, miasta itp.) definiowana przez
polityków obejmuje m.in. projektowanie i realizację
polityk społecznych. Możemy się jej biernie przyglądać i
być traktowanymi jak zasoby, przedmioty, jak petenci.
Ale możemy stać się również podmiotami tych zmian
organizując się w ramach społeczeństwa obywatelskiego i
uczestnicząc w procesach politycznych. Możemy, choć nie
znaczy, że musimy być podmiotami świadomymi,
gotowymi wziąć sprawy w swoje ręce, ze swoją wizją,
pasją i przekonaniem.

Czym jest polityka?
Politykę planuje się i realizuje w danym kręgu
kulturowym, określonym językiem, w oparciu
o przyjęty na gruncie dominującej filozofii
sposób widzenia rzeczywistości w danej
dziedzinie, z wykorzystaniem zasobów
przeznaczonych na jej realizację, w którym
dają się określić modele funkcjonowania
jednostki w społeczeństwie, modele
funkcjonowania społeczeństwa, a także modele
instytucji publicznych determinujące priorytety
polityki społecznej…będące punktem wyjścia
dla projektowania i realizacji polityki.

Współczesne problemy i wyzwania socjalne wymuszają
reorganizację polityki społecznej / pomocy społecznej
•

Demografia

•

Przed nami pytania o :

•

Migracje i wielokulturowość

1. Skuteczność i efektywność tradycyjnego
państwa opiekuńczego

•

Bezrobocie i niskie zatrudnienie

2. O model instytucjonalny usług społecznych

•

Ubóstwo i wykluczenie społeczne

3. O najlepsze rozwiązania w polityce aktywizacji i
integracji społecznej

•

Pomoc i integracja społeczna
4. Poszukiwanie nowych paradygmatów i modeli

•

Edukacja

•

Równość szans (w tym gender)

•

Zdrowie i Niepełnosprawność

•

Starość i Opieka Długoterminowa

•

15
Stare i nowe patologie

5. Strategię Rozwoju Społecznego w Polsce,
Europie i na świecie
6. Możliwości wielopoziomowej współpracy i
partnerstwa międzysektorowego

Nowe paradygmaty polityki społecznej
 w kierunku większej współpracy
• Partycypacyjny a nie
resortowy model kreowania
polityki społecznej
• Wielopoziomowe
zarządzanie polityką
społeczną

• Państwo angażujące a nie
państwo dyscyplinujące

• Aktywna a nie pasywna polityka
społeczna

• Wielosektorowa i partnerska a
nie państwowa polityka
społeczna
• Samorządowa i obywatelska a
nie centralna polityka społeczna

• Zintegrowane usługi społeczne
• Państwo sieci a nie hierarchii
zamiast separatystycznych usług
lub świadczeń socjalnych
Neosolidarność 
Subsydiarność 
• Od opieki społecznej poprzez
Partnerstwo 
pomoc do integracji społecznej

Polityka Społeczna
Nadrzędny cel społeczny Strategii Europa 2020 (czyli
ograniczenia ubóstwa i wykluczenia społecznego) zainicjowana
„Europejska Platforma Przeciw Ubóstwu i Wykluczeniu
Społecznemu” – stanowiąca swoisty kompleksowy
program europejski, dążący do zapewnienia spójności
ekonomicznej, społecznej i terytorialnej, poprzez
podnoszenie świadomości oraz przestrzegania praw
podstawowych osób ubogich i społecznie
wykluczonych, umożliwiając im życie w godności i
aktywny udział w życiu społecznym

Proces przekazywania funkcji i zadań socjalnych
przez państwo
• Nisko satysfakcjonujący proces przejmowania przez podmioty
odpowiedzialności za kreowanie i realizację polityki społecznej

PAŃSTWO

SAMORZĄD TERYTORIALNY

ORGANIZACJE POZARZĄDOWE

SEKTOR PRYWATNY I GOSPODARKA SPOŁECZNA

RODZINA I GRUPY NIEFORMALNE

Wielosektorowość jako fundament do współpracy
w polityce społecznej (Grewiński 2009)
SEKTOR
PUBLICZNY

Unia
Europejska

Media

Państwo

Partie polityczne
Związki zawodowe, Zrzeszenia
Ruchy społeczne
Lobbyści i grupy interesu,
Eksperci, Grupy wsparcia
Konsorcja,
Partnerstwa wielosektorowe

Organizacje
pozarządowe

Rodziny
i grupy
dysfunkcyjne

Instytucje
biznesowe

SEKTOR
RYNKOWY

Samorząd
terytorialny

Gospodarka
społeczna

SEKTOR
OBYWATELSKI

Public Governance odpowiedzią na deficyt
współpracy?
•

Horyzontalne dzielenie się władzą ze społeczeństwem obywatelskim, społecznością
lokalną

•

Deliberatywne stosunki władza społeczeństwo

•

Partycypacyjny model organizacji wspólnoty lokalnej

•

Rozwój partnerstw wielosektorowych i networks

•

Wielopoziomowe zarządzanie i współdecydowanie obywateli na temat rozwoju
społeczności lokalnej (angażowanie obywateli w przygotowanie Strategii, programów,
projektów ich aktywny udział)

•

Decentralizacja pozioma, sieci i włączanie wszystkich zainteresowanych  Network
Governance

Rodzaje współpracy podmiotów PS
• Wewnątrzbranżowe  OPS, PCPR, ROPS itd..

• Wewnątrzsektorowe  w ramach sektora
publicznego ( z władzą, JST itd., z PSZ, OHP itd.)
• Zewnątrzsektorowe  z NGO’s, biznesem
Kościołem, uczelniami, innymi interesariuszami
• Lokalne, regionalne, krajowe, ponadnarodowe

Przykłady współpracy i partnerstwa międzysektorowe go
podmiotów pomocy i integracji społecznej

1.

Wspólne generowanie strategii społecznych i rozwiązywania
problemów społecznych

2.

Realizacja wspólnych programów i projektów  aktywna integracja
społeczna (POKL, FIO)

3.

Delegowanie zadań i usług przez JST do NGOs i innych sektorów

4.

Finansowanie i dotowanie zadań NGO’s (środki JST, rządowe)

5.

Włączanie aktywnych obywateli poprzez wolontariat

6.

Większa partycypacja samych beneficjentów (także empowerment)

7.

Wykorzystanie dobrych praktyk

8.

Wspólne generowanie innowacyjności społecznej i wartości dodanej

Strategie rozwiązywania problemów społecznych
.

Nadal wiele do zrobienia jeśli chodzi o partycypacyjny model kreowania
tych strategii
.

Wiele strategii pozostaje ciągle na papierze

Niska jakość wielu strategii
Brak świadomości decydentów i wyobraźni strategicznej z obszaru PS

Biska skuteczność i efektywność

Od współpracy przez partnerstwo
do integracji usług społecznych?
• Integracja usług polega na osiąganiu większej koordynacji różnorodnych
służb i świadczeń społecznych w celu poprawy skuteczności i dostępności
świadczeń.
• polega na współpracy, partnerstwie i współdziałaniu różnorodnych
podmiotów polityki społecznej.

• dzięki integracji usług uzyskuje się z jednej strony oszczędności w
wydatkach, z drugiej różnorodne grupy beneficjentów mają ułatwiony
dostęp do pełnej, kompleksowej pomocy społecznej.
• celem integracji usług społecznych jest to, aby klient w jednym miejscu
(na wzór „jednego okienka” przy zakładaniu nowej firmy) otrzymywał
kompleksowe wsparcie, odpowiadające jego różnorodnym potrzebom

Budowanie strategii
• Strategia to teoria i praktyka pokonywania przeciwnika bez
względu na to, czy jest nim bezrobocie, nędza czy faszyzm,
czy jedynie głupota i szkodliwe nawyki. Nie każdy jednak
plan ogólny, który określa jakiś cel, jest strategią.

• Strategia powinna być tak przygotowana, by nie tylko
określała cel, jakim jest rozwiązanie określonych problemów
społecznych (czyli np. poprawa sytuacji ludzi starych,
niepełnosprawnych lub zmiana na lepsze w zakresie
wybranych obszarów życia społecznego np. mieszkalnictwa).
Powinna też określać, w jaki sposób, jakimi drogami tę zmianę
można osiągnąć.

Strategia:

•
•
•
•

Strategia oparta jest na:
wyborze celu działania
wyborze kierunków i celów operacyjnych
koncentracji środków

Podstawowe dokumenty strategiczne
• Długookresowa Strategia Rozwoju Kraju „Polska 2030”;
• Średniookresowa Strategia Rozwoju Kraju „Polska
2020”;
• Strategia Rozwoju Regionalnego - Regionalne Strategie
Rozwoju Regionalnego (faza procedowania);
• Regionalna Strategia Polityki Społecznej;
• Powiatowa Strategia Rozwiązywania Problemów
Społecznych…
• Gminna Strategia Rozwiązywania Problemów
Społecznych…

Przełożenie na poziom krajowy celów
ogólnoeuropejskich
Nowe podejście strategiczne w realizacji polityki społecznej
wpisuje się w

Długookresową Strategię Rozwoju Kraju do 2030
roku.
- poczucie społecznej i indywidualnej odpowiedzialności za
zwalczanie ubóstwa i wykluczenia społecznego;
- umożliwienie działań odpowiadających na potrzeby grup
szczególnego ryzyka;
- modyfikacja systemów ochrony socjalnej, zapewniająca odpowiedni
poziom dochodów

Wyzwania stojące przed strategią regionalną
polityki społecznej

• Spięcie problemów będących wyzwaniem
strategii gminnych i regionalnych;
• Uwzględnienie interesów poszczególnych
instytucji i społeczności
• Uspołecznienie procesu tworzenia,
monitorowanie realizacji i modyfikacji
strategii regionalnej.

Podstawowe zasady strategii

• ekonomia sił i środków potrzebnych do
prowadzenia „walki” (ocena ilości i jakości
zasobów ludzkich, materialnych i finansowych
oraz ich rezerw na wypadek przedłużania się
działań lub konieczności ich intensyfikacji)
• zespolenie wysiłków (odnosi się to do organizacji i
sposobu przygotowań sił, tzn. ludzi, środków,
pieniędzy)
• zachowanie swobody działań w sytuacjach
krytycznych
• inicjatywa w sytuacjach nieprzewidzianych.

Metodologia budowania strategii

• Ze strategią ściśle łączy się taktyka. Rozumiana
jako metoda postępowania, umiejętność
„dozowania” sił i środków w sposób
odpowiedni do osiągnięcia zamierzonych w
strategii celów.

Zasady rządzące polityka społeczną
•
•
•
•
•
•
•
•

zasada pomocniczości,
zasada efektów odłożonych w czasie,
zasada szerokiego zasięgu skutków,
zasada akceptacji społecznej,
zasada kontroli społecznej,
zasada aktywności, zaangażowania społecznego,
zasada kompleksowości i sprzężenia zwrotnego,
zasada pozornego altruizmu (pomoc tzw.
osobom wykluczonym w interesie osób
niewykluczonych).

Schemat strategii

Na strategię składa się:
• diagnoza,
• cel strategiczny (ogólny),
• cele szczegółowe (operacyjne),
• metody realizacji celu,

Logiczne ramy strategii
wczoraj – dziś – jutro
diagnoza statystyki – problem, potrzeby, zasoby - harmonogram –cele - wizja

Drabina partycypacji społecznej
• Kreowanie świadomości
społecznej;

• Angażowanie
mieszkańców;

Uświadamianie podejmowanych
działań

Angażowanie mieszkańców w proces
aby uwzględnić ich punkt widzenia i
obawy

• Edukowanie społeczności
lokalnej;
Przekazywanie informacji dla lepszego
zrozumienia podejmowanych działań

• Zbieranie opinii;
Uzyskanie opinii społecznych na temat
problemów/ decyzji /alternatywnych
rzwiązań

• Partnerstwo.
Przekazanie podejmowania decyzji
grupom lub partnerom społecznym

Partycypacja społeczna
• Na pierwszym, najniższym, pułapie stosowane jest kształtowanie
świadomości społecznej poprzez pełną, regularną i obligatoryjną
informację o zamierzeniach władz - społeczność często posiada
jedynie wiedzę dotyczącą ogólnie formułowanych realizowanych
celów, podczas gdy należy prowadzić edukację zbiorowości, mogącą
prowadzić do internalizacji procesu (jego potencjalni uczestnicy,
nabywając wiedzę, przekonują się, poznają sposób i efektywność
prezentowanej metody).
• Na wyższym poziomie partycypacji społeczność może wyrażać
wątpliwości i korygować propozycje, tworząc opinie uwzględniane
przez realizatorów.
• Najwyższy poziom partycypacji i pełne partnerstwo następuje
jednak dopiero wtedy, gdy społeczność ma realny wpływ na proces
decyzyjny.

Niektóre tezy dokumentu „Polska 2030”
Raport Polska 2030 jest efektem prac Zespołu Doradców Strategicznych Prezesa
Rady Ministrów. Redaktorem naukowym opracowania jest minister Michał Boni.

Polska należy do tych państw członkowskich Unii Europejskiej, w
których istnieje największe zagrożenie ubóstwem. Zagrożenie
ubóstwem rośnie wraz z liczbą dzieci w gospodarstwach domowych.
Analiza sytuacji gospodarstw domowych pokazuje, że ubóstwo dzieci
jest nierozerwalnie związane z ubóstwem rodziców. Po okresie
wzrostu zagrożenia ubóstwem, w ostatnich latach
obserwowaliśmy poprawę sytuacji, choć rozprzestrzeniający
się także na Polskę światowy kryzys gospodarczy nie
pozostanie prawdopodobnie bez wpływu na ten pozytywny
kierunek przemian.
(warto zauważyć, iż treść dokumentu nie odnosi się do
możliwych stanów w przyszłości, np. nie przygotowuje Polski
do ewent. katastrofy finansowej, gospodarczej, bytowej...)

W perspektywie kolejnych kilkunastu lat zwiększy się zagrożenie
ubóstwem gospodarstw domowych z osobami starszymi.
Grupą szczególnie narażoną na ubóstwo są rodziny wielodzietne oraz
rodziny zamieszkujące na wsi.
Zagrożenie ubóstwem w Polsce ma charakter wyspowy.
Świadczenia rodzinne oraz związane z wykluczeniem
społecznym (w tym dodatki mieszkaniowe) są najlepiej
dystrybuowane pod względem wsparcia dla osób zagrożonych
ubóstwem.
Transfery społeczne udzielane w ramach wsparcia rodzin
zagrożonych ubóstwem (szczególnie mających dzieci) są na
bardzo niskim poziomie.

Jeśli do 2030 r. Polska ma stworzyć państwo nowoczesne nie tylko
w wymiarze ekonomicznym, lecz także społecznym, konieczna jest
daleko idąca rewizja obowiązującego obecnie modelu polityki
społecznej. Konieczne jest „przestawienie zwrotnicy”, tak aby z
jednej strony umożliwiać grupom społecznym, obecnie narażonym
na wykluczenie, integrację społeczną, z drugiej zaś przygotować
się na nowe oblicza wykluczenia, jakie będą pojawiać się w
kolejnych latach. Będzie się to jednak wiązało z odejściem od
obecnego modelu opartego na powszechności świadczeń na niskim
poziomie, jako alternatywy dla zatrudnienia, w kierunku modelu, w
którym kluczową rolę odgrywa świadczenie pracy, a być może także
ze zmianą z panoptycznego na empowermentowy model pomocy
społecznej wyrastający z poszanowania i ochrony godności człowieka
wymagającego wsparcia.

W ramach tak pojmowanej spójności społecznej wydobywanie
potencjałów osób z deficytami i dysfunkcjami polega przede
wszystkim na tworzeniu odpowiednich do tego warunków, np. na
usuwaniu barier w dostępie do rynku pracy, inwestycjach w edukację,
obejmowaniu większej liczby ludzi aktywnymi instrumentami
polityki społecznej, tworzeniu instytucjonalnych i dochodowych
systemów wsparcia. Kluczowe jest tu zapewnianie osobom
wykluczonym realnego dostępu do usług społecznych, aby z tego
tytułu nie traciły szans rozwoju. Sukces takiego podejścia nie jest
możliwy bez znalezienia konsensu między różnymi rodzajami
transferów społecznych. Pierwszeństwo mają formy wsparcia, które
zwiększają aktywność otrzymujących je beneficjentów, rozwiązują
rzeczywiste problemy i elastycznie reagują na zmianę sytuacji.
Oznacza to zmianę priorytetów, co spotka się z oporem beneficjentów
obecnie funkcjonującego systemu.

Pomoc Społeczna
Szczególne znaczenie mają inicjatywy z zakresu aktywnej
integracji, ułatwiania dostępu do niedrogich, trwałych
oraz wysokiej jakości usług społecznych, wspierania
instytucji otoczenia ekonomii społecznej oraz samych
instytucji ekonomii społecznej, służące aktywizacji
lokalnych społeczności, w tym w szczególności
społeczności marginalizowanych.
Dylemat - jak realizować te inicjatywy w obecnej sytuacji
gospodarczej Europy i podejmowanych programach
oszczędności budżetowych. Sytuacja ta generuje pytanie
o taki sposób wdrażania programów oszczędnościowych,
aby były zrównoważone, sprawiedliwie rozłożone oraz
aby chroniły grupy najsłabsze.
Jednym ze sposobów działania to rozwijanie
innowacyjnego podejścia do polityki społecznej.

Rola pomocy społecznej
Dlatego …
Niezbędne jest dążenie do uproszczenia zasad
korzystania z usług pomocy społecznej oraz
standaryzacja i poprawa ich jakości. Działania te
muszą zostać połączone ze wspieraniem aktywności
osób korzystających z pomocy społecznej oraz
zachętami do większego uczestnictwa w procesie
powrotu na rynek pracy.

Wyzwania pomocy społecznej
Pomoc społeczna w czasach kryzysów i zmian tradycyjnie
musi zmierzyć się z rolą systemu buforowego, przed którym
stawia się wyzwania zniwelowania negatywnych skutków
społeczno – ekonomicznych zaistniałej sytuacji
gospodarczej. Rola ta wymaga zarówno obsługi większej
liczby świadczeniobiorców, jak i poszerzenia katalogu
oferowanych świadczeń, usług i programów pomocy.
Sytuacja taka implikuje konieczność zwiększonych inwestycji
w sektor usług socjalnych, w tym kompleksowe wsparcie dla
kształcenia nowoczesnych kadr pomocy społecznej.

Wyzwania pomocy społecznej
Wyzwania demograficzne stanowią drugi filar czynników
implikujących nowoczesne podejście. Starzenie się
społeczeństwa będzie generować, w perspektywie roku 2020,
wyzwania związane z dynamicznie rosnącą liczbą osób w
podeszłym wieku. Sytuacja ta powinna być traktowana nie jako
zagrożenie dla wielu sfer życia gospodarczego i społecznego, ale
jako konieczność rozwoju niosąca ze sobą potencjał rozwojowy
np. rozwój nowych sektorów usług czy aktywność osób starszych.
Oznacza to konieczność z jednej strony zbudowania systemu
wspierającego osoby starsze w decyzji o pozostaniu aktywnym
społecznie i zawodowo, a z drugiej rozwoju różnego rodzaju
usług przeznaczonych dla osób starszych z ograniczoną
samodzielnością i niesamodzielnych min. usług opieki
długoterminowej;

…

W celu poprawy jakości i poziomu życia osób
starszych dla godnego starzenia się należy
podejmować działania umożliwiające
zagospodarowanie potencjału społecznozawodowego osób starszych, dla pełnienia przez
nich ról społecznych w życiu publicznym.
(rozwój zróżnicowanych form aktywności społecznej,
upowszechnianie wolontariatu, partycypacji w procesach
decyzyjnych, zwiększenie dostępności do usług społecznych).

Kontynuacja działań
– Wspieranie osób w ich integracji społecznej i
aktywności;
– Dostarczanie narzędzi dla integracji;
– Indywidualne podejście / Oferta dostosowana do
specyficznych potrzeb; upowszechnianie kontraktów
socjalnych; przerywanie „dziedziczenia” biedy i
bierności;
– Zwiększanie kooperacji pomoc społecznej z rynkiem
pracy.

Pomoc społeczna

• Zmiany wewnątrz pomocy społecznej
• nowe podejście do klienta pomocy społecznej,
• Prace nad nowym modelem pomocy społecznej

• Zmiany w otoczeniu pomocy społecznej
• Prace nad modyfikowaniem podejścia do osób
pozostających bez pracy (zmiany po stronie
instrumentów rynku pracy
• Wyodrębnienie polityki senioralnej

Ostatnie zmiany... Wzmocnienie przepisów dotyczących współdziałania

• Brak współdziałania z pracownikiem socjalnym w
rozwiązywaniu trudnej sytuacji życiowej, odmowa
zawarcia kontraktu socjalnego, niedotrzymanie jego
postanowień, nieuzasadniona odmowa podjęcia
zatrudnienia przez osobę bezrobotną, odmowa
podjęcia leczenia odwykowego może stanowić
podstawę do nieudzielenia pomocy;

...
• Ocena zasobów pomocy społecznej w oparciu o
analizę lokalnej sytuacji społecznej i
demograficznej dokonywana przez samorządy;
• Sporządzanie przez oceny województwa,
uwzględniającej kwestie i problemy społeczne
wynikające z przyjętej strategii

Budowanie pomostów
• Pobieranie zasiłku okresowego niezależnie od
posiadanego dochodu w sytuacji gdy osoba
podejmuje zatrudnienie,
(wprowadzenie okresu przejściowego dla osób, które
podejmują próbę zmiany swojej sytuacji życiowej) –
przez 2 miesiące nie częściej niż raz na dwa lata.

• Przyznawanie zasiłku celowego na realizację
postanowień kontraktu socjalnego.
• Tworzenie zespołów pracy socjalnej i integracji
społecznej.

Nowe kryteria uprawniające do świadczeń

• Od 1 października w pomocy społecznej
obowiązują nowe kryteria dochodowe
- 542 złote dla osoby samotnie
gospodarującej;
- 456 złotych na osobę w rodzinie.
Spowoduje to wejście do pomocy społecznej nowych klientów,
nie posiadających do tej pory uprawnień do świadczeń.

Nowe wyzwania

• Wzmacnianie kooperacji pomiędzy
powiatowymi urzędami pracy a ośrodkami
pomocy społecznej;
• Podniesienie skuteczności instrumentów i
narzędzi służących aktywnej integracji i
powrotowi na rynek pracy


Slide 8

Metodologia wspierania rozwoju społecznego
w kontekście wdrażania wojewódzkiej
strategii polityki społecznej – uwzględniająca
partycypacyjne uczestnictwo w procesie
Zuzanna Grabusińska
Białystok grudzień 2012 r.

Plan wystąpienia

• - strategie –priorytetowe zadania wynikające z
uzewnętrzniających się kwestii społecznych –
wielosektorowość polityki społecznej
• - strategia rozwoju regionalnego ;
• - obszary negocjacji ze strona rządową;
• - partycypacja procesu tworzenia i realizacji strategii;
• - realizacja strategii z punktu widzenia zadań pomocy
i integracji społecznej- aktywna integracja społeczna,
niwelowanie procesu wykluczenia społecznego.

Polityka społeczna
Szeroko zdefiniowana polityka społeczna stanowi
kluczowy element wszelkich działań państwa i jego
instytucji, mających na celu kształtowanie warunków
życia społeczeństwa oraz służących realizacji zasady
sprawiedliwości społecznej. Dążąc do osiągnięcia jak
największej skuteczności działań publicznych w tej
sferze należy traktować politykę społeczną na zasadach
równości, komplementarności i synergii z polityką
gospodarczą.

Jednocześnie polityka społeczna tradycyjnie jest
kształtowana w odpowiedzi na aktualne oraz
prognozowane kwestie społeczne. Tym samym
polityka społeczna nabiera coraz większego znaczenia
w obliczu wyzwań społeczno – gospodarczych,
określanych przede wszystkim przez pryzmat zmian
demograficznych oraz kryzysu ekonomicznego.

Polityka społeczna

Polska polityka społeczna, realizując cele
związane z budowaniem dobrostanu
społeczeństwa polskiego, wpisuje się
jednocześnie w proces wdrażania europejskiej
polityki społecznej.

Polityka społeczna

Polska polityka społeczna, realizując cele
związane z budowaniem dobrostanu
społeczeństwa polskiego, wpisuje się
jednocześnie w proces wdrażania europejskiej
polityki społecznej.

Polityka Społeczna

Główne kierunki strategiczne polityk Unii
Europejskiej, w tym szeroko rozumianej polityki
społecznej, zostały określone w Strategii „Europa
2020”,która jest nowym, długookresowym
programem rozwoju społeczno-gospodarczego
UE, zastępując obowiązującą od 2000 r.,
zmodyfikowaną pięć lat później, Strategię
Lizbońską

Polityka Społeczna
Strategia „Europa 2020” znaczną wagę przykłada do
wyzwań związanych z poprawą warunków życia i pracy
obywateli UE, a zwłaszcza podniesienia poziomu i
jakości zatrudnienia oraz ograniczenia ubóstwa i
wykluczenia społecznego. Jednocześnie nie rezygnuje z
przyjętego w Lizbonie generalnego celu modernizacji w
kierunku innowacyjnej gospodarki opartej na wiedzy.

Polityka Społeczna
Strategia „Europa 2020” znaczną wagę przykłada do
wyzwań związanych z poprawą warunków życia i pracy
obywateli UE, a zwłaszcza podniesienia poziomu i
jakości zatrudnienia oraz ograniczenia ubóstwa i
wykluczenia społecznego. Jednocześnie nie rezygnuje z
przyjętego w Lizbonie generalnego celu modernizacji w
kierunku innowacyjnej gospodarki opartej na wiedzy.

Aktualna polityka społeczna
W celu osiągnięcia powyższych wyzwań zaproponowano trzy
podstawowe, wzajemnie wzmacniające się priorytety :
• wzrost inteligentny – rozwój oparty na wiedzy i innowacjach,
• wzrost zrównoważony – promowanie gospodarki efektywniej
wykorzystującej zasoby, przyjaznej środowisku, a zarazem
konkurencyjnej,
• wzrost sprzyjający włączeniu społecznemu (wzrost
integrujący społecznie) – wzmacnianie gospodarki
charakteryzującej się wysokim zatrudnieniem oraz spójnością
ekonomiczną, społeczną i terytorialną.

Otwarta metoda koordynacji
Strategia Europa 2020 wyznacza konkretne cele ilościowe,
umożliwiające monitorowanie postępów w realizacji ww.
priorytetów. Dwa z tych celów dotyczą bezpośrednio polityki
zatrudnienia i polityki społecznej, tj.:
• osiągnięcie wskaźnika zatrudnienia kobiet i mężczyzn w wieku
20-64 lat na poziomie 75%;
• wspieranie integracji społecznej, szczególnie poprzez redukcję
ubóstwa, zmierzając do wydźwignięcia z ubóstwa lub
wykluczenia społecznego 20 milionów obywateli UE.

Cele nadrzędne OMK dla zabezpieczenia społecznego i
integracji społecznej powinny promować:

spójność społeczna, równość mężczyzn i kobiet
oraz równość szans wszystkich obywateli;
koordynację podejmowanych działań z celami
Strategii Lizbońskiej oraz celami Strategii
Zrównoważonego Rozwoju UE;
Dobre rządzenie, przejrzystość i zaangażowanie
wszelkich podmiotów w projektowanie, wdrażanie i
monitorowanie polityki
1)„...Gdy mówimy o aktywnej integracji, to należy przez to rozumieć nasze aktywne podejście
proponujące szereg rozmaitych i nieszablonowych działań (czy tylko pomocy społecznej? JG)
obejmujących całokształt potencjału człowieka, a nie wyłącznie kwestię zatrudnienia. Z drugiej zaś
strony, aktywna integracja zakłada pełną aktywność człowieka w tym procesie...) – Cezary
Miżejewski „Aktywna integracja - nowa formuła pomocy społecznej”
http://zalaczniki.ops.pl/dz1/aktywna_integracja2009.doc.

Modernizacja społeczeństwa (rozumianego jako ogół ludzi
pozostających we wzajemnych stosunkach
wynikających z warunków życia, podziału pracy i
udziału w życiu kulturalnym; też: ogół obywateli
danego okręgu, miasta itp.) definiowana przez
polityków obejmuje m.in. projektowanie i realizację
polityk społecznych. Możemy się jej biernie przyglądać i
być traktowanymi jak zasoby, przedmioty, jak petenci.
Ale możemy stać się również podmiotami tych zmian
organizując się w ramach społeczeństwa obywatelskiego i
uczestnicząc w procesach politycznych. Możemy, choć nie
znaczy, że musimy być podmiotami świadomymi,
gotowymi wziąć sprawy w swoje ręce, ze swoją wizją,
pasją i przekonaniem.

Czym jest polityka?
Politykę planuje się i realizuje w danym kręgu
kulturowym, określonym językiem, w oparciu
o przyjęty na gruncie dominującej filozofii
sposób widzenia rzeczywistości w danej
dziedzinie, z wykorzystaniem zasobów
przeznaczonych na jej realizację, w którym
dają się określić modele funkcjonowania
jednostki w społeczeństwie, modele
funkcjonowania społeczeństwa, a także modele
instytucji publicznych determinujące priorytety
polityki społecznej…będące punktem wyjścia
dla projektowania i realizacji polityki.

Współczesne problemy i wyzwania socjalne wymuszają
reorganizację polityki społecznej / pomocy społecznej
•

Demografia

•

Przed nami pytania o :

•

Migracje i wielokulturowość

1. Skuteczność i efektywność tradycyjnego
państwa opiekuńczego

•

Bezrobocie i niskie zatrudnienie

2. O model instytucjonalny usług społecznych

•

Ubóstwo i wykluczenie społeczne

3. O najlepsze rozwiązania w polityce aktywizacji i
integracji społecznej

•

Pomoc i integracja społeczna
4. Poszukiwanie nowych paradygmatów i modeli

•

Edukacja

•

Równość szans (w tym gender)

•

Zdrowie i Niepełnosprawność

•

Starość i Opieka Długoterminowa

•

15
Stare i nowe patologie

5. Strategię Rozwoju Społecznego w Polsce,
Europie i na świecie
6. Możliwości wielopoziomowej współpracy i
partnerstwa międzysektorowego

Nowe paradygmaty polityki społecznej
 w kierunku większej współpracy
• Partycypacyjny a nie
resortowy model kreowania
polityki społecznej
• Wielopoziomowe
zarządzanie polityką
społeczną

• Państwo angażujące a nie
państwo dyscyplinujące

• Aktywna a nie pasywna polityka
społeczna

• Wielosektorowa i partnerska a
nie państwowa polityka
społeczna
• Samorządowa i obywatelska a
nie centralna polityka społeczna

• Zintegrowane usługi społeczne
• Państwo sieci a nie hierarchii
zamiast separatystycznych usług
lub świadczeń socjalnych
Neosolidarność 
Subsydiarność 
• Od opieki społecznej poprzez
Partnerstwo 
pomoc do integracji społecznej

Polityka Społeczna
Nadrzędny cel społeczny Strategii Europa 2020 (czyli
ograniczenia ubóstwa i wykluczenia społecznego) zainicjowana
„Europejska Platforma Przeciw Ubóstwu i Wykluczeniu
Społecznemu” – stanowiąca swoisty kompleksowy
program europejski, dążący do zapewnienia spójności
ekonomicznej, społecznej i terytorialnej, poprzez
podnoszenie świadomości oraz przestrzegania praw
podstawowych osób ubogich i społecznie
wykluczonych, umożliwiając im życie w godności i
aktywny udział w życiu społecznym

Proces przekazywania funkcji i zadań socjalnych
przez państwo
• Nisko satysfakcjonujący proces przejmowania przez podmioty
odpowiedzialności za kreowanie i realizację polityki społecznej

PAŃSTWO

SAMORZĄD TERYTORIALNY

ORGANIZACJE POZARZĄDOWE

SEKTOR PRYWATNY I GOSPODARKA SPOŁECZNA

RODZINA I GRUPY NIEFORMALNE

Wielosektorowość jako fundament do współpracy
w polityce społecznej (Grewiński 2009)
SEKTOR
PUBLICZNY

Unia
Europejska

Media

Państwo

Partie polityczne
Związki zawodowe, Zrzeszenia
Ruchy społeczne
Lobbyści i grupy interesu,
Eksperci, Grupy wsparcia
Konsorcja,
Partnerstwa wielosektorowe

Organizacje
pozarządowe

Rodziny
i grupy
dysfunkcyjne

Instytucje
biznesowe

SEKTOR
RYNKOWY

Samorząd
terytorialny

Gospodarka
społeczna

SEKTOR
OBYWATELSKI

Public Governance odpowiedzią na deficyt
współpracy?
•

Horyzontalne dzielenie się władzą ze społeczeństwem obywatelskim, społecznością
lokalną

•

Deliberatywne stosunki władza społeczeństwo

•

Partycypacyjny model organizacji wspólnoty lokalnej

•

Rozwój partnerstw wielosektorowych i networks

•

Wielopoziomowe zarządzanie i współdecydowanie obywateli na temat rozwoju
społeczności lokalnej (angażowanie obywateli w przygotowanie Strategii, programów,
projektów ich aktywny udział)

•

Decentralizacja pozioma, sieci i włączanie wszystkich zainteresowanych  Network
Governance

Rodzaje współpracy podmiotów PS
• Wewnątrzbranżowe  OPS, PCPR, ROPS itd..

• Wewnątrzsektorowe  w ramach sektora
publicznego ( z władzą, JST itd., z PSZ, OHP itd.)
• Zewnątrzsektorowe  z NGO’s, biznesem
Kościołem, uczelniami, innymi interesariuszami
• Lokalne, regionalne, krajowe, ponadnarodowe

Przykłady współpracy i partnerstwa międzysektorowe go
podmiotów pomocy i integracji społecznej

1.

Wspólne generowanie strategii społecznych i rozwiązywania
problemów społecznych

2.

Realizacja wspólnych programów i projektów  aktywna integracja
społeczna (POKL, FIO)

3.

Delegowanie zadań i usług przez JST do NGOs i innych sektorów

4.

Finansowanie i dotowanie zadań NGO’s (środki JST, rządowe)

5.

Włączanie aktywnych obywateli poprzez wolontariat

6.

Większa partycypacja samych beneficjentów (także empowerment)

7.

Wykorzystanie dobrych praktyk

8.

Wspólne generowanie innowacyjności społecznej i wartości dodanej

Strategie rozwiązywania problemów społecznych
.

Nadal wiele do zrobienia jeśli chodzi o partycypacyjny model kreowania
tych strategii
.

Wiele strategii pozostaje ciągle na papierze

Niska jakość wielu strategii
Brak świadomości decydentów i wyobraźni strategicznej z obszaru PS

Biska skuteczność i efektywność

Od współpracy przez partnerstwo
do integracji usług społecznych?
• Integracja usług polega na osiąganiu większej koordynacji różnorodnych
służb i świadczeń społecznych w celu poprawy skuteczności i dostępności
świadczeń.
• polega na współpracy, partnerstwie i współdziałaniu różnorodnych
podmiotów polityki społecznej.

• dzięki integracji usług uzyskuje się z jednej strony oszczędności w
wydatkach, z drugiej różnorodne grupy beneficjentów mają ułatwiony
dostęp do pełnej, kompleksowej pomocy społecznej.
• celem integracji usług społecznych jest to, aby klient w jednym miejscu
(na wzór „jednego okienka” przy zakładaniu nowej firmy) otrzymywał
kompleksowe wsparcie, odpowiadające jego różnorodnym potrzebom

Budowanie strategii
• Strategia to teoria i praktyka pokonywania przeciwnika bez
względu na to, czy jest nim bezrobocie, nędza czy faszyzm,
czy jedynie głupota i szkodliwe nawyki. Nie każdy jednak
plan ogólny, który określa jakiś cel, jest strategią.

• Strategia powinna być tak przygotowana, by nie tylko
określała cel, jakim jest rozwiązanie określonych problemów
społecznych (czyli np. poprawa sytuacji ludzi starych,
niepełnosprawnych lub zmiana na lepsze w zakresie
wybranych obszarów życia społecznego np. mieszkalnictwa).
Powinna też określać, w jaki sposób, jakimi drogami tę zmianę
można osiągnąć.

Strategia:

•
•
•
•

Strategia oparta jest na:
wyborze celu działania
wyborze kierunków i celów operacyjnych
koncentracji środków

Podstawowe dokumenty strategiczne
• Długookresowa Strategia Rozwoju Kraju „Polska 2030”;
• Średniookresowa Strategia Rozwoju Kraju „Polska
2020”;
• Strategia Rozwoju Regionalnego - Regionalne Strategie
Rozwoju Regionalnego (faza procedowania);
• Regionalna Strategia Polityki Społecznej;
• Powiatowa Strategia Rozwiązywania Problemów
Społecznych…
• Gminna Strategia Rozwiązywania Problemów
Społecznych…

Przełożenie na poziom krajowy celów
ogólnoeuropejskich
Nowe podejście strategiczne w realizacji polityki społecznej
wpisuje się w

Długookresową Strategię Rozwoju Kraju do 2030
roku.
- poczucie społecznej i indywidualnej odpowiedzialności za
zwalczanie ubóstwa i wykluczenia społecznego;
- umożliwienie działań odpowiadających na potrzeby grup
szczególnego ryzyka;
- modyfikacja systemów ochrony socjalnej, zapewniająca odpowiedni
poziom dochodów

Wyzwania stojące przed strategią regionalną
polityki społecznej

• Spięcie problemów będących wyzwaniem
strategii gminnych i regionalnych;
• Uwzględnienie interesów poszczególnych
instytucji i społeczności
• Uspołecznienie procesu tworzenia,
monitorowanie realizacji i modyfikacji
strategii regionalnej.

Podstawowe zasady strategii

• ekonomia sił i środków potrzebnych do
prowadzenia „walki” (ocena ilości i jakości
zasobów ludzkich, materialnych i finansowych
oraz ich rezerw na wypadek przedłużania się
działań lub konieczności ich intensyfikacji)
• zespolenie wysiłków (odnosi się to do organizacji i
sposobu przygotowań sił, tzn. ludzi, środków,
pieniędzy)
• zachowanie swobody działań w sytuacjach
krytycznych
• inicjatywa w sytuacjach nieprzewidzianych.

Metodologia budowania strategii

• Ze strategią ściśle łączy się taktyka. Rozumiana
jako metoda postępowania, umiejętność
„dozowania” sił i środków w sposób
odpowiedni do osiągnięcia zamierzonych w
strategii celów.

Zasady rządzące polityka społeczną
•
•
•
•
•
•
•
•

zasada pomocniczości,
zasada efektów odłożonych w czasie,
zasada szerokiego zasięgu skutków,
zasada akceptacji społecznej,
zasada kontroli społecznej,
zasada aktywności, zaangażowania społecznego,
zasada kompleksowości i sprzężenia zwrotnego,
zasada pozornego altruizmu (pomoc tzw.
osobom wykluczonym w interesie osób
niewykluczonych).

Schemat strategii

Na strategię składa się:
• diagnoza,
• cel strategiczny (ogólny),
• cele szczegółowe (operacyjne),
• metody realizacji celu,

Logiczne ramy strategii
wczoraj – dziś – jutro
diagnoza statystyki – problem, potrzeby, zasoby - harmonogram –cele - wizja

Drabina partycypacji społecznej
• Kreowanie świadomości
społecznej;

• Angażowanie
mieszkańców;

Uświadamianie podejmowanych
działań

Angażowanie mieszkańców w proces
aby uwzględnić ich punkt widzenia i
obawy

• Edukowanie społeczności
lokalnej;
Przekazywanie informacji dla lepszego
zrozumienia podejmowanych działań

• Zbieranie opinii;
Uzyskanie opinii społecznych na temat
problemów/ decyzji /alternatywnych
rzwiązań

• Partnerstwo.
Przekazanie podejmowania decyzji
grupom lub partnerom społecznym

Partycypacja społeczna
• Na pierwszym, najniższym, pułapie stosowane jest kształtowanie
świadomości społecznej poprzez pełną, regularną i obligatoryjną
informację o zamierzeniach władz - społeczność często posiada
jedynie wiedzę dotyczącą ogólnie formułowanych realizowanych
celów, podczas gdy należy prowadzić edukację zbiorowości, mogącą
prowadzić do internalizacji procesu (jego potencjalni uczestnicy,
nabywając wiedzę, przekonują się, poznają sposób i efektywność
prezentowanej metody).
• Na wyższym poziomie partycypacji społeczność może wyrażać
wątpliwości i korygować propozycje, tworząc opinie uwzględniane
przez realizatorów.
• Najwyższy poziom partycypacji i pełne partnerstwo następuje
jednak dopiero wtedy, gdy społeczność ma realny wpływ na proces
decyzyjny.

Niektóre tezy dokumentu „Polska 2030”
Raport Polska 2030 jest efektem prac Zespołu Doradców Strategicznych Prezesa
Rady Ministrów. Redaktorem naukowym opracowania jest minister Michał Boni.

Polska należy do tych państw członkowskich Unii Europejskiej, w
których istnieje największe zagrożenie ubóstwem. Zagrożenie
ubóstwem rośnie wraz z liczbą dzieci w gospodarstwach domowych.
Analiza sytuacji gospodarstw domowych pokazuje, że ubóstwo dzieci
jest nierozerwalnie związane z ubóstwem rodziców. Po okresie
wzrostu zagrożenia ubóstwem, w ostatnich latach
obserwowaliśmy poprawę sytuacji, choć rozprzestrzeniający
się także na Polskę światowy kryzys gospodarczy nie
pozostanie prawdopodobnie bez wpływu na ten pozytywny
kierunek przemian.
(warto zauważyć, iż treść dokumentu nie odnosi się do
możliwych stanów w przyszłości, np. nie przygotowuje Polski
do ewent. katastrofy finansowej, gospodarczej, bytowej...)

W perspektywie kolejnych kilkunastu lat zwiększy się zagrożenie
ubóstwem gospodarstw domowych z osobami starszymi.
Grupą szczególnie narażoną na ubóstwo są rodziny wielodzietne oraz
rodziny zamieszkujące na wsi.
Zagrożenie ubóstwem w Polsce ma charakter wyspowy.
Świadczenia rodzinne oraz związane z wykluczeniem
społecznym (w tym dodatki mieszkaniowe) są najlepiej
dystrybuowane pod względem wsparcia dla osób zagrożonych
ubóstwem.
Transfery społeczne udzielane w ramach wsparcia rodzin
zagrożonych ubóstwem (szczególnie mających dzieci) są na
bardzo niskim poziomie.

Jeśli do 2030 r. Polska ma stworzyć państwo nowoczesne nie tylko
w wymiarze ekonomicznym, lecz także społecznym, konieczna jest
daleko idąca rewizja obowiązującego obecnie modelu polityki
społecznej. Konieczne jest „przestawienie zwrotnicy”, tak aby z
jednej strony umożliwiać grupom społecznym, obecnie narażonym
na wykluczenie, integrację społeczną, z drugiej zaś przygotować
się na nowe oblicza wykluczenia, jakie będą pojawiać się w
kolejnych latach. Będzie się to jednak wiązało z odejściem od
obecnego modelu opartego na powszechności świadczeń na niskim
poziomie, jako alternatywy dla zatrudnienia, w kierunku modelu, w
którym kluczową rolę odgrywa świadczenie pracy, a być może także
ze zmianą z panoptycznego na empowermentowy model pomocy
społecznej wyrastający z poszanowania i ochrony godności człowieka
wymagającego wsparcia.

W ramach tak pojmowanej spójności społecznej wydobywanie
potencjałów osób z deficytami i dysfunkcjami polega przede
wszystkim na tworzeniu odpowiednich do tego warunków, np. na
usuwaniu barier w dostępie do rynku pracy, inwestycjach w edukację,
obejmowaniu większej liczby ludzi aktywnymi instrumentami
polityki społecznej, tworzeniu instytucjonalnych i dochodowych
systemów wsparcia. Kluczowe jest tu zapewnianie osobom
wykluczonym realnego dostępu do usług społecznych, aby z tego
tytułu nie traciły szans rozwoju. Sukces takiego podejścia nie jest
możliwy bez znalezienia konsensu między różnymi rodzajami
transferów społecznych. Pierwszeństwo mają formy wsparcia, które
zwiększają aktywność otrzymujących je beneficjentów, rozwiązują
rzeczywiste problemy i elastycznie reagują na zmianę sytuacji.
Oznacza to zmianę priorytetów, co spotka się z oporem beneficjentów
obecnie funkcjonującego systemu.

Pomoc Społeczna
Szczególne znaczenie mają inicjatywy z zakresu aktywnej
integracji, ułatwiania dostępu do niedrogich, trwałych
oraz wysokiej jakości usług społecznych, wspierania
instytucji otoczenia ekonomii społecznej oraz samych
instytucji ekonomii społecznej, służące aktywizacji
lokalnych społeczności, w tym w szczególności
społeczności marginalizowanych.
Dylemat - jak realizować te inicjatywy w obecnej sytuacji
gospodarczej Europy i podejmowanych programach
oszczędności budżetowych. Sytuacja ta generuje pytanie
o taki sposób wdrażania programów oszczędnościowych,
aby były zrównoważone, sprawiedliwie rozłożone oraz
aby chroniły grupy najsłabsze.
Jednym ze sposobów działania to rozwijanie
innowacyjnego podejścia do polityki społecznej.

Rola pomocy społecznej
Dlatego …
Niezbędne jest dążenie do uproszczenia zasad
korzystania z usług pomocy społecznej oraz
standaryzacja i poprawa ich jakości. Działania te
muszą zostać połączone ze wspieraniem aktywności
osób korzystających z pomocy społecznej oraz
zachętami do większego uczestnictwa w procesie
powrotu na rynek pracy.

Wyzwania pomocy społecznej
Pomoc społeczna w czasach kryzysów i zmian tradycyjnie
musi zmierzyć się z rolą systemu buforowego, przed którym
stawia się wyzwania zniwelowania negatywnych skutków
społeczno – ekonomicznych zaistniałej sytuacji
gospodarczej. Rola ta wymaga zarówno obsługi większej
liczby świadczeniobiorców, jak i poszerzenia katalogu
oferowanych świadczeń, usług i programów pomocy.
Sytuacja taka implikuje konieczność zwiększonych inwestycji
w sektor usług socjalnych, w tym kompleksowe wsparcie dla
kształcenia nowoczesnych kadr pomocy społecznej.

Wyzwania pomocy społecznej
Wyzwania demograficzne stanowią drugi filar czynników
implikujących nowoczesne podejście. Starzenie się
społeczeństwa będzie generować, w perspektywie roku 2020,
wyzwania związane z dynamicznie rosnącą liczbą osób w
podeszłym wieku. Sytuacja ta powinna być traktowana nie jako
zagrożenie dla wielu sfer życia gospodarczego i społecznego, ale
jako konieczność rozwoju niosąca ze sobą potencjał rozwojowy
np. rozwój nowych sektorów usług czy aktywność osób starszych.
Oznacza to konieczność z jednej strony zbudowania systemu
wspierającego osoby starsze w decyzji o pozostaniu aktywnym
społecznie i zawodowo, a z drugiej rozwoju różnego rodzaju
usług przeznaczonych dla osób starszych z ograniczoną
samodzielnością i niesamodzielnych min. usług opieki
długoterminowej;

…

W celu poprawy jakości i poziomu życia osób
starszych dla godnego starzenia się należy
podejmować działania umożliwiające
zagospodarowanie potencjału społecznozawodowego osób starszych, dla pełnienia przez
nich ról społecznych w życiu publicznym.
(rozwój zróżnicowanych form aktywności społecznej,
upowszechnianie wolontariatu, partycypacji w procesach
decyzyjnych, zwiększenie dostępności do usług społecznych).

Kontynuacja działań
– Wspieranie osób w ich integracji społecznej i
aktywności;
– Dostarczanie narzędzi dla integracji;
– Indywidualne podejście / Oferta dostosowana do
specyficznych potrzeb; upowszechnianie kontraktów
socjalnych; przerywanie „dziedziczenia” biedy i
bierności;
– Zwiększanie kooperacji pomoc społecznej z rynkiem
pracy.

Pomoc społeczna

• Zmiany wewnątrz pomocy społecznej
• nowe podejście do klienta pomocy społecznej,
• Prace nad nowym modelem pomocy społecznej

• Zmiany w otoczeniu pomocy społecznej
• Prace nad modyfikowaniem podejścia do osób
pozostających bez pracy (zmiany po stronie
instrumentów rynku pracy
• Wyodrębnienie polityki senioralnej

Ostatnie zmiany... Wzmocnienie przepisów dotyczących współdziałania

• Brak współdziałania z pracownikiem socjalnym w
rozwiązywaniu trudnej sytuacji życiowej, odmowa
zawarcia kontraktu socjalnego, niedotrzymanie jego
postanowień, nieuzasadniona odmowa podjęcia
zatrudnienia przez osobę bezrobotną, odmowa
podjęcia leczenia odwykowego może stanowić
podstawę do nieudzielenia pomocy;

...
• Ocena zasobów pomocy społecznej w oparciu o
analizę lokalnej sytuacji społecznej i
demograficznej dokonywana przez samorządy;
• Sporządzanie przez oceny województwa,
uwzględniającej kwestie i problemy społeczne
wynikające z przyjętej strategii

Budowanie pomostów
• Pobieranie zasiłku okresowego niezależnie od
posiadanego dochodu w sytuacji gdy osoba
podejmuje zatrudnienie,
(wprowadzenie okresu przejściowego dla osób, które
podejmują próbę zmiany swojej sytuacji życiowej) –
przez 2 miesiące nie częściej niż raz na dwa lata.

• Przyznawanie zasiłku celowego na realizację
postanowień kontraktu socjalnego.
• Tworzenie zespołów pracy socjalnej i integracji
społecznej.

Nowe kryteria uprawniające do świadczeń

• Od 1 października w pomocy społecznej
obowiązują nowe kryteria dochodowe
- 542 złote dla osoby samotnie
gospodarującej;
- 456 złotych na osobę w rodzinie.
Spowoduje to wejście do pomocy społecznej nowych klientów,
nie posiadających do tej pory uprawnień do świadczeń.

Nowe wyzwania

• Wzmacnianie kooperacji pomiędzy
powiatowymi urzędami pracy a ośrodkami
pomocy społecznej;
• Podniesienie skuteczności instrumentów i
narzędzi służących aktywnej integracji i
powrotowi na rynek pracy


Slide 9

Metodologia wspierania rozwoju społecznego
w kontekście wdrażania wojewódzkiej
strategii polityki społecznej – uwzględniająca
partycypacyjne uczestnictwo w procesie
Zuzanna Grabusińska
Białystok grudzień 2012 r.

Plan wystąpienia

• - strategie –priorytetowe zadania wynikające z
uzewnętrzniających się kwestii społecznych –
wielosektorowość polityki społecznej
• - strategia rozwoju regionalnego ;
• - obszary negocjacji ze strona rządową;
• - partycypacja procesu tworzenia i realizacji strategii;
• - realizacja strategii z punktu widzenia zadań pomocy
i integracji społecznej- aktywna integracja społeczna,
niwelowanie procesu wykluczenia społecznego.

Polityka społeczna
Szeroko zdefiniowana polityka społeczna stanowi
kluczowy element wszelkich działań państwa i jego
instytucji, mających na celu kształtowanie warunków
życia społeczeństwa oraz służących realizacji zasady
sprawiedliwości społecznej. Dążąc do osiągnięcia jak
największej skuteczności działań publicznych w tej
sferze należy traktować politykę społeczną na zasadach
równości, komplementarności i synergii z polityką
gospodarczą.

Jednocześnie polityka społeczna tradycyjnie jest
kształtowana w odpowiedzi na aktualne oraz
prognozowane kwestie społeczne. Tym samym
polityka społeczna nabiera coraz większego znaczenia
w obliczu wyzwań społeczno – gospodarczych,
określanych przede wszystkim przez pryzmat zmian
demograficznych oraz kryzysu ekonomicznego.

Polityka społeczna

Polska polityka społeczna, realizując cele
związane z budowaniem dobrostanu
społeczeństwa polskiego, wpisuje się
jednocześnie w proces wdrażania europejskiej
polityki społecznej.

Polityka społeczna

Polska polityka społeczna, realizując cele
związane z budowaniem dobrostanu
społeczeństwa polskiego, wpisuje się
jednocześnie w proces wdrażania europejskiej
polityki społecznej.

Polityka Społeczna

Główne kierunki strategiczne polityk Unii
Europejskiej, w tym szeroko rozumianej polityki
społecznej, zostały określone w Strategii „Europa
2020”,która jest nowym, długookresowym
programem rozwoju społeczno-gospodarczego
UE, zastępując obowiązującą od 2000 r.,
zmodyfikowaną pięć lat później, Strategię
Lizbońską

Polityka Społeczna
Strategia „Europa 2020” znaczną wagę przykłada do
wyzwań związanych z poprawą warunków życia i pracy
obywateli UE, a zwłaszcza podniesienia poziomu i
jakości zatrudnienia oraz ograniczenia ubóstwa i
wykluczenia społecznego. Jednocześnie nie rezygnuje z
przyjętego w Lizbonie generalnego celu modernizacji w
kierunku innowacyjnej gospodarki opartej na wiedzy.

Polityka Społeczna
Strategia „Europa 2020” znaczną wagę przykłada do
wyzwań związanych z poprawą warunków życia i pracy
obywateli UE, a zwłaszcza podniesienia poziomu i
jakości zatrudnienia oraz ograniczenia ubóstwa i
wykluczenia społecznego. Jednocześnie nie rezygnuje z
przyjętego w Lizbonie generalnego celu modernizacji w
kierunku innowacyjnej gospodarki opartej na wiedzy.

Aktualna polityka społeczna
W celu osiągnięcia powyższych wyzwań zaproponowano trzy
podstawowe, wzajemnie wzmacniające się priorytety :
• wzrost inteligentny – rozwój oparty na wiedzy i innowacjach,
• wzrost zrównoważony – promowanie gospodarki efektywniej
wykorzystującej zasoby, przyjaznej środowisku, a zarazem
konkurencyjnej,
• wzrost sprzyjający włączeniu społecznemu (wzrost
integrujący społecznie) – wzmacnianie gospodarki
charakteryzującej się wysokim zatrudnieniem oraz spójnością
ekonomiczną, społeczną i terytorialną.

Otwarta metoda koordynacji
Strategia Europa 2020 wyznacza konkretne cele ilościowe,
umożliwiające monitorowanie postępów w realizacji ww.
priorytetów. Dwa z tych celów dotyczą bezpośrednio polityki
zatrudnienia i polityki społecznej, tj.:
• osiągnięcie wskaźnika zatrudnienia kobiet i mężczyzn w wieku
20-64 lat na poziomie 75%;
• wspieranie integracji społecznej, szczególnie poprzez redukcję
ubóstwa, zmierzając do wydźwignięcia z ubóstwa lub
wykluczenia społecznego 20 milionów obywateli UE.

Cele nadrzędne OMK dla zabezpieczenia społecznego i
integracji społecznej powinny promować:

spójność społeczna, równość mężczyzn i kobiet
oraz równość szans wszystkich obywateli;
koordynację podejmowanych działań z celami
Strategii Lizbońskiej oraz celami Strategii
Zrównoważonego Rozwoju UE;
Dobre rządzenie, przejrzystość i zaangażowanie
wszelkich podmiotów w projektowanie, wdrażanie i
monitorowanie polityki
1)„...Gdy mówimy o aktywnej integracji, to należy przez to rozumieć nasze aktywne podejście
proponujące szereg rozmaitych i nieszablonowych działań (czy tylko pomocy społecznej? JG)
obejmujących całokształt potencjału człowieka, a nie wyłącznie kwestię zatrudnienia. Z drugiej zaś
strony, aktywna integracja zakłada pełną aktywność człowieka w tym procesie...) – Cezary
Miżejewski „Aktywna integracja - nowa formuła pomocy społecznej”
http://zalaczniki.ops.pl/dz1/aktywna_integracja2009.doc.

Modernizacja społeczeństwa (rozumianego jako ogół ludzi
pozostających we wzajemnych stosunkach
wynikających z warunków życia, podziału pracy i
udziału w życiu kulturalnym; też: ogół obywateli
danego okręgu, miasta itp.) definiowana przez
polityków obejmuje m.in. projektowanie i realizację
polityk społecznych. Możemy się jej biernie przyglądać i
być traktowanymi jak zasoby, przedmioty, jak petenci.
Ale możemy stać się również podmiotami tych zmian
organizując się w ramach społeczeństwa obywatelskiego i
uczestnicząc w procesach politycznych. Możemy, choć nie
znaczy, że musimy być podmiotami świadomymi,
gotowymi wziąć sprawy w swoje ręce, ze swoją wizją,
pasją i przekonaniem.

Czym jest polityka?
Politykę planuje się i realizuje w danym kręgu
kulturowym, określonym językiem, w oparciu
o przyjęty na gruncie dominującej filozofii
sposób widzenia rzeczywistości w danej
dziedzinie, z wykorzystaniem zasobów
przeznaczonych na jej realizację, w którym
dają się określić modele funkcjonowania
jednostki w społeczeństwie, modele
funkcjonowania społeczeństwa, a także modele
instytucji publicznych determinujące priorytety
polityki społecznej…będące punktem wyjścia
dla projektowania i realizacji polityki.

Współczesne problemy i wyzwania socjalne wymuszają
reorganizację polityki społecznej / pomocy społecznej
•

Demografia

•

Przed nami pytania o :

•

Migracje i wielokulturowość

1. Skuteczność i efektywność tradycyjnego
państwa opiekuńczego

•

Bezrobocie i niskie zatrudnienie

2. O model instytucjonalny usług społecznych

•

Ubóstwo i wykluczenie społeczne

3. O najlepsze rozwiązania w polityce aktywizacji i
integracji społecznej

•

Pomoc i integracja społeczna
4. Poszukiwanie nowych paradygmatów i modeli

•

Edukacja

•

Równość szans (w tym gender)

•

Zdrowie i Niepełnosprawność

•

Starość i Opieka Długoterminowa

•

15
Stare i nowe patologie

5. Strategię Rozwoju Społecznego w Polsce,
Europie i na świecie
6. Możliwości wielopoziomowej współpracy i
partnerstwa międzysektorowego

Nowe paradygmaty polityki społecznej
 w kierunku większej współpracy
• Partycypacyjny a nie
resortowy model kreowania
polityki społecznej
• Wielopoziomowe
zarządzanie polityką
społeczną

• Państwo angażujące a nie
państwo dyscyplinujące

• Aktywna a nie pasywna polityka
społeczna

• Wielosektorowa i partnerska a
nie państwowa polityka
społeczna
• Samorządowa i obywatelska a
nie centralna polityka społeczna

• Zintegrowane usługi społeczne
• Państwo sieci a nie hierarchii
zamiast separatystycznych usług
lub świadczeń socjalnych
Neosolidarność 
Subsydiarność 
• Od opieki społecznej poprzez
Partnerstwo 
pomoc do integracji społecznej

Polityka Społeczna
Nadrzędny cel społeczny Strategii Europa 2020 (czyli
ograniczenia ubóstwa i wykluczenia społecznego) zainicjowana
„Europejska Platforma Przeciw Ubóstwu i Wykluczeniu
Społecznemu” – stanowiąca swoisty kompleksowy
program europejski, dążący do zapewnienia spójności
ekonomicznej, społecznej i terytorialnej, poprzez
podnoszenie świadomości oraz przestrzegania praw
podstawowych osób ubogich i społecznie
wykluczonych, umożliwiając im życie w godności i
aktywny udział w życiu społecznym

Proces przekazywania funkcji i zadań socjalnych
przez państwo
• Nisko satysfakcjonujący proces przejmowania przez podmioty
odpowiedzialności za kreowanie i realizację polityki społecznej

PAŃSTWO

SAMORZĄD TERYTORIALNY

ORGANIZACJE POZARZĄDOWE

SEKTOR PRYWATNY I GOSPODARKA SPOŁECZNA

RODZINA I GRUPY NIEFORMALNE

Wielosektorowość jako fundament do współpracy
w polityce społecznej (Grewiński 2009)
SEKTOR
PUBLICZNY

Unia
Europejska

Media

Państwo

Partie polityczne
Związki zawodowe, Zrzeszenia
Ruchy społeczne
Lobbyści i grupy interesu,
Eksperci, Grupy wsparcia
Konsorcja,
Partnerstwa wielosektorowe

Organizacje
pozarządowe

Rodziny
i grupy
dysfunkcyjne

Instytucje
biznesowe

SEKTOR
RYNKOWY

Samorząd
terytorialny

Gospodarka
społeczna

SEKTOR
OBYWATELSKI

Public Governance odpowiedzią na deficyt
współpracy?
•

Horyzontalne dzielenie się władzą ze społeczeństwem obywatelskim, społecznością
lokalną

•

Deliberatywne stosunki władza społeczeństwo

•

Partycypacyjny model organizacji wspólnoty lokalnej

•

Rozwój partnerstw wielosektorowych i networks

•

Wielopoziomowe zarządzanie i współdecydowanie obywateli na temat rozwoju
społeczności lokalnej (angażowanie obywateli w przygotowanie Strategii, programów,
projektów ich aktywny udział)

•

Decentralizacja pozioma, sieci i włączanie wszystkich zainteresowanych  Network
Governance

Rodzaje współpracy podmiotów PS
• Wewnątrzbranżowe  OPS, PCPR, ROPS itd..

• Wewnątrzsektorowe  w ramach sektora
publicznego ( z władzą, JST itd., z PSZ, OHP itd.)
• Zewnątrzsektorowe  z NGO’s, biznesem
Kościołem, uczelniami, innymi interesariuszami
• Lokalne, regionalne, krajowe, ponadnarodowe

Przykłady współpracy i partnerstwa międzysektorowe go
podmiotów pomocy i integracji społecznej

1.

Wspólne generowanie strategii społecznych i rozwiązywania
problemów społecznych

2.

Realizacja wspólnych programów i projektów  aktywna integracja
społeczna (POKL, FIO)

3.

Delegowanie zadań i usług przez JST do NGOs i innych sektorów

4.

Finansowanie i dotowanie zadań NGO’s (środki JST, rządowe)

5.

Włączanie aktywnych obywateli poprzez wolontariat

6.

Większa partycypacja samych beneficjentów (także empowerment)

7.

Wykorzystanie dobrych praktyk

8.

Wspólne generowanie innowacyjności społecznej i wartości dodanej

Strategie rozwiązywania problemów społecznych
.

Nadal wiele do zrobienia jeśli chodzi o partycypacyjny model kreowania
tych strategii
.

Wiele strategii pozostaje ciągle na papierze

Niska jakość wielu strategii
Brak świadomości decydentów i wyobraźni strategicznej z obszaru PS

Biska skuteczność i efektywność

Od współpracy przez partnerstwo
do integracji usług społecznych?
• Integracja usług polega na osiąganiu większej koordynacji różnorodnych
służb i świadczeń społecznych w celu poprawy skuteczności i dostępności
świadczeń.
• polega na współpracy, partnerstwie i współdziałaniu różnorodnych
podmiotów polityki społecznej.

• dzięki integracji usług uzyskuje się z jednej strony oszczędności w
wydatkach, z drugiej różnorodne grupy beneficjentów mają ułatwiony
dostęp do pełnej, kompleksowej pomocy społecznej.
• celem integracji usług społecznych jest to, aby klient w jednym miejscu
(na wzór „jednego okienka” przy zakładaniu nowej firmy) otrzymywał
kompleksowe wsparcie, odpowiadające jego różnorodnym potrzebom

Budowanie strategii
• Strategia to teoria i praktyka pokonywania przeciwnika bez
względu na to, czy jest nim bezrobocie, nędza czy faszyzm,
czy jedynie głupota i szkodliwe nawyki. Nie każdy jednak
plan ogólny, który określa jakiś cel, jest strategią.

• Strategia powinna być tak przygotowana, by nie tylko
określała cel, jakim jest rozwiązanie określonych problemów
społecznych (czyli np. poprawa sytuacji ludzi starych,
niepełnosprawnych lub zmiana na lepsze w zakresie
wybranych obszarów życia społecznego np. mieszkalnictwa).
Powinna też określać, w jaki sposób, jakimi drogami tę zmianę
można osiągnąć.

Strategia:

•
•
•
•

Strategia oparta jest na:
wyborze celu działania
wyborze kierunków i celów operacyjnych
koncentracji środków

Podstawowe dokumenty strategiczne
• Długookresowa Strategia Rozwoju Kraju „Polska 2030”;
• Średniookresowa Strategia Rozwoju Kraju „Polska
2020”;
• Strategia Rozwoju Regionalnego - Regionalne Strategie
Rozwoju Regionalnego (faza procedowania);
• Regionalna Strategia Polityki Społecznej;
• Powiatowa Strategia Rozwiązywania Problemów
Społecznych…
• Gminna Strategia Rozwiązywania Problemów
Społecznych…

Przełożenie na poziom krajowy celów
ogólnoeuropejskich
Nowe podejście strategiczne w realizacji polityki społecznej
wpisuje się w

Długookresową Strategię Rozwoju Kraju do 2030
roku.
- poczucie społecznej i indywidualnej odpowiedzialności za
zwalczanie ubóstwa i wykluczenia społecznego;
- umożliwienie działań odpowiadających na potrzeby grup
szczególnego ryzyka;
- modyfikacja systemów ochrony socjalnej, zapewniająca odpowiedni
poziom dochodów

Wyzwania stojące przed strategią regionalną
polityki społecznej

• Spięcie problemów będących wyzwaniem
strategii gminnych i regionalnych;
• Uwzględnienie interesów poszczególnych
instytucji i społeczności
• Uspołecznienie procesu tworzenia,
monitorowanie realizacji i modyfikacji
strategii regionalnej.

Podstawowe zasady strategii

• ekonomia sił i środków potrzebnych do
prowadzenia „walki” (ocena ilości i jakości
zasobów ludzkich, materialnych i finansowych
oraz ich rezerw na wypadek przedłużania się
działań lub konieczności ich intensyfikacji)
• zespolenie wysiłków (odnosi się to do organizacji i
sposobu przygotowań sił, tzn. ludzi, środków,
pieniędzy)
• zachowanie swobody działań w sytuacjach
krytycznych
• inicjatywa w sytuacjach nieprzewidzianych.

Metodologia budowania strategii

• Ze strategią ściśle łączy się taktyka. Rozumiana
jako metoda postępowania, umiejętność
„dozowania” sił i środków w sposób
odpowiedni do osiągnięcia zamierzonych w
strategii celów.

Zasady rządzące polityka społeczną
•
•
•
•
•
•
•
•

zasada pomocniczości,
zasada efektów odłożonych w czasie,
zasada szerokiego zasięgu skutków,
zasada akceptacji społecznej,
zasada kontroli społecznej,
zasada aktywności, zaangażowania społecznego,
zasada kompleksowości i sprzężenia zwrotnego,
zasada pozornego altruizmu (pomoc tzw.
osobom wykluczonym w interesie osób
niewykluczonych).

Schemat strategii

Na strategię składa się:
• diagnoza,
• cel strategiczny (ogólny),
• cele szczegółowe (operacyjne),
• metody realizacji celu,

Logiczne ramy strategii
wczoraj – dziś – jutro
diagnoza statystyki – problem, potrzeby, zasoby - harmonogram –cele - wizja

Drabina partycypacji społecznej
• Kreowanie świadomości
społecznej;

• Angażowanie
mieszkańców;

Uświadamianie podejmowanych
działań

Angażowanie mieszkańców w proces
aby uwzględnić ich punkt widzenia i
obawy

• Edukowanie społeczności
lokalnej;
Przekazywanie informacji dla lepszego
zrozumienia podejmowanych działań

• Zbieranie opinii;
Uzyskanie opinii społecznych na temat
problemów/ decyzji /alternatywnych
rzwiązań

• Partnerstwo.
Przekazanie podejmowania decyzji
grupom lub partnerom społecznym

Partycypacja społeczna
• Na pierwszym, najniższym, pułapie stosowane jest kształtowanie
świadomości społecznej poprzez pełną, regularną i obligatoryjną
informację o zamierzeniach władz - społeczność często posiada
jedynie wiedzę dotyczącą ogólnie formułowanych realizowanych
celów, podczas gdy należy prowadzić edukację zbiorowości, mogącą
prowadzić do internalizacji procesu (jego potencjalni uczestnicy,
nabywając wiedzę, przekonują się, poznają sposób i efektywność
prezentowanej metody).
• Na wyższym poziomie partycypacji społeczność może wyrażać
wątpliwości i korygować propozycje, tworząc opinie uwzględniane
przez realizatorów.
• Najwyższy poziom partycypacji i pełne partnerstwo następuje
jednak dopiero wtedy, gdy społeczność ma realny wpływ na proces
decyzyjny.

Niektóre tezy dokumentu „Polska 2030”
Raport Polska 2030 jest efektem prac Zespołu Doradców Strategicznych Prezesa
Rady Ministrów. Redaktorem naukowym opracowania jest minister Michał Boni.

Polska należy do tych państw członkowskich Unii Europejskiej, w
których istnieje największe zagrożenie ubóstwem. Zagrożenie
ubóstwem rośnie wraz z liczbą dzieci w gospodarstwach domowych.
Analiza sytuacji gospodarstw domowych pokazuje, że ubóstwo dzieci
jest nierozerwalnie związane z ubóstwem rodziców. Po okresie
wzrostu zagrożenia ubóstwem, w ostatnich latach
obserwowaliśmy poprawę sytuacji, choć rozprzestrzeniający
się także na Polskę światowy kryzys gospodarczy nie
pozostanie prawdopodobnie bez wpływu na ten pozytywny
kierunek przemian.
(warto zauważyć, iż treść dokumentu nie odnosi się do
możliwych stanów w przyszłości, np. nie przygotowuje Polski
do ewent. katastrofy finansowej, gospodarczej, bytowej...)

W perspektywie kolejnych kilkunastu lat zwiększy się zagrożenie
ubóstwem gospodarstw domowych z osobami starszymi.
Grupą szczególnie narażoną na ubóstwo są rodziny wielodzietne oraz
rodziny zamieszkujące na wsi.
Zagrożenie ubóstwem w Polsce ma charakter wyspowy.
Świadczenia rodzinne oraz związane z wykluczeniem
społecznym (w tym dodatki mieszkaniowe) są najlepiej
dystrybuowane pod względem wsparcia dla osób zagrożonych
ubóstwem.
Transfery społeczne udzielane w ramach wsparcia rodzin
zagrożonych ubóstwem (szczególnie mających dzieci) są na
bardzo niskim poziomie.

Jeśli do 2030 r. Polska ma stworzyć państwo nowoczesne nie tylko
w wymiarze ekonomicznym, lecz także społecznym, konieczna jest
daleko idąca rewizja obowiązującego obecnie modelu polityki
społecznej. Konieczne jest „przestawienie zwrotnicy”, tak aby z
jednej strony umożliwiać grupom społecznym, obecnie narażonym
na wykluczenie, integrację społeczną, z drugiej zaś przygotować
się na nowe oblicza wykluczenia, jakie będą pojawiać się w
kolejnych latach. Będzie się to jednak wiązało z odejściem od
obecnego modelu opartego na powszechności świadczeń na niskim
poziomie, jako alternatywy dla zatrudnienia, w kierunku modelu, w
którym kluczową rolę odgrywa świadczenie pracy, a być może także
ze zmianą z panoptycznego na empowermentowy model pomocy
społecznej wyrastający z poszanowania i ochrony godności człowieka
wymagającego wsparcia.

W ramach tak pojmowanej spójności społecznej wydobywanie
potencjałów osób z deficytami i dysfunkcjami polega przede
wszystkim na tworzeniu odpowiednich do tego warunków, np. na
usuwaniu barier w dostępie do rynku pracy, inwestycjach w edukację,
obejmowaniu większej liczby ludzi aktywnymi instrumentami
polityki społecznej, tworzeniu instytucjonalnych i dochodowych
systemów wsparcia. Kluczowe jest tu zapewnianie osobom
wykluczonym realnego dostępu do usług społecznych, aby z tego
tytułu nie traciły szans rozwoju. Sukces takiego podejścia nie jest
możliwy bez znalezienia konsensu między różnymi rodzajami
transferów społecznych. Pierwszeństwo mają formy wsparcia, które
zwiększają aktywność otrzymujących je beneficjentów, rozwiązują
rzeczywiste problemy i elastycznie reagują na zmianę sytuacji.
Oznacza to zmianę priorytetów, co spotka się z oporem beneficjentów
obecnie funkcjonującego systemu.

Pomoc Społeczna
Szczególne znaczenie mają inicjatywy z zakresu aktywnej
integracji, ułatwiania dostępu do niedrogich, trwałych
oraz wysokiej jakości usług społecznych, wspierania
instytucji otoczenia ekonomii społecznej oraz samych
instytucji ekonomii społecznej, służące aktywizacji
lokalnych społeczności, w tym w szczególności
społeczności marginalizowanych.
Dylemat - jak realizować te inicjatywy w obecnej sytuacji
gospodarczej Europy i podejmowanych programach
oszczędności budżetowych. Sytuacja ta generuje pytanie
o taki sposób wdrażania programów oszczędnościowych,
aby były zrównoważone, sprawiedliwie rozłożone oraz
aby chroniły grupy najsłabsze.
Jednym ze sposobów działania to rozwijanie
innowacyjnego podejścia do polityki społecznej.

Rola pomocy społecznej
Dlatego …
Niezbędne jest dążenie do uproszczenia zasad
korzystania z usług pomocy społecznej oraz
standaryzacja i poprawa ich jakości. Działania te
muszą zostać połączone ze wspieraniem aktywności
osób korzystających z pomocy społecznej oraz
zachętami do większego uczestnictwa w procesie
powrotu na rynek pracy.

Wyzwania pomocy społecznej
Pomoc społeczna w czasach kryzysów i zmian tradycyjnie
musi zmierzyć się z rolą systemu buforowego, przed którym
stawia się wyzwania zniwelowania negatywnych skutków
społeczno – ekonomicznych zaistniałej sytuacji
gospodarczej. Rola ta wymaga zarówno obsługi większej
liczby świadczeniobiorców, jak i poszerzenia katalogu
oferowanych świadczeń, usług i programów pomocy.
Sytuacja taka implikuje konieczność zwiększonych inwestycji
w sektor usług socjalnych, w tym kompleksowe wsparcie dla
kształcenia nowoczesnych kadr pomocy społecznej.

Wyzwania pomocy społecznej
Wyzwania demograficzne stanowią drugi filar czynników
implikujących nowoczesne podejście. Starzenie się
społeczeństwa będzie generować, w perspektywie roku 2020,
wyzwania związane z dynamicznie rosnącą liczbą osób w
podeszłym wieku. Sytuacja ta powinna być traktowana nie jako
zagrożenie dla wielu sfer życia gospodarczego i społecznego, ale
jako konieczność rozwoju niosąca ze sobą potencjał rozwojowy
np. rozwój nowych sektorów usług czy aktywność osób starszych.
Oznacza to konieczność z jednej strony zbudowania systemu
wspierającego osoby starsze w decyzji o pozostaniu aktywnym
społecznie i zawodowo, a z drugiej rozwoju różnego rodzaju
usług przeznaczonych dla osób starszych z ograniczoną
samodzielnością i niesamodzielnych min. usług opieki
długoterminowej;

…

W celu poprawy jakości i poziomu życia osób
starszych dla godnego starzenia się należy
podejmować działania umożliwiające
zagospodarowanie potencjału społecznozawodowego osób starszych, dla pełnienia przez
nich ról społecznych w życiu publicznym.
(rozwój zróżnicowanych form aktywności społecznej,
upowszechnianie wolontariatu, partycypacji w procesach
decyzyjnych, zwiększenie dostępności do usług społecznych).

Kontynuacja działań
– Wspieranie osób w ich integracji społecznej i
aktywności;
– Dostarczanie narzędzi dla integracji;
– Indywidualne podejście / Oferta dostosowana do
specyficznych potrzeb; upowszechnianie kontraktów
socjalnych; przerywanie „dziedziczenia” biedy i
bierności;
– Zwiększanie kooperacji pomoc społecznej z rynkiem
pracy.

Pomoc społeczna

• Zmiany wewnątrz pomocy społecznej
• nowe podejście do klienta pomocy społecznej,
• Prace nad nowym modelem pomocy społecznej

• Zmiany w otoczeniu pomocy społecznej
• Prace nad modyfikowaniem podejścia do osób
pozostających bez pracy (zmiany po stronie
instrumentów rynku pracy
• Wyodrębnienie polityki senioralnej

Ostatnie zmiany... Wzmocnienie przepisów dotyczących współdziałania

• Brak współdziałania z pracownikiem socjalnym w
rozwiązywaniu trudnej sytuacji życiowej, odmowa
zawarcia kontraktu socjalnego, niedotrzymanie jego
postanowień, nieuzasadniona odmowa podjęcia
zatrudnienia przez osobę bezrobotną, odmowa
podjęcia leczenia odwykowego może stanowić
podstawę do nieudzielenia pomocy;

...
• Ocena zasobów pomocy społecznej w oparciu o
analizę lokalnej sytuacji społecznej i
demograficznej dokonywana przez samorządy;
• Sporządzanie przez oceny województwa,
uwzględniającej kwestie i problemy społeczne
wynikające z przyjętej strategii

Budowanie pomostów
• Pobieranie zasiłku okresowego niezależnie od
posiadanego dochodu w sytuacji gdy osoba
podejmuje zatrudnienie,
(wprowadzenie okresu przejściowego dla osób, które
podejmują próbę zmiany swojej sytuacji życiowej) –
przez 2 miesiące nie częściej niż raz na dwa lata.

• Przyznawanie zasiłku celowego na realizację
postanowień kontraktu socjalnego.
• Tworzenie zespołów pracy socjalnej i integracji
społecznej.

Nowe kryteria uprawniające do świadczeń

• Od 1 października w pomocy społecznej
obowiązują nowe kryteria dochodowe
- 542 złote dla osoby samotnie
gospodarującej;
- 456 złotych na osobę w rodzinie.
Spowoduje to wejście do pomocy społecznej nowych klientów,
nie posiadających do tej pory uprawnień do świadczeń.

Nowe wyzwania

• Wzmacnianie kooperacji pomiędzy
powiatowymi urzędami pracy a ośrodkami
pomocy społecznej;
• Podniesienie skuteczności instrumentów i
narzędzi służących aktywnej integracji i
powrotowi na rynek pracy


Slide 10

Metodologia wspierania rozwoju społecznego
w kontekście wdrażania wojewódzkiej
strategii polityki społecznej – uwzględniająca
partycypacyjne uczestnictwo w procesie
Zuzanna Grabusińska
Białystok grudzień 2012 r.

Plan wystąpienia

• - strategie –priorytetowe zadania wynikające z
uzewnętrzniających się kwestii społecznych –
wielosektorowość polityki społecznej
• - strategia rozwoju regionalnego ;
• - obszary negocjacji ze strona rządową;
• - partycypacja procesu tworzenia i realizacji strategii;
• - realizacja strategii z punktu widzenia zadań pomocy
i integracji społecznej- aktywna integracja społeczna,
niwelowanie procesu wykluczenia społecznego.

Polityka społeczna
Szeroko zdefiniowana polityka społeczna stanowi
kluczowy element wszelkich działań państwa i jego
instytucji, mających na celu kształtowanie warunków
życia społeczeństwa oraz służących realizacji zasady
sprawiedliwości społecznej. Dążąc do osiągnięcia jak
największej skuteczności działań publicznych w tej
sferze należy traktować politykę społeczną na zasadach
równości, komplementarności i synergii z polityką
gospodarczą.

Jednocześnie polityka społeczna tradycyjnie jest
kształtowana w odpowiedzi na aktualne oraz
prognozowane kwestie społeczne. Tym samym
polityka społeczna nabiera coraz większego znaczenia
w obliczu wyzwań społeczno – gospodarczych,
określanych przede wszystkim przez pryzmat zmian
demograficznych oraz kryzysu ekonomicznego.

Polityka społeczna

Polska polityka społeczna, realizując cele
związane z budowaniem dobrostanu
społeczeństwa polskiego, wpisuje się
jednocześnie w proces wdrażania europejskiej
polityki społecznej.

Polityka społeczna

Polska polityka społeczna, realizując cele
związane z budowaniem dobrostanu
społeczeństwa polskiego, wpisuje się
jednocześnie w proces wdrażania europejskiej
polityki społecznej.

Polityka Społeczna

Główne kierunki strategiczne polityk Unii
Europejskiej, w tym szeroko rozumianej polityki
społecznej, zostały określone w Strategii „Europa
2020”,która jest nowym, długookresowym
programem rozwoju społeczno-gospodarczego
UE, zastępując obowiązującą od 2000 r.,
zmodyfikowaną pięć lat później, Strategię
Lizbońską

Polityka Społeczna
Strategia „Europa 2020” znaczną wagę przykłada do
wyzwań związanych z poprawą warunków życia i pracy
obywateli UE, a zwłaszcza podniesienia poziomu i
jakości zatrudnienia oraz ograniczenia ubóstwa i
wykluczenia społecznego. Jednocześnie nie rezygnuje z
przyjętego w Lizbonie generalnego celu modernizacji w
kierunku innowacyjnej gospodarki opartej na wiedzy.

Polityka Społeczna
Strategia „Europa 2020” znaczną wagę przykłada do
wyzwań związanych z poprawą warunków życia i pracy
obywateli UE, a zwłaszcza podniesienia poziomu i
jakości zatrudnienia oraz ograniczenia ubóstwa i
wykluczenia społecznego. Jednocześnie nie rezygnuje z
przyjętego w Lizbonie generalnego celu modernizacji w
kierunku innowacyjnej gospodarki opartej na wiedzy.

Aktualna polityka społeczna
W celu osiągnięcia powyższych wyzwań zaproponowano trzy
podstawowe, wzajemnie wzmacniające się priorytety :
• wzrost inteligentny – rozwój oparty na wiedzy i innowacjach,
• wzrost zrównoważony – promowanie gospodarki efektywniej
wykorzystującej zasoby, przyjaznej środowisku, a zarazem
konkurencyjnej,
• wzrost sprzyjający włączeniu społecznemu (wzrost
integrujący społecznie) – wzmacnianie gospodarki
charakteryzującej się wysokim zatrudnieniem oraz spójnością
ekonomiczną, społeczną i terytorialną.

Otwarta metoda koordynacji
Strategia Europa 2020 wyznacza konkretne cele ilościowe,
umożliwiające monitorowanie postępów w realizacji ww.
priorytetów. Dwa z tych celów dotyczą bezpośrednio polityki
zatrudnienia i polityki społecznej, tj.:
• osiągnięcie wskaźnika zatrudnienia kobiet i mężczyzn w wieku
20-64 lat na poziomie 75%;
• wspieranie integracji społecznej, szczególnie poprzez redukcję
ubóstwa, zmierzając do wydźwignięcia z ubóstwa lub
wykluczenia społecznego 20 milionów obywateli UE.

Cele nadrzędne OMK dla zabezpieczenia społecznego i
integracji społecznej powinny promować:

spójność społeczna, równość mężczyzn i kobiet
oraz równość szans wszystkich obywateli;
koordynację podejmowanych działań z celami
Strategii Lizbońskiej oraz celami Strategii
Zrównoważonego Rozwoju UE;
Dobre rządzenie, przejrzystość i zaangażowanie
wszelkich podmiotów w projektowanie, wdrażanie i
monitorowanie polityki
1)„...Gdy mówimy o aktywnej integracji, to należy przez to rozumieć nasze aktywne podejście
proponujące szereg rozmaitych i nieszablonowych działań (czy tylko pomocy społecznej? JG)
obejmujących całokształt potencjału człowieka, a nie wyłącznie kwestię zatrudnienia. Z drugiej zaś
strony, aktywna integracja zakłada pełną aktywność człowieka w tym procesie...) – Cezary
Miżejewski „Aktywna integracja - nowa formuła pomocy społecznej”
http://zalaczniki.ops.pl/dz1/aktywna_integracja2009.doc.

Modernizacja społeczeństwa (rozumianego jako ogół ludzi
pozostających we wzajemnych stosunkach
wynikających z warunków życia, podziału pracy i
udziału w życiu kulturalnym; też: ogół obywateli
danego okręgu, miasta itp.) definiowana przez
polityków obejmuje m.in. projektowanie i realizację
polityk społecznych. Możemy się jej biernie przyglądać i
być traktowanymi jak zasoby, przedmioty, jak petenci.
Ale możemy stać się również podmiotami tych zmian
organizując się w ramach społeczeństwa obywatelskiego i
uczestnicząc w procesach politycznych. Możemy, choć nie
znaczy, że musimy być podmiotami świadomymi,
gotowymi wziąć sprawy w swoje ręce, ze swoją wizją,
pasją i przekonaniem.

Czym jest polityka?
Politykę planuje się i realizuje w danym kręgu
kulturowym, określonym językiem, w oparciu
o przyjęty na gruncie dominującej filozofii
sposób widzenia rzeczywistości w danej
dziedzinie, z wykorzystaniem zasobów
przeznaczonych na jej realizację, w którym
dają się określić modele funkcjonowania
jednostki w społeczeństwie, modele
funkcjonowania społeczeństwa, a także modele
instytucji publicznych determinujące priorytety
polityki społecznej…będące punktem wyjścia
dla projektowania i realizacji polityki.

Współczesne problemy i wyzwania socjalne wymuszają
reorganizację polityki społecznej / pomocy społecznej
•

Demografia

•

Przed nami pytania o :

•

Migracje i wielokulturowość

1. Skuteczność i efektywność tradycyjnego
państwa opiekuńczego

•

Bezrobocie i niskie zatrudnienie

2. O model instytucjonalny usług społecznych

•

Ubóstwo i wykluczenie społeczne

3. O najlepsze rozwiązania w polityce aktywizacji i
integracji społecznej

•

Pomoc i integracja społeczna
4. Poszukiwanie nowych paradygmatów i modeli

•

Edukacja

•

Równość szans (w tym gender)

•

Zdrowie i Niepełnosprawność

•

Starość i Opieka Długoterminowa

•

15
Stare i nowe patologie

5. Strategię Rozwoju Społecznego w Polsce,
Europie i na świecie
6. Możliwości wielopoziomowej współpracy i
partnerstwa międzysektorowego

Nowe paradygmaty polityki społecznej
 w kierunku większej współpracy
• Partycypacyjny a nie
resortowy model kreowania
polityki społecznej
• Wielopoziomowe
zarządzanie polityką
społeczną

• Państwo angażujące a nie
państwo dyscyplinujące

• Aktywna a nie pasywna polityka
społeczna

• Wielosektorowa i partnerska a
nie państwowa polityka
społeczna
• Samorządowa i obywatelska a
nie centralna polityka społeczna

• Zintegrowane usługi społeczne
• Państwo sieci a nie hierarchii
zamiast separatystycznych usług
lub świadczeń socjalnych
Neosolidarność 
Subsydiarność 
• Od opieki społecznej poprzez
Partnerstwo 
pomoc do integracji społecznej

Polityka Społeczna
Nadrzędny cel społeczny Strategii Europa 2020 (czyli
ograniczenia ubóstwa i wykluczenia społecznego) zainicjowana
„Europejska Platforma Przeciw Ubóstwu i Wykluczeniu
Społecznemu” – stanowiąca swoisty kompleksowy
program europejski, dążący do zapewnienia spójności
ekonomicznej, społecznej i terytorialnej, poprzez
podnoszenie świadomości oraz przestrzegania praw
podstawowych osób ubogich i społecznie
wykluczonych, umożliwiając im życie w godności i
aktywny udział w życiu społecznym

Proces przekazywania funkcji i zadań socjalnych
przez państwo
• Nisko satysfakcjonujący proces przejmowania przez podmioty
odpowiedzialności za kreowanie i realizację polityki społecznej

PAŃSTWO

SAMORZĄD TERYTORIALNY

ORGANIZACJE POZARZĄDOWE

SEKTOR PRYWATNY I GOSPODARKA SPOŁECZNA

RODZINA I GRUPY NIEFORMALNE

Wielosektorowość jako fundament do współpracy
w polityce społecznej (Grewiński 2009)
SEKTOR
PUBLICZNY

Unia
Europejska

Media

Państwo

Partie polityczne
Związki zawodowe, Zrzeszenia
Ruchy społeczne
Lobbyści i grupy interesu,
Eksperci, Grupy wsparcia
Konsorcja,
Partnerstwa wielosektorowe

Organizacje
pozarządowe

Rodziny
i grupy
dysfunkcyjne

Instytucje
biznesowe

SEKTOR
RYNKOWY

Samorząd
terytorialny

Gospodarka
społeczna

SEKTOR
OBYWATELSKI

Public Governance odpowiedzią na deficyt
współpracy?
•

Horyzontalne dzielenie się władzą ze społeczeństwem obywatelskim, społecznością
lokalną

•

Deliberatywne stosunki władza społeczeństwo

•

Partycypacyjny model organizacji wspólnoty lokalnej

•

Rozwój partnerstw wielosektorowych i networks

•

Wielopoziomowe zarządzanie i współdecydowanie obywateli na temat rozwoju
społeczności lokalnej (angażowanie obywateli w przygotowanie Strategii, programów,
projektów ich aktywny udział)

•

Decentralizacja pozioma, sieci i włączanie wszystkich zainteresowanych  Network
Governance

Rodzaje współpracy podmiotów PS
• Wewnątrzbranżowe  OPS, PCPR, ROPS itd..

• Wewnątrzsektorowe  w ramach sektora
publicznego ( z władzą, JST itd., z PSZ, OHP itd.)
• Zewnątrzsektorowe  z NGO’s, biznesem
Kościołem, uczelniami, innymi interesariuszami
• Lokalne, regionalne, krajowe, ponadnarodowe

Przykłady współpracy i partnerstwa międzysektorowe go
podmiotów pomocy i integracji społecznej

1.

Wspólne generowanie strategii społecznych i rozwiązywania
problemów społecznych

2.

Realizacja wspólnych programów i projektów  aktywna integracja
społeczna (POKL, FIO)

3.

Delegowanie zadań i usług przez JST do NGOs i innych sektorów

4.

Finansowanie i dotowanie zadań NGO’s (środki JST, rządowe)

5.

Włączanie aktywnych obywateli poprzez wolontariat

6.

Większa partycypacja samych beneficjentów (także empowerment)

7.

Wykorzystanie dobrych praktyk

8.

Wspólne generowanie innowacyjności społecznej i wartości dodanej

Strategie rozwiązywania problemów społecznych
.

Nadal wiele do zrobienia jeśli chodzi o partycypacyjny model kreowania
tych strategii
.

Wiele strategii pozostaje ciągle na papierze

Niska jakość wielu strategii
Brak świadomości decydentów i wyobraźni strategicznej z obszaru PS

Biska skuteczność i efektywność

Od współpracy przez partnerstwo
do integracji usług społecznych?
• Integracja usług polega na osiąganiu większej koordynacji różnorodnych
służb i świadczeń społecznych w celu poprawy skuteczności i dostępności
świadczeń.
• polega na współpracy, partnerstwie i współdziałaniu różnorodnych
podmiotów polityki społecznej.

• dzięki integracji usług uzyskuje się z jednej strony oszczędności w
wydatkach, z drugiej różnorodne grupy beneficjentów mają ułatwiony
dostęp do pełnej, kompleksowej pomocy społecznej.
• celem integracji usług społecznych jest to, aby klient w jednym miejscu
(na wzór „jednego okienka” przy zakładaniu nowej firmy) otrzymywał
kompleksowe wsparcie, odpowiadające jego różnorodnym potrzebom

Budowanie strategii
• Strategia to teoria i praktyka pokonywania przeciwnika bez
względu na to, czy jest nim bezrobocie, nędza czy faszyzm,
czy jedynie głupota i szkodliwe nawyki. Nie każdy jednak
plan ogólny, który określa jakiś cel, jest strategią.

• Strategia powinna być tak przygotowana, by nie tylko
określała cel, jakim jest rozwiązanie określonych problemów
społecznych (czyli np. poprawa sytuacji ludzi starych,
niepełnosprawnych lub zmiana na lepsze w zakresie
wybranych obszarów życia społecznego np. mieszkalnictwa).
Powinna też określać, w jaki sposób, jakimi drogami tę zmianę
można osiągnąć.

Strategia:

•
•
•
•

Strategia oparta jest na:
wyborze celu działania
wyborze kierunków i celów operacyjnych
koncentracji środków

Podstawowe dokumenty strategiczne
• Długookresowa Strategia Rozwoju Kraju „Polska 2030”;
• Średniookresowa Strategia Rozwoju Kraju „Polska
2020”;
• Strategia Rozwoju Regionalnego - Regionalne Strategie
Rozwoju Regionalnego (faza procedowania);
• Regionalna Strategia Polityki Społecznej;
• Powiatowa Strategia Rozwiązywania Problemów
Społecznych…
• Gminna Strategia Rozwiązywania Problemów
Społecznych…

Przełożenie na poziom krajowy celów
ogólnoeuropejskich
Nowe podejście strategiczne w realizacji polityki społecznej
wpisuje się w

Długookresową Strategię Rozwoju Kraju do 2030
roku.
- poczucie społecznej i indywidualnej odpowiedzialności za
zwalczanie ubóstwa i wykluczenia społecznego;
- umożliwienie działań odpowiadających na potrzeby grup
szczególnego ryzyka;
- modyfikacja systemów ochrony socjalnej, zapewniająca odpowiedni
poziom dochodów

Wyzwania stojące przed strategią regionalną
polityki społecznej

• Spięcie problemów będących wyzwaniem
strategii gminnych i regionalnych;
• Uwzględnienie interesów poszczególnych
instytucji i społeczności
• Uspołecznienie procesu tworzenia,
monitorowanie realizacji i modyfikacji
strategii regionalnej.

Podstawowe zasady strategii

• ekonomia sił i środków potrzebnych do
prowadzenia „walki” (ocena ilości i jakości
zasobów ludzkich, materialnych i finansowych
oraz ich rezerw na wypadek przedłużania się
działań lub konieczności ich intensyfikacji)
• zespolenie wysiłków (odnosi się to do organizacji i
sposobu przygotowań sił, tzn. ludzi, środków,
pieniędzy)
• zachowanie swobody działań w sytuacjach
krytycznych
• inicjatywa w sytuacjach nieprzewidzianych.

Metodologia budowania strategii

• Ze strategią ściśle łączy się taktyka. Rozumiana
jako metoda postępowania, umiejętność
„dozowania” sił i środków w sposób
odpowiedni do osiągnięcia zamierzonych w
strategii celów.

Zasady rządzące polityka społeczną
•
•
•
•
•
•
•
•

zasada pomocniczości,
zasada efektów odłożonych w czasie,
zasada szerokiego zasięgu skutków,
zasada akceptacji społecznej,
zasada kontroli społecznej,
zasada aktywności, zaangażowania społecznego,
zasada kompleksowości i sprzężenia zwrotnego,
zasada pozornego altruizmu (pomoc tzw.
osobom wykluczonym w interesie osób
niewykluczonych).

Schemat strategii

Na strategię składa się:
• diagnoza,
• cel strategiczny (ogólny),
• cele szczegółowe (operacyjne),
• metody realizacji celu,

Logiczne ramy strategii
wczoraj – dziś – jutro
diagnoza statystyki – problem, potrzeby, zasoby - harmonogram –cele - wizja

Drabina partycypacji społecznej
• Kreowanie świadomości
społecznej;

• Angażowanie
mieszkańców;

Uświadamianie podejmowanych
działań

Angażowanie mieszkańców w proces
aby uwzględnić ich punkt widzenia i
obawy

• Edukowanie społeczności
lokalnej;
Przekazywanie informacji dla lepszego
zrozumienia podejmowanych działań

• Zbieranie opinii;
Uzyskanie opinii społecznych na temat
problemów/ decyzji /alternatywnych
rzwiązań

• Partnerstwo.
Przekazanie podejmowania decyzji
grupom lub partnerom społecznym

Partycypacja społeczna
• Na pierwszym, najniższym, pułapie stosowane jest kształtowanie
świadomości społecznej poprzez pełną, regularną i obligatoryjną
informację o zamierzeniach władz - społeczność często posiada
jedynie wiedzę dotyczącą ogólnie formułowanych realizowanych
celów, podczas gdy należy prowadzić edukację zbiorowości, mogącą
prowadzić do internalizacji procesu (jego potencjalni uczestnicy,
nabywając wiedzę, przekonują się, poznają sposób i efektywność
prezentowanej metody).
• Na wyższym poziomie partycypacji społeczność może wyrażać
wątpliwości i korygować propozycje, tworząc opinie uwzględniane
przez realizatorów.
• Najwyższy poziom partycypacji i pełne partnerstwo następuje
jednak dopiero wtedy, gdy społeczność ma realny wpływ na proces
decyzyjny.

Niektóre tezy dokumentu „Polska 2030”
Raport Polska 2030 jest efektem prac Zespołu Doradców Strategicznych Prezesa
Rady Ministrów. Redaktorem naukowym opracowania jest minister Michał Boni.

Polska należy do tych państw członkowskich Unii Europejskiej, w
których istnieje największe zagrożenie ubóstwem. Zagrożenie
ubóstwem rośnie wraz z liczbą dzieci w gospodarstwach domowych.
Analiza sytuacji gospodarstw domowych pokazuje, że ubóstwo dzieci
jest nierozerwalnie związane z ubóstwem rodziców. Po okresie
wzrostu zagrożenia ubóstwem, w ostatnich latach
obserwowaliśmy poprawę sytuacji, choć rozprzestrzeniający
się także na Polskę światowy kryzys gospodarczy nie
pozostanie prawdopodobnie bez wpływu na ten pozytywny
kierunek przemian.
(warto zauważyć, iż treść dokumentu nie odnosi się do
możliwych stanów w przyszłości, np. nie przygotowuje Polski
do ewent. katastrofy finansowej, gospodarczej, bytowej...)

W perspektywie kolejnych kilkunastu lat zwiększy się zagrożenie
ubóstwem gospodarstw domowych z osobami starszymi.
Grupą szczególnie narażoną na ubóstwo są rodziny wielodzietne oraz
rodziny zamieszkujące na wsi.
Zagrożenie ubóstwem w Polsce ma charakter wyspowy.
Świadczenia rodzinne oraz związane z wykluczeniem
społecznym (w tym dodatki mieszkaniowe) są najlepiej
dystrybuowane pod względem wsparcia dla osób zagrożonych
ubóstwem.
Transfery społeczne udzielane w ramach wsparcia rodzin
zagrożonych ubóstwem (szczególnie mających dzieci) są na
bardzo niskim poziomie.

Jeśli do 2030 r. Polska ma stworzyć państwo nowoczesne nie tylko
w wymiarze ekonomicznym, lecz także społecznym, konieczna jest
daleko idąca rewizja obowiązującego obecnie modelu polityki
społecznej. Konieczne jest „przestawienie zwrotnicy”, tak aby z
jednej strony umożliwiać grupom społecznym, obecnie narażonym
na wykluczenie, integrację społeczną, z drugiej zaś przygotować
się na nowe oblicza wykluczenia, jakie będą pojawiać się w
kolejnych latach. Będzie się to jednak wiązało z odejściem od
obecnego modelu opartego na powszechności świadczeń na niskim
poziomie, jako alternatywy dla zatrudnienia, w kierunku modelu, w
którym kluczową rolę odgrywa świadczenie pracy, a być może także
ze zmianą z panoptycznego na empowermentowy model pomocy
społecznej wyrastający z poszanowania i ochrony godności człowieka
wymagającego wsparcia.

W ramach tak pojmowanej spójności społecznej wydobywanie
potencjałów osób z deficytami i dysfunkcjami polega przede
wszystkim na tworzeniu odpowiednich do tego warunków, np. na
usuwaniu barier w dostępie do rynku pracy, inwestycjach w edukację,
obejmowaniu większej liczby ludzi aktywnymi instrumentami
polityki społecznej, tworzeniu instytucjonalnych i dochodowych
systemów wsparcia. Kluczowe jest tu zapewnianie osobom
wykluczonym realnego dostępu do usług społecznych, aby z tego
tytułu nie traciły szans rozwoju. Sukces takiego podejścia nie jest
możliwy bez znalezienia konsensu między różnymi rodzajami
transferów społecznych. Pierwszeństwo mają formy wsparcia, które
zwiększają aktywność otrzymujących je beneficjentów, rozwiązują
rzeczywiste problemy i elastycznie reagują na zmianę sytuacji.
Oznacza to zmianę priorytetów, co spotka się z oporem beneficjentów
obecnie funkcjonującego systemu.

Pomoc Społeczna
Szczególne znaczenie mają inicjatywy z zakresu aktywnej
integracji, ułatwiania dostępu do niedrogich, trwałych
oraz wysokiej jakości usług społecznych, wspierania
instytucji otoczenia ekonomii społecznej oraz samych
instytucji ekonomii społecznej, służące aktywizacji
lokalnych społeczności, w tym w szczególności
społeczności marginalizowanych.
Dylemat - jak realizować te inicjatywy w obecnej sytuacji
gospodarczej Europy i podejmowanych programach
oszczędności budżetowych. Sytuacja ta generuje pytanie
o taki sposób wdrażania programów oszczędnościowych,
aby były zrównoważone, sprawiedliwie rozłożone oraz
aby chroniły grupy najsłabsze.
Jednym ze sposobów działania to rozwijanie
innowacyjnego podejścia do polityki społecznej.

Rola pomocy społecznej
Dlatego …
Niezbędne jest dążenie do uproszczenia zasad
korzystania z usług pomocy społecznej oraz
standaryzacja i poprawa ich jakości. Działania te
muszą zostać połączone ze wspieraniem aktywności
osób korzystających z pomocy społecznej oraz
zachętami do większego uczestnictwa w procesie
powrotu na rynek pracy.

Wyzwania pomocy społecznej
Pomoc społeczna w czasach kryzysów i zmian tradycyjnie
musi zmierzyć się z rolą systemu buforowego, przed którym
stawia się wyzwania zniwelowania negatywnych skutków
społeczno – ekonomicznych zaistniałej sytuacji
gospodarczej. Rola ta wymaga zarówno obsługi większej
liczby świadczeniobiorców, jak i poszerzenia katalogu
oferowanych świadczeń, usług i programów pomocy.
Sytuacja taka implikuje konieczność zwiększonych inwestycji
w sektor usług socjalnych, w tym kompleksowe wsparcie dla
kształcenia nowoczesnych kadr pomocy społecznej.

Wyzwania pomocy społecznej
Wyzwania demograficzne stanowią drugi filar czynników
implikujących nowoczesne podejście. Starzenie się
społeczeństwa będzie generować, w perspektywie roku 2020,
wyzwania związane z dynamicznie rosnącą liczbą osób w
podeszłym wieku. Sytuacja ta powinna być traktowana nie jako
zagrożenie dla wielu sfer życia gospodarczego i społecznego, ale
jako konieczność rozwoju niosąca ze sobą potencjał rozwojowy
np. rozwój nowych sektorów usług czy aktywność osób starszych.
Oznacza to konieczność z jednej strony zbudowania systemu
wspierającego osoby starsze w decyzji o pozostaniu aktywnym
społecznie i zawodowo, a z drugiej rozwoju różnego rodzaju
usług przeznaczonych dla osób starszych z ograniczoną
samodzielnością i niesamodzielnych min. usług opieki
długoterminowej;

…

W celu poprawy jakości i poziomu życia osób
starszych dla godnego starzenia się należy
podejmować działania umożliwiające
zagospodarowanie potencjału społecznozawodowego osób starszych, dla pełnienia przez
nich ról społecznych w życiu publicznym.
(rozwój zróżnicowanych form aktywności społecznej,
upowszechnianie wolontariatu, partycypacji w procesach
decyzyjnych, zwiększenie dostępności do usług społecznych).

Kontynuacja działań
– Wspieranie osób w ich integracji społecznej i
aktywności;
– Dostarczanie narzędzi dla integracji;
– Indywidualne podejście / Oferta dostosowana do
specyficznych potrzeb; upowszechnianie kontraktów
socjalnych; przerywanie „dziedziczenia” biedy i
bierności;
– Zwiększanie kooperacji pomoc społecznej z rynkiem
pracy.

Pomoc społeczna

• Zmiany wewnątrz pomocy społecznej
• nowe podejście do klienta pomocy społecznej,
• Prace nad nowym modelem pomocy społecznej

• Zmiany w otoczeniu pomocy społecznej
• Prace nad modyfikowaniem podejścia do osób
pozostających bez pracy (zmiany po stronie
instrumentów rynku pracy
• Wyodrębnienie polityki senioralnej

Ostatnie zmiany... Wzmocnienie przepisów dotyczących współdziałania

• Brak współdziałania z pracownikiem socjalnym w
rozwiązywaniu trudnej sytuacji życiowej, odmowa
zawarcia kontraktu socjalnego, niedotrzymanie jego
postanowień, nieuzasadniona odmowa podjęcia
zatrudnienia przez osobę bezrobotną, odmowa
podjęcia leczenia odwykowego może stanowić
podstawę do nieudzielenia pomocy;

...
• Ocena zasobów pomocy społecznej w oparciu o
analizę lokalnej sytuacji społecznej i
demograficznej dokonywana przez samorządy;
• Sporządzanie przez oceny województwa,
uwzględniającej kwestie i problemy społeczne
wynikające z przyjętej strategii

Budowanie pomostów
• Pobieranie zasiłku okresowego niezależnie od
posiadanego dochodu w sytuacji gdy osoba
podejmuje zatrudnienie,
(wprowadzenie okresu przejściowego dla osób, które
podejmują próbę zmiany swojej sytuacji życiowej) –
przez 2 miesiące nie częściej niż raz na dwa lata.

• Przyznawanie zasiłku celowego na realizację
postanowień kontraktu socjalnego.
• Tworzenie zespołów pracy socjalnej i integracji
społecznej.

Nowe kryteria uprawniające do świadczeń

• Od 1 października w pomocy społecznej
obowiązują nowe kryteria dochodowe
- 542 złote dla osoby samotnie
gospodarującej;
- 456 złotych na osobę w rodzinie.
Spowoduje to wejście do pomocy społecznej nowych klientów,
nie posiadających do tej pory uprawnień do świadczeń.

Nowe wyzwania

• Wzmacnianie kooperacji pomiędzy
powiatowymi urzędami pracy a ośrodkami
pomocy społecznej;
• Podniesienie skuteczności instrumentów i
narzędzi służących aktywnej integracji i
powrotowi na rynek pracy


Slide 11

Metodologia wspierania rozwoju społecznego
w kontekście wdrażania wojewódzkiej
strategii polityki społecznej – uwzględniająca
partycypacyjne uczestnictwo w procesie
Zuzanna Grabusińska
Białystok grudzień 2012 r.

Plan wystąpienia

• - strategie –priorytetowe zadania wynikające z
uzewnętrzniających się kwestii społecznych –
wielosektorowość polityki społecznej
• - strategia rozwoju regionalnego ;
• - obszary negocjacji ze strona rządową;
• - partycypacja procesu tworzenia i realizacji strategii;
• - realizacja strategii z punktu widzenia zadań pomocy
i integracji społecznej- aktywna integracja społeczna,
niwelowanie procesu wykluczenia społecznego.

Polityka społeczna
Szeroko zdefiniowana polityka społeczna stanowi
kluczowy element wszelkich działań państwa i jego
instytucji, mających na celu kształtowanie warunków
życia społeczeństwa oraz służących realizacji zasady
sprawiedliwości społecznej. Dążąc do osiągnięcia jak
największej skuteczności działań publicznych w tej
sferze należy traktować politykę społeczną na zasadach
równości, komplementarności i synergii z polityką
gospodarczą.

Jednocześnie polityka społeczna tradycyjnie jest
kształtowana w odpowiedzi na aktualne oraz
prognozowane kwestie społeczne. Tym samym
polityka społeczna nabiera coraz większego znaczenia
w obliczu wyzwań społeczno – gospodarczych,
określanych przede wszystkim przez pryzmat zmian
demograficznych oraz kryzysu ekonomicznego.

Polityka społeczna

Polska polityka społeczna, realizując cele
związane z budowaniem dobrostanu
społeczeństwa polskiego, wpisuje się
jednocześnie w proces wdrażania europejskiej
polityki społecznej.

Polityka społeczna

Polska polityka społeczna, realizując cele
związane z budowaniem dobrostanu
społeczeństwa polskiego, wpisuje się
jednocześnie w proces wdrażania europejskiej
polityki społecznej.

Polityka Społeczna

Główne kierunki strategiczne polityk Unii
Europejskiej, w tym szeroko rozumianej polityki
społecznej, zostały określone w Strategii „Europa
2020”,która jest nowym, długookresowym
programem rozwoju społeczno-gospodarczego
UE, zastępując obowiązującą od 2000 r.,
zmodyfikowaną pięć lat później, Strategię
Lizbońską

Polityka Społeczna
Strategia „Europa 2020” znaczną wagę przykłada do
wyzwań związanych z poprawą warunków życia i pracy
obywateli UE, a zwłaszcza podniesienia poziomu i
jakości zatrudnienia oraz ograniczenia ubóstwa i
wykluczenia społecznego. Jednocześnie nie rezygnuje z
przyjętego w Lizbonie generalnego celu modernizacji w
kierunku innowacyjnej gospodarki opartej na wiedzy.

Polityka Społeczna
Strategia „Europa 2020” znaczną wagę przykłada do
wyzwań związanych z poprawą warunków życia i pracy
obywateli UE, a zwłaszcza podniesienia poziomu i
jakości zatrudnienia oraz ograniczenia ubóstwa i
wykluczenia społecznego. Jednocześnie nie rezygnuje z
przyjętego w Lizbonie generalnego celu modernizacji w
kierunku innowacyjnej gospodarki opartej na wiedzy.

Aktualna polityka społeczna
W celu osiągnięcia powyższych wyzwań zaproponowano trzy
podstawowe, wzajemnie wzmacniające się priorytety :
• wzrost inteligentny – rozwój oparty na wiedzy i innowacjach,
• wzrost zrównoważony – promowanie gospodarki efektywniej
wykorzystującej zasoby, przyjaznej środowisku, a zarazem
konkurencyjnej,
• wzrost sprzyjający włączeniu społecznemu (wzrost
integrujący społecznie) – wzmacnianie gospodarki
charakteryzującej się wysokim zatrudnieniem oraz spójnością
ekonomiczną, społeczną i terytorialną.

Otwarta metoda koordynacji
Strategia Europa 2020 wyznacza konkretne cele ilościowe,
umożliwiające monitorowanie postępów w realizacji ww.
priorytetów. Dwa z tych celów dotyczą bezpośrednio polityki
zatrudnienia i polityki społecznej, tj.:
• osiągnięcie wskaźnika zatrudnienia kobiet i mężczyzn w wieku
20-64 lat na poziomie 75%;
• wspieranie integracji społecznej, szczególnie poprzez redukcję
ubóstwa, zmierzając do wydźwignięcia z ubóstwa lub
wykluczenia społecznego 20 milionów obywateli UE.

Cele nadrzędne OMK dla zabezpieczenia społecznego i
integracji społecznej powinny promować:

spójność społeczna, równość mężczyzn i kobiet
oraz równość szans wszystkich obywateli;
koordynację podejmowanych działań z celami
Strategii Lizbońskiej oraz celami Strategii
Zrównoważonego Rozwoju UE;
Dobre rządzenie, przejrzystość i zaangażowanie
wszelkich podmiotów w projektowanie, wdrażanie i
monitorowanie polityki
1)„...Gdy mówimy o aktywnej integracji, to należy przez to rozumieć nasze aktywne podejście
proponujące szereg rozmaitych i nieszablonowych działań (czy tylko pomocy społecznej? JG)
obejmujących całokształt potencjału człowieka, a nie wyłącznie kwestię zatrudnienia. Z drugiej zaś
strony, aktywna integracja zakłada pełną aktywność człowieka w tym procesie...) – Cezary
Miżejewski „Aktywna integracja - nowa formuła pomocy społecznej”
http://zalaczniki.ops.pl/dz1/aktywna_integracja2009.doc.

Modernizacja społeczeństwa (rozumianego jako ogół ludzi
pozostających we wzajemnych stosunkach
wynikających z warunków życia, podziału pracy i
udziału w życiu kulturalnym; też: ogół obywateli
danego okręgu, miasta itp.) definiowana przez
polityków obejmuje m.in. projektowanie i realizację
polityk społecznych. Możemy się jej biernie przyglądać i
być traktowanymi jak zasoby, przedmioty, jak petenci.
Ale możemy stać się również podmiotami tych zmian
organizując się w ramach społeczeństwa obywatelskiego i
uczestnicząc w procesach politycznych. Możemy, choć nie
znaczy, że musimy być podmiotami świadomymi,
gotowymi wziąć sprawy w swoje ręce, ze swoją wizją,
pasją i przekonaniem.

Czym jest polityka?
Politykę planuje się i realizuje w danym kręgu
kulturowym, określonym językiem, w oparciu
o przyjęty na gruncie dominującej filozofii
sposób widzenia rzeczywistości w danej
dziedzinie, z wykorzystaniem zasobów
przeznaczonych na jej realizację, w którym
dają się określić modele funkcjonowania
jednostki w społeczeństwie, modele
funkcjonowania społeczeństwa, a także modele
instytucji publicznych determinujące priorytety
polityki społecznej…będące punktem wyjścia
dla projektowania i realizacji polityki.

Współczesne problemy i wyzwania socjalne wymuszają
reorganizację polityki społecznej / pomocy społecznej
•

Demografia

•

Przed nami pytania o :

•

Migracje i wielokulturowość

1. Skuteczność i efektywność tradycyjnego
państwa opiekuńczego

•

Bezrobocie i niskie zatrudnienie

2. O model instytucjonalny usług społecznych

•

Ubóstwo i wykluczenie społeczne

3. O najlepsze rozwiązania w polityce aktywizacji i
integracji społecznej

•

Pomoc i integracja społeczna
4. Poszukiwanie nowych paradygmatów i modeli

•

Edukacja

•

Równość szans (w tym gender)

•

Zdrowie i Niepełnosprawność

•

Starość i Opieka Długoterminowa

•

15
Stare i nowe patologie

5. Strategię Rozwoju Społecznego w Polsce,
Europie i na świecie
6. Możliwości wielopoziomowej współpracy i
partnerstwa międzysektorowego

Nowe paradygmaty polityki społecznej
 w kierunku większej współpracy
• Partycypacyjny a nie
resortowy model kreowania
polityki społecznej
• Wielopoziomowe
zarządzanie polityką
społeczną

• Państwo angażujące a nie
państwo dyscyplinujące

• Aktywna a nie pasywna polityka
społeczna

• Wielosektorowa i partnerska a
nie państwowa polityka
społeczna
• Samorządowa i obywatelska a
nie centralna polityka społeczna

• Zintegrowane usługi społeczne
• Państwo sieci a nie hierarchii
zamiast separatystycznych usług
lub świadczeń socjalnych
Neosolidarność 
Subsydiarność 
• Od opieki społecznej poprzez
Partnerstwo 
pomoc do integracji społecznej

Polityka Społeczna
Nadrzędny cel społeczny Strategii Europa 2020 (czyli
ograniczenia ubóstwa i wykluczenia społecznego) zainicjowana
„Europejska Platforma Przeciw Ubóstwu i Wykluczeniu
Społecznemu” – stanowiąca swoisty kompleksowy
program europejski, dążący do zapewnienia spójności
ekonomicznej, społecznej i terytorialnej, poprzez
podnoszenie świadomości oraz przestrzegania praw
podstawowych osób ubogich i społecznie
wykluczonych, umożliwiając im życie w godności i
aktywny udział w życiu społecznym

Proces przekazywania funkcji i zadań socjalnych
przez państwo
• Nisko satysfakcjonujący proces przejmowania przez podmioty
odpowiedzialności za kreowanie i realizację polityki społecznej

PAŃSTWO

SAMORZĄD TERYTORIALNY

ORGANIZACJE POZARZĄDOWE

SEKTOR PRYWATNY I GOSPODARKA SPOŁECZNA

RODZINA I GRUPY NIEFORMALNE

Wielosektorowość jako fundament do współpracy
w polityce społecznej (Grewiński 2009)
SEKTOR
PUBLICZNY

Unia
Europejska

Media

Państwo

Partie polityczne
Związki zawodowe, Zrzeszenia
Ruchy społeczne
Lobbyści i grupy interesu,
Eksperci, Grupy wsparcia
Konsorcja,
Partnerstwa wielosektorowe

Organizacje
pozarządowe

Rodziny
i grupy
dysfunkcyjne

Instytucje
biznesowe

SEKTOR
RYNKOWY

Samorząd
terytorialny

Gospodarka
społeczna

SEKTOR
OBYWATELSKI

Public Governance odpowiedzią na deficyt
współpracy?
•

Horyzontalne dzielenie się władzą ze społeczeństwem obywatelskim, społecznością
lokalną

•

Deliberatywne stosunki władza społeczeństwo

•

Partycypacyjny model organizacji wspólnoty lokalnej

•

Rozwój partnerstw wielosektorowych i networks

•

Wielopoziomowe zarządzanie i współdecydowanie obywateli na temat rozwoju
społeczności lokalnej (angażowanie obywateli w przygotowanie Strategii, programów,
projektów ich aktywny udział)

•

Decentralizacja pozioma, sieci i włączanie wszystkich zainteresowanych  Network
Governance

Rodzaje współpracy podmiotów PS
• Wewnątrzbranżowe  OPS, PCPR, ROPS itd..

• Wewnątrzsektorowe  w ramach sektora
publicznego ( z władzą, JST itd., z PSZ, OHP itd.)
• Zewnątrzsektorowe  z NGO’s, biznesem
Kościołem, uczelniami, innymi interesariuszami
• Lokalne, regionalne, krajowe, ponadnarodowe

Przykłady współpracy i partnerstwa międzysektorowe go
podmiotów pomocy i integracji społecznej

1.

Wspólne generowanie strategii społecznych i rozwiązywania
problemów społecznych

2.

Realizacja wspólnych programów i projektów  aktywna integracja
społeczna (POKL, FIO)

3.

Delegowanie zadań i usług przez JST do NGOs i innych sektorów

4.

Finansowanie i dotowanie zadań NGO’s (środki JST, rządowe)

5.

Włączanie aktywnych obywateli poprzez wolontariat

6.

Większa partycypacja samych beneficjentów (także empowerment)

7.

Wykorzystanie dobrych praktyk

8.

Wspólne generowanie innowacyjności społecznej i wartości dodanej

Strategie rozwiązywania problemów społecznych
.

Nadal wiele do zrobienia jeśli chodzi o partycypacyjny model kreowania
tych strategii
.

Wiele strategii pozostaje ciągle na papierze

Niska jakość wielu strategii
Brak świadomości decydentów i wyobraźni strategicznej z obszaru PS

Biska skuteczność i efektywność

Od współpracy przez partnerstwo
do integracji usług społecznych?
• Integracja usług polega na osiąganiu większej koordynacji różnorodnych
służb i świadczeń społecznych w celu poprawy skuteczności i dostępności
świadczeń.
• polega na współpracy, partnerstwie i współdziałaniu różnorodnych
podmiotów polityki społecznej.

• dzięki integracji usług uzyskuje się z jednej strony oszczędności w
wydatkach, z drugiej różnorodne grupy beneficjentów mają ułatwiony
dostęp do pełnej, kompleksowej pomocy społecznej.
• celem integracji usług społecznych jest to, aby klient w jednym miejscu
(na wzór „jednego okienka” przy zakładaniu nowej firmy) otrzymywał
kompleksowe wsparcie, odpowiadające jego różnorodnym potrzebom

Budowanie strategii
• Strategia to teoria i praktyka pokonywania przeciwnika bez
względu na to, czy jest nim bezrobocie, nędza czy faszyzm,
czy jedynie głupota i szkodliwe nawyki. Nie każdy jednak
plan ogólny, który określa jakiś cel, jest strategią.

• Strategia powinna być tak przygotowana, by nie tylko
określała cel, jakim jest rozwiązanie określonych problemów
społecznych (czyli np. poprawa sytuacji ludzi starych,
niepełnosprawnych lub zmiana na lepsze w zakresie
wybranych obszarów życia społecznego np. mieszkalnictwa).
Powinna też określać, w jaki sposób, jakimi drogami tę zmianę
można osiągnąć.

Strategia:

•
•
•
•

Strategia oparta jest na:
wyborze celu działania
wyborze kierunków i celów operacyjnych
koncentracji środków

Podstawowe dokumenty strategiczne
• Długookresowa Strategia Rozwoju Kraju „Polska 2030”;
• Średniookresowa Strategia Rozwoju Kraju „Polska
2020”;
• Strategia Rozwoju Regionalnego - Regionalne Strategie
Rozwoju Regionalnego (faza procedowania);
• Regionalna Strategia Polityki Społecznej;
• Powiatowa Strategia Rozwiązywania Problemów
Społecznych…
• Gminna Strategia Rozwiązywania Problemów
Społecznych…

Przełożenie na poziom krajowy celów
ogólnoeuropejskich
Nowe podejście strategiczne w realizacji polityki społecznej
wpisuje się w

Długookresową Strategię Rozwoju Kraju do 2030
roku.
- poczucie społecznej i indywidualnej odpowiedzialności za
zwalczanie ubóstwa i wykluczenia społecznego;
- umożliwienie działań odpowiadających na potrzeby grup
szczególnego ryzyka;
- modyfikacja systemów ochrony socjalnej, zapewniająca odpowiedni
poziom dochodów

Wyzwania stojące przed strategią regionalną
polityki społecznej

• Spięcie problemów będących wyzwaniem
strategii gminnych i regionalnych;
• Uwzględnienie interesów poszczególnych
instytucji i społeczności
• Uspołecznienie procesu tworzenia,
monitorowanie realizacji i modyfikacji
strategii regionalnej.

Podstawowe zasady strategii

• ekonomia sił i środków potrzebnych do
prowadzenia „walki” (ocena ilości i jakości
zasobów ludzkich, materialnych i finansowych
oraz ich rezerw na wypadek przedłużania się
działań lub konieczności ich intensyfikacji)
• zespolenie wysiłków (odnosi się to do organizacji i
sposobu przygotowań sił, tzn. ludzi, środków,
pieniędzy)
• zachowanie swobody działań w sytuacjach
krytycznych
• inicjatywa w sytuacjach nieprzewidzianych.

Metodologia budowania strategii

• Ze strategią ściśle łączy się taktyka. Rozumiana
jako metoda postępowania, umiejętność
„dozowania” sił i środków w sposób
odpowiedni do osiągnięcia zamierzonych w
strategii celów.

Zasady rządzące polityka społeczną
•
•
•
•
•
•
•
•

zasada pomocniczości,
zasada efektów odłożonych w czasie,
zasada szerokiego zasięgu skutków,
zasada akceptacji społecznej,
zasada kontroli społecznej,
zasada aktywności, zaangażowania społecznego,
zasada kompleksowości i sprzężenia zwrotnego,
zasada pozornego altruizmu (pomoc tzw.
osobom wykluczonym w interesie osób
niewykluczonych).

Schemat strategii

Na strategię składa się:
• diagnoza,
• cel strategiczny (ogólny),
• cele szczegółowe (operacyjne),
• metody realizacji celu,

Logiczne ramy strategii
wczoraj – dziś – jutro
diagnoza statystyki – problem, potrzeby, zasoby - harmonogram –cele - wizja

Drabina partycypacji społecznej
• Kreowanie świadomości
społecznej;

• Angażowanie
mieszkańców;

Uświadamianie podejmowanych
działań

Angażowanie mieszkańców w proces
aby uwzględnić ich punkt widzenia i
obawy

• Edukowanie społeczności
lokalnej;
Przekazywanie informacji dla lepszego
zrozumienia podejmowanych działań

• Zbieranie opinii;
Uzyskanie opinii społecznych na temat
problemów/ decyzji /alternatywnych
rzwiązań

• Partnerstwo.
Przekazanie podejmowania decyzji
grupom lub partnerom społecznym

Partycypacja społeczna
• Na pierwszym, najniższym, pułapie stosowane jest kształtowanie
świadomości społecznej poprzez pełną, regularną i obligatoryjną
informację o zamierzeniach władz - społeczność często posiada
jedynie wiedzę dotyczącą ogólnie formułowanych realizowanych
celów, podczas gdy należy prowadzić edukację zbiorowości, mogącą
prowadzić do internalizacji procesu (jego potencjalni uczestnicy,
nabywając wiedzę, przekonują się, poznają sposób i efektywność
prezentowanej metody).
• Na wyższym poziomie partycypacji społeczność może wyrażać
wątpliwości i korygować propozycje, tworząc opinie uwzględniane
przez realizatorów.
• Najwyższy poziom partycypacji i pełne partnerstwo następuje
jednak dopiero wtedy, gdy społeczność ma realny wpływ na proces
decyzyjny.

Niektóre tezy dokumentu „Polska 2030”
Raport Polska 2030 jest efektem prac Zespołu Doradców Strategicznych Prezesa
Rady Ministrów. Redaktorem naukowym opracowania jest minister Michał Boni.

Polska należy do tych państw członkowskich Unii Europejskiej, w
których istnieje największe zagrożenie ubóstwem. Zagrożenie
ubóstwem rośnie wraz z liczbą dzieci w gospodarstwach domowych.
Analiza sytuacji gospodarstw domowych pokazuje, że ubóstwo dzieci
jest nierozerwalnie związane z ubóstwem rodziców. Po okresie
wzrostu zagrożenia ubóstwem, w ostatnich latach
obserwowaliśmy poprawę sytuacji, choć rozprzestrzeniający
się także na Polskę światowy kryzys gospodarczy nie
pozostanie prawdopodobnie bez wpływu na ten pozytywny
kierunek przemian.
(warto zauważyć, iż treść dokumentu nie odnosi się do
możliwych stanów w przyszłości, np. nie przygotowuje Polski
do ewent. katastrofy finansowej, gospodarczej, bytowej...)

W perspektywie kolejnych kilkunastu lat zwiększy się zagrożenie
ubóstwem gospodarstw domowych z osobami starszymi.
Grupą szczególnie narażoną na ubóstwo są rodziny wielodzietne oraz
rodziny zamieszkujące na wsi.
Zagrożenie ubóstwem w Polsce ma charakter wyspowy.
Świadczenia rodzinne oraz związane z wykluczeniem
społecznym (w tym dodatki mieszkaniowe) są najlepiej
dystrybuowane pod względem wsparcia dla osób zagrożonych
ubóstwem.
Transfery społeczne udzielane w ramach wsparcia rodzin
zagrożonych ubóstwem (szczególnie mających dzieci) są na
bardzo niskim poziomie.

Jeśli do 2030 r. Polska ma stworzyć państwo nowoczesne nie tylko
w wymiarze ekonomicznym, lecz także społecznym, konieczna jest
daleko idąca rewizja obowiązującego obecnie modelu polityki
społecznej. Konieczne jest „przestawienie zwrotnicy”, tak aby z
jednej strony umożliwiać grupom społecznym, obecnie narażonym
na wykluczenie, integrację społeczną, z drugiej zaś przygotować
się na nowe oblicza wykluczenia, jakie będą pojawiać się w
kolejnych latach. Będzie się to jednak wiązało z odejściem od
obecnego modelu opartego na powszechności świadczeń na niskim
poziomie, jako alternatywy dla zatrudnienia, w kierunku modelu, w
którym kluczową rolę odgrywa świadczenie pracy, a być może także
ze zmianą z panoptycznego na empowermentowy model pomocy
społecznej wyrastający z poszanowania i ochrony godności człowieka
wymagającego wsparcia.

W ramach tak pojmowanej spójności społecznej wydobywanie
potencjałów osób z deficytami i dysfunkcjami polega przede
wszystkim na tworzeniu odpowiednich do tego warunków, np. na
usuwaniu barier w dostępie do rynku pracy, inwestycjach w edukację,
obejmowaniu większej liczby ludzi aktywnymi instrumentami
polityki społecznej, tworzeniu instytucjonalnych i dochodowych
systemów wsparcia. Kluczowe jest tu zapewnianie osobom
wykluczonym realnego dostępu do usług społecznych, aby z tego
tytułu nie traciły szans rozwoju. Sukces takiego podejścia nie jest
możliwy bez znalezienia konsensu między różnymi rodzajami
transferów społecznych. Pierwszeństwo mają formy wsparcia, które
zwiększają aktywność otrzymujących je beneficjentów, rozwiązują
rzeczywiste problemy i elastycznie reagują na zmianę sytuacji.
Oznacza to zmianę priorytetów, co spotka się z oporem beneficjentów
obecnie funkcjonującego systemu.

Pomoc Społeczna
Szczególne znaczenie mają inicjatywy z zakresu aktywnej
integracji, ułatwiania dostępu do niedrogich, trwałych
oraz wysokiej jakości usług społecznych, wspierania
instytucji otoczenia ekonomii społecznej oraz samych
instytucji ekonomii społecznej, służące aktywizacji
lokalnych społeczności, w tym w szczególności
społeczności marginalizowanych.
Dylemat - jak realizować te inicjatywy w obecnej sytuacji
gospodarczej Europy i podejmowanych programach
oszczędności budżetowych. Sytuacja ta generuje pytanie
o taki sposób wdrażania programów oszczędnościowych,
aby były zrównoważone, sprawiedliwie rozłożone oraz
aby chroniły grupy najsłabsze.
Jednym ze sposobów działania to rozwijanie
innowacyjnego podejścia do polityki społecznej.

Rola pomocy społecznej
Dlatego …
Niezbędne jest dążenie do uproszczenia zasad
korzystania z usług pomocy społecznej oraz
standaryzacja i poprawa ich jakości. Działania te
muszą zostać połączone ze wspieraniem aktywności
osób korzystających z pomocy społecznej oraz
zachętami do większego uczestnictwa w procesie
powrotu na rynek pracy.

Wyzwania pomocy społecznej
Pomoc społeczna w czasach kryzysów i zmian tradycyjnie
musi zmierzyć się z rolą systemu buforowego, przed którym
stawia się wyzwania zniwelowania negatywnych skutków
społeczno – ekonomicznych zaistniałej sytuacji
gospodarczej. Rola ta wymaga zarówno obsługi większej
liczby świadczeniobiorców, jak i poszerzenia katalogu
oferowanych świadczeń, usług i programów pomocy.
Sytuacja taka implikuje konieczność zwiększonych inwestycji
w sektor usług socjalnych, w tym kompleksowe wsparcie dla
kształcenia nowoczesnych kadr pomocy społecznej.

Wyzwania pomocy społecznej
Wyzwania demograficzne stanowią drugi filar czynników
implikujących nowoczesne podejście. Starzenie się
społeczeństwa będzie generować, w perspektywie roku 2020,
wyzwania związane z dynamicznie rosnącą liczbą osób w
podeszłym wieku. Sytuacja ta powinna być traktowana nie jako
zagrożenie dla wielu sfer życia gospodarczego i społecznego, ale
jako konieczność rozwoju niosąca ze sobą potencjał rozwojowy
np. rozwój nowych sektorów usług czy aktywność osób starszych.
Oznacza to konieczność z jednej strony zbudowania systemu
wspierającego osoby starsze w decyzji o pozostaniu aktywnym
społecznie i zawodowo, a z drugiej rozwoju różnego rodzaju
usług przeznaczonych dla osób starszych z ograniczoną
samodzielnością i niesamodzielnych min. usług opieki
długoterminowej;

…

W celu poprawy jakości i poziomu życia osób
starszych dla godnego starzenia się należy
podejmować działania umożliwiające
zagospodarowanie potencjału społecznozawodowego osób starszych, dla pełnienia przez
nich ról społecznych w życiu publicznym.
(rozwój zróżnicowanych form aktywności społecznej,
upowszechnianie wolontariatu, partycypacji w procesach
decyzyjnych, zwiększenie dostępności do usług społecznych).

Kontynuacja działań
– Wspieranie osób w ich integracji społecznej i
aktywności;
– Dostarczanie narzędzi dla integracji;
– Indywidualne podejście / Oferta dostosowana do
specyficznych potrzeb; upowszechnianie kontraktów
socjalnych; przerywanie „dziedziczenia” biedy i
bierności;
– Zwiększanie kooperacji pomoc społecznej z rynkiem
pracy.

Pomoc społeczna

• Zmiany wewnątrz pomocy społecznej
• nowe podejście do klienta pomocy społecznej,
• Prace nad nowym modelem pomocy społecznej

• Zmiany w otoczeniu pomocy społecznej
• Prace nad modyfikowaniem podejścia do osób
pozostających bez pracy (zmiany po stronie
instrumentów rynku pracy
• Wyodrębnienie polityki senioralnej

Ostatnie zmiany... Wzmocnienie przepisów dotyczących współdziałania

• Brak współdziałania z pracownikiem socjalnym w
rozwiązywaniu trudnej sytuacji życiowej, odmowa
zawarcia kontraktu socjalnego, niedotrzymanie jego
postanowień, nieuzasadniona odmowa podjęcia
zatrudnienia przez osobę bezrobotną, odmowa
podjęcia leczenia odwykowego może stanowić
podstawę do nieudzielenia pomocy;

...
• Ocena zasobów pomocy społecznej w oparciu o
analizę lokalnej sytuacji społecznej i
demograficznej dokonywana przez samorządy;
• Sporządzanie przez oceny województwa,
uwzględniającej kwestie i problemy społeczne
wynikające z przyjętej strategii

Budowanie pomostów
• Pobieranie zasiłku okresowego niezależnie od
posiadanego dochodu w sytuacji gdy osoba
podejmuje zatrudnienie,
(wprowadzenie okresu przejściowego dla osób, które
podejmują próbę zmiany swojej sytuacji życiowej) –
przez 2 miesiące nie częściej niż raz na dwa lata.

• Przyznawanie zasiłku celowego na realizację
postanowień kontraktu socjalnego.
• Tworzenie zespołów pracy socjalnej i integracji
społecznej.

Nowe kryteria uprawniające do świadczeń

• Od 1 października w pomocy społecznej
obowiązują nowe kryteria dochodowe
- 542 złote dla osoby samotnie
gospodarującej;
- 456 złotych na osobę w rodzinie.
Spowoduje to wejście do pomocy społecznej nowych klientów,
nie posiadających do tej pory uprawnień do świadczeń.

Nowe wyzwania

• Wzmacnianie kooperacji pomiędzy
powiatowymi urzędami pracy a ośrodkami
pomocy społecznej;
• Podniesienie skuteczności instrumentów i
narzędzi służących aktywnej integracji i
powrotowi na rynek pracy


Slide 12

Metodologia wspierania rozwoju społecznego
w kontekście wdrażania wojewódzkiej
strategii polityki społecznej – uwzględniająca
partycypacyjne uczestnictwo w procesie
Zuzanna Grabusińska
Białystok grudzień 2012 r.

Plan wystąpienia

• - strategie –priorytetowe zadania wynikające z
uzewnętrzniających się kwestii społecznych –
wielosektorowość polityki społecznej
• - strategia rozwoju regionalnego ;
• - obszary negocjacji ze strona rządową;
• - partycypacja procesu tworzenia i realizacji strategii;
• - realizacja strategii z punktu widzenia zadań pomocy
i integracji społecznej- aktywna integracja społeczna,
niwelowanie procesu wykluczenia społecznego.

Polityka społeczna
Szeroko zdefiniowana polityka społeczna stanowi
kluczowy element wszelkich działań państwa i jego
instytucji, mających na celu kształtowanie warunków
życia społeczeństwa oraz służących realizacji zasady
sprawiedliwości społecznej. Dążąc do osiągnięcia jak
największej skuteczności działań publicznych w tej
sferze należy traktować politykę społeczną na zasadach
równości, komplementarności i synergii z polityką
gospodarczą.

Jednocześnie polityka społeczna tradycyjnie jest
kształtowana w odpowiedzi na aktualne oraz
prognozowane kwestie społeczne. Tym samym
polityka społeczna nabiera coraz większego znaczenia
w obliczu wyzwań społeczno – gospodarczych,
określanych przede wszystkim przez pryzmat zmian
demograficznych oraz kryzysu ekonomicznego.

Polityka społeczna

Polska polityka społeczna, realizując cele
związane z budowaniem dobrostanu
społeczeństwa polskiego, wpisuje się
jednocześnie w proces wdrażania europejskiej
polityki społecznej.

Polityka społeczna

Polska polityka społeczna, realizując cele
związane z budowaniem dobrostanu
społeczeństwa polskiego, wpisuje się
jednocześnie w proces wdrażania europejskiej
polityki społecznej.

Polityka Społeczna

Główne kierunki strategiczne polityk Unii
Europejskiej, w tym szeroko rozumianej polityki
społecznej, zostały określone w Strategii „Europa
2020”,która jest nowym, długookresowym
programem rozwoju społeczno-gospodarczego
UE, zastępując obowiązującą od 2000 r.,
zmodyfikowaną pięć lat później, Strategię
Lizbońską

Polityka Społeczna
Strategia „Europa 2020” znaczną wagę przykłada do
wyzwań związanych z poprawą warunków życia i pracy
obywateli UE, a zwłaszcza podniesienia poziomu i
jakości zatrudnienia oraz ograniczenia ubóstwa i
wykluczenia społecznego. Jednocześnie nie rezygnuje z
przyjętego w Lizbonie generalnego celu modernizacji w
kierunku innowacyjnej gospodarki opartej na wiedzy.

Polityka Społeczna
Strategia „Europa 2020” znaczną wagę przykłada do
wyzwań związanych z poprawą warunków życia i pracy
obywateli UE, a zwłaszcza podniesienia poziomu i
jakości zatrudnienia oraz ograniczenia ubóstwa i
wykluczenia społecznego. Jednocześnie nie rezygnuje z
przyjętego w Lizbonie generalnego celu modernizacji w
kierunku innowacyjnej gospodarki opartej na wiedzy.

Aktualna polityka społeczna
W celu osiągnięcia powyższych wyzwań zaproponowano trzy
podstawowe, wzajemnie wzmacniające się priorytety :
• wzrost inteligentny – rozwój oparty na wiedzy i innowacjach,
• wzrost zrównoważony – promowanie gospodarki efektywniej
wykorzystującej zasoby, przyjaznej środowisku, a zarazem
konkurencyjnej,
• wzrost sprzyjający włączeniu społecznemu (wzrost
integrujący społecznie) – wzmacnianie gospodarki
charakteryzującej się wysokim zatrudnieniem oraz spójnością
ekonomiczną, społeczną i terytorialną.

Otwarta metoda koordynacji
Strategia Europa 2020 wyznacza konkretne cele ilościowe,
umożliwiające monitorowanie postępów w realizacji ww.
priorytetów. Dwa z tych celów dotyczą bezpośrednio polityki
zatrudnienia i polityki społecznej, tj.:
• osiągnięcie wskaźnika zatrudnienia kobiet i mężczyzn w wieku
20-64 lat na poziomie 75%;
• wspieranie integracji społecznej, szczególnie poprzez redukcję
ubóstwa, zmierzając do wydźwignięcia z ubóstwa lub
wykluczenia społecznego 20 milionów obywateli UE.

Cele nadrzędne OMK dla zabezpieczenia społecznego i
integracji społecznej powinny promować:

spójność społeczna, równość mężczyzn i kobiet
oraz równość szans wszystkich obywateli;
koordynację podejmowanych działań z celami
Strategii Lizbońskiej oraz celami Strategii
Zrównoważonego Rozwoju UE;
Dobre rządzenie, przejrzystość i zaangażowanie
wszelkich podmiotów w projektowanie, wdrażanie i
monitorowanie polityki
1)„...Gdy mówimy o aktywnej integracji, to należy przez to rozumieć nasze aktywne podejście
proponujące szereg rozmaitych i nieszablonowych działań (czy tylko pomocy społecznej? JG)
obejmujących całokształt potencjału człowieka, a nie wyłącznie kwestię zatrudnienia. Z drugiej zaś
strony, aktywna integracja zakłada pełną aktywność człowieka w tym procesie...) – Cezary
Miżejewski „Aktywna integracja - nowa formuła pomocy społecznej”
http://zalaczniki.ops.pl/dz1/aktywna_integracja2009.doc.

Modernizacja społeczeństwa (rozumianego jako ogół ludzi
pozostających we wzajemnych stosunkach
wynikających z warunków życia, podziału pracy i
udziału w życiu kulturalnym; też: ogół obywateli
danego okręgu, miasta itp.) definiowana przez
polityków obejmuje m.in. projektowanie i realizację
polityk społecznych. Możemy się jej biernie przyglądać i
być traktowanymi jak zasoby, przedmioty, jak petenci.
Ale możemy stać się również podmiotami tych zmian
organizując się w ramach społeczeństwa obywatelskiego i
uczestnicząc w procesach politycznych. Możemy, choć nie
znaczy, że musimy być podmiotami świadomymi,
gotowymi wziąć sprawy w swoje ręce, ze swoją wizją,
pasją i przekonaniem.

Czym jest polityka?
Politykę planuje się i realizuje w danym kręgu
kulturowym, określonym językiem, w oparciu
o przyjęty na gruncie dominującej filozofii
sposób widzenia rzeczywistości w danej
dziedzinie, z wykorzystaniem zasobów
przeznaczonych na jej realizację, w którym
dają się określić modele funkcjonowania
jednostki w społeczeństwie, modele
funkcjonowania społeczeństwa, a także modele
instytucji publicznych determinujące priorytety
polityki społecznej…będące punktem wyjścia
dla projektowania i realizacji polityki.

Współczesne problemy i wyzwania socjalne wymuszają
reorganizację polityki społecznej / pomocy społecznej
•

Demografia

•

Przed nami pytania o :

•

Migracje i wielokulturowość

1. Skuteczność i efektywność tradycyjnego
państwa opiekuńczego

•

Bezrobocie i niskie zatrudnienie

2. O model instytucjonalny usług społecznych

•

Ubóstwo i wykluczenie społeczne

3. O najlepsze rozwiązania w polityce aktywizacji i
integracji społecznej

•

Pomoc i integracja społeczna
4. Poszukiwanie nowych paradygmatów i modeli

•

Edukacja

•

Równość szans (w tym gender)

•

Zdrowie i Niepełnosprawność

•

Starość i Opieka Długoterminowa

•

15
Stare i nowe patologie

5. Strategię Rozwoju Społecznego w Polsce,
Europie i na świecie
6. Możliwości wielopoziomowej współpracy i
partnerstwa międzysektorowego

Nowe paradygmaty polityki społecznej
 w kierunku większej współpracy
• Partycypacyjny a nie
resortowy model kreowania
polityki społecznej
• Wielopoziomowe
zarządzanie polityką
społeczną

• Państwo angażujące a nie
państwo dyscyplinujące

• Aktywna a nie pasywna polityka
społeczna

• Wielosektorowa i partnerska a
nie państwowa polityka
społeczna
• Samorządowa i obywatelska a
nie centralna polityka społeczna

• Zintegrowane usługi społeczne
• Państwo sieci a nie hierarchii
zamiast separatystycznych usług
lub świadczeń socjalnych
Neosolidarność 
Subsydiarność 
• Od opieki społecznej poprzez
Partnerstwo 
pomoc do integracji społecznej

Polityka Społeczna
Nadrzędny cel społeczny Strategii Europa 2020 (czyli
ograniczenia ubóstwa i wykluczenia społecznego) zainicjowana
„Europejska Platforma Przeciw Ubóstwu i Wykluczeniu
Społecznemu” – stanowiąca swoisty kompleksowy
program europejski, dążący do zapewnienia spójności
ekonomicznej, społecznej i terytorialnej, poprzez
podnoszenie świadomości oraz przestrzegania praw
podstawowych osób ubogich i społecznie
wykluczonych, umożliwiając im życie w godności i
aktywny udział w życiu społecznym

Proces przekazywania funkcji i zadań socjalnych
przez państwo
• Nisko satysfakcjonujący proces przejmowania przez podmioty
odpowiedzialności za kreowanie i realizację polityki społecznej

PAŃSTWO

SAMORZĄD TERYTORIALNY

ORGANIZACJE POZARZĄDOWE

SEKTOR PRYWATNY I GOSPODARKA SPOŁECZNA

RODZINA I GRUPY NIEFORMALNE

Wielosektorowość jako fundament do współpracy
w polityce społecznej (Grewiński 2009)
SEKTOR
PUBLICZNY

Unia
Europejska

Media

Państwo

Partie polityczne
Związki zawodowe, Zrzeszenia
Ruchy społeczne
Lobbyści i grupy interesu,
Eksperci, Grupy wsparcia
Konsorcja,
Partnerstwa wielosektorowe

Organizacje
pozarządowe

Rodziny
i grupy
dysfunkcyjne

Instytucje
biznesowe

SEKTOR
RYNKOWY

Samorząd
terytorialny

Gospodarka
społeczna

SEKTOR
OBYWATELSKI

Public Governance odpowiedzią na deficyt
współpracy?
•

Horyzontalne dzielenie się władzą ze społeczeństwem obywatelskim, społecznością
lokalną

•

Deliberatywne stosunki władza społeczeństwo

•

Partycypacyjny model organizacji wspólnoty lokalnej

•

Rozwój partnerstw wielosektorowych i networks

•

Wielopoziomowe zarządzanie i współdecydowanie obywateli na temat rozwoju
społeczności lokalnej (angażowanie obywateli w przygotowanie Strategii, programów,
projektów ich aktywny udział)

•

Decentralizacja pozioma, sieci i włączanie wszystkich zainteresowanych  Network
Governance

Rodzaje współpracy podmiotów PS
• Wewnątrzbranżowe  OPS, PCPR, ROPS itd..

• Wewnątrzsektorowe  w ramach sektora
publicznego ( z władzą, JST itd., z PSZ, OHP itd.)
• Zewnątrzsektorowe  z NGO’s, biznesem
Kościołem, uczelniami, innymi interesariuszami
• Lokalne, regionalne, krajowe, ponadnarodowe

Przykłady współpracy i partnerstwa międzysektorowe go
podmiotów pomocy i integracji społecznej

1.

Wspólne generowanie strategii społecznych i rozwiązywania
problemów społecznych

2.

Realizacja wspólnych programów i projektów  aktywna integracja
społeczna (POKL, FIO)

3.

Delegowanie zadań i usług przez JST do NGOs i innych sektorów

4.

Finansowanie i dotowanie zadań NGO’s (środki JST, rządowe)

5.

Włączanie aktywnych obywateli poprzez wolontariat

6.

Większa partycypacja samych beneficjentów (także empowerment)

7.

Wykorzystanie dobrych praktyk

8.

Wspólne generowanie innowacyjności społecznej i wartości dodanej

Strategie rozwiązywania problemów społecznych
.

Nadal wiele do zrobienia jeśli chodzi o partycypacyjny model kreowania
tych strategii
.

Wiele strategii pozostaje ciągle na papierze

Niska jakość wielu strategii
Brak świadomości decydentów i wyobraźni strategicznej z obszaru PS

Biska skuteczność i efektywność

Od współpracy przez partnerstwo
do integracji usług społecznych?
• Integracja usług polega na osiąganiu większej koordynacji różnorodnych
służb i świadczeń społecznych w celu poprawy skuteczności i dostępności
świadczeń.
• polega na współpracy, partnerstwie i współdziałaniu różnorodnych
podmiotów polityki społecznej.

• dzięki integracji usług uzyskuje się z jednej strony oszczędności w
wydatkach, z drugiej różnorodne grupy beneficjentów mają ułatwiony
dostęp do pełnej, kompleksowej pomocy społecznej.
• celem integracji usług społecznych jest to, aby klient w jednym miejscu
(na wzór „jednego okienka” przy zakładaniu nowej firmy) otrzymywał
kompleksowe wsparcie, odpowiadające jego różnorodnym potrzebom

Budowanie strategii
• Strategia to teoria i praktyka pokonywania przeciwnika bez
względu na to, czy jest nim bezrobocie, nędza czy faszyzm,
czy jedynie głupota i szkodliwe nawyki. Nie każdy jednak
plan ogólny, który określa jakiś cel, jest strategią.

• Strategia powinna być tak przygotowana, by nie tylko
określała cel, jakim jest rozwiązanie określonych problemów
społecznych (czyli np. poprawa sytuacji ludzi starych,
niepełnosprawnych lub zmiana na lepsze w zakresie
wybranych obszarów życia społecznego np. mieszkalnictwa).
Powinna też określać, w jaki sposób, jakimi drogami tę zmianę
można osiągnąć.

Strategia:

•
•
•
•

Strategia oparta jest na:
wyborze celu działania
wyborze kierunków i celów operacyjnych
koncentracji środków

Podstawowe dokumenty strategiczne
• Długookresowa Strategia Rozwoju Kraju „Polska 2030”;
• Średniookresowa Strategia Rozwoju Kraju „Polska
2020”;
• Strategia Rozwoju Regionalnego - Regionalne Strategie
Rozwoju Regionalnego (faza procedowania);
• Regionalna Strategia Polityki Społecznej;
• Powiatowa Strategia Rozwiązywania Problemów
Społecznych…
• Gminna Strategia Rozwiązywania Problemów
Społecznych…

Przełożenie na poziom krajowy celów
ogólnoeuropejskich
Nowe podejście strategiczne w realizacji polityki społecznej
wpisuje się w

Długookresową Strategię Rozwoju Kraju do 2030
roku.
- poczucie społecznej i indywidualnej odpowiedzialności za
zwalczanie ubóstwa i wykluczenia społecznego;
- umożliwienie działań odpowiadających na potrzeby grup
szczególnego ryzyka;
- modyfikacja systemów ochrony socjalnej, zapewniająca odpowiedni
poziom dochodów

Wyzwania stojące przed strategią regionalną
polityki społecznej

• Spięcie problemów będących wyzwaniem
strategii gminnych i regionalnych;
• Uwzględnienie interesów poszczególnych
instytucji i społeczności
• Uspołecznienie procesu tworzenia,
monitorowanie realizacji i modyfikacji
strategii regionalnej.

Podstawowe zasady strategii

• ekonomia sił i środków potrzebnych do
prowadzenia „walki” (ocena ilości i jakości
zasobów ludzkich, materialnych i finansowych
oraz ich rezerw na wypadek przedłużania się
działań lub konieczności ich intensyfikacji)
• zespolenie wysiłków (odnosi się to do organizacji i
sposobu przygotowań sił, tzn. ludzi, środków,
pieniędzy)
• zachowanie swobody działań w sytuacjach
krytycznych
• inicjatywa w sytuacjach nieprzewidzianych.

Metodologia budowania strategii

• Ze strategią ściśle łączy się taktyka. Rozumiana
jako metoda postępowania, umiejętność
„dozowania” sił i środków w sposób
odpowiedni do osiągnięcia zamierzonych w
strategii celów.

Zasady rządzące polityka społeczną
•
•
•
•
•
•
•
•

zasada pomocniczości,
zasada efektów odłożonych w czasie,
zasada szerokiego zasięgu skutków,
zasada akceptacji społecznej,
zasada kontroli społecznej,
zasada aktywności, zaangażowania społecznego,
zasada kompleksowości i sprzężenia zwrotnego,
zasada pozornego altruizmu (pomoc tzw.
osobom wykluczonym w interesie osób
niewykluczonych).

Schemat strategii

Na strategię składa się:
• diagnoza,
• cel strategiczny (ogólny),
• cele szczegółowe (operacyjne),
• metody realizacji celu,

Logiczne ramy strategii
wczoraj – dziś – jutro
diagnoza statystyki – problem, potrzeby, zasoby - harmonogram –cele - wizja

Drabina partycypacji społecznej
• Kreowanie świadomości
społecznej;

• Angażowanie
mieszkańców;

Uświadamianie podejmowanych
działań

Angażowanie mieszkańców w proces
aby uwzględnić ich punkt widzenia i
obawy

• Edukowanie społeczności
lokalnej;
Przekazywanie informacji dla lepszego
zrozumienia podejmowanych działań

• Zbieranie opinii;
Uzyskanie opinii społecznych na temat
problemów/ decyzji /alternatywnych
rzwiązań

• Partnerstwo.
Przekazanie podejmowania decyzji
grupom lub partnerom społecznym

Partycypacja społeczna
• Na pierwszym, najniższym, pułapie stosowane jest kształtowanie
świadomości społecznej poprzez pełną, regularną i obligatoryjną
informację o zamierzeniach władz - społeczność często posiada
jedynie wiedzę dotyczącą ogólnie formułowanych realizowanych
celów, podczas gdy należy prowadzić edukację zbiorowości, mogącą
prowadzić do internalizacji procesu (jego potencjalni uczestnicy,
nabywając wiedzę, przekonują się, poznają sposób i efektywność
prezentowanej metody).
• Na wyższym poziomie partycypacji społeczność może wyrażać
wątpliwości i korygować propozycje, tworząc opinie uwzględniane
przez realizatorów.
• Najwyższy poziom partycypacji i pełne partnerstwo następuje
jednak dopiero wtedy, gdy społeczność ma realny wpływ na proces
decyzyjny.

Niektóre tezy dokumentu „Polska 2030”
Raport Polska 2030 jest efektem prac Zespołu Doradców Strategicznych Prezesa
Rady Ministrów. Redaktorem naukowym opracowania jest minister Michał Boni.

Polska należy do tych państw członkowskich Unii Europejskiej, w
których istnieje największe zagrożenie ubóstwem. Zagrożenie
ubóstwem rośnie wraz z liczbą dzieci w gospodarstwach domowych.
Analiza sytuacji gospodarstw domowych pokazuje, że ubóstwo dzieci
jest nierozerwalnie związane z ubóstwem rodziców. Po okresie
wzrostu zagrożenia ubóstwem, w ostatnich latach
obserwowaliśmy poprawę sytuacji, choć rozprzestrzeniający
się także na Polskę światowy kryzys gospodarczy nie
pozostanie prawdopodobnie bez wpływu na ten pozytywny
kierunek przemian.
(warto zauważyć, iż treść dokumentu nie odnosi się do
możliwych stanów w przyszłości, np. nie przygotowuje Polski
do ewent. katastrofy finansowej, gospodarczej, bytowej...)

W perspektywie kolejnych kilkunastu lat zwiększy się zagrożenie
ubóstwem gospodarstw domowych z osobami starszymi.
Grupą szczególnie narażoną na ubóstwo są rodziny wielodzietne oraz
rodziny zamieszkujące na wsi.
Zagrożenie ubóstwem w Polsce ma charakter wyspowy.
Świadczenia rodzinne oraz związane z wykluczeniem
społecznym (w tym dodatki mieszkaniowe) są najlepiej
dystrybuowane pod względem wsparcia dla osób zagrożonych
ubóstwem.
Transfery społeczne udzielane w ramach wsparcia rodzin
zagrożonych ubóstwem (szczególnie mających dzieci) są na
bardzo niskim poziomie.

Jeśli do 2030 r. Polska ma stworzyć państwo nowoczesne nie tylko
w wymiarze ekonomicznym, lecz także społecznym, konieczna jest
daleko idąca rewizja obowiązującego obecnie modelu polityki
społecznej. Konieczne jest „przestawienie zwrotnicy”, tak aby z
jednej strony umożliwiać grupom społecznym, obecnie narażonym
na wykluczenie, integrację społeczną, z drugiej zaś przygotować
się na nowe oblicza wykluczenia, jakie będą pojawiać się w
kolejnych latach. Będzie się to jednak wiązało z odejściem od
obecnego modelu opartego na powszechności świadczeń na niskim
poziomie, jako alternatywy dla zatrudnienia, w kierunku modelu, w
którym kluczową rolę odgrywa świadczenie pracy, a być może także
ze zmianą z panoptycznego na empowermentowy model pomocy
społecznej wyrastający z poszanowania i ochrony godności człowieka
wymagającego wsparcia.

W ramach tak pojmowanej spójności społecznej wydobywanie
potencjałów osób z deficytami i dysfunkcjami polega przede
wszystkim na tworzeniu odpowiednich do tego warunków, np. na
usuwaniu barier w dostępie do rynku pracy, inwestycjach w edukację,
obejmowaniu większej liczby ludzi aktywnymi instrumentami
polityki społecznej, tworzeniu instytucjonalnych i dochodowych
systemów wsparcia. Kluczowe jest tu zapewnianie osobom
wykluczonym realnego dostępu do usług społecznych, aby z tego
tytułu nie traciły szans rozwoju. Sukces takiego podejścia nie jest
możliwy bez znalezienia konsensu między różnymi rodzajami
transferów społecznych. Pierwszeństwo mają formy wsparcia, które
zwiększają aktywność otrzymujących je beneficjentów, rozwiązują
rzeczywiste problemy i elastycznie reagują na zmianę sytuacji.
Oznacza to zmianę priorytetów, co spotka się z oporem beneficjentów
obecnie funkcjonującego systemu.

Pomoc Społeczna
Szczególne znaczenie mają inicjatywy z zakresu aktywnej
integracji, ułatwiania dostępu do niedrogich, trwałych
oraz wysokiej jakości usług społecznych, wspierania
instytucji otoczenia ekonomii społecznej oraz samych
instytucji ekonomii społecznej, służące aktywizacji
lokalnych społeczności, w tym w szczególności
społeczności marginalizowanych.
Dylemat - jak realizować te inicjatywy w obecnej sytuacji
gospodarczej Europy i podejmowanych programach
oszczędności budżetowych. Sytuacja ta generuje pytanie
o taki sposób wdrażania programów oszczędnościowych,
aby były zrównoważone, sprawiedliwie rozłożone oraz
aby chroniły grupy najsłabsze.
Jednym ze sposobów działania to rozwijanie
innowacyjnego podejścia do polityki społecznej.

Rola pomocy społecznej
Dlatego …
Niezbędne jest dążenie do uproszczenia zasad
korzystania z usług pomocy społecznej oraz
standaryzacja i poprawa ich jakości. Działania te
muszą zostać połączone ze wspieraniem aktywności
osób korzystających z pomocy społecznej oraz
zachętami do większego uczestnictwa w procesie
powrotu na rynek pracy.

Wyzwania pomocy społecznej
Pomoc społeczna w czasach kryzysów i zmian tradycyjnie
musi zmierzyć się z rolą systemu buforowego, przed którym
stawia się wyzwania zniwelowania negatywnych skutków
społeczno – ekonomicznych zaistniałej sytuacji
gospodarczej. Rola ta wymaga zarówno obsługi większej
liczby świadczeniobiorców, jak i poszerzenia katalogu
oferowanych świadczeń, usług i programów pomocy.
Sytuacja taka implikuje konieczność zwiększonych inwestycji
w sektor usług socjalnych, w tym kompleksowe wsparcie dla
kształcenia nowoczesnych kadr pomocy społecznej.

Wyzwania pomocy społecznej
Wyzwania demograficzne stanowią drugi filar czynników
implikujących nowoczesne podejście. Starzenie się
społeczeństwa będzie generować, w perspektywie roku 2020,
wyzwania związane z dynamicznie rosnącą liczbą osób w
podeszłym wieku. Sytuacja ta powinna być traktowana nie jako
zagrożenie dla wielu sfer życia gospodarczego i społecznego, ale
jako konieczność rozwoju niosąca ze sobą potencjał rozwojowy
np. rozwój nowych sektorów usług czy aktywność osób starszych.
Oznacza to konieczność z jednej strony zbudowania systemu
wspierającego osoby starsze w decyzji o pozostaniu aktywnym
społecznie i zawodowo, a z drugiej rozwoju różnego rodzaju
usług przeznaczonych dla osób starszych z ograniczoną
samodzielnością i niesamodzielnych min. usług opieki
długoterminowej;

…

W celu poprawy jakości i poziomu życia osób
starszych dla godnego starzenia się należy
podejmować działania umożliwiające
zagospodarowanie potencjału społecznozawodowego osób starszych, dla pełnienia przez
nich ról społecznych w życiu publicznym.
(rozwój zróżnicowanych form aktywności społecznej,
upowszechnianie wolontariatu, partycypacji w procesach
decyzyjnych, zwiększenie dostępności do usług społecznych).

Kontynuacja działań
– Wspieranie osób w ich integracji społecznej i
aktywności;
– Dostarczanie narzędzi dla integracji;
– Indywidualne podejście / Oferta dostosowana do
specyficznych potrzeb; upowszechnianie kontraktów
socjalnych; przerywanie „dziedziczenia” biedy i
bierności;
– Zwiększanie kooperacji pomoc społecznej z rynkiem
pracy.

Pomoc społeczna

• Zmiany wewnątrz pomocy społecznej
• nowe podejście do klienta pomocy społecznej,
• Prace nad nowym modelem pomocy społecznej

• Zmiany w otoczeniu pomocy społecznej
• Prace nad modyfikowaniem podejścia do osób
pozostających bez pracy (zmiany po stronie
instrumentów rynku pracy
• Wyodrębnienie polityki senioralnej

Ostatnie zmiany... Wzmocnienie przepisów dotyczących współdziałania

• Brak współdziałania z pracownikiem socjalnym w
rozwiązywaniu trudnej sytuacji życiowej, odmowa
zawarcia kontraktu socjalnego, niedotrzymanie jego
postanowień, nieuzasadniona odmowa podjęcia
zatrudnienia przez osobę bezrobotną, odmowa
podjęcia leczenia odwykowego może stanowić
podstawę do nieudzielenia pomocy;

...
• Ocena zasobów pomocy społecznej w oparciu o
analizę lokalnej sytuacji społecznej i
demograficznej dokonywana przez samorządy;
• Sporządzanie przez oceny województwa,
uwzględniającej kwestie i problemy społeczne
wynikające z przyjętej strategii

Budowanie pomostów
• Pobieranie zasiłku okresowego niezależnie od
posiadanego dochodu w sytuacji gdy osoba
podejmuje zatrudnienie,
(wprowadzenie okresu przejściowego dla osób, które
podejmują próbę zmiany swojej sytuacji życiowej) –
przez 2 miesiące nie częściej niż raz na dwa lata.

• Przyznawanie zasiłku celowego na realizację
postanowień kontraktu socjalnego.
• Tworzenie zespołów pracy socjalnej i integracji
społecznej.

Nowe kryteria uprawniające do świadczeń

• Od 1 października w pomocy społecznej
obowiązują nowe kryteria dochodowe
- 542 złote dla osoby samotnie
gospodarującej;
- 456 złotych na osobę w rodzinie.
Spowoduje to wejście do pomocy społecznej nowych klientów,
nie posiadających do tej pory uprawnień do świadczeń.

Nowe wyzwania

• Wzmacnianie kooperacji pomiędzy
powiatowymi urzędami pracy a ośrodkami
pomocy społecznej;
• Podniesienie skuteczności instrumentów i
narzędzi służących aktywnej integracji i
powrotowi na rynek pracy


Slide 13

Metodologia wspierania rozwoju społecznego
w kontekście wdrażania wojewódzkiej
strategii polityki społecznej – uwzględniająca
partycypacyjne uczestnictwo w procesie
Zuzanna Grabusińska
Białystok grudzień 2012 r.

Plan wystąpienia

• - strategie –priorytetowe zadania wynikające z
uzewnętrzniających się kwestii społecznych –
wielosektorowość polityki społecznej
• - strategia rozwoju regionalnego ;
• - obszary negocjacji ze strona rządową;
• - partycypacja procesu tworzenia i realizacji strategii;
• - realizacja strategii z punktu widzenia zadań pomocy
i integracji społecznej- aktywna integracja społeczna,
niwelowanie procesu wykluczenia społecznego.

Polityka społeczna
Szeroko zdefiniowana polityka społeczna stanowi
kluczowy element wszelkich działań państwa i jego
instytucji, mających na celu kształtowanie warunków
życia społeczeństwa oraz służących realizacji zasady
sprawiedliwości społecznej. Dążąc do osiągnięcia jak
największej skuteczności działań publicznych w tej
sferze należy traktować politykę społeczną na zasadach
równości, komplementarności i synergii z polityką
gospodarczą.

Jednocześnie polityka społeczna tradycyjnie jest
kształtowana w odpowiedzi na aktualne oraz
prognozowane kwestie społeczne. Tym samym
polityka społeczna nabiera coraz większego znaczenia
w obliczu wyzwań społeczno – gospodarczych,
określanych przede wszystkim przez pryzmat zmian
demograficznych oraz kryzysu ekonomicznego.

Polityka społeczna

Polska polityka społeczna, realizując cele
związane z budowaniem dobrostanu
społeczeństwa polskiego, wpisuje się
jednocześnie w proces wdrażania europejskiej
polityki społecznej.

Polityka społeczna

Polska polityka społeczna, realizując cele
związane z budowaniem dobrostanu
społeczeństwa polskiego, wpisuje się
jednocześnie w proces wdrażania europejskiej
polityki społecznej.

Polityka Społeczna

Główne kierunki strategiczne polityk Unii
Europejskiej, w tym szeroko rozumianej polityki
społecznej, zostały określone w Strategii „Europa
2020”,która jest nowym, długookresowym
programem rozwoju społeczno-gospodarczego
UE, zastępując obowiązującą od 2000 r.,
zmodyfikowaną pięć lat później, Strategię
Lizbońską

Polityka Społeczna
Strategia „Europa 2020” znaczną wagę przykłada do
wyzwań związanych z poprawą warunków życia i pracy
obywateli UE, a zwłaszcza podniesienia poziomu i
jakości zatrudnienia oraz ograniczenia ubóstwa i
wykluczenia społecznego. Jednocześnie nie rezygnuje z
przyjętego w Lizbonie generalnego celu modernizacji w
kierunku innowacyjnej gospodarki opartej na wiedzy.

Polityka Społeczna
Strategia „Europa 2020” znaczną wagę przykłada do
wyzwań związanych z poprawą warunków życia i pracy
obywateli UE, a zwłaszcza podniesienia poziomu i
jakości zatrudnienia oraz ograniczenia ubóstwa i
wykluczenia społecznego. Jednocześnie nie rezygnuje z
przyjętego w Lizbonie generalnego celu modernizacji w
kierunku innowacyjnej gospodarki opartej na wiedzy.

Aktualna polityka społeczna
W celu osiągnięcia powyższych wyzwań zaproponowano trzy
podstawowe, wzajemnie wzmacniające się priorytety :
• wzrost inteligentny – rozwój oparty na wiedzy i innowacjach,
• wzrost zrównoważony – promowanie gospodarki efektywniej
wykorzystującej zasoby, przyjaznej środowisku, a zarazem
konkurencyjnej,
• wzrost sprzyjający włączeniu społecznemu (wzrost
integrujący społecznie) – wzmacnianie gospodarki
charakteryzującej się wysokim zatrudnieniem oraz spójnością
ekonomiczną, społeczną i terytorialną.

Otwarta metoda koordynacji
Strategia Europa 2020 wyznacza konkretne cele ilościowe,
umożliwiające monitorowanie postępów w realizacji ww.
priorytetów. Dwa z tych celów dotyczą bezpośrednio polityki
zatrudnienia i polityki społecznej, tj.:
• osiągnięcie wskaźnika zatrudnienia kobiet i mężczyzn w wieku
20-64 lat na poziomie 75%;
• wspieranie integracji społecznej, szczególnie poprzez redukcję
ubóstwa, zmierzając do wydźwignięcia z ubóstwa lub
wykluczenia społecznego 20 milionów obywateli UE.

Cele nadrzędne OMK dla zabezpieczenia społecznego i
integracji społecznej powinny promować:

spójność społeczna, równość mężczyzn i kobiet
oraz równość szans wszystkich obywateli;
koordynację podejmowanych działań z celami
Strategii Lizbońskiej oraz celami Strategii
Zrównoważonego Rozwoju UE;
Dobre rządzenie, przejrzystość i zaangażowanie
wszelkich podmiotów w projektowanie, wdrażanie i
monitorowanie polityki
1)„...Gdy mówimy o aktywnej integracji, to należy przez to rozumieć nasze aktywne podejście
proponujące szereg rozmaitych i nieszablonowych działań (czy tylko pomocy społecznej? JG)
obejmujących całokształt potencjału człowieka, a nie wyłącznie kwestię zatrudnienia. Z drugiej zaś
strony, aktywna integracja zakłada pełną aktywność człowieka w tym procesie...) – Cezary
Miżejewski „Aktywna integracja - nowa formuła pomocy społecznej”
http://zalaczniki.ops.pl/dz1/aktywna_integracja2009.doc.

Modernizacja społeczeństwa (rozumianego jako ogół ludzi
pozostających we wzajemnych stosunkach
wynikających z warunków życia, podziału pracy i
udziału w życiu kulturalnym; też: ogół obywateli
danego okręgu, miasta itp.) definiowana przez
polityków obejmuje m.in. projektowanie i realizację
polityk społecznych. Możemy się jej biernie przyglądać i
być traktowanymi jak zasoby, przedmioty, jak petenci.
Ale możemy stać się również podmiotami tych zmian
organizując się w ramach społeczeństwa obywatelskiego i
uczestnicząc w procesach politycznych. Możemy, choć nie
znaczy, że musimy być podmiotami świadomymi,
gotowymi wziąć sprawy w swoje ręce, ze swoją wizją,
pasją i przekonaniem.

Czym jest polityka?
Politykę planuje się i realizuje w danym kręgu
kulturowym, określonym językiem, w oparciu
o przyjęty na gruncie dominującej filozofii
sposób widzenia rzeczywistości w danej
dziedzinie, z wykorzystaniem zasobów
przeznaczonych na jej realizację, w którym
dają się określić modele funkcjonowania
jednostki w społeczeństwie, modele
funkcjonowania społeczeństwa, a także modele
instytucji publicznych determinujące priorytety
polityki społecznej…będące punktem wyjścia
dla projektowania i realizacji polityki.

Współczesne problemy i wyzwania socjalne wymuszają
reorganizację polityki społecznej / pomocy społecznej
•

Demografia

•

Przed nami pytania o :

•

Migracje i wielokulturowość

1. Skuteczność i efektywność tradycyjnego
państwa opiekuńczego

•

Bezrobocie i niskie zatrudnienie

2. O model instytucjonalny usług społecznych

•

Ubóstwo i wykluczenie społeczne

3. O najlepsze rozwiązania w polityce aktywizacji i
integracji społecznej

•

Pomoc i integracja społeczna
4. Poszukiwanie nowych paradygmatów i modeli

•

Edukacja

•

Równość szans (w tym gender)

•

Zdrowie i Niepełnosprawność

•

Starość i Opieka Długoterminowa

•

15
Stare i nowe patologie

5. Strategię Rozwoju Społecznego w Polsce,
Europie i na świecie
6. Możliwości wielopoziomowej współpracy i
partnerstwa międzysektorowego

Nowe paradygmaty polityki społecznej
 w kierunku większej współpracy
• Partycypacyjny a nie
resortowy model kreowania
polityki społecznej
• Wielopoziomowe
zarządzanie polityką
społeczną

• Państwo angażujące a nie
państwo dyscyplinujące

• Aktywna a nie pasywna polityka
społeczna

• Wielosektorowa i partnerska a
nie państwowa polityka
społeczna
• Samorządowa i obywatelska a
nie centralna polityka społeczna

• Zintegrowane usługi społeczne
• Państwo sieci a nie hierarchii
zamiast separatystycznych usług
lub świadczeń socjalnych
Neosolidarność 
Subsydiarność 
• Od opieki społecznej poprzez
Partnerstwo 
pomoc do integracji społecznej

Polityka Społeczna
Nadrzędny cel społeczny Strategii Europa 2020 (czyli
ograniczenia ubóstwa i wykluczenia społecznego) zainicjowana
„Europejska Platforma Przeciw Ubóstwu i Wykluczeniu
Społecznemu” – stanowiąca swoisty kompleksowy
program europejski, dążący do zapewnienia spójności
ekonomicznej, społecznej i terytorialnej, poprzez
podnoszenie świadomości oraz przestrzegania praw
podstawowych osób ubogich i społecznie
wykluczonych, umożliwiając im życie w godności i
aktywny udział w życiu społecznym

Proces przekazywania funkcji i zadań socjalnych
przez państwo
• Nisko satysfakcjonujący proces przejmowania przez podmioty
odpowiedzialności za kreowanie i realizację polityki społecznej

PAŃSTWO

SAMORZĄD TERYTORIALNY

ORGANIZACJE POZARZĄDOWE

SEKTOR PRYWATNY I GOSPODARKA SPOŁECZNA

RODZINA I GRUPY NIEFORMALNE

Wielosektorowość jako fundament do współpracy
w polityce społecznej (Grewiński 2009)
SEKTOR
PUBLICZNY

Unia
Europejska

Media

Państwo

Partie polityczne
Związki zawodowe, Zrzeszenia
Ruchy społeczne
Lobbyści i grupy interesu,
Eksperci, Grupy wsparcia
Konsorcja,
Partnerstwa wielosektorowe

Organizacje
pozarządowe

Rodziny
i grupy
dysfunkcyjne

Instytucje
biznesowe

SEKTOR
RYNKOWY

Samorząd
terytorialny

Gospodarka
społeczna

SEKTOR
OBYWATELSKI

Public Governance odpowiedzią na deficyt
współpracy?
•

Horyzontalne dzielenie się władzą ze społeczeństwem obywatelskim, społecznością
lokalną

•

Deliberatywne stosunki władza społeczeństwo

•

Partycypacyjny model organizacji wspólnoty lokalnej

•

Rozwój partnerstw wielosektorowych i networks

•

Wielopoziomowe zarządzanie i współdecydowanie obywateli na temat rozwoju
społeczności lokalnej (angażowanie obywateli w przygotowanie Strategii, programów,
projektów ich aktywny udział)

•

Decentralizacja pozioma, sieci i włączanie wszystkich zainteresowanych  Network
Governance

Rodzaje współpracy podmiotów PS
• Wewnątrzbranżowe  OPS, PCPR, ROPS itd..

• Wewnątrzsektorowe  w ramach sektora
publicznego ( z władzą, JST itd., z PSZ, OHP itd.)
• Zewnątrzsektorowe  z NGO’s, biznesem
Kościołem, uczelniami, innymi interesariuszami
• Lokalne, regionalne, krajowe, ponadnarodowe

Przykłady współpracy i partnerstwa międzysektorowe go
podmiotów pomocy i integracji społecznej

1.

Wspólne generowanie strategii społecznych i rozwiązywania
problemów społecznych

2.

Realizacja wspólnych programów i projektów  aktywna integracja
społeczna (POKL, FIO)

3.

Delegowanie zadań i usług przez JST do NGOs i innych sektorów

4.

Finansowanie i dotowanie zadań NGO’s (środki JST, rządowe)

5.

Włączanie aktywnych obywateli poprzez wolontariat

6.

Większa partycypacja samych beneficjentów (także empowerment)

7.

Wykorzystanie dobrych praktyk

8.

Wspólne generowanie innowacyjności społecznej i wartości dodanej

Strategie rozwiązywania problemów społecznych
.

Nadal wiele do zrobienia jeśli chodzi o partycypacyjny model kreowania
tych strategii
.

Wiele strategii pozostaje ciągle na papierze

Niska jakość wielu strategii
Brak świadomości decydentów i wyobraźni strategicznej z obszaru PS

Biska skuteczność i efektywność

Od współpracy przez partnerstwo
do integracji usług społecznych?
• Integracja usług polega na osiąganiu większej koordynacji różnorodnych
służb i świadczeń społecznych w celu poprawy skuteczności i dostępności
świadczeń.
• polega na współpracy, partnerstwie i współdziałaniu różnorodnych
podmiotów polityki społecznej.

• dzięki integracji usług uzyskuje się z jednej strony oszczędności w
wydatkach, z drugiej różnorodne grupy beneficjentów mają ułatwiony
dostęp do pełnej, kompleksowej pomocy społecznej.
• celem integracji usług społecznych jest to, aby klient w jednym miejscu
(na wzór „jednego okienka” przy zakładaniu nowej firmy) otrzymywał
kompleksowe wsparcie, odpowiadające jego różnorodnym potrzebom

Budowanie strategii
• Strategia to teoria i praktyka pokonywania przeciwnika bez
względu na to, czy jest nim bezrobocie, nędza czy faszyzm,
czy jedynie głupota i szkodliwe nawyki. Nie każdy jednak
plan ogólny, który określa jakiś cel, jest strategią.

• Strategia powinna być tak przygotowana, by nie tylko
określała cel, jakim jest rozwiązanie określonych problemów
społecznych (czyli np. poprawa sytuacji ludzi starych,
niepełnosprawnych lub zmiana na lepsze w zakresie
wybranych obszarów życia społecznego np. mieszkalnictwa).
Powinna też określać, w jaki sposób, jakimi drogami tę zmianę
można osiągnąć.

Strategia:

•
•
•
•

Strategia oparta jest na:
wyborze celu działania
wyborze kierunków i celów operacyjnych
koncentracji środków

Podstawowe dokumenty strategiczne
• Długookresowa Strategia Rozwoju Kraju „Polska 2030”;
• Średniookresowa Strategia Rozwoju Kraju „Polska
2020”;
• Strategia Rozwoju Regionalnego - Regionalne Strategie
Rozwoju Regionalnego (faza procedowania);
• Regionalna Strategia Polityki Społecznej;
• Powiatowa Strategia Rozwiązywania Problemów
Społecznych…
• Gminna Strategia Rozwiązywania Problemów
Społecznych…

Przełożenie na poziom krajowy celów
ogólnoeuropejskich
Nowe podejście strategiczne w realizacji polityki społecznej
wpisuje się w

Długookresową Strategię Rozwoju Kraju do 2030
roku.
- poczucie społecznej i indywidualnej odpowiedzialności za
zwalczanie ubóstwa i wykluczenia społecznego;
- umożliwienie działań odpowiadających na potrzeby grup
szczególnego ryzyka;
- modyfikacja systemów ochrony socjalnej, zapewniająca odpowiedni
poziom dochodów

Wyzwania stojące przed strategią regionalną
polityki społecznej

• Spięcie problemów będących wyzwaniem
strategii gminnych i regionalnych;
• Uwzględnienie interesów poszczególnych
instytucji i społeczności
• Uspołecznienie procesu tworzenia,
monitorowanie realizacji i modyfikacji
strategii regionalnej.

Podstawowe zasady strategii

• ekonomia sił i środków potrzebnych do
prowadzenia „walki” (ocena ilości i jakości
zasobów ludzkich, materialnych i finansowych
oraz ich rezerw na wypadek przedłużania się
działań lub konieczności ich intensyfikacji)
• zespolenie wysiłków (odnosi się to do organizacji i
sposobu przygotowań sił, tzn. ludzi, środków,
pieniędzy)
• zachowanie swobody działań w sytuacjach
krytycznych
• inicjatywa w sytuacjach nieprzewidzianych.

Metodologia budowania strategii

• Ze strategią ściśle łączy się taktyka. Rozumiana
jako metoda postępowania, umiejętność
„dozowania” sił i środków w sposób
odpowiedni do osiągnięcia zamierzonych w
strategii celów.

Zasady rządzące polityka społeczną
•
•
•
•
•
•
•
•

zasada pomocniczości,
zasada efektów odłożonych w czasie,
zasada szerokiego zasięgu skutków,
zasada akceptacji społecznej,
zasada kontroli społecznej,
zasada aktywności, zaangażowania społecznego,
zasada kompleksowości i sprzężenia zwrotnego,
zasada pozornego altruizmu (pomoc tzw.
osobom wykluczonym w interesie osób
niewykluczonych).

Schemat strategii

Na strategię składa się:
• diagnoza,
• cel strategiczny (ogólny),
• cele szczegółowe (operacyjne),
• metody realizacji celu,

Logiczne ramy strategii
wczoraj – dziś – jutro
diagnoza statystyki – problem, potrzeby, zasoby - harmonogram –cele - wizja

Drabina partycypacji społecznej
• Kreowanie świadomości
społecznej;

• Angażowanie
mieszkańców;

Uświadamianie podejmowanych
działań

Angażowanie mieszkańców w proces
aby uwzględnić ich punkt widzenia i
obawy

• Edukowanie społeczności
lokalnej;
Przekazywanie informacji dla lepszego
zrozumienia podejmowanych działań

• Zbieranie opinii;
Uzyskanie opinii społecznych na temat
problemów/ decyzji /alternatywnych
rzwiązań

• Partnerstwo.
Przekazanie podejmowania decyzji
grupom lub partnerom społecznym

Partycypacja społeczna
• Na pierwszym, najniższym, pułapie stosowane jest kształtowanie
świadomości społecznej poprzez pełną, regularną i obligatoryjną
informację o zamierzeniach władz - społeczność często posiada
jedynie wiedzę dotyczącą ogólnie formułowanych realizowanych
celów, podczas gdy należy prowadzić edukację zbiorowości, mogącą
prowadzić do internalizacji procesu (jego potencjalni uczestnicy,
nabywając wiedzę, przekonują się, poznają sposób i efektywność
prezentowanej metody).
• Na wyższym poziomie partycypacji społeczność może wyrażać
wątpliwości i korygować propozycje, tworząc opinie uwzględniane
przez realizatorów.
• Najwyższy poziom partycypacji i pełne partnerstwo następuje
jednak dopiero wtedy, gdy społeczność ma realny wpływ na proces
decyzyjny.

Niektóre tezy dokumentu „Polska 2030”
Raport Polska 2030 jest efektem prac Zespołu Doradców Strategicznych Prezesa
Rady Ministrów. Redaktorem naukowym opracowania jest minister Michał Boni.

Polska należy do tych państw członkowskich Unii Europejskiej, w
których istnieje największe zagrożenie ubóstwem. Zagrożenie
ubóstwem rośnie wraz z liczbą dzieci w gospodarstwach domowych.
Analiza sytuacji gospodarstw domowych pokazuje, że ubóstwo dzieci
jest nierozerwalnie związane z ubóstwem rodziców. Po okresie
wzrostu zagrożenia ubóstwem, w ostatnich latach
obserwowaliśmy poprawę sytuacji, choć rozprzestrzeniający
się także na Polskę światowy kryzys gospodarczy nie
pozostanie prawdopodobnie bez wpływu na ten pozytywny
kierunek przemian.
(warto zauważyć, iż treść dokumentu nie odnosi się do
możliwych stanów w przyszłości, np. nie przygotowuje Polski
do ewent. katastrofy finansowej, gospodarczej, bytowej...)

W perspektywie kolejnych kilkunastu lat zwiększy się zagrożenie
ubóstwem gospodarstw domowych z osobami starszymi.
Grupą szczególnie narażoną na ubóstwo są rodziny wielodzietne oraz
rodziny zamieszkujące na wsi.
Zagrożenie ubóstwem w Polsce ma charakter wyspowy.
Świadczenia rodzinne oraz związane z wykluczeniem
społecznym (w tym dodatki mieszkaniowe) są najlepiej
dystrybuowane pod względem wsparcia dla osób zagrożonych
ubóstwem.
Transfery społeczne udzielane w ramach wsparcia rodzin
zagrożonych ubóstwem (szczególnie mających dzieci) są na
bardzo niskim poziomie.

Jeśli do 2030 r. Polska ma stworzyć państwo nowoczesne nie tylko
w wymiarze ekonomicznym, lecz także społecznym, konieczna jest
daleko idąca rewizja obowiązującego obecnie modelu polityki
społecznej. Konieczne jest „przestawienie zwrotnicy”, tak aby z
jednej strony umożliwiać grupom społecznym, obecnie narażonym
na wykluczenie, integrację społeczną, z drugiej zaś przygotować
się na nowe oblicza wykluczenia, jakie będą pojawiać się w
kolejnych latach. Będzie się to jednak wiązało z odejściem od
obecnego modelu opartego na powszechności świadczeń na niskim
poziomie, jako alternatywy dla zatrudnienia, w kierunku modelu, w
którym kluczową rolę odgrywa świadczenie pracy, a być może także
ze zmianą z panoptycznego na empowermentowy model pomocy
społecznej wyrastający z poszanowania i ochrony godności człowieka
wymagającego wsparcia.

W ramach tak pojmowanej spójności społecznej wydobywanie
potencjałów osób z deficytami i dysfunkcjami polega przede
wszystkim na tworzeniu odpowiednich do tego warunków, np. na
usuwaniu barier w dostępie do rynku pracy, inwestycjach w edukację,
obejmowaniu większej liczby ludzi aktywnymi instrumentami
polityki społecznej, tworzeniu instytucjonalnych i dochodowych
systemów wsparcia. Kluczowe jest tu zapewnianie osobom
wykluczonym realnego dostępu do usług społecznych, aby z tego
tytułu nie traciły szans rozwoju. Sukces takiego podejścia nie jest
możliwy bez znalezienia konsensu między różnymi rodzajami
transferów społecznych. Pierwszeństwo mają formy wsparcia, które
zwiększają aktywność otrzymujących je beneficjentów, rozwiązują
rzeczywiste problemy i elastycznie reagują na zmianę sytuacji.
Oznacza to zmianę priorytetów, co spotka się z oporem beneficjentów
obecnie funkcjonującego systemu.

Pomoc Społeczna
Szczególne znaczenie mają inicjatywy z zakresu aktywnej
integracji, ułatwiania dostępu do niedrogich, trwałych
oraz wysokiej jakości usług społecznych, wspierania
instytucji otoczenia ekonomii społecznej oraz samych
instytucji ekonomii społecznej, służące aktywizacji
lokalnych społeczności, w tym w szczególności
społeczności marginalizowanych.
Dylemat - jak realizować te inicjatywy w obecnej sytuacji
gospodarczej Europy i podejmowanych programach
oszczędności budżetowych. Sytuacja ta generuje pytanie
o taki sposób wdrażania programów oszczędnościowych,
aby były zrównoważone, sprawiedliwie rozłożone oraz
aby chroniły grupy najsłabsze.
Jednym ze sposobów działania to rozwijanie
innowacyjnego podejścia do polityki społecznej.

Rola pomocy społecznej
Dlatego …
Niezbędne jest dążenie do uproszczenia zasad
korzystania z usług pomocy społecznej oraz
standaryzacja i poprawa ich jakości. Działania te
muszą zostać połączone ze wspieraniem aktywności
osób korzystających z pomocy społecznej oraz
zachętami do większego uczestnictwa w procesie
powrotu na rynek pracy.

Wyzwania pomocy społecznej
Pomoc społeczna w czasach kryzysów i zmian tradycyjnie
musi zmierzyć się z rolą systemu buforowego, przed którym
stawia się wyzwania zniwelowania negatywnych skutków
społeczno – ekonomicznych zaistniałej sytuacji
gospodarczej. Rola ta wymaga zarówno obsługi większej
liczby świadczeniobiorców, jak i poszerzenia katalogu
oferowanych świadczeń, usług i programów pomocy.
Sytuacja taka implikuje konieczność zwiększonych inwestycji
w sektor usług socjalnych, w tym kompleksowe wsparcie dla
kształcenia nowoczesnych kadr pomocy społecznej.

Wyzwania pomocy społecznej
Wyzwania demograficzne stanowią drugi filar czynników
implikujących nowoczesne podejście. Starzenie się
społeczeństwa będzie generować, w perspektywie roku 2020,
wyzwania związane z dynamicznie rosnącą liczbą osób w
podeszłym wieku. Sytuacja ta powinna być traktowana nie jako
zagrożenie dla wielu sfer życia gospodarczego i społecznego, ale
jako konieczność rozwoju niosąca ze sobą potencjał rozwojowy
np. rozwój nowych sektorów usług czy aktywność osób starszych.
Oznacza to konieczność z jednej strony zbudowania systemu
wspierającego osoby starsze w decyzji o pozostaniu aktywnym
społecznie i zawodowo, a z drugiej rozwoju różnego rodzaju
usług przeznaczonych dla osób starszych z ograniczoną
samodzielnością i niesamodzielnych min. usług opieki
długoterminowej;

…

W celu poprawy jakości i poziomu życia osób
starszych dla godnego starzenia się należy
podejmować działania umożliwiające
zagospodarowanie potencjału społecznozawodowego osób starszych, dla pełnienia przez
nich ról społecznych w życiu publicznym.
(rozwój zróżnicowanych form aktywności społecznej,
upowszechnianie wolontariatu, partycypacji w procesach
decyzyjnych, zwiększenie dostępności do usług społecznych).

Kontynuacja działań
– Wspieranie osób w ich integracji społecznej i
aktywności;
– Dostarczanie narzędzi dla integracji;
– Indywidualne podejście / Oferta dostosowana do
specyficznych potrzeb; upowszechnianie kontraktów
socjalnych; przerywanie „dziedziczenia” biedy i
bierności;
– Zwiększanie kooperacji pomoc społecznej z rynkiem
pracy.

Pomoc społeczna

• Zmiany wewnątrz pomocy społecznej
• nowe podejście do klienta pomocy społecznej,
• Prace nad nowym modelem pomocy społecznej

• Zmiany w otoczeniu pomocy społecznej
• Prace nad modyfikowaniem podejścia do osób
pozostających bez pracy (zmiany po stronie
instrumentów rynku pracy
• Wyodrębnienie polityki senioralnej

Ostatnie zmiany... Wzmocnienie przepisów dotyczących współdziałania

• Brak współdziałania z pracownikiem socjalnym w
rozwiązywaniu trudnej sytuacji życiowej, odmowa
zawarcia kontraktu socjalnego, niedotrzymanie jego
postanowień, nieuzasadniona odmowa podjęcia
zatrudnienia przez osobę bezrobotną, odmowa
podjęcia leczenia odwykowego może stanowić
podstawę do nieudzielenia pomocy;

...
• Ocena zasobów pomocy społecznej w oparciu o
analizę lokalnej sytuacji społecznej i
demograficznej dokonywana przez samorządy;
• Sporządzanie przez oceny województwa,
uwzględniającej kwestie i problemy społeczne
wynikające z przyjętej strategii

Budowanie pomostów
• Pobieranie zasiłku okresowego niezależnie od
posiadanego dochodu w sytuacji gdy osoba
podejmuje zatrudnienie,
(wprowadzenie okresu przejściowego dla osób, które
podejmują próbę zmiany swojej sytuacji życiowej) –
przez 2 miesiące nie częściej niż raz na dwa lata.

• Przyznawanie zasiłku celowego na realizację
postanowień kontraktu socjalnego.
• Tworzenie zespołów pracy socjalnej i integracji
społecznej.

Nowe kryteria uprawniające do świadczeń

• Od 1 października w pomocy społecznej
obowiązują nowe kryteria dochodowe
- 542 złote dla osoby samotnie
gospodarującej;
- 456 złotych na osobę w rodzinie.
Spowoduje to wejście do pomocy społecznej nowych klientów,
nie posiadających do tej pory uprawnień do świadczeń.

Nowe wyzwania

• Wzmacnianie kooperacji pomiędzy
powiatowymi urzędami pracy a ośrodkami
pomocy społecznej;
• Podniesienie skuteczności instrumentów i
narzędzi służących aktywnej integracji i
powrotowi na rynek pracy


Slide 14

Metodologia wspierania rozwoju społecznego
w kontekście wdrażania wojewódzkiej
strategii polityki społecznej – uwzględniająca
partycypacyjne uczestnictwo w procesie
Zuzanna Grabusińska
Białystok grudzień 2012 r.

Plan wystąpienia

• - strategie –priorytetowe zadania wynikające z
uzewnętrzniających się kwestii społecznych –
wielosektorowość polityki społecznej
• - strategia rozwoju regionalnego ;
• - obszary negocjacji ze strona rządową;
• - partycypacja procesu tworzenia i realizacji strategii;
• - realizacja strategii z punktu widzenia zadań pomocy
i integracji społecznej- aktywna integracja społeczna,
niwelowanie procesu wykluczenia społecznego.

Polityka społeczna
Szeroko zdefiniowana polityka społeczna stanowi
kluczowy element wszelkich działań państwa i jego
instytucji, mających na celu kształtowanie warunków
życia społeczeństwa oraz służących realizacji zasady
sprawiedliwości społecznej. Dążąc do osiągnięcia jak
największej skuteczności działań publicznych w tej
sferze należy traktować politykę społeczną na zasadach
równości, komplementarności i synergii z polityką
gospodarczą.

Jednocześnie polityka społeczna tradycyjnie jest
kształtowana w odpowiedzi na aktualne oraz
prognozowane kwestie społeczne. Tym samym
polityka społeczna nabiera coraz większego znaczenia
w obliczu wyzwań społeczno – gospodarczych,
określanych przede wszystkim przez pryzmat zmian
demograficznych oraz kryzysu ekonomicznego.

Polityka społeczna

Polska polityka społeczna, realizując cele
związane z budowaniem dobrostanu
społeczeństwa polskiego, wpisuje się
jednocześnie w proces wdrażania europejskiej
polityki społecznej.

Polityka społeczna

Polska polityka społeczna, realizując cele
związane z budowaniem dobrostanu
społeczeństwa polskiego, wpisuje się
jednocześnie w proces wdrażania europejskiej
polityki społecznej.

Polityka Społeczna

Główne kierunki strategiczne polityk Unii
Europejskiej, w tym szeroko rozumianej polityki
społecznej, zostały określone w Strategii „Europa
2020”,która jest nowym, długookresowym
programem rozwoju społeczno-gospodarczego
UE, zastępując obowiązującą od 2000 r.,
zmodyfikowaną pięć lat później, Strategię
Lizbońską

Polityka Społeczna
Strategia „Europa 2020” znaczną wagę przykłada do
wyzwań związanych z poprawą warunków życia i pracy
obywateli UE, a zwłaszcza podniesienia poziomu i
jakości zatrudnienia oraz ograniczenia ubóstwa i
wykluczenia społecznego. Jednocześnie nie rezygnuje z
przyjętego w Lizbonie generalnego celu modernizacji w
kierunku innowacyjnej gospodarki opartej na wiedzy.

Polityka Społeczna
Strategia „Europa 2020” znaczną wagę przykłada do
wyzwań związanych z poprawą warunków życia i pracy
obywateli UE, a zwłaszcza podniesienia poziomu i
jakości zatrudnienia oraz ograniczenia ubóstwa i
wykluczenia społecznego. Jednocześnie nie rezygnuje z
przyjętego w Lizbonie generalnego celu modernizacji w
kierunku innowacyjnej gospodarki opartej na wiedzy.

Aktualna polityka społeczna
W celu osiągnięcia powyższych wyzwań zaproponowano trzy
podstawowe, wzajemnie wzmacniające się priorytety :
• wzrost inteligentny – rozwój oparty na wiedzy i innowacjach,
• wzrost zrównoważony – promowanie gospodarki efektywniej
wykorzystującej zasoby, przyjaznej środowisku, a zarazem
konkurencyjnej,
• wzrost sprzyjający włączeniu społecznemu (wzrost
integrujący społecznie) – wzmacnianie gospodarki
charakteryzującej się wysokim zatrudnieniem oraz spójnością
ekonomiczną, społeczną i terytorialną.

Otwarta metoda koordynacji
Strategia Europa 2020 wyznacza konkretne cele ilościowe,
umożliwiające monitorowanie postępów w realizacji ww.
priorytetów. Dwa z tych celów dotyczą bezpośrednio polityki
zatrudnienia i polityki społecznej, tj.:
• osiągnięcie wskaźnika zatrudnienia kobiet i mężczyzn w wieku
20-64 lat na poziomie 75%;
• wspieranie integracji społecznej, szczególnie poprzez redukcję
ubóstwa, zmierzając do wydźwignięcia z ubóstwa lub
wykluczenia społecznego 20 milionów obywateli UE.

Cele nadrzędne OMK dla zabezpieczenia społecznego i
integracji społecznej powinny promować:

spójność społeczna, równość mężczyzn i kobiet
oraz równość szans wszystkich obywateli;
koordynację podejmowanych działań z celami
Strategii Lizbońskiej oraz celami Strategii
Zrównoważonego Rozwoju UE;
Dobre rządzenie, przejrzystość i zaangażowanie
wszelkich podmiotów w projektowanie, wdrażanie i
monitorowanie polityki
1)„...Gdy mówimy o aktywnej integracji, to należy przez to rozumieć nasze aktywne podejście
proponujące szereg rozmaitych i nieszablonowych działań (czy tylko pomocy społecznej? JG)
obejmujących całokształt potencjału człowieka, a nie wyłącznie kwestię zatrudnienia. Z drugiej zaś
strony, aktywna integracja zakłada pełną aktywność człowieka w tym procesie...) – Cezary
Miżejewski „Aktywna integracja - nowa formuła pomocy społecznej”
http://zalaczniki.ops.pl/dz1/aktywna_integracja2009.doc.

Modernizacja społeczeństwa (rozumianego jako ogół ludzi
pozostających we wzajemnych stosunkach
wynikających z warunków życia, podziału pracy i
udziału w życiu kulturalnym; też: ogół obywateli
danego okręgu, miasta itp.) definiowana przez
polityków obejmuje m.in. projektowanie i realizację
polityk społecznych. Możemy się jej biernie przyglądać i
być traktowanymi jak zasoby, przedmioty, jak petenci.
Ale możemy stać się również podmiotami tych zmian
organizując się w ramach społeczeństwa obywatelskiego i
uczestnicząc w procesach politycznych. Możemy, choć nie
znaczy, że musimy być podmiotami świadomymi,
gotowymi wziąć sprawy w swoje ręce, ze swoją wizją,
pasją i przekonaniem.

Czym jest polityka?
Politykę planuje się i realizuje w danym kręgu
kulturowym, określonym językiem, w oparciu
o przyjęty na gruncie dominującej filozofii
sposób widzenia rzeczywistości w danej
dziedzinie, z wykorzystaniem zasobów
przeznaczonych na jej realizację, w którym
dają się określić modele funkcjonowania
jednostki w społeczeństwie, modele
funkcjonowania społeczeństwa, a także modele
instytucji publicznych determinujące priorytety
polityki społecznej…będące punktem wyjścia
dla projektowania i realizacji polityki.

Współczesne problemy i wyzwania socjalne wymuszają
reorganizację polityki społecznej / pomocy społecznej
•

Demografia

•

Przed nami pytania o :

•

Migracje i wielokulturowość

1. Skuteczność i efektywność tradycyjnego
państwa opiekuńczego

•

Bezrobocie i niskie zatrudnienie

2. O model instytucjonalny usług społecznych

•

Ubóstwo i wykluczenie społeczne

3. O najlepsze rozwiązania w polityce aktywizacji i
integracji społecznej

•

Pomoc i integracja społeczna
4. Poszukiwanie nowych paradygmatów i modeli

•

Edukacja

•

Równość szans (w tym gender)

•

Zdrowie i Niepełnosprawność

•

Starość i Opieka Długoterminowa

•

15
Stare i nowe patologie

5. Strategię Rozwoju Społecznego w Polsce,
Europie i na świecie
6. Możliwości wielopoziomowej współpracy i
partnerstwa międzysektorowego

Nowe paradygmaty polityki społecznej
 w kierunku większej współpracy
• Partycypacyjny a nie
resortowy model kreowania
polityki społecznej
• Wielopoziomowe
zarządzanie polityką
społeczną

• Państwo angażujące a nie
państwo dyscyplinujące

• Aktywna a nie pasywna polityka
społeczna

• Wielosektorowa i partnerska a
nie państwowa polityka
społeczna
• Samorządowa i obywatelska a
nie centralna polityka społeczna

• Zintegrowane usługi społeczne
• Państwo sieci a nie hierarchii
zamiast separatystycznych usług
lub świadczeń socjalnych
Neosolidarność 
Subsydiarność 
• Od opieki społecznej poprzez
Partnerstwo 
pomoc do integracji społecznej

Polityka Społeczna
Nadrzędny cel społeczny Strategii Europa 2020 (czyli
ograniczenia ubóstwa i wykluczenia społecznego) zainicjowana
„Europejska Platforma Przeciw Ubóstwu i Wykluczeniu
Społecznemu” – stanowiąca swoisty kompleksowy
program europejski, dążący do zapewnienia spójności
ekonomicznej, społecznej i terytorialnej, poprzez
podnoszenie świadomości oraz przestrzegania praw
podstawowych osób ubogich i społecznie
wykluczonych, umożliwiając im życie w godności i
aktywny udział w życiu społecznym

Proces przekazywania funkcji i zadań socjalnych
przez państwo
• Nisko satysfakcjonujący proces przejmowania przez podmioty
odpowiedzialności za kreowanie i realizację polityki społecznej

PAŃSTWO

SAMORZĄD TERYTORIALNY

ORGANIZACJE POZARZĄDOWE

SEKTOR PRYWATNY I GOSPODARKA SPOŁECZNA

RODZINA I GRUPY NIEFORMALNE

Wielosektorowość jako fundament do współpracy
w polityce społecznej (Grewiński 2009)
SEKTOR
PUBLICZNY

Unia
Europejska

Media

Państwo

Partie polityczne
Związki zawodowe, Zrzeszenia
Ruchy społeczne
Lobbyści i grupy interesu,
Eksperci, Grupy wsparcia
Konsorcja,
Partnerstwa wielosektorowe

Organizacje
pozarządowe

Rodziny
i grupy
dysfunkcyjne

Instytucje
biznesowe

SEKTOR
RYNKOWY

Samorząd
terytorialny

Gospodarka
społeczna

SEKTOR
OBYWATELSKI

Public Governance odpowiedzią na deficyt
współpracy?
•

Horyzontalne dzielenie się władzą ze społeczeństwem obywatelskim, społecznością
lokalną

•

Deliberatywne stosunki władza społeczeństwo

•

Partycypacyjny model organizacji wspólnoty lokalnej

•

Rozwój partnerstw wielosektorowych i networks

•

Wielopoziomowe zarządzanie i współdecydowanie obywateli na temat rozwoju
społeczności lokalnej (angażowanie obywateli w przygotowanie Strategii, programów,
projektów ich aktywny udział)

•

Decentralizacja pozioma, sieci i włączanie wszystkich zainteresowanych  Network
Governance

Rodzaje współpracy podmiotów PS
• Wewnątrzbranżowe  OPS, PCPR, ROPS itd..

• Wewnątrzsektorowe  w ramach sektora
publicznego ( z władzą, JST itd., z PSZ, OHP itd.)
• Zewnątrzsektorowe  z NGO’s, biznesem
Kościołem, uczelniami, innymi interesariuszami
• Lokalne, regionalne, krajowe, ponadnarodowe

Przykłady współpracy i partnerstwa międzysektorowe go
podmiotów pomocy i integracji społecznej

1.

Wspólne generowanie strategii społecznych i rozwiązywania
problemów społecznych

2.

Realizacja wspólnych programów i projektów  aktywna integracja
społeczna (POKL, FIO)

3.

Delegowanie zadań i usług przez JST do NGOs i innych sektorów

4.

Finansowanie i dotowanie zadań NGO’s (środki JST, rządowe)

5.

Włączanie aktywnych obywateli poprzez wolontariat

6.

Większa partycypacja samych beneficjentów (także empowerment)

7.

Wykorzystanie dobrych praktyk

8.

Wspólne generowanie innowacyjności społecznej i wartości dodanej

Strategie rozwiązywania problemów społecznych
.

Nadal wiele do zrobienia jeśli chodzi o partycypacyjny model kreowania
tych strategii
.

Wiele strategii pozostaje ciągle na papierze

Niska jakość wielu strategii
Brak świadomości decydentów i wyobraźni strategicznej z obszaru PS

Biska skuteczność i efektywność

Od współpracy przez partnerstwo
do integracji usług społecznych?
• Integracja usług polega na osiąganiu większej koordynacji różnorodnych
służb i świadczeń społecznych w celu poprawy skuteczności i dostępności
świadczeń.
• polega na współpracy, partnerstwie i współdziałaniu różnorodnych
podmiotów polityki społecznej.

• dzięki integracji usług uzyskuje się z jednej strony oszczędności w
wydatkach, z drugiej różnorodne grupy beneficjentów mają ułatwiony
dostęp do pełnej, kompleksowej pomocy społecznej.
• celem integracji usług społecznych jest to, aby klient w jednym miejscu
(na wzór „jednego okienka” przy zakładaniu nowej firmy) otrzymywał
kompleksowe wsparcie, odpowiadające jego różnorodnym potrzebom

Budowanie strategii
• Strategia to teoria i praktyka pokonywania przeciwnika bez
względu na to, czy jest nim bezrobocie, nędza czy faszyzm,
czy jedynie głupota i szkodliwe nawyki. Nie każdy jednak
plan ogólny, który określa jakiś cel, jest strategią.

• Strategia powinna być tak przygotowana, by nie tylko
określała cel, jakim jest rozwiązanie określonych problemów
społecznych (czyli np. poprawa sytuacji ludzi starych,
niepełnosprawnych lub zmiana na lepsze w zakresie
wybranych obszarów życia społecznego np. mieszkalnictwa).
Powinna też określać, w jaki sposób, jakimi drogami tę zmianę
można osiągnąć.

Strategia:

•
•
•
•

Strategia oparta jest na:
wyborze celu działania
wyborze kierunków i celów operacyjnych
koncentracji środków

Podstawowe dokumenty strategiczne
• Długookresowa Strategia Rozwoju Kraju „Polska 2030”;
• Średniookresowa Strategia Rozwoju Kraju „Polska
2020”;
• Strategia Rozwoju Regionalnego - Regionalne Strategie
Rozwoju Regionalnego (faza procedowania);
• Regionalna Strategia Polityki Społecznej;
• Powiatowa Strategia Rozwiązywania Problemów
Społecznych…
• Gminna Strategia Rozwiązywania Problemów
Społecznych…

Przełożenie na poziom krajowy celów
ogólnoeuropejskich
Nowe podejście strategiczne w realizacji polityki społecznej
wpisuje się w

Długookresową Strategię Rozwoju Kraju do 2030
roku.
- poczucie społecznej i indywidualnej odpowiedzialności za
zwalczanie ubóstwa i wykluczenia społecznego;
- umożliwienie działań odpowiadających na potrzeby grup
szczególnego ryzyka;
- modyfikacja systemów ochrony socjalnej, zapewniająca odpowiedni
poziom dochodów

Wyzwania stojące przed strategią regionalną
polityki społecznej

• Spięcie problemów będących wyzwaniem
strategii gminnych i regionalnych;
• Uwzględnienie interesów poszczególnych
instytucji i społeczności
• Uspołecznienie procesu tworzenia,
monitorowanie realizacji i modyfikacji
strategii regionalnej.

Podstawowe zasady strategii

• ekonomia sił i środków potrzebnych do
prowadzenia „walki” (ocena ilości i jakości
zasobów ludzkich, materialnych i finansowych
oraz ich rezerw na wypadek przedłużania się
działań lub konieczności ich intensyfikacji)
• zespolenie wysiłków (odnosi się to do organizacji i
sposobu przygotowań sił, tzn. ludzi, środków,
pieniędzy)
• zachowanie swobody działań w sytuacjach
krytycznych
• inicjatywa w sytuacjach nieprzewidzianych.

Metodologia budowania strategii

• Ze strategią ściśle łączy się taktyka. Rozumiana
jako metoda postępowania, umiejętność
„dozowania” sił i środków w sposób
odpowiedni do osiągnięcia zamierzonych w
strategii celów.

Zasady rządzące polityka społeczną
•
•
•
•
•
•
•
•

zasada pomocniczości,
zasada efektów odłożonych w czasie,
zasada szerokiego zasięgu skutków,
zasada akceptacji społecznej,
zasada kontroli społecznej,
zasada aktywności, zaangażowania społecznego,
zasada kompleksowości i sprzężenia zwrotnego,
zasada pozornego altruizmu (pomoc tzw.
osobom wykluczonym w interesie osób
niewykluczonych).

Schemat strategii

Na strategię składa się:
• diagnoza,
• cel strategiczny (ogólny),
• cele szczegółowe (operacyjne),
• metody realizacji celu,

Logiczne ramy strategii
wczoraj – dziś – jutro
diagnoza statystyki – problem, potrzeby, zasoby - harmonogram –cele - wizja

Drabina partycypacji społecznej
• Kreowanie świadomości
społecznej;

• Angażowanie
mieszkańców;

Uświadamianie podejmowanych
działań

Angażowanie mieszkańców w proces
aby uwzględnić ich punkt widzenia i
obawy

• Edukowanie społeczności
lokalnej;
Przekazywanie informacji dla lepszego
zrozumienia podejmowanych działań

• Zbieranie opinii;
Uzyskanie opinii społecznych na temat
problemów/ decyzji /alternatywnych
rzwiązań

• Partnerstwo.
Przekazanie podejmowania decyzji
grupom lub partnerom społecznym

Partycypacja społeczna
• Na pierwszym, najniższym, pułapie stosowane jest kształtowanie
świadomości społecznej poprzez pełną, regularną i obligatoryjną
informację o zamierzeniach władz - społeczność często posiada
jedynie wiedzę dotyczącą ogólnie formułowanych realizowanych
celów, podczas gdy należy prowadzić edukację zbiorowości, mogącą
prowadzić do internalizacji procesu (jego potencjalni uczestnicy,
nabywając wiedzę, przekonują się, poznają sposób i efektywność
prezentowanej metody).
• Na wyższym poziomie partycypacji społeczność może wyrażać
wątpliwości i korygować propozycje, tworząc opinie uwzględniane
przez realizatorów.
• Najwyższy poziom partycypacji i pełne partnerstwo następuje
jednak dopiero wtedy, gdy społeczność ma realny wpływ na proces
decyzyjny.

Niektóre tezy dokumentu „Polska 2030”
Raport Polska 2030 jest efektem prac Zespołu Doradców Strategicznych Prezesa
Rady Ministrów. Redaktorem naukowym opracowania jest minister Michał Boni.

Polska należy do tych państw członkowskich Unii Europejskiej, w
których istnieje największe zagrożenie ubóstwem. Zagrożenie
ubóstwem rośnie wraz z liczbą dzieci w gospodarstwach domowych.
Analiza sytuacji gospodarstw domowych pokazuje, że ubóstwo dzieci
jest nierozerwalnie związane z ubóstwem rodziców. Po okresie
wzrostu zagrożenia ubóstwem, w ostatnich latach
obserwowaliśmy poprawę sytuacji, choć rozprzestrzeniający
się także na Polskę światowy kryzys gospodarczy nie
pozostanie prawdopodobnie bez wpływu na ten pozytywny
kierunek przemian.
(warto zauważyć, iż treść dokumentu nie odnosi się do
możliwych stanów w przyszłości, np. nie przygotowuje Polski
do ewent. katastrofy finansowej, gospodarczej, bytowej...)

W perspektywie kolejnych kilkunastu lat zwiększy się zagrożenie
ubóstwem gospodarstw domowych z osobami starszymi.
Grupą szczególnie narażoną na ubóstwo są rodziny wielodzietne oraz
rodziny zamieszkujące na wsi.
Zagrożenie ubóstwem w Polsce ma charakter wyspowy.
Świadczenia rodzinne oraz związane z wykluczeniem
społecznym (w tym dodatki mieszkaniowe) są najlepiej
dystrybuowane pod względem wsparcia dla osób zagrożonych
ubóstwem.
Transfery społeczne udzielane w ramach wsparcia rodzin
zagrożonych ubóstwem (szczególnie mających dzieci) są na
bardzo niskim poziomie.

Jeśli do 2030 r. Polska ma stworzyć państwo nowoczesne nie tylko
w wymiarze ekonomicznym, lecz także społecznym, konieczna jest
daleko idąca rewizja obowiązującego obecnie modelu polityki
społecznej. Konieczne jest „przestawienie zwrotnicy”, tak aby z
jednej strony umożliwiać grupom społecznym, obecnie narażonym
na wykluczenie, integrację społeczną, z drugiej zaś przygotować
się na nowe oblicza wykluczenia, jakie będą pojawiać się w
kolejnych latach. Będzie się to jednak wiązało z odejściem od
obecnego modelu opartego na powszechności świadczeń na niskim
poziomie, jako alternatywy dla zatrudnienia, w kierunku modelu, w
którym kluczową rolę odgrywa świadczenie pracy, a być może także
ze zmianą z panoptycznego na empowermentowy model pomocy
społecznej wyrastający z poszanowania i ochrony godności człowieka
wymagającego wsparcia.

W ramach tak pojmowanej spójności społecznej wydobywanie
potencjałów osób z deficytami i dysfunkcjami polega przede
wszystkim na tworzeniu odpowiednich do tego warunków, np. na
usuwaniu barier w dostępie do rynku pracy, inwestycjach w edukację,
obejmowaniu większej liczby ludzi aktywnymi instrumentami
polityki społecznej, tworzeniu instytucjonalnych i dochodowych
systemów wsparcia. Kluczowe jest tu zapewnianie osobom
wykluczonym realnego dostępu do usług społecznych, aby z tego
tytułu nie traciły szans rozwoju. Sukces takiego podejścia nie jest
możliwy bez znalezienia konsensu między różnymi rodzajami
transferów społecznych. Pierwszeństwo mają formy wsparcia, które
zwiększają aktywność otrzymujących je beneficjentów, rozwiązują
rzeczywiste problemy i elastycznie reagują na zmianę sytuacji.
Oznacza to zmianę priorytetów, co spotka się z oporem beneficjentów
obecnie funkcjonującego systemu.

Pomoc Społeczna
Szczególne znaczenie mają inicjatywy z zakresu aktywnej
integracji, ułatwiania dostępu do niedrogich, trwałych
oraz wysokiej jakości usług społecznych, wspierania
instytucji otoczenia ekonomii społecznej oraz samych
instytucji ekonomii społecznej, służące aktywizacji
lokalnych społeczności, w tym w szczególności
społeczności marginalizowanych.
Dylemat - jak realizować te inicjatywy w obecnej sytuacji
gospodarczej Europy i podejmowanych programach
oszczędności budżetowych. Sytuacja ta generuje pytanie
o taki sposób wdrażania programów oszczędnościowych,
aby były zrównoważone, sprawiedliwie rozłożone oraz
aby chroniły grupy najsłabsze.
Jednym ze sposobów działania to rozwijanie
innowacyjnego podejścia do polityki społecznej.

Rola pomocy społecznej
Dlatego …
Niezbędne jest dążenie do uproszczenia zasad
korzystania z usług pomocy społecznej oraz
standaryzacja i poprawa ich jakości. Działania te
muszą zostać połączone ze wspieraniem aktywności
osób korzystających z pomocy społecznej oraz
zachętami do większego uczestnictwa w procesie
powrotu na rynek pracy.

Wyzwania pomocy społecznej
Pomoc społeczna w czasach kryzysów i zmian tradycyjnie
musi zmierzyć się z rolą systemu buforowego, przed którym
stawia się wyzwania zniwelowania negatywnych skutków
społeczno – ekonomicznych zaistniałej sytuacji
gospodarczej. Rola ta wymaga zarówno obsługi większej
liczby świadczeniobiorców, jak i poszerzenia katalogu
oferowanych świadczeń, usług i programów pomocy.
Sytuacja taka implikuje konieczność zwiększonych inwestycji
w sektor usług socjalnych, w tym kompleksowe wsparcie dla
kształcenia nowoczesnych kadr pomocy społecznej.

Wyzwania pomocy społecznej
Wyzwania demograficzne stanowią drugi filar czynników
implikujących nowoczesne podejście. Starzenie się
społeczeństwa będzie generować, w perspektywie roku 2020,
wyzwania związane z dynamicznie rosnącą liczbą osób w
podeszłym wieku. Sytuacja ta powinna być traktowana nie jako
zagrożenie dla wielu sfer życia gospodarczego i społecznego, ale
jako konieczność rozwoju niosąca ze sobą potencjał rozwojowy
np. rozwój nowych sektorów usług czy aktywność osób starszych.
Oznacza to konieczność z jednej strony zbudowania systemu
wspierającego osoby starsze w decyzji o pozostaniu aktywnym
społecznie i zawodowo, a z drugiej rozwoju różnego rodzaju
usług przeznaczonych dla osób starszych z ograniczoną
samodzielnością i niesamodzielnych min. usług opieki
długoterminowej;

…

W celu poprawy jakości i poziomu życia osób
starszych dla godnego starzenia się należy
podejmować działania umożliwiające
zagospodarowanie potencjału społecznozawodowego osób starszych, dla pełnienia przez
nich ról społecznych w życiu publicznym.
(rozwój zróżnicowanych form aktywności społecznej,
upowszechnianie wolontariatu, partycypacji w procesach
decyzyjnych, zwiększenie dostępności do usług społecznych).

Kontynuacja działań
– Wspieranie osób w ich integracji społecznej i
aktywności;
– Dostarczanie narzędzi dla integracji;
– Indywidualne podejście / Oferta dostosowana do
specyficznych potrzeb; upowszechnianie kontraktów
socjalnych; przerywanie „dziedziczenia” biedy i
bierności;
– Zwiększanie kooperacji pomoc społecznej z rynkiem
pracy.

Pomoc społeczna

• Zmiany wewnątrz pomocy społecznej
• nowe podejście do klienta pomocy społecznej,
• Prace nad nowym modelem pomocy społecznej

• Zmiany w otoczeniu pomocy społecznej
• Prace nad modyfikowaniem podejścia do osób
pozostających bez pracy (zmiany po stronie
instrumentów rynku pracy
• Wyodrębnienie polityki senioralnej

Ostatnie zmiany... Wzmocnienie przepisów dotyczących współdziałania

• Brak współdziałania z pracownikiem socjalnym w
rozwiązywaniu trudnej sytuacji życiowej, odmowa
zawarcia kontraktu socjalnego, niedotrzymanie jego
postanowień, nieuzasadniona odmowa podjęcia
zatrudnienia przez osobę bezrobotną, odmowa
podjęcia leczenia odwykowego może stanowić
podstawę do nieudzielenia pomocy;

...
• Ocena zasobów pomocy społecznej w oparciu o
analizę lokalnej sytuacji społecznej i
demograficznej dokonywana przez samorządy;
• Sporządzanie przez oceny województwa,
uwzględniającej kwestie i problemy społeczne
wynikające z przyjętej strategii

Budowanie pomostów
• Pobieranie zasiłku okresowego niezależnie od
posiadanego dochodu w sytuacji gdy osoba
podejmuje zatrudnienie,
(wprowadzenie okresu przejściowego dla osób, które
podejmują próbę zmiany swojej sytuacji życiowej) –
przez 2 miesiące nie częściej niż raz na dwa lata.

• Przyznawanie zasiłku celowego na realizację
postanowień kontraktu socjalnego.
• Tworzenie zespołów pracy socjalnej i integracji
społecznej.

Nowe kryteria uprawniające do świadczeń

• Od 1 października w pomocy społecznej
obowiązują nowe kryteria dochodowe
- 542 złote dla osoby samotnie
gospodarującej;
- 456 złotych na osobę w rodzinie.
Spowoduje to wejście do pomocy społecznej nowych klientów,
nie posiadających do tej pory uprawnień do świadczeń.

Nowe wyzwania

• Wzmacnianie kooperacji pomiędzy
powiatowymi urzędami pracy a ośrodkami
pomocy społecznej;
• Podniesienie skuteczności instrumentów i
narzędzi służących aktywnej integracji i
powrotowi na rynek pracy


Slide 15

Metodologia wspierania rozwoju społecznego
w kontekście wdrażania wojewódzkiej
strategii polityki społecznej – uwzględniająca
partycypacyjne uczestnictwo w procesie
Zuzanna Grabusińska
Białystok grudzień 2012 r.

Plan wystąpienia

• - strategie –priorytetowe zadania wynikające z
uzewnętrzniających się kwestii społecznych –
wielosektorowość polityki społecznej
• - strategia rozwoju regionalnego ;
• - obszary negocjacji ze strona rządową;
• - partycypacja procesu tworzenia i realizacji strategii;
• - realizacja strategii z punktu widzenia zadań pomocy
i integracji społecznej- aktywna integracja społeczna,
niwelowanie procesu wykluczenia społecznego.

Polityka społeczna
Szeroko zdefiniowana polityka społeczna stanowi
kluczowy element wszelkich działań państwa i jego
instytucji, mających na celu kształtowanie warunków
życia społeczeństwa oraz służących realizacji zasady
sprawiedliwości społecznej. Dążąc do osiągnięcia jak
największej skuteczności działań publicznych w tej
sferze należy traktować politykę społeczną na zasadach
równości, komplementarności i synergii z polityką
gospodarczą.

Jednocześnie polityka społeczna tradycyjnie jest
kształtowana w odpowiedzi na aktualne oraz
prognozowane kwestie społeczne. Tym samym
polityka społeczna nabiera coraz większego znaczenia
w obliczu wyzwań społeczno – gospodarczych,
określanych przede wszystkim przez pryzmat zmian
demograficznych oraz kryzysu ekonomicznego.

Polityka społeczna

Polska polityka społeczna, realizując cele
związane z budowaniem dobrostanu
społeczeństwa polskiego, wpisuje się
jednocześnie w proces wdrażania europejskiej
polityki społecznej.

Polityka społeczna

Polska polityka społeczna, realizując cele
związane z budowaniem dobrostanu
społeczeństwa polskiego, wpisuje się
jednocześnie w proces wdrażania europejskiej
polityki społecznej.

Polityka Społeczna

Główne kierunki strategiczne polityk Unii
Europejskiej, w tym szeroko rozumianej polityki
społecznej, zostały określone w Strategii „Europa
2020”,która jest nowym, długookresowym
programem rozwoju społeczno-gospodarczego
UE, zastępując obowiązującą od 2000 r.,
zmodyfikowaną pięć lat później, Strategię
Lizbońską

Polityka Społeczna
Strategia „Europa 2020” znaczną wagę przykłada do
wyzwań związanych z poprawą warunków życia i pracy
obywateli UE, a zwłaszcza podniesienia poziomu i
jakości zatrudnienia oraz ograniczenia ubóstwa i
wykluczenia społecznego. Jednocześnie nie rezygnuje z
przyjętego w Lizbonie generalnego celu modernizacji w
kierunku innowacyjnej gospodarki opartej na wiedzy.

Polityka Społeczna
Strategia „Europa 2020” znaczną wagę przykłada do
wyzwań związanych z poprawą warunków życia i pracy
obywateli UE, a zwłaszcza podniesienia poziomu i
jakości zatrudnienia oraz ograniczenia ubóstwa i
wykluczenia społecznego. Jednocześnie nie rezygnuje z
przyjętego w Lizbonie generalnego celu modernizacji w
kierunku innowacyjnej gospodarki opartej na wiedzy.

Aktualna polityka społeczna
W celu osiągnięcia powyższych wyzwań zaproponowano trzy
podstawowe, wzajemnie wzmacniające się priorytety :
• wzrost inteligentny – rozwój oparty na wiedzy i innowacjach,
• wzrost zrównoważony – promowanie gospodarki efektywniej
wykorzystującej zasoby, przyjaznej środowisku, a zarazem
konkurencyjnej,
• wzrost sprzyjający włączeniu społecznemu (wzrost
integrujący społecznie) – wzmacnianie gospodarki
charakteryzującej się wysokim zatrudnieniem oraz spójnością
ekonomiczną, społeczną i terytorialną.

Otwarta metoda koordynacji
Strategia Europa 2020 wyznacza konkretne cele ilościowe,
umożliwiające monitorowanie postępów w realizacji ww.
priorytetów. Dwa z tych celów dotyczą bezpośrednio polityki
zatrudnienia i polityki społecznej, tj.:
• osiągnięcie wskaźnika zatrudnienia kobiet i mężczyzn w wieku
20-64 lat na poziomie 75%;
• wspieranie integracji społecznej, szczególnie poprzez redukcję
ubóstwa, zmierzając do wydźwignięcia z ubóstwa lub
wykluczenia społecznego 20 milionów obywateli UE.

Cele nadrzędne OMK dla zabezpieczenia społecznego i
integracji społecznej powinny promować:

spójność społeczna, równość mężczyzn i kobiet
oraz równość szans wszystkich obywateli;
koordynację podejmowanych działań z celami
Strategii Lizbońskiej oraz celami Strategii
Zrównoważonego Rozwoju UE;
Dobre rządzenie, przejrzystość i zaangażowanie
wszelkich podmiotów w projektowanie, wdrażanie i
monitorowanie polityki
1)„...Gdy mówimy o aktywnej integracji, to należy przez to rozumieć nasze aktywne podejście
proponujące szereg rozmaitych i nieszablonowych działań (czy tylko pomocy społecznej? JG)
obejmujących całokształt potencjału człowieka, a nie wyłącznie kwestię zatrudnienia. Z drugiej zaś
strony, aktywna integracja zakłada pełną aktywność człowieka w tym procesie...) – Cezary
Miżejewski „Aktywna integracja - nowa formuła pomocy społecznej”
http://zalaczniki.ops.pl/dz1/aktywna_integracja2009.doc.

Modernizacja społeczeństwa (rozumianego jako ogół ludzi
pozostających we wzajemnych stosunkach
wynikających z warunków życia, podziału pracy i
udziału w życiu kulturalnym; też: ogół obywateli
danego okręgu, miasta itp.) definiowana przez
polityków obejmuje m.in. projektowanie i realizację
polityk społecznych. Możemy się jej biernie przyglądać i
być traktowanymi jak zasoby, przedmioty, jak petenci.
Ale możemy stać się również podmiotami tych zmian
organizując się w ramach społeczeństwa obywatelskiego i
uczestnicząc w procesach politycznych. Możemy, choć nie
znaczy, że musimy być podmiotami świadomymi,
gotowymi wziąć sprawy w swoje ręce, ze swoją wizją,
pasją i przekonaniem.

Czym jest polityka?
Politykę planuje się i realizuje w danym kręgu
kulturowym, określonym językiem, w oparciu
o przyjęty na gruncie dominującej filozofii
sposób widzenia rzeczywistości w danej
dziedzinie, z wykorzystaniem zasobów
przeznaczonych na jej realizację, w którym
dają się określić modele funkcjonowania
jednostki w społeczeństwie, modele
funkcjonowania społeczeństwa, a także modele
instytucji publicznych determinujące priorytety
polityki społecznej…będące punktem wyjścia
dla projektowania i realizacji polityki.

Współczesne problemy i wyzwania socjalne wymuszają
reorganizację polityki społecznej / pomocy społecznej
•

Demografia

•

Przed nami pytania o :

•

Migracje i wielokulturowość

1. Skuteczność i efektywność tradycyjnego
państwa opiekuńczego

•

Bezrobocie i niskie zatrudnienie

2. O model instytucjonalny usług społecznych

•

Ubóstwo i wykluczenie społeczne

3. O najlepsze rozwiązania w polityce aktywizacji i
integracji społecznej

•

Pomoc i integracja społeczna
4. Poszukiwanie nowych paradygmatów i modeli

•

Edukacja

•

Równość szans (w tym gender)

•

Zdrowie i Niepełnosprawność

•

Starość i Opieka Długoterminowa

•

15
Stare i nowe patologie

5. Strategię Rozwoju Społecznego w Polsce,
Europie i na świecie
6. Możliwości wielopoziomowej współpracy i
partnerstwa międzysektorowego

Nowe paradygmaty polityki społecznej
 w kierunku większej współpracy
• Partycypacyjny a nie
resortowy model kreowania
polityki społecznej
• Wielopoziomowe
zarządzanie polityką
społeczną

• Państwo angażujące a nie
państwo dyscyplinujące

• Aktywna a nie pasywna polityka
społeczna

• Wielosektorowa i partnerska a
nie państwowa polityka
społeczna
• Samorządowa i obywatelska a
nie centralna polityka społeczna

• Zintegrowane usługi społeczne
• Państwo sieci a nie hierarchii
zamiast separatystycznych usług
lub świadczeń socjalnych
Neosolidarność 
Subsydiarność 
• Od opieki społecznej poprzez
Partnerstwo 
pomoc do integracji społecznej

Polityka Społeczna
Nadrzędny cel społeczny Strategii Europa 2020 (czyli
ograniczenia ubóstwa i wykluczenia społecznego) zainicjowana
„Europejska Platforma Przeciw Ubóstwu i Wykluczeniu
Społecznemu” – stanowiąca swoisty kompleksowy
program europejski, dążący do zapewnienia spójności
ekonomicznej, społecznej i terytorialnej, poprzez
podnoszenie świadomości oraz przestrzegania praw
podstawowych osób ubogich i społecznie
wykluczonych, umożliwiając im życie w godności i
aktywny udział w życiu społecznym

Proces przekazywania funkcji i zadań socjalnych
przez państwo
• Nisko satysfakcjonujący proces przejmowania przez podmioty
odpowiedzialności za kreowanie i realizację polityki społecznej

PAŃSTWO

SAMORZĄD TERYTORIALNY

ORGANIZACJE POZARZĄDOWE

SEKTOR PRYWATNY I GOSPODARKA SPOŁECZNA

RODZINA I GRUPY NIEFORMALNE

Wielosektorowość jako fundament do współpracy
w polityce społecznej (Grewiński 2009)
SEKTOR
PUBLICZNY

Unia
Europejska

Media

Państwo

Partie polityczne
Związki zawodowe, Zrzeszenia
Ruchy społeczne
Lobbyści i grupy interesu,
Eksperci, Grupy wsparcia
Konsorcja,
Partnerstwa wielosektorowe

Organizacje
pozarządowe

Rodziny
i grupy
dysfunkcyjne

Instytucje
biznesowe

SEKTOR
RYNKOWY

Samorząd
terytorialny

Gospodarka
społeczna

SEKTOR
OBYWATELSKI

Public Governance odpowiedzią na deficyt
współpracy?
•

Horyzontalne dzielenie się władzą ze społeczeństwem obywatelskim, społecznością
lokalną

•

Deliberatywne stosunki władza społeczeństwo

•

Partycypacyjny model organizacji wspólnoty lokalnej

•

Rozwój partnerstw wielosektorowych i networks

•

Wielopoziomowe zarządzanie i współdecydowanie obywateli na temat rozwoju
społeczności lokalnej (angażowanie obywateli w przygotowanie Strategii, programów,
projektów ich aktywny udział)

•

Decentralizacja pozioma, sieci i włączanie wszystkich zainteresowanych  Network
Governance

Rodzaje współpracy podmiotów PS
• Wewnątrzbranżowe  OPS, PCPR, ROPS itd..

• Wewnątrzsektorowe  w ramach sektora
publicznego ( z władzą, JST itd., z PSZ, OHP itd.)
• Zewnątrzsektorowe  z NGO’s, biznesem
Kościołem, uczelniami, innymi interesariuszami
• Lokalne, regionalne, krajowe, ponadnarodowe

Przykłady współpracy i partnerstwa międzysektorowe go
podmiotów pomocy i integracji społecznej

1.

Wspólne generowanie strategii społecznych i rozwiązywania
problemów społecznych

2.

Realizacja wspólnych programów i projektów  aktywna integracja
społeczna (POKL, FIO)

3.

Delegowanie zadań i usług przez JST do NGOs i innych sektorów

4.

Finansowanie i dotowanie zadań NGO’s (środki JST, rządowe)

5.

Włączanie aktywnych obywateli poprzez wolontariat

6.

Większa partycypacja samych beneficjentów (także empowerment)

7.

Wykorzystanie dobrych praktyk

8.

Wspólne generowanie innowacyjności społecznej i wartości dodanej

Strategie rozwiązywania problemów społecznych
.

Nadal wiele do zrobienia jeśli chodzi o partycypacyjny model kreowania
tych strategii
.

Wiele strategii pozostaje ciągle na papierze

Niska jakość wielu strategii
Brak świadomości decydentów i wyobraźni strategicznej z obszaru PS

Biska skuteczność i efektywność

Od współpracy przez partnerstwo
do integracji usług społecznych?
• Integracja usług polega na osiąganiu większej koordynacji różnorodnych
służb i świadczeń społecznych w celu poprawy skuteczności i dostępności
świadczeń.
• polega na współpracy, partnerstwie i współdziałaniu różnorodnych
podmiotów polityki społecznej.

• dzięki integracji usług uzyskuje się z jednej strony oszczędności w
wydatkach, z drugiej różnorodne grupy beneficjentów mają ułatwiony
dostęp do pełnej, kompleksowej pomocy społecznej.
• celem integracji usług społecznych jest to, aby klient w jednym miejscu
(na wzór „jednego okienka” przy zakładaniu nowej firmy) otrzymywał
kompleksowe wsparcie, odpowiadające jego różnorodnym potrzebom

Budowanie strategii
• Strategia to teoria i praktyka pokonywania przeciwnika bez
względu na to, czy jest nim bezrobocie, nędza czy faszyzm,
czy jedynie głupota i szkodliwe nawyki. Nie każdy jednak
plan ogólny, który określa jakiś cel, jest strategią.

• Strategia powinna być tak przygotowana, by nie tylko
określała cel, jakim jest rozwiązanie określonych problemów
społecznych (czyli np. poprawa sytuacji ludzi starych,
niepełnosprawnych lub zmiana na lepsze w zakresie
wybranych obszarów życia społecznego np. mieszkalnictwa).
Powinna też określać, w jaki sposób, jakimi drogami tę zmianę
można osiągnąć.

Strategia:

•
•
•
•

Strategia oparta jest na:
wyborze celu działania
wyborze kierunków i celów operacyjnych
koncentracji środków

Podstawowe dokumenty strategiczne
• Długookresowa Strategia Rozwoju Kraju „Polska 2030”;
• Średniookresowa Strategia Rozwoju Kraju „Polska
2020”;
• Strategia Rozwoju Regionalnego - Regionalne Strategie
Rozwoju Regionalnego (faza procedowania);
• Regionalna Strategia Polityki Społecznej;
• Powiatowa Strategia Rozwiązywania Problemów
Społecznych…
• Gminna Strategia Rozwiązywania Problemów
Społecznych…

Przełożenie na poziom krajowy celów
ogólnoeuropejskich
Nowe podejście strategiczne w realizacji polityki społecznej
wpisuje się w

Długookresową Strategię Rozwoju Kraju do 2030
roku.
- poczucie społecznej i indywidualnej odpowiedzialności za
zwalczanie ubóstwa i wykluczenia społecznego;
- umożliwienie działań odpowiadających na potrzeby grup
szczególnego ryzyka;
- modyfikacja systemów ochrony socjalnej, zapewniająca odpowiedni
poziom dochodów

Wyzwania stojące przed strategią regionalną
polityki społecznej

• Spięcie problemów będących wyzwaniem
strategii gminnych i regionalnych;
• Uwzględnienie interesów poszczególnych
instytucji i społeczności
• Uspołecznienie procesu tworzenia,
monitorowanie realizacji i modyfikacji
strategii regionalnej.

Podstawowe zasady strategii

• ekonomia sił i środków potrzebnych do
prowadzenia „walki” (ocena ilości i jakości
zasobów ludzkich, materialnych i finansowych
oraz ich rezerw na wypadek przedłużania się
działań lub konieczności ich intensyfikacji)
• zespolenie wysiłków (odnosi się to do organizacji i
sposobu przygotowań sił, tzn. ludzi, środków,
pieniędzy)
• zachowanie swobody działań w sytuacjach
krytycznych
• inicjatywa w sytuacjach nieprzewidzianych.

Metodologia budowania strategii

• Ze strategią ściśle łączy się taktyka. Rozumiana
jako metoda postępowania, umiejętność
„dozowania” sił i środków w sposób
odpowiedni do osiągnięcia zamierzonych w
strategii celów.

Zasady rządzące polityka społeczną
•
•
•
•
•
•
•
•

zasada pomocniczości,
zasada efektów odłożonych w czasie,
zasada szerokiego zasięgu skutków,
zasada akceptacji społecznej,
zasada kontroli społecznej,
zasada aktywności, zaangażowania społecznego,
zasada kompleksowości i sprzężenia zwrotnego,
zasada pozornego altruizmu (pomoc tzw.
osobom wykluczonym w interesie osób
niewykluczonych).

Schemat strategii

Na strategię składa się:
• diagnoza,
• cel strategiczny (ogólny),
• cele szczegółowe (operacyjne),
• metody realizacji celu,

Logiczne ramy strategii
wczoraj – dziś – jutro
diagnoza statystyki – problem, potrzeby, zasoby - harmonogram –cele - wizja

Drabina partycypacji społecznej
• Kreowanie świadomości
społecznej;

• Angażowanie
mieszkańców;

Uświadamianie podejmowanych
działań

Angażowanie mieszkańców w proces
aby uwzględnić ich punkt widzenia i
obawy

• Edukowanie społeczności
lokalnej;
Przekazywanie informacji dla lepszego
zrozumienia podejmowanych działań

• Zbieranie opinii;
Uzyskanie opinii społecznych na temat
problemów/ decyzji /alternatywnych
rzwiązań

• Partnerstwo.
Przekazanie podejmowania decyzji
grupom lub partnerom społecznym

Partycypacja społeczna
• Na pierwszym, najniższym, pułapie stosowane jest kształtowanie
świadomości społecznej poprzez pełną, regularną i obligatoryjną
informację o zamierzeniach władz - społeczność często posiada
jedynie wiedzę dotyczącą ogólnie formułowanych realizowanych
celów, podczas gdy należy prowadzić edukację zbiorowości, mogącą
prowadzić do internalizacji procesu (jego potencjalni uczestnicy,
nabywając wiedzę, przekonują się, poznają sposób i efektywność
prezentowanej metody).
• Na wyższym poziomie partycypacji społeczność może wyrażać
wątpliwości i korygować propozycje, tworząc opinie uwzględniane
przez realizatorów.
• Najwyższy poziom partycypacji i pełne partnerstwo następuje
jednak dopiero wtedy, gdy społeczność ma realny wpływ na proces
decyzyjny.

Niektóre tezy dokumentu „Polska 2030”
Raport Polska 2030 jest efektem prac Zespołu Doradców Strategicznych Prezesa
Rady Ministrów. Redaktorem naukowym opracowania jest minister Michał Boni.

Polska należy do tych państw członkowskich Unii Europejskiej, w
których istnieje największe zagrożenie ubóstwem. Zagrożenie
ubóstwem rośnie wraz z liczbą dzieci w gospodarstwach domowych.
Analiza sytuacji gospodarstw domowych pokazuje, że ubóstwo dzieci
jest nierozerwalnie związane z ubóstwem rodziców. Po okresie
wzrostu zagrożenia ubóstwem, w ostatnich latach
obserwowaliśmy poprawę sytuacji, choć rozprzestrzeniający
się także na Polskę światowy kryzys gospodarczy nie
pozostanie prawdopodobnie bez wpływu na ten pozytywny
kierunek przemian.
(warto zauważyć, iż treść dokumentu nie odnosi się do
możliwych stanów w przyszłości, np. nie przygotowuje Polski
do ewent. katastrofy finansowej, gospodarczej, bytowej...)

W perspektywie kolejnych kilkunastu lat zwiększy się zagrożenie
ubóstwem gospodarstw domowych z osobami starszymi.
Grupą szczególnie narażoną na ubóstwo są rodziny wielodzietne oraz
rodziny zamieszkujące na wsi.
Zagrożenie ubóstwem w Polsce ma charakter wyspowy.
Świadczenia rodzinne oraz związane z wykluczeniem
społecznym (w tym dodatki mieszkaniowe) są najlepiej
dystrybuowane pod względem wsparcia dla osób zagrożonych
ubóstwem.
Transfery społeczne udzielane w ramach wsparcia rodzin
zagrożonych ubóstwem (szczególnie mających dzieci) są na
bardzo niskim poziomie.

Jeśli do 2030 r. Polska ma stworzyć państwo nowoczesne nie tylko
w wymiarze ekonomicznym, lecz także społecznym, konieczna jest
daleko idąca rewizja obowiązującego obecnie modelu polityki
społecznej. Konieczne jest „przestawienie zwrotnicy”, tak aby z
jednej strony umożliwiać grupom społecznym, obecnie narażonym
na wykluczenie, integrację społeczną, z drugiej zaś przygotować
się na nowe oblicza wykluczenia, jakie będą pojawiać się w
kolejnych latach. Będzie się to jednak wiązało z odejściem od
obecnego modelu opartego na powszechności świadczeń na niskim
poziomie, jako alternatywy dla zatrudnienia, w kierunku modelu, w
którym kluczową rolę odgrywa świadczenie pracy, a być może także
ze zmianą z panoptycznego na empowermentowy model pomocy
społecznej wyrastający z poszanowania i ochrony godności człowieka
wymagającego wsparcia.

W ramach tak pojmowanej spójności społecznej wydobywanie
potencjałów osób z deficytami i dysfunkcjami polega przede
wszystkim na tworzeniu odpowiednich do tego warunków, np. na
usuwaniu barier w dostępie do rynku pracy, inwestycjach w edukację,
obejmowaniu większej liczby ludzi aktywnymi instrumentami
polityki społecznej, tworzeniu instytucjonalnych i dochodowych
systemów wsparcia. Kluczowe jest tu zapewnianie osobom
wykluczonym realnego dostępu do usług społecznych, aby z tego
tytułu nie traciły szans rozwoju. Sukces takiego podejścia nie jest
możliwy bez znalezienia konsensu między różnymi rodzajami
transferów społecznych. Pierwszeństwo mają formy wsparcia, które
zwiększają aktywność otrzymujących je beneficjentów, rozwiązują
rzeczywiste problemy i elastycznie reagują na zmianę sytuacji.
Oznacza to zmianę priorytetów, co spotka się z oporem beneficjentów
obecnie funkcjonującego systemu.

Pomoc Społeczna
Szczególne znaczenie mają inicjatywy z zakresu aktywnej
integracji, ułatwiania dostępu do niedrogich, trwałych
oraz wysokiej jakości usług społecznych, wspierania
instytucji otoczenia ekonomii społecznej oraz samych
instytucji ekonomii społecznej, służące aktywizacji
lokalnych społeczności, w tym w szczególności
społeczności marginalizowanych.
Dylemat - jak realizować te inicjatywy w obecnej sytuacji
gospodarczej Europy i podejmowanych programach
oszczędności budżetowych. Sytuacja ta generuje pytanie
o taki sposób wdrażania programów oszczędnościowych,
aby były zrównoważone, sprawiedliwie rozłożone oraz
aby chroniły grupy najsłabsze.
Jednym ze sposobów działania to rozwijanie
innowacyjnego podejścia do polityki społecznej.

Rola pomocy społecznej
Dlatego …
Niezbędne jest dążenie do uproszczenia zasad
korzystania z usług pomocy społecznej oraz
standaryzacja i poprawa ich jakości. Działania te
muszą zostać połączone ze wspieraniem aktywności
osób korzystających z pomocy społecznej oraz
zachętami do większego uczestnictwa w procesie
powrotu na rynek pracy.

Wyzwania pomocy społecznej
Pomoc społeczna w czasach kryzysów i zmian tradycyjnie
musi zmierzyć się z rolą systemu buforowego, przed którym
stawia się wyzwania zniwelowania negatywnych skutków
społeczno – ekonomicznych zaistniałej sytuacji
gospodarczej. Rola ta wymaga zarówno obsługi większej
liczby świadczeniobiorców, jak i poszerzenia katalogu
oferowanych świadczeń, usług i programów pomocy.
Sytuacja taka implikuje konieczność zwiększonych inwestycji
w sektor usług socjalnych, w tym kompleksowe wsparcie dla
kształcenia nowoczesnych kadr pomocy społecznej.

Wyzwania pomocy społecznej
Wyzwania demograficzne stanowią drugi filar czynników
implikujących nowoczesne podejście. Starzenie się
społeczeństwa będzie generować, w perspektywie roku 2020,
wyzwania związane z dynamicznie rosnącą liczbą osób w
podeszłym wieku. Sytuacja ta powinna być traktowana nie jako
zagrożenie dla wielu sfer życia gospodarczego i społecznego, ale
jako konieczność rozwoju niosąca ze sobą potencjał rozwojowy
np. rozwój nowych sektorów usług czy aktywność osób starszych.
Oznacza to konieczność z jednej strony zbudowania systemu
wspierającego osoby starsze w decyzji o pozostaniu aktywnym
społecznie i zawodowo, a z drugiej rozwoju różnego rodzaju
usług przeznaczonych dla osób starszych z ograniczoną
samodzielnością i niesamodzielnych min. usług opieki
długoterminowej;

…

W celu poprawy jakości i poziomu życia osób
starszych dla godnego starzenia się należy
podejmować działania umożliwiające
zagospodarowanie potencjału społecznozawodowego osób starszych, dla pełnienia przez
nich ról społecznych w życiu publicznym.
(rozwój zróżnicowanych form aktywności społecznej,
upowszechnianie wolontariatu, partycypacji w procesach
decyzyjnych, zwiększenie dostępności do usług społecznych).

Kontynuacja działań
– Wspieranie osób w ich integracji społecznej i
aktywności;
– Dostarczanie narzędzi dla integracji;
– Indywidualne podejście / Oferta dostosowana do
specyficznych potrzeb; upowszechnianie kontraktów
socjalnych; przerywanie „dziedziczenia” biedy i
bierności;
– Zwiększanie kooperacji pomoc społecznej z rynkiem
pracy.

Pomoc społeczna

• Zmiany wewnątrz pomocy społecznej
• nowe podejście do klienta pomocy społecznej,
• Prace nad nowym modelem pomocy społecznej

• Zmiany w otoczeniu pomocy społecznej
• Prace nad modyfikowaniem podejścia do osób
pozostających bez pracy (zmiany po stronie
instrumentów rynku pracy
• Wyodrębnienie polityki senioralnej

Ostatnie zmiany... Wzmocnienie przepisów dotyczących współdziałania

• Brak współdziałania z pracownikiem socjalnym w
rozwiązywaniu trudnej sytuacji życiowej, odmowa
zawarcia kontraktu socjalnego, niedotrzymanie jego
postanowień, nieuzasadniona odmowa podjęcia
zatrudnienia przez osobę bezrobotną, odmowa
podjęcia leczenia odwykowego może stanowić
podstawę do nieudzielenia pomocy;

...
• Ocena zasobów pomocy społecznej w oparciu o
analizę lokalnej sytuacji społecznej i
demograficznej dokonywana przez samorządy;
• Sporządzanie przez oceny województwa,
uwzględniającej kwestie i problemy społeczne
wynikające z przyjętej strategii

Budowanie pomostów
• Pobieranie zasiłku okresowego niezależnie od
posiadanego dochodu w sytuacji gdy osoba
podejmuje zatrudnienie,
(wprowadzenie okresu przejściowego dla osób, które
podejmują próbę zmiany swojej sytuacji życiowej) –
przez 2 miesiące nie częściej niż raz na dwa lata.

• Przyznawanie zasiłku celowego na realizację
postanowień kontraktu socjalnego.
• Tworzenie zespołów pracy socjalnej i integracji
społecznej.

Nowe kryteria uprawniające do świadczeń

• Od 1 października w pomocy społecznej
obowiązują nowe kryteria dochodowe
- 542 złote dla osoby samotnie
gospodarującej;
- 456 złotych na osobę w rodzinie.
Spowoduje to wejście do pomocy społecznej nowych klientów,
nie posiadających do tej pory uprawnień do świadczeń.

Nowe wyzwania

• Wzmacnianie kooperacji pomiędzy
powiatowymi urzędami pracy a ośrodkami
pomocy społecznej;
• Podniesienie skuteczności instrumentów i
narzędzi służących aktywnej integracji i
powrotowi na rynek pracy


Slide 16

Metodologia wspierania rozwoju społecznego
w kontekście wdrażania wojewódzkiej
strategii polityki społecznej – uwzględniająca
partycypacyjne uczestnictwo w procesie
Zuzanna Grabusińska
Białystok grudzień 2012 r.

Plan wystąpienia

• - strategie –priorytetowe zadania wynikające z
uzewnętrzniających się kwestii społecznych –
wielosektorowość polityki społecznej
• - strategia rozwoju regionalnego ;
• - obszary negocjacji ze strona rządową;
• - partycypacja procesu tworzenia i realizacji strategii;
• - realizacja strategii z punktu widzenia zadań pomocy
i integracji społecznej- aktywna integracja społeczna,
niwelowanie procesu wykluczenia społecznego.

Polityka społeczna
Szeroko zdefiniowana polityka społeczna stanowi
kluczowy element wszelkich działań państwa i jego
instytucji, mających na celu kształtowanie warunków
życia społeczeństwa oraz służących realizacji zasady
sprawiedliwości społecznej. Dążąc do osiągnięcia jak
największej skuteczności działań publicznych w tej
sferze należy traktować politykę społeczną na zasadach
równości, komplementarności i synergii z polityką
gospodarczą.

Jednocześnie polityka społeczna tradycyjnie jest
kształtowana w odpowiedzi na aktualne oraz
prognozowane kwestie społeczne. Tym samym
polityka społeczna nabiera coraz większego znaczenia
w obliczu wyzwań społeczno – gospodarczych,
określanych przede wszystkim przez pryzmat zmian
demograficznych oraz kryzysu ekonomicznego.

Polityka społeczna

Polska polityka społeczna, realizując cele
związane z budowaniem dobrostanu
społeczeństwa polskiego, wpisuje się
jednocześnie w proces wdrażania europejskiej
polityki społecznej.

Polityka społeczna

Polska polityka społeczna, realizując cele
związane z budowaniem dobrostanu
społeczeństwa polskiego, wpisuje się
jednocześnie w proces wdrażania europejskiej
polityki społecznej.

Polityka Społeczna

Główne kierunki strategiczne polityk Unii
Europejskiej, w tym szeroko rozumianej polityki
społecznej, zostały określone w Strategii „Europa
2020”,która jest nowym, długookresowym
programem rozwoju społeczno-gospodarczego
UE, zastępując obowiązującą od 2000 r.,
zmodyfikowaną pięć lat później, Strategię
Lizbońską

Polityka Społeczna
Strategia „Europa 2020” znaczną wagę przykłada do
wyzwań związanych z poprawą warunków życia i pracy
obywateli UE, a zwłaszcza podniesienia poziomu i
jakości zatrudnienia oraz ograniczenia ubóstwa i
wykluczenia społecznego. Jednocześnie nie rezygnuje z
przyjętego w Lizbonie generalnego celu modernizacji w
kierunku innowacyjnej gospodarki opartej na wiedzy.

Polityka Społeczna
Strategia „Europa 2020” znaczną wagę przykłada do
wyzwań związanych z poprawą warunków życia i pracy
obywateli UE, a zwłaszcza podniesienia poziomu i
jakości zatrudnienia oraz ograniczenia ubóstwa i
wykluczenia społecznego. Jednocześnie nie rezygnuje z
przyjętego w Lizbonie generalnego celu modernizacji w
kierunku innowacyjnej gospodarki opartej na wiedzy.

Aktualna polityka społeczna
W celu osiągnięcia powyższych wyzwań zaproponowano trzy
podstawowe, wzajemnie wzmacniające się priorytety :
• wzrost inteligentny – rozwój oparty na wiedzy i innowacjach,
• wzrost zrównoważony – promowanie gospodarki efektywniej
wykorzystującej zasoby, przyjaznej środowisku, a zarazem
konkurencyjnej,
• wzrost sprzyjający włączeniu społecznemu (wzrost
integrujący społecznie) – wzmacnianie gospodarki
charakteryzującej się wysokim zatrudnieniem oraz spójnością
ekonomiczną, społeczną i terytorialną.

Otwarta metoda koordynacji
Strategia Europa 2020 wyznacza konkretne cele ilościowe,
umożliwiające monitorowanie postępów w realizacji ww.
priorytetów. Dwa z tych celów dotyczą bezpośrednio polityki
zatrudnienia i polityki społecznej, tj.:
• osiągnięcie wskaźnika zatrudnienia kobiet i mężczyzn w wieku
20-64 lat na poziomie 75%;
• wspieranie integracji społecznej, szczególnie poprzez redukcję
ubóstwa, zmierzając do wydźwignięcia z ubóstwa lub
wykluczenia społecznego 20 milionów obywateli UE.

Cele nadrzędne OMK dla zabezpieczenia społecznego i
integracji społecznej powinny promować:

spójność społeczna, równość mężczyzn i kobiet
oraz równość szans wszystkich obywateli;
koordynację podejmowanych działań z celami
Strategii Lizbońskiej oraz celami Strategii
Zrównoważonego Rozwoju UE;
Dobre rządzenie, przejrzystość i zaangażowanie
wszelkich podmiotów w projektowanie, wdrażanie i
monitorowanie polityki
1)„...Gdy mówimy o aktywnej integracji, to należy przez to rozumieć nasze aktywne podejście
proponujące szereg rozmaitych i nieszablonowych działań (czy tylko pomocy społecznej? JG)
obejmujących całokształt potencjału człowieka, a nie wyłącznie kwestię zatrudnienia. Z drugiej zaś
strony, aktywna integracja zakłada pełną aktywność człowieka w tym procesie...) – Cezary
Miżejewski „Aktywna integracja - nowa formuła pomocy społecznej”
http://zalaczniki.ops.pl/dz1/aktywna_integracja2009.doc.

Modernizacja społeczeństwa (rozumianego jako ogół ludzi
pozostających we wzajemnych stosunkach
wynikających z warunków życia, podziału pracy i
udziału w życiu kulturalnym; też: ogół obywateli
danego okręgu, miasta itp.) definiowana przez
polityków obejmuje m.in. projektowanie i realizację
polityk społecznych. Możemy się jej biernie przyglądać i
być traktowanymi jak zasoby, przedmioty, jak petenci.
Ale możemy stać się również podmiotami tych zmian
organizując się w ramach społeczeństwa obywatelskiego i
uczestnicząc w procesach politycznych. Możemy, choć nie
znaczy, że musimy być podmiotami świadomymi,
gotowymi wziąć sprawy w swoje ręce, ze swoją wizją,
pasją i przekonaniem.

Czym jest polityka?
Politykę planuje się i realizuje w danym kręgu
kulturowym, określonym językiem, w oparciu
o przyjęty na gruncie dominującej filozofii
sposób widzenia rzeczywistości w danej
dziedzinie, z wykorzystaniem zasobów
przeznaczonych na jej realizację, w którym
dają się określić modele funkcjonowania
jednostki w społeczeństwie, modele
funkcjonowania społeczeństwa, a także modele
instytucji publicznych determinujące priorytety
polityki społecznej…będące punktem wyjścia
dla projektowania i realizacji polityki.

Współczesne problemy i wyzwania socjalne wymuszają
reorganizację polityki społecznej / pomocy społecznej
•

Demografia

•

Przed nami pytania o :

•

Migracje i wielokulturowość

1. Skuteczność i efektywność tradycyjnego
państwa opiekuńczego

•

Bezrobocie i niskie zatrudnienie

2. O model instytucjonalny usług społecznych

•

Ubóstwo i wykluczenie społeczne

3. O najlepsze rozwiązania w polityce aktywizacji i
integracji społecznej

•

Pomoc i integracja społeczna
4. Poszukiwanie nowych paradygmatów i modeli

•

Edukacja

•

Równość szans (w tym gender)

•

Zdrowie i Niepełnosprawność

•

Starość i Opieka Długoterminowa

•

15
Stare i nowe patologie

5. Strategię Rozwoju Społecznego w Polsce,
Europie i na świecie
6. Możliwości wielopoziomowej współpracy i
partnerstwa międzysektorowego

Nowe paradygmaty polityki społecznej
 w kierunku większej współpracy
• Partycypacyjny a nie
resortowy model kreowania
polityki społecznej
• Wielopoziomowe
zarządzanie polityką
społeczną

• Państwo angażujące a nie
państwo dyscyplinujące

• Aktywna a nie pasywna polityka
społeczna

• Wielosektorowa i partnerska a
nie państwowa polityka
społeczna
• Samorządowa i obywatelska a
nie centralna polityka społeczna

• Zintegrowane usługi społeczne
• Państwo sieci a nie hierarchii
zamiast separatystycznych usług
lub świadczeń socjalnych
Neosolidarność 
Subsydiarność 
• Od opieki społecznej poprzez
Partnerstwo 
pomoc do integracji społecznej

Polityka Społeczna
Nadrzędny cel społeczny Strategii Europa 2020 (czyli
ograniczenia ubóstwa i wykluczenia społecznego) zainicjowana
„Europejska Platforma Przeciw Ubóstwu i Wykluczeniu
Społecznemu” – stanowiąca swoisty kompleksowy
program europejski, dążący do zapewnienia spójności
ekonomicznej, społecznej i terytorialnej, poprzez
podnoszenie świadomości oraz przestrzegania praw
podstawowych osób ubogich i społecznie
wykluczonych, umożliwiając im życie w godności i
aktywny udział w życiu społecznym

Proces przekazywania funkcji i zadań socjalnych
przez państwo
• Nisko satysfakcjonujący proces przejmowania przez podmioty
odpowiedzialności za kreowanie i realizację polityki społecznej

PAŃSTWO

SAMORZĄD TERYTORIALNY

ORGANIZACJE POZARZĄDOWE

SEKTOR PRYWATNY I GOSPODARKA SPOŁECZNA

RODZINA I GRUPY NIEFORMALNE

Wielosektorowość jako fundament do współpracy
w polityce społecznej (Grewiński 2009)
SEKTOR
PUBLICZNY

Unia
Europejska

Media

Państwo

Partie polityczne
Związki zawodowe, Zrzeszenia
Ruchy społeczne
Lobbyści i grupy interesu,
Eksperci, Grupy wsparcia
Konsorcja,
Partnerstwa wielosektorowe

Organizacje
pozarządowe

Rodziny
i grupy
dysfunkcyjne

Instytucje
biznesowe

SEKTOR
RYNKOWY

Samorząd
terytorialny

Gospodarka
społeczna

SEKTOR
OBYWATELSKI

Public Governance odpowiedzią na deficyt
współpracy?
•

Horyzontalne dzielenie się władzą ze społeczeństwem obywatelskim, społecznością
lokalną

•

Deliberatywne stosunki władza społeczeństwo

•

Partycypacyjny model organizacji wspólnoty lokalnej

•

Rozwój partnerstw wielosektorowych i networks

•

Wielopoziomowe zarządzanie i współdecydowanie obywateli na temat rozwoju
społeczności lokalnej (angażowanie obywateli w przygotowanie Strategii, programów,
projektów ich aktywny udział)

•

Decentralizacja pozioma, sieci i włączanie wszystkich zainteresowanych  Network
Governance

Rodzaje współpracy podmiotów PS
• Wewnątrzbranżowe  OPS, PCPR, ROPS itd..

• Wewnątrzsektorowe  w ramach sektora
publicznego ( z władzą, JST itd., z PSZ, OHP itd.)
• Zewnątrzsektorowe  z NGO’s, biznesem
Kościołem, uczelniami, innymi interesariuszami
• Lokalne, regionalne, krajowe, ponadnarodowe

Przykłady współpracy i partnerstwa międzysektorowe go
podmiotów pomocy i integracji społecznej

1.

Wspólne generowanie strategii społecznych i rozwiązywania
problemów społecznych

2.

Realizacja wspólnych programów i projektów  aktywna integracja
społeczna (POKL, FIO)

3.

Delegowanie zadań i usług przez JST do NGOs i innych sektorów

4.

Finansowanie i dotowanie zadań NGO’s (środki JST, rządowe)

5.

Włączanie aktywnych obywateli poprzez wolontariat

6.

Większa partycypacja samych beneficjentów (także empowerment)

7.

Wykorzystanie dobrych praktyk

8.

Wspólne generowanie innowacyjności społecznej i wartości dodanej

Strategie rozwiązywania problemów społecznych
.

Nadal wiele do zrobienia jeśli chodzi o partycypacyjny model kreowania
tych strategii
.

Wiele strategii pozostaje ciągle na papierze

Niska jakość wielu strategii
Brak świadomości decydentów i wyobraźni strategicznej z obszaru PS

Biska skuteczność i efektywność

Od współpracy przez partnerstwo
do integracji usług społecznych?
• Integracja usług polega na osiąganiu większej koordynacji różnorodnych
służb i świadczeń społecznych w celu poprawy skuteczności i dostępności
świadczeń.
• polega na współpracy, partnerstwie i współdziałaniu różnorodnych
podmiotów polityki społecznej.

• dzięki integracji usług uzyskuje się z jednej strony oszczędności w
wydatkach, z drugiej różnorodne grupy beneficjentów mają ułatwiony
dostęp do pełnej, kompleksowej pomocy społecznej.
• celem integracji usług społecznych jest to, aby klient w jednym miejscu
(na wzór „jednego okienka” przy zakładaniu nowej firmy) otrzymywał
kompleksowe wsparcie, odpowiadające jego różnorodnym potrzebom

Budowanie strategii
• Strategia to teoria i praktyka pokonywania przeciwnika bez
względu na to, czy jest nim bezrobocie, nędza czy faszyzm,
czy jedynie głupota i szkodliwe nawyki. Nie każdy jednak
plan ogólny, który określa jakiś cel, jest strategią.

• Strategia powinna być tak przygotowana, by nie tylko
określała cel, jakim jest rozwiązanie określonych problemów
społecznych (czyli np. poprawa sytuacji ludzi starych,
niepełnosprawnych lub zmiana na lepsze w zakresie
wybranych obszarów życia społecznego np. mieszkalnictwa).
Powinna też określać, w jaki sposób, jakimi drogami tę zmianę
można osiągnąć.

Strategia:

•
•
•
•

Strategia oparta jest na:
wyborze celu działania
wyborze kierunków i celów operacyjnych
koncentracji środków

Podstawowe dokumenty strategiczne
• Długookresowa Strategia Rozwoju Kraju „Polska 2030”;
• Średniookresowa Strategia Rozwoju Kraju „Polska
2020”;
• Strategia Rozwoju Regionalnego - Regionalne Strategie
Rozwoju Regionalnego (faza procedowania);
• Regionalna Strategia Polityki Społecznej;
• Powiatowa Strategia Rozwiązywania Problemów
Społecznych…
• Gminna Strategia Rozwiązywania Problemów
Społecznych…

Przełożenie na poziom krajowy celów
ogólnoeuropejskich
Nowe podejście strategiczne w realizacji polityki społecznej
wpisuje się w

Długookresową Strategię Rozwoju Kraju do 2030
roku.
- poczucie społecznej i indywidualnej odpowiedzialności za
zwalczanie ubóstwa i wykluczenia społecznego;
- umożliwienie działań odpowiadających na potrzeby grup
szczególnego ryzyka;
- modyfikacja systemów ochrony socjalnej, zapewniająca odpowiedni
poziom dochodów

Wyzwania stojące przed strategią regionalną
polityki społecznej

• Spięcie problemów będących wyzwaniem
strategii gminnych i regionalnych;
• Uwzględnienie interesów poszczególnych
instytucji i społeczności
• Uspołecznienie procesu tworzenia,
monitorowanie realizacji i modyfikacji
strategii regionalnej.

Podstawowe zasady strategii

• ekonomia sił i środków potrzebnych do
prowadzenia „walki” (ocena ilości i jakości
zasobów ludzkich, materialnych i finansowych
oraz ich rezerw na wypadek przedłużania się
działań lub konieczności ich intensyfikacji)
• zespolenie wysiłków (odnosi się to do organizacji i
sposobu przygotowań sił, tzn. ludzi, środków,
pieniędzy)
• zachowanie swobody działań w sytuacjach
krytycznych
• inicjatywa w sytuacjach nieprzewidzianych.

Metodologia budowania strategii

• Ze strategią ściśle łączy się taktyka. Rozumiana
jako metoda postępowania, umiejętność
„dozowania” sił i środków w sposób
odpowiedni do osiągnięcia zamierzonych w
strategii celów.

Zasady rządzące polityka społeczną
•
•
•
•
•
•
•
•

zasada pomocniczości,
zasada efektów odłożonych w czasie,
zasada szerokiego zasięgu skutków,
zasada akceptacji społecznej,
zasada kontroli społecznej,
zasada aktywności, zaangażowania społecznego,
zasada kompleksowości i sprzężenia zwrotnego,
zasada pozornego altruizmu (pomoc tzw.
osobom wykluczonym w interesie osób
niewykluczonych).

Schemat strategii

Na strategię składa się:
• diagnoza,
• cel strategiczny (ogólny),
• cele szczegółowe (operacyjne),
• metody realizacji celu,

Logiczne ramy strategii
wczoraj – dziś – jutro
diagnoza statystyki – problem, potrzeby, zasoby - harmonogram –cele - wizja

Drabina partycypacji społecznej
• Kreowanie świadomości
społecznej;

• Angażowanie
mieszkańców;

Uświadamianie podejmowanych
działań

Angażowanie mieszkańców w proces
aby uwzględnić ich punkt widzenia i
obawy

• Edukowanie społeczności
lokalnej;
Przekazywanie informacji dla lepszego
zrozumienia podejmowanych działań

• Zbieranie opinii;
Uzyskanie opinii społecznych na temat
problemów/ decyzji /alternatywnych
rzwiązań

• Partnerstwo.
Przekazanie podejmowania decyzji
grupom lub partnerom społecznym

Partycypacja społeczna
• Na pierwszym, najniższym, pułapie stosowane jest kształtowanie
świadomości społecznej poprzez pełną, regularną i obligatoryjną
informację o zamierzeniach władz - społeczność często posiada
jedynie wiedzę dotyczącą ogólnie formułowanych realizowanych
celów, podczas gdy należy prowadzić edukację zbiorowości, mogącą
prowadzić do internalizacji procesu (jego potencjalni uczestnicy,
nabywając wiedzę, przekonują się, poznają sposób i efektywność
prezentowanej metody).
• Na wyższym poziomie partycypacji społeczność może wyrażać
wątpliwości i korygować propozycje, tworząc opinie uwzględniane
przez realizatorów.
• Najwyższy poziom partycypacji i pełne partnerstwo następuje
jednak dopiero wtedy, gdy społeczność ma realny wpływ na proces
decyzyjny.

Niektóre tezy dokumentu „Polska 2030”
Raport Polska 2030 jest efektem prac Zespołu Doradców Strategicznych Prezesa
Rady Ministrów. Redaktorem naukowym opracowania jest minister Michał Boni.

Polska należy do tych państw członkowskich Unii Europejskiej, w
których istnieje największe zagrożenie ubóstwem. Zagrożenie
ubóstwem rośnie wraz z liczbą dzieci w gospodarstwach domowych.
Analiza sytuacji gospodarstw domowych pokazuje, że ubóstwo dzieci
jest nierozerwalnie związane z ubóstwem rodziców. Po okresie
wzrostu zagrożenia ubóstwem, w ostatnich latach
obserwowaliśmy poprawę sytuacji, choć rozprzestrzeniający
się także na Polskę światowy kryzys gospodarczy nie
pozostanie prawdopodobnie bez wpływu na ten pozytywny
kierunek przemian.
(warto zauważyć, iż treść dokumentu nie odnosi się do
możliwych stanów w przyszłości, np. nie przygotowuje Polski
do ewent. katastrofy finansowej, gospodarczej, bytowej...)

W perspektywie kolejnych kilkunastu lat zwiększy się zagrożenie
ubóstwem gospodarstw domowych z osobami starszymi.
Grupą szczególnie narażoną na ubóstwo są rodziny wielodzietne oraz
rodziny zamieszkujące na wsi.
Zagrożenie ubóstwem w Polsce ma charakter wyspowy.
Świadczenia rodzinne oraz związane z wykluczeniem
społecznym (w tym dodatki mieszkaniowe) są najlepiej
dystrybuowane pod względem wsparcia dla osób zagrożonych
ubóstwem.
Transfery społeczne udzielane w ramach wsparcia rodzin
zagrożonych ubóstwem (szczególnie mających dzieci) są na
bardzo niskim poziomie.

Jeśli do 2030 r. Polska ma stworzyć państwo nowoczesne nie tylko
w wymiarze ekonomicznym, lecz także społecznym, konieczna jest
daleko idąca rewizja obowiązującego obecnie modelu polityki
społecznej. Konieczne jest „przestawienie zwrotnicy”, tak aby z
jednej strony umożliwiać grupom społecznym, obecnie narażonym
na wykluczenie, integrację społeczną, z drugiej zaś przygotować
się na nowe oblicza wykluczenia, jakie będą pojawiać się w
kolejnych latach. Będzie się to jednak wiązało z odejściem od
obecnego modelu opartego na powszechności świadczeń na niskim
poziomie, jako alternatywy dla zatrudnienia, w kierunku modelu, w
którym kluczową rolę odgrywa świadczenie pracy, a być może także
ze zmianą z panoptycznego na empowermentowy model pomocy
społecznej wyrastający z poszanowania i ochrony godności człowieka
wymagającego wsparcia.

W ramach tak pojmowanej spójności społecznej wydobywanie
potencjałów osób z deficytami i dysfunkcjami polega przede
wszystkim na tworzeniu odpowiednich do tego warunków, np. na
usuwaniu barier w dostępie do rynku pracy, inwestycjach w edukację,
obejmowaniu większej liczby ludzi aktywnymi instrumentami
polityki społecznej, tworzeniu instytucjonalnych i dochodowych
systemów wsparcia. Kluczowe jest tu zapewnianie osobom
wykluczonym realnego dostępu do usług społecznych, aby z tego
tytułu nie traciły szans rozwoju. Sukces takiego podejścia nie jest
możliwy bez znalezienia konsensu między różnymi rodzajami
transferów społecznych. Pierwszeństwo mają formy wsparcia, które
zwiększają aktywność otrzymujących je beneficjentów, rozwiązują
rzeczywiste problemy i elastycznie reagują na zmianę sytuacji.
Oznacza to zmianę priorytetów, co spotka się z oporem beneficjentów
obecnie funkcjonującego systemu.

Pomoc Społeczna
Szczególne znaczenie mają inicjatywy z zakresu aktywnej
integracji, ułatwiania dostępu do niedrogich, trwałych
oraz wysokiej jakości usług społecznych, wspierania
instytucji otoczenia ekonomii społecznej oraz samych
instytucji ekonomii społecznej, służące aktywizacji
lokalnych społeczności, w tym w szczególności
społeczności marginalizowanych.
Dylemat - jak realizować te inicjatywy w obecnej sytuacji
gospodarczej Europy i podejmowanych programach
oszczędności budżetowych. Sytuacja ta generuje pytanie
o taki sposób wdrażania programów oszczędnościowych,
aby były zrównoważone, sprawiedliwie rozłożone oraz
aby chroniły grupy najsłabsze.
Jednym ze sposobów działania to rozwijanie
innowacyjnego podejścia do polityki społecznej.

Rola pomocy społecznej
Dlatego …
Niezbędne jest dążenie do uproszczenia zasad
korzystania z usług pomocy społecznej oraz
standaryzacja i poprawa ich jakości. Działania te
muszą zostać połączone ze wspieraniem aktywności
osób korzystających z pomocy społecznej oraz
zachętami do większego uczestnictwa w procesie
powrotu na rynek pracy.

Wyzwania pomocy społecznej
Pomoc społeczna w czasach kryzysów i zmian tradycyjnie
musi zmierzyć się z rolą systemu buforowego, przed którym
stawia się wyzwania zniwelowania negatywnych skutków
społeczno – ekonomicznych zaistniałej sytuacji
gospodarczej. Rola ta wymaga zarówno obsługi większej
liczby świadczeniobiorców, jak i poszerzenia katalogu
oferowanych świadczeń, usług i programów pomocy.
Sytuacja taka implikuje konieczność zwiększonych inwestycji
w sektor usług socjalnych, w tym kompleksowe wsparcie dla
kształcenia nowoczesnych kadr pomocy społecznej.

Wyzwania pomocy społecznej
Wyzwania demograficzne stanowią drugi filar czynników
implikujących nowoczesne podejście. Starzenie się
społeczeństwa będzie generować, w perspektywie roku 2020,
wyzwania związane z dynamicznie rosnącą liczbą osób w
podeszłym wieku. Sytuacja ta powinna być traktowana nie jako
zagrożenie dla wielu sfer życia gospodarczego i społecznego, ale
jako konieczność rozwoju niosąca ze sobą potencjał rozwojowy
np. rozwój nowych sektorów usług czy aktywność osób starszych.
Oznacza to konieczność z jednej strony zbudowania systemu
wspierającego osoby starsze w decyzji o pozostaniu aktywnym
społecznie i zawodowo, a z drugiej rozwoju różnego rodzaju
usług przeznaczonych dla osób starszych z ograniczoną
samodzielnością i niesamodzielnych min. usług opieki
długoterminowej;

…

W celu poprawy jakości i poziomu życia osób
starszych dla godnego starzenia się należy
podejmować działania umożliwiające
zagospodarowanie potencjału społecznozawodowego osób starszych, dla pełnienia przez
nich ról społecznych w życiu publicznym.
(rozwój zróżnicowanych form aktywności społecznej,
upowszechnianie wolontariatu, partycypacji w procesach
decyzyjnych, zwiększenie dostępności do usług społecznych).

Kontynuacja działań
– Wspieranie osób w ich integracji społecznej i
aktywności;
– Dostarczanie narzędzi dla integracji;
– Indywidualne podejście / Oferta dostosowana do
specyficznych potrzeb; upowszechnianie kontraktów
socjalnych; przerywanie „dziedziczenia” biedy i
bierności;
– Zwiększanie kooperacji pomoc społecznej z rynkiem
pracy.

Pomoc społeczna

• Zmiany wewnątrz pomocy społecznej
• nowe podejście do klienta pomocy społecznej,
• Prace nad nowym modelem pomocy społecznej

• Zmiany w otoczeniu pomocy społecznej
• Prace nad modyfikowaniem podejścia do osób
pozostających bez pracy (zmiany po stronie
instrumentów rynku pracy
• Wyodrębnienie polityki senioralnej

Ostatnie zmiany... Wzmocnienie przepisów dotyczących współdziałania

• Brak współdziałania z pracownikiem socjalnym w
rozwiązywaniu trudnej sytuacji życiowej, odmowa
zawarcia kontraktu socjalnego, niedotrzymanie jego
postanowień, nieuzasadniona odmowa podjęcia
zatrudnienia przez osobę bezrobotną, odmowa
podjęcia leczenia odwykowego może stanowić
podstawę do nieudzielenia pomocy;

...
• Ocena zasobów pomocy społecznej w oparciu o
analizę lokalnej sytuacji społecznej i
demograficznej dokonywana przez samorządy;
• Sporządzanie przez oceny województwa,
uwzględniającej kwestie i problemy społeczne
wynikające z przyjętej strategii

Budowanie pomostów
• Pobieranie zasiłku okresowego niezależnie od
posiadanego dochodu w sytuacji gdy osoba
podejmuje zatrudnienie,
(wprowadzenie okresu przejściowego dla osób, które
podejmują próbę zmiany swojej sytuacji życiowej) –
przez 2 miesiące nie częściej niż raz na dwa lata.

• Przyznawanie zasiłku celowego na realizację
postanowień kontraktu socjalnego.
• Tworzenie zespołów pracy socjalnej i integracji
społecznej.

Nowe kryteria uprawniające do świadczeń

• Od 1 października w pomocy społecznej
obowiązują nowe kryteria dochodowe
- 542 złote dla osoby samotnie
gospodarującej;
- 456 złotych na osobę w rodzinie.
Spowoduje to wejście do pomocy społecznej nowych klientów,
nie posiadających do tej pory uprawnień do świadczeń.

Nowe wyzwania

• Wzmacnianie kooperacji pomiędzy
powiatowymi urzędami pracy a ośrodkami
pomocy społecznej;
• Podniesienie skuteczności instrumentów i
narzędzi służących aktywnej integracji i
powrotowi na rynek pracy


Slide 17

Metodologia wspierania rozwoju społecznego
w kontekście wdrażania wojewódzkiej
strategii polityki społecznej – uwzględniająca
partycypacyjne uczestnictwo w procesie
Zuzanna Grabusińska
Białystok grudzień 2012 r.

Plan wystąpienia

• - strategie –priorytetowe zadania wynikające z
uzewnętrzniających się kwestii społecznych –
wielosektorowość polityki społecznej
• - strategia rozwoju regionalnego ;
• - obszary negocjacji ze strona rządową;
• - partycypacja procesu tworzenia i realizacji strategii;
• - realizacja strategii z punktu widzenia zadań pomocy
i integracji społecznej- aktywna integracja społeczna,
niwelowanie procesu wykluczenia społecznego.

Polityka społeczna
Szeroko zdefiniowana polityka społeczna stanowi
kluczowy element wszelkich działań państwa i jego
instytucji, mających na celu kształtowanie warunków
życia społeczeństwa oraz służących realizacji zasady
sprawiedliwości społecznej. Dążąc do osiągnięcia jak
największej skuteczności działań publicznych w tej
sferze należy traktować politykę społeczną na zasadach
równości, komplementarności i synergii z polityką
gospodarczą.

Jednocześnie polityka społeczna tradycyjnie jest
kształtowana w odpowiedzi na aktualne oraz
prognozowane kwestie społeczne. Tym samym
polityka społeczna nabiera coraz większego znaczenia
w obliczu wyzwań społeczno – gospodarczych,
określanych przede wszystkim przez pryzmat zmian
demograficznych oraz kryzysu ekonomicznego.

Polityka społeczna

Polska polityka społeczna, realizując cele
związane z budowaniem dobrostanu
społeczeństwa polskiego, wpisuje się
jednocześnie w proces wdrażania europejskiej
polityki społecznej.

Polityka społeczna

Polska polityka społeczna, realizując cele
związane z budowaniem dobrostanu
społeczeństwa polskiego, wpisuje się
jednocześnie w proces wdrażania europejskiej
polityki społecznej.

Polityka Społeczna

Główne kierunki strategiczne polityk Unii
Europejskiej, w tym szeroko rozumianej polityki
społecznej, zostały określone w Strategii „Europa
2020”,która jest nowym, długookresowym
programem rozwoju społeczno-gospodarczego
UE, zastępując obowiązującą od 2000 r.,
zmodyfikowaną pięć lat później, Strategię
Lizbońską

Polityka Społeczna
Strategia „Europa 2020” znaczną wagę przykłada do
wyzwań związanych z poprawą warunków życia i pracy
obywateli UE, a zwłaszcza podniesienia poziomu i
jakości zatrudnienia oraz ograniczenia ubóstwa i
wykluczenia społecznego. Jednocześnie nie rezygnuje z
przyjętego w Lizbonie generalnego celu modernizacji w
kierunku innowacyjnej gospodarki opartej na wiedzy.

Polityka Społeczna
Strategia „Europa 2020” znaczną wagę przykłada do
wyzwań związanych z poprawą warunków życia i pracy
obywateli UE, a zwłaszcza podniesienia poziomu i
jakości zatrudnienia oraz ograniczenia ubóstwa i
wykluczenia społecznego. Jednocześnie nie rezygnuje z
przyjętego w Lizbonie generalnego celu modernizacji w
kierunku innowacyjnej gospodarki opartej na wiedzy.

Aktualna polityka społeczna
W celu osiągnięcia powyższych wyzwań zaproponowano trzy
podstawowe, wzajemnie wzmacniające się priorytety :
• wzrost inteligentny – rozwój oparty na wiedzy i innowacjach,
• wzrost zrównoważony – promowanie gospodarki efektywniej
wykorzystującej zasoby, przyjaznej środowisku, a zarazem
konkurencyjnej,
• wzrost sprzyjający włączeniu społecznemu (wzrost
integrujący społecznie) – wzmacnianie gospodarki
charakteryzującej się wysokim zatrudnieniem oraz spójnością
ekonomiczną, społeczną i terytorialną.

Otwarta metoda koordynacji
Strategia Europa 2020 wyznacza konkretne cele ilościowe,
umożliwiające monitorowanie postępów w realizacji ww.
priorytetów. Dwa z tych celów dotyczą bezpośrednio polityki
zatrudnienia i polityki społecznej, tj.:
• osiągnięcie wskaźnika zatrudnienia kobiet i mężczyzn w wieku
20-64 lat na poziomie 75%;
• wspieranie integracji społecznej, szczególnie poprzez redukcję
ubóstwa, zmierzając do wydźwignięcia z ubóstwa lub
wykluczenia społecznego 20 milionów obywateli UE.

Cele nadrzędne OMK dla zabezpieczenia społecznego i
integracji społecznej powinny promować:

spójność społeczna, równość mężczyzn i kobiet
oraz równość szans wszystkich obywateli;
koordynację podejmowanych działań z celami
Strategii Lizbońskiej oraz celami Strategii
Zrównoważonego Rozwoju UE;
Dobre rządzenie, przejrzystość i zaangażowanie
wszelkich podmiotów w projektowanie, wdrażanie i
monitorowanie polityki
1)„...Gdy mówimy o aktywnej integracji, to należy przez to rozumieć nasze aktywne podejście
proponujące szereg rozmaitych i nieszablonowych działań (czy tylko pomocy społecznej? JG)
obejmujących całokształt potencjału człowieka, a nie wyłącznie kwestię zatrudnienia. Z drugiej zaś
strony, aktywna integracja zakłada pełną aktywność człowieka w tym procesie...) – Cezary
Miżejewski „Aktywna integracja - nowa formuła pomocy społecznej”
http://zalaczniki.ops.pl/dz1/aktywna_integracja2009.doc.

Modernizacja społeczeństwa (rozumianego jako ogół ludzi
pozostających we wzajemnych stosunkach
wynikających z warunków życia, podziału pracy i
udziału w życiu kulturalnym; też: ogół obywateli
danego okręgu, miasta itp.) definiowana przez
polityków obejmuje m.in. projektowanie i realizację
polityk społecznych. Możemy się jej biernie przyglądać i
być traktowanymi jak zasoby, przedmioty, jak petenci.
Ale możemy stać się również podmiotami tych zmian
organizując się w ramach społeczeństwa obywatelskiego i
uczestnicząc w procesach politycznych. Możemy, choć nie
znaczy, że musimy być podmiotami świadomymi,
gotowymi wziąć sprawy w swoje ręce, ze swoją wizją,
pasją i przekonaniem.

Czym jest polityka?
Politykę planuje się i realizuje w danym kręgu
kulturowym, określonym językiem, w oparciu
o przyjęty na gruncie dominującej filozofii
sposób widzenia rzeczywistości w danej
dziedzinie, z wykorzystaniem zasobów
przeznaczonych na jej realizację, w którym
dają się określić modele funkcjonowania
jednostki w społeczeństwie, modele
funkcjonowania społeczeństwa, a także modele
instytucji publicznych determinujące priorytety
polityki społecznej…będące punktem wyjścia
dla projektowania i realizacji polityki.

Współczesne problemy i wyzwania socjalne wymuszają
reorganizację polityki społecznej / pomocy społecznej
•

Demografia

•

Przed nami pytania o :

•

Migracje i wielokulturowość

1. Skuteczność i efektywność tradycyjnego
państwa opiekuńczego

•

Bezrobocie i niskie zatrudnienie

2. O model instytucjonalny usług społecznych

•

Ubóstwo i wykluczenie społeczne

3. O najlepsze rozwiązania w polityce aktywizacji i
integracji społecznej

•

Pomoc i integracja społeczna
4. Poszukiwanie nowych paradygmatów i modeli

•

Edukacja

•

Równość szans (w tym gender)

•

Zdrowie i Niepełnosprawność

•

Starość i Opieka Długoterminowa

•

15
Stare i nowe patologie

5. Strategię Rozwoju Społecznego w Polsce,
Europie i na świecie
6. Możliwości wielopoziomowej współpracy i
partnerstwa międzysektorowego

Nowe paradygmaty polityki społecznej
 w kierunku większej współpracy
• Partycypacyjny a nie
resortowy model kreowania
polityki społecznej
• Wielopoziomowe
zarządzanie polityką
społeczną

• Państwo angażujące a nie
państwo dyscyplinujące

• Aktywna a nie pasywna polityka
społeczna

• Wielosektorowa i partnerska a
nie państwowa polityka
społeczna
• Samorządowa i obywatelska a
nie centralna polityka społeczna

• Zintegrowane usługi społeczne
• Państwo sieci a nie hierarchii
zamiast separatystycznych usług
lub świadczeń socjalnych
Neosolidarność 
Subsydiarność 
• Od opieki społecznej poprzez
Partnerstwo 
pomoc do integracji społecznej

Polityka Społeczna
Nadrzędny cel społeczny Strategii Europa 2020 (czyli
ograniczenia ubóstwa i wykluczenia społecznego) zainicjowana
„Europejska Platforma Przeciw Ubóstwu i Wykluczeniu
Społecznemu” – stanowiąca swoisty kompleksowy
program europejski, dążący do zapewnienia spójności
ekonomicznej, społecznej i terytorialnej, poprzez
podnoszenie świadomości oraz przestrzegania praw
podstawowych osób ubogich i społecznie
wykluczonych, umożliwiając im życie w godności i
aktywny udział w życiu społecznym

Proces przekazywania funkcji i zadań socjalnych
przez państwo
• Nisko satysfakcjonujący proces przejmowania przez podmioty
odpowiedzialności za kreowanie i realizację polityki społecznej

PAŃSTWO

SAMORZĄD TERYTORIALNY

ORGANIZACJE POZARZĄDOWE

SEKTOR PRYWATNY I GOSPODARKA SPOŁECZNA

RODZINA I GRUPY NIEFORMALNE

Wielosektorowość jako fundament do współpracy
w polityce społecznej (Grewiński 2009)
SEKTOR
PUBLICZNY

Unia
Europejska

Media

Państwo

Partie polityczne
Związki zawodowe, Zrzeszenia
Ruchy społeczne
Lobbyści i grupy interesu,
Eksperci, Grupy wsparcia
Konsorcja,
Partnerstwa wielosektorowe

Organizacje
pozarządowe

Rodziny
i grupy
dysfunkcyjne

Instytucje
biznesowe

SEKTOR
RYNKOWY

Samorząd
terytorialny

Gospodarka
społeczna

SEKTOR
OBYWATELSKI

Public Governance odpowiedzią na deficyt
współpracy?
•

Horyzontalne dzielenie się władzą ze społeczeństwem obywatelskim, społecznością
lokalną

•

Deliberatywne stosunki władza społeczeństwo

•

Partycypacyjny model organizacji wspólnoty lokalnej

•

Rozwój partnerstw wielosektorowych i networks

•

Wielopoziomowe zarządzanie i współdecydowanie obywateli na temat rozwoju
społeczności lokalnej (angażowanie obywateli w przygotowanie Strategii, programów,
projektów ich aktywny udział)

•

Decentralizacja pozioma, sieci i włączanie wszystkich zainteresowanych  Network
Governance

Rodzaje współpracy podmiotów PS
• Wewnątrzbranżowe  OPS, PCPR, ROPS itd..

• Wewnątrzsektorowe  w ramach sektora
publicznego ( z władzą, JST itd., z PSZ, OHP itd.)
• Zewnątrzsektorowe  z NGO’s, biznesem
Kościołem, uczelniami, innymi interesariuszami
• Lokalne, regionalne, krajowe, ponadnarodowe

Przykłady współpracy i partnerstwa międzysektorowe go
podmiotów pomocy i integracji społecznej

1.

Wspólne generowanie strategii społecznych i rozwiązywania
problemów społecznych

2.

Realizacja wspólnych programów i projektów  aktywna integracja
społeczna (POKL, FIO)

3.

Delegowanie zadań i usług przez JST do NGOs i innych sektorów

4.

Finansowanie i dotowanie zadań NGO’s (środki JST, rządowe)

5.

Włączanie aktywnych obywateli poprzez wolontariat

6.

Większa partycypacja samych beneficjentów (także empowerment)

7.

Wykorzystanie dobrych praktyk

8.

Wspólne generowanie innowacyjności społecznej i wartości dodanej

Strategie rozwiązywania problemów społecznych
.

Nadal wiele do zrobienia jeśli chodzi o partycypacyjny model kreowania
tych strategii
.

Wiele strategii pozostaje ciągle na papierze

Niska jakość wielu strategii
Brak świadomości decydentów i wyobraźni strategicznej z obszaru PS

Biska skuteczność i efektywność

Od współpracy przez partnerstwo
do integracji usług społecznych?
• Integracja usług polega na osiąganiu większej koordynacji różnorodnych
służb i świadczeń społecznych w celu poprawy skuteczności i dostępności
świadczeń.
• polega na współpracy, partnerstwie i współdziałaniu różnorodnych
podmiotów polityki społecznej.

• dzięki integracji usług uzyskuje się z jednej strony oszczędności w
wydatkach, z drugiej różnorodne grupy beneficjentów mają ułatwiony
dostęp do pełnej, kompleksowej pomocy społecznej.
• celem integracji usług społecznych jest to, aby klient w jednym miejscu
(na wzór „jednego okienka” przy zakładaniu nowej firmy) otrzymywał
kompleksowe wsparcie, odpowiadające jego różnorodnym potrzebom

Budowanie strategii
• Strategia to teoria i praktyka pokonywania przeciwnika bez
względu na to, czy jest nim bezrobocie, nędza czy faszyzm,
czy jedynie głupota i szkodliwe nawyki. Nie każdy jednak
plan ogólny, który określa jakiś cel, jest strategią.

• Strategia powinna być tak przygotowana, by nie tylko
określała cel, jakim jest rozwiązanie określonych problemów
społecznych (czyli np. poprawa sytuacji ludzi starych,
niepełnosprawnych lub zmiana na lepsze w zakresie
wybranych obszarów życia społecznego np. mieszkalnictwa).
Powinna też określać, w jaki sposób, jakimi drogami tę zmianę
można osiągnąć.

Strategia:

•
•
•
•

Strategia oparta jest na:
wyborze celu działania
wyborze kierunków i celów operacyjnych
koncentracji środków

Podstawowe dokumenty strategiczne
• Długookresowa Strategia Rozwoju Kraju „Polska 2030”;
• Średniookresowa Strategia Rozwoju Kraju „Polska
2020”;
• Strategia Rozwoju Regionalnego - Regionalne Strategie
Rozwoju Regionalnego (faza procedowania);
• Regionalna Strategia Polityki Społecznej;
• Powiatowa Strategia Rozwiązywania Problemów
Społecznych…
• Gminna Strategia Rozwiązywania Problemów
Społecznych…

Przełożenie na poziom krajowy celów
ogólnoeuropejskich
Nowe podejście strategiczne w realizacji polityki społecznej
wpisuje się w

Długookresową Strategię Rozwoju Kraju do 2030
roku.
- poczucie społecznej i indywidualnej odpowiedzialności za
zwalczanie ubóstwa i wykluczenia społecznego;
- umożliwienie działań odpowiadających na potrzeby grup
szczególnego ryzyka;
- modyfikacja systemów ochrony socjalnej, zapewniająca odpowiedni
poziom dochodów

Wyzwania stojące przed strategią regionalną
polityki społecznej

• Spięcie problemów będących wyzwaniem
strategii gminnych i regionalnych;
• Uwzględnienie interesów poszczególnych
instytucji i społeczności
• Uspołecznienie procesu tworzenia,
monitorowanie realizacji i modyfikacji
strategii regionalnej.

Podstawowe zasady strategii

• ekonomia sił i środków potrzebnych do
prowadzenia „walki” (ocena ilości i jakości
zasobów ludzkich, materialnych i finansowych
oraz ich rezerw na wypadek przedłużania się
działań lub konieczności ich intensyfikacji)
• zespolenie wysiłków (odnosi się to do organizacji i
sposobu przygotowań sił, tzn. ludzi, środków,
pieniędzy)
• zachowanie swobody działań w sytuacjach
krytycznych
• inicjatywa w sytuacjach nieprzewidzianych.

Metodologia budowania strategii

• Ze strategią ściśle łączy się taktyka. Rozumiana
jako metoda postępowania, umiejętność
„dozowania” sił i środków w sposób
odpowiedni do osiągnięcia zamierzonych w
strategii celów.

Zasady rządzące polityka społeczną
•
•
•
•
•
•
•
•

zasada pomocniczości,
zasada efektów odłożonych w czasie,
zasada szerokiego zasięgu skutków,
zasada akceptacji społecznej,
zasada kontroli społecznej,
zasada aktywności, zaangażowania społecznego,
zasada kompleksowości i sprzężenia zwrotnego,
zasada pozornego altruizmu (pomoc tzw.
osobom wykluczonym w interesie osób
niewykluczonych).

Schemat strategii

Na strategię składa się:
• diagnoza,
• cel strategiczny (ogólny),
• cele szczegółowe (operacyjne),
• metody realizacji celu,

Logiczne ramy strategii
wczoraj – dziś – jutro
diagnoza statystyki – problem, potrzeby, zasoby - harmonogram –cele - wizja

Drabina partycypacji społecznej
• Kreowanie świadomości
społecznej;

• Angażowanie
mieszkańców;

Uświadamianie podejmowanych
działań

Angażowanie mieszkańców w proces
aby uwzględnić ich punkt widzenia i
obawy

• Edukowanie społeczności
lokalnej;
Przekazywanie informacji dla lepszego
zrozumienia podejmowanych działań

• Zbieranie opinii;
Uzyskanie opinii społecznych na temat
problemów/ decyzji /alternatywnych
rzwiązań

• Partnerstwo.
Przekazanie podejmowania decyzji
grupom lub partnerom społecznym

Partycypacja społeczna
• Na pierwszym, najniższym, pułapie stosowane jest kształtowanie
świadomości społecznej poprzez pełną, regularną i obligatoryjną
informację o zamierzeniach władz - społeczność często posiada
jedynie wiedzę dotyczącą ogólnie formułowanych realizowanych
celów, podczas gdy należy prowadzić edukację zbiorowości, mogącą
prowadzić do internalizacji procesu (jego potencjalni uczestnicy,
nabywając wiedzę, przekonują się, poznają sposób i efektywność
prezentowanej metody).
• Na wyższym poziomie partycypacji społeczność może wyrażać
wątpliwości i korygować propozycje, tworząc opinie uwzględniane
przez realizatorów.
• Najwyższy poziom partycypacji i pełne partnerstwo następuje
jednak dopiero wtedy, gdy społeczność ma realny wpływ na proces
decyzyjny.

Niektóre tezy dokumentu „Polska 2030”
Raport Polska 2030 jest efektem prac Zespołu Doradców Strategicznych Prezesa
Rady Ministrów. Redaktorem naukowym opracowania jest minister Michał Boni.

Polska należy do tych państw członkowskich Unii Europejskiej, w
których istnieje największe zagrożenie ubóstwem. Zagrożenie
ubóstwem rośnie wraz z liczbą dzieci w gospodarstwach domowych.
Analiza sytuacji gospodarstw domowych pokazuje, że ubóstwo dzieci
jest nierozerwalnie związane z ubóstwem rodziców. Po okresie
wzrostu zagrożenia ubóstwem, w ostatnich latach
obserwowaliśmy poprawę sytuacji, choć rozprzestrzeniający
się także na Polskę światowy kryzys gospodarczy nie
pozostanie prawdopodobnie bez wpływu na ten pozytywny
kierunek przemian.
(warto zauważyć, iż treść dokumentu nie odnosi się do
możliwych stanów w przyszłości, np. nie przygotowuje Polski
do ewent. katastrofy finansowej, gospodarczej, bytowej...)

W perspektywie kolejnych kilkunastu lat zwiększy się zagrożenie
ubóstwem gospodarstw domowych z osobami starszymi.
Grupą szczególnie narażoną na ubóstwo są rodziny wielodzietne oraz
rodziny zamieszkujące na wsi.
Zagrożenie ubóstwem w Polsce ma charakter wyspowy.
Świadczenia rodzinne oraz związane z wykluczeniem
społecznym (w tym dodatki mieszkaniowe) są najlepiej
dystrybuowane pod względem wsparcia dla osób zagrożonych
ubóstwem.
Transfery społeczne udzielane w ramach wsparcia rodzin
zagrożonych ubóstwem (szczególnie mających dzieci) są na
bardzo niskim poziomie.

Jeśli do 2030 r. Polska ma stworzyć państwo nowoczesne nie tylko
w wymiarze ekonomicznym, lecz także społecznym, konieczna jest
daleko idąca rewizja obowiązującego obecnie modelu polityki
społecznej. Konieczne jest „przestawienie zwrotnicy”, tak aby z
jednej strony umożliwiać grupom społecznym, obecnie narażonym
na wykluczenie, integrację społeczną, z drugiej zaś przygotować
się na nowe oblicza wykluczenia, jakie będą pojawiać się w
kolejnych latach. Będzie się to jednak wiązało z odejściem od
obecnego modelu opartego na powszechności świadczeń na niskim
poziomie, jako alternatywy dla zatrudnienia, w kierunku modelu, w
którym kluczową rolę odgrywa świadczenie pracy, a być może także
ze zmianą z panoptycznego na empowermentowy model pomocy
społecznej wyrastający z poszanowania i ochrony godności człowieka
wymagającego wsparcia.

W ramach tak pojmowanej spójności społecznej wydobywanie
potencjałów osób z deficytami i dysfunkcjami polega przede
wszystkim na tworzeniu odpowiednich do tego warunków, np. na
usuwaniu barier w dostępie do rynku pracy, inwestycjach w edukację,
obejmowaniu większej liczby ludzi aktywnymi instrumentami
polityki społecznej, tworzeniu instytucjonalnych i dochodowych
systemów wsparcia. Kluczowe jest tu zapewnianie osobom
wykluczonym realnego dostępu do usług społecznych, aby z tego
tytułu nie traciły szans rozwoju. Sukces takiego podejścia nie jest
możliwy bez znalezienia konsensu między różnymi rodzajami
transferów społecznych. Pierwszeństwo mają formy wsparcia, które
zwiększają aktywność otrzymujących je beneficjentów, rozwiązują
rzeczywiste problemy i elastycznie reagują na zmianę sytuacji.
Oznacza to zmianę priorytetów, co spotka się z oporem beneficjentów
obecnie funkcjonującego systemu.

Pomoc Społeczna
Szczególne znaczenie mają inicjatywy z zakresu aktywnej
integracji, ułatwiania dostępu do niedrogich, trwałych
oraz wysokiej jakości usług społecznych, wspierania
instytucji otoczenia ekonomii społecznej oraz samych
instytucji ekonomii społecznej, służące aktywizacji
lokalnych społeczności, w tym w szczególności
społeczności marginalizowanych.
Dylemat - jak realizować te inicjatywy w obecnej sytuacji
gospodarczej Europy i podejmowanych programach
oszczędności budżetowych. Sytuacja ta generuje pytanie
o taki sposób wdrażania programów oszczędnościowych,
aby były zrównoważone, sprawiedliwie rozłożone oraz
aby chroniły grupy najsłabsze.
Jednym ze sposobów działania to rozwijanie
innowacyjnego podejścia do polityki społecznej.

Rola pomocy społecznej
Dlatego …
Niezbędne jest dążenie do uproszczenia zasad
korzystania z usług pomocy społecznej oraz
standaryzacja i poprawa ich jakości. Działania te
muszą zostać połączone ze wspieraniem aktywności
osób korzystających z pomocy społecznej oraz
zachętami do większego uczestnictwa w procesie
powrotu na rynek pracy.

Wyzwania pomocy społecznej
Pomoc społeczna w czasach kryzysów i zmian tradycyjnie
musi zmierzyć się z rolą systemu buforowego, przed którym
stawia się wyzwania zniwelowania negatywnych skutków
społeczno – ekonomicznych zaistniałej sytuacji
gospodarczej. Rola ta wymaga zarówno obsługi większej
liczby świadczeniobiorców, jak i poszerzenia katalogu
oferowanych świadczeń, usług i programów pomocy.
Sytuacja taka implikuje konieczność zwiększonych inwestycji
w sektor usług socjalnych, w tym kompleksowe wsparcie dla
kształcenia nowoczesnych kadr pomocy społecznej.

Wyzwania pomocy społecznej
Wyzwania demograficzne stanowią drugi filar czynników
implikujących nowoczesne podejście. Starzenie się
społeczeństwa będzie generować, w perspektywie roku 2020,
wyzwania związane z dynamicznie rosnącą liczbą osób w
podeszłym wieku. Sytuacja ta powinna być traktowana nie jako
zagrożenie dla wielu sfer życia gospodarczego i społecznego, ale
jako konieczność rozwoju niosąca ze sobą potencjał rozwojowy
np. rozwój nowych sektorów usług czy aktywność osób starszych.
Oznacza to konieczność z jednej strony zbudowania systemu
wspierającego osoby starsze w decyzji o pozostaniu aktywnym
społecznie i zawodowo, a z drugiej rozwoju różnego rodzaju
usług przeznaczonych dla osób starszych z ograniczoną
samodzielnością i niesamodzielnych min. usług opieki
długoterminowej;

…

W celu poprawy jakości i poziomu życia osób
starszych dla godnego starzenia się należy
podejmować działania umożliwiające
zagospodarowanie potencjału społecznozawodowego osób starszych, dla pełnienia przez
nich ról społecznych w życiu publicznym.
(rozwój zróżnicowanych form aktywności społecznej,
upowszechnianie wolontariatu, partycypacji w procesach
decyzyjnych, zwiększenie dostępności do usług społecznych).

Kontynuacja działań
– Wspieranie osób w ich integracji społecznej i
aktywności;
– Dostarczanie narzędzi dla integracji;
– Indywidualne podejście / Oferta dostosowana do
specyficznych potrzeb; upowszechnianie kontraktów
socjalnych; przerywanie „dziedziczenia” biedy i
bierności;
– Zwiększanie kooperacji pomoc społecznej z rynkiem
pracy.

Pomoc społeczna

• Zmiany wewnątrz pomocy społecznej
• nowe podejście do klienta pomocy społecznej,
• Prace nad nowym modelem pomocy społecznej

• Zmiany w otoczeniu pomocy społecznej
• Prace nad modyfikowaniem podejścia do osób
pozostających bez pracy (zmiany po stronie
instrumentów rynku pracy
• Wyodrębnienie polityki senioralnej

Ostatnie zmiany... Wzmocnienie przepisów dotyczących współdziałania

• Brak współdziałania z pracownikiem socjalnym w
rozwiązywaniu trudnej sytuacji życiowej, odmowa
zawarcia kontraktu socjalnego, niedotrzymanie jego
postanowień, nieuzasadniona odmowa podjęcia
zatrudnienia przez osobę bezrobotną, odmowa
podjęcia leczenia odwykowego może stanowić
podstawę do nieudzielenia pomocy;

...
• Ocena zasobów pomocy społecznej w oparciu o
analizę lokalnej sytuacji społecznej i
demograficznej dokonywana przez samorządy;
• Sporządzanie przez oceny województwa,
uwzględniającej kwestie i problemy społeczne
wynikające z przyjętej strategii

Budowanie pomostów
• Pobieranie zasiłku okresowego niezależnie od
posiadanego dochodu w sytuacji gdy osoba
podejmuje zatrudnienie,
(wprowadzenie okresu przejściowego dla osób, które
podejmują próbę zmiany swojej sytuacji życiowej) –
przez 2 miesiące nie częściej niż raz na dwa lata.

• Przyznawanie zasiłku celowego na realizację
postanowień kontraktu socjalnego.
• Tworzenie zespołów pracy socjalnej i integracji
społecznej.

Nowe kryteria uprawniające do świadczeń

• Od 1 października w pomocy społecznej
obowiązują nowe kryteria dochodowe
- 542 złote dla osoby samotnie
gospodarującej;
- 456 złotych na osobę w rodzinie.
Spowoduje to wejście do pomocy społecznej nowych klientów,
nie posiadających do tej pory uprawnień do świadczeń.

Nowe wyzwania

• Wzmacnianie kooperacji pomiędzy
powiatowymi urzędami pracy a ośrodkami
pomocy społecznej;
• Podniesienie skuteczności instrumentów i
narzędzi służących aktywnej integracji i
powrotowi na rynek pracy


Slide 18

Metodologia wspierania rozwoju społecznego
w kontekście wdrażania wojewódzkiej
strategii polityki społecznej – uwzględniająca
partycypacyjne uczestnictwo w procesie
Zuzanna Grabusińska
Białystok grudzień 2012 r.

Plan wystąpienia

• - strategie –priorytetowe zadania wynikające z
uzewnętrzniających się kwestii społecznych –
wielosektorowość polityki społecznej
• - strategia rozwoju regionalnego ;
• - obszary negocjacji ze strona rządową;
• - partycypacja procesu tworzenia i realizacji strategii;
• - realizacja strategii z punktu widzenia zadań pomocy
i integracji społecznej- aktywna integracja społeczna,
niwelowanie procesu wykluczenia społecznego.

Polityka społeczna
Szeroko zdefiniowana polityka społeczna stanowi
kluczowy element wszelkich działań państwa i jego
instytucji, mających na celu kształtowanie warunków
życia społeczeństwa oraz służących realizacji zasady
sprawiedliwości społecznej. Dążąc do osiągnięcia jak
największej skuteczności działań publicznych w tej
sferze należy traktować politykę społeczną na zasadach
równości, komplementarności i synergii z polityką
gospodarczą.

Jednocześnie polityka społeczna tradycyjnie jest
kształtowana w odpowiedzi na aktualne oraz
prognozowane kwestie społeczne. Tym samym
polityka społeczna nabiera coraz większego znaczenia
w obliczu wyzwań społeczno – gospodarczych,
określanych przede wszystkim przez pryzmat zmian
demograficznych oraz kryzysu ekonomicznego.

Polityka społeczna

Polska polityka społeczna, realizując cele
związane z budowaniem dobrostanu
społeczeństwa polskiego, wpisuje się
jednocześnie w proces wdrażania europejskiej
polityki społecznej.

Polityka społeczna

Polska polityka społeczna, realizując cele
związane z budowaniem dobrostanu
społeczeństwa polskiego, wpisuje się
jednocześnie w proces wdrażania europejskiej
polityki społecznej.

Polityka Społeczna

Główne kierunki strategiczne polityk Unii
Europejskiej, w tym szeroko rozumianej polityki
społecznej, zostały określone w Strategii „Europa
2020”,która jest nowym, długookresowym
programem rozwoju społeczno-gospodarczego
UE, zastępując obowiązującą od 2000 r.,
zmodyfikowaną pięć lat później, Strategię
Lizbońską

Polityka Społeczna
Strategia „Europa 2020” znaczną wagę przykłada do
wyzwań związanych z poprawą warunków życia i pracy
obywateli UE, a zwłaszcza podniesienia poziomu i
jakości zatrudnienia oraz ograniczenia ubóstwa i
wykluczenia społecznego. Jednocześnie nie rezygnuje z
przyjętego w Lizbonie generalnego celu modernizacji w
kierunku innowacyjnej gospodarki opartej na wiedzy.

Polityka Społeczna
Strategia „Europa 2020” znaczną wagę przykłada do
wyzwań związanych z poprawą warunków życia i pracy
obywateli UE, a zwłaszcza podniesienia poziomu i
jakości zatrudnienia oraz ograniczenia ubóstwa i
wykluczenia społecznego. Jednocześnie nie rezygnuje z
przyjętego w Lizbonie generalnego celu modernizacji w
kierunku innowacyjnej gospodarki opartej na wiedzy.

Aktualna polityka społeczna
W celu osiągnięcia powyższych wyzwań zaproponowano trzy
podstawowe, wzajemnie wzmacniające się priorytety :
• wzrost inteligentny – rozwój oparty na wiedzy i innowacjach,
• wzrost zrównoważony – promowanie gospodarki efektywniej
wykorzystującej zasoby, przyjaznej środowisku, a zarazem
konkurencyjnej,
• wzrost sprzyjający włączeniu społecznemu (wzrost
integrujący społecznie) – wzmacnianie gospodarki
charakteryzującej się wysokim zatrudnieniem oraz spójnością
ekonomiczną, społeczną i terytorialną.

Otwarta metoda koordynacji
Strategia Europa 2020 wyznacza konkretne cele ilościowe,
umożliwiające monitorowanie postępów w realizacji ww.
priorytetów. Dwa z tych celów dotyczą bezpośrednio polityki
zatrudnienia i polityki społecznej, tj.:
• osiągnięcie wskaźnika zatrudnienia kobiet i mężczyzn w wieku
20-64 lat na poziomie 75%;
• wspieranie integracji społecznej, szczególnie poprzez redukcję
ubóstwa, zmierzając do wydźwignięcia z ubóstwa lub
wykluczenia społecznego 20 milionów obywateli UE.

Cele nadrzędne OMK dla zabezpieczenia społecznego i
integracji społecznej powinny promować:

spójność społeczna, równość mężczyzn i kobiet
oraz równość szans wszystkich obywateli;
koordynację podejmowanych działań z celami
Strategii Lizbońskiej oraz celami Strategii
Zrównoważonego Rozwoju UE;
Dobre rządzenie, przejrzystość i zaangażowanie
wszelkich podmiotów w projektowanie, wdrażanie i
monitorowanie polityki
1)„...Gdy mówimy o aktywnej integracji, to należy przez to rozumieć nasze aktywne podejście
proponujące szereg rozmaitych i nieszablonowych działań (czy tylko pomocy społecznej? JG)
obejmujących całokształt potencjału człowieka, a nie wyłącznie kwestię zatrudnienia. Z drugiej zaś
strony, aktywna integracja zakłada pełną aktywność człowieka w tym procesie...) – Cezary
Miżejewski „Aktywna integracja - nowa formuła pomocy społecznej”
http://zalaczniki.ops.pl/dz1/aktywna_integracja2009.doc.

Modernizacja społeczeństwa (rozumianego jako ogół ludzi
pozostających we wzajemnych stosunkach
wynikających z warunków życia, podziału pracy i
udziału w życiu kulturalnym; też: ogół obywateli
danego okręgu, miasta itp.) definiowana przez
polityków obejmuje m.in. projektowanie i realizację
polityk społecznych. Możemy się jej biernie przyglądać i
być traktowanymi jak zasoby, przedmioty, jak petenci.
Ale możemy stać się również podmiotami tych zmian
organizując się w ramach społeczeństwa obywatelskiego i
uczestnicząc w procesach politycznych. Możemy, choć nie
znaczy, że musimy być podmiotami świadomymi,
gotowymi wziąć sprawy w swoje ręce, ze swoją wizją,
pasją i przekonaniem.

Czym jest polityka?
Politykę planuje się i realizuje w danym kręgu
kulturowym, określonym językiem, w oparciu
o przyjęty na gruncie dominującej filozofii
sposób widzenia rzeczywistości w danej
dziedzinie, z wykorzystaniem zasobów
przeznaczonych na jej realizację, w którym
dają się określić modele funkcjonowania
jednostki w społeczeństwie, modele
funkcjonowania społeczeństwa, a także modele
instytucji publicznych determinujące priorytety
polityki społecznej…będące punktem wyjścia
dla projektowania i realizacji polityki.

Współczesne problemy i wyzwania socjalne wymuszają
reorganizację polityki społecznej / pomocy społecznej
•

Demografia

•

Przed nami pytania o :

•

Migracje i wielokulturowość

1. Skuteczność i efektywność tradycyjnego
państwa opiekuńczego

•

Bezrobocie i niskie zatrudnienie

2. O model instytucjonalny usług społecznych

•

Ubóstwo i wykluczenie społeczne

3. O najlepsze rozwiązania w polityce aktywizacji i
integracji społecznej

•

Pomoc i integracja społeczna
4. Poszukiwanie nowych paradygmatów i modeli

•

Edukacja

•

Równość szans (w tym gender)

•

Zdrowie i Niepełnosprawność

•

Starość i Opieka Długoterminowa

•

15
Stare i nowe patologie

5. Strategię Rozwoju Społecznego w Polsce,
Europie i na świecie
6. Możliwości wielopoziomowej współpracy i
partnerstwa międzysektorowego

Nowe paradygmaty polityki społecznej
 w kierunku większej współpracy
• Partycypacyjny a nie
resortowy model kreowania
polityki społecznej
• Wielopoziomowe
zarządzanie polityką
społeczną

• Państwo angażujące a nie
państwo dyscyplinujące

• Aktywna a nie pasywna polityka
społeczna

• Wielosektorowa i partnerska a
nie państwowa polityka
społeczna
• Samorządowa i obywatelska a
nie centralna polityka społeczna

• Zintegrowane usługi społeczne
• Państwo sieci a nie hierarchii
zamiast separatystycznych usług
lub świadczeń socjalnych
Neosolidarność 
Subsydiarność 
• Od opieki społecznej poprzez
Partnerstwo 
pomoc do integracji społecznej

Polityka Społeczna
Nadrzędny cel społeczny Strategii Europa 2020 (czyli
ograniczenia ubóstwa i wykluczenia społecznego) zainicjowana
„Europejska Platforma Przeciw Ubóstwu i Wykluczeniu
Społecznemu” – stanowiąca swoisty kompleksowy
program europejski, dążący do zapewnienia spójności
ekonomicznej, społecznej i terytorialnej, poprzez
podnoszenie świadomości oraz przestrzegania praw
podstawowych osób ubogich i społecznie
wykluczonych, umożliwiając im życie w godności i
aktywny udział w życiu społecznym

Proces przekazywania funkcji i zadań socjalnych
przez państwo
• Nisko satysfakcjonujący proces przejmowania przez podmioty
odpowiedzialności za kreowanie i realizację polityki społecznej

PAŃSTWO

SAMORZĄD TERYTORIALNY

ORGANIZACJE POZARZĄDOWE

SEKTOR PRYWATNY I GOSPODARKA SPOŁECZNA

RODZINA I GRUPY NIEFORMALNE

Wielosektorowość jako fundament do współpracy
w polityce społecznej (Grewiński 2009)
SEKTOR
PUBLICZNY

Unia
Europejska

Media

Państwo

Partie polityczne
Związki zawodowe, Zrzeszenia
Ruchy społeczne
Lobbyści i grupy interesu,
Eksperci, Grupy wsparcia
Konsorcja,
Partnerstwa wielosektorowe

Organizacje
pozarządowe

Rodziny
i grupy
dysfunkcyjne

Instytucje
biznesowe

SEKTOR
RYNKOWY

Samorząd
terytorialny

Gospodarka
społeczna

SEKTOR
OBYWATELSKI

Public Governance odpowiedzią na deficyt
współpracy?
•

Horyzontalne dzielenie się władzą ze społeczeństwem obywatelskim, społecznością
lokalną

•

Deliberatywne stosunki władza społeczeństwo

•

Partycypacyjny model organizacji wspólnoty lokalnej

•

Rozwój partnerstw wielosektorowych i networks

•

Wielopoziomowe zarządzanie i współdecydowanie obywateli na temat rozwoju
społeczności lokalnej (angażowanie obywateli w przygotowanie Strategii, programów,
projektów ich aktywny udział)

•

Decentralizacja pozioma, sieci i włączanie wszystkich zainteresowanych  Network
Governance

Rodzaje współpracy podmiotów PS
• Wewnątrzbranżowe  OPS, PCPR, ROPS itd..

• Wewnątrzsektorowe  w ramach sektora
publicznego ( z władzą, JST itd., z PSZ, OHP itd.)
• Zewnątrzsektorowe  z NGO’s, biznesem
Kościołem, uczelniami, innymi interesariuszami
• Lokalne, regionalne, krajowe, ponadnarodowe

Przykłady współpracy i partnerstwa międzysektorowe go
podmiotów pomocy i integracji społecznej

1.

Wspólne generowanie strategii społecznych i rozwiązywania
problemów społecznych

2.

Realizacja wspólnych programów i projektów  aktywna integracja
społeczna (POKL, FIO)

3.

Delegowanie zadań i usług przez JST do NGOs i innych sektorów

4.

Finansowanie i dotowanie zadań NGO’s (środki JST, rządowe)

5.

Włączanie aktywnych obywateli poprzez wolontariat

6.

Większa partycypacja samych beneficjentów (także empowerment)

7.

Wykorzystanie dobrych praktyk

8.

Wspólne generowanie innowacyjności społecznej i wartości dodanej

Strategie rozwiązywania problemów społecznych
.

Nadal wiele do zrobienia jeśli chodzi o partycypacyjny model kreowania
tych strategii
.

Wiele strategii pozostaje ciągle na papierze

Niska jakość wielu strategii
Brak świadomości decydentów i wyobraźni strategicznej z obszaru PS

Biska skuteczność i efektywność

Od współpracy przez partnerstwo
do integracji usług społecznych?
• Integracja usług polega na osiąganiu większej koordynacji różnorodnych
służb i świadczeń społecznych w celu poprawy skuteczności i dostępności
świadczeń.
• polega na współpracy, partnerstwie i współdziałaniu różnorodnych
podmiotów polityki społecznej.

• dzięki integracji usług uzyskuje się z jednej strony oszczędności w
wydatkach, z drugiej różnorodne grupy beneficjentów mają ułatwiony
dostęp do pełnej, kompleksowej pomocy społecznej.
• celem integracji usług społecznych jest to, aby klient w jednym miejscu
(na wzór „jednego okienka” przy zakładaniu nowej firmy) otrzymywał
kompleksowe wsparcie, odpowiadające jego różnorodnym potrzebom

Budowanie strategii
• Strategia to teoria i praktyka pokonywania przeciwnika bez
względu na to, czy jest nim bezrobocie, nędza czy faszyzm,
czy jedynie głupota i szkodliwe nawyki. Nie każdy jednak
plan ogólny, który określa jakiś cel, jest strategią.

• Strategia powinna być tak przygotowana, by nie tylko
określała cel, jakim jest rozwiązanie określonych problemów
społecznych (czyli np. poprawa sytuacji ludzi starych,
niepełnosprawnych lub zmiana na lepsze w zakresie
wybranych obszarów życia społecznego np. mieszkalnictwa).
Powinna też określać, w jaki sposób, jakimi drogami tę zmianę
można osiągnąć.

Strategia:

•
•
•
•

Strategia oparta jest na:
wyborze celu działania
wyborze kierunków i celów operacyjnych
koncentracji środków

Podstawowe dokumenty strategiczne
• Długookresowa Strategia Rozwoju Kraju „Polska 2030”;
• Średniookresowa Strategia Rozwoju Kraju „Polska
2020”;
• Strategia Rozwoju Regionalnego - Regionalne Strategie
Rozwoju Regionalnego (faza procedowania);
• Regionalna Strategia Polityki Społecznej;
• Powiatowa Strategia Rozwiązywania Problemów
Społecznych…
• Gminna Strategia Rozwiązywania Problemów
Społecznych…

Przełożenie na poziom krajowy celów
ogólnoeuropejskich
Nowe podejście strategiczne w realizacji polityki społecznej
wpisuje się w

Długookresową Strategię Rozwoju Kraju do 2030
roku.
- poczucie społecznej i indywidualnej odpowiedzialności za
zwalczanie ubóstwa i wykluczenia społecznego;
- umożliwienie działań odpowiadających na potrzeby grup
szczególnego ryzyka;
- modyfikacja systemów ochrony socjalnej, zapewniająca odpowiedni
poziom dochodów

Wyzwania stojące przed strategią regionalną
polityki społecznej

• Spięcie problemów będących wyzwaniem
strategii gminnych i regionalnych;
• Uwzględnienie interesów poszczególnych
instytucji i społeczności
• Uspołecznienie procesu tworzenia,
monitorowanie realizacji i modyfikacji
strategii regionalnej.

Podstawowe zasady strategii

• ekonomia sił i środków potrzebnych do
prowadzenia „walki” (ocena ilości i jakości
zasobów ludzkich, materialnych i finansowych
oraz ich rezerw na wypadek przedłużania się
działań lub konieczności ich intensyfikacji)
• zespolenie wysiłków (odnosi się to do organizacji i
sposobu przygotowań sił, tzn. ludzi, środków,
pieniędzy)
• zachowanie swobody działań w sytuacjach
krytycznych
• inicjatywa w sytuacjach nieprzewidzianych.

Metodologia budowania strategii

• Ze strategią ściśle łączy się taktyka. Rozumiana
jako metoda postępowania, umiejętność
„dozowania” sił i środków w sposób
odpowiedni do osiągnięcia zamierzonych w
strategii celów.

Zasady rządzące polityka społeczną
•
•
•
•
•
•
•
•

zasada pomocniczości,
zasada efektów odłożonych w czasie,
zasada szerokiego zasięgu skutków,
zasada akceptacji społecznej,
zasada kontroli społecznej,
zasada aktywności, zaangażowania społecznego,
zasada kompleksowości i sprzężenia zwrotnego,
zasada pozornego altruizmu (pomoc tzw.
osobom wykluczonym w interesie osób
niewykluczonych).

Schemat strategii

Na strategię składa się:
• diagnoza,
• cel strategiczny (ogólny),
• cele szczegółowe (operacyjne),
• metody realizacji celu,

Logiczne ramy strategii
wczoraj – dziś – jutro
diagnoza statystyki – problem, potrzeby, zasoby - harmonogram –cele - wizja

Drabina partycypacji społecznej
• Kreowanie świadomości
społecznej;

• Angażowanie
mieszkańców;

Uświadamianie podejmowanych
działań

Angażowanie mieszkańców w proces
aby uwzględnić ich punkt widzenia i
obawy

• Edukowanie społeczności
lokalnej;
Przekazywanie informacji dla lepszego
zrozumienia podejmowanych działań

• Zbieranie opinii;
Uzyskanie opinii społecznych na temat
problemów/ decyzji /alternatywnych
rzwiązań

• Partnerstwo.
Przekazanie podejmowania decyzji
grupom lub partnerom społecznym

Partycypacja społeczna
• Na pierwszym, najniższym, pułapie stosowane jest kształtowanie
świadomości społecznej poprzez pełną, regularną i obligatoryjną
informację o zamierzeniach władz - społeczność często posiada
jedynie wiedzę dotyczącą ogólnie formułowanych realizowanych
celów, podczas gdy należy prowadzić edukację zbiorowości, mogącą
prowadzić do internalizacji procesu (jego potencjalni uczestnicy,
nabywając wiedzę, przekonują się, poznają sposób i efektywność
prezentowanej metody).
• Na wyższym poziomie partycypacji społeczność może wyrażać
wątpliwości i korygować propozycje, tworząc opinie uwzględniane
przez realizatorów.
• Najwyższy poziom partycypacji i pełne partnerstwo następuje
jednak dopiero wtedy, gdy społeczność ma realny wpływ na proces
decyzyjny.

Niektóre tezy dokumentu „Polska 2030”
Raport Polska 2030 jest efektem prac Zespołu Doradców Strategicznych Prezesa
Rady Ministrów. Redaktorem naukowym opracowania jest minister Michał Boni.

Polska należy do tych państw członkowskich Unii Europejskiej, w
których istnieje największe zagrożenie ubóstwem. Zagrożenie
ubóstwem rośnie wraz z liczbą dzieci w gospodarstwach domowych.
Analiza sytuacji gospodarstw domowych pokazuje, że ubóstwo dzieci
jest nierozerwalnie związane z ubóstwem rodziców. Po okresie
wzrostu zagrożenia ubóstwem, w ostatnich latach
obserwowaliśmy poprawę sytuacji, choć rozprzestrzeniający
się także na Polskę światowy kryzys gospodarczy nie
pozostanie prawdopodobnie bez wpływu na ten pozytywny
kierunek przemian.
(warto zauważyć, iż treść dokumentu nie odnosi się do
możliwych stanów w przyszłości, np. nie przygotowuje Polski
do ewent. katastrofy finansowej, gospodarczej, bytowej...)

W perspektywie kolejnych kilkunastu lat zwiększy się zagrożenie
ubóstwem gospodarstw domowych z osobami starszymi.
Grupą szczególnie narażoną na ubóstwo są rodziny wielodzietne oraz
rodziny zamieszkujące na wsi.
Zagrożenie ubóstwem w Polsce ma charakter wyspowy.
Świadczenia rodzinne oraz związane z wykluczeniem
społecznym (w tym dodatki mieszkaniowe) są najlepiej
dystrybuowane pod względem wsparcia dla osób zagrożonych
ubóstwem.
Transfery społeczne udzielane w ramach wsparcia rodzin
zagrożonych ubóstwem (szczególnie mających dzieci) są na
bardzo niskim poziomie.

Jeśli do 2030 r. Polska ma stworzyć państwo nowoczesne nie tylko
w wymiarze ekonomicznym, lecz także społecznym, konieczna jest
daleko idąca rewizja obowiązującego obecnie modelu polityki
społecznej. Konieczne jest „przestawienie zwrotnicy”, tak aby z
jednej strony umożliwiać grupom społecznym, obecnie narażonym
na wykluczenie, integrację społeczną, z drugiej zaś przygotować
się na nowe oblicza wykluczenia, jakie będą pojawiać się w
kolejnych latach. Będzie się to jednak wiązało z odejściem od
obecnego modelu opartego na powszechności świadczeń na niskim
poziomie, jako alternatywy dla zatrudnienia, w kierunku modelu, w
którym kluczową rolę odgrywa świadczenie pracy, a być może także
ze zmianą z panoptycznego na empowermentowy model pomocy
społecznej wyrastający z poszanowania i ochrony godności człowieka
wymagającego wsparcia.

W ramach tak pojmowanej spójności społecznej wydobywanie
potencjałów osób z deficytami i dysfunkcjami polega przede
wszystkim na tworzeniu odpowiednich do tego warunków, np. na
usuwaniu barier w dostępie do rynku pracy, inwestycjach w edukację,
obejmowaniu większej liczby ludzi aktywnymi instrumentami
polityki społecznej, tworzeniu instytucjonalnych i dochodowych
systemów wsparcia. Kluczowe jest tu zapewnianie osobom
wykluczonym realnego dostępu do usług społecznych, aby z tego
tytułu nie traciły szans rozwoju. Sukces takiego podejścia nie jest
możliwy bez znalezienia konsensu między różnymi rodzajami
transferów społecznych. Pierwszeństwo mają formy wsparcia, które
zwiększają aktywność otrzymujących je beneficjentów, rozwiązują
rzeczywiste problemy i elastycznie reagują na zmianę sytuacji.
Oznacza to zmianę priorytetów, co spotka się z oporem beneficjentów
obecnie funkcjonującego systemu.

Pomoc Społeczna
Szczególne znaczenie mają inicjatywy z zakresu aktywnej
integracji, ułatwiania dostępu do niedrogich, trwałych
oraz wysokiej jakości usług społecznych, wspierania
instytucji otoczenia ekonomii społecznej oraz samych
instytucji ekonomii społecznej, służące aktywizacji
lokalnych społeczności, w tym w szczególności
społeczności marginalizowanych.
Dylemat - jak realizować te inicjatywy w obecnej sytuacji
gospodarczej Europy i podejmowanych programach
oszczędności budżetowych. Sytuacja ta generuje pytanie
o taki sposób wdrażania programów oszczędnościowych,
aby były zrównoważone, sprawiedliwie rozłożone oraz
aby chroniły grupy najsłabsze.
Jednym ze sposobów działania to rozwijanie
innowacyjnego podejścia do polityki społecznej.

Rola pomocy społecznej
Dlatego …
Niezbędne jest dążenie do uproszczenia zasad
korzystania z usług pomocy społecznej oraz
standaryzacja i poprawa ich jakości. Działania te
muszą zostać połączone ze wspieraniem aktywności
osób korzystających z pomocy społecznej oraz
zachętami do większego uczestnictwa w procesie
powrotu na rynek pracy.

Wyzwania pomocy społecznej
Pomoc społeczna w czasach kryzysów i zmian tradycyjnie
musi zmierzyć się z rolą systemu buforowego, przed którym
stawia się wyzwania zniwelowania negatywnych skutków
społeczno – ekonomicznych zaistniałej sytuacji
gospodarczej. Rola ta wymaga zarówno obsługi większej
liczby świadczeniobiorców, jak i poszerzenia katalogu
oferowanych świadczeń, usług i programów pomocy.
Sytuacja taka implikuje konieczność zwiększonych inwestycji
w sektor usług socjalnych, w tym kompleksowe wsparcie dla
kształcenia nowoczesnych kadr pomocy społecznej.

Wyzwania pomocy społecznej
Wyzwania demograficzne stanowią drugi filar czynników
implikujących nowoczesne podejście. Starzenie się
społeczeństwa będzie generować, w perspektywie roku 2020,
wyzwania związane z dynamicznie rosnącą liczbą osób w
podeszłym wieku. Sytuacja ta powinna być traktowana nie jako
zagrożenie dla wielu sfer życia gospodarczego i społecznego, ale
jako konieczność rozwoju niosąca ze sobą potencjał rozwojowy
np. rozwój nowych sektorów usług czy aktywność osób starszych.
Oznacza to konieczność z jednej strony zbudowania systemu
wspierającego osoby starsze w decyzji o pozostaniu aktywnym
społecznie i zawodowo, a z drugiej rozwoju różnego rodzaju
usług przeznaczonych dla osób starszych z ograniczoną
samodzielnością i niesamodzielnych min. usług opieki
długoterminowej;

…

W celu poprawy jakości i poziomu życia osób
starszych dla godnego starzenia się należy
podejmować działania umożliwiające
zagospodarowanie potencjału społecznozawodowego osób starszych, dla pełnienia przez
nich ról społecznych w życiu publicznym.
(rozwój zróżnicowanych form aktywności społecznej,
upowszechnianie wolontariatu, partycypacji w procesach
decyzyjnych, zwiększenie dostępności do usług społecznych).

Kontynuacja działań
– Wspieranie osób w ich integracji społecznej i
aktywności;
– Dostarczanie narzędzi dla integracji;
– Indywidualne podejście / Oferta dostosowana do
specyficznych potrzeb; upowszechnianie kontraktów
socjalnych; przerywanie „dziedziczenia” biedy i
bierności;
– Zwiększanie kooperacji pomoc społecznej z rynkiem
pracy.

Pomoc społeczna

• Zmiany wewnątrz pomocy społecznej
• nowe podejście do klienta pomocy społecznej,
• Prace nad nowym modelem pomocy społecznej

• Zmiany w otoczeniu pomocy społecznej
• Prace nad modyfikowaniem podejścia do osób
pozostających bez pracy (zmiany po stronie
instrumentów rynku pracy
• Wyodrębnienie polityki senioralnej

Ostatnie zmiany... Wzmocnienie przepisów dotyczących współdziałania

• Brak współdziałania z pracownikiem socjalnym w
rozwiązywaniu trudnej sytuacji życiowej, odmowa
zawarcia kontraktu socjalnego, niedotrzymanie jego
postanowień, nieuzasadniona odmowa podjęcia
zatrudnienia przez osobę bezrobotną, odmowa
podjęcia leczenia odwykowego może stanowić
podstawę do nieudzielenia pomocy;

...
• Ocena zasobów pomocy społecznej w oparciu o
analizę lokalnej sytuacji społecznej i
demograficznej dokonywana przez samorządy;
• Sporządzanie przez oceny województwa,
uwzględniającej kwestie i problemy społeczne
wynikające z przyjętej strategii

Budowanie pomostów
• Pobieranie zasiłku okresowego niezależnie od
posiadanego dochodu w sytuacji gdy osoba
podejmuje zatrudnienie,
(wprowadzenie okresu przejściowego dla osób, które
podejmują próbę zmiany swojej sytuacji życiowej) –
przez 2 miesiące nie częściej niż raz na dwa lata.

• Przyznawanie zasiłku celowego na realizację
postanowień kontraktu socjalnego.
• Tworzenie zespołów pracy socjalnej i integracji
społecznej.

Nowe kryteria uprawniające do świadczeń

• Od 1 października w pomocy społecznej
obowiązują nowe kryteria dochodowe
- 542 złote dla osoby samotnie
gospodarującej;
- 456 złotych na osobę w rodzinie.
Spowoduje to wejście do pomocy społecznej nowych klientów,
nie posiadających do tej pory uprawnień do świadczeń.

Nowe wyzwania

• Wzmacnianie kooperacji pomiędzy
powiatowymi urzędami pracy a ośrodkami
pomocy społecznej;
• Podniesienie skuteczności instrumentów i
narzędzi służących aktywnej integracji i
powrotowi na rynek pracy


Slide 19

Metodologia wspierania rozwoju społecznego
w kontekście wdrażania wojewódzkiej
strategii polityki społecznej – uwzględniająca
partycypacyjne uczestnictwo w procesie
Zuzanna Grabusińska
Białystok grudzień 2012 r.

Plan wystąpienia

• - strategie –priorytetowe zadania wynikające z
uzewnętrzniających się kwestii społecznych –
wielosektorowość polityki społecznej
• - strategia rozwoju regionalnego ;
• - obszary negocjacji ze strona rządową;
• - partycypacja procesu tworzenia i realizacji strategii;
• - realizacja strategii z punktu widzenia zadań pomocy
i integracji społecznej- aktywna integracja społeczna,
niwelowanie procesu wykluczenia społecznego.

Polityka społeczna
Szeroko zdefiniowana polityka społeczna stanowi
kluczowy element wszelkich działań państwa i jego
instytucji, mających na celu kształtowanie warunków
życia społeczeństwa oraz służących realizacji zasady
sprawiedliwości społecznej. Dążąc do osiągnięcia jak
największej skuteczności działań publicznych w tej
sferze należy traktować politykę społeczną na zasadach
równości, komplementarności i synergii z polityką
gospodarczą.

Jednocześnie polityka społeczna tradycyjnie jest
kształtowana w odpowiedzi na aktualne oraz
prognozowane kwestie społeczne. Tym samym
polityka społeczna nabiera coraz większego znaczenia
w obliczu wyzwań społeczno – gospodarczych,
określanych przede wszystkim przez pryzmat zmian
demograficznych oraz kryzysu ekonomicznego.

Polityka społeczna

Polska polityka społeczna, realizując cele
związane z budowaniem dobrostanu
społeczeństwa polskiego, wpisuje się
jednocześnie w proces wdrażania europejskiej
polityki społecznej.

Polityka społeczna

Polska polityka społeczna, realizując cele
związane z budowaniem dobrostanu
społeczeństwa polskiego, wpisuje się
jednocześnie w proces wdrażania europejskiej
polityki społecznej.

Polityka Społeczna

Główne kierunki strategiczne polityk Unii
Europejskiej, w tym szeroko rozumianej polityki
społecznej, zostały określone w Strategii „Europa
2020”,która jest nowym, długookresowym
programem rozwoju społeczno-gospodarczego
UE, zastępując obowiązującą od 2000 r.,
zmodyfikowaną pięć lat później, Strategię
Lizbońską

Polityka Społeczna
Strategia „Europa 2020” znaczną wagę przykłada do
wyzwań związanych z poprawą warunków życia i pracy
obywateli UE, a zwłaszcza podniesienia poziomu i
jakości zatrudnienia oraz ograniczenia ubóstwa i
wykluczenia społecznego. Jednocześnie nie rezygnuje z
przyjętego w Lizbonie generalnego celu modernizacji w
kierunku innowacyjnej gospodarki opartej na wiedzy.

Polityka Społeczna
Strategia „Europa 2020” znaczną wagę przykłada do
wyzwań związanych z poprawą warunków życia i pracy
obywateli UE, a zwłaszcza podniesienia poziomu i
jakości zatrudnienia oraz ograniczenia ubóstwa i
wykluczenia społecznego. Jednocześnie nie rezygnuje z
przyjętego w Lizbonie generalnego celu modernizacji w
kierunku innowacyjnej gospodarki opartej na wiedzy.

Aktualna polityka społeczna
W celu osiągnięcia powyższych wyzwań zaproponowano trzy
podstawowe, wzajemnie wzmacniające się priorytety :
• wzrost inteligentny – rozwój oparty na wiedzy i innowacjach,
• wzrost zrównoważony – promowanie gospodarki efektywniej
wykorzystującej zasoby, przyjaznej środowisku, a zarazem
konkurencyjnej,
• wzrost sprzyjający włączeniu społecznemu (wzrost
integrujący społecznie) – wzmacnianie gospodarki
charakteryzującej się wysokim zatrudnieniem oraz spójnością
ekonomiczną, społeczną i terytorialną.

Otwarta metoda koordynacji
Strategia Europa 2020 wyznacza konkretne cele ilościowe,
umożliwiające monitorowanie postępów w realizacji ww.
priorytetów. Dwa z tych celów dotyczą bezpośrednio polityki
zatrudnienia i polityki społecznej, tj.:
• osiągnięcie wskaźnika zatrudnienia kobiet i mężczyzn w wieku
20-64 lat na poziomie 75%;
• wspieranie integracji społecznej, szczególnie poprzez redukcję
ubóstwa, zmierzając do wydźwignięcia z ubóstwa lub
wykluczenia społecznego 20 milionów obywateli UE.

Cele nadrzędne OMK dla zabezpieczenia społecznego i
integracji społecznej powinny promować:

spójność społeczna, równość mężczyzn i kobiet
oraz równość szans wszystkich obywateli;
koordynację podejmowanych działań z celami
Strategii Lizbońskiej oraz celami Strategii
Zrównoważonego Rozwoju UE;
Dobre rządzenie, przejrzystość i zaangażowanie
wszelkich podmiotów w projektowanie, wdrażanie i
monitorowanie polityki
1)„...Gdy mówimy o aktywnej integracji, to należy przez to rozumieć nasze aktywne podejście
proponujące szereg rozmaitych i nieszablonowych działań (czy tylko pomocy społecznej? JG)
obejmujących całokształt potencjału człowieka, a nie wyłącznie kwestię zatrudnienia. Z drugiej zaś
strony, aktywna integracja zakłada pełną aktywność człowieka w tym procesie...) – Cezary
Miżejewski „Aktywna integracja - nowa formuła pomocy społecznej”
http://zalaczniki.ops.pl/dz1/aktywna_integracja2009.doc.

Modernizacja społeczeństwa (rozumianego jako ogół ludzi
pozostających we wzajemnych stosunkach
wynikających z warunków życia, podziału pracy i
udziału w życiu kulturalnym; też: ogół obywateli
danego okręgu, miasta itp.) definiowana przez
polityków obejmuje m.in. projektowanie i realizację
polityk społecznych. Możemy się jej biernie przyglądać i
być traktowanymi jak zasoby, przedmioty, jak petenci.
Ale możemy stać się również podmiotami tych zmian
organizując się w ramach społeczeństwa obywatelskiego i
uczestnicząc w procesach politycznych. Możemy, choć nie
znaczy, że musimy być podmiotami świadomymi,
gotowymi wziąć sprawy w swoje ręce, ze swoją wizją,
pasją i przekonaniem.

Czym jest polityka?
Politykę planuje się i realizuje w danym kręgu
kulturowym, określonym językiem, w oparciu
o przyjęty na gruncie dominującej filozofii
sposób widzenia rzeczywistości w danej
dziedzinie, z wykorzystaniem zasobów
przeznaczonych na jej realizację, w którym
dają się określić modele funkcjonowania
jednostki w społeczeństwie, modele
funkcjonowania społeczeństwa, a także modele
instytucji publicznych determinujące priorytety
polityki społecznej…będące punktem wyjścia
dla projektowania i realizacji polityki.

Współczesne problemy i wyzwania socjalne wymuszają
reorganizację polityki społecznej / pomocy społecznej
•

Demografia

•

Przed nami pytania o :

•

Migracje i wielokulturowość

1. Skuteczność i efektywność tradycyjnego
państwa opiekuńczego

•

Bezrobocie i niskie zatrudnienie

2. O model instytucjonalny usług społecznych

•

Ubóstwo i wykluczenie społeczne

3. O najlepsze rozwiązania w polityce aktywizacji i
integracji społecznej

•

Pomoc i integracja społeczna
4. Poszukiwanie nowych paradygmatów i modeli

•

Edukacja

•

Równość szans (w tym gender)

•

Zdrowie i Niepełnosprawność

•

Starość i Opieka Długoterminowa

•

15
Stare i nowe patologie

5. Strategię Rozwoju Społecznego w Polsce,
Europie i na świecie
6. Możliwości wielopoziomowej współpracy i
partnerstwa międzysektorowego

Nowe paradygmaty polityki społecznej
 w kierunku większej współpracy
• Partycypacyjny a nie
resortowy model kreowania
polityki społecznej
• Wielopoziomowe
zarządzanie polityką
społeczną

• Państwo angażujące a nie
państwo dyscyplinujące

• Aktywna a nie pasywna polityka
społeczna

• Wielosektorowa i partnerska a
nie państwowa polityka
społeczna
• Samorządowa i obywatelska a
nie centralna polityka społeczna

• Zintegrowane usługi społeczne
• Państwo sieci a nie hierarchii
zamiast separatystycznych usług
lub świadczeń socjalnych
Neosolidarność 
Subsydiarność 
• Od opieki społecznej poprzez
Partnerstwo 
pomoc do integracji społecznej

Polityka Społeczna
Nadrzędny cel społeczny Strategii Europa 2020 (czyli
ograniczenia ubóstwa i wykluczenia społecznego) zainicjowana
„Europejska Platforma Przeciw Ubóstwu i Wykluczeniu
Społecznemu” – stanowiąca swoisty kompleksowy
program europejski, dążący do zapewnienia spójności
ekonomicznej, społecznej i terytorialnej, poprzez
podnoszenie świadomości oraz przestrzegania praw
podstawowych osób ubogich i społecznie
wykluczonych, umożliwiając im życie w godności i
aktywny udział w życiu społecznym

Proces przekazywania funkcji i zadań socjalnych
przez państwo
• Nisko satysfakcjonujący proces przejmowania przez podmioty
odpowiedzialności za kreowanie i realizację polityki społecznej

PAŃSTWO

SAMORZĄD TERYTORIALNY

ORGANIZACJE POZARZĄDOWE

SEKTOR PRYWATNY I GOSPODARKA SPOŁECZNA

RODZINA I GRUPY NIEFORMALNE

Wielosektorowość jako fundament do współpracy
w polityce społecznej (Grewiński 2009)
SEKTOR
PUBLICZNY

Unia
Europejska

Media

Państwo

Partie polityczne
Związki zawodowe, Zrzeszenia
Ruchy społeczne
Lobbyści i grupy interesu,
Eksperci, Grupy wsparcia
Konsorcja,
Partnerstwa wielosektorowe

Organizacje
pozarządowe

Rodziny
i grupy
dysfunkcyjne

Instytucje
biznesowe

SEKTOR
RYNKOWY

Samorząd
terytorialny

Gospodarka
społeczna

SEKTOR
OBYWATELSKI

Public Governance odpowiedzią na deficyt
współpracy?
•

Horyzontalne dzielenie się władzą ze społeczeństwem obywatelskim, społecznością
lokalną

•

Deliberatywne stosunki władza społeczeństwo

•

Partycypacyjny model organizacji wspólnoty lokalnej

•

Rozwój partnerstw wielosektorowych i networks

•

Wielopoziomowe zarządzanie i współdecydowanie obywateli na temat rozwoju
społeczności lokalnej (angażowanie obywateli w przygotowanie Strategii, programów,
projektów ich aktywny udział)

•

Decentralizacja pozioma, sieci i włączanie wszystkich zainteresowanych  Network
Governance

Rodzaje współpracy podmiotów PS
• Wewnątrzbranżowe  OPS, PCPR, ROPS itd..

• Wewnątrzsektorowe  w ramach sektora
publicznego ( z władzą, JST itd., z PSZ, OHP itd.)
• Zewnątrzsektorowe  z NGO’s, biznesem
Kościołem, uczelniami, innymi interesariuszami
• Lokalne, regionalne, krajowe, ponadnarodowe

Przykłady współpracy i partnerstwa międzysektorowe go
podmiotów pomocy i integracji społecznej

1.

Wspólne generowanie strategii społecznych i rozwiązywania
problemów społecznych

2.

Realizacja wspólnych programów i projektów  aktywna integracja
społeczna (POKL, FIO)

3.

Delegowanie zadań i usług przez JST do NGOs i innych sektorów

4.

Finansowanie i dotowanie zadań NGO’s (środki JST, rządowe)

5.

Włączanie aktywnych obywateli poprzez wolontariat

6.

Większa partycypacja samych beneficjentów (także empowerment)

7.

Wykorzystanie dobrych praktyk

8.

Wspólne generowanie innowacyjności społecznej i wartości dodanej

Strategie rozwiązywania problemów społecznych
.

Nadal wiele do zrobienia jeśli chodzi o partycypacyjny model kreowania
tych strategii
.

Wiele strategii pozostaje ciągle na papierze

Niska jakość wielu strategii
Brak świadomości decydentów i wyobraźni strategicznej z obszaru PS

Biska skuteczność i efektywność

Od współpracy przez partnerstwo
do integracji usług społecznych?
• Integracja usług polega na osiąganiu większej koordynacji różnorodnych
służb i świadczeń społecznych w celu poprawy skuteczności i dostępności
świadczeń.
• polega na współpracy, partnerstwie i współdziałaniu różnorodnych
podmiotów polityki społecznej.

• dzięki integracji usług uzyskuje się z jednej strony oszczędności w
wydatkach, z drugiej różnorodne grupy beneficjentów mają ułatwiony
dostęp do pełnej, kompleksowej pomocy społecznej.
• celem integracji usług społecznych jest to, aby klient w jednym miejscu
(na wzór „jednego okienka” przy zakładaniu nowej firmy) otrzymywał
kompleksowe wsparcie, odpowiadające jego różnorodnym potrzebom

Budowanie strategii
• Strategia to teoria i praktyka pokonywania przeciwnika bez
względu na to, czy jest nim bezrobocie, nędza czy faszyzm,
czy jedynie głupota i szkodliwe nawyki. Nie każdy jednak
plan ogólny, który określa jakiś cel, jest strategią.

• Strategia powinna być tak przygotowana, by nie tylko
określała cel, jakim jest rozwiązanie określonych problemów
społecznych (czyli np. poprawa sytuacji ludzi starych,
niepełnosprawnych lub zmiana na lepsze w zakresie
wybranych obszarów życia społecznego np. mieszkalnictwa).
Powinna też określać, w jaki sposób, jakimi drogami tę zmianę
można osiągnąć.

Strategia:

•
•
•
•

Strategia oparta jest na:
wyborze celu działania
wyborze kierunków i celów operacyjnych
koncentracji środków

Podstawowe dokumenty strategiczne
• Długookresowa Strategia Rozwoju Kraju „Polska 2030”;
• Średniookresowa Strategia Rozwoju Kraju „Polska
2020”;
• Strategia Rozwoju Regionalnego - Regionalne Strategie
Rozwoju Regionalnego (faza procedowania);
• Regionalna Strategia Polityki Społecznej;
• Powiatowa Strategia Rozwiązywania Problemów
Społecznych…
• Gminna Strategia Rozwiązywania Problemów
Społecznych…

Przełożenie na poziom krajowy celów
ogólnoeuropejskich
Nowe podejście strategiczne w realizacji polityki społecznej
wpisuje się w

Długookresową Strategię Rozwoju Kraju do 2030
roku.
- poczucie społecznej i indywidualnej odpowiedzialności za
zwalczanie ubóstwa i wykluczenia społecznego;
- umożliwienie działań odpowiadających na potrzeby grup
szczególnego ryzyka;
- modyfikacja systemów ochrony socjalnej, zapewniająca odpowiedni
poziom dochodów

Wyzwania stojące przed strategią regionalną
polityki społecznej

• Spięcie problemów będących wyzwaniem
strategii gminnych i regionalnych;
• Uwzględnienie interesów poszczególnych
instytucji i społeczności
• Uspołecznienie procesu tworzenia,
monitorowanie realizacji i modyfikacji
strategii regionalnej.

Podstawowe zasady strategii

• ekonomia sił i środków potrzebnych do
prowadzenia „walki” (ocena ilości i jakości
zasobów ludzkich, materialnych i finansowych
oraz ich rezerw na wypadek przedłużania się
działań lub konieczności ich intensyfikacji)
• zespolenie wysiłków (odnosi się to do organizacji i
sposobu przygotowań sił, tzn. ludzi, środków,
pieniędzy)
• zachowanie swobody działań w sytuacjach
krytycznych
• inicjatywa w sytuacjach nieprzewidzianych.

Metodologia budowania strategii

• Ze strategią ściśle łączy się taktyka. Rozumiana
jako metoda postępowania, umiejętność
„dozowania” sił i środków w sposób
odpowiedni do osiągnięcia zamierzonych w
strategii celów.

Zasady rządzące polityka społeczną
•
•
•
•
•
•
•
•

zasada pomocniczości,
zasada efektów odłożonych w czasie,
zasada szerokiego zasięgu skutków,
zasada akceptacji społecznej,
zasada kontroli społecznej,
zasada aktywności, zaangażowania społecznego,
zasada kompleksowości i sprzężenia zwrotnego,
zasada pozornego altruizmu (pomoc tzw.
osobom wykluczonym w interesie osób
niewykluczonych).

Schemat strategii

Na strategię składa się:
• diagnoza,
• cel strategiczny (ogólny),
• cele szczegółowe (operacyjne),
• metody realizacji celu,

Logiczne ramy strategii
wczoraj – dziś – jutro
diagnoza statystyki – problem, potrzeby, zasoby - harmonogram –cele - wizja

Drabina partycypacji społecznej
• Kreowanie świadomości
społecznej;

• Angażowanie
mieszkańców;

Uświadamianie podejmowanych
działań

Angażowanie mieszkańców w proces
aby uwzględnić ich punkt widzenia i
obawy

• Edukowanie społeczności
lokalnej;
Przekazywanie informacji dla lepszego
zrozumienia podejmowanych działań

• Zbieranie opinii;
Uzyskanie opinii społecznych na temat
problemów/ decyzji /alternatywnych
rzwiązań

• Partnerstwo.
Przekazanie podejmowania decyzji
grupom lub partnerom społecznym

Partycypacja społeczna
• Na pierwszym, najniższym, pułapie stosowane jest kształtowanie
świadomości społecznej poprzez pełną, regularną i obligatoryjną
informację o zamierzeniach władz - społeczność często posiada
jedynie wiedzę dotyczącą ogólnie formułowanych realizowanych
celów, podczas gdy należy prowadzić edukację zbiorowości, mogącą
prowadzić do internalizacji procesu (jego potencjalni uczestnicy,
nabywając wiedzę, przekonują się, poznają sposób i efektywność
prezentowanej metody).
• Na wyższym poziomie partycypacji społeczność może wyrażać
wątpliwości i korygować propozycje, tworząc opinie uwzględniane
przez realizatorów.
• Najwyższy poziom partycypacji i pełne partnerstwo następuje
jednak dopiero wtedy, gdy społeczność ma realny wpływ na proces
decyzyjny.

Niektóre tezy dokumentu „Polska 2030”
Raport Polska 2030 jest efektem prac Zespołu Doradców Strategicznych Prezesa
Rady Ministrów. Redaktorem naukowym opracowania jest minister Michał Boni.

Polska należy do tych państw członkowskich Unii Europejskiej, w
których istnieje największe zagrożenie ubóstwem. Zagrożenie
ubóstwem rośnie wraz z liczbą dzieci w gospodarstwach domowych.
Analiza sytuacji gospodarstw domowych pokazuje, że ubóstwo dzieci
jest nierozerwalnie związane z ubóstwem rodziców. Po okresie
wzrostu zagrożenia ubóstwem, w ostatnich latach
obserwowaliśmy poprawę sytuacji, choć rozprzestrzeniający
się także na Polskę światowy kryzys gospodarczy nie
pozostanie prawdopodobnie bez wpływu na ten pozytywny
kierunek przemian.
(warto zauważyć, iż treść dokumentu nie odnosi się do
możliwych stanów w przyszłości, np. nie przygotowuje Polski
do ewent. katastrofy finansowej, gospodarczej, bytowej...)

W perspektywie kolejnych kilkunastu lat zwiększy się zagrożenie
ubóstwem gospodarstw domowych z osobami starszymi.
Grupą szczególnie narażoną na ubóstwo są rodziny wielodzietne oraz
rodziny zamieszkujące na wsi.
Zagrożenie ubóstwem w Polsce ma charakter wyspowy.
Świadczenia rodzinne oraz związane z wykluczeniem
społecznym (w tym dodatki mieszkaniowe) są najlepiej
dystrybuowane pod względem wsparcia dla osób zagrożonych
ubóstwem.
Transfery społeczne udzielane w ramach wsparcia rodzin
zagrożonych ubóstwem (szczególnie mających dzieci) są na
bardzo niskim poziomie.

Jeśli do 2030 r. Polska ma stworzyć państwo nowoczesne nie tylko
w wymiarze ekonomicznym, lecz także społecznym, konieczna jest
daleko idąca rewizja obowiązującego obecnie modelu polityki
społecznej. Konieczne jest „przestawienie zwrotnicy”, tak aby z
jednej strony umożliwiać grupom społecznym, obecnie narażonym
na wykluczenie, integrację społeczną, z drugiej zaś przygotować
się na nowe oblicza wykluczenia, jakie będą pojawiać się w
kolejnych latach. Będzie się to jednak wiązało z odejściem od
obecnego modelu opartego na powszechności świadczeń na niskim
poziomie, jako alternatywy dla zatrudnienia, w kierunku modelu, w
którym kluczową rolę odgrywa świadczenie pracy, a być może także
ze zmianą z panoptycznego na empowermentowy model pomocy
społecznej wyrastający z poszanowania i ochrony godności człowieka
wymagającego wsparcia.

W ramach tak pojmowanej spójności społecznej wydobywanie
potencjałów osób z deficytami i dysfunkcjami polega przede
wszystkim na tworzeniu odpowiednich do tego warunków, np. na
usuwaniu barier w dostępie do rynku pracy, inwestycjach w edukację,
obejmowaniu większej liczby ludzi aktywnymi instrumentami
polityki społecznej, tworzeniu instytucjonalnych i dochodowych
systemów wsparcia. Kluczowe jest tu zapewnianie osobom
wykluczonym realnego dostępu do usług społecznych, aby z tego
tytułu nie traciły szans rozwoju. Sukces takiego podejścia nie jest
możliwy bez znalezienia konsensu między różnymi rodzajami
transferów społecznych. Pierwszeństwo mają formy wsparcia, które
zwiększają aktywność otrzymujących je beneficjentów, rozwiązują
rzeczywiste problemy i elastycznie reagują na zmianę sytuacji.
Oznacza to zmianę priorytetów, co spotka się z oporem beneficjentów
obecnie funkcjonującego systemu.

Pomoc Społeczna
Szczególne znaczenie mają inicjatywy z zakresu aktywnej
integracji, ułatwiania dostępu do niedrogich, trwałych
oraz wysokiej jakości usług społecznych, wspierania
instytucji otoczenia ekonomii społecznej oraz samych
instytucji ekonomii społecznej, służące aktywizacji
lokalnych społeczności, w tym w szczególności
społeczności marginalizowanych.
Dylemat - jak realizować te inicjatywy w obecnej sytuacji
gospodarczej Europy i podejmowanych programach
oszczędności budżetowych. Sytuacja ta generuje pytanie
o taki sposób wdrażania programów oszczędnościowych,
aby były zrównoważone, sprawiedliwie rozłożone oraz
aby chroniły grupy najsłabsze.
Jednym ze sposobów działania to rozwijanie
innowacyjnego podejścia do polityki społecznej.

Rola pomocy społecznej
Dlatego …
Niezbędne jest dążenie do uproszczenia zasad
korzystania z usług pomocy społecznej oraz
standaryzacja i poprawa ich jakości. Działania te
muszą zostać połączone ze wspieraniem aktywności
osób korzystających z pomocy społecznej oraz
zachętami do większego uczestnictwa w procesie
powrotu na rynek pracy.

Wyzwania pomocy społecznej
Pomoc społeczna w czasach kryzysów i zmian tradycyjnie
musi zmierzyć się z rolą systemu buforowego, przed którym
stawia się wyzwania zniwelowania negatywnych skutków
społeczno – ekonomicznych zaistniałej sytuacji
gospodarczej. Rola ta wymaga zarówno obsługi większej
liczby świadczeniobiorców, jak i poszerzenia katalogu
oferowanych świadczeń, usług i programów pomocy.
Sytuacja taka implikuje konieczność zwiększonych inwestycji
w sektor usług socjalnych, w tym kompleksowe wsparcie dla
kształcenia nowoczesnych kadr pomocy społecznej.

Wyzwania pomocy społecznej
Wyzwania demograficzne stanowią drugi filar czynników
implikujących nowoczesne podejście. Starzenie się
społeczeństwa będzie generować, w perspektywie roku 2020,
wyzwania związane z dynamicznie rosnącą liczbą osób w
podeszłym wieku. Sytuacja ta powinna być traktowana nie jako
zagrożenie dla wielu sfer życia gospodarczego i społecznego, ale
jako konieczność rozwoju niosąca ze sobą potencjał rozwojowy
np. rozwój nowych sektorów usług czy aktywność osób starszych.
Oznacza to konieczność z jednej strony zbudowania systemu
wspierającego osoby starsze w decyzji o pozostaniu aktywnym
społecznie i zawodowo, a z drugiej rozwoju różnego rodzaju
usług przeznaczonych dla osób starszych z ograniczoną
samodzielnością i niesamodzielnych min. usług opieki
długoterminowej;

…

W celu poprawy jakości i poziomu życia osób
starszych dla godnego starzenia się należy
podejmować działania umożliwiające
zagospodarowanie potencjału społecznozawodowego osób starszych, dla pełnienia przez
nich ról społecznych w życiu publicznym.
(rozwój zróżnicowanych form aktywności społecznej,
upowszechnianie wolontariatu, partycypacji w procesach
decyzyjnych, zwiększenie dostępności do usług społecznych).

Kontynuacja działań
– Wspieranie osób w ich integracji społecznej i
aktywności;
– Dostarczanie narzędzi dla integracji;
– Indywidualne podejście / Oferta dostosowana do
specyficznych potrzeb; upowszechnianie kontraktów
socjalnych; przerywanie „dziedziczenia” biedy i
bierności;
– Zwiększanie kooperacji pomoc społecznej z rynkiem
pracy.

Pomoc społeczna

• Zmiany wewnątrz pomocy społecznej
• nowe podejście do klienta pomocy społecznej,
• Prace nad nowym modelem pomocy społecznej

• Zmiany w otoczeniu pomocy społecznej
• Prace nad modyfikowaniem podejścia do osób
pozostających bez pracy (zmiany po stronie
instrumentów rynku pracy
• Wyodrębnienie polityki senioralnej

Ostatnie zmiany... Wzmocnienie przepisów dotyczących współdziałania

• Brak współdziałania z pracownikiem socjalnym w
rozwiązywaniu trudnej sytuacji życiowej, odmowa
zawarcia kontraktu socjalnego, niedotrzymanie jego
postanowień, nieuzasadniona odmowa podjęcia
zatrudnienia przez osobę bezrobotną, odmowa
podjęcia leczenia odwykowego może stanowić
podstawę do nieudzielenia pomocy;

...
• Ocena zasobów pomocy społecznej w oparciu o
analizę lokalnej sytuacji społecznej i
demograficznej dokonywana przez samorządy;
• Sporządzanie przez oceny województwa,
uwzględniającej kwestie i problemy społeczne
wynikające z przyjętej strategii

Budowanie pomostów
• Pobieranie zasiłku okresowego niezależnie od
posiadanego dochodu w sytuacji gdy osoba
podejmuje zatrudnienie,
(wprowadzenie okresu przejściowego dla osób, które
podejmują próbę zmiany swojej sytuacji życiowej) –
przez 2 miesiące nie częściej niż raz na dwa lata.

• Przyznawanie zasiłku celowego na realizację
postanowień kontraktu socjalnego.
• Tworzenie zespołów pracy socjalnej i integracji
społecznej.

Nowe kryteria uprawniające do świadczeń

• Od 1 października w pomocy społecznej
obowiązują nowe kryteria dochodowe
- 542 złote dla osoby samotnie
gospodarującej;
- 456 złotych na osobę w rodzinie.
Spowoduje to wejście do pomocy społecznej nowych klientów,
nie posiadających do tej pory uprawnień do świadczeń.

Nowe wyzwania

• Wzmacnianie kooperacji pomiędzy
powiatowymi urzędami pracy a ośrodkami
pomocy społecznej;
• Podniesienie skuteczności instrumentów i
narzędzi służących aktywnej integracji i
powrotowi na rynek pracy


Slide 20

Metodologia wspierania rozwoju społecznego
w kontekście wdrażania wojewódzkiej
strategii polityki społecznej – uwzględniająca
partycypacyjne uczestnictwo w procesie
Zuzanna Grabusińska
Białystok grudzień 2012 r.

Plan wystąpienia

• - strategie –priorytetowe zadania wynikające z
uzewnętrzniających się kwestii społecznych –
wielosektorowość polityki społecznej
• - strategia rozwoju regionalnego ;
• - obszary negocjacji ze strona rządową;
• - partycypacja procesu tworzenia i realizacji strategii;
• - realizacja strategii z punktu widzenia zadań pomocy
i integracji społecznej- aktywna integracja społeczna,
niwelowanie procesu wykluczenia społecznego.

Polityka społeczna
Szeroko zdefiniowana polityka społeczna stanowi
kluczowy element wszelkich działań państwa i jego
instytucji, mających na celu kształtowanie warunków
życia społeczeństwa oraz służących realizacji zasady
sprawiedliwości społecznej. Dążąc do osiągnięcia jak
największej skuteczności działań publicznych w tej
sferze należy traktować politykę społeczną na zasadach
równości, komplementarności i synergii z polityką
gospodarczą.

Jednocześnie polityka społeczna tradycyjnie jest
kształtowana w odpowiedzi na aktualne oraz
prognozowane kwestie społeczne. Tym samym
polityka społeczna nabiera coraz większego znaczenia
w obliczu wyzwań społeczno – gospodarczych,
określanych przede wszystkim przez pryzmat zmian
demograficznych oraz kryzysu ekonomicznego.

Polityka społeczna

Polska polityka społeczna, realizując cele
związane z budowaniem dobrostanu
społeczeństwa polskiego, wpisuje się
jednocześnie w proces wdrażania europejskiej
polityki społecznej.

Polityka społeczna

Polska polityka społeczna, realizując cele
związane z budowaniem dobrostanu
społeczeństwa polskiego, wpisuje się
jednocześnie w proces wdrażania europejskiej
polityki społecznej.

Polityka Społeczna

Główne kierunki strategiczne polityk Unii
Europejskiej, w tym szeroko rozumianej polityki
społecznej, zostały określone w Strategii „Europa
2020”,która jest nowym, długookresowym
programem rozwoju społeczno-gospodarczego
UE, zastępując obowiązującą od 2000 r.,
zmodyfikowaną pięć lat później, Strategię
Lizbońską

Polityka Społeczna
Strategia „Europa 2020” znaczną wagę przykłada do
wyzwań związanych z poprawą warunków życia i pracy
obywateli UE, a zwłaszcza podniesienia poziomu i
jakości zatrudnienia oraz ograniczenia ubóstwa i
wykluczenia społecznego. Jednocześnie nie rezygnuje z
przyjętego w Lizbonie generalnego celu modernizacji w
kierunku innowacyjnej gospodarki opartej na wiedzy.

Polityka Społeczna
Strategia „Europa 2020” znaczną wagę przykłada do
wyzwań związanych z poprawą warunków życia i pracy
obywateli UE, a zwłaszcza podniesienia poziomu i
jakości zatrudnienia oraz ograniczenia ubóstwa i
wykluczenia społecznego. Jednocześnie nie rezygnuje z
przyjętego w Lizbonie generalnego celu modernizacji w
kierunku innowacyjnej gospodarki opartej na wiedzy.

Aktualna polityka społeczna
W celu osiągnięcia powyższych wyzwań zaproponowano trzy
podstawowe, wzajemnie wzmacniające się priorytety :
• wzrost inteligentny – rozwój oparty na wiedzy i innowacjach,
• wzrost zrównoważony – promowanie gospodarki efektywniej
wykorzystującej zasoby, przyjaznej środowisku, a zarazem
konkurencyjnej,
• wzrost sprzyjający włączeniu społecznemu (wzrost
integrujący społecznie) – wzmacnianie gospodarki
charakteryzującej się wysokim zatrudnieniem oraz spójnością
ekonomiczną, społeczną i terytorialną.

Otwarta metoda koordynacji
Strategia Europa 2020 wyznacza konkretne cele ilościowe,
umożliwiające monitorowanie postępów w realizacji ww.
priorytetów. Dwa z tych celów dotyczą bezpośrednio polityki
zatrudnienia i polityki społecznej, tj.:
• osiągnięcie wskaźnika zatrudnienia kobiet i mężczyzn w wieku
20-64 lat na poziomie 75%;
• wspieranie integracji społecznej, szczególnie poprzez redukcję
ubóstwa, zmierzając do wydźwignięcia z ubóstwa lub
wykluczenia społecznego 20 milionów obywateli UE.

Cele nadrzędne OMK dla zabezpieczenia społecznego i
integracji społecznej powinny promować:

spójność społeczna, równość mężczyzn i kobiet
oraz równość szans wszystkich obywateli;
koordynację podejmowanych działań z celami
Strategii Lizbońskiej oraz celami Strategii
Zrównoważonego Rozwoju UE;
Dobre rządzenie, przejrzystość i zaangażowanie
wszelkich podmiotów w projektowanie, wdrażanie i
monitorowanie polityki
1)„...Gdy mówimy o aktywnej integracji, to należy przez to rozumieć nasze aktywne podejście
proponujące szereg rozmaitych i nieszablonowych działań (czy tylko pomocy społecznej? JG)
obejmujących całokształt potencjału człowieka, a nie wyłącznie kwestię zatrudnienia. Z drugiej zaś
strony, aktywna integracja zakłada pełną aktywność człowieka w tym procesie...) – Cezary
Miżejewski „Aktywna integracja - nowa formuła pomocy społecznej”
http://zalaczniki.ops.pl/dz1/aktywna_integracja2009.doc.

Modernizacja społeczeństwa (rozumianego jako ogół ludzi
pozostających we wzajemnych stosunkach
wynikających z warunków życia, podziału pracy i
udziału w życiu kulturalnym; też: ogół obywateli
danego okręgu, miasta itp.) definiowana przez
polityków obejmuje m.in. projektowanie i realizację
polityk społecznych. Możemy się jej biernie przyglądać i
być traktowanymi jak zasoby, przedmioty, jak petenci.
Ale możemy stać się również podmiotami tych zmian
organizując się w ramach społeczeństwa obywatelskiego i
uczestnicząc w procesach politycznych. Możemy, choć nie
znaczy, że musimy być podmiotami świadomymi,
gotowymi wziąć sprawy w swoje ręce, ze swoją wizją,
pasją i przekonaniem.

Czym jest polityka?
Politykę planuje się i realizuje w danym kręgu
kulturowym, określonym językiem, w oparciu
o przyjęty na gruncie dominującej filozofii
sposób widzenia rzeczywistości w danej
dziedzinie, z wykorzystaniem zasobów
przeznaczonych na jej realizację, w którym
dają się określić modele funkcjonowania
jednostki w społeczeństwie, modele
funkcjonowania społeczeństwa, a także modele
instytucji publicznych determinujące priorytety
polityki społecznej…będące punktem wyjścia
dla projektowania i realizacji polityki.

Współczesne problemy i wyzwania socjalne wymuszają
reorganizację polityki społecznej / pomocy społecznej
•

Demografia

•

Przed nami pytania o :

•

Migracje i wielokulturowość

1. Skuteczność i efektywność tradycyjnego
państwa opiekuńczego

•

Bezrobocie i niskie zatrudnienie

2. O model instytucjonalny usług społecznych

•

Ubóstwo i wykluczenie społeczne

3. O najlepsze rozwiązania w polityce aktywizacji i
integracji społecznej

•

Pomoc i integracja społeczna
4. Poszukiwanie nowych paradygmatów i modeli

•

Edukacja

•

Równość szans (w tym gender)

•

Zdrowie i Niepełnosprawność

•

Starość i Opieka Długoterminowa

•

15
Stare i nowe patologie

5. Strategię Rozwoju Społecznego w Polsce,
Europie i na świecie
6. Możliwości wielopoziomowej współpracy i
partnerstwa międzysektorowego

Nowe paradygmaty polityki społecznej
 w kierunku większej współpracy
• Partycypacyjny a nie
resortowy model kreowania
polityki społecznej
• Wielopoziomowe
zarządzanie polityką
społeczną

• Państwo angażujące a nie
państwo dyscyplinujące

• Aktywna a nie pasywna polityka
społeczna

• Wielosektorowa i partnerska a
nie państwowa polityka
społeczna
• Samorządowa i obywatelska a
nie centralna polityka społeczna

• Zintegrowane usługi społeczne
• Państwo sieci a nie hierarchii
zamiast separatystycznych usług
lub świadczeń socjalnych
Neosolidarność 
Subsydiarność 
• Od opieki społecznej poprzez
Partnerstwo 
pomoc do integracji społecznej

Polityka Społeczna
Nadrzędny cel społeczny Strategii Europa 2020 (czyli
ograniczenia ubóstwa i wykluczenia społecznego) zainicjowana
„Europejska Platforma Przeciw Ubóstwu i Wykluczeniu
Społecznemu” – stanowiąca swoisty kompleksowy
program europejski, dążący do zapewnienia spójności
ekonomicznej, społecznej i terytorialnej, poprzez
podnoszenie świadomości oraz przestrzegania praw
podstawowych osób ubogich i społecznie
wykluczonych, umożliwiając im życie w godności i
aktywny udział w życiu społecznym

Proces przekazywania funkcji i zadań socjalnych
przez państwo
• Nisko satysfakcjonujący proces przejmowania przez podmioty
odpowiedzialności za kreowanie i realizację polityki społecznej

PAŃSTWO

SAMORZĄD TERYTORIALNY

ORGANIZACJE POZARZĄDOWE

SEKTOR PRYWATNY I GOSPODARKA SPOŁECZNA

RODZINA I GRUPY NIEFORMALNE

Wielosektorowość jako fundament do współpracy
w polityce społecznej (Grewiński 2009)
SEKTOR
PUBLICZNY

Unia
Europejska

Media

Państwo

Partie polityczne
Związki zawodowe, Zrzeszenia
Ruchy społeczne
Lobbyści i grupy interesu,
Eksperci, Grupy wsparcia
Konsorcja,
Partnerstwa wielosektorowe

Organizacje
pozarządowe

Rodziny
i grupy
dysfunkcyjne

Instytucje
biznesowe

SEKTOR
RYNKOWY

Samorząd
terytorialny

Gospodarka
społeczna

SEKTOR
OBYWATELSKI

Public Governance odpowiedzią na deficyt
współpracy?
•

Horyzontalne dzielenie się władzą ze społeczeństwem obywatelskim, społecznością
lokalną

•

Deliberatywne stosunki władza społeczeństwo

•

Partycypacyjny model organizacji wspólnoty lokalnej

•

Rozwój partnerstw wielosektorowych i networks

•

Wielopoziomowe zarządzanie i współdecydowanie obywateli na temat rozwoju
społeczności lokalnej (angażowanie obywateli w przygotowanie Strategii, programów,
projektów ich aktywny udział)

•

Decentralizacja pozioma, sieci i włączanie wszystkich zainteresowanych  Network
Governance

Rodzaje współpracy podmiotów PS
• Wewnątrzbranżowe  OPS, PCPR, ROPS itd..

• Wewnątrzsektorowe  w ramach sektora
publicznego ( z władzą, JST itd., z PSZ, OHP itd.)
• Zewnątrzsektorowe  z NGO’s, biznesem
Kościołem, uczelniami, innymi interesariuszami
• Lokalne, regionalne, krajowe, ponadnarodowe

Przykłady współpracy i partnerstwa międzysektorowe go
podmiotów pomocy i integracji społecznej

1.

Wspólne generowanie strategii społecznych i rozwiązywania
problemów społecznych

2.

Realizacja wspólnych programów i projektów  aktywna integracja
społeczna (POKL, FIO)

3.

Delegowanie zadań i usług przez JST do NGOs i innych sektorów

4.

Finansowanie i dotowanie zadań NGO’s (środki JST, rządowe)

5.

Włączanie aktywnych obywateli poprzez wolontariat

6.

Większa partycypacja samych beneficjentów (także empowerment)

7.

Wykorzystanie dobrych praktyk

8.

Wspólne generowanie innowacyjności społecznej i wartości dodanej

Strategie rozwiązywania problemów społecznych
.

Nadal wiele do zrobienia jeśli chodzi o partycypacyjny model kreowania
tych strategii
.

Wiele strategii pozostaje ciągle na papierze

Niska jakość wielu strategii
Brak świadomości decydentów i wyobraźni strategicznej z obszaru PS

Biska skuteczność i efektywność

Od współpracy przez partnerstwo
do integracji usług społecznych?
• Integracja usług polega na osiąganiu większej koordynacji różnorodnych
służb i świadczeń społecznych w celu poprawy skuteczności i dostępności
świadczeń.
• polega na współpracy, partnerstwie i współdziałaniu różnorodnych
podmiotów polityki społecznej.

• dzięki integracji usług uzyskuje się z jednej strony oszczędności w
wydatkach, z drugiej różnorodne grupy beneficjentów mają ułatwiony
dostęp do pełnej, kompleksowej pomocy społecznej.
• celem integracji usług społecznych jest to, aby klient w jednym miejscu
(na wzór „jednego okienka” przy zakładaniu nowej firmy) otrzymywał
kompleksowe wsparcie, odpowiadające jego różnorodnym potrzebom

Budowanie strategii
• Strategia to teoria i praktyka pokonywania przeciwnika bez
względu na to, czy jest nim bezrobocie, nędza czy faszyzm,
czy jedynie głupota i szkodliwe nawyki. Nie każdy jednak
plan ogólny, który określa jakiś cel, jest strategią.

• Strategia powinna być tak przygotowana, by nie tylko
określała cel, jakim jest rozwiązanie określonych problemów
społecznych (czyli np. poprawa sytuacji ludzi starych,
niepełnosprawnych lub zmiana na lepsze w zakresie
wybranych obszarów życia społecznego np. mieszkalnictwa).
Powinna też określać, w jaki sposób, jakimi drogami tę zmianę
można osiągnąć.

Strategia:

•
•
•
•

Strategia oparta jest na:
wyborze celu działania
wyborze kierunków i celów operacyjnych
koncentracji środków

Podstawowe dokumenty strategiczne
• Długookresowa Strategia Rozwoju Kraju „Polska 2030”;
• Średniookresowa Strategia Rozwoju Kraju „Polska
2020”;
• Strategia Rozwoju Regionalnego - Regionalne Strategie
Rozwoju Regionalnego (faza procedowania);
• Regionalna Strategia Polityki Społecznej;
• Powiatowa Strategia Rozwiązywania Problemów
Społecznych…
• Gminna Strategia Rozwiązywania Problemów
Społecznych…

Przełożenie na poziom krajowy celów
ogólnoeuropejskich
Nowe podejście strategiczne w realizacji polityki społecznej
wpisuje się w

Długookresową Strategię Rozwoju Kraju do 2030
roku.
- poczucie społecznej i indywidualnej odpowiedzialności za
zwalczanie ubóstwa i wykluczenia społecznego;
- umożliwienie działań odpowiadających na potrzeby grup
szczególnego ryzyka;
- modyfikacja systemów ochrony socjalnej, zapewniająca odpowiedni
poziom dochodów

Wyzwania stojące przed strategią regionalną
polityki społecznej

• Spięcie problemów będących wyzwaniem
strategii gminnych i regionalnych;
• Uwzględnienie interesów poszczególnych
instytucji i społeczności
• Uspołecznienie procesu tworzenia,
monitorowanie realizacji i modyfikacji
strategii regionalnej.

Podstawowe zasady strategii

• ekonomia sił i środków potrzebnych do
prowadzenia „walki” (ocena ilości i jakości
zasobów ludzkich, materialnych i finansowych
oraz ich rezerw na wypadek przedłużania się
działań lub konieczności ich intensyfikacji)
• zespolenie wysiłków (odnosi się to do organizacji i
sposobu przygotowań sił, tzn. ludzi, środków,
pieniędzy)
• zachowanie swobody działań w sytuacjach
krytycznych
• inicjatywa w sytuacjach nieprzewidzianych.

Metodologia budowania strategii

• Ze strategią ściśle łączy się taktyka. Rozumiana
jako metoda postępowania, umiejętność
„dozowania” sił i środków w sposób
odpowiedni do osiągnięcia zamierzonych w
strategii celów.

Zasady rządzące polityka społeczną
•
•
•
•
•
•
•
•

zasada pomocniczości,
zasada efektów odłożonych w czasie,
zasada szerokiego zasięgu skutków,
zasada akceptacji społecznej,
zasada kontroli społecznej,
zasada aktywności, zaangażowania społecznego,
zasada kompleksowości i sprzężenia zwrotnego,
zasada pozornego altruizmu (pomoc tzw.
osobom wykluczonym w interesie osób
niewykluczonych).

Schemat strategii

Na strategię składa się:
• diagnoza,
• cel strategiczny (ogólny),
• cele szczegółowe (operacyjne),
• metody realizacji celu,

Logiczne ramy strategii
wczoraj – dziś – jutro
diagnoza statystyki – problem, potrzeby, zasoby - harmonogram –cele - wizja

Drabina partycypacji społecznej
• Kreowanie świadomości
społecznej;

• Angażowanie
mieszkańców;

Uświadamianie podejmowanych
działań

Angażowanie mieszkańców w proces
aby uwzględnić ich punkt widzenia i
obawy

• Edukowanie społeczności
lokalnej;
Przekazywanie informacji dla lepszego
zrozumienia podejmowanych działań

• Zbieranie opinii;
Uzyskanie opinii społecznych na temat
problemów/ decyzji /alternatywnych
rzwiązań

• Partnerstwo.
Przekazanie podejmowania decyzji
grupom lub partnerom społecznym

Partycypacja społeczna
• Na pierwszym, najniższym, pułapie stosowane jest kształtowanie
świadomości społecznej poprzez pełną, regularną i obligatoryjną
informację o zamierzeniach władz - społeczność często posiada
jedynie wiedzę dotyczącą ogólnie formułowanych realizowanych
celów, podczas gdy należy prowadzić edukację zbiorowości, mogącą
prowadzić do internalizacji procesu (jego potencjalni uczestnicy,
nabywając wiedzę, przekonują się, poznają sposób i efektywność
prezentowanej metody).
• Na wyższym poziomie partycypacji społeczność może wyrażać
wątpliwości i korygować propozycje, tworząc opinie uwzględniane
przez realizatorów.
• Najwyższy poziom partycypacji i pełne partnerstwo następuje
jednak dopiero wtedy, gdy społeczność ma realny wpływ na proces
decyzyjny.

Niektóre tezy dokumentu „Polska 2030”
Raport Polska 2030 jest efektem prac Zespołu Doradców Strategicznych Prezesa
Rady Ministrów. Redaktorem naukowym opracowania jest minister Michał Boni.

Polska należy do tych państw członkowskich Unii Europejskiej, w
których istnieje największe zagrożenie ubóstwem. Zagrożenie
ubóstwem rośnie wraz z liczbą dzieci w gospodarstwach domowych.
Analiza sytuacji gospodarstw domowych pokazuje, że ubóstwo dzieci
jest nierozerwalnie związane z ubóstwem rodziców. Po okresie
wzrostu zagrożenia ubóstwem, w ostatnich latach
obserwowaliśmy poprawę sytuacji, choć rozprzestrzeniający
się także na Polskę światowy kryzys gospodarczy nie
pozostanie prawdopodobnie bez wpływu na ten pozytywny
kierunek przemian.
(warto zauważyć, iż treść dokumentu nie odnosi się do
możliwych stanów w przyszłości, np. nie przygotowuje Polski
do ewent. katastrofy finansowej, gospodarczej, bytowej...)

W perspektywie kolejnych kilkunastu lat zwiększy się zagrożenie
ubóstwem gospodarstw domowych z osobami starszymi.
Grupą szczególnie narażoną na ubóstwo są rodziny wielodzietne oraz
rodziny zamieszkujące na wsi.
Zagrożenie ubóstwem w Polsce ma charakter wyspowy.
Świadczenia rodzinne oraz związane z wykluczeniem
społecznym (w tym dodatki mieszkaniowe) są najlepiej
dystrybuowane pod względem wsparcia dla osób zagrożonych
ubóstwem.
Transfery społeczne udzielane w ramach wsparcia rodzin
zagrożonych ubóstwem (szczególnie mających dzieci) są na
bardzo niskim poziomie.

Jeśli do 2030 r. Polska ma stworzyć państwo nowoczesne nie tylko
w wymiarze ekonomicznym, lecz także społecznym, konieczna jest
daleko idąca rewizja obowiązującego obecnie modelu polityki
społecznej. Konieczne jest „przestawienie zwrotnicy”, tak aby z
jednej strony umożliwiać grupom społecznym, obecnie narażonym
na wykluczenie, integrację społeczną, z drugiej zaś przygotować
się na nowe oblicza wykluczenia, jakie będą pojawiać się w
kolejnych latach. Będzie się to jednak wiązało z odejściem od
obecnego modelu opartego na powszechności świadczeń na niskim
poziomie, jako alternatywy dla zatrudnienia, w kierunku modelu, w
którym kluczową rolę odgrywa świadczenie pracy, a być może także
ze zmianą z panoptycznego na empowermentowy model pomocy
społecznej wyrastający z poszanowania i ochrony godności człowieka
wymagającego wsparcia.

W ramach tak pojmowanej spójności społecznej wydobywanie
potencjałów osób z deficytami i dysfunkcjami polega przede
wszystkim na tworzeniu odpowiednich do tego warunków, np. na
usuwaniu barier w dostępie do rynku pracy, inwestycjach w edukację,
obejmowaniu większej liczby ludzi aktywnymi instrumentami
polityki społecznej, tworzeniu instytucjonalnych i dochodowych
systemów wsparcia. Kluczowe jest tu zapewnianie osobom
wykluczonym realnego dostępu do usług społecznych, aby z tego
tytułu nie traciły szans rozwoju. Sukces takiego podejścia nie jest
możliwy bez znalezienia konsensu między różnymi rodzajami
transferów społecznych. Pierwszeństwo mają formy wsparcia, które
zwiększają aktywność otrzymujących je beneficjentów, rozwiązują
rzeczywiste problemy i elastycznie reagują na zmianę sytuacji.
Oznacza to zmianę priorytetów, co spotka się z oporem beneficjentów
obecnie funkcjonującego systemu.

Pomoc Społeczna
Szczególne znaczenie mają inicjatywy z zakresu aktywnej
integracji, ułatwiania dostępu do niedrogich, trwałych
oraz wysokiej jakości usług społecznych, wspierania
instytucji otoczenia ekonomii społecznej oraz samych
instytucji ekonomii społecznej, służące aktywizacji
lokalnych społeczności, w tym w szczególności
społeczności marginalizowanych.
Dylemat - jak realizować te inicjatywy w obecnej sytuacji
gospodarczej Europy i podejmowanych programach
oszczędności budżetowych. Sytuacja ta generuje pytanie
o taki sposób wdrażania programów oszczędnościowych,
aby były zrównoważone, sprawiedliwie rozłożone oraz
aby chroniły grupy najsłabsze.
Jednym ze sposobów działania to rozwijanie
innowacyjnego podejścia do polityki społecznej.

Rola pomocy społecznej
Dlatego …
Niezbędne jest dążenie do uproszczenia zasad
korzystania z usług pomocy społecznej oraz
standaryzacja i poprawa ich jakości. Działania te
muszą zostać połączone ze wspieraniem aktywności
osób korzystających z pomocy społecznej oraz
zachętami do większego uczestnictwa w procesie
powrotu na rynek pracy.

Wyzwania pomocy społecznej
Pomoc społeczna w czasach kryzysów i zmian tradycyjnie
musi zmierzyć się z rolą systemu buforowego, przed którym
stawia się wyzwania zniwelowania negatywnych skutków
społeczno – ekonomicznych zaistniałej sytuacji
gospodarczej. Rola ta wymaga zarówno obsługi większej
liczby świadczeniobiorców, jak i poszerzenia katalogu
oferowanych świadczeń, usług i programów pomocy.
Sytuacja taka implikuje konieczność zwiększonych inwestycji
w sektor usług socjalnych, w tym kompleksowe wsparcie dla
kształcenia nowoczesnych kadr pomocy społecznej.

Wyzwania pomocy społecznej
Wyzwania demograficzne stanowią drugi filar czynników
implikujących nowoczesne podejście. Starzenie się
społeczeństwa będzie generować, w perspektywie roku 2020,
wyzwania związane z dynamicznie rosnącą liczbą osób w
podeszłym wieku. Sytuacja ta powinna być traktowana nie jako
zagrożenie dla wielu sfer życia gospodarczego i społecznego, ale
jako konieczność rozwoju niosąca ze sobą potencjał rozwojowy
np. rozwój nowych sektorów usług czy aktywność osób starszych.
Oznacza to konieczność z jednej strony zbudowania systemu
wspierającego osoby starsze w decyzji o pozostaniu aktywnym
społecznie i zawodowo, a z drugiej rozwoju różnego rodzaju
usług przeznaczonych dla osób starszych z ograniczoną
samodzielnością i niesamodzielnych min. usług opieki
długoterminowej;

…

W celu poprawy jakości i poziomu życia osób
starszych dla godnego starzenia się należy
podejmować działania umożliwiające
zagospodarowanie potencjału społecznozawodowego osób starszych, dla pełnienia przez
nich ról społecznych w życiu publicznym.
(rozwój zróżnicowanych form aktywności społecznej,
upowszechnianie wolontariatu, partycypacji w procesach
decyzyjnych, zwiększenie dostępności do usług społecznych).

Kontynuacja działań
– Wspieranie osób w ich integracji społecznej i
aktywności;
– Dostarczanie narzędzi dla integracji;
– Indywidualne podejście / Oferta dostosowana do
specyficznych potrzeb; upowszechnianie kontraktów
socjalnych; przerywanie „dziedziczenia” biedy i
bierności;
– Zwiększanie kooperacji pomoc społecznej z rynkiem
pracy.

Pomoc społeczna

• Zmiany wewnątrz pomocy społecznej
• nowe podejście do klienta pomocy społecznej,
• Prace nad nowym modelem pomocy społecznej

• Zmiany w otoczeniu pomocy społecznej
• Prace nad modyfikowaniem podejścia do osób
pozostających bez pracy (zmiany po stronie
instrumentów rynku pracy
• Wyodrębnienie polityki senioralnej

Ostatnie zmiany... Wzmocnienie przepisów dotyczących współdziałania

• Brak współdziałania z pracownikiem socjalnym w
rozwiązywaniu trudnej sytuacji życiowej, odmowa
zawarcia kontraktu socjalnego, niedotrzymanie jego
postanowień, nieuzasadniona odmowa podjęcia
zatrudnienia przez osobę bezrobotną, odmowa
podjęcia leczenia odwykowego może stanowić
podstawę do nieudzielenia pomocy;

...
• Ocena zasobów pomocy społecznej w oparciu o
analizę lokalnej sytuacji społecznej i
demograficznej dokonywana przez samorządy;
• Sporządzanie przez oceny województwa,
uwzględniającej kwestie i problemy społeczne
wynikające z przyjętej strategii

Budowanie pomostów
• Pobieranie zasiłku okresowego niezależnie od
posiadanego dochodu w sytuacji gdy osoba
podejmuje zatrudnienie,
(wprowadzenie okresu przejściowego dla osób, które
podejmują próbę zmiany swojej sytuacji życiowej) –
przez 2 miesiące nie częściej niż raz na dwa lata.

• Przyznawanie zasiłku celowego na realizację
postanowień kontraktu socjalnego.
• Tworzenie zespołów pracy socjalnej i integracji
społecznej.

Nowe kryteria uprawniające do świadczeń

• Od 1 października w pomocy społecznej
obowiązują nowe kryteria dochodowe
- 542 złote dla osoby samotnie
gospodarującej;
- 456 złotych na osobę w rodzinie.
Spowoduje to wejście do pomocy społecznej nowych klientów,
nie posiadających do tej pory uprawnień do świadczeń.

Nowe wyzwania

• Wzmacnianie kooperacji pomiędzy
powiatowymi urzędami pracy a ośrodkami
pomocy społecznej;
• Podniesienie skuteczności instrumentów i
narzędzi służących aktywnej integracji i
powrotowi na rynek pracy


Slide 21

Metodologia wspierania rozwoju społecznego
w kontekście wdrażania wojewódzkiej
strategii polityki społecznej – uwzględniająca
partycypacyjne uczestnictwo w procesie
Zuzanna Grabusińska
Białystok grudzień 2012 r.

Plan wystąpienia

• - strategie –priorytetowe zadania wynikające z
uzewnętrzniających się kwestii społecznych –
wielosektorowość polityki społecznej
• - strategia rozwoju regionalnego ;
• - obszary negocjacji ze strona rządową;
• - partycypacja procesu tworzenia i realizacji strategii;
• - realizacja strategii z punktu widzenia zadań pomocy
i integracji społecznej- aktywna integracja społeczna,
niwelowanie procesu wykluczenia społecznego.

Polityka społeczna
Szeroko zdefiniowana polityka społeczna stanowi
kluczowy element wszelkich działań państwa i jego
instytucji, mających na celu kształtowanie warunków
życia społeczeństwa oraz służących realizacji zasady
sprawiedliwości społecznej. Dążąc do osiągnięcia jak
największej skuteczności działań publicznych w tej
sferze należy traktować politykę społeczną na zasadach
równości, komplementarności i synergii z polityką
gospodarczą.

Jednocześnie polityka społeczna tradycyjnie jest
kształtowana w odpowiedzi na aktualne oraz
prognozowane kwestie społeczne. Tym samym
polityka społeczna nabiera coraz większego znaczenia
w obliczu wyzwań społeczno – gospodarczych,
określanych przede wszystkim przez pryzmat zmian
demograficznych oraz kryzysu ekonomicznego.

Polityka społeczna

Polska polityka społeczna, realizując cele
związane z budowaniem dobrostanu
społeczeństwa polskiego, wpisuje się
jednocześnie w proces wdrażania europejskiej
polityki społecznej.

Polityka społeczna

Polska polityka społeczna, realizując cele
związane z budowaniem dobrostanu
społeczeństwa polskiego, wpisuje się
jednocześnie w proces wdrażania europejskiej
polityki społecznej.

Polityka Społeczna

Główne kierunki strategiczne polityk Unii
Europejskiej, w tym szeroko rozumianej polityki
społecznej, zostały określone w Strategii „Europa
2020”,która jest nowym, długookresowym
programem rozwoju społeczno-gospodarczego
UE, zastępując obowiązującą od 2000 r.,
zmodyfikowaną pięć lat później, Strategię
Lizbońską

Polityka Społeczna
Strategia „Europa 2020” znaczną wagę przykłada do
wyzwań związanych z poprawą warunków życia i pracy
obywateli UE, a zwłaszcza podniesienia poziomu i
jakości zatrudnienia oraz ograniczenia ubóstwa i
wykluczenia społecznego. Jednocześnie nie rezygnuje z
przyjętego w Lizbonie generalnego celu modernizacji w
kierunku innowacyjnej gospodarki opartej na wiedzy.

Polityka Społeczna
Strategia „Europa 2020” znaczną wagę przykłada do
wyzwań związanych z poprawą warunków życia i pracy
obywateli UE, a zwłaszcza podniesienia poziomu i
jakości zatrudnienia oraz ograniczenia ubóstwa i
wykluczenia społecznego. Jednocześnie nie rezygnuje z
przyjętego w Lizbonie generalnego celu modernizacji w
kierunku innowacyjnej gospodarki opartej na wiedzy.

Aktualna polityka społeczna
W celu osiągnięcia powyższych wyzwań zaproponowano trzy
podstawowe, wzajemnie wzmacniające się priorytety :
• wzrost inteligentny – rozwój oparty na wiedzy i innowacjach,
• wzrost zrównoważony – promowanie gospodarki efektywniej
wykorzystującej zasoby, przyjaznej środowisku, a zarazem
konkurencyjnej,
• wzrost sprzyjający włączeniu społecznemu (wzrost
integrujący społecznie) – wzmacnianie gospodarki
charakteryzującej się wysokim zatrudnieniem oraz spójnością
ekonomiczną, społeczną i terytorialną.

Otwarta metoda koordynacji
Strategia Europa 2020 wyznacza konkretne cele ilościowe,
umożliwiające monitorowanie postępów w realizacji ww.
priorytetów. Dwa z tych celów dotyczą bezpośrednio polityki
zatrudnienia i polityki społecznej, tj.:
• osiągnięcie wskaźnika zatrudnienia kobiet i mężczyzn w wieku
20-64 lat na poziomie 75%;
• wspieranie integracji społecznej, szczególnie poprzez redukcję
ubóstwa, zmierzając do wydźwignięcia z ubóstwa lub
wykluczenia społecznego 20 milionów obywateli UE.

Cele nadrzędne OMK dla zabezpieczenia społecznego i
integracji społecznej powinny promować:

spójność społeczna, równość mężczyzn i kobiet
oraz równość szans wszystkich obywateli;
koordynację podejmowanych działań z celami
Strategii Lizbońskiej oraz celami Strategii
Zrównoważonego Rozwoju UE;
Dobre rządzenie, przejrzystość i zaangażowanie
wszelkich podmiotów w projektowanie, wdrażanie i
monitorowanie polityki
1)„...Gdy mówimy o aktywnej integracji, to należy przez to rozumieć nasze aktywne podejście
proponujące szereg rozmaitych i nieszablonowych działań (czy tylko pomocy społecznej? JG)
obejmujących całokształt potencjału człowieka, a nie wyłącznie kwestię zatrudnienia. Z drugiej zaś
strony, aktywna integracja zakłada pełną aktywność człowieka w tym procesie...) – Cezary
Miżejewski „Aktywna integracja - nowa formuła pomocy społecznej”
http://zalaczniki.ops.pl/dz1/aktywna_integracja2009.doc.

Modernizacja społeczeństwa (rozumianego jako ogół ludzi
pozostających we wzajemnych stosunkach
wynikających z warunków życia, podziału pracy i
udziału w życiu kulturalnym; też: ogół obywateli
danego okręgu, miasta itp.) definiowana przez
polityków obejmuje m.in. projektowanie i realizację
polityk społecznych. Możemy się jej biernie przyglądać i
być traktowanymi jak zasoby, przedmioty, jak petenci.
Ale możemy stać się również podmiotami tych zmian
organizując się w ramach społeczeństwa obywatelskiego i
uczestnicząc w procesach politycznych. Możemy, choć nie
znaczy, że musimy być podmiotami świadomymi,
gotowymi wziąć sprawy w swoje ręce, ze swoją wizją,
pasją i przekonaniem.

Czym jest polityka?
Politykę planuje się i realizuje w danym kręgu
kulturowym, określonym językiem, w oparciu
o przyjęty na gruncie dominującej filozofii
sposób widzenia rzeczywistości w danej
dziedzinie, z wykorzystaniem zasobów
przeznaczonych na jej realizację, w którym
dają się określić modele funkcjonowania
jednostki w społeczeństwie, modele
funkcjonowania społeczeństwa, a także modele
instytucji publicznych determinujące priorytety
polityki społecznej…będące punktem wyjścia
dla projektowania i realizacji polityki.

Współczesne problemy i wyzwania socjalne wymuszają
reorganizację polityki społecznej / pomocy społecznej
•

Demografia

•

Przed nami pytania o :

•

Migracje i wielokulturowość

1. Skuteczność i efektywność tradycyjnego
państwa opiekuńczego

•

Bezrobocie i niskie zatrudnienie

2. O model instytucjonalny usług społecznych

•

Ubóstwo i wykluczenie społeczne

3. O najlepsze rozwiązania w polityce aktywizacji i
integracji społecznej

•

Pomoc i integracja społeczna
4. Poszukiwanie nowych paradygmatów i modeli

•

Edukacja

•

Równość szans (w tym gender)

•

Zdrowie i Niepełnosprawność

•

Starość i Opieka Długoterminowa

•

15
Stare i nowe patologie

5. Strategię Rozwoju Społecznego w Polsce,
Europie i na świecie
6. Możliwości wielopoziomowej współpracy i
partnerstwa międzysektorowego

Nowe paradygmaty polityki społecznej
 w kierunku większej współpracy
• Partycypacyjny a nie
resortowy model kreowania
polityki społecznej
• Wielopoziomowe
zarządzanie polityką
społeczną

• Państwo angażujące a nie
państwo dyscyplinujące

• Aktywna a nie pasywna polityka
społeczna

• Wielosektorowa i partnerska a
nie państwowa polityka
społeczna
• Samorządowa i obywatelska a
nie centralna polityka społeczna

• Zintegrowane usługi społeczne
• Państwo sieci a nie hierarchii
zamiast separatystycznych usług
lub świadczeń socjalnych
Neosolidarność 
Subsydiarność 
• Od opieki społecznej poprzez
Partnerstwo 
pomoc do integracji społecznej

Polityka Społeczna
Nadrzędny cel społeczny Strategii Europa 2020 (czyli
ograniczenia ubóstwa i wykluczenia społecznego) zainicjowana
„Europejska Platforma Przeciw Ubóstwu i Wykluczeniu
Społecznemu” – stanowiąca swoisty kompleksowy
program europejski, dążący do zapewnienia spójności
ekonomicznej, społecznej i terytorialnej, poprzez
podnoszenie świadomości oraz przestrzegania praw
podstawowych osób ubogich i społecznie
wykluczonych, umożliwiając im życie w godności i
aktywny udział w życiu społecznym

Proces przekazywania funkcji i zadań socjalnych
przez państwo
• Nisko satysfakcjonujący proces przejmowania przez podmioty
odpowiedzialności za kreowanie i realizację polityki społecznej

PAŃSTWO

SAMORZĄD TERYTORIALNY

ORGANIZACJE POZARZĄDOWE

SEKTOR PRYWATNY I GOSPODARKA SPOŁECZNA

RODZINA I GRUPY NIEFORMALNE

Wielosektorowość jako fundament do współpracy
w polityce społecznej (Grewiński 2009)
SEKTOR
PUBLICZNY

Unia
Europejska

Media

Państwo

Partie polityczne
Związki zawodowe, Zrzeszenia
Ruchy społeczne
Lobbyści i grupy interesu,
Eksperci, Grupy wsparcia
Konsorcja,
Partnerstwa wielosektorowe

Organizacje
pozarządowe

Rodziny
i grupy
dysfunkcyjne

Instytucje
biznesowe

SEKTOR
RYNKOWY

Samorząd
terytorialny

Gospodarka
społeczna

SEKTOR
OBYWATELSKI

Public Governance odpowiedzią na deficyt
współpracy?
•

Horyzontalne dzielenie się władzą ze społeczeństwem obywatelskim, społecznością
lokalną

•

Deliberatywne stosunki władza społeczeństwo

•

Partycypacyjny model organizacji wspólnoty lokalnej

•

Rozwój partnerstw wielosektorowych i networks

•

Wielopoziomowe zarządzanie i współdecydowanie obywateli na temat rozwoju
społeczności lokalnej (angażowanie obywateli w przygotowanie Strategii, programów,
projektów ich aktywny udział)

•

Decentralizacja pozioma, sieci i włączanie wszystkich zainteresowanych  Network
Governance

Rodzaje współpracy podmiotów PS
• Wewnątrzbranżowe  OPS, PCPR, ROPS itd..

• Wewnątrzsektorowe  w ramach sektora
publicznego ( z władzą, JST itd., z PSZ, OHP itd.)
• Zewnątrzsektorowe  z NGO’s, biznesem
Kościołem, uczelniami, innymi interesariuszami
• Lokalne, regionalne, krajowe, ponadnarodowe

Przykłady współpracy i partnerstwa międzysektorowe go
podmiotów pomocy i integracji społecznej

1.

Wspólne generowanie strategii społecznych i rozwiązywania
problemów społecznych

2.

Realizacja wspólnych programów i projektów  aktywna integracja
społeczna (POKL, FIO)

3.

Delegowanie zadań i usług przez JST do NGOs i innych sektorów

4.

Finansowanie i dotowanie zadań NGO’s (środki JST, rządowe)

5.

Włączanie aktywnych obywateli poprzez wolontariat

6.

Większa partycypacja samych beneficjentów (także empowerment)

7.

Wykorzystanie dobrych praktyk

8.

Wspólne generowanie innowacyjności społecznej i wartości dodanej

Strategie rozwiązywania problemów społecznych
.

Nadal wiele do zrobienia jeśli chodzi o partycypacyjny model kreowania
tych strategii
.

Wiele strategii pozostaje ciągle na papierze

Niska jakość wielu strategii
Brak świadomości decydentów i wyobraźni strategicznej z obszaru PS

Biska skuteczność i efektywność

Od współpracy przez partnerstwo
do integracji usług społecznych?
• Integracja usług polega na osiąganiu większej koordynacji różnorodnych
służb i świadczeń społecznych w celu poprawy skuteczności i dostępności
świadczeń.
• polega na współpracy, partnerstwie i współdziałaniu różnorodnych
podmiotów polityki społecznej.

• dzięki integracji usług uzyskuje się z jednej strony oszczędności w
wydatkach, z drugiej różnorodne grupy beneficjentów mają ułatwiony
dostęp do pełnej, kompleksowej pomocy społecznej.
• celem integracji usług społecznych jest to, aby klient w jednym miejscu
(na wzór „jednego okienka” przy zakładaniu nowej firmy) otrzymywał
kompleksowe wsparcie, odpowiadające jego różnorodnym potrzebom

Budowanie strategii
• Strategia to teoria i praktyka pokonywania przeciwnika bez
względu na to, czy jest nim bezrobocie, nędza czy faszyzm,
czy jedynie głupota i szkodliwe nawyki. Nie każdy jednak
plan ogólny, który określa jakiś cel, jest strategią.

• Strategia powinna być tak przygotowana, by nie tylko
określała cel, jakim jest rozwiązanie określonych problemów
społecznych (czyli np. poprawa sytuacji ludzi starych,
niepełnosprawnych lub zmiana na lepsze w zakresie
wybranych obszarów życia społecznego np. mieszkalnictwa).
Powinna też określać, w jaki sposób, jakimi drogami tę zmianę
można osiągnąć.

Strategia:

•
•
•
•

Strategia oparta jest na:
wyborze celu działania
wyborze kierunków i celów operacyjnych
koncentracji środków

Podstawowe dokumenty strategiczne
• Długookresowa Strategia Rozwoju Kraju „Polska 2030”;
• Średniookresowa Strategia Rozwoju Kraju „Polska
2020”;
• Strategia Rozwoju Regionalnego - Regionalne Strategie
Rozwoju Regionalnego (faza procedowania);
• Regionalna Strategia Polityki Społecznej;
• Powiatowa Strategia Rozwiązywania Problemów
Społecznych…
• Gminna Strategia Rozwiązywania Problemów
Społecznych…

Przełożenie na poziom krajowy celów
ogólnoeuropejskich
Nowe podejście strategiczne w realizacji polityki społecznej
wpisuje się w

Długookresową Strategię Rozwoju Kraju do 2030
roku.
- poczucie społecznej i indywidualnej odpowiedzialności za
zwalczanie ubóstwa i wykluczenia społecznego;
- umożliwienie działań odpowiadających na potrzeby grup
szczególnego ryzyka;
- modyfikacja systemów ochrony socjalnej, zapewniająca odpowiedni
poziom dochodów

Wyzwania stojące przed strategią regionalną
polityki społecznej

• Spięcie problemów będących wyzwaniem
strategii gminnych i regionalnych;
• Uwzględnienie interesów poszczególnych
instytucji i społeczności
• Uspołecznienie procesu tworzenia,
monitorowanie realizacji i modyfikacji
strategii regionalnej.

Podstawowe zasady strategii

• ekonomia sił i środków potrzebnych do
prowadzenia „walki” (ocena ilości i jakości
zasobów ludzkich, materialnych i finansowych
oraz ich rezerw na wypadek przedłużania się
działań lub konieczności ich intensyfikacji)
• zespolenie wysiłków (odnosi się to do organizacji i
sposobu przygotowań sił, tzn. ludzi, środków,
pieniędzy)
• zachowanie swobody działań w sytuacjach
krytycznych
• inicjatywa w sytuacjach nieprzewidzianych.

Metodologia budowania strategii

• Ze strategią ściśle łączy się taktyka. Rozumiana
jako metoda postępowania, umiejętność
„dozowania” sił i środków w sposób
odpowiedni do osiągnięcia zamierzonych w
strategii celów.

Zasady rządzące polityka społeczną
•
•
•
•
•
•
•
•

zasada pomocniczości,
zasada efektów odłożonych w czasie,
zasada szerokiego zasięgu skutków,
zasada akceptacji społecznej,
zasada kontroli społecznej,
zasada aktywności, zaangażowania społecznego,
zasada kompleksowości i sprzężenia zwrotnego,
zasada pozornego altruizmu (pomoc tzw.
osobom wykluczonym w interesie osób
niewykluczonych).

Schemat strategii

Na strategię składa się:
• diagnoza,
• cel strategiczny (ogólny),
• cele szczegółowe (operacyjne),
• metody realizacji celu,

Logiczne ramy strategii
wczoraj – dziś – jutro
diagnoza statystyki – problem, potrzeby, zasoby - harmonogram –cele - wizja

Drabina partycypacji społecznej
• Kreowanie świadomości
społecznej;

• Angażowanie
mieszkańców;

Uświadamianie podejmowanych
działań

Angażowanie mieszkańców w proces
aby uwzględnić ich punkt widzenia i
obawy

• Edukowanie społeczności
lokalnej;
Przekazywanie informacji dla lepszego
zrozumienia podejmowanych działań

• Zbieranie opinii;
Uzyskanie opinii społecznych na temat
problemów/ decyzji /alternatywnych
rzwiązań

• Partnerstwo.
Przekazanie podejmowania decyzji
grupom lub partnerom społecznym

Partycypacja społeczna
• Na pierwszym, najniższym, pułapie stosowane jest kształtowanie
świadomości społecznej poprzez pełną, regularną i obligatoryjną
informację o zamierzeniach władz - społeczność często posiada
jedynie wiedzę dotyczącą ogólnie formułowanych realizowanych
celów, podczas gdy należy prowadzić edukację zbiorowości, mogącą
prowadzić do internalizacji procesu (jego potencjalni uczestnicy,
nabywając wiedzę, przekonują się, poznają sposób i efektywność
prezentowanej metody).
• Na wyższym poziomie partycypacji społeczność może wyrażać
wątpliwości i korygować propozycje, tworząc opinie uwzględniane
przez realizatorów.
• Najwyższy poziom partycypacji i pełne partnerstwo następuje
jednak dopiero wtedy, gdy społeczność ma realny wpływ na proces
decyzyjny.

Niektóre tezy dokumentu „Polska 2030”
Raport Polska 2030 jest efektem prac Zespołu Doradców Strategicznych Prezesa
Rady Ministrów. Redaktorem naukowym opracowania jest minister Michał Boni.

Polska należy do tych państw członkowskich Unii Europejskiej, w
których istnieje największe zagrożenie ubóstwem. Zagrożenie
ubóstwem rośnie wraz z liczbą dzieci w gospodarstwach domowych.
Analiza sytuacji gospodarstw domowych pokazuje, że ubóstwo dzieci
jest nierozerwalnie związane z ubóstwem rodziców. Po okresie
wzrostu zagrożenia ubóstwem, w ostatnich latach
obserwowaliśmy poprawę sytuacji, choć rozprzestrzeniający
się także na Polskę światowy kryzys gospodarczy nie
pozostanie prawdopodobnie bez wpływu na ten pozytywny
kierunek przemian.
(warto zauważyć, iż treść dokumentu nie odnosi się do
możliwych stanów w przyszłości, np. nie przygotowuje Polski
do ewent. katastrofy finansowej, gospodarczej, bytowej...)

W perspektywie kolejnych kilkunastu lat zwiększy się zagrożenie
ubóstwem gospodarstw domowych z osobami starszymi.
Grupą szczególnie narażoną na ubóstwo są rodziny wielodzietne oraz
rodziny zamieszkujące na wsi.
Zagrożenie ubóstwem w Polsce ma charakter wyspowy.
Świadczenia rodzinne oraz związane z wykluczeniem
społecznym (w tym dodatki mieszkaniowe) są najlepiej
dystrybuowane pod względem wsparcia dla osób zagrożonych
ubóstwem.
Transfery społeczne udzielane w ramach wsparcia rodzin
zagrożonych ubóstwem (szczególnie mających dzieci) są na
bardzo niskim poziomie.

Jeśli do 2030 r. Polska ma stworzyć państwo nowoczesne nie tylko
w wymiarze ekonomicznym, lecz także społecznym, konieczna jest
daleko idąca rewizja obowiązującego obecnie modelu polityki
społecznej. Konieczne jest „przestawienie zwrotnicy”, tak aby z
jednej strony umożliwiać grupom społecznym, obecnie narażonym
na wykluczenie, integrację społeczną, z drugiej zaś przygotować
się na nowe oblicza wykluczenia, jakie będą pojawiać się w
kolejnych latach. Będzie się to jednak wiązało z odejściem od
obecnego modelu opartego na powszechności świadczeń na niskim
poziomie, jako alternatywy dla zatrudnienia, w kierunku modelu, w
którym kluczową rolę odgrywa świadczenie pracy, a być może także
ze zmianą z panoptycznego na empowermentowy model pomocy
społecznej wyrastający z poszanowania i ochrony godności człowieka
wymagającego wsparcia.

W ramach tak pojmowanej spójności społecznej wydobywanie
potencjałów osób z deficytami i dysfunkcjami polega przede
wszystkim na tworzeniu odpowiednich do tego warunków, np. na
usuwaniu barier w dostępie do rynku pracy, inwestycjach w edukację,
obejmowaniu większej liczby ludzi aktywnymi instrumentami
polityki społecznej, tworzeniu instytucjonalnych i dochodowych
systemów wsparcia. Kluczowe jest tu zapewnianie osobom
wykluczonym realnego dostępu do usług społecznych, aby z tego
tytułu nie traciły szans rozwoju. Sukces takiego podejścia nie jest
możliwy bez znalezienia konsensu między różnymi rodzajami
transferów społecznych. Pierwszeństwo mają formy wsparcia, które
zwiększają aktywność otrzymujących je beneficjentów, rozwiązują
rzeczywiste problemy i elastycznie reagują na zmianę sytuacji.
Oznacza to zmianę priorytetów, co spotka się z oporem beneficjentów
obecnie funkcjonującego systemu.

Pomoc Społeczna
Szczególne znaczenie mają inicjatywy z zakresu aktywnej
integracji, ułatwiania dostępu do niedrogich, trwałych
oraz wysokiej jakości usług społecznych, wspierania
instytucji otoczenia ekonomii społecznej oraz samych
instytucji ekonomii społecznej, służące aktywizacji
lokalnych społeczności, w tym w szczególności
społeczności marginalizowanych.
Dylemat - jak realizować te inicjatywy w obecnej sytuacji
gospodarczej Europy i podejmowanych programach
oszczędności budżetowych. Sytuacja ta generuje pytanie
o taki sposób wdrażania programów oszczędnościowych,
aby były zrównoważone, sprawiedliwie rozłożone oraz
aby chroniły grupy najsłabsze.
Jednym ze sposobów działania to rozwijanie
innowacyjnego podejścia do polityki społecznej.

Rola pomocy społecznej
Dlatego …
Niezbędne jest dążenie do uproszczenia zasad
korzystania z usług pomocy społecznej oraz
standaryzacja i poprawa ich jakości. Działania te
muszą zostać połączone ze wspieraniem aktywności
osób korzystających z pomocy społecznej oraz
zachętami do większego uczestnictwa w procesie
powrotu na rynek pracy.

Wyzwania pomocy społecznej
Pomoc społeczna w czasach kryzysów i zmian tradycyjnie
musi zmierzyć się z rolą systemu buforowego, przed którym
stawia się wyzwania zniwelowania negatywnych skutków
społeczno – ekonomicznych zaistniałej sytuacji
gospodarczej. Rola ta wymaga zarówno obsługi większej
liczby świadczeniobiorców, jak i poszerzenia katalogu
oferowanych świadczeń, usług i programów pomocy.
Sytuacja taka implikuje konieczność zwiększonych inwestycji
w sektor usług socjalnych, w tym kompleksowe wsparcie dla
kształcenia nowoczesnych kadr pomocy społecznej.

Wyzwania pomocy społecznej
Wyzwania demograficzne stanowią drugi filar czynników
implikujących nowoczesne podejście. Starzenie się
społeczeństwa będzie generować, w perspektywie roku 2020,
wyzwania związane z dynamicznie rosnącą liczbą osób w
podeszłym wieku. Sytuacja ta powinna być traktowana nie jako
zagrożenie dla wielu sfer życia gospodarczego i społecznego, ale
jako konieczność rozwoju niosąca ze sobą potencjał rozwojowy
np. rozwój nowych sektorów usług czy aktywność osób starszych.
Oznacza to konieczność z jednej strony zbudowania systemu
wspierającego osoby starsze w decyzji o pozostaniu aktywnym
społecznie i zawodowo, a z drugiej rozwoju różnego rodzaju
usług przeznaczonych dla osób starszych z ograniczoną
samodzielnością i niesamodzielnych min. usług opieki
długoterminowej;

…

W celu poprawy jakości i poziomu życia osób
starszych dla godnego starzenia się należy
podejmować działania umożliwiające
zagospodarowanie potencjału społecznozawodowego osób starszych, dla pełnienia przez
nich ról społecznych w życiu publicznym.
(rozwój zróżnicowanych form aktywności społecznej,
upowszechnianie wolontariatu, partycypacji w procesach
decyzyjnych, zwiększenie dostępności do usług społecznych).

Kontynuacja działań
– Wspieranie osób w ich integracji społecznej i
aktywności;
– Dostarczanie narzędzi dla integracji;
– Indywidualne podejście / Oferta dostosowana do
specyficznych potrzeb; upowszechnianie kontraktów
socjalnych; przerywanie „dziedziczenia” biedy i
bierności;
– Zwiększanie kooperacji pomoc społecznej z rynkiem
pracy.

Pomoc społeczna

• Zmiany wewnątrz pomocy społecznej
• nowe podejście do klienta pomocy społecznej,
• Prace nad nowym modelem pomocy społecznej

• Zmiany w otoczeniu pomocy społecznej
• Prace nad modyfikowaniem podejścia do osób
pozostających bez pracy (zmiany po stronie
instrumentów rynku pracy
• Wyodrębnienie polityki senioralnej

Ostatnie zmiany... Wzmocnienie przepisów dotyczących współdziałania

• Brak współdziałania z pracownikiem socjalnym w
rozwiązywaniu trudnej sytuacji życiowej, odmowa
zawarcia kontraktu socjalnego, niedotrzymanie jego
postanowień, nieuzasadniona odmowa podjęcia
zatrudnienia przez osobę bezrobotną, odmowa
podjęcia leczenia odwykowego może stanowić
podstawę do nieudzielenia pomocy;

...
• Ocena zasobów pomocy społecznej w oparciu o
analizę lokalnej sytuacji społecznej i
demograficznej dokonywana przez samorządy;
• Sporządzanie przez oceny województwa,
uwzględniającej kwestie i problemy społeczne
wynikające z przyjętej strategii

Budowanie pomostów
• Pobieranie zasiłku okresowego niezależnie od
posiadanego dochodu w sytuacji gdy osoba
podejmuje zatrudnienie,
(wprowadzenie okresu przejściowego dla osób, które
podejmują próbę zmiany swojej sytuacji życiowej) –
przez 2 miesiące nie częściej niż raz na dwa lata.

• Przyznawanie zasiłku celowego na realizację
postanowień kontraktu socjalnego.
• Tworzenie zespołów pracy socjalnej i integracji
społecznej.

Nowe kryteria uprawniające do świadczeń

• Od 1 października w pomocy społecznej
obowiązują nowe kryteria dochodowe
- 542 złote dla osoby samotnie
gospodarującej;
- 456 złotych na osobę w rodzinie.
Spowoduje to wejście do pomocy społecznej nowych klientów,
nie posiadających do tej pory uprawnień do świadczeń.

Nowe wyzwania

• Wzmacnianie kooperacji pomiędzy
powiatowymi urzędami pracy a ośrodkami
pomocy społecznej;
• Podniesienie skuteczności instrumentów i
narzędzi służących aktywnej integracji i
powrotowi na rynek pracy


Slide 22

Metodologia wspierania rozwoju społecznego
w kontekście wdrażania wojewódzkiej
strategii polityki społecznej – uwzględniająca
partycypacyjne uczestnictwo w procesie
Zuzanna Grabusińska
Białystok grudzień 2012 r.

Plan wystąpienia

• - strategie –priorytetowe zadania wynikające z
uzewnętrzniających się kwestii społecznych –
wielosektorowość polityki społecznej
• - strategia rozwoju regionalnego ;
• - obszary negocjacji ze strona rządową;
• - partycypacja procesu tworzenia i realizacji strategii;
• - realizacja strategii z punktu widzenia zadań pomocy
i integracji społecznej- aktywna integracja społeczna,
niwelowanie procesu wykluczenia społecznego.

Polityka społeczna
Szeroko zdefiniowana polityka społeczna stanowi
kluczowy element wszelkich działań państwa i jego
instytucji, mających na celu kształtowanie warunków
życia społeczeństwa oraz służących realizacji zasady
sprawiedliwości społecznej. Dążąc do osiągnięcia jak
największej skuteczności działań publicznych w tej
sferze należy traktować politykę społeczną na zasadach
równości, komplementarności i synergii z polityką
gospodarczą.

Jednocześnie polityka społeczna tradycyjnie jest
kształtowana w odpowiedzi na aktualne oraz
prognozowane kwestie społeczne. Tym samym
polityka społeczna nabiera coraz większego znaczenia
w obliczu wyzwań społeczno – gospodarczych,
określanych przede wszystkim przez pryzmat zmian
demograficznych oraz kryzysu ekonomicznego.

Polityka społeczna

Polska polityka społeczna, realizując cele
związane z budowaniem dobrostanu
społeczeństwa polskiego, wpisuje się
jednocześnie w proces wdrażania europejskiej
polityki społecznej.

Polityka społeczna

Polska polityka społeczna, realizując cele
związane z budowaniem dobrostanu
społeczeństwa polskiego, wpisuje się
jednocześnie w proces wdrażania europejskiej
polityki społecznej.

Polityka Społeczna

Główne kierunki strategiczne polityk Unii
Europejskiej, w tym szeroko rozumianej polityki
społecznej, zostały określone w Strategii „Europa
2020”,która jest nowym, długookresowym
programem rozwoju społeczno-gospodarczego
UE, zastępując obowiązującą od 2000 r.,
zmodyfikowaną pięć lat później, Strategię
Lizbońską

Polityka Społeczna
Strategia „Europa 2020” znaczną wagę przykłada do
wyzwań związanych z poprawą warunków życia i pracy
obywateli UE, a zwłaszcza podniesienia poziomu i
jakości zatrudnienia oraz ograniczenia ubóstwa i
wykluczenia społecznego. Jednocześnie nie rezygnuje z
przyjętego w Lizbonie generalnego celu modernizacji w
kierunku innowacyjnej gospodarki opartej na wiedzy.

Polityka Społeczna
Strategia „Europa 2020” znaczną wagę przykłada do
wyzwań związanych z poprawą warunków życia i pracy
obywateli UE, a zwłaszcza podniesienia poziomu i
jakości zatrudnienia oraz ograniczenia ubóstwa i
wykluczenia społecznego. Jednocześnie nie rezygnuje z
przyjętego w Lizbonie generalnego celu modernizacji w
kierunku innowacyjnej gospodarki opartej na wiedzy.

Aktualna polityka społeczna
W celu osiągnięcia powyższych wyzwań zaproponowano trzy
podstawowe, wzajemnie wzmacniające się priorytety :
• wzrost inteligentny – rozwój oparty na wiedzy i innowacjach,
• wzrost zrównoważony – promowanie gospodarki efektywniej
wykorzystującej zasoby, przyjaznej środowisku, a zarazem
konkurencyjnej,
• wzrost sprzyjający włączeniu społecznemu (wzrost
integrujący społecznie) – wzmacnianie gospodarki
charakteryzującej się wysokim zatrudnieniem oraz spójnością
ekonomiczną, społeczną i terytorialną.

Otwarta metoda koordynacji
Strategia Europa 2020 wyznacza konkretne cele ilościowe,
umożliwiające monitorowanie postępów w realizacji ww.
priorytetów. Dwa z tych celów dotyczą bezpośrednio polityki
zatrudnienia i polityki społecznej, tj.:
• osiągnięcie wskaźnika zatrudnienia kobiet i mężczyzn w wieku
20-64 lat na poziomie 75%;
• wspieranie integracji społecznej, szczególnie poprzez redukcję
ubóstwa, zmierzając do wydźwignięcia z ubóstwa lub
wykluczenia społecznego 20 milionów obywateli UE.

Cele nadrzędne OMK dla zabezpieczenia społecznego i
integracji społecznej powinny promować:

spójność społeczna, równość mężczyzn i kobiet
oraz równość szans wszystkich obywateli;
koordynację podejmowanych działań z celami
Strategii Lizbońskiej oraz celami Strategii
Zrównoważonego Rozwoju UE;
Dobre rządzenie, przejrzystość i zaangażowanie
wszelkich podmiotów w projektowanie, wdrażanie i
monitorowanie polityki
1)„...Gdy mówimy o aktywnej integracji, to należy przez to rozumieć nasze aktywne podejście
proponujące szereg rozmaitych i nieszablonowych działań (czy tylko pomocy społecznej? JG)
obejmujących całokształt potencjału człowieka, a nie wyłącznie kwestię zatrudnienia. Z drugiej zaś
strony, aktywna integracja zakłada pełną aktywność człowieka w tym procesie...) – Cezary
Miżejewski „Aktywna integracja - nowa formuła pomocy społecznej”
http://zalaczniki.ops.pl/dz1/aktywna_integracja2009.doc.

Modernizacja społeczeństwa (rozumianego jako ogół ludzi
pozostających we wzajemnych stosunkach
wynikających z warunków życia, podziału pracy i
udziału w życiu kulturalnym; też: ogół obywateli
danego okręgu, miasta itp.) definiowana przez
polityków obejmuje m.in. projektowanie i realizację
polityk społecznych. Możemy się jej biernie przyglądać i
być traktowanymi jak zasoby, przedmioty, jak petenci.
Ale możemy stać się również podmiotami tych zmian
organizując się w ramach społeczeństwa obywatelskiego i
uczestnicząc w procesach politycznych. Możemy, choć nie
znaczy, że musimy być podmiotami świadomymi,
gotowymi wziąć sprawy w swoje ręce, ze swoją wizją,
pasją i przekonaniem.

Czym jest polityka?
Politykę planuje się i realizuje w danym kręgu
kulturowym, określonym językiem, w oparciu
o przyjęty na gruncie dominującej filozofii
sposób widzenia rzeczywistości w danej
dziedzinie, z wykorzystaniem zasobów
przeznaczonych na jej realizację, w którym
dają się określić modele funkcjonowania
jednostki w społeczeństwie, modele
funkcjonowania społeczeństwa, a także modele
instytucji publicznych determinujące priorytety
polityki społecznej…będące punktem wyjścia
dla projektowania i realizacji polityki.

Współczesne problemy i wyzwania socjalne wymuszają
reorganizację polityki społecznej / pomocy społecznej
•

Demografia

•

Przed nami pytania o :

•

Migracje i wielokulturowość

1. Skuteczność i efektywność tradycyjnego
państwa opiekuńczego

•

Bezrobocie i niskie zatrudnienie

2. O model instytucjonalny usług społecznych

•

Ubóstwo i wykluczenie społeczne

3. O najlepsze rozwiązania w polityce aktywizacji i
integracji społecznej

•

Pomoc i integracja społeczna
4. Poszukiwanie nowych paradygmatów i modeli

•

Edukacja

•

Równość szans (w tym gender)

•

Zdrowie i Niepełnosprawność

•

Starość i Opieka Długoterminowa

•

15
Stare i nowe patologie

5. Strategię Rozwoju Społecznego w Polsce,
Europie i na świecie
6. Możliwości wielopoziomowej współpracy i
partnerstwa międzysektorowego

Nowe paradygmaty polityki społecznej
 w kierunku większej współpracy
• Partycypacyjny a nie
resortowy model kreowania
polityki społecznej
• Wielopoziomowe
zarządzanie polityką
społeczną

• Państwo angażujące a nie
państwo dyscyplinujące

• Aktywna a nie pasywna polityka
społeczna

• Wielosektorowa i partnerska a
nie państwowa polityka
społeczna
• Samorządowa i obywatelska a
nie centralna polityka społeczna

• Zintegrowane usługi społeczne
• Państwo sieci a nie hierarchii
zamiast separatystycznych usług
lub świadczeń socjalnych
Neosolidarność 
Subsydiarność 
• Od opieki społecznej poprzez
Partnerstwo 
pomoc do integracji społecznej

Polityka Społeczna
Nadrzędny cel społeczny Strategii Europa 2020 (czyli
ograniczenia ubóstwa i wykluczenia społecznego) zainicjowana
„Europejska Platforma Przeciw Ubóstwu i Wykluczeniu
Społecznemu” – stanowiąca swoisty kompleksowy
program europejski, dążący do zapewnienia spójności
ekonomicznej, społecznej i terytorialnej, poprzez
podnoszenie świadomości oraz przestrzegania praw
podstawowych osób ubogich i społecznie
wykluczonych, umożliwiając im życie w godności i
aktywny udział w życiu społecznym

Proces przekazywania funkcji i zadań socjalnych
przez państwo
• Nisko satysfakcjonujący proces przejmowania przez podmioty
odpowiedzialności za kreowanie i realizację polityki społecznej

PAŃSTWO

SAMORZĄD TERYTORIALNY

ORGANIZACJE POZARZĄDOWE

SEKTOR PRYWATNY I GOSPODARKA SPOŁECZNA

RODZINA I GRUPY NIEFORMALNE

Wielosektorowość jako fundament do współpracy
w polityce społecznej (Grewiński 2009)
SEKTOR
PUBLICZNY

Unia
Europejska

Media

Państwo

Partie polityczne
Związki zawodowe, Zrzeszenia
Ruchy społeczne
Lobbyści i grupy interesu,
Eksperci, Grupy wsparcia
Konsorcja,
Partnerstwa wielosektorowe

Organizacje
pozarządowe

Rodziny
i grupy
dysfunkcyjne

Instytucje
biznesowe

SEKTOR
RYNKOWY

Samorząd
terytorialny

Gospodarka
społeczna

SEKTOR
OBYWATELSKI

Public Governance odpowiedzią na deficyt
współpracy?
•

Horyzontalne dzielenie się władzą ze społeczeństwem obywatelskim, społecznością
lokalną

•

Deliberatywne stosunki władza społeczeństwo

•

Partycypacyjny model organizacji wspólnoty lokalnej

•

Rozwój partnerstw wielosektorowych i networks

•

Wielopoziomowe zarządzanie i współdecydowanie obywateli na temat rozwoju
społeczności lokalnej (angażowanie obywateli w przygotowanie Strategii, programów,
projektów ich aktywny udział)

•

Decentralizacja pozioma, sieci i włączanie wszystkich zainteresowanych  Network
Governance

Rodzaje współpracy podmiotów PS
• Wewnątrzbranżowe  OPS, PCPR, ROPS itd..

• Wewnątrzsektorowe  w ramach sektora
publicznego ( z władzą, JST itd., z PSZ, OHP itd.)
• Zewnątrzsektorowe  z NGO’s, biznesem
Kościołem, uczelniami, innymi interesariuszami
• Lokalne, regionalne, krajowe, ponadnarodowe

Przykłady współpracy i partnerstwa międzysektorowe go
podmiotów pomocy i integracji społecznej

1.

Wspólne generowanie strategii społecznych i rozwiązywania
problemów społecznych

2.

Realizacja wspólnych programów i projektów  aktywna integracja
społeczna (POKL, FIO)

3.

Delegowanie zadań i usług przez JST do NGOs i innych sektorów

4.

Finansowanie i dotowanie zadań NGO’s (środki JST, rządowe)

5.

Włączanie aktywnych obywateli poprzez wolontariat

6.

Większa partycypacja samych beneficjentów (także empowerment)

7.

Wykorzystanie dobrych praktyk

8.

Wspólne generowanie innowacyjności społecznej i wartości dodanej

Strategie rozwiązywania problemów społecznych
.

Nadal wiele do zrobienia jeśli chodzi o partycypacyjny model kreowania
tych strategii
.

Wiele strategii pozostaje ciągle na papierze

Niska jakość wielu strategii
Brak świadomości decydentów i wyobraźni strategicznej z obszaru PS

Biska skuteczność i efektywność

Od współpracy przez partnerstwo
do integracji usług społecznych?
• Integracja usług polega na osiąganiu większej koordynacji różnorodnych
służb i świadczeń społecznych w celu poprawy skuteczności i dostępności
świadczeń.
• polega na współpracy, partnerstwie i współdziałaniu różnorodnych
podmiotów polityki społecznej.

• dzięki integracji usług uzyskuje się z jednej strony oszczędności w
wydatkach, z drugiej różnorodne grupy beneficjentów mają ułatwiony
dostęp do pełnej, kompleksowej pomocy społecznej.
• celem integracji usług społecznych jest to, aby klient w jednym miejscu
(na wzór „jednego okienka” przy zakładaniu nowej firmy) otrzymywał
kompleksowe wsparcie, odpowiadające jego różnorodnym potrzebom

Budowanie strategii
• Strategia to teoria i praktyka pokonywania przeciwnika bez
względu na to, czy jest nim bezrobocie, nędza czy faszyzm,
czy jedynie głupota i szkodliwe nawyki. Nie każdy jednak
plan ogólny, który określa jakiś cel, jest strategią.

• Strategia powinna być tak przygotowana, by nie tylko
określała cel, jakim jest rozwiązanie określonych problemów
społecznych (czyli np. poprawa sytuacji ludzi starych,
niepełnosprawnych lub zmiana na lepsze w zakresie
wybranych obszarów życia społecznego np. mieszkalnictwa).
Powinna też określać, w jaki sposób, jakimi drogami tę zmianę
można osiągnąć.

Strategia:

•
•
•
•

Strategia oparta jest na:
wyborze celu działania
wyborze kierunków i celów operacyjnych
koncentracji środków

Podstawowe dokumenty strategiczne
• Długookresowa Strategia Rozwoju Kraju „Polska 2030”;
• Średniookresowa Strategia Rozwoju Kraju „Polska
2020”;
• Strategia Rozwoju Regionalnego - Regionalne Strategie
Rozwoju Regionalnego (faza procedowania);
• Regionalna Strategia Polityki Społecznej;
• Powiatowa Strategia Rozwiązywania Problemów
Społecznych…
• Gminna Strategia Rozwiązywania Problemów
Społecznych…

Przełożenie na poziom krajowy celów
ogólnoeuropejskich
Nowe podejście strategiczne w realizacji polityki społecznej
wpisuje się w

Długookresową Strategię Rozwoju Kraju do 2030
roku.
- poczucie społecznej i indywidualnej odpowiedzialności za
zwalczanie ubóstwa i wykluczenia społecznego;
- umożliwienie działań odpowiadających na potrzeby grup
szczególnego ryzyka;
- modyfikacja systemów ochrony socjalnej, zapewniająca odpowiedni
poziom dochodów

Wyzwania stojące przed strategią regionalną
polityki społecznej

• Spięcie problemów będących wyzwaniem
strategii gminnych i regionalnych;
• Uwzględnienie interesów poszczególnych
instytucji i społeczności
• Uspołecznienie procesu tworzenia,
monitorowanie realizacji i modyfikacji
strategii regionalnej.

Podstawowe zasady strategii

• ekonomia sił i środków potrzebnych do
prowadzenia „walki” (ocena ilości i jakości
zasobów ludzkich, materialnych i finansowych
oraz ich rezerw na wypadek przedłużania się
działań lub konieczności ich intensyfikacji)
• zespolenie wysiłków (odnosi się to do organizacji i
sposobu przygotowań sił, tzn. ludzi, środków,
pieniędzy)
• zachowanie swobody działań w sytuacjach
krytycznych
• inicjatywa w sytuacjach nieprzewidzianych.

Metodologia budowania strategii

• Ze strategią ściśle łączy się taktyka. Rozumiana
jako metoda postępowania, umiejętność
„dozowania” sił i środków w sposób
odpowiedni do osiągnięcia zamierzonych w
strategii celów.

Zasady rządzące polityka społeczną
•
•
•
•
•
•
•
•

zasada pomocniczości,
zasada efektów odłożonych w czasie,
zasada szerokiego zasięgu skutków,
zasada akceptacji społecznej,
zasada kontroli społecznej,
zasada aktywności, zaangażowania społecznego,
zasada kompleksowości i sprzężenia zwrotnego,
zasada pozornego altruizmu (pomoc tzw.
osobom wykluczonym w interesie osób
niewykluczonych).

Schemat strategii

Na strategię składa się:
• diagnoza,
• cel strategiczny (ogólny),
• cele szczegółowe (operacyjne),
• metody realizacji celu,

Logiczne ramy strategii
wczoraj – dziś – jutro
diagnoza statystyki – problem, potrzeby, zasoby - harmonogram –cele - wizja

Drabina partycypacji społecznej
• Kreowanie świadomości
społecznej;

• Angażowanie
mieszkańców;

Uświadamianie podejmowanych
działań

Angażowanie mieszkańców w proces
aby uwzględnić ich punkt widzenia i
obawy

• Edukowanie społeczności
lokalnej;
Przekazywanie informacji dla lepszego
zrozumienia podejmowanych działań

• Zbieranie opinii;
Uzyskanie opinii społecznych na temat
problemów/ decyzji /alternatywnych
rzwiązań

• Partnerstwo.
Przekazanie podejmowania decyzji
grupom lub partnerom społecznym

Partycypacja społeczna
• Na pierwszym, najniższym, pułapie stosowane jest kształtowanie
świadomości społecznej poprzez pełną, regularną i obligatoryjną
informację o zamierzeniach władz - społeczność często posiada
jedynie wiedzę dotyczącą ogólnie formułowanych realizowanych
celów, podczas gdy należy prowadzić edukację zbiorowości, mogącą
prowadzić do internalizacji procesu (jego potencjalni uczestnicy,
nabywając wiedzę, przekonują się, poznają sposób i efektywność
prezentowanej metody).
• Na wyższym poziomie partycypacji społeczność może wyrażać
wątpliwości i korygować propozycje, tworząc opinie uwzględniane
przez realizatorów.
• Najwyższy poziom partycypacji i pełne partnerstwo następuje
jednak dopiero wtedy, gdy społeczność ma realny wpływ na proces
decyzyjny.

Niektóre tezy dokumentu „Polska 2030”
Raport Polska 2030 jest efektem prac Zespołu Doradców Strategicznych Prezesa
Rady Ministrów. Redaktorem naukowym opracowania jest minister Michał Boni.

Polska należy do tych państw członkowskich Unii Europejskiej, w
których istnieje największe zagrożenie ubóstwem. Zagrożenie
ubóstwem rośnie wraz z liczbą dzieci w gospodarstwach domowych.
Analiza sytuacji gospodarstw domowych pokazuje, że ubóstwo dzieci
jest nierozerwalnie związane z ubóstwem rodziców. Po okresie
wzrostu zagrożenia ubóstwem, w ostatnich latach
obserwowaliśmy poprawę sytuacji, choć rozprzestrzeniający
się także na Polskę światowy kryzys gospodarczy nie
pozostanie prawdopodobnie bez wpływu na ten pozytywny
kierunek przemian.
(warto zauważyć, iż treść dokumentu nie odnosi się do
możliwych stanów w przyszłości, np. nie przygotowuje Polski
do ewent. katastrofy finansowej, gospodarczej, bytowej...)

W perspektywie kolejnych kilkunastu lat zwiększy się zagrożenie
ubóstwem gospodarstw domowych z osobami starszymi.
Grupą szczególnie narażoną na ubóstwo są rodziny wielodzietne oraz
rodziny zamieszkujące na wsi.
Zagrożenie ubóstwem w Polsce ma charakter wyspowy.
Świadczenia rodzinne oraz związane z wykluczeniem
społecznym (w tym dodatki mieszkaniowe) są najlepiej
dystrybuowane pod względem wsparcia dla osób zagrożonych
ubóstwem.
Transfery społeczne udzielane w ramach wsparcia rodzin
zagrożonych ubóstwem (szczególnie mających dzieci) są na
bardzo niskim poziomie.

Jeśli do 2030 r. Polska ma stworzyć państwo nowoczesne nie tylko
w wymiarze ekonomicznym, lecz także społecznym, konieczna jest
daleko idąca rewizja obowiązującego obecnie modelu polityki
społecznej. Konieczne jest „przestawienie zwrotnicy”, tak aby z
jednej strony umożliwiać grupom społecznym, obecnie narażonym
na wykluczenie, integrację społeczną, z drugiej zaś przygotować
się na nowe oblicza wykluczenia, jakie będą pojawiać się w
kolejnych latach. Będzie się to jednak wiązało z odejściem od
obecnego modelu opartego na powszechności świadczeń na niskim
poziomie, jako alternatywy dla zatrudnienia, w kierunku modelu, w
którym kluczową rolę odgrywa świadczenie pracy, a być może także
ze zmianą z panoptycznego na empowermentowy model pomocy
społecznej wyrastający z poszanowania i ochrony godności człowieka
wymagającego wsparcia.

W ramach tak pojmowanej spójności społecznej wydobywanie
potencjałów osób z deficytami i dysfunkcjami polega przede
wszystkim na tworzeniu odpowiednich do tego warunków, np. na
usuwaniu barier w dostępie do rynku pracy, inwestycjach w edukację,
obejmowaniu większej liczby ludzi aktywnymi instrumentami
polityki społecznej, tworzeniu instytucjonalnych i dochodowych
systemów wsparcia. Kluczowe jest tu zapewnianie osobom
wykluczonym realnego dostępu do usług społecznych, aby z tego
tytułu nie traciły szans rozwoju. Sukces takiego podejścia nie jest
możliwy bez znalezienia konsensu między różnymi rodzajami
transferów społecznych. Pierwszeństwo mają formy wsparcia, które
zwiększają aktywność otrzymujących je beneficjentów, rozwiązują
rzeczywiste problemy i elastycznie reagują na zmianę sytuacji.
Oznacza to zmianę priorytetów, co spotka się z oporem beneficjentów
obecnie funkcjonującego systemu.

Pomoc Społeczna
Szczególne znaczenie mają inicjatywy z zakresu aktywnej
integracji, ułatwiania dostępu do niedrogich, trwałych
oraz wysokiej jakości usług społecznych, wspierania
instytucji otoczenia ekonomii społecznej oraz samych
instytucji ekonomii społecznej, służące aktywizacji
lokalnych społeczności, w tym w szczególności
społeczności marginalizowanych.
Dylemat - jak realizować te inicjatywy w obecnej sytuacji
gospodarczej Europy i podejmowanych programach
oszczędności budżetowych. Sytuacja ta generuje pytanie
o taki sposób wdrażania programów oszczędnościowych,
aby były zrównoważone, sprawiedliwie rozłożone oraz
aby chroniły grupy najsłabsze.
Jednym ze sposobów działania to rozwijanie
innowacyjnego podejścia do polityki społecznej.

Rola pomocy społecznej
Dlatego …
Niezbędne jest dążenie do uproszczenia zasad
korzystania z usług pomocy społecznej oraz
standaryzacja i poprawa ich jakości. Działania te
muszą zostać połączone ze wspieraniem aktywności
osób korzystających z pomocy społecznej oraz
zachętami do większego uczestnictwa w procesie
powrotu na rynek pracy.

Wyzwania pomocy społecznej
Pomoc społeczna w czasach kryzysów i zmian tradycyjnie
musi zmierzyć się z rolą systemu buforowego, przed którym
stawia się wyzwania zniwelowania negatywnych skutków
społeczno – ekonomicznych zaistniałej sytuacji
gospodarczej. Rola ta wymaga zarówno obsługi większej
liczby świadczeniobiorców, jak i poszerzenia katalogu
oferowanych świadczeń, usług i programów pomocy.
Sytuacja taka implikuje konieczność zwiększonych inwestycji
w sektor usług socjalnych, w tym kompleksowe wsparcie dla
kształcenia nowoczesnych kadr pomocy społecznej.

Wyzwania pomocy społecznej
Wyzwania demograficzne stanowią drugi filar czynników
implikujących nowoczesne podejście. Starzenie się
społeczeństwa będzie generować, w perspektywie roku 2020,
wyzwania związane z dynamicznie rosnącą liczbą osób w
podeszłym wieku. Sytuacja ta powinna być traktowana nie jako
zagrożenie dla wielu sfer życia gospodarczego i społecznego, ale
jako konieczność rozwoju niosąca ze sobą potencjał rozwojowy
np. rozwój nowych sektorów usług czy aktywność osób starszych.
Oznacza to konieczność z jednej strony zbudowania systemu
wspierającego osoby starsze w decyzji o pozostaniu aktywnym
społecznie i zawodowo, a z drugiej rozwoju różnego rodzaju
usług przeznaczonych dla osób starszych z ograniczoną
samodzielnością i niesamodzielnych min. usług opieki
długoterminowej;

…

W celu poprawy jakości i poziomu życia osób
starszych dla godnego starzenia się należy
podejmować działania umożliwiające
zagospodarowanie potencjału społecznozawodowego osób starszych, dla pełnienia przez
nich ról społecznych w życiu publicznym.
(rozwój zróżnicowanych form aktywności społecznej,
upowszechnianie wolontariatu, partycypacji w procesach
decyzyjnych, zwiększenie dostępności do usług społecznych).

Kontynuacja działań
– Wspieranie osób w ich integracji społecznej i
aktywności;
– Dostarczanie narzędzi dla integracji;
– Indywidualne podejście / Oferta dostosowana do
specyficznych potrzeb; upowszechnianie kontraktów
socjalnych; przerywanie „dziedziczenia” biedy i
bierności;
– Zwiększanie kooperacji pomoc społecznej z rynkiem
pracy.

Pomoc społeczna

• Zmiany wewnątrz pomocy społecznej
• nowe podejście do klienta pomocy społecznej,
• Prace nad nowym modelem pomocy społecznej

• Zmiany w otoczeniu pomocy społecznej
• Prace nad modyfikowaniem podejścia do osób
pozostających bez pracy (zmiany po stronie
instrumentów rynku pracy
• Wyodrębnienie polityki senioralnej

Ostatnie zmiany... Wzmocnienie przepisów dotyczących współdziałania

• Brak współdziałania z pracownikiem socjalnym w
rozwiązywaniu trudnej sytuacji życiowej, odmowa
zawarcia kontraktu socjalnego, niedotrzymanie jego
postanowień, nieuzasadniona odmowa podjęcia
zatrudnienia przez osobę bezrobotną, odmowa
podjęcia leczenia odwykowego może stanowić
podstawę do nieudzielenia pomocy;

...
• Ocena zasobów pomocy społecznej w oparciu o
analizę lokalnej sytuacji społecznej i
demograficznej dokonywana przez samorządy;
• Sporządzanie przez oceny województwa,
uwzględniającej kwestie i problemy społeczne
wynikające z przyjętej strategii

Budowanie pomostów
• Pobieranie zasiłku okresowego niezależnie od
posiadanego dochodu w sytuacji gdy osoba
podejmuje zatrudnienie,
(wprowadzenie okresu przejściowego dla osób, które
podejmują próbę zmiany swojej sytuacji życiowej) –
przez 2 miesiące nie częściej niż raz na dwa lata.

• Przyznawanie zasiłku celowego na realizację
postanowień kontraktu socjalnego.
• Tworzenie zespołów pracy socjalnej i integracji
społecznej.

Nowe kryteria uprawniające do świadczeń

• Od 1 października w pomocy społecznej
obowiązują nowe kryteria dochodowe
- 542 złote dla osoby samotnie
gospodarującej;
- 456 złotych na osobę w rodzinie.
Spowoduje to wejście do pomocy społecznej nowych klientów,
nie posiadających do tej pory uprawnień do świadczeń.

Nowe wyzwania

• Wzmacnianie kooperacji pomiędzy
powiatowymi urzędami pracy a ośrodkami
pomocy społecznej;
• Podniesienie skuteczności instrumentów i
narzędzi służących aktywnej integracji i
powrotowi na rynek pracy


Slide 23

Metodologia wspierania rozwoju społecznego
w kontekście wdrażania wojewódzkiej
strategii polityki społecznej – uwzględniająca
partycypacyjne uczestnictwo w procesie
Zuzanna Grabusińska
Białystok grudzień 2012 r.

Plan wystąpienia

• - strategie –priorytetowe zadania wynikające z
uzewnętrzniających się kwestii społecznych –
wielosektorowość polityki społecznej
• - strategia rozwoju regionalnego ;
• - obszary negocjacji ze strona rządową;
• - partycypacja procesu tworzenia i realizacji strategii;
• - realizacja strategii z punktu widzenia zadań pomocy
i integracji społecznej- aktywna integracja społeczna,
niwelowanie procesu wykluczenia społecznego.

Polityka społeczna
Szeroko zdefiniowana polityka społeczna stanowi
kluczowy element wszelkich działań państwa i jego
instytucji, mających na celu kształtowanie warunków
życia społeczeństwa oraz służących realizacji zasady
sprawiedliwości społecznej. Dążąc do osiągnięcia jak
największej skuteczności działań publicznych w tej
sferze należy traktować politykę społeczną na zasadach
równości, komplementarności i synergii z polityką
gospodarczą.

Jednocześnie polityka społeczna tradycyjnie jest
kształtowana w odpowiedzi na aktualne oraz
prognozowane kwestie społeczne. Tym samym
polityka społeczna nabiera coraz większego znaczenia
w obliczu wyzwań społeczno – gospodarczych,
określanych przede wszystkim przez pryzmat zmian
demograficznych oraz kryzysu ekonomicznego.

Polityka społeczna

Polska polityka społeczna, realizując cele
związane z budowaniem dobrostanu
społeczeństwa polskiego, wpisuje się
jednocześnie w proces wdrażania europejskiej
polityki społecznej.

Polityka społeczna

Polska polityka społeczna, realizując cele
związane z budowaniem dobrostanu
społeczeństwa polskiego, wpisuje się
jednocześnie w proces wdrażania europejskiej
polityki społecznej.

Polityka Społeczna

Główne kierunki strategiczne polityk Unii
Europejskiej, w tym szeroko rozumianej polityki
społecznej, zostały określone w Strategii „Europa
2020”,która jest nowym, długookresowym
programem rozwoju społeczno-gospodarczego
UE, zastępując obowiązującą od 2000 r.,
zmodyfikowaną pięć lat później, Strategię
Lizbońską

Polityka Społeczna
Strategia „Europa 2020” znaczną wagę przykłada do
wyzwań związanych z poprawą warunków życia i pracy
obywateli UE, a zwłaszcza podniesienia poziomu i
jakości zatrudnienia oraz ograniczenia ubóstwa i
wykluczenia społecznego. Jednocześnie nie rezygnuje z
przyjętego w Lizbonie generalnego celu modernizacji w
kierunku innowacyjnej gospodarki opartej na wiedzy.

Polityka Społeczna
Strategia „Europa 2020” znaczną wagę przykłada do
wyzwań związanych z poprawą warunków życia i pracy
obywateli UE, a zwłaszcza podniesienia poziomu i
jakości zatrudnienia oraz ograniczenia ubóstwa i
wykluczenia społecznego. Jednocześnie nie rezygnuje z
przyjętego w Lizbonie generalnego celu modernizacji w
kierunku innowacyjnej gospodarki opartej na wiedzy.

Aktualna polityka społeczna
W celu osiągnięcia powyższych wyzwań zaproponowano trzy
podstawowe, wzajemnie wzmacniające się priorytety :
• wzrost inteligentny – rozwój oparty na wiedzy i innowacjach,
• wzrost zrównoważony – promowanie gospodarki efektywniej
wykorzystującej zasoby, przyjaznej środowisku, a zarazem
konkurencyjnej,
• wzrost sprzyjający włączeniu społecznemu (wzrost
integrujący społecznie) – wzmacnianie gospodarki
charakteryzującej się wysokim zatrudnieniem oraz spójnością
ekonomiczną, społeczną i terytorialną.

Otwarta metoda koordynacji
Strategia Europa 2020 wyznacza konkretne cele ilościowe,
umożliwiające monitorowanie postępów w realizacji ww.
priorytetów. Dwa z tych celów dotyczą bezpośrednio polityki
zatrudnienia i polityki społecznej, tj.:
• osiągnięcie wskaźnika zatrudnienia kobiet i mężczyzn w wieku
20-64 lat na poziomie 75%;
• wspieranie integracji społecznej, szczególnie poprzez redukcję
ubóstwa, zmierzając do wydźwignięcia z ubóstwa lub
wykluczenia społecznego 20 milionów obywateli UE.

Cele nadrzędne OMK dla zabezpieczenia społecznego i
integracji społecznej powinny promować:

spójność społeczna, równość mężczyzn i kobiet
oraz równość szans wszystkich obywateli;
koordynację podejmowanych działań z celami
Strategii Lizbońskiej oraz celami Strategii
Zrównoważonego Rozwoju UE;
Dobre rządzenie, przejrzystość i zaangażowanie
wszelkich podmiotów w projektowanie, wdrażanie i
monitorowanie polityki
1)„...Gdy mówimy o aktywnej integracji, to należy przez to rozumieć nasze aktywne podejście
proponujące szereg rozmaitych i nieszablonowych działań (czy tylko pomocy społecznej? JG)
obejmujących całokształt potencjału człowieka, a nie wyłącznie kwestię zatrudnienia. Z drugiej zaś
strony, aktywna integracja zakłada pełną aktywność człowieka w tym procesie...) – Cezary
Miżejewski „Aktywna integracja - nowa formuła pomocy społecznej”
http://zalaczniki.ops.pl/dz1/aktywna_integracja2009.doc.

Modernizacja społeczeństwa (rozumianego jako ogół ludzi
pozostających we wzajemnych stosunkach
wynikających z warunków życia, podziału pracy i
udziału w życiu kulturalnym; też: ogół obywateli
danego okręgu, miasta itp.) definiowana przez
polityków obejmuje m.in. projektowanie i realizację
polityk społecznych. Możemy się jej biernie przyglądać i
być traktowanymi jak zasoby, przedmioty, jak petenci.
Ale możemy stać się również podmiotami tych zmian
organizując się w ramach społeczeństwa obywatelskiego i
uczestnicząc w procesach politycznych. Możemy, choć nie
znaczy, że musimy być podmiotami świadomymi,
gotowymi wziąć sprawy w swoje ręce, ze swoją wizją,
pasją i przekonaniem.

Czym jest polityka?
Politykę planuje się i realizuje w danym kręgu
kulturowym, określonym językiem, w oparciu
o przyjęty na gruncie dominującej filozofii
sposób widzenia rzeczywistości w danej
dziedzinie, z wykorzystaniem zasobów
przeznaczonych na jej realizację, w którym
dają się określić modele funkcjonowania
jednostki w społeczeństwie, modele
funkcjonowania społeczeństwa, a także modele
instytucji publicznych determinujące priorytety
polityki społecznej…będące punktem wyjścia
dla projektowania i realizacji polityki.

Współczesne problemy i wyzwania socjalne wymuszają
reorganizację polityki społecznej / pomocy społecznej
•

Demografia

•

Przed nami pytania o :

•

Migracje i wielokulturowość

1. Skuteczność i efektywność tradycyjnego
państwa opiekuńczego

•

Bezrobocie i niskie zatrudnienie

2. O model instytucjonalny usług społecznych

•

Ubóstwo i wykluczenie społeczne

3. O najlepsze rozwiązania w polityce aktywizacji i
integracji społecznej

•

Pomoc i integracja społeczna
4. Poszukiwanie nowych paradygmatów i modeli

•

Edukacja

•

Równość szans (w tym gender)

•

Zdrowie i Niepełnosprawność

•

Starość i Opieka Długoterminowa

•

15
Stare i nowe patologie

5. Strategię Rozwoju Społecznego w Polsce,
Europie i na świecie
6. Możliwości wielopoziomowej współpracy i
partnerstwa międzysektorowego

Nowe paradygmaty polityki społecznej
 w kierunku większej współpracy
• Partycypacyjny a nie
resortowy model kreowania
polityki społecznej
• Wielopoziomowe
zarządzanie polityką
społeczną

• Państwo angażujące a nie
państwo dyscyplinujące

• Aktywna a nie pasywna polityka
społeczna

• Wielosektorowa i partnerska a
nie państwowa polityka
społeczna
• Samorządowa i obywatelska a
nie centralna polityka społeczna

• Zintegrowane usługi społeczne
• Państwo sieci a nie hierarchii
zamiast separatystycznych usług
lub świadczeń socjalnych
Neosolidarność 
Subsydiarność 
• Od opieki społecznej poprzez
Partnerstwo 
pomoc do integracji społecznej

Polityka Społeczna
Nadrzędny cel społeczny Strategii Europa 2020 (czyli
ograniczenia ubóstwa i wykluczenia społecznego) zainicjowana
„Europejska Platforma Przeciw Ubóstwu i Wykluczeniu
Społecznemu” – stanowiąca swoisty kompleksowy
program europejski, dążący do zapewnienia spójności
ekonomicznej, społecznej i terytorialnej, poprzez
podnoszenie świadomości oraz przestrzegania praw
podstawowych osób ubogich i społecznie
wykluczonych, umożliwiając im życie w godności i
aktywny udział w życiu społecznym

Proces przekazywania funkcji i zadań socjalnych
przez państwo
• Nisko satysfakcjonujący proces przejmowania przez podmioty
odpowiedzialności za kreowanie i realizację polityki społecznej

PAŃSTWO

SAMORZĄD TERYTORIALNY

ORGANIZACJE POZARZĄDOWE

SEKTOR PRYWATNY I GOSPODARKA SPOŁECZNA

RODZINA I GRUPY NIEFORMALNE

Wielosektorowość jako fundament do współpracy
w polityce społecznej (Grewiński 2009)
SEKTOR
PUBLICZNY

Unia
Europejska

Media

Państwo

Partie polityczne
Związki zawodowe, Zrzeszenia
Ruchy społeczne
Lobbyści i grupy interesu,
Eksperci, Grupy wsparcia
Konsorcja,
Partnerstwa wielosektorowe

Organizacje
pozarządowe

Rodziny
i grupy
dysfunkcyjne

Instytucje
biznesowe

SEKTOR
RYNKOWY

Samorząd
terytorialny

Gospodarka
społeczna

SEKTOR
OBYWATELSKI

Public Governance odpowiedzią na deficyt
współpracy?
•

Horyzontalne dzielenie się władzą ze społeczeństwem obywatelskim, społecznością
lokalną

•

Deliberatywne stosunki władza społeczeństwo

•

Partycypacyjny model organizacji wspólnoty lokalnej

•

Rozwój partnerstw wielosektorowych i networks

•

Wielopoziomowe zarządzanie i współdecydowanie obywateli na temat rozwoju
społeczności lokalnej (angażowanie obywateli w przygotowanie Strategii, programów,
projektów ich aktywny udział)

•

Decentralizacja pozioma, sieci i włączanie wszystkich zainteresowanych  Network
Governance

Rodzaje współpracy podmiotów PS
• Wewnątrzbranżowe  OPS, PCPR, ROPS itd..

• Wewnątrzsektorowe  w ramach sektora
publicznego ( z władzą, JST itd., z PSZ, OHP itd.)
• Zewnątrzsektorowe  z NGO’s, biznesem
Kościołem, uczelniami, innymi interesariuszami
• Lokalne, regionalne, krajowe, ponadnarodowe

Przykłady współpracy i partnerstwa międzysektorowe go
podmiotów pomocy i integracji społecznej

1.

Wspólne generowanie strategii społecznych i rozwiązywania
problemów społecznych

2.

Realizacja wspólnych programów i projektów  aktywna integracja
społeczna (POKL, FIO)

3.

Delegowanie zadań i usług przez JST do NGOs i innych sektorów

4.

Finansowanie i dotowanie zadań NGO’s (środki JST, rządowe)

5.

Włączanie aktywnych obywateli poprzez wolontariat

6.

Większa partycypacja samych beneficjentów (także empowerment)

7.

Wykorzystanie dobrych praktyk

8.

Wspólne generowanie innowacyjności społecznej i wartości dodanej

Strategie rozwiązywania problemów społecznych
.

Nadal wiele do zrobienia jeśli chodzi o partycypacyjny model kreowania
tych strategii
.

Wiele strategii pozostaje ciągle na papierze

Niska jakość wielu strategii
Brak świadomości decydentów i wyobraźni strategicznej z obszaru PS

Biska skuteczność i efektywność

Od współpracy przez partnerstwo
do integracji usług społecznych?
• Integracja usług polega na osiąganiu większej koordynacji różnorodnych
służb i świadczeń społecznych w celu poprawy skuteczności i dostępności
świadczeń.
• polega na współpracy, partnerstwie i współdziałaniu różnorodnych
podmiotów polityki społecznej.

• dzięki integracji usług uzyskuje się z jednej strony oszczędności w
wydatkach, z drugiej różnorodne grupy beneficjentów mają ułatwiony
dostęp do pełnej, kompleksowej pomocy społecznej.
• celem integracji usług społecznych jest to, aby klient w jednym miejscu
(na wzór „jednego okienka” przy zakładaniu nowej firmy) otrzymywał
kompleksowe wsparcie, odpowiadające jego różnorodnym potrzebom

Budowanie strategii
• Strategia to teoria i praktyka pokonywania przeciwnika bez
względu na to, czy jest nim bezrobocie, nędza czy faszyzm,
czy jedynie głupota i szkodliwe nawyki. Nie każdy jednak
plan ogólny, który określa jakiś cel, jest strategią.

• Strategia powinna być tak przygotowana, by nie tylko
określała cel, jakim jest rozwiązanie określonych problemów
społecznych (czyli np. poprawa sytuacji ludzi starych,
niepełnosprawnych lub zmiana na lepsze w zakresie
wybranych obszarów życia społecznego np. mieszkalnictwa).
Powinna też określać, w jaki sposób, jakimi drogami tę zmianę
można osiągnąć.

Strategia:

•
•
•
•

Strategia oparta jest na:
wyborze celu działania
wyborze kierunków i celów operacyjnych
koncentracji środków

Podstawowe dokumenty strategiczne
• Długookresowa Strategia Rozwoju Kraju „Polska 2030”;
• Średniookresowa Strategia Rozwoju Kraju „Polska
2020”;
• Strategia Rozwoju Regionalnego - Regionalne Strategie
Rozwoju Regionalnego (faza procedowania);
• Regionalna Strategia Polityki Społecznej;
• Powiatowa Strategia Rozwiązywania Problemów
Społecznych…
• Gminna Strategia Rozwiązywania Problemów
Społecznych…

Przełożenie na poziom krajowy celów
ogólnoeuropejskich
Nowe podejście strategiczne w realizacji polityki społecznej
wpisuje się w

Długookresową Strategię Rozwoju Kraju do 2030
roku.
- poczucie społecznej i indywidualnej odpowiedzialności za
zwalczanie ubóstwa i wykluczenia społecznego;
- umożliwienie działań odpowiadających na potrzeby grup
szczególnego ryzyka;
- modyfikacja systemów ochrony socjalnej, zapewniająca odpowiedni
poziom dochodów

Wyzwania stojące przed strategią regionalną
polityki społecznej

• Spięcie problemów będących wyzwaniem
strategii gminnych i regionalnych;
• Uwzględnienie interesów poszczególnych
instytucji i społeczności
• Uspołecznienie procesu tworzenia,
monitorowanie realizacji i modyfikacji
strategii regionalnej.

Podstawowe zasady strategii

• ekonomia sił i środków potrzebnych do
prowadzenia „walki” (ocena ilości i jakości
zasobów ludzkich, materialnych i finansowych
oraz ich rezerw na wypadek przedłużania się
działań lub konieczności ich intensyfikacji)
• zespolenie wysiłków (odnosi się to do organizacji i
sposobu przygotowań sił, tzn. ludzi, środków,
pieniędzy)
• zachowanie swobody działań w sytuacjach
krytycznych
• inicjatywa w sytuacjach nieprzewidzianych.

Metodologia budowania strategii

• Ze strategią ściśle łączy się taktyka. Rozumiana
jako metoda postępowania, umiejętność
„dozowania” sił i środków w sposób
odpowiedni do osiągnięcia zamierzonych w
strategii celów.

Zasady rządzące polityka społeczną
•
•
•
•
•
•
•
•

zasada pomocniczości,
zasada efektów odłożonych w czasie,
zasada szerokiego zasięgu skutków,
zasada akceptacji społecznej,
zasada kontroli społecznej,
zasada aktywności, zaangażowania społecznego,
zasada kompleksowości i sprzężenia zwrotnego,
zasada pozornego altruizmu (pomoc tzw.
osobom wykluczonym w interesie osób
niewykluczonych).

Schemat strategii

Na strategię składa się:
• diagnoza,
• cel strategiczny (ogólny),
• cele szczegółowe (operacyjne),
• metody realizacji celu,

Logiczne ramy strategii
wczoraj – dziś – jutro
diagnoza statystyki – problem, potrzeby, zasoby - harmonogram –cele - wizja

Drabina partycypacji społecznej
• Kreowanie świadomości
społecznej;

• Angażowanie
mieszkańców;

Uświadamianie podejmowanych
działań

Angażowanie mieszkańców w proces
aby uwzględnić ich punkt widzenia i
obawy

• Edukowanie społeczności
lokalnej;
Przekazywanie informacji dla lepszego
zrozumienia podejmowanych działań

• Zbieranie opinii;
Uzyskanie opinii społecznych na temat
problemów/ decyzji /alternatywnych
rzwiązań

• Partnerstwo.
Przekazanie podejmowania decyzji
grupom lub partnerom społecznym

Partycypacja społeczna
• Na pierwszym, najniższym, pułapie stosowane jest kształtowanie
świadomości społecznej poprzez pełną, regularną i obligatoryjną
informację o zamierzeniach władz - społeczność często posiada
jedynie wiedzę dotyczącą ogólnie formułowanych realizowanych
celów, podczas gdy należy prowadzić edukację zbiorowości, mogącą
prowadzić do internalizacji procesu (jego potencjalni uczestnicy,
nabywając wiedzę, przekonują się, poznają sposób i efektywność
prezentowanej metody).
• Na wyższym poziomie partycypacji społeczność może wyrażać
wątpliwości i korygować propozycje, tworząc opinie uwzględniane
przez realizatorów.
• Najwyższy poziom partycypacji i pełne partnerstwo następuje
jednak dopiero wtedy, gdy społeczność ma realny wpływ na proces
decyzyjny.

Niektóre tezy dokumentu „Polska 2030”
Raport Polska 2030 jest efektem prac Zespołu Doradców Strategicznych Prezesa
Rady Ministrów. Redaktorem naukowym opracowania jest minister Michał Boni.

Polska należy do tych państw członkowskich Unii Europejskiej, w
których istnieje największe zagrożenie ubóstwem. Zagrożenie
ubóstwem rośnie wraz z liczbą dzieci w gospodarstwach domowych.
Analiza sytuacji gospodarstw domowych pokazuje, że ubóstwo dzieci
jest nierozerwalnie związane z ubóstwem rodziców. Po okresie
wzrostu zagrożenia ubóstwem, w ostatnich latach
obserwowaliśmy poprawę sytuacji, choć rozprzestrzeniający
się także na Polskę światowy kryzys gospodarczy nie
pozostanie prawdopodobnie bez wpływu na ten pozytywny
kierunek przemian.
(warto zauważyć, iż treść dokumentu nie odnosi się do
możliwych stanów w przyszłości, np. nie przygotowuje Polski
do ewent. katastrofy finansowej, gospodarczej, bytowej...)

W perspektywie kolejnych kilkunastu lat zwiększy się zagrożenie
ubóstwem gospodarstw domowych z osobami starszymi.
Grupą szczególnie narażoną na ubóstwo są rodziny wielodzietne oraz
rodziny zamieszkujące na wsi.
Zagrożenie ubóstwem w Polsce ma charakter wyspowy.
Świadczenia rodzinne oraz związane z wykluczeniem
społecznym (w tym dodatki mieszkaniowe) są najlepiej
dystrybuowane pod względem wsparcia dla osób zagrożonych
ubóstwem.
Transfery społeczne udzielane w ramach wsparcia rodzin
zagrożonych ubóstwem (szczególnie mających dzieci) są na
bardzo niskim poziomie.

Jeśli do 2030 r. Polska ma stworzyć państwo nowoczesne nie tylko
w wymiarze ekonomicznym, lecz także społecznym, konieczna jest
daleko idąca rewizja obowiązującego obecnie modelu polityki
społecznej. Konieczne jest „przestawienie zwrotnicy”, tak aby z
jednej strony umożliwiać grupom społecznym, obecnie narażonym
na wykluczenie, integrację społeczną, z drugiej zaś przygotować
się na nowe oblicza wykluczenia, jakie będą pojawiać się w
kolejnych latach. Będzie się to jednak wiązało z odejściem od
obecnego modelu opartego na powszechności świadczeń na niskim
poziomie, jako alternatywy dla zatrudnienia, w kierunku modelu, w
którym kluczową rolę odgrywa świadczenie pracy, a być może także
ze zmianą z panoptycznego na empowermentowy model pomocy
społecznej wyrastający z poszanowania i ochrony godności człowieka
wymagającego wsparcia.

W ramach tak pojmowanej spójności społecznej wydobywanie
potencjałów osób z deficytami i dysfunkcjami polega przede
wszystkim na tworzeniu odpowiednich do tego warunków, np. na
usuwaniu barier w dostępie do rynku pracy, inwestycjach w edukację,
obejmowaniu większej liczby ludzi aktywnymi instrumentami
polityki społecznej, tworzeniu instytucjonalnych i dochodowych
systemów wsparcia. Kluczowe jest tu zapewnianie osobom
wykluczonym realnego dostępu do usług społecznych, aby z tego
tytułu nie traciły szans rozwoju. Sukces takiego podejścia nie jest
możliwy bez znalezienia konsensu między różnymi rodzajami
transferów społecznych. Pierwszeństwo mają formy wsparcia, które
zwiększają aktywność otrzymujących je beneficjentów, rozwiązują
rzeczywiste problemy i elastycznie reagują na zmianę sytuacji.
Oznacza to zmianę priorytetów, co spotka się z oporem beneficjentów
obecnie funkcjonującego systemu.

Pomoc Społeczna
Szczególne znaczenie mają inicjatywy z zakresu aktywnej
integracji, ułatwiania dostępu do niedrogich, trwałych
oraz wysokiej jakości usług społecznych, wspierania
instytucji otoczenia ekonomii społecznej oraz samych
instytucji ekonomii społecznej, służące aktywizacji
lokalnych społeczności, w tym w szczególności
społeczności marginalizowanych.
Dylemat - jak realizować te inicjatywy w obecnej sytuacji
gospodarczej Europy i podejmowanych programach
oszczędności budżetowych. Sytuacja ta generuje pytanie
o taki sposób wdrażania programów oszczędnościowych,
aby były zrównoważone, sprawiedliwie rozłożone oraz
aby chroniły grupy najsłabsze.
Jednym ze sposobów działania to rozwijanie
innowacyjnego podejścia do polityki społecznej.

Rola pomocy społecznej
Dlatego …
Niezbędne jest dążenie do uproszczenia zasad
korzystania z usług pomocy społecznej oraz
standaryzacja i poprawa ich jakości. Działania te
muszą zostać połączone ze wspieraniem aktywności
osób korzystających z pomocy społecznej oraz
zachętami do większego uczestnictwa w procesie
powrotu na rynek pracy.

Wyzwania pomocy społecznej
Pomoc społeczna w czasach kryzysów i zmian tradycyjnie
musi zmierzyć się z rolą systemu buforowego, przed którym
stawia się wyzwania zniwelowania negatywnych skutków
społeczno – ekonomicznych zaistniałej sytuacji
gospodarczej. Rola ta wymaga zarówno obsługi większej
liczby świadczeniobiorców, jak i poszerzenia katalogu
oferowanych świadczeń, usług i programów pomocy.
Sytuacja taka implikuje konieczność zwiększonych inwestycji
w sektor usług socjalnych, w tym kompleksowe wsparcie dla
kształcenia nowoczesnych kadr pomocy społecznej.

Wyzwania pomocy społecznej
Wyzwania demograficzne stanowią drugi filar czynników
implikujących nowoczesne podejście. Starzenie się
społeczeństwa będzie generować, w perspektywie roku 2020,
wyzwania związane z dynamicznie rosnącą liczbą osób w
podeszłym wieku. Sytuacja ta powinna być traktowana nie jako
zagrożenie dla wielu sfer życia gospodarczego i społecznego, ale
jako konieczność rozwoju niosąca ze sobą potencjał rozwojowy
np. rozwój nowych sektorów usług czy aktywność osób starszych.
Oznacza to konieczność z jednej strony zbudowania systemu
wspierającego osoby starsze w decyzji o pozostaniu aktywnym
społecznie i zawodowo, a z drugiej rozwoju różnego rodzaju
usług przeznaczonych dla osób starszych z ograniczoną
samodzielnością i niesamodzielnych min. usług opieki
długoterminowej;

…

W celu poprawy jakości i poziomu życia osób
starszych dla godnego starzenia się należy
podejmować działania umożliwiające
zagospodarowanie potencjału społecznozawodowego osób starszych, dla pełnienia przez
nich ról społecznych w życiu publicznym.
(rozwój zróżnicowanych form aktywności społecznej,
upowszechnianie wolontariatu, partycypacji w procesach
decyzyjnych, zwiększenie dostępności do usług społecznych).

Kontynuacja działań
– Wspieranie osób w ich integracji społecznej i
aktywności;
– Dostarczanie narzędzi dla integracji;
– Indywidualne podejście / Oferta dostosowana do
specyficznych potrzeb; upowszechnianie kontraktów
socjalnych; przerywanie „dziedziczenia” biedy i
bierności;
– Zwiększanie kooperacji pomoc społecznej z rynkiem
pracy.

Pomoc społeczna

• Zmiany wewnątrz pomocy społecznej
• nowe podejście do klienta pomocy społecznej,
• Prace nad nowym modelem pomocy społecznej

• Zmiany w otoczeniu pomocy społecznej
• Prace nad modyfikowaniem podejścia do osób
pozostających bez pracy (zmiany po stronie
instrumentów rynku pracy
• Wyodrębnienie polityki senioralnej

Ostatnie zmiany... Wzmocnienie przepisów dotyczących współdziałania

• Brak współdziałania z pracownikiem socjalnym w
rozwiązywaniu trudnej sytuacji życiowej, odmowa
zawarcia kontraktu socjalnego, niedotrzymanie jego
postanowień, nieuzasadniona odmowa podjęcia
zatrudnienia przez osobę bezrobotną, odmowa
podjęcia leczenia odwykowego może stanowić
podstawę do nieudzielenia pomocy;

...
• Ocena zasobów pomocy społecznej w oparciu o
analizę lokalnej sytuacji społecznej i
demograficznej dokonywana przez samorządy;
• Sporządzanie przez oceny województwa,
uwzględniającej kwestie i problemy społeczne
wynikające z przyjętej strategii

Budowanie pomostów
• Pobieranie zasiłku okresowego niezależnie od
posiadanego dochodu w sytuacji gdy osoba
podejmuje zatrudnienie,
(wprowadzenie okresu przejściowego dla osób, które
podejmują próbę zmiany swojej sytuacji życiowej) –
przez 2 miesiące nie częściej niż raz na dwa lata.

• Przyznawanie zasiłku celowego na realizację
postanowień kontraktu socjalnego.
• Tworzenie zespołów pracy socjalnej i integracji
społecznej.

Nowe kryteria uprawniające do świadczeń

• Od 1 października w pomocy społecznej
obowiązują nowe kryteria dochodowe
- 542 złote dla osoby samotnie
gospodarującej;
- 456 złotych na osobę w rodzinie.
Spowoduje to wejście do pomocy społecznej nowych klientów,
nie posiadających do tej pory uprawnień do świadczeń.

Nowe wyzwania

• Wzmacnianie kooperacji pomiędzy
powiatowymi urzędami pracy a ośrodkami
pomocy społecznej;
• Podniesienie skuteczności instrumentów i
narzędzi służących aktywnej integracji i
powrotowi na rynek pracy


Slide 24

Metodologia wspierania rozwoju społecznego
w kontekście wdrażania wojewódzkiej
strategii polityki społecznej – uwzględniająca
partycypacyjne uczestnictwo w procesie
Zuzanna Grabusińska
Białystok grudzień 2012 r.

Plan wystąpienia

• - strategie –priorytetowe zadania wynikające z
uzewnętrzniających się kwestii społecznych –
wielosektorowość polityki społecznej
• - strategia rozwoju regionalnego ;
• - obszary negocjacji ze strona rządową;
• - partycypacja procesu tworzenia i realizacji strategii;
• - realizacja strategii z punktu widzenia zadań pomocy
i integracji społecznej- aktywna integracja społeczna,
niwelowanie procesu wykluczenia społecznego.

Polityka społeczna
Szeroko zdefiniowana polityka społeczna stanowi
kluczowy element wszelkich działań państwa i jego
instytucji, mających na celu kształtowanie warunków
życia społeczeństwa oraz służących realizacji zasady
sprawiedliwości społecznej. Dążąc do osiągnięcia jak
największej skuteczności działań publicznych w tej
sferze należy traktować politykę społeczną na zasadach
równości, komplementarności i synergii z polityką
gospodarczą.

Jednocześnie polityka społeczna tradycyjnie jest
kształtowana w odpowiedzi na aktualne oraz
prognozowane kwestie społeczne. Tym samym
polityka społeczna nabiera coraz większego znaczenia
w obliczu wyzwań społeczno – gospodarczych,
określanych przede wszystkim przez pryzmat zmian
demograficznych oraz kryzysu ekonomicznego.

Polityka społeczna

Polska polityka społeczna, realizując cele
związane z budowaniem dobrostanu
społeczeństwa polskiego, wpisuje się
jednocześnie w proces wdrażania europejskiej
polityki społecznej.

Polityka społeczna

Polska polityka społeczna, realizując cele
związane z budowaniem dobrostanu
społeczeństwa polskiego, wpisuje się
jednocześnie w proces wdrażania europejskiej
polityki społecznej.

Polityka Społeczna

Główne kierunki strategiczne polityk Unii
Europejskiej, w tym szeroko rozumianej polityki
społecznej, zostały określone w Strategii „Europa
2020”,która jest nowym, długookresowym
programem rozwoju społeczno-gospodarczego
UE, zastępując obowiązującą od 2000 r.,
zmodyfikowaną pięć lat później, Strategię
Lizbońską

Polityka Społeczna
Strategia „Europa 2020” znaczną wagę przykłada do
wyzwań związanych z poprawą warunków życia i pracy
obywateli UE, a zwłaszcza podniesienia poziomu i
jakości zatrudnienia oraz ograniczenia ubóstwa i
wykluczenia społecznego. Jednocześnie nie rezygnuje z
przyjętego w Lizbonie generalnego celu modernizacji w
kierunku innowacyjnej gospodarki opartej na wiedzy.

Polityka Społeczna
Strategia „Europa 2020” znaczną wagę przykłada do
wyzwań związanych z poprawą warunków życia i pracy
obywateli UE, a zwłaszcza podniesienia poziomu i
jakości zatrudnienia oraz ograniczenia ubóstwa i
wykluczenia społecznego. Jednocześnie nie rezygnuje z
przyjętego w Lizbonie generalnego celu modernizacji w
kierunku innowacyjnej gospodarki opartej na wiedzy.

Aktualna polityka społeczna
W celu osiągnięcia powyższych wyzwań zaproponowano trzy
podstawowe, wzajemnie wzmacniające się priorytety :
• wzrost inteligentny – rozwój oparty na wiedzy i innowacjach,
• wzrost zrównoważony – promowanie gospodarki efektywniej
wykorzystującej zasoby, przyjaznej środowisku, a zarazem
konkurencyjnej,
• wzrost sprzyjający włączeniu społecznemu (wzrost
integrujący społecznie) – wzmacnianie gospodarki
charakteryzującej się wysokim zatrudnieniem oraz spójnością
ekonomiczną, społeczną i terytorialną.

Otwarta metoda koordynacji
Strategia Europa 2020 wyznacza konkretne cele ilościowe,
umożliwiające monitorowanie postępów w realizacji ww.
priorytetów. Dwa z tych celów dotyczą bezpośrednio polityki
zatrudnienia i polityki społecznej, tj.:
• osiągnięcie wskaźnika zatrudnienia kobiet i mężczyzn w wieku
20-64 lat na poziomie 75%;
• wspieranie integracji społecznej, szczególnie poprzez redukcję
ubóstwa, zmierzając do wydźwignięcia z ubóstwa lub
wykluczenia społecznego 20 milionów obywateli UE.

Cele nadrzędne OMK dla zabezpieczenia społecznego i
integracji społecznej powinny promować:

spójność społeczna, równość mężczyzn i kobiet
oraz równość szans wszystkich obywateli;
koordynację podejmowanych działań z celami
Strategii Lizbońskiej oraz celami Strategii
Zrównoważonego Rozwoju UE;
Dobre rządzenie, przejrzystość i zaangażowanie
wszelkich podmiotów w projektowanie, wdrażanie i
monitorowanie polityki
1)„...Gdy mówimy o aktywnej integracji, to należy przez to rozumieć nasze aktywne podejście
proponujące szereg rozmaitych i nieszablonowych działań (czy tylko pomocy społecznej? JG)
obejmujących całokształt potencjału człowieka, a nie wyłącznie kwestię zatrudnienia. Z drugiej zaś
strony, aktywna integracja zakłada pełną aktywność człowieka w tym procesie...) – Cezary
Miżejewski „Aktywna integracja - nowa formuła pomocy społecznej”
http://zalaczniki.ops.pl/dz1/aktywna_integracja2009.doc.

Modernizacja społeczeństwa (rozumianego jako ogół ludzi
pozostających we wzajemnych stosunkach
wynikających z warunków życia, podziału pracy i
udziału w życiu kulturalnym; też: ogół obywateli
danego okręgu, miasta itp.) definiowana przez
polityków obejmuje m.in. projektowanie i realizację
polityk społecznych. Możemy się jej biernie przyglądać i
być traktowanymi jak zasoby, przedmioty, jak petenci.
Ale możemy stać się również podmiotami tych zmian
organizując się w ramach społeczeństwa obywatelskiego i
uczestnicząc w procesach politycznych. Możemy, choć nie
znaczy, że musimy być podmiotami świadomymi,
gotowymi wziąć sprawy w swoje ręce, ze swoją wizją,
pasją i przekonaniem.

Czym jest polityka?
Politykę planuje się i realizuje w danym kręgu
kulturowym, określonym językiem, w oparciu
o przyjęty na gruncie dominującej filozofii
sposób widzenia rzeczywistości w danej
dziedzinie, z wykorzystaniem zasobów
przeznaczonych na jej realizację, w którym
dają się określić modele funkcjonowania
jednostki w społeczeństwie, modele
funkcjonowania społeczeństwa, a także modele
instytucji publicznych determinujące priorytety
polityki społecznej…będące punktem wyjścia
dla projektowania i realizacji polityki.

Współczesne problemy i wyzwania socjalne wymuszają
reorganizację polityki społecznej / pomocy społecznej
•

Demografia

•

Przed nami pytania o :

•

Migracje i wielokulturowość

1. Skuteczność i efektywność tradycyjnego
państwa opiekuńczego

•

Bezrobocie i niskie zatrudnienie

2. O model instytucjonalny usług społecznych

•

Ubóstwo i wykluczenie społeczne

3. O najlepsze rozwiązania w polityce aktywizacji i
integracji społecznej

•

Pomoc i integracja społeczna
4. Poszukiwanie nowych paradygmatów i modeli

•

Edukacja

•

Równość szans (w tym gender)

•

Zdrowie i Niepełnosprawność

•

Starość i Opieka Długoterminowa

•

15
Stare i nowe patologie

5. Strategię Rozwoju Społecznego w Polsce,
Europie i na świecie
6. Możliwości wielopoziomowej współpracy i
partnerstwa międzysektorowego

Nowe paradygmaty polityki społecznej
 w kierunku większej współpracy
• Partycypacyjny a nie
resortowy model kreowania
polityki społecznej
• Wielopoziomowe
zarządzanie polityką
społeczną

• Państwo angażujące a nie
państwo dyscyplinujące

• Aktywna a nie pasywna polityka
społeczna

• Wielosektorowa i partnerska a
nie państwowa polityka
społeczna
• Samorządowa i obywatelska a
nie centralna polityka społeczna

• Zintegrowane usługi społeczne
• Państwo sieci a nie hierarchii
zamiast separatystycznych usług
lub świadczeń socjalnych
Neosolidarność 
Subsydiarność 
• Od opieki społecznej poprzez
Partnerstwo 
pomoc do integracji społecznej

Polityka Społeczna
Nadrzędny cel społeczny Strategii Europa 2020 (czyli
ograniczenia ubóstwa i wykluczenia społecznego) zainicjowana
„Europejska Platforma Przeciw Ubóstwu i Wykluczeniu
Społecznemu” – stanowiąca swoisty kompleksowy
program europejski, dążący do zapewnienia spójności
ekonomicznej, społecznej i terytorialnej, poprzez
podnoszenie świadomości oraz przestrzegania praw
podstawowych osób ubogich i społecznie
wykluczonych, umożliwiając im życie w godności i
aktywny udział w życiu społecznym

Proces przekazywania funkcji i zadań socjalnych
przez państwo
• Nisko satysfakcjonujący proces przejmowania przez podmioty
odpowiedzialności za kreowanie i realizację polityki społecznej

PAŃSTWO

SAMORZĄD TERYTORIALNY

ORGANIZACJE POZARZĄDOWE

SEKTOR PRYWATNY I GOSPODARKA SPOŁECZNA

RODZINA I GRUPY NIEFORMALNE

Wielosektorowość jako fundament do współpracy
w polityce społecznej (Grewiński 2009)
SEKTOR
PUBLICZNY

Unia
Europejska

Media

Państwo

Partie polityczne
Związki zawodowe, Zrzeszenia
Ruchy społeczne
Lobbyści i grupy interesu,
Eksperci, Grupy wsparcia
Konsorcja,
Partnerstwa wielosektorowe

Organizacje
pozarządowe

Rodziny
i grupy
dysfunkcyjne

Instytucje
biznesowe

SEKTOR
RYNKOWY

Samorząd
terytorialny

Gospodarka
społeczna

SEKTOR
OBYWATELSKI

Public Governance odpowiedzią na deficyt
współpracy?
•

Horyzontalne dzielenie się władzą ze społeczeństwem obywatelskim, społecznością
lokalną

•

Deliberatywne stosunki władza społeczeństwo

•

Partycypacyjny model organizacji wspólnoty lokalnej

•

Rozwój partnerstw wielosektorowych i networks

•

Wielopoziomowe zarządzanie i współdecydowanie obywateli na temat rozwoju
społeczności lokalnej (angażowanie obywateli w przygotowanie Strategii, programów,
projektów ich aktywny udział)

•

Decentralizacja pozioma, sieci i włączanie wszystkich zainteresowanych  Network
Governance

Rodzaje współpracy podmiotów PS
• Wewnątrzbranżowe  OPS, PCPR, ROPS itd..

• Wewnątrzsektorowe  w ramach sektora
publicznego ( z władzą, JST itd., z PSZ, OHP itd.)
• Zewnątrzsektorowe  z NGO’s, biznesem
Kościołem, uczelniami, innymi interesariuszami
• Lokalne, regionalne, krajowe, ponadnarodowe

Przykłady współpracy i partnerstwa międzysektorowe go
podmiotów pomocy i integracji społecznej

1.

Wspólne generowanie strategii społecznych i rozwiązywania
problemów społecznych

2.

Realizacja wspólnych programów i projektów  aktywna integracja
społeczna (POKL, FIO)

3.

Delegowanie zadań i usług przez JST do NGOs i innych sektorów

4.

Finansowanie i dotowanie zadań NGO’s (środki JST, rządowe)

5.

Włączanie aktywnych obywateli poprzez wolontariat

6.

Większa partycypacja samych beneficjentów (także empowerment)

7.

Wykorzystanie dobrych praktyk

8.

Wspólne generowanie innowacyjności społecznej i wartości dodanej

Strategie rozwiązywania problemów społecznych
.

Nadal wiele do zrobienia jeśli chodzi o partycypacyjny model kreowania
tych strategii
.

Wiele strategii pozostaje ciągle na papierze

Niska jakość wielu strategii
Brak świadomości decydentów i wyobraźni strategicznej z obszaru PS

Biska skuteczność i efektywność

Od współpracy przez partnerstwo
do integracji usług społecznych?
• Integracja usług polega na osiąganiu większej koordynacji różnorodnych
służb i świadczeń społecznych w celu poprawy skuteczności i dostępności
świadczeń.
• polega na współpracy, partnerstwie i współdziałaniu różnorodnych
podmiotów polityki społecznej.

• dzięki integracji usług uzyskuje się z jednej strony oszczędności w
wydatkach, z drugiej różnorodne grupy beneficjentów mają ułatwiony
dostęp do pełnej, kompleksowej pomocy społecznej.
• celem integracji usług społecznych jest to, aby klient w jednym miejscu
(na wzór „jednego okienka” przy zakładaniu nowej firmy) otrzymywał
kompleksowe wsparcie, odpowiadające jego różnorodnym potrzebom

Budowanie strategii
• Strategia to teoria i praktyka pokonywania przeciwnika bez
względu na to, czy jest nim bezrobocie, nędza czy faszyzm,
czy jedynie głupota i szkodliwe nawyki. Nie każdy jednak
plan ogólny, który określa jakiś cel, jest strategią.

• Strategia powinna być tak przygotowana, by nie tylko
określała cel, jakim jest rozwiązanie określonych problemów
społecznych (czyli np. poprawa sytuacji ludzi starych,
niepełnosprawnych lub zmiana na lepsze w zakresie
wybranych obszarów życia społecznego np. mieszkalnictwa).
Powinna też określać, w jaki sposób, jakimi drogami tę zmianę
można osiągnąć.

Strategia:

•
•
•
•

Strategia oparta jest na:
wyborze celu działania
wyborze kierunków i celów operacyjnych
koncentracji środków

Podstawowe dokumenty strategiczne
• Długookresowa Strategia Rozwoju Kraju „Polska 2030”;
• Średniookresowa Strategia Rozwoju Kraju „Polska
2020”;
• Strategia Rozwoju Regionalnego - Regionalne Strategie
Rozwoju Regionalnego (faza procedowania);
• Regionalna Strategia Polityki Społecznej;
• Powiatowa Strategia Rozwiązywania Problemów
Społecznych…
• Gminna Strategia Rozwiązywania Problemów
Społecznych…

Przełożenie na poziom krajowy celów
ogólnoeuropejskich
Nowe podejście strategiczne w realizacji polityki społecznej
wpisuje się w

Długookresową Strategię Rozwoju Kraju do 2030
roku.
- poczucie społecznej i indywidualnej odpowiedzialności za
zwalczanie ubóstwa i wykluczenia społecznego;
- umożliwienie działań odpowiadających na potrzeby grup
szczególnego ryzyka;
- modyfikacja systemów ochrony socjalnej, zapewniająca odpowiedni
poziom dochodów

Wyzwania stojące przed strategią regionalną
polityki społecznej

• Spięcie problemów będących wyzwaniem
strategii gminnych i regionalnych;
• Uwzględnienie interesów poszczególnych
instytucji i społeczności
• Uspołecznienie procesu tworzenia,
monitorowanie realizacji i modyfikacji
strategii regionalnej.

Podstawowe zasady strategii

• ekonomia sił i środków potrzebnych do
prowadzenia „walki” (ocena ilości i jakości
zasobów ludzkich, materialnych i finansowych
oraz ich rezerw na wypadek przedłużania się
działań lub konieczności ich intensyfikacji)
• zespolenie wysiłków (odnosi się to do organizacji i
sposobu przygotowań sił, tzn. ludzi, środków,
pieniędzy)
• zachowanie swobody działań w sytuacjach
krytycznych
• inicjatywa w sytuacjach nieprzewidzianych.

Metodologia budowania strategii

• Ze strategią ściśle łączy się taktyka. Rozumiana
jako metoda postępowania, umiejętność
„dozowania” sił i środków w sposób
odpowiedni do osiągnięcia zamierzonych w
strategii celów.

Zasady rządzące polityka społeczną
•
•
•
•
•
•
•
•

zasada pomocniczości,
zasada efektów odłożonych w czasie,
zasada szerokiego zasięgu skutków,
zasada akceptacji społecznej,
zasada kontroli społecznej,
zasada aktywności, zaangażowania społecznego,
zasada kompleksowości i sprzężenia zwrotnego,
zasada pozornego altruizmu (pomoc tzw.
osobom wykluczonym w interesie osób
niewykluczonych).

Schemat strategii

Na strategię składa się:
• diagnoza,
• cel strategiczny (ogólny),
• cele szczegółowe (operacyjne),
• metody realizacji celu,

Logiczne ramy strategii
wczoraj – dziś – jutro
diagnoza statystyki – problem, potrzeby, zasoby - harmonogram –cele - wizja

Drabina partycypacji społecznej
• Kreowanie świadomości
społecznej;

• Angażowanie
mieszkańców;

Uświadamianie podejmowanych
działań

Angażowanie mieszkańców w proces
aby uwzględnić ich punkt widzenia i
obawy

• Edukowanie społeczności
lokalnej;
Przekazywanie informacji dla lepszego
zrozumienia podejmowanych działań

• Zbieranie opinii;
Uzyskanie opinii społecznych na temat
problemów/ decyzji /alternatywnych
rzwiązań

• Partnerstwo.
Przekazanie podejmowania decyzji
grupom lub partnerom społecznym

Partycypacja społeczna
• Na pierwszym, najniższym, pułapie stosowane jest kształtowanie
świadomości społecznej poprzez pełną, regularną i obligatoryjną
informację o zamierzeniach władz - społeczność często posiada
jedynie wiedzę dotyczącą ogólnie formułowanych realizowanych
celów, podczas gdy należy prowadzić edukację zbiorowości, mogącą
prowadzić do internalizacji procesu (jego potencjalni uczestnicy,
nabywając wiedzę, przekonują się, poznają sposób i efektywność
prezentowanej metody).
• Na wyższym poziomie partycypacji społeczność może wyrażać
wątpliwości i korygować propozycje, tworząc opinie uwzględniane
przez realizatorów.
• Najwyższy poziom partycypacji i pełne partnerstwo następuje
jednak dopiero wtedy, gdy społeczność ma realny wpływ na proces
decyzyjny.

Niektóre tezy dokumentu „Polska 2030”
Raport Polska 2030 jest efektem prac Zespołu Doradców Strategicznych Prezesa
Rady Ministrów. Redaktorem naukowym opracowania jest minister Michał Boni.

Polska należy do tych państw członkowskich Unii Europejskiej, w
których istnieje największe zagrożenie ubóstwem. Zagrożenie
ubóstwem rośnie wraz z liczbą dzieci w gospodarstwach domowych.
Analiza sytuacji gospodarstw domowych pokazuje, że ubóstwo dzieci
jest nierozerwalnie związane z ubóstwem rodziców. Po okresie
wzrostu zagrożenia ubóstwem, w ostatnich latach
obserwowaliśmy poprawę sytuacji, choć rozprzestrzeniający
się także na Polskę światowy kryzys gospodarczy nie
pozostanie prawdopodobnie bez wpływu na ten pozytywny
kierunek przemian.
(warto zauważyć, iż treść dokumentu nie odnosi się do
możliwych stanów w przyszłości, np. nie przygotowuje Polski
do ewent. katastrofy finansowej, gospodarczej, bytowej...)

W perspektywie kolejnych kilkunastu lat zwiększy się zagrożenie
ubóstwem gospodarstw domowych z osobami starszymi.
Grupą szczególnie narażoną na ubóstwo są rodziny wielodzietne oraz
rodziny zamieszkujące na wsi.
Zagrożenie ubóstwem w Polsce ma charakter wyspowy.
Świadczenia rodzinne oraz związane z wykluczeniem
społecznym (w tym dodatki mieszkaniowe) są najlepiej
dystrybuowane pod względem wsparcia dla osób zagrożonych
ubóstwem.
Transfery społeczne udzielane w ramach wsparcia rodzin
zagrożonych ubóstwem (szczególnie mających dzieci) są na
bardzo niskim poziomie.

Jeśli do 2030 r. Polska ma stworzyć państwo nowoczesne nie tylko
w wymiarze ekonomicznym, lecz także społecznym, konieczna jest
daleko idąca rewizja obowiązującego obecnie modelu polityki
społecznej. Konieczne jest „przestawienie zwrotnicy”, tak aby z
jednej strony umożliwiać grupom społecznym, obecnie narażonym
na wykluczenie, integrację społeczną, z drugiej zaś przygotować
się na nowe oblicza wykluczenia, jakie będą pojawiać się w
kolejnych latach. Będzie się to jednak wiązało z odejściem od
obecnego modelu opartego na powszechności świadczeń na niskim
poziomie, jako alternatywy dla zatrudnienia, w kierunku modelu, w
którym kluczową rolę odgrywa świadczenie pracy, a być może także
ze zmianą z panoptycznego na empowermentowy model pomocy
społecznej wyrastający z poszanowania i ochrony godności człowieka
wymagającego wsparcia.

W ramach tak pojmowanej spójności społecznej wydobywanie
potencjałów osób z deficytami i dysfunkcjami polega przede
wszystkim na tworzeniu odpowiednich do tego warunków, np. na
usuwaniu barier w dostępie do rynku pracy, inwestycjach w edukację,
obejmowaniu większej liczby ludzi aktywnymi instrumentami
polityki społecznej, tworzeniu instytucjonalnych i dochodowych
systemów wsparcia. Kluczowe jest tu zapewnianie osobom
wykluczonym realnego dostępu do usług społecznych, aby z tego
tytułu nie traciły szans rozwoju. Sukces takiego podejścia nie jest
możliwy bez znalezienia konsensu między różnymi rodzajami
transferów społecznych. Pierwszeństwo mają formy wsparcia, które
zwiększają aktywność otrzymujących je beneficjentów, rozwiązują
rzeczywiste problemy i elastycznie reagują na zmianę sytuacji.
Oznacza to zmianę priorytetów, co spotka się z oporem beneficjentów
obecnie funkcjonującego systemu.

Pomoc Społeczna
Szczególne znaczenie mają inicjatywy z zakresu aktywnej
integracji, ułatwiania dostępu do niedrogich, trwałych
oraz wysokiej jakości usług społecznych, wspierania
instytucji otoczenia ekonomii społecznej oraz samych
instytucji ekonomii społecznej, służące aktywizacji
lokalnych społeczności, w tym w szczególności
społeczności marginalizowanych.
Dylemat - jak realizować te inicjatywy w obecnej sytuacji
gospodarczej Europy i podejmowanych programach
oszczędności budżetowych. Sytuacja ta generuje pytanie
o taki sposób wdrażania programów oszczędnościowych,
aby były zrównoważone, sprawiedliwie rozłożone oraz
aby chroniły grupy najsłabsze.
Jednym ze sposobów działania to rozwijanie
innowacyjnego podejścia do polityki społecznej.

Rola pomocy społecznej
Dlatego …
Niezbędne jest dążenie do uproszczenia zasad
korzystania z usług pomocy społecznej oraz
standaryzacja i poprawa ich jakości. Działania te
muszą zostać połączone ze wspieraniem aktywności
osób korzystających z pomocy społecznej oraz
zachętami do większego uczestnictwa w procesie
powrotu na rynek pracy.

Wyzwania pomocy społecznej
Pomoc społeczna w czasach kryzysów i zmian tradycyjnie
musi zmierzyć się z rolą systemu buforowego, przed którym
stawia się wyzwania zniwelowania negatywnych skutków
społeczno – ekonomicznych zaistniałej sytuacji
gospodarczej. Rola ta wymaga zarówno obsługi większej
liczby świadczeniobiorców, jak i poszerzenia katalogu
oferowanych świadczeń, usług i programów pomocy.
Sytuacja taka implikuje konieczność zwiększonych inwestycji
w sektor usług socjalnych, w tym kompleksowe wsparcie dla
kształcenia nowoczesnych kadr pomocy społecznej.

Wyzwania pomocy społecznej
Wyzwania demograficzne stanowią drugi filar czynników
implikujących nowoczesne podejście. Starzenie się
społeczeństwa będzie generować, w perspektywie roku 2020,
wyzwania związane z dynamicznie rosnącą liczbą osób w
podeszłym wieku. Sytuacja ta powinna być traktowana nie jako
zagrożenie dla wielu sfer życia gospodarczego i społecznego, ale
jako konieczność rozwoju niosąca ze sobą potencjał rozwojowy
np. rozwój nowych sektorów usług czy aktywność osób starszych.
Oznacza to konieczność z jednej strony zbudowania systemu
wspierającego osoby starsze w decyzji o pozostaniu aktywnym
społecznie i zawodowo, a z drugiej rozwoju różnego rodzaju
usług przeznaczonych dla osób starszych z ograniczoną
samodzielnością i niesamodzielnych min. usług opieki
długoterminowej;

…

W celu poprawy jakości i poziomu życia osób
starszych dla godnego starzenia się należy
podejmować działania umożliwiające
zagospodarowanie potencjału społecznozawodowego osób starszych, dla pełnienia przez
nich ról społecznych w życiu publicznym.
(rozwój zróżnicowanych form aktywności społecznej,
upowszechnianie wolontariatu, partycypacji w procesach
decyzyjnych, zwiększenie dostępności do usług społecznych).

Kontynuacja działań
– Wspieranie osób w ich integracji społecznej i
aktywności;
– Dostarczanie narzędzi dla integracji;
– Indywidualne podejście / Oferta dostosowana do
specyficznych potrzeb; upowszechnianie kontraktów
socjalnych; przerywanie „dziedziczenia” biedy i
bierności;
– Zwiększanie kooperacji pomoc społecznej z rynkiem
pracy.

Pomoc społeczna

• Zmiany wewnątrz pomocy społecznej
• nowe podejście do klienta pomocy społecznej,
• Prace nad nowym modelem pomocy społecznej

• Zmiany w otoczeniu pomocy społecznej
• Prace nad modyfikowaniem podejścia do osób
pozostających bez pracy (zmiany po stronie
instrumentów rynku pracy
• Wyodrębnienie polityki senioralnej

Ostatnie zmiany... Wzmocnienie przepisów dotyczących współdziałania

• Brak współdziałania z pracownikiem socjalnym w
rozwiązywaniu trudnej sytuacji życiowej, odmowa
zawarcia kontraktu socjalnego, niedotrzymanie jego
postanowień, nieuzasadniona odmowa podjęcia
zatrudnienia przez osobę bezrobotną, odmowa
podjęcia leczenia odwykowego może stanowić
podstawę do nieudzielenia pomocy;

...
• Ocena zasobów pomocy społecznej w oparciu o
analizę lokalnej sytuacji społecznej i
demograficznej dokonywana przez samorządy;
• Sporządzanie przez oceny województwa,
uwzględniającej kwestie i problemy społeczne
wynikające z przyjętej strategii

Budowanie pomostów
• Pobieranie zasiłku okresowego niezależnie od
posiadanego dochodu w sytuacji gdy osoba
podejmuje zatrudnienie,
(wprowadzenie okresu przejściowego dla osób, które
podejmują próbę zmiany swojej sytuacji życiowej) –
przez 2 miesiące nie częściej niż raz na dwa lata.

• Przyznawanie zasiłku celowego na realizację
postanowień kontraktu socjalnego.
• Tworzenie zespołów pracy socjalnej i integracji
społecznej.

Nowe kryteria uprawniające do świadczeń

• Od 1 października w pomocy społecznej
obowiązują nowe kryteria dochodowe
- 542 złote dla osoby samotnie
gospodarującej;
- 456 złotych na osobę w rodzinie.
Spowoduje to wejście do pomocy społecznej nowych klientów,
nie posiadających do tej pory uprawnień do świadczeń.

Nowe wyzwania

• Wzmacnianie kooperacji pomiędzy
powiatowymi urzędami pracy a ośrodkami
pomocy społecznej;
• Podniesienie skuteczności instrumentów i
narzędzi służących aktywnej integracji i
powrotowi na rynek pracy


Slide 25

Metodologia wspierania rozwoju społecznego
w kontekście wdrażania wojewódzkiej
strategii polityki społecznej – uwzględniająca
partycypacyjne uczestnictwo w procesie
Zuzanna Grabusińska
Białystok grudzień 2012 r.

Plan wystąpienia

• - strategie –priorytetowe zadania wynikające z
uzewnętrzniających się kwestii społecznych –
wielosektorowość polityki społecznej
• - strategia rozwoju regionalnego ;
• - obszary negocjacji ze strona rządową;
• - partycypacja procesu tworzenia i realizacji strategii;
• - realizacja strategii z punktu widzenia zadań pomocy
i integracji społecznej- aktywna integracja społeczna,
niwelowanie procesu wykluczenia społecznego.

Polityka społeczna
Szeroko zdefiniowana polityka społeczna stanowi
kluczowy element wszelkich działań państwa i jego
instytucji, mających na celu kształtowanie warunków
życia społeczeństwa oraz służących realizacji zasady
sprawiedliwości społecznej. Dążąc do osiągnięcia jak
największej skuteczności działań publicznych w tej
sferze należy traktować politykę społeczną na zasadach
równości, komplementarności i synergii z polityką
gospodarczą.

Jednocześnie polityka społeczna tradycyjnie jest
kształtowana w odpowiedzi na aktualne oraz
prognozowane kwestie społeczne. Tym samym
polityka społeczna nabiera coraz większego znaczenia
w obliczu wyzwań społeczno – gospodarczych,
określanych przede wszystkim przez pryzmat zmian
demograficznych oraz kryzysu ekonomicznego.

Polityka społeczna

Polska polityka społeczna, realizując cele
związane z budowaniem dobrostanu
społeczeństwa polskiego, wpisuje się
jednocześnie w proces wdrażania europejskiej
polityki społecznej.

Polityka społeczna

Polska polityka społeczna, realizując cele
związane z budowaniem dobrostanu
społeczeństwa polskiego, wpisuje się
jednocześnie w proces wdrażania europejskiej
polityki społecznej.

Polityka Społeczna

Główne kierunki strategiczne polityk Unii
Europejskiej, w tym szeroko rozumianej polityki
społecznej, zostały określone w Strategii „Europa
2020”,która jest nowym, długookresowym
programem rozwoju społeczno-gospodarczego
UE, zastępując obowiązującą od 2000 r.,
zmodyfikowaną pięć lat później, Strategię
Lizbońską

Polityka Społeczna
Strategia „Europa 2020” znaczną wagę przykłada do
wyzwań związanych z poprawą warunków życia i pracy
obywateli UE, a zwłaszcza podniesienia poziomu i
jakości zatrudnienia oraz ograniczenia ubóstwa i
wykluczenia społecznego. Jednocześnie nie rezygnuje z
przyjętego w Lizbonie generalnego celu modernizacji w
kierunku innowacyjnej gospodarki opartej na wiedzy.

Polityka Społeczna
Strategia „Europa 2020” znaczną wagę przykłada do
wyzwań związanych z poprawą warunków życia i pracy
obywateli UE, a zwłaszcza podniesienia poziomu i
jakości zatrudnienia oraz ograniczenia ubóstwa i
wykluczenia społecznego. Jednocześnie nie rezygnuje z
przyjętego w Lizbonie generalnego celu modernizacji w
kierunku innowacyjnej gospodarki opartej na wiedzy.

Aktualna polityka społeczna
W celu osiągnięcia powyższych wyzwań zaproponowano trzy
podstawowe, wzajemnie wzmacniające się priorytety :
• wzrost inteligentny – rozwój oparty na wiedzy i innowacjach,
• wzrost zrównoważony – promowanie gospodarki efektywniej
wykorzystującej zasoby, przyjaznej środowisku, a zarazem
konkurencyjnej,
• wzrost sprzyjający włączeniu społecznemu (wzrost
integrujący społecznie) – wzmacnianie gospodarki
charakteryzującej się wysokim zatrudnieniem oraz spójnością
ekonomiczną, społeczną i terytorialną.

Otwarta metoda koordynacji
Strategia Europa 2020 wyznacza konkretne cele ilościowe,
umożliwiające monitorowanie postępów w realizacji ww.
priorytetów. Dwa z tych celów dotyczą bezpośrednio polityki
zatrudnienia i polityki społecznej, tj.:
• osiągnięcie wskaźnika zatrudnienia kobiet i mężczyzn w wieku
20-64 lat na poziomie 75%;
• wspieranie integracji społecznej, szczególnie poprzez redukcję
ubóstwa, zmierzając do wydźwignięcia z ubóstwa lub
wykluczenia społecznego 20 milionów obywateli UE.

Cele nadrzędne OMK dla zabezpieczenia społecznego i
integracji społecznej powinny promować:

spójność społeczna, równość mężczyzn i kobiet
oraz równość szans wszystkich obywateli;
koordynację podejmowanych działań z celami
Strategii Lizbońskiej oraz celami Strategii
Zrównoważonego Rozwoju UE;
Dobre rządzenie, przejrzystość i zaangażowanie
wszelkich podmiotów w projektowanie, wdrażanie i
monitorowanie polityki
1)„...Gdy mówimy o aktywnej integracji, to należy przez to rozumieć nasze aktywne podejście
proponujące szereg rozmaitych i nieszablonowych działań (czy tylko pomocy społecznej? JG)
obejmujących całokształt potencjału człowieka, a nie wyłącznie kwestię zatrudnienia. Z drugiej zaś
strony, aktywna integracja zakłada pełną aktywność człowieka w tym procesie...) – Cezary
Miżejewski „Aktywna integracja - nowa formuła pomocy społecznej”
http://zalaczniki.ops.pl/dz1/aktywna_integracja2009.doc.

Modernizacja społeczeństwa (rozumianego jako ogół ludzi
pozostających we wzajemnych stosunkach
wynikających z warunków życia, podziału pracy i
udziału w życiu kulturalnym; też: ogół obywateli
danego okręgu, miasta itp.) definiowana przez
polityków obejmuje m.in. projektowanie i realizację
polityk społecznych. Możemy się jej biernie przyglądać i
być traktowanymi jak zasoby, przedmioty, jak petenci.
Ale możemy stać się również podmiotami tych zmian
organizując się w ramach społeczeństwa obywatelskiego i
uczestnicząc w procesach politycznych. Możemy, choć nie
znaczy, że musimy być podmiotami świadomymi,
gotowymi wziąć sprawy w swoje ręce, ze swoją wizją,
pasją i przekonaniem.

Czym jest polityka?
Politykę planuje się i realizuje w danym kręgu
kulturowym, określonym językiem, w oparciu
o przyjęty na gruncie dominującej filozofii
sposób widzenia rzeczywistości w danej
dziedzinie, z wykorzystaniem zasobów
przeznaczonych na jej realizację, w którym
dają się określić modele funkcjonowania
jednostki w społeczeństwie, modele
funkcjonowania społeczeństwa, a także modele
instytucji publicznych determinujące priorytety
polityki społecznej…będące punktem wyjścia
dla projektowania i realizacji polityki.

Współczesne problemy i wyzwania socjalne wymuszają
reorganizację polityki społecznej / pomocy społecznej
•

Demografia

•

Przed nami pytania o :

•

Migracje i wielokulturowość

1. Skuteczność i efektywność tradycyjnego
państwa opiekuńczego

•

Bezrobocie i niskie zatrudnienie

2. O model instytucjonalny usług społecznych

•

Ubóstwo i wykluczenie społeczne

3. O najlepsze rozwiązania w polityce aktywizacji i
integracji społecznej

•

Pomoc i integracja społeczna
4. Poszukiwanie nowych paradygmatów i modeli

•

Edukacja

•

Równość szans (w tym gender)

•

Zdrowie i Niepełnosprawność

•

Starość i Opieka Długoterminowa

•

15
Stare i nowe patologie

5. Strategię Rozwoju Społecznego w Polsce,
Europie i na świecie
6. Możliwości wielopoziomowej współpracy i
partnerstwa międzysektorowego

Nowe paradygmaty polityki społecznej
 w kierunku większej współpracy
• Partycypacyjny a nie
resortowy model kreowania
polityki społecznej
• Wielopoziomowe
zarządzanie polityką
społeczną

• Państwo angażujące a nie
państwo dyscyplinujące

• Aktywna a nie pasywna polityka
społeczna

• Wielosektorowa i partnerska a
nie państwowa polityka
społeczna
• Samorządowa i obywatelska a
nie centralna polityka społeczna

• Zintegrowane usługi społeczne
• Państwo sieci a nie hierarchii
zamiast separatystycznych usług
lub świadczeń socjalnych
Neosolidarność 
Subsydiarność 
• Od opieki społecznej poprzez
Partnerstwo 
pomoc do integracji społecznej

Polityka Społeczna
Nadrzędny cel społeczny Strategii Europa 2020 (czyli
ograniczenia ubóstwa i wykluczenia społecznego) zainicjowana
„Europejska Platforma Przeciw Ubóstwu i Wykluczeniu
Społecznemu” – stanowiąca swoisty kompleksowy
program europejski, dążący do zapewnienia spójności
ekonomicznej, społecznej i terytorialnej, poprzez
podnoszenie świadomości oraz przestrzegania praw
podstawowych osób ubogich i społecznie
wykluczonych, umożliwiając im życie w godności i
aktywny udział w życiu społecznym

Proces przekazywania funkcji i zadań socjalnych
przez państwo
• Nisko satysfakcjonujący proces przejmowania przez podmioty
odpowiedzialności za kreowanie i realizację polityki społecznej

PAŃSTWO

SAMORZĄD TERYTORIALNY

ORGANIZACJE POZARZĄDOWE

SEKTOR PRYWATNY I GOSPODARKA SPOŁECZNA

RODZINA I GRUPY NIEFORMALNE

Wielosektorowość jako fundament do współpracy
w polityce społecznej (Grewiński 2009)
SEKTOR
PUBLICZNY

Unia
Europejska

Media

Państwo

Partie polityczne
Związki zawodowe, Zrzeszenia
Ruchy społeczne
Lobbyści i grupy interesu,
Eksperci, Grupy wsparcia
Konsorcja,
Partnerstwa wielosektorowe

Organizacje
pozarządowe

Rodziny
i grupy
dysfunkcyjne

Instytucje
biznesowe

SEKTOR
RYNKOWY

Samorząd
terytorialny

Gospodarka
społeczna

SEKTOR
OBYWATELSKI

Public Governance odpowiedzią na deficyt
współpracy?
•

Horyzontalne dzielenie się władzą ze społeczeństwem obywatelskim, społecznością
lokalną

•

Deliberatywne stosunki władza społeczeństwo

•

Partycypacyjny model organizacji wspólnoty lokalnej

•

Rozwój partnerstw wielosektorowych i networks

•

Wielopoziomowe zarządzanie i współdecydowanie obywateli na temat rozwoju
społeczności lokalnej (angażowanie obywateli w przygotowanie Strategii, programów,
projektów ich aktywny udział)

•

Decentralizacja pozioma, sieci i włączanie wszystkich zainteresowanych  Network
Governance

Rodzaje współpracy podmiotów PS
• Wewnątrzbranżowe  OPS, PCPR, ROPS itd..

• Wewnątrzsektorowe  w ramach sektora
publicznego ( z władzą, JST itd., z PSZ, OHP itd.)
• Zewnątrzsektorowe  z NGO’s, biznesem
Kościołem, uczelniami, innymi interesariuszami
• Lokalne, regionalne, krajowe, ponadnarodowe

Przykłady współpracy i partnerstwa międzysektorowe go
podmiotów pomocy i integracji społecznej

1.

Wspólne generowanie strategii społecznych i rozwiązywania
problemów społecznych

2.

Realizacja wspólnych programów i projektów  aktywna integracja
społeczna (POKL, FIO)

3.

Delegowanie zadań i usług przez JST do NGOs i innych sektorów

4.

Finansowanie i dotowanie zadań NGO’s (środki JST, rządowe)

5.

Włączanie aktywnych obywateli poprzez wolontariat

6.

Większa partycypacja samych beneficjentów (także empowerment)

7.

Wykorzystanie dobrych praktyk

8.

Wspólne generowanie innowacyjności społecznej i wartości dodanej

Strategie rozwiązywania problemów społecznych
.

Nadal wiele do zrobienia jeśli chodzi o partycypacyjny model kreowania
tych strategii
.

Wiele strategii pozostaje ciągle na papierze

Niska jakość wielu strategii
Brak świadomości decydentów i wyobraźni strategicznej z obszaru PS

Biska skuteczność i efektywność

Od współpracy przez partnerstwo
do integracji usług społecznych?
• Integracja usług polega na osiąganiu większej koordynacji różnorodnych
służb i świadczeń społecznych w celu poprawy skuteczności i dostępności
świadczeń.
• polega na współpracy, partnerstwie i współdziałaniu różnorodnych
podmiotów polityki społecznej.

• dzięki integracji usług uzyskuje się z jednej strony oszczędności w
wydatkach, z drugiej różnorodne grupy beneficjentów mają ułatwiony
dostęp do pełnej, kompleksowej pomocy społecznej.
• celem integracji usług społecznych jest to, aby klient w jednym miejscu
(na wzór „jednego okienka” przy zakładaniu nowej firmy) otrzymywał
kompleksowe wsparcie, odpowiadające jego różnorodnym potrzebom

Budowanie strategii
• Strategia to teoria i praktyka pokonywania przeciwnika bez
względu na to, czy jest nim bezrobocie, nędza czy faszyzm,
czy jedynie głupota i szkodliwe nawyki. Nie każdy jednak
plan ogólny, który określa jakiś cel, jest strategią.

• Strategia powinna być tak przygotowana, by nie tylko
określała cel, jakim jest rozwiązanie określonych problemów
społecznych (czyli np. poprawa sytuacji ludzi starych,
niepełnosprawnych lub zmiana na lepsze w zakresie
wybranych obszarów życia społecznego np. mieszkalnictwa).
Powinna też określać, w jaki sposób, jakimi drogami tę zmianę
można osiągnąć.

Strategia:

•
•
•
•

Strategia oparta jest na:
wyborze celu działania
wyborze kierunków i celów operacyjnych
koncentracji środków

Podstawowe dokumenty strategiczne
• Długookresowa Strategia Rozwoju Kraju „Polska 2030”;
• Średniookresowa Strategia Rozwoju Kraju „Polska
2020”;
• Strategia Rozwoju Regionalnego - Regionalne Strategie
Rozwoju Regionalnego (faza procedowania);
• Regionalna Strategia Polityki Społecznej;
• Powiatowa Strategia Rozwiązywania Problemów
Społecznych…
• Gminna Strategia Rozwiązywania Problemów
Społecznych…

Przełożenie na poziom krajowy celów
ogólnoeuropejskich
Nowe podejście strategiczne w realizacji polityki społecznej
wpisuje się w

Długookresową Strategię Rozwoju Kraju do 2030
roku.
- poczucie społecznej i indywidualnej odpowiedzialności za
zwalczanie ubóstwa i wykluczenia społecznego;
- umożliwienie działań odpowiadających na potrzeby grup
szczególnego ryzyka;
- modyfikacja systemów ochrony socjalnej, zapewniająca odpowiedni
poziom dochodów

Wyzwania stojące przed strategią regionalną
polityki społecznej

• Spięcie problemów będących wyzwaniem
strategii gminnych i regionalnych;
• Uwzględnienie interesów poszczególnych
instytucji i społeczności
• Uspołecznienie procesu tworzenia,
monitorowanie realizacji i modyfikacji
strategii regionalnej.

Podstawowe zasady strategii

• ekonomia sił i środków potrzebnych do
prowadzenia „walki” (ocena ilości i jakości
zasobów ludzkich, materialnych i finansowych
oraz ich rezerw na wypadek przedłużania się
działań lub konieczności ich intensyfikacji)
• zespolenie wysiłków (odnosi się to do organizacji i
sposobu przygotowań sił, tzn. ludzi, środków,
pieniędzy)
• zachowanie swobody działań w sytuacjach
krytycznych
• inicjatywa w sytuacjach nieprzewidzianych.

Metodologia budowania strategii

• Ze strategią ściśle łączy się taktyka. Rozumiana
jako metoda postępowania, umiejętność
„dozowania” sił i środków w sposób
odpowiedni do osiągnięcia zamierzonych w
strategii celów.

Zasady rządzące polityka społeczną
•
•
•
•
•
•
•
•

zasada pomocniczości,
zasada efektów odłożonych w czasie,
zasada szerokiego zasięgu skutków,
zasada akceptacji społecznej,
zasada kontroli społecznej,
zasada aktywności, zaangażowania społecznego,
zasada kompleksowości i sprzężenia zwrotnego,
zasada pozornego altruizmu (pomoc tzw.
osobom wykluczonym w interesie osób
niewykluczonych).

Schemat strategii

Na strategię składa się:
• diagnoza,
• cel strategiczny (ogólny),
• cele szczegółowe (operacyjne),
• metody realizacji celu,

Logiczne ramy strategii
wczoraj – dziś – jutro
diagnoza statystyki – problem, potrzeby, zasoby - harmonogram –cele - wizja

Drabina partycypacji społecznej
• Kreowanie świadomości
społecznej;

• Angażowanie
mieszkańców;

Uświadamianie podejmowanych
działań

Angażowanie mieszkańców w proces
aby uwzględnić ich punkt widzenia i
obawy

• Edukowanie społeczności
lokalnej;
Przekazywanie informacji dla lepszego
zrozumienia podejmowanych działań

• Zbieranie opinii;
Uzyskanie opinii społecznych na temat
problemów/ decyzji /alternatywnych
rzwiązań

• Partnerstwo.
Przekazanie podejmowania decyzji
grupom lub partnerom społecznym

Partycypacja społeczna
• Na pierwszym, najniższym, pułapie stosowane jest kształtowanie
świadomości społecznej poprzez pełną, regularną i obligatoryjną
informację o zamierzeniach władz - społeczność często posiada
jedynie wiedzę dotyczącą ogólnie formułowanych realizowanych
celów, podczas gdy należy prowadzić edukację zbiorowości, mogącą
prowadzić do internalizacji procesu (jego potencjalni uczestnicy,
nabywając wiedzę, przekonują się, poznają sposób i efektywność
prezentowanej metody).
• Na wyższym poziomie partycypacji społeczność może wyrażać
wątpliwości i korygować propozycje, tworząc opinie uwzględniane
przez realizatorów.
• Najwyższy poziom partycypacji i pełne partnerstwo następuje
jednak dopiero wtedy, gdy społeczność ma realny wpływ na proces
decyzyjny.

Niektóre tezy dokumentu „Polska 2030”
Raport Polska 2030 jest efektem prac Zespołu Doradców Strategicznych Prezesa
Rady Ministrów. Redaktorem naukowym opracowania jest minister Michał Boni.

Polska należy do tych państw członkowskich Unii Europejskiej, w
których istnieje największe zagrożenie ubóstwem. Zagrożenie
ubóstwem rośnie wraz z liczbą dzieci w gospodarstwach domowych.
Analiza sytuacji gospodarstw domowych pokazuje, że ubóstwo dzieci
jest nierozerwalnie związane z ubóstwem rodziców. Po okresie
wzrostu zagrożenia ubóstwem, w ostatnich latach
obserwowaliśmy poprawę sytuacji, choć rozprzestrzeniający
się także na Polskę światowy kryzys gospodarczy nie
pozostanie prawdopodobnie bez wpływu na ten pozytywny
kierunek przemian.
(warto zauważyć, iż treść dokumentu nie odnosi się do
możliwych stanów w przyszłości, np. nie przygotowuje Polski
do ewent. katastrofy finansowej, gospodarczej, bytowej...)

W perspektywie kolejnych kilkunastu lat zwiększy się zagrożenie
ubóstwem gospodarstw domowych z osobami starszymi.
Grupą szczególnie narażoną na ubóstwo są rodziny wielodzietne oraz
rodziny zamieszkujące na wsi.
Zagrożenie ubóstwem w Polsce ma charakter wyspowy.
Świadczenia rodzinne oraz związane z wykluczeniem
społecznym (w tym dodatki mieszkaniowe) są najlepiej
dystrybuowane pod względem wsparcia dla osób zagrożonych
ubóstwem.
Transfery społeczne udzielane w ramach wsparcia rodzin
zagrożonych ubóstwem (szczególnie mających dzieci) są na
bardzo niskim poziomie.

Jeśli do 2030 r. Polska ma stworzyć państwo nowoczesne nie tylko
w wymiarze ekonomicznym, lecz także społecznym, konieczna jest
daleko idąca rewizja obowiązującego obecnie modelu polityki
społecznej. Konieczne jest „przestawienie zwrotnicy”, tak aby z
jednej strony umożliwiać grupom społecznym, obecnie narażonym
na wykluczenie, integrację społeczną, z drugiej zaś przygotować
się na nowe oblicza wykluczenia, jakie będą pojawiać się w
kolejnych latach. Będzie się to jednak wiązało z odejściem od
obecnego modelu opartego na powszechności świadczeń na niskim
poziomie, jako alternatywy dla zatrudnienia, w kierunku modelu, w
którym kluczową rolę odgrywa świadczenie pracy, a być może także
ze zmianą z panoptycznego na empowermentowy model pomocy
społecznej wyrastający z poszanowania i ochrony godności człowieka
wymagającego wsparcia.

W ramach tak pojmowanej spójności społecznej wydobywanie
potencjałów osób z deficytami i dysfunkcjami polega przede
wszystkim na tworzeniu odpowiednich do tego warunków, np. na
usuwaniu barier w dostępie do rynku pracy, inwestycjach w edukację,
obejmowaniu większej liczby ludzi aktywnymi instrumentami
polityki społecznej, tworzeniu instytucjonalnych i dochodowych
systemów wsparcia. Kluczowe jest tu zapewnianie osobom
wykluczonym realnego dostępu do usług społecznych, aby z tego
tytułu nie traciły szans rozwoju. Sukces takiego podejścia nie jest
możliwy bez znalezienia konsensu między różnymi rodzajami
transferów społecznych. Pierwszeństwo mają formy wsparcia, które
zwiększają aktywność otrzymujących je beneficjentów, rozwiązują
rzeczywiste problemy i elastycznie reagują na zmianę sytuacji.
Oznacza to zmianę priorytetów, co spotka się z oporem beneficjentów
obecnie funkcjonującego systemu.

Pomoc Społeczna
Szczególne znaczenie mają inicjatywy z zakresu aktywnej
integracji, ułatwiania dostępu do niedrogich, trwałych
oraz wysokiej jakości usług społecznych, wspierania
instytucji otoczenia ekonomii społecznej oraz samych
instytucji ekonomii społecznej, służące aktywizacji
lokalnych społeczności, w tym w szczególności
społeczności marginalizowanych.
Dylemat - jak realizować te inicjatywy w obecnej sytuacji
gospodarczej Europy i podejmowanych programach
oszczędności budżetowych. Sytuacja ta generuje pytanie
o taki sposób wdrażania programów oszczędnościowych,
aby były zrównoważone, sprawiedliwie rozłożone oraz
aby chroniły grupy najsłabsze.
Jednym ze sposobów działania to rozwijanie
innowacyjnego podejścia do polityki społecznej.

Rola pomocy społecznej
Dlatego …
Niezbędne jest dążenie do uproszczenia zasad
korzystania z usług pomocy społecznej oraz
standaryzacja i poprawa ich jakości. Działania te
muszą zostać połączone ze wspieraniem aktywności
osób korzystających z pomocy społecznej oraz
zachętami do większego uczestnictwa w procesie
powrotu na rynek pracy.

Wyzwania pomocy społecznej
Pomoc społeczna w czasach kryzysów i zmian tradycyjnie
musi zmierzyć się z rolą systemu buforowego, przed którym
stawia się wyzwania zniwelowania negatywnych skutków
społeczno – ekonomicznych zaistniałej sytuacji
gospodarczej. Rola ta wymaga zarówno obsługi większej
liczby świadczeniobiorców, jak i poszerzenia katalogu
oferowanych świadczeń, usług i programów pomocy.
Sytuacja taka implikuje konieczność zwiększonych inwestycji
w sektor usług socjalnych, w tym kompleksowe wsparcie dla
kształcenia nowoczesnych kadr pomocy społecznej.

Wyzwania pomocy społecznej
Wyzwania demograficzne stanowią drugi filar czynników
implikujących nowoczesne podejście. Starzenie się
społeczeństwa będzie generować, w perspektywie roku 2020,
wyzwania związane z dynamicznie rosnącą liczbą osób w
podeszłym wieku. Sytuacja ta powinna być traktowana nie jako
zagrożenie dla wielu sfer życia gospodarczego i społecznego, ale
jako konieczność rozwoju niosąca ze sobą potencjał rozwojowy
np. rozwój nowych sektorów usług czy aktywność osób starszych.
Oznacza to konieczność z jednej strony zbudowania systemu
wspierającego osoby starsze w decyzji o pozostaniu aktywnym
społecznie i zawodowo, a z drugiej rozwoju różnego rodzaju
usług przeznaczonych dla osób starszych z ograniczoną
samodzielnością i niesamodzielnych min. usług opieki
długoterminowej;

…

W celu poprawy jakości i poziomu życia osób
starszych dla godnego starzenia się należy
podejmować działania umożliwiające
zagospodarowanie potencjału społecznozawodowego osób starszych, dla pełnienia przez
nich ról społecznych w życiu publicznym.
(rozwój zróżnicowanych form aktywności społecznej,
upowszechnianie wolontariatu, partycypacji w procesach
decyzyjnych, zwiększenie dostępności do usług społecznych).

Kontynuacja działań
– Wspieranie osób w ich integracji społecznej i
aktywności;
– Dostarczanie narzędzi dla integracji;
– Indywidualne podejście / Oferta dostosowana do
specyficznych potrzeb; upowszechnianie kontraktów
socjalnych; przerywanie „dziedziczenia” biedy i
bierności;
– Zwiększanie kooperacji pomoc społecznej z rynkiem
pracy.

Pomoc społeczna

• Zmiany wewnątrz pomocy społecznej
• nowe podejście do klienta pomocy społecznej,
• Prace nad nowym modelem pomocy społecznej

• Zmiany w otoczeniu pomocy społecznej
• Prace nad modyfikowaniem podejścia do osób
pozostających bez pracy (zmiany po stronie
instrumentów rynku pracy
• Wyodrębnienie polityki senioralnej

Ostatnie zmiany... Wzmocnienie przepisów dotyczących współdziałania

• Brak współdziałania z pracownikiem socjalnym w
rozwiązywaniu trudnej sytuacji życiowej, odmowa
zawarcia kontraktu socjalnego, niedotrzymanie jego
postanowień, nieuzasadniona odmowa podjęcia
zatrudnienia przez osobę bezrobotną, odmowa
podjęcia leczenia odwykowego może stanowić
podstawę do nieudzielenia pomocy;

...
• Ocena zasobów pomocy społecznej w oparciu o
analizę lokalnej sytuacji społecznej i
demograficznej dokonywana przez samorządy;
• Sporządzanie przez oceny województwa,
uwzględniającej kwestie i problemy społeczne
wynikające z przyjętej strategii

Budowanie pomostów
• Pobieranie zasiłku okresowego niezależnie od
posiadanego dochodu w sytuacji gdy osoba
podejmuje zatrudnienie,
(wprowadzenie okresu przejściowego dla osób, które
podejmują próbę zmiany swojej sytuacji życiowej) –
przez 2 miesiące nie częściej niż raz na dwa lata.

• Przyznawanie zasiłku celowego na realizację
postanowień kontraktu socjalnego.
• Tworzenie zespołów pracy socjalnej i integracji
społecznej.

Nowe kryteria uprawniające do świadczeń

• Od 1 października w pomocy społecznej
obowiązują nowe kryteria dochodowe
- 542 złote dla osoby samotnie
gospodarującej;
- 456 złotych na osobę w rodzinie.
Spowoduje to wejście do pomocy społecznej nowych klientów,
nie posiadających do tej pory uprawnień do świadczeń.

Nowe wyzwania

• Wzmacnianie kooperacji pomiędzy
powiatowymi urzędami pracy a ośrodkami
pomocy społecznej;
• Podniesienie skuteczności instrumentów i
narzędzi służących aktywnej integracji i
powrotowi na rynek pracy


Slide 26

Metodologia wspierania rozwoju społecznego
w kontekście wdrażania wojewódzkiej
strategii polityki społecznej – uwzględniająca
partycypacyjne uczestnictwo w procesie
Zuzanna Grabusińska
Białystok grudzień 2012 r.

Plan wystąpienia

• - strategie –priorytetowe zadania wynikające z
uzewnętrzniających się kwestii społecznych –
wielosektorowość polityki społecznej
• - strategia rozwoju regionalnego ;
• - obszary negocjacji ze strona rządową;
• - partycypacja procesu tworzenia i realizacji strategii;
• - realizacja strategii z punktu widzenia zadań pomocy
i integracji społecznej- aktywna integracja społeczna,
niwelowanie procesu wykluczenia społecznego.

Polityka społeczna
Szeroko zdefiniowana polityka społeczna stanowi
kluczowy element wszelkich działań państwa i jego
instytucji, mających na celu kształtowanie warunków
życia społeczeństwa oraz służących realizacji zasady
sprawiedliwości społecznej. Dążąc do osiągnięcia jak
największej skuteczności działań publicznych w tej
sferze należy traktować politykę społeczną na zasadach
równości, komplementarności i synergii z polityką
gospodarczą.

Jednocześnie polityka społeczna tradycyjnie jest
kształtowana w odpowiedzi na aktualne oraz
prognozowane kwestie społeczne. Tym samym
polityka społeczna nabiera coraz większego znaczenia
w obliczu wyzwań społeczno – gospodarczych,
określanych przede wszystkim przez pryzmat zmian
demograficznych oraz kryzysu ekonomicznego.

Polityka społeczna

Polska polityka społeczna, realizując cele
związane z budowaniem dobrostanu
społeczeństwa polskiego, wpisuje się
jednocześnie w proces wdrażania europejskiej
polityki społecznej.

Polityka społeczna

Polska polityka społeczna, realizując cele
związane z budowaniem dobrostanu
społeczeństwa polskiego, wpisuje się
jednocześnie w proces wdrażania europejskiej
polityki społecznej.

Polityka Społeczna

Główne kierunki strategiczne polityk Unii
Europejskiej, w tym szeroko rozumianej polityki
społecznej, zostały określone w Strategii „Europa
2020”,która jest nowym, długookresowym
programem rozwoju społeczno-gospodarczego
UE, zastępując obowiązującą od 2000 r.,
zmodyfikowaną pięć lat później, Strategię
Lizbońską

Polityka Społeczna
Strategia „Europa 2020” znaczną wagę przykłada do
wyzwań związanych z poprawą warunków życia i pracy
obywateli UE, a zwłaszcza podniesienia poziomu i
jakości zatrudnienia oraz ograniczenia ubóstwa i
wykluczenia społecznego. Jednocześnie nie rezygnuje z
przyjętego w Lizbonie generalnego celu modernizacji w
kierunku innowacyjnej gospodarki opartej na wiedzy.

Polityka Społeczna
Strategia „Europa 2020” znaczną wagę przykłada do
wyzwań związanych z poprawą warunków życia i pracy
obywateli UE, a zwłaszcza podniesienia poziomu i
jakości zatrudnienia oraz ograniczenia ubóstwa i
wykluczenia społecznego. Jednocześnie nie rezygnuje z
przyjętego w Lizbonie generalnego celu modernizacji w
kierunku innowacyjnej gospodarki opartej na wiedzy.

Aktualna polityka społeczna
W celu osiągnięcia powyższych wyzwań zaproponowano trzy
podstawowe, wzajemnie wzmacniające się priorytety :
• wzrost inteligentny – rozwój oparty na wiedzy i innowacjach,
• wzrost zrównoważony – promowanie gospodarki efektywniej
wykorzystującej zasoby, przyjaznej środowisku, a zarazem
konkurencyjnej,
• wzrost sprzyjający włączeniu społecznemu (wzrost
integrujący społecznie) – wzmacnianie gospodarki
charakteryzującej się wysokim zatrudnieniem oraz spójnością
ekonomiczną, społeczną i terytorialną.

Otwarta metoda koordynacji
Strategia Europa 2020 wyznacza konkretne cele ilościowe,
umożliwiające monitorowanie postępów w realizacji ww.
priorytetów. Dwa z tych celów dotyczą bezpośrednio polityki
zatrudnienia i polityki społecznej, tj.:
• osiągnięcie wskaźnika zatrudnienia kobiet i mężczyzn w wieku
20-64 lat na poziomie 75%;
• wspieranie integracji społecznej, szczególnie poprzez redukcję
ubóstwa, zmierzając do wydźwignięcia z ubóstwa lub
wykluczenia społecznego 20 milionów obywateli UE.

Cele nadrzędne OMK dla zabezpieczenia społecznego i
integracji społecznej powinny promować:

spójność społeczna, równość mężczyzn i kobiet
oraz równość szans wszystkich obywateli;
koordynację podejmowanych działań z celami
Strategii Lizbońskiej oraz celami Strategii
Zrównoważonego Rozwoju UE;
Dobre rządzenie, przejrzystość i zaangażowanie
wszelkich podmiotów w projektowanie, wdrażanie i
monitorowanie polityki
1)„...Gdy mówimy o aktywnej integracji, to należy przez to rozumieć nasze aktywne podejście
proponujące szereg rozmaitych i nieszablonowych działań (czy tylko pomocy społecznej? JG)
obejmujących całokształt potencjału człowieka, a nie wyłącznie kwestię zatrudnienia. Z drugiej zaś
strony, aktywna integracja zakłada pełną aktywność człowieka w tym procesie...) – Cezary
Miżejewski „Aktywna integracja - nowa formuła pomocy społecznej”
http://zalaczniki.ops.pl/dz1/aktywna_integracja2009.doc.

Modernizacja społeczeństwa (rozumianego jako ogół ludzi
pozostających we wzajemnych stosunkach
wynikających z warunków życia, podziału pracy i
udziału w życiu kulturalnym; też: ogół obywateli
danego okręgu, miasta itp.) definiowana przez
polityków obejmuje m.in. projektowanie i realizację
polityk społecznych. Możemy się jej biernie przyglądać i
być traktowanymi jak zasoby, przedmioty, jak petenci.
Ale możemy stać się również podmiotami tych zmian
organizując się w ramach społeczeństwa obywatelskiego i
uczestnicząc w procesach politycznych. Możemy, choć nie
znaczy, że musimy być podmiotami świadomymi,
gotowymi wziąć sprawy w swoje ręce, ze swoją wizją,
pasją i przekonaniem.

Czym jest polityka?
Politykę planuje się i realizuje w danym kręgu
kulturowym, określonym językiem, w oparciu
o przyjęty na gruncie dominującej filozofii
sposób widzenia rzeczywistości w danej
dziedzinie, z wykorzystaniem zasobów
przeznaczonych na jej realizację, w którym
dają się określić modele funkcjonowania
jednostki w społeczeństwie, modele
funkcjonowania społeczeństwa, a także modele
instytucji publicznych determinujące priorytety
polityki społecznej…będące punktem wyjścia
dla projektowania i realizacji polityki.

Współczesne problemy i wyzwania socjalne wymuszają
reorganizację polityki społecznej / pomocy społecznej
•

Demografia

•

Przed nami pytania o :

•

Migracje i wielokulturowość

1. Skuteczność i efektywność tradycyjnego
państwa opiekuńczego

•

Bezrobocie i niskie zatrudnienie

2. O model instytucjonalny usług społecznych

•

Ubóstwo i wykluczenie społeczne

3. O najlepsze rozwiązania w polityce aktywizacji i
integracji społecznej

•

Pomoc i integracja społeczna
4. Poszukiwanie nowych paradygmatów i modeli

•

Edukacja

•

Równość szans (w tym gender)

•

Zdrowie i Niepełnosprawność

•

Starość i Opieka Długoterminowa

•

15
Stare i nowe patologie

5. Strategię Rozwoju Społecznego w Polsce,
Europie i na świecie
6. Możliwości wielopoziomowej współpracy i
partnerstwa międzysektorowego

Nowe paradygmaty polityki społecznej
 w kierunku większej współpracy
• Partycypacyjny a nie
resortowy model kreowania
polityki społecznej
• Wielopoziomowe
zarządzanie polityką
społeczną

• Państwo angażujące a nie
państwo dyscyplinujące

• Aktywna a nie pasywna polityka
społeczna

• Wielosektorowa i partnerska a
nie państwowa polityka
społeczna
• Samorządowa i obywatelska a
nie centralna polityka społeczna

• Zintegrowane usługi społeczne
• Państwo sieci a nie hierarchii
zamiast separatystycznych usług
lub świadczeń socjalnych
Neosolidarność 
Subsydiarność 
• Od opieki społecznej poprzez
Partnerstwo 
pomoc do integracji społecznej

Polityka Społeczna
Nadrzędny cel społeczny Strategii Europa 2020 (czyli
ograniczenia ubóstwa i wykluczenia społecznego) zainicjowana
„Europejska Platforma Przeciw Ubóstwu i Wykluczeniu
Społecznemu” – stanowiąca swoisty kompleksowy
program europejski, dążący do zapewnienia spójności
ekonomicznej, społecznej i terytorialnej, poprzez
podnoszenie świadomości oraz przestrzegania praw
podstawowych osób ubogich i społecznie
wykluczonych, umożliwiając im życie w godności i
aktywny udział w życiu społecznym

Proces przekazywania funkcji i zadań socjalnych
przez państwo
• Nisko satysfakcjonujący proces przejmowania przez podmioty
odpowiedzialności za kreowanie i realizację polityki społecznej

PAŃSTWO

SAMORZĄD TERYTORIALNY

ORGANIZACJE POZARZĄDOWE

SEKTOR PRYWATNY I GOSPODARKA SPOŁECZNA

RODZINA I GRUPY NIEFORMALNE

Wielosektorowość jako fundament do współpracy
w polityce społecznej (Grewiński 2009)
SEKTOR
PUBLICZNY

Unia
Europejska

Media

Państwo

Partie polityczne
Związki zawodowe, Zrzeszenia
Ruchy społeczne
Lobbyści i grupy interesu,
Eksperci, Grupy wsparcia
Konsorcja,
Partnerstwa wielosektorowe

Organizacje
pozarządowe

Rodziny
i grupy
dysfunkcyjne

Instytucje
biznesowe

SEKTOR
RYNKOWY

Samorząd
terytorialny

Gospodarka
społeczna

SEKTOR
OBYWATELSKI

Public Governance odpowiedzią na deficyt
współpracy?
•

Horyzontalne dzielenie się władzą ze społeczeństwem obywatelskim, społecznością
lokalną

•

Deliberatywne stosunki władza społeczeństwo

•

Partycypacyjny model organizacji wspólnoty lokalnej

•

Rozwój partnerstw wielosektorowych i networks

•

Wielopoziomowe zarządzanie i współdecydowanie obywateli na temat rozwoju
społeczności lokalnej (angażowanie obywateli w przygotowanie Strategii, programów,
projektów ich aktywny udział)

•

Decentralizacja pozioma, sieci i włączanie wszystkich zainteresowanych  Network
Governance

Rodzaje współpracy podmiotów PS
• Wewnątrzbranżowe  OPS, PCPR, ROPS itd..

• Wewnątrzsektorowe  w ramach sektora
publicznego ( z władzą, JST itd., z PSZ, OHP itd.)
• Zewnątrzsektorowe  z NGO’s, biznesem
Kościołem, uczelniami, innymi interesariuszami
• Lokalne, regionalne, krajowe, ponadnarodowe

Przykłady współpracy i partnerstwa międzysektorowe go
podmiotów pomocy i integracji społecznej

1.

Wspólne generowanie strategii społecznych i rozwiązywania
problemów społecznych

2.

Realizacja wspólnych programów i projektów  aktywna integracja
społeczna (POKL, FIO)

3.

Delegowanie zadań i usług przez JST do NGOs i innych sektorów

4.

Finansowanie i dotowanie zadań NGO’s (środki JST, rządowe)

5.

Włączanie aktywnych obywateli poprzez wolontariat

6.

Większa partycypacja samych beneficjentów (także empowerment)

7.

Wykorzystanie dobrych praktyk

8.

Wspólne generowanie innowacyjności społecznej i wartości dodanej

Strategie rozwiązywania problemów społecznych
.

Nadal wiele do zrobienia jeśli chodzi o partycypacyjny model kreowania
tych strategii
.

Wiele strategii pozostaje ciągle na papierze

Niska jakość wielu strategii
Brak świadomości decydentów i wyobraźni strategicznej z obszaru PS

Biska skuteczność i efektywność

Od współpracy przez partnerstwo
do integracji usług społecznych?
• Integracja usług polega na osiąganiu większej koordynacji różnorodnych
służb i świadczeń społecznych w celu poprawy skuteczności i dostępności
świadczeń.
• polega na współpracy, partnerstwie i współdziałaniu różnorodnych
podmiotów polityki społecznej.

• dzięki integracji usług uzyskuje się z jednej strony oszczędności w
wydatkach, z drugiej różnorodne grupy beneficjentów mają ułatwiony
dostęp do pełnej, kompleksowej pomocy społecznej.
• celem integracji usług społecznych jest to, aby klient w jednym miejscu
(na wzór „jednego okienka” przy zakładaniu nowej firmy) otrzymywał
kompleksowe wsparcie, odpowiadające jego różnorodnym potrzebom

Budowanie strategii
• Strategia to teoria i praktyka pokonywania przeciwnika bez
względu na to, czy jest nim bezrobocie, nędza czy faszyzm,
czy jedynie głupota i szkodliwe nawyki. Nie każdy jednak
plan ogólny, który określa jakiś cel, jest strategią.

• Strategia powinna być tak przygotowana, by nie tylko
określała cel, jakim jest rozwiązanie określonych problemów
społecznych (czyli np. poprawa sytuacji ludzi starych,
niepełnosprawnych lub zmiana na lepsze w zakresie
wybranych obszarów życia społecznego np. mieszkalnictwa).
Powinna też określać, w jaki sposób, jakimi drogami tę zmianę
można osiągnąć.

Strategia:

•
•
•
•

Strategia oparta jest na:
wyborze celu działania
wyborze kierunków i celów operacyjnych
koncentracji środków

Podstawowe dokumenty strategiczne
• Długookresowa Strategia Rozwoju Kraju „Polska 2030”;
• Średniookresowa Strategia Rozwoju Kraju „Polska
2020”;
• Strategia Rozwoju Regionalnego - Regionalne Strategie
Rozwoju Regionalnego (faza procedowania);
• Regionalna Strategia Polityki Społecznej;
• Powiatowa Strategia Rozwiązywania Problemów
Społecznych…
• Gminna Strategia Rozwiązywania Problemów
Społecznych…

Przełożenie na poziom krajowy celów
ogólnoeuropejskich
Nowe podejście strategiczne w realizacji polityki społecznej
wpisuje się w

Długookresową Strategię Rozwoju Kraju do 2030
roku.
- poczucie społecznej i indywidualnej odpowiedzialności za
zwalczanie ubóstwa i wykluczenia społecznego;
- umożliwienie działań odpowiadających na potrzeby grup
szczególnego ryzyka;
- modyfikacja systemów ochrony socjalnej, zapewniająca odpowiedni
poziom dochodów

Wyzwania stojące przed strategią regionalną
polityki społecznej

• Spięcie problemów będących wyzwaniem
strategii gminnych i regionalnych;
• Uwzględnienie interesów poszczególnych
instytucji i społeczności
• Uspołecznienie procesu tworzenia,
monitorowanie realizacji i modyfikacji
strategii regionalnej.

Podstawowe zasady strategii

• ekonomia sił i środków potrzebnych do
prowadzenia „walki” (ocena ilości i jakości
zasobów ludzkich, materialnych i finansowych
oraz ich rezerw na wypadek przedłużania się
działań lub konieczności ich intensyfikacji)
• zespolenie wysiłków (odnosi się to do organizacji i
sposobu przygotowań sił, tzn. ludzi, środków,
pieniędzy)
• zachowanie swobody działań w sytuacjach
krytycznych
• inicjatywa w sytuacjach nieprzewidzianych.

Metodologia budowania strategii

• Ze strategią ściśle łączy się taktyka. Rozumiana
jako metoda postępowania, umiejętność
„dozowania” sił i środków w sposób
odpowiedni do osiągnięcia zamierzonych w
strategii celów.

Zasady rządzące polityka społeczną
•
•
•
•
•
•
•
•

zasada pomocniczości,
zasada efektów odłożonych w czasie,
zasada szerokiego zasięgu skutków,
zasada akceptacji społecznej,
zasada kontroli społecznej,
zasada aktywności, zaangażowania społecznego,
zasada kompleksowości i sprzężenia zwrotnego,
zasada pozornego altruizmu (pomoc tzw.
osobom wykluczonym w interesie osób
niewykluczonych).

Schemat strategii

Na strategię składa się:
• diagnoza,
• cel strategiczny (ogólny),
• cele szczegółowe (operacyjne),
• metody realizacji celu,

Logiczne ramy strategii
wczoraj – dziś – jutro
diagnoza statystyki – problem, potrzeby, zasoby - harmonogram –cele - wizja

Drabina partycypacji społecznej
• Kreowanie świadomości
społecznej;

• Angażowanie
mieszkańców;

Uświadamianie podejmowanych
działań

Angażowanie mieszkańców w proces
aby uwzględnić ich punkt widzenia i
obawy

• Edukowanie społeczności
lokalnej;
Przekazywanie informacji dla lepszego
zrozumienia podejmowanych działań

• Zbieranie opinii;
Uzyskanie opinii społecznych na temat
problemów/ decyzji /alternatywnych
rzwiązań

• Partnerstwo.
Przekazanie podejmowania decyzji
grupom lub partnerom społecznym

Partycypacja społeczna
• Na pierwszym, najniższym, pułapie stosowane jest kształtowanie
świadomości społecznej poprzez pełną, regularną i obligatoryjną
informację o zamierzeniach władz - społeczność często posiada
jedynie wiedzę dotyczącą ogólnie formułowanych realizowanych
celów, podczas gdy należy prowadzić edukację zbiorowości, mogącą
prowadzić do internalizacji procesu (jego potencjalni uczestnicy,
nabywając wiedzę, przekonują się, poznają sposób i efektywność
prezentowanej metody).
• Na wyższym poziomie partycypacji społeczność może wyrażać
wątpliwości i korygować propozycje, tworząc opinie uwzględniane
przez realizatorów.
• Najwyższy poziom partycypacji i pełne partnerstwo następuje
jednak dopiero wtedy, gdy społeczność ma realny wpływ na proces
decyzyjny.

Niektóre tezy dokumentu „Polska 2030”
Raport Polska 2030 jest efektem prac Zespołu Doradców Strategicznych Prezesa
Rady Ministrów. Redaktorem naukowym opracowania jest minister Michał Boni.

Polska należy do tych państw członkowskich Unii Europejskiej, w
których istnieje największe zagrożenie ubóstwem. Zagrożenie
ubóstwem rośnie wraz z liczbą dzieci w gospodarstwach domowych.
Analiza sytuacji gospodarstw domowych pokazuje, że ubóstwo dzieci
jest nierozerwalnie związane z ubóstwem rodziców. Po okresie
wzrostu zagrożenia ubóstwem, w ostatnich latach
obserwowaliśmy poprawę sytuacji, choć rozprzestrzeniający
się także na Polskę światowy kryzys gospodarczy nie
pozostanie prawdopodobnie bez wpływu na ten pozytywny
kierunek przemian.
(warto zauważyć, iż treść dokumentu nie odnosi się do
możliwych stanów w przyszłości, np. nie przygotowuje Polski
do ewent. katastrofy finansowej, gospodarczej, bytowej...)

W perspektywie kolejnych kilkunastu lat zwiększy się zagrożenie
ubóstwem gospodarstw domowych z osobami starszymi.
Grupą szczególnie narażoną na ubóstwo są rodziny wielodzietne oraz
rodziny zamieszkujące na wsi.
Zagrożenie ubóstwem w Polsce ma charakter wyspowy.
Świadczenia rodzinne oraz związane z wykluczeniem
społecznym (w tym dodatki mieszkaniowe) są najlepiej
dystrybuowane pod względem wsparcia dla osób zagrożonych
ubóstwem.
Transfery społeczne udzielane w ramach wsparcia rodzin
zagrożonych ubóstwem (szczególnie mających dzieci) są na
bardzo niskim poziomie.

Jeśli do 2030 r. Polska ma stworzyć państwo nowoczesne nie tylko
w wymiarze ekonomicznym, lecz także społecznym, konieczna jest
daleko idąca rewizja obowiązującego obecnie modelu polityki
społecznej. Konieczne jest „przestawienie zwrotnicy”, tak aby z
jednej strony umożliwiać grupom społecznym, obecnie narażonym
na wykluczenie, integrację społeczną, z drugiej zaś przygotować
się na nowe oblicza wykluczenia, jakie będą pojawiać się w
kolejnych latach. Będzie się to jednak wiązało z odejściem od
obecnego modelu opartego na powszechności świadczeń na niskim
poziomie, jako alternatywy dla zatrudnienia, w kierunku modelu, w
którym kluczową rolę odgrywa świadczenie pracy, a być może także
ze zmianą z panoptycznego na empowermentowy model pomocy
społecznej wyrastający z poszanowania i ochrony godności człowieka
wymagającego wsparcia.

W ramach tak pojmowanej spójności społecznej wydobywanie
potencjałów osób z deficytami i dysfunkcjami polega przede
wszystkim na tworzeniu odpowiednich do tego warunków, np. na
usuwaniu barier w dostępie do rynku pracy, inwestycjach w edukację,
obejmowaniu większej liczby ludzi aktywnymi instrumentami
polityki społecznej, tworzeniu instytucjonalnych i dochodowych
systemów wsparcia. Kluczowe jest tu zapewnianie osobom
wykluczonym realnego dostępu do usług społecznych, aby z tego
tytułu nie traciły szans rozwoju. Sukces takiego podejścia nie jest
możliwy bez znalezienia konsensu między różnymi rodzajami
transferów społecznych. Pierwszeństwo mają formy wsparcia, które
zwiększają aktywność otrzymujących je beneficjentów, rozwiązują
rzeczywiste problemy i elastycznie reagują na zmianę sytuacji.
Oznacza to zmianę priorytetów, co spotka się z oporem beneficjentów
obecnie funkcjonującego systemu.

Pomoc Społeczna
Szczególne znaczenie mają inicjatywy z zakresu aktywnej
integracji, ułatwiania dostępu do niedrogich, trwałych
oraz wysokiej jakości usług społecznych, wspierania
instytucji otoczenia ekonomii społecznej oraz samych
instytucji ekonomii społecznej, służące aktywizacji
lokalnych społeczności, w tym w szczególności
społeczności marginalizowanych.
Dylemat - jak realizować te inicjatywy w obecnej sytuacji
gospodarczej Europy i podejmowanych programach
oszczędności budżetowych. Sytuacja ta generuje pytanie
o taki sposób wdrażania programów oszczędnościowych,
aby były zrównoważone, sprawiedliwie rozłożone oraz
aby chroniły grupy najsłabsze.
Jednym ze sposobów działania to rozwijanie
innowacyjnego podejścia do polityki społecznej.

Rola pomocy społecznej
Dlatego …
Niezbędne jest dążenie do uproszczenia zasad
korzystania z usług pomocy społecznej oraz
standaryzacja i poprawa ich jakości. Działania te
muszą zostać połączone ze wspieraniem aktywności
osób korzystających z pomocy społecznej oraz
zachętami do większego uczestnictwa w procesie
powrotu na rynek pracy.

Wyzwania pomocy społecznej
Pomoc społeczna w czasach kryzysów i zmian tradycyjnie
musi zmierzyć się z rolą systemu buforowego, przed którym
stawia się wyzwania zniwelowania negatywnych skutków
społeczno – ekonomicznych zaistniałej sytuacji
gospodarczej. Rola ta wymaga zarówno obsługi większej
liczby świadczeniobiorców, jak i poszerzenia katalogu
oferowanych świadczeń, usług i programów pomocy.
Sytuacja taka implikuje konieczność zwiększonych inwestycji
w sektor usług socjalnych, w tym kompleksowe wsparcie dla
kształcenia nowoczesnych kadr pomocy społecznej.

Wyzwania pomocy społecznej
Wyzwania demograficzne stanowią drugi filar czynników
implikujących nowoczesne podejście. Starzenie się
społeczeństwa będzie generować, w perspektywie roku 2020,
wyzwania związane z dynamicznie rosnącą liczbą osób w
podeszłym wieku. Sytuacja ta powinna być traktowana nie jako
zagrożenie dla wielu sfer życia gospodarczego i społecznego, ale
jako konieczność rozwoju niosąca ze sobą potencjał rozwojowy
np. rozwój nowych sektorów usług czy aktywność osób starszych.
Oznacza to konieczność z jednej strony zbudowania systemu
wspierającego osoby starsze w decyzji o pozostaniu aktywnym
społecznie i zawodowo, a z drugiej rozwoju różnego rodzaju
usług przeznaczonych dla osób starszych z ograniczoną
samodzielnością i niesamodzielnych min. usług opieki
długoterminowej;

…

W celu poprawy jakości i poziomu życia osób
starszych dla godnego starzenia się należy
podejmować działania umożliwiające
zagospodarowanie potencjału społecznozawodowego osób starszych, dla pełnienia przez
nich ról społecznych w życiu publicznym.
(rozwój zróżnicowanych form aktywności społecznej,
upowszechnianie wolontariatu, partycypacji w procesach
decyzyjnych, zwiększenie dostępności do usług społecznych).

Kontynuacja działań
– Wspieranie osób w ich integracji społecznej i
aktywności;
– Dostarczanie narzędzi dla integracji;
– Indywidualne podejście / Oferta dostosowana do
specyficznych potrzeb; upowszechnianie kontraktów
socjalnych; przerywanie „dziedziczenia” biedy i
bierności;
– Zwiększanie kooperacji pomoc społecznej z rynkiem
pracy.

Pomoc społeczna

• Zmiany wewnątrz pomocy społecznej
• nowe podejście do klienta pomocy społecznej,
• Prace nad nowym modelem pomocy społecznej

• Zmiany w otoczeniu pomocy społecznej
• Prace nad modyfikowaniem podejścia do osób
pozostających bez pracy (zmiany po stronie
instrumentów rynku pracy
• Wyodrębnienie polityki senioralnej

Ostatnie zmiany... Wzmocnienie przepisów dotyczących współdziałania

• Brak współdziałania z pracownikiem socjalnym w
rozwiązywaniu trudnej sytuacji życiowej, odmowa
zawarcia kontraktu socjalnego, niedotrzymanie jego
postanowień, nieuzasadniona odmowa podjęcia
zatrudnienia przez osobę bezrobotną, odmowa
podjęcia leczenia odwykowego może stanowić
podstawę do nieudzielenia pomocy;

...
• Ocena zasobów pomocy społecznej w oparciu o
analizę lokalnej sytuacji społecznej i
demograficznej dokonywana przez samorządy;
• Sporządzanie przez oceny województwa,
uwzględniającej kwestie i problemy społeczne
wynikające z przyjętej strategii

Budowanie pomostów
• Pobieranie zasiłku okresowego niezależnie od
posiadanego dochodu w sytuacji gdy osoba
podejmuje zatrudnienie,
(wprowadzenie okresu przejściowego dla osób, które
podejmują próbę zmiany swojej sytuacji życiowej) –
przez 2 miesiące nie częściej niż raz na dwa lata.

• Przyznawanie zasiłku celowego na realizację
postanowień kontraktu socjalnego.
• Tworzenie zespołów pracy socjalnej i integracji
społecznej.

Nowe kryteria uprawniające do świadczeń

• Od 1 października w pomocy społecznej
obowiązują nowe kryteria dochodowe
- 542 złote dla osoby samotnie
gospodarującej;
- 456 złotych na osobę w rodzinie.
Spowoduje to wejście do pomocy społecznej nowych klientów,
nie posiadających do tej pory uprawnień do świadczeń.

Nowe wyzwania

• Wzmacnianie kooperacji pomiędzy
powiatowymi urzędami pracy a ośrodkami
pomocy społecznej;
• Podniesienie skuteczności instrumentów i
narzędzi służących aktywnej integracji i
powrotowi na rynek pracy


Slide 27

Metodologia wspierania rozwoju społecznego
w kontekście wdrażania wojewódzkiej
strategii polityki społecznej – uwzględniająca
partycypacyjne uczestnictwo w procesie
Zuzanna Grabusińska
Białystok grudzień 2012 r.

Plan wystąpienia

• - strategie –priorytetowe zadania wynikające z
uzewnętrzniających się kwestii społecznych –
wielosektorowość polityki społecznej
• - strategia rozwoju regionalnego ;
• - obszary negocjacji ze strona rządową;
• - partycypacja procesu tworzenia i realizacji strategii;
• - realizacja strategii z punktu widzenia zadań pomocy
i integracji społecznej- aktywna integracja społeczna,
niwelowanie procesu wykluczenia społecznego.

Polityka społeczna
Szeroko zdefiniowana polityka społeczna stanowi
kluczowy element wszelkich działań państwa i jego
instytucji, mających na celu kształtowanie warunków
życia społeczeństwa oraz służących realizacji zasady
sprawiedliwości społecznej. Dążąc do osiągnięcia jak
największej skuteczności działań publicznych w tej
sferze należy traktować politykę społeczną na zasadach
równości, komplementarności i synergii z polityką
gospodarczą.

Jednocześnie polityka społeczna tradycyjnie jest
kształtowana w odpowiedzi na aktualne oraz
prognozowane kwestie społeczne. Tym samym
polityka społeczna nabiera coraz większego znaczenia
w obliczu wyzwań społeczno – gospodarczych,
określanych przede wszystkim przez pryzmat zmian
demograficznych oraz kryzysu ekonomicznego.

Polityka społeczna

Polska polityka społeczna, realizując cele
związane z budowaniem dobrostanu
społeczeństwa polskiego, wpisuje się
jednocześnie w proces wdrażania europejskiej
polityki społecznej.

Polityka społeczna

Polska polityka społeczna, realizując cele
związane z budowaniem dobrostanu
społeczeństwa polskiego, wpisuje się
jednocześnie w proces wdrażania europejskiej
polityki społecznej.

Polityka Społeczna

Główne kierunki strategiczne polityk Unii
Europejskiej, w tym szeroko rozumianej polityki
społecznej, zostały określone w Strategii „Europa
2020”,która jest nowym, długookresowym
programem rozwoju społeczno-gospodarczego
UE, zastępując obowiązującą od 2000 r.,
zmodyfikowaną pięć lat później, Strategię
Lizbońską

Polityka Społeczna
Strategia „Europa 2020” znaczną wagę przykłada do
wyzwań związanych z poprawą warunków życia i pracy
obywateli UE, a zwłaszcza podniesienia poziomu i
jakości zatrudnienia oraz ograniczenia ubóstwa i
wykluczenia społecznego. Jednocześnie nie rezygnuje z
przyjętego w Lizbonie generalnego celu modernizacji w
kierunku innowacyjnej gospodarki opartej na wiedzy.

Polityka Społeczna
Strategia „Europa 2020” znaczną wagę przykłada do
wyzwań związanych z poprawą warunków życia i pracy
obywateli UE, a zwłaszcza podniesienia poziomu i
jakości zatrudnienia oraz ograniczenia ubóstwa i
wykluczenia społecznego. Jednocześnie nie rezygnuje z
przyjętego w Lizbonie generalnego celu modernizacji w
kierunku innowacyjnej gospodarki opartej na wiedzy.

Aktualna polityka społeczna
W celu osiągnięcia powyższych wyzwań zaproponowano trzy
podstawowe, wzajemnie wzmacniające się priorytety :
• wzrost inteligentny – rozwój oparty na wiedzy i innowacjach,
• wzrost zrównoważony – promowanie gospodarki efektywniej
wykorzystującej zasoby, przyjaznej środowisku, a zarazem
konkurencyjnej,
• wzrost sprzyjający włączeniu społecznemu (wzrost
integrujący społecznie) – wzmacnianie gospodarki
charakteryzującej się wysokim zatrudnieniem oraz spójnością
ekonomiczną, społeczną i terytorialną.

Otwarta metoda koordynacji
Strategia Europa 2020 wyznacza konkretne cele ilościowe,
umożliwiające monitorowanie postępów w realizacji ww.
priorytetów. Dwa z tych celów dotyczą bezpośrednio polityki
zatrudnienia i polityki społecznej, tj.:
• osiągnięcie wskaźnika zatrudnienia kobiet i mężczyzn w wieku
20-64 lat na poziomie 75%;
• wspieranie integracji społecznej, szczególnie poprzez redukcję
ubóstwa, zmierzając do wydźwignięcia z ubóstwa lub
wykluczenia społecznego 20 milionów obywateli UE.

Cele nadrzędne OMK dla zabezpieczenia społecznego i
integracji społecznej powinny promować:

spójność społeczna, równość mężczyzn i kobiet
oraz równość szans wszystkich obywateli;
koordynację podejmowanych działań z celami
Strategii Lizbońskiej oraz celami Strategii
Zrównoważonego Rozwoju UE;
Dobre rządzenie, przejrzystość i zaangażowanie
wszelkich podmiotów w projektowanie, wdrażanie i
monitorowanie polityki
1)„...Gdy mówimy o aktywnej integracji, to należy przez to rozumieć nasze aktywne podejście
proponujące szereg rozmaitych i nieszablonowych działań (czy tylko pomocy społecznej? JG)
obejmujących całokształt potencjału człowieka, a nie wyłącznie kwestię zatrudnienia. Z drugiej zaś
strony, aktywna integracja zakłada pełną aktywność człowieka w tym procesie...) – Cezary
Miżejewski „Aktywna integracja - nowa formuła pomocy społecznej”
http://zalaczniki.ops.pl/dz1/aktywna_integracja2009.doc.

Modernizacja społeczeństwa (rozumianego jako ogół ludzi
pozostających we wzajemnych stosunkach
wynikających z warunków życia, podziału pracy i
udziału w życiu kulturalnym; też: ogół obywateli
danego okręgu, miasta itp.) definiowana przez
polityków obejmuje m.in. projektowanie i realizację
polityk społecznych. Możemy się jej biernie przyglądać i
być traktowanymi jak zasoby, przedmioty, jak petenci.
Ale możemy stać się również podmiotami tych zmian
organizując się w ramach społeczeństwa obywatelskiego i
uczestnicząc w procesach politycznych. Możemy, choć nie
znaczy, że musimy być podmiotami świadomymi,
gotowymi wziąć sprawy w swoje ręce, ze swoją wizją,
pasją i przekonaniem.

Czym jest polityka?
Politykę planuje się i realizuje w danym kręgu
kulturowym, określonym językiem, w oparciu
o przyjęty na gruncie dominującej filozofii
sposób widzenia rzeczywistości w danej
dziedzinie, z wykorzystaniem zasobów
przeznaczonych na jej realizację, w którym
dają się określić modele funkcjonowania
jednostki w społeczeństwie, modele
funkcjonowania społeczeństwa, a także modele
instytucji publicznych determinujące priorytety
polityki społecznej…będące punktem wyjścia
dla projektowania i realizacji polityki.

Współczesne problemy i wyzwania socjalne wymuszają
reorganizację polityki społecznej / pomocy społecznej
•

Demografia

•

Przed nami pytania o :

•

Migracje i wielokulturowość

1. Skuteczność i efektywność tradycyjnego
państwa opiekuńczego

•

Bezrobocie i niskie zatrudnienie

2. O model instytucjonalny usług społecznych

•

Ubóstwo i wykluczenie społeczne

3. O najlepsze rozwiązania w polityce aktywizacji i
integracji społecznej

•

Pomoc i integracja społeczna
4. Poszukiwanie nowych paradygmatów i modeli

•

Edukacja

•

Równość szans (w tym gender)

•

Zdrowie i Niepełnosprawność

•

Starość i Opieka Długoterminowa

•

15
Stare i nowe patologie

5. Strategię Rozwoju Społecznego w Polsce,
Europie i na świecie
6. Możliwości wielopoziomowej współpracy i
partnerstwa międzysektorowego

Nowe paradygmaty polityki społecznej
 w kierunku większej współpracy
• Partycypacyjny a nie
resortowy model kreowania
polityki społecznej
• Wielopoziomowe
zarządzanie polityką
społeczną

• Państwo angażujące a nie
państwo dyscyplinujące

• Aktywna a nie pasywna polityka
społeczna

• Wielosektorowa i partnerska a
nie państwowa polityka
społeczna
• Samorządowa i obywatelska a
nie centralna polityka społeczna

• Zintegrowane usługi społeczne
• Państwo sieci a nie hierarchii
zamiast separatystycznych usług
lub świadczeń socjalnych
Neosolidarność 
Subsydiarność 
• Od opieki społecznej poprzez
Partnerstwo 
pomoc do integracji społecznej

Polityka Społeczna
Nadrzędny cel społeczny Strategii Europa 2020 (czyli
ograniczenia ubóstwa i wykluczenia społecznego) zainicjowana
„Europejska Platforma Przeciw Ubóstwu i Wykluczeniu
Społecznemu” – stanowiąca swoisty kompleksowy
program europejski, dążący do zapewnienia spójności
ekonomicznej, społecznej i terytorialnej, poprzez
podnoszenie świadomości oraz przestrzegania praw
podstawowych osób ubogich i społecznie
wykluczonych, umożliwiając im życie w godności i
aktywny udział w życiu społecznym

Proces przekazywania funkcji i zadań socjalnych
przez państwo
• Nisko satysfakcjonujący proces przejmowania przez podmioty
odpowiedzialności za kreowanie i realizację polityki społecznej

PAŃSTWO

SAMORZĄD TERYTORIALNY

ORGANIZACJE POZARZĄDOWE

SEKTOR PRYWATNY I GOSPODARKA SPOŁECZNA

RODZINA I GRUPY NIEFORMALNE

Wielosektorowość jako fundament do współpracy
w polityce społecznej (Grewiński 2009)
SEKTOR
PUBLICZNY

Unia
Europejska

Media

Państwo

Partie polityczne
Związki zawodowe, Zrzeszenia
Ruchy społeczne
Lobbyści i grupy interesu,
Eksperci, Grupy wsparcia
Konsorcja,
Partnerstwa wielosektorowe

Organizacje
pozarządowe

Rodziny
i grupy
dysfunkcyjne

Instytucje
biznesowe

SEKTOR
RYNKOWY

Samorząd
terytorialny

Gospodarka
społeczna

SEKTOR
OBYWATELSKI

Public Governance odpowiedzią na deficyt
współpracy?
•

Horyzontalne dzielenie się władzą ze społeczeństwem obywatelskim, społecznością
lokalną

•

Deliberatywne stosunki władza społeczeństwo

•

Partycypacyjny model organizacji wspólnoty lokalnej

•

Rozwój partnerstw wielosektorowych i networks

•

Wielopoziomowe zarządzanie i współdecydowanie obywateli na temat rozwoju
społeczności lokalnej (angażowanie obywateli w przygotowanie Strategii, programów,
projektów ich aktywny udział)

•

Decentralizacja pozioma, sieci i włączanie wszystkich zainteresowanych  Network
Governance

Rodzaje współpracy podmiotów PS
• Wewnątrzbranżowe  OPS, PCPR, ROPS itd..

• Wewnątrzsektorowe  w ramach sektora
publicznego ( z władzą, JST itd., z PSZ, OHP itd.)
• Zewnątrzsektorowe  z NGO’s, biznesem
Kościołem, uczelniami, innymi interesariuszami
• Lokalne, regionalne, krajowe, ponadnarodowe

Przykłady współpracy i partnerstwa międzysektorowe go
podmiotów pomocy i integracji społecznej

1.

Wspólne generowanie strategii społecznych i rozwiązywania
problemów społecznych

2.

Realizacja wspólnych programów i projektów  aktywna integracja
społeczna (POKL, FIO)

3.

Delegowanie zadań i usług przez JST do NGOs i innych sektorów

4.

Finansowanie i dotowanie zadań NGO’s (środki JST, rządowe)

5.

Włączanie aktywnych obywateli poprzez wolontariat

6.

Większa partycypacja samych beneficjentów (także empowerment)

7.

Wykorzystanie dobrych praktyk

8.

Wspólne generowanie innowacyjności społecznej i wartości dodanej

Strategie rozwiązywania problemów społecznych
.

Nadal wiele do zrobienia jeśli chodzi o partycypacyjny model kreowania
tych strategii
.

Wiele strategii pozostaje ciągle na papierze

Niska jakość wielu strategii
Brak świadomości decydentów i wyobraźni strategicznej z obszaru PS

Biska skuteczność i efektywność

Od współpracy przez partnerstwo
do integracji usług społecznych?
• Integracja usług polega na osiąganiu większej koordynacji różnorodnych
służb i świadczeń społecznych w celu poprawy skuteczności i dostępności
świadczeń.
• polega na współpracy, partnerstwie i współdziałaniu różnorodnych
podmiotów polityki społecznej.

• dzięki integracji usług uzyskuje się z jednej strony oszczędności w
wydatkach, z drugiej różnorodne grupy beneficjentów mają ułatwiony
dostęp do pełnej, kompleksowej pomocy społecznej.
• celem integracji usług społecznych jest to, aby klient w jednym miejscu
(na wzór „jednego okienka” przy zakładaniu nowej firmy) otrzymywał
kompleksowe wsparcie, odpowiadające jego różnorodnym potrzebom

Budowanie strategii
• Strategia to teoria i praktyka pokonywania przeciwnika bez
względu na to, czy jest nim bezrobocie, nędza czy faszyzm,
czy jedynie głupota i szkodliwe nawyki. Nie każdy jednak
plan ogólny, który określa jakiś cel, jest strategią.

• Strategia powinna być tak przygotowana, by nie tylko
określała cel, jakim jest rozwiązanie określonych problemów
społecznych (czyli np. poprawa sytuacji ludzi starych,
niepełnosprawnych lub zmiana na lepsze w zakresie
wybranych obszarów życia społecznego np. mieszkalnictwa).
Powinna też określać, w jaki sposób, jakimi drogami tę zmianę
można osiągnąć.

Strategia:

•
•
•
•

Strategia oparta jest na:
wyborze celu działania
wyborze kierunków i celów operacyjnych
koncentracji środków

Podstawowe dokumenty strategiczne
• Długookresowa Strategia Rozwoju Kraju „Polska 2030”;
• Średniookresowa Strategia Rozwoju Kraju „Polska
2020”;
• Strategia Rozwoju Regionalnego - Regionalne Strategie
Rozwoju Regionalnego (faza procedowania);
• Regionalna Strategia Polityki Społecznej;
• Powiatowa Strategia Rozwiązywania Problemów
Społecznych…
• Gminna Strategia Rozwiązywania Problemów
Społecznych…

Przełożenie na poziom krajowy celów
ogólnoeuropejskich
Nowe podejście strategiczne w realizacji polityki społecznej
wpisuje się w

Długookresową Strategię Rozwoju Kraju do 2030
roku.
- poczucie społecznej i indywidualnej odpowiedzialności za
zwalczanie ubóstwa i wykluczenia społecznego;
- umożliwienie działań odpowiadających na potrzeby grup
szczególnego ryzyka;
- modyfikacja systemów ochrony socjalnej, zapewniająca odpowiedni
poziom dochodów

Wyzwania stojące przed strategią regionalną
polityki społecznej

• Spięcie problemów będących wyzwaniem
strategii gminnych i regionalnych;
• Uwzględnienie interesów poszczególnych
instytucji i społeczności
• Uspołecznienie procesu tworzenia,
monitorowanie realizacji i modyfikacji
strategii regionalnej.

Podstawowe zasady strategii

• ekonomia sił i środków potrzebnych do
prowadzenia „walki” (ocena ilości i jakości
zasobów ludzkich, materialnych i finansowych
oraz ich rezerw na wypadek przedłużania się
działań lub konieczności ich intensyfikacji)
• zespolenie wysiłków (odnosi się to do organizacji i
sposobu przygotowań sił, tzn. ludzi, środków,
pieniędzy)
• zachowanie swobody działań w sytuacjach
krytycznych
• inicjatywa w sytuacjach nieprzewidzianych.

Metodologia budowania strategii

• Ze strategią ściśle łączy się taktyka. Rozumiana
jako metoda postępowania, umiejętność
„dozowania” sił i środków w sposób
odpowiedni do osiągnięcia zamierzonych w
strategii celów.

Zasady rządzące polityka społeczną
•
•
•
•
•
•
•
•

zasada pomocniczości,
zasada efektów odłożonych w czasie,
zasada szerokiego zasięgu skutków,
zasada akceptacji społecznej,
zasada kontroli społecznej,
zasada aktywności, zaangażowania społecznego,
zasada kompleksowości i sprzężenia zwrotnego,
zasada pozornego altruizmu (pomoc tzw.
osobom wykluczonym w interesie osób
niewykluczonych).

Schemat strategii

Na strategię składa się:
• diagnoza,
• cel strategiczny (ogólny),
• cele szczegółowe (operacyjne),
• metody realizacji celu,

Logiczne ramy strategii
wczoraj – dziś – jutro
diagnoza statystyki – problem, potrzeby, zasoby - harmonogram –cele - wizja

Drabina partycypacji społecznej
• Kreowanie świadomości
społecznej;

• Angażowanie
mieszkańców;

Uświadamianie podejmowanych
działań

Angażowanie mieszkańców w proces
aby uwzględnić ich punkt widzenia i
obawy

• Edukowanie społeczności
lokalnej;
Przekazywanie informacji dla lepszego
zrozumienia podejmowanych działań

• Zbieranie opinii;
Uzyskanie opinii społecznych na temat
problemów/ decyzji /alternatywnych
rzwiązań

• Partnerstwo.
Przekazanie podejmowania decyzji
grupom lub partnerom społecznym

Partycypacja społeczna
• Na pierwszym, najniższym, pułapie stosowane jest kształtowanie
świadomości społecznej poprzez pełną, regularną i obligatoryjną
informację o zamierzeniach władz - społeczność często posiada
jedynie wiedzę dotyczącą ogólnie formułowanych realizowanych
celów, podczas gdy należy prowadzić edukację zbiorowości, mogącą
prowadzić do internalizacji procesu (jego potencjalni uczestnicy,
nabywając wiedzę, przekonują się, poznają sposób i efektywność
prezentowanej metody).
• Na wyższym poziomie partycypacji społeczność może wyrażać
wątpliwości i korygować propozycje, tworząc opinie uwzględniane
przez realizatorów.
• Najwyższy poziom partycypacji i pełne partnerstwo następuje
jednak dopiero wtedy, gdy społeczność ma realny wpływ na proces
decyzyjny.

Niektóre tezy dokumentu „Polska 2030”
Raport Polska 2030 jest efektem prac Zespołu Doradców Strategicznych Prezesa
Rady Ministrów. Redaktorem naukowym opracowania jest minister Michał Boni.

Polska należy do tych państw członkowskich Unii Europejskiej, w
których istnieje największe zagrożenie ubóstwem. Zagrożenie
ubóstwem rośnie wraz z liczbą dzieci w gospodarstwach domowych.
Analiza sytuacji gospodarstw domowych pokazuje, że ubóstwo dzieci
jest nierozerwalnie związane z ubóstwem rodziców. Po okresie
wzrostu zagrożenia ubóstwem, w ostatnich latach
obserwowaliśmy poprawę sytuacji, choć rozprzestrzeniający
się także na Polskę światowy kryzys gospodarczy nie
pozostanie prawdopodobnie bez wpływu na ten pozytywny
kierunek przemian.
(warto zauważyć, iż treść dokumentu nie odnosi się do
możliwych stanów w przyszłości, np. nie przygotowuje Polski
do ewent. katastrofy finansowej, gospodarczej, bytowej...)

W perspektywie kolejnych kilkunastu lat zwiększy się zagrożenie
ubóstwem gospodarstw domowych z osobami starszymi.
Grupą szczególnie narażoną na ubóstwo są rodziny wielodzietne oraz
rodziny zamieszkujące na wsi.
Zagrożenie ubóstwem w Polsce ma charakter wyspowy.
Świadczenia rodzinne oraz związane z wykluczeniem
społecznym (w tym dodatki mieszkaniowe) są najlepiej
dystrybuowane pod względem wsparcia dla osób zagrożonych
ubóstwem.
Transfery społeczne udzielane w ramach wsparcia rodzin
zagrożonych ubóstwem (szczególnie mających dzieci) są na
bardzo niskim poziomie.

Jeśli do 2030 r. Polska ma stworzyć państwo nowoczesne nie tylko
w wymiarze ekonomicznym, lecz także społecznym, konieczna jest
daleko idąca rewizja obowiązującego obecnie modelu polityki
społecznej. Konieczne jest „przestawienie zwrotnicy”, tak aby z
jednej strony umożliwiać grupom społecznym, obecnie narażonym
na wykluczenie, integrację społeczną, z drugiej zaś przygotować
się na nowe oblicza wykluczenia, jakie będą pojawiać się w
kolejnych latach. Będzie się to jednak wiązało z odejściem od
obecnego modelu opartego na powszechności świadczeń na niskim
poziomie, jako alternatywy dla zatrudnienia, w kierunku modelu, w
którym kluczową rolę odgrywa świadczenie pracy, a być może także
ze zmianą z panoptycznego na empowermentowy model pomocy
społecznej wyrastający z poszanowania i ochrony godności człowieka
wymagającego wsparcia.

W ramach tak pojmowanej spójności społecznej wydobywanie
potencjałów osób z deficytami i dysfunkcjami polega przede
wszystkim na tworzeniu odpowiednich do tego warunków, np. na
usuwaniu barier w dostępie do rynku pracy, inwestycjach w edukację,
obejmowaniu większej liczby ludzi aktywnymi instrumentami
polityki społecznej, tworzeniu instytucjonalnych i dochodowych
systemów wsparcia. Kluczowe jest tu zapewnianie osobom
wykluczonym realnego dostępu do usług społecznych, aby z tego
tytułu nie traciły szans rozwoju. Sukces takiego podejścia nie jest
możliwy bez znalezienia konsensu między różnymi rodzajami
transferów społecznych. Pierwszeństwo mają formy wsparcia, które
zwiększają aktywność otrzymujących je beneficjentów, rozwiązują
rzeczywiste problemy i elastycznie reagują na zmianę sytuacji.
Oznacza to zmianę priorytetów, co spotka się z oporem beneficjentów
obecnie funkcjonującego systemu.

Pomoc Społeczna
Szczególne znaczenie mają inicjatywy z zakresu aktywnej
integracji, ułatwiania dostępu do niedrogich, trwałych
oraz wysokiej jakości usług społecznych, wspierania
instytucji otoczenia ekonomii społecznej oraz samych
instytucji ekonomii społecznej, służące aktywizacji
lokalnych społeczności, w tym w szczególności
społeczności marginalizowanych.
Dylemat - jak realizować te inicjatywy w obecnej sytuacji
gospodarczej Europy i podejmowanych programach
oszczędności budżetowych. Sytuacja ta generuje pytanie
o taki sposób wdrażania programów oszczędnościowych,
aby były zrównoważone, sprawiedliwie rozłożone oraz
aby chroniły grupy najsłabsze.
Jednym ze sposobów działania to rozwijanie
innowacyjnego podejścia do polityki społecznej.

Rola pomocy społecznej
Dlatego …
Niezbędne jest dążenie do uproszczenia zasad
korzystania z usług pomocy społecznej oraz
standaryzacja i poprawa ich jakości. Działania te
muszą zostać połączone ze wspieraniem aktywności
osób korzystających z pomocy społecznej oraz
zachętami do większego uczestnictwa w procesie
powrotu na rynek pracy.

Wyzwania pomocy społecznej
Pomoc społeczna w czasach kryzysów i zmian tradycyjnie
musi zmierzyć się z rolą systemu buforowego, przed którym
stawia się wyzwania zniwelowania negatywnych skutków
społeczno – ekonomicznych zaistniałej sytuacji
gospodarczej. Rola ta wymaga zarówno obsługi większej
liczby świadczeniobiorców, jak i poszerzenia katalogu
oferowanych świadczeń, usług i programów pomocy.
Sytuacja taka implikuje konieczność zwiększonych inwestycji
w sektor usług socjalnych, w tym kompleksowe wsparcie dla
kształcenia nowoczesnych kadr pomocy społecznej.

Wyzwania pomocy społecznej
Wyzwania demograficzne stanowią drugi filar czynników
implikujących nowoczesne podejście. Starzenie się
społeczeństwa będzie generować, w perspektywie roku 2020,
wyzwania związane z dynamicznie rosnącą liczbą osób w
podeszłym wieku. Sytuacja ta powinna być traktowana nie jako
zagrożenie dla wielu sfer życia gospodarczego i społecznego, ale
jako konieczność rozwoju niosąca ze sobą potencjał rozwojowy
np. rozwój nowych sektorów usług czy aktywność osób starszych.
Oznacza to konieczność z jednej strony zbudowania systemu
wspierającego osoby starsze w decyzji o pozostaniu aktywnym
społecznie i zawodowo, a z drugiej rozwoju różnego rodzaju
usług przeznaczonych dla osób starszych z ograniczoną
samodzielnością i niesamodzielnych min. usług opieki
długoterminowej;

…

W celu poprawy jakości i poziomu życia osób
starszych dla godnego starzenia się należy
podejmować działania umożliwiające
zagospodarowanie potencjału społecznozawodowego osób starszych, dla pełnienia przez
nich ról społecznych w życiu publicznym.
(rozwój zróżnicowanych form aktywności społecznej,
upowszechnianie wolontariatu, partycypacji w procesach
decyzyjnych, zwiększenie dostępności do usług społecznych).

Kontynuacja działań
– Wspieranie osób w ich integracji społecznej i
aktywności;
– Dostarczanie narzędzi dla integracji;
– Indywidualne podejście / Oferta dostosowana do
specyficznych potrzeb; upowszechnianie kontraktów
socjalnych; przerywanie „dziedziczenia” biedy i
bierności;
– Zwiększanie kooperacji pomoc społecznej z rynkiem
pracy.

Pomoc społeczna

• Zmiany wewnątrz pomocy społecznej
• nowe podejście do klienta pomocy społecznej,
• Prace nad nowym modelem pomocy społecznej

• Zmiany w otoczeniu pomocy społecznej
• Prace nad modyfikowaniem podejścia do osób
pozostających bez pracy (zmiany po stronie
instrumentów rynku pracy
• Wyodrębnienie polityki senioralnej

Ostatnie zmiany... Wzmocnienie przepisów dotyczących współdziałania

• Brak współdziałania z pracownikiem socjalnym w
rozwiązywaniu trudnej sytuacji życiowej, odmowa
zawarcia kontraktu socjalnego, niedotrzymanie jego
postanowień, nieuzasadniona odmowa podjęcia
zatrudnienia przez osobę bezrobotną, odmowa
podjęcia leczenia odwykowego może stanowić
podstawę do nieudzielenia pomocy;

...
• Ocena zasobów pomocy społecznej w oparciu o
analizę lokalnej sytuacji społecznej i
demograficznej dokonywana przez samorządy;
• Sporządzanie przez oceny województwa,
uwzględniającej kwestie i problemy społeczne
wynikające z przyjętej strategii

Budowanie pomostów
• Pobieranie zasiłku okresowego niezależnie od
posiadanego dochodu w sytuacji gdy osoba
podejmuje zatrudnienie,
(wprowadzenie okresu przejściowego dla osób, które
podejmują próbę zmiany swojej sytuacji życiowej) –
przez 2 miesiące nie częściej niż raz na dwa lata.

• Przyznawanie zasiłku celowego na realizację
postanowień kontraktu socjalnego.
• Tworzenie zespołów pracy socjalnej i integracji
społecznej.

Nowe kryteria uprawniające do świadczeń

• Od 1 października w pomocy społecznej
obowiązują nowe kryteria dochodowe
- 542 złote dla osoby samotnie
gospodarującej;
- 456 złotych na osobę w rodzinie.
Spowoduje to wejście do pomocy społecznej nowych klientów,
nie posiadających do tej pory uprawnień do świadczeń.

Nowe wyzwania

• Wzmacnianie kooperacji pomiędzy
powiatowymi urzędami pracy a ośrodkami
pomocy społecznej;
• Podniesienie skuteczności instrumentów i
narzędzi służących aktywnej integracji i
powrotowi na rynek pracy


Slide 28

Metodologia wspierania rozwoju społecznego
w kontekście wdrażania wojewódzkiej
strategii polityki społecznej – uwzględniająca
partycypacyjne uczestnictwo w procesie
Zuzanna Grabusińska
Białystok grudzień 2012 r.

Plan wystąpienia

• - strategie –priorytetowe zadania wynikające z
uzewnętrzniających się kwestii społecznych –
wielosektorowość polityki społecznej
• - strategia rozwoju regionalnego ;
• - obszary negocjacji ze strona rządową;
• - partycypacja procesu tworzenia i realizacji strategii;
• - realizacja strategii z punktu widzenia zadań pomocy
i integracji społecznej- aktywna integracja społeczna,
niwelowanie procesu wykluczenia społecznego.

Polityka społeczna
Szeroko zdefiniowana polityka społeczna stanowi
kluczowy element wszelkich działań państwa i jego
instytucji, mających na celu kształtowanie warunków
życia społeczeństwa oraz służących realizacji zasady
sprawiedliwości społecznej. Dążąc do osiągnięcia jak
największej skuteczności działań publicznych w tej
sferze należy traktować politykę społeczną na zasadach
równości, komplementarności i synergii z polityką
gospodarczą.

Jednocześnie polityka społeczna tradycyjnie jest
kształtowana w odpowiedzi na aktualne oraz
prognozowane kwestie społeczne. Tym samym
polityka społeczna nabiera coraz większego znaczenia
w obliczu wyzwań społeczno – gospodarczych,
określanych przede wszystkim przez pryzmat zmian
demograficznych oraz kryzysu ekonomicznego.

Polityka społeczna

Polska polityka społeczna, realizując cele
związane z budowaniem dobrostanu
społeczeństwa polskiego, wpisuje się
jednocześnie w proces wdrażania europejskiej
polityki społecznej.

Polityka społeczna

Polska polityka społeczna, realizując cele
związane z budowaniem dobrostanu
społeczeństwa polskiego, wpisuje się
jednocześnie w proces wdrażania europejskiej
polityki społecznej.

Polityka Społeczna

Główne kierunki strategiczne polityk Unii
Europejskiej, w tym szeroko rozumianej polityki
społecznej, zostały określone w Strategii „Europa
2020”,która jest nowym, długookresowym
programem rozwoju społeczno-gospodarczego
UE, zastępując obowiązującą od 2000 r.,
zmodyfikowaną pięć lat później, Strategię
Lizbońską

Polityka Społeczna
Strategia „Europa 2020” znaczną wagę przykłada do
wyzwań związanych z poprawą warunków życia i pracy
obywateli UE, a zwłaszcza podniesienia poziomu i
jakości zatrudnienia oraz ograniczenia ubóstwa i
wykluczenia społecznego. Jednocześnie nie rezygnuje z
przyjętego w Lizbonie generalnego celu modernizacji w
kierunku innowacyjnej gospodarki opartej na wiedzy.

Polityka Społeczna
Strategia „Europa 2020” znaczną wagę przykłada do
wyzwań związanych z poprawą warunków życia i pracy
obywateli UE, a zwłaszcza podniesienia poziomu i
jakości zatrudnienia oraz ograniczenia ubóstwa i
wykluczenia społecznego. Jednocześnie nie rezygnuje z
przyjętego w Lizbonie generalnego celu modernizacji w
kierunku innowacyjnej gospodarki opartej na wiedzy.

Aktualna polityka społeczna
W celu osiągnięcia powyższych wyzwań zaproponowano trzy
podstawowe, wzajemnie wzmacniające się priorytety :
• wzrost inteligentny – rozwój oparty na wiedzy i innowacjach,
• wzrost zrównoważony – promowanie gospodarki efektywniej
wykorzystującej zasoby, przyjaznej środowisku, a zarazem
konkurencyjnej,
• wzrost sprzyjający włączeniu społecznemu (wzrost
integrujący społecznie) – wzmacnianie gospodarki
charakteryzującej się wysokim zatrudnieniem oraz spójnością
ekonomiczną, społeczną i terytorialną.

Otwarta metoda koordynacji
Strategia Europa 2020 wyznacza konkretne cele ilościowe,
umożliwiające monitorowanie postępów w realizacji ww.
priorytetów. Dwa z tych celów dotyczą bezpośrednio polityki
zatrudnienia i polityki społecznej, tj.:
• osiągnięcie wskaźnika zatrudnienia kobiet i mężczyzn w wieku
20-64 lat na poziomie 75%;
• wspieranie integracji społecznej, szczególnie poprzez redukcję
ubóstwa, zmierzając do wydźwignięcia z ubóstwa lub
wykluczenia społecznego 20 milionów obywateli UE.

Cele nadrzędne OMK dla zabezpieczenia społecznego i
integracji społecznej powinny promować:

spójność społeczna, równość mężczyzn i kobiet
oraz równość szans wszystkich obywateli;
koordynację podejmowanych działań z celami
Strategii Lizbońskiej oraz celami Strategii
Zrównoważonego Rozwoju UE;
Dobre rządzenie, przejrzystość i zaangażowanie
wszelkich podmiotów w projektowanie, wdrażanie i
monitorowanie polityki
1)„...Gdy mówimy o aktywnej integracji, to należy przez to rozumieć nasze aktywne podejście
proponujące szereg rozmaitych i nieszablonowych działań (czy tylko pomocy społecznej? JG)
obejmujących całokształt potencjału człowieka, a nie wyłącznie kwestię zatrudnienia. Z drugiej zaś
strony, aktywna integracja zakłada pełną aktywność człowieka w tym procesie...) – Cezary
Miżejewski „Aktywna integracja - nowa formuła pomocy społecznej”
http://zalaczniki.ops.pl/dz1/aktywna_integracja2009.doc.

Modernizacja społeczeństwa (rozumianego jako ogół ludzi
pozostających we wzajemnych stosunkach
wynikających z warunków życia, podziału pracy i
udziału w życiu kulturalnym; też: ogół obywateli
danego okręgu, miasta itp.) definiowana przez
polityków obejmuje m.in. projektowanie i realizację
polityk społecznych. Możemy się jej biernie przyglądać i
być traktowanymi jak zasoby, przedmioty, jak petenci.
Ale możemy stać się również podmiotami tych zmian
organizując się w ramach społeczeństwa obywatelskiego i
uczestnicząc w procesach politycznych. Możemy, choć nie
znaczy, że musimy być podmiotami świadomymi,
gotowymi wziąć sprawy w swoje ręce, ze swoją wizją,
pasją i przekonaniem.

Czym jest polityka?
Politykę planuje się i realizuje w danym kręgu
kulturowym, określonym językiem, w oparciu
o przyjęty na gruncie dominującej filozofii
sposób widzenia rzeczywistości w danej
dziedzinie, z wykorzystaniem zasobów
przeznaczonych na jej realizację, w którym
dają się określić modele funkcjonowania
jednostki w społeczeństwie, modele
funkcjonowania społeczeństwa, a także modele
instytucji publicznych determinujące priorytety
polityki społecznej…będące punktem wyjścia
dla projektowania i realizacji polityki.

Współczesne problemy i wyzwania socjalne wymuszają
reorganizację polityki społecznej / pomocy społecznej
•

Demografia

•

Przed nami pytania o :

•

Migracje i wielokulturowość

1. Skuteczność i efektywność tradycyjnego
państwa opiekuńczego

•

Bezrobocie i niskie zatrudnienie

2. O model instytucjonalny usług społecznych

•

Ubóstwo i wykluczenie społeczne

3. O najlepsze rozwiązania w polityce aktywizacji i
integracji społecznej

•

Pomoc i integracja społeczna
4. Poszukiwanie nowych paradygmatów i modeli

•

Edukacja

•

Równość szans (w tym gender)

•

Zdrowie i Niepełnosprawność

•

Starość i Opieka Długoterminowa

•

15
Stare i nowe patologie

5. Strategię Rozwoju Społecznego w Polsce,
Europie i na świecie
6. Możliwości wielopoziomowej współpracy i
partnerstwa międzysektorowego

Nowe paradygmaty polityki społecznej
 w kierunku większej współpracy
• Partycypacyjny a nie
resortowy model kreowania
polityki społecznej
• Wielopoziomowe
zarządzanie polityką
społeczną

• Państwo angażujące a nie
państwo dyscyplinujące

• Aktywna a nie pasywna polityka
społeczna

• Wielosektorowa i partnerska a
nie państwowa polityka
społeczna
• Samorządowa i obywatelska a
nie centralna polityka społeczna

• Zintegrowane usługi społeczne
• Państwo sieci a nie hierarchii
zamiast separatystycznych usług
lub świadczeń socjalnych
Neosolidarność 
Subsydiarność 
• Od opieki społecznej poprzez
Partnerstwo 
pomoc do integracji społecznej

Polityka Społeczna
Nadrzędny cel społeczny Strategii Europa 2020 (czyli
ograniczenia ubóstwa i wykluczenia społecznego) zainicjowana
„Europejska Platforma Przeciw Ubóstwu i Wykluczeniu
Społecznemu” – stanowiąca swoisty kompleksowy
program europejski, dążący do zapewnienia spójności
ekonomicznej, społecznej i terytorialnej, poprzez
podnoszenie świadomości oraz przestrzegania praw
podstawowych osób ubogich i społecznie
wykluczonych, umożliwiając im życie w godności i
aktywny udział w życiu społecznym

Proces przekazywania funkcji i zadań socjalnych
przez państwo
• Nisko satysfakcjonujący proces przejmowania przez podmioty
odpowiedzialności za kreowanie i realizację polityki społecznej

PAŃSTWO

SAMORZĄD TERYTORIALNY

ORGANIZACJE POZARZĄDOWE

SEKTOR PRYWATNY I GOSPODARKA SPOŁECZNA

RODZINA I GRUPY NIEFORMALNE

Wielosektorowość jako fundament do współpracy
w polityce społecznej (Grewiński 2009)
SEKTOR
PUBLICZNY

Unia
Europejska

Media

Państwo

Partie polityczne
Związki zawodowe, Zrzeszenia
Ruchy społeczne
Lobbyści i grupy interesu,
Eksperci, Grupy wsparcia
Konsorcja,
Partnerstwa wielosektorowe

Organizacje
pozarządowe

Rodziny
i grupy
dysfunkcyjne

Instytucje
biznesowe

SEKTOR
RYNKOWY

Samorząd
terytorialny

Gospodarka
społeczna

SEKTOR
OBYWATELSKI

Public Governance odpowiedzią na deficyt
współpracy?
•

Horyzontalne dzielenie się władzą ze społeczeństwem obywatelskim, społecznością
lokalną

•

Deliberatywne stosunki władza społeczeństwo

•

Partycypacyjny model organizacji wspólnoty lokalnej

•

Rozwój partnerstw wielosektorowych i networks

•

Wielopoziomowe zarządzanie i współdecydowanie obywateli na temat rozwoju
społeczności lokalnej (angażowanie obywateli w przygotowanie Strategii, programów,
projektów ich aktywny udział)

•

Decentralizacja pozioma, sieci i włączanie wszystkich zainteresowanych  Network
Governance

Rodzaje współpracy podmiotów PS
• Wewnątrzbranżowe  OPS, PCPR, ROPS itd..

• Wewnątrzsektorowe  w ramach sektora
publicznego ( z władzą, JST itd., z PSZ, OHP itd.)
• Zewnątrzsektorowe  z NGO’s, biznesem
Kościołem, uczelniami, innymi interesariuszami
• Lokalne, regionalne, krajowe, ponadnarodowe

Przykłady współpracy i partnerstwa międzysektorowe go
podmiotów pomocy i integracji społecznej

1.

Wspólne generowanie strategii społecznych i rozwiązywania
problemów społecznych

2.

Realizacja wspólnych programów i projektów  aktywna integracja
społeczna (POKL, FIO)

3.

Delegowanie zadań i usług przez JST do NGOs i innych sektorów

4.

Finansowanie i dotowanie zadań NGO’s (środki JST, rządowe)

5.

Włączanie aktywnych obywateli poprzez wolontariat

6.

Większa partycypacja samych beneficjentów (także empowerment)

7.

Wykorzystanie dobrych praktyk

8.

Wspólne generowanie innowacyjności społecznej i wartości dodanej

Strategie rozwiązywania problemów społecznych
.

Nadal wiele do zrobienia jeśli chodzi o partycypacyjny model kreowania
tych strategii
.

Wiele strategii pozostaje ciągle na papierze

Niska jakość wielu strategii
Brak świadomości decydentów i wyobraźni strategicznej z obszaru PS

Biska skuteczność i efektywność

Od współpracy przez partnerstwo
do integracji usług społecznych?
• Integracja usług polega na osiąganiu większej koordynacji różnorodnych
służb i świadczeń społecznych w celu poprawy skuteczności i dostępności
świadczeń.
• polega na współpracy, partnerstwie i współdziałaniu różnorodnych
podmiotów polityki społecznej.

• dzięki integracji usług uzyskuje się z jednej strony oszczędności w
wydatkach, z drugiej różnorodne grupy beneficjentów mają ułatwiony
dostęp do pełnej, kompleksowej pomocy społecznej.
• celem integracji usług społecznych jest to, aby klient w jednym miejscu
(na wzór „jednego okienka” przy zakładaniu nowej firmy) otrzymywał
kompleksowe wsparcie, odpowiadające jego różnorodnym potrzebom

Budowanie strategii
• Strategia to teoria i praktyka pokonywania przeciwnika bez
względu na to, czy jest nim bezrobocie, nędza czy faszyzm,
czy jedynie głupota i szkodliwe nawyki. Nie każdy jednak
plan ogólny, który określa jakiś cel, jest strategią.

• Strategia powinna być tak przygotowana, by nie tylko
określała cel, jakim jest rozwiązanie określonych problemów
społecznych (czyli np. poprawa sytuacji ludzi starych,
niepełnosprawnych lub zmiana na lepsze w zakresie
wybranych obszarów życia społecznego np. mieszkalnictwa).
Powinna też określać, w jaki sposób, jakimi drogami tę zmianę
można osiągnąć.

Strategia:

•
•
•
•

Strategia oparta jest na:
wyborze celu działania
wyborze kierunków i celów operacyjnych
koncentracji środków

Podstawowe dokumenty strategiczne
• Długookresowa Strategia Rozwoju Kraju „Polska 2030”;
• Średniookresowa Strategia Rozwoju Kraju „Polska
2020”;
• Strategia Rozwoju Regionalnego - Regionalne Strategie
Rozwoju Regionalnego (faza procedowania);
• Regionalna Strategia Polityki Społecznej;
• Powiatowa Strategia Rozwiązywania Problemów
Społecznych…
• Gminna Strategia Rozwiązywania Problemów
Społecznych…

Przełożenie na poziom krajowy celów
ogólnoeuropejskich
Nowe podejście strategiczne w realizacji polityki społecznej
wpisuje się w

Długookresową Strategię Rozwoju Kraju do 2030
roku.
- poczucie społecznej i indywidualnej odpowiedzialności za
zwalczanie ubóstwa i wykluczenia społecznego;
- umożliwienie działań odpowiadających na potrzeby grup
szczególnego ryzyka;
- modyfikacja systemów ochrony socjalnej, zapewniająca odpowiedni
poziom dochodów

Wyzwania stojące przed strategią regionalną
polityki społecznej

• Spięcie problemów będących wyzwaniem
strategii gminnych i regionalnych;
• Uwzględnienie interesów poszczególnych
instytucji i społeczności
• Uspołecznienie procesu tworzenia,
monitorowanie realizacji i modyfikacji
strategii regionalnej.

Podstawowe zasady strategii

• ekonomia sił i środków potrzebnych do
prowadzenia „walki” (ocena ilości i jakości
zasobów ludzkich, materialnych i finansowych
oraz ich rezerw na wypadek przedłużania się
działań lub konieczności ich intensyfikacji)
• zespolenie wysiłków (odnosi się to do organizacji i
sposobu przygotowań sił, tzn. ludzi, środków,
pieniędzy)
• zachowanie swobody działań w sytuacjach
krytycznych
• inicjatywa w sytuacjach nieprzewidzianych.

Metodologia budowania strategii

• Ze strategią ściśle łączy się taktyka. Rozumiana
jako metoda postępowania, umiejętność
„dozowania” sił i środków w sposób
odpowiedni do osiągnięcia zamierzonych w
strategii celów.

Zasady rządzące polityka społeczną
•
•
•
•
•
•
•
•

zasada pomocniczości,
zasada efektów odłożonych w czasie,
zasada szerokiego zasięgu skutków,
zasada akceptacji społecznej,
zasada kontroli społecznej,
zasada aktywności, zaangażowania społecznego,
zasada kompleksowości i sprzężenia zwrotnego,
zasada pozornego altruizmu (pomoc tzw.
osobom wykluczonym w interesie osób
niewykluczonych).

Schemat strategii

Na strategię składa się:
• diagnoza,
• cel strategiczny (ogólny),
• cele szczegółowe (operacyjne),
• metody realizacji celu,

Logiczne ramy strategii
wczoraj – dziś – jutro
diagnoza statystyki – problem, potrzeby, zasoby - harmonogram –cele - wizja

Drabina partycypacji społecznej
• Kreowanie świadomości
społecznej;

• Angażowanie
mieszkańców;

Uświadamianie podejmowanych
działań

Angażowanie mieszkańców w proces
aby uwzględnić ich punkt widzenia i
obawy

• Edukowanie społeczności
lokalnej;
Przekazywanie informacji dla lepszego
zrozumienia podejmowanych działań

• Zbieranie opinii;
Uzyskanie opinii społecznych na temat
problemów/ decyzji /alternatywnych
rzwiązań

• Partnerstwo.
Przekazanie podejmowania decyzji
grupom lub partnerom społecznym

Partycypacja społeczna
• Na pierwszym, najniższym, pułapie stosowane jest kształtowanie
świadomości społecznej poprzez pełną, regularną i obligatoryjną
informację o zamierzeniach władz - społeczność często posiada
jedynie wiedzę dotyczącą ogólnie formułowanych realizowanych
celów, podczas gdy należy prowadzić edukację zbiorowości, mogącą
prowadzić do internalizacji procesu (jego potencjalni uczestnicy,
nabywając wiedzę, przekonują się, poznają sposób i efektywność
prezentowanej metody).
• Na wyższym poziomie partycypacji społeczność może wyrażać
wątpliwości i korygować propozycje, tworząc opinie uwzględniane
przez realizatorów.
• Najwyższy poziom partycypacji i pełne partnerstwo następuje
jednak dopiero wtedy, gdy społeczność ma realny wpływ na proces
decyzyjny.

Niektóre tezy dokumentu „Polska 2030”
Raport Polska 2030 jest efektem prac Zespołu Doradców Strategicznych Prezesa
Rady Ministrów. Redaktorem naukowym opracowania jest minister Michał Boni.

Polska należy do tych państw członkowskich Unii Europejskiej, w
których istnieje największe zagrożenie ubóstwem. Zagrożenie
ubóstwem rośnie wraz z liczbą dzieci w gospodarstwach domowych.
Analiza sytuacji gospodarstw domowych pokazuje, że ubóstwo dzieci
jest nierozerwalnie związane z ubóstwem rodziców. Po okresie
wzrostu zagrożenia ubóstwem, w ostatnich latach
obserwowaliśmy poprawę sytuacji, choć rozprzestrzeniający
się także na Polskę światowy kryzys gospodarczy nie
pozostanie prawdopodobnie bez wpływu na ten pozytywny
kierunek przemian.
(warto zauważyć, iż treść dokumentu nie odnosi się do
możliwych stanów w przyszłości, np. nie przygotowuje Polski
do ewent. katastrofy finansowej, gospodarczej, bytowej...)

W perspektywie kolejnych kilkunastu lat zwiększy się zagrożenie
ubóstwem gospodarstw domowych z osobami starszymi.
Grupą szczególnie narażoną na ubóstwo są rodziny wielodzietne oraz
rodziny zamieszkujące na wsi.
Zagrożenie ubóstwem w Polsce ma charakter wyspowy.
Świadczenia rodzinne oraz związane z wykluczeniem
społecznym (w tym dodatki mieszkaniowe) są najlepiej
dystrybuowane pod względem wsparcia dla osób zagrożonych
ubóstwem.
Transfery społeczne udzielane w ramach wsparcia rodzin
zagrożonych ubóstwem (szczególnie mających dzieci) są na
bardzo niskim poziomie.

Jeśli do 2030 r. Polska ma stworzyć państwo nowoczesne nie tylko
w wymiarze ekonomicznym, lecz także społecznym, konieczna jest
daleko idąca rewizja obowiązującego obecnie modelu polityki
społecznej. Konieczne jest „przestawienie zwrotnicy”, tak aby z
jednej strony umożliwiać grupom społecznym, obecnie narażonym
na wykluczenie, integrację społeczną, z drugiej zaś przygotować
się na nowe oblicza wykluczenia, jakie będą pojawiać się w
kolejnych latach. Będzie się to jednak wiązało z odejściem od
obecnego modelu opartego na powszechności świadczeń na niskim
poziomie, jako alternatywy dla zatrudnienia, w kierunku modelu, w
którym kluczową rolę odgrywa świadczenie pracy, a być może także
ze zmianą z panoptycznego na empowermentowy model pomocy
społecznej wyrastający z poszanowania i ochrony godności człowieka
wymagającego wsparcia.

W ramach tak pojmowanej spójności społecznej wydobywanie
potencjałów osób z deficytami i dysfunkcjami polega przede
wszystkim na tworzeniu odpowiednich do tego warunków, np. na
usuwaniu barier w dostępie do rynku pracy, inwestycjach w edukację,
obejmowaniu większej liczby ludzi aktywnymi instrumentami
polityki społecznej, tworzeniu instytucjonalnych i dochodowych
systemów wsparcia. Kluczowe jest tu zapewnianie osobom
wykluczonym realnego dostępu do usług społecznych, aby z tego
tytułu nie traciły szans rozwoju. Sukces takiego podejścia nie jest
możliwy bez znalezienia konsensu między różnymi rodzajami
transferów społecznych. Pierwszeństwo mają formy wsparcia, które
zwiększają aktywność otrzymujących je beneficjentów, rozwiązują
rzeczywiste problemy i elastycznie reagują na zmianę sytuacji.
Oznacza to zmianę priorytetów, co spotka się z oporem beneficjentów
obecnie funkcjonującego systemu.

Pomoc Społeczna
Szczególne znaczenie mają inicjatywy z zakresu aktywnej
integracji, ułatwiania dostępu do niedrogich, trwałych
oraz wysokiej jakości usług społecznych, wspierania
instytucji otoczenia ekonomii społecznej oraz samych
instytucji ekonomii społecznej, służące aktywizacji
lokalnych społeczności, w tym w szczególności
społeczności marginalizowanych.
Dylemat - jak realizować te inicjatywy w obecnej sytuacji
gospodarczej Europy i podejmowanych programach
oszczędności budżetowych. Sytuacja ta generuje pytanie
o taki sposób wdrażania programów oszczędnościowych,
aby były zrównoważone, sprawiedliwie rozłożone oraz
aby chroniły grupy najsłabsze.
Jednym ze sposobów działania to rozwijanie
innowacyjnego podejścia do polityki społecznej.

Rola pomocy społecznej
Dlatego …
Niezbędne jest dążenie do uproszczenia zasad
korzystania z usług pomocy społecznej oraz
standaryzacja i poprawa ich jakości. Działania te
muszą zostać połączone ze wspieraniem aktywności
osób korzystających z pomocy społecznej oraz
zachętami do większego uczestnictwa w procesie
powrotu na rynek pracy.

Wyzwania pomocy społecznej
Pomoc społeczna w czasach kryzysów i zmian tradycyjnie
musi zmierzyć się z rolą systemu buforowego, przed którym
stawia się wyzwania zniwelowania negatywnych skutków
społeczno – ekonomicznych zaistniałej sytuacji
gospodarczej. Rola ta wymaga zarówno obsługi większej
liczby świadczeniobiorców, jak i poszerzenia katalogu
oferowanych świadczeń, usług i programów pomocy.
Sytuacja taka implikuje konieczność zwiększonych inwestycji
w sektor usług socjalnych, w tym kompleksowe wsparcie dla
kształcenia nowoczesnych kadr pomocy społecznej.

Wyzwania pomocy społecznej
Wyzwania demograficzne stanowią drugi filar czynników
implikujących nowoczesne podejście. Starzenie się
społeczeństwa będzie generować, w perspektywie roku 2020,
wyzwania związane z dynamicznie rosnącą liczbą osób w
podeszłym wieku. Sytuacja ta powinna być traktowana nie jako
zagrożenie dla wielu sfer życia gospodarczego i społecznego, ale
jako konieczność rozwoju niosąca ze sobą potencjał rozwojowy
np. rozwój nowych sektorów usług czy aktywność osób starszych.
Oznacza to konieczność z jednej strony zbudowania systemu
wspierającego osoby starsze w decyzji o pozostaniu aktywnym
społecznie i zawodowo, a z drugiej rozwoju różnego rodzaju
usług przeznaczonych dla osób starszych z ograniczoną
samodzielnością i niesamodzielnych min. usług opieki
długoterminowej;

…

W celu poprawy jakości i poziomu życia osób
starszych dla godnego starzenia się należy
podejmować działania umożliwiające
zagospodarowanie potencjału społecznozawodowego osób starszych, dla pełnienia przez
nich ról społecznych w życiu publicznym.
(rozwój zróżnicowanych form aktywności społecznej,
upowszechnianie wolontariatu, partycypacji w procesach
decyzyjnych, zwiększenie dostępności do usług społecznych).

Kontynuacja działań
– Wspieranie osób w ich integracji społecznej i
aktywności;
– Dostarczanie narzędzi dla integracji;
– Indywidualne podejście / Oferta dostosowana do
specyficznych potrzeb; upowszechnianie kontraktów
socjalnych; przerywanie „dziedziczenia” biedy i
bierności;
– Zwiększanie kooperacji pomoc społecznej z rynkiem
pracy.

Pomoc społeczna

• Zmiany wewnątrz pomocy społecznej
• nowe podejście do klienta pomocy społecznej,
• Prace nad nowym modelem pomocy społecznej

• Zmiany w otoczeniu pomocy społecznej
• Prace nad modyfikowaniem podejścia do osób
pozostających bez pracy (zmiany po stronie
instrumentów rynku pracy
• Wyodrębnienie polityki senioralnej

Ostatnie zmiany... Wzmocnienie przepisów dotyczących współdziałania

• Brak współdziałania z pracownikiem socjalnym w
rozwiązywaniu trudnej sytuacji życiowej, odmowa
zawarcia kontraktu socjalnego, niedotrzymanie jego
postanowień, nieuzasadniona odmowa podjęcia
zatrudnienia przez osobę bezrobotną, odmowa
podjęcia leczenia odwykowego może stanowić
podstawę do nieudzielenia pomocy;

...
• Ocena zasobów pomocy społecznej w oparciu o
analizę lokalnej sytuacji społecznej i
demograficznej dokonywana przez samorządy;
• Sporządzanie przez oceny województwa,
uwzględniającej kwestie i problemy społeczne
wynikające z przyjętej strategii

Budowanie pomostów
• Pobieranie zasiłku okresowego niezależnie od
posiadanego dochodu w sytuacji gdy osoba
podejmuje zatrudnienie,
(wprowadzenie okresu przejściowego dla osób, które
podejmują próbę zmiany swojej sytuacji życiowej) –
przez 2 miesiące nie częściej niż raz na dwa lata.

• Przyznawanie zasiłku celowego na realizację
postanowień kontraktu socjalnego.
• Tworzenie zespołów pracy socjalnej i integracji
społecznej.

Nowe kryteria uprawniające do świadczeń

• Od 1 października w pomocy społecznej
obowiązują nowe kryteria dochodowe
- 542 złote dla osoby samotnie
gospodarującej;
- 456 złotych na osobę w rodzinie.
Spowoduje to wejście do pomocy społecznej nowych klientów,
nie posiadających do tej pory uprawnień do świadczeń.

Nowe wyzwania

• Wzmacnianie kooperacji pomiędzy
powiatowymi urzędami pracy a ośrodkami
pomocy społecznej;
• Podniesienie skuteczności instrumentów i
narzędzi służących aktywnej integracji i
powrotowi na rynek pracy


Slide 29

Metodologia wspierania rozwoju społecznego
w kontekście wdrażania wojewódzkiej
strategii polityki społecznej – uwzględniająca
partycypacyjne uczestnictwo w procesie
Zuzanna Grabusińska
Białystok grudzień 2012 r.

Plan wystąpienia

• - strategie –priorytetowe zadania wynikające z
uzewnętrzniających się kwestii społecznych –
wielosektorowość polityki społecznej
• - strategia rozwoju regionalnego ;
• - obszary negocjacji ze strona rządową;
• - partycypacja procesu tworzenia i realizacji strategii;
• - realizacja strategii z punktu widzenia zadań pomocy
i integracji społecznej- aktywna integracja społeczna,
niwelowanie procesu wykluczenia społecznego.

Polityka społeczna
Szeroko zdefiniowana polityka społeczna stanowi
kluczowy element wszelkich działań państwa i jego
instytucji, mających na celu kształtowanie warunków
życia społeczeństwa oraz służących realizacji zasady
sprawiedliwości społecznej. Dążąc do osiągnięcia jak
największej skuteczności działań publicznych w tej
sferze należy traktować politykę społeczną na zasadach
równości, komplementarności i synergii z polityką
gospodarczą.

Jednocześnie polityka społeczna tradycyjnie jest
kształtowana w odpowiedzi na aktualne oraz
prognozowane kwestie społeczne. Tym samym
polityka społeczna nabiera coraz większego znaczenia
w obliczu wyzwań społeczno – gospodarczych,
określanych przede wszystkim przez pryzmat zmian
demograficznych oraz kryzysu ekonomicznego.

Polityka społeczna

Polska polityka społeczna, realizując cele
związane z budowaniem dobrostanu
społeczeństwa polskiego, wpisuje się
jednocześnie w proces wdrażania europejskiej
polityki społecznej.

Polityka społeczna

Polska polityka społeczna, realizując cele
związane z budowaniem dobrostanu
społeczeństwa polskiego, wpisuje się
jednocześnie w proces wdrażania europejskiej
polityki społecznej.

Polityka Społeczna

Główne kierunki strategiczne polityk Unii
Europejskiej, w tym szeroko rozumianej polityki
społecznej, zostały określone w Strategii „Europa
2020”,która jest nowym, długookresowym
programem rozwoju społeczno-gospodarczego
UE, zastępując obowiązującą od 2000 r.,
zmodyfikowaną pięć lat później, Strategię
Lizbońską

Polityka Społeczna
Strategia „Europa 2020” znaczną wagę przykłada do
wyzwań związanych z poprawą warunków życia i pracy
obywateli UE, a zwłaszcza podniesienia poziomu i
jakości zatrudnienia oraz ograniczenia ubóstwa i
wykluczenia społecznego. Jednocześnie nie rezygnuje z
przyjętego w Lizbonie generalnego celu modernizacji w
kierunku innowacyjnej gospodarki opartej na wiedzy.

Polityka Społeczna
Strategia „Europa 2020” znaczną wagę przykłada do
wyzwań związanych z poprawą warunków życia i pracy
obywateli UE, a zwłaszcza podniesienia poziomu i
jakości zatrudnienia oraz ograniczenia ubóstwa i
wykluczenia społecznego. Jednocześnie nie rezygnuje z
przyjętego w Lizbonie generalnego celu modernizacji w
kierunku innowacyjnej gospodarki opartej na wiedzy.

Aktualna polityka społeczna
W celu osiągnięcia powyższych wyzwań zaproponowano trzy
podstawowe, wzajemnie wzmacniające się priorytety :
• wzrost inteligentny – rozwój oparty na wiedzy i innowacjach,
• wzrost zrównoważony – promowanie gospodarki efektywniej
wykorzystującej zasoby, przyjaznej środowisku, a zarazem
konkurencyjnej,
• wzrost sprzyjający włączeniu społecznemu (wzrost
integrujący społecznie) – wzmacnianie gospodarki
charakteryzującej się wysokim zatrudnieniem oraz spójnością
ekonomiczną, społeczną i terytorialną.

Otwarta metoda koordynacji
Strategia Europa 2020 wyznacza konkretne cele ilościowe,
umożliwiające monitorowanie postępów w realizacji ww.
priorytetów. Dwa z tych celów dotyczą bezpośrednio polityki
zatrudnienia i polityki społecznej, tj.:
• osiągnięcie wskaźnika zatrudnienia kobiet i mężczyzn w wieku
20-64 lat na poziomie 75%;
• wspieranie integracji społecznej, szczególnie poprzez redukcję
ubóstwa, zmierzając do wydźwignięcia z ubóstwa lub
wykluczenia społecznego 20 milionów obywateli UE.

Cele nadrzędne OMK dla zabezpieczenia społecznego i
integracji społecznej powinny promować:

spójność społeczna, równość mężczyzn i kobiet
oraz równość szans wszystkich obywateli;
koordynację podejmowanych działań z celami
Strategii Lizbońskiej oraz celami Strategii
Zrównoważonego Rozwoju UE;
Dobre rządzenie, przejrzystość i zaangażowanie
wszelkich podmiotów w projektowanie, wdrażanie i
monitorowanie polityki
1)„...Gdy mówimy o aktywnej integracji, to należy przez to rozumieć nasze aktywne podejście
proponujące szereg rozmaitych i nieszablonowych działań (czy tylko pomocy społecznej? JG)
obejmujących całokształt potencjału człowieka, a nie wyłącznie kwestię zatrudnienia. Z drugiej zaś
strony, aktywna integracja zakłada pełną aktywność człowieka w tym procesie...) – Cezary
Miżejewski „Aktywna integracja - nowa formuła pomocy społecznej”
http://zalaczniki.ops.pl/dz1/aktywna_integracja2009.doc.

Modernizacja społeczeństwa (rozumianego jako ogół ludzi
pozostających we wzajemnych stosunkach
wynikających z warunków życia, podziału pracy i
udziału w życiu kulturalnym; też: ogół obywateli
danego okręgu, miasta itp.) definiowana przez
polityków obejmuje m.in. projektowanie i realizację
polityk społecznych. Możemy się jej biernie przyglądać i
być traktowanymi jak zasoby, przedmioty, jak petenci.
Ale możemy stać się również podmiotami tych zmian
organizując się w ramach społeczeństwa obywatelskiego i
uczestnicząc w procesach politycznych. Możemy, choć nie
znaczy, że musimy być podmiotami świadomymi,
gotowymi wziąć sprawy w swoje ręce, ze swoją wizją,
pasją i przekonaniem.

Czym jest polityka?
Politykę planuje się i realizuje w danym kręgu
kulturowym, określonym językiem, w oparciu
o przyjęty na gruncie dominującej filozofii
sposób widzenia rzeczywistości w danej
dziedzinie, z wykorzystaniem zasobów
przeznaczonych na jej realizację, w którym
dają się określić modele funkcjonowania
jednostki w społeczeństwie, modele
funkcjonowania społeczeństwa, a także modele
instytucji publicznych determinujące priorytety
polityki społecznej…będące punktem wyjścia
dla projektowania i realizacji polityki.

Współczesne problemy i wyzwania socjalne wymuszają
reorganizację polityki społecznej / pomocy społecznej
•

Demografia

•

Przed nami pytania o :

•

Migracje i wielokulturowość

1. Skuteczność i efektywność tradycyjnego
państwa opiekuńczego

•

Bezrobocie i niskie zatrudnienie

2. O model instytucjonalny usług społecznych

•

Ubóstwo i wykluczenie społeczne

3. O najlepsze rozwiązania w polityce aktywizacji i
integracji społecznej

•

Pomoc i integracja społeczna
4. Poszukiwanie nowych paradygmatów i modeli

•

Edukacja

•

Równość szans (w tym gender)

•

Zdrowie i Niepełnosprawność

•

Starość i Opieka Długoterminowa

•

15
Stare i nowe patologie

5. Strategię Rozwoju Społecznego w Polsce,
Europie i na świecie
6. Możliwości wielopoziomowej współpracy i
partnerstwa międzysektorowego

Nowe paradygmaty polityki społecznej
 w kierunku większej współpracy
• Partycypacyjny a nie
resortowy model kreowania
polityki społecznej
• Wielopoziomowe
zarządzanie polityką
społeczną

• Państwo angażujące a nie
państwo dyscyplinujące

• Aktywna a nie pasywna polityka
społeczna

• Wielosektorowa i partnerska a
nie państwowa polityka
społeczna
• Samorządowa i obywatelska a
nie centralna polityka społeczna

• Zintegrowane usługi społeczne
• Państwo sieci a nie hierarchii
zamiast separatystycznych usług
lub świadczeń socjalnych
Neosolidarność 
Subsydiarność 
• Od opieki społecznej poprzez
Partnerstwo 
pomoc do integracji społecznej

Polityka Społeczna
Nadrzędny cel społeczny Strategii Europa 2020 (czyli
ograniczenia ubóstwa i wykluczenia społecznego) zainicjowana
„Europejska Platforma Przeciw Ubóstwu i Wykluczeniu
Społecznemu” – stanowiąca swoisty kompleksowy
program europejski, dążący do zapewnienia spójności
ekonomicznej, społecznej i terytorialnej, poprzez
podnoszenie świadomości oraz przestrzegania praw
podstawowych osób ubogich i społecznie
wykluczonych, umożliwiając im życie w godności i
aktywny udział w życiu społecznym

Proces przekazywania funkcji i zadań socjalnych
przez państwo
• Nisko satysfakcjonujący proces przejmowania przez podmioty
odpowiedzialności za kreowanie i realizację polityki społecznej

PAŃSTWO

SAMORZĄD TERYTORIALNY

ORGANIZACJE POZARZĄDOWE

SEKTOR PRYWATNY I GOSPODARKA SPOŁECZNA

RODZINA I GRUPY NIEFORMALNE

Wielosektorowość jako fundament do współpracy
w polityce społecznej (Grewiński 2009)
SEKTOR
PUBLICZNY

Unia
Europejska

Media

Państwo

Partie polityczne
Związki zawodowe, Zrzeszenia
Ruchy społeczne
Lobbyści i grupy interesu,
Eksperci, Grupy wsparcia
Konsorcja,
Partnerstwa wielosektorowe

Organizacje
pozarządowe

Rodziny
i grupy
dysfunkcyjne

Instytucje
biznesowe

SEKTOR
RYNKOWY

Samorząd
terytorialny

Gospodarka
społeczna

SEKTOR
OBYWATELSKI

Public Governance odpowiedzią na deficyt
współpracy?
•

Horyzontalne dzielenie się władzą ze społeczeństwem obywatelskim, społecznością
lokalną

•

Deliberatywne stosunki władza społeczeństwo

•

Partycypacyjny model organizacji wspólnoty lokalnej

•

Rozwój partnerstw wielosektorowych i networks

•

Wielopoziomowe zarządzanie i współdecydowanie obywateli na temat rozwoju
społeczności lokalnej (angażowanie obywateli w przygotowanie Strategii, programów,
projektów ich aktywny udział)

•

Decentralizacja pozioma, sieci i włączanie wszystkich zainteresowanych  Network
Governance

Rodzaje współpracy podmiotów PS
• Wewnątrzbranżowe  OPS, PCPR, ROPS itd..

• Wewnątrzsektorowe  w ramach sektora
publicznego ( z władzą, JST itd., z PSZ, OHP itd.)
• Zewnątrzsektorowe  z NGO’s, biznesem
Kościołem, uczelniami, innymi interesariuszami
• Lokalne, regionalne, krajowe, ponadnarodowe

Przykłady współpracy i partnerstwa międzysektorowe go
podmiotów pomocy i integracji społecznej

1.

Wspólne generowanie strategii społecznych i rozwiązywania
problemów społecznych

2.

Realizacja wspólnych programów i projektów  aktywna integracja
społeczna (POKL, FIO)

3.

Delegowanie zadań i usług przez JST do NGOs i innych sektorów

4.

Finansowanie i dotowanie zadań NGO’s (środki JST, rządowe)

5.

Włączanie aktywnych obywateli poprzez wolontariat

6.

Większa partycypacja samych beneficjentów (także empowerment)

7.

Wykorzystanie dobrych praktyk

8.

Wspólne generowanie innowacyjności społecznej i wartości dodanej

Strategie rozwiązywania problemów społecznych
.

Nadal wiele do zrobienia jeśli chodzi o partycypacyjny model kreowania
tych strategii
.

Wiele strategii pozostaje ciągle na papierze

Niska jakość wielu strategii
Brak świadomości decydentów i wyobraźni strategicznej z obszaru PS

Biska skuteczność i efektywność

Od współpracy przez partnerstwo
do integracji usług społecznych?
• Integracja usług polega na osiąganiu większej koordynacji różnorodnych
służb i świadczeń społecznych w celu poprawy skuteczności i dostępności
świadczeń.
• polega na współpracy, partnerstwie i współdziałaniu różnorodnych
podmiotów polityki społecznej.

• dzięki integracji usług uzyskuje się z jednej strony oszczędności w
wydatkach, z drugiej różnorodne grupy beneficjentów mają ułatwiony
dostęp do pełnej, kompleksowej pomocy społecznej.
• celem integracji usług społecznych jest to, aby klient w jednym miejscu
(na wzór „jednego okienka” przy zakładaniu nowej firmy) otrzymywał
kompleksowe wsparcie, odpowiadające jego różnorodnym potrzebom

Budowanie strategii
• Strategia to teoria i praktyka pokonywania przeciwnika bez
względu na to, czy jest nim bezrobocie, nędza czy faszyzm,
czy jedynie głupota i szkodliwe nawyki. Nie każdy jednak
plan ogólny, który określa jakiś cel, jest strategią.

• Strategia powinna być tak przygotowana, by nie tylko
określała cel, jakim jest rozwiązanie określonych problemów
społecznych (czyli np. poprawa sytuacji ludzi starych,
niepełnosprawnych lub zmiana na lepsze w zakresie
wybranych obszarów życia społecznego np. mieszkalnictwa).
Powinna też określać, w jaki sposób, jakimi drogami tę zmianę
można osiągnąć.

Strategia:

•
•
•
•

Strategia oparta jest na:
wyborze celu działania
wyborze kierunków i celów operacyjnych
koncentracji środków

Podstawowe dokumenty strategiczne
• Długookresowa Strategia Rozwoju Kraju „Polska 2030”;
• Średniookresowa Strategia Rozwoju Kraju „Polska
2020”;
• Strategia Rozwoju Regionalnego - Regionalne Strategie
Rozwoju Regionalnego (faza procedowania);
• Regionalna Strategia Polityki Społecznej;
• Powiatowa Strategia Rozwiązywania Problemów
Społecznych…
• Gminna Strategia Rozwiązywania Problemów
Społecznych…

Przełożenie na poziom krajowy celów
ogólnoeuropejskich
Nowe podejście strategiczne w realizacji polityki społecznej
wpisuje się w

Długookresową Strategię Rozwoju Kraju do 2030
roku.
- poczucie społecznej i indywidualnej odpowiedzialności za
zwalczanie ubóstwa i wykluczenia społecznego;
- umożliwienie działań odpowiadających na potrzeby grup
szczególnego ryzyka;
- modyfikacja systemów ochrony socjalnej, zapewniająca odpowiedni
poziom dochodów

Wyzwania stojące przed strategią regionalną
polityki społecznej

• Spięcie problemów będących wyzwaniem
strategii gminnych i regionalnych;
• Uwzględnienie interesów poszczególnych
instytucji i społeczności
• Uspołecznienie procesu tworzenia,
monitorowanie realizacji i modyfikacji
strategii regionalnej.

Podstawowe zasady strategii

• ekonomia sił i środków potrzebnych do
prowadzenia „walki” (ocena ilości i jakości
zasobów ludzkich, materialnych i finansowych
oraz ich rezerw na wypadek przedłużania się
działań lub konieczności ich intensyfikacji)
• zespolenie wysiłków (odnosi się to do organizacji i
sposobu przygotowań sił, tzn. ludzi, środków,
pieniędzy)
• zachowanie swobody działań w sytuacjach
krytycznych
• inicjatywa w sytuacjach nieprzewidzianych.

Metodologia budowania strategii

• Ze strategią ściśle łączy się taktyka. Rozumiana
jako metoda postępowania, umiejętność
„dozowania” sił i środków w sposób
odpowiedni do osiągnięcia zamierzonych w
strategii celów.

Zasady rządzące polityka społeczną
•
•
•
•
•
•
•
•

zasada pomocniczości,
zasada efektów odłożonych w czasie,
zasada szerokiego zasięgu skutków,
zasada akceptacji społecznej,
zasada kontroli społecznej,
zasada aktywności, zaangażowania społecznego,
zasada kompleksowości i sprzężenia zwrotnego,
zasada pozornego altruizmu (pomoc tzw.
osobom wykluczonym w interesie osób
niewykluczonych).

Schemat strategii

Na strategię składa się:
• diagnoza,
• cel strategiczny (ogólny),
• cele szczegółowe (operacyjne),
• metody realizacji celu,

Logiczne ramy strategii
wczoraj – dziś – jutro
diagnoza statystyki – problem, potrzeby, zasoby - harmonogram –cele - wizja

Drabina partycypacji społecznej
• Kreowanie świadomości
społecznej;

• Angażowanie
mieszkańców;

Uświadamianie podejmowanych
działań

Angażowanie mieszkańców w proces
aby uwzględnić ich punkt widzenia i
obawy

• Edukowanie społeczności
lokalnej;
Przekazywanie informacji dla lepszego
zrozumienia podejmowanych działań

• Zbieranie opinii;
Uzyskanie opinii społecznych na temat
problemów/ decyzji /alternatywnych
rzwiązań

• Partnerstwo.
Przekazanie podejmowania decyzji
grupom lub partnerom społecznym

Partycypacja społeczna
• Na pierwszym, najniższym, pułapie stosowane jest kształtowanie
świadomości społecznej poprzez pełną, regularną i obligatoryjną
informację o zamierzeniach władz - społeczność często posiada
jedynie wiedzę dotyczącą ogólnie formułowanych realizowanych
celów, podczas gdy należy prowadzić edukację zbiorowości, mogącą
prowadzić do internalizacji procesu (jego potencjalni uczestnicy,
nabywając wiedzę, przekonują się, poznają sposób i efektywność
prezentowanej metody).
• Na wyższym poziomie partycypacji społeczność może wyrażać
wątpliwości i korygować propozycje, tworząc opinie uwzględniane
przez realizatorów.
• Najwyższy poziom partycypacji i pełne partnerstwo następuje
jednak dopiero wtedy, gdy społeczność ma realny wpływ na proces
decyzyjny.

Niektóre tezy dokumentu „Polska 2030”
Raport Polska 2030 jest efektem prac Zespołu Doradców Strategicznych Prezesa
Rady Ministrów. Redaktorem naukowym opracowania jest minister Michał Boni.

Polska należy do tych państw członkowskich Unii Europejskiej, w
których istnieje największe zagrożenie ubóstwem. Zagrożenie
ubóstwem rośnie wraz z liczbą dzieci w gospodarstwach domowych.
Analiza sytuacji gospodarstw domowych pokazuje, że ubóstwo dzieci
jest nierozerwalnie związane z ubóstwem rodziców. Po okresie
wzrostu zagrożenia ubóstwem, w ostatnich latach
obserwowaliśmy poprawę sytuacji, choć rozprzestrzeniający
się także na Polskę światowy kryzys gospodarczy nie
pozostanie prawdopodobnie bez wpływu na ten pozytywny
kierunek przemian.
(warto zauważyć, iż treść dokumentu nie odnosi się do
możliwych stanów w przyszłości, np. nie przygotowuje Polski
do ewent. katastrofy finansowej, gospodarczej, bytowej...)

W perspektywie kolejnych kilkunastu lat zwiększy się zagrożenie
ubóstwem gospodarstw domowych z osobami starszymi.
Grupą szczególnie narażoną na ubóstwo są rodziny wielodzietne oraz
rodziny zamieszkujące na wsi.
Zagrożenie ubóstwem w Polsce ma charakter wyspowy.
Świadczenia rodzinne oraz związane z wykluczeniem
społecznym (w tym dodatki mieszkaniowe) są najlepiej
dystrybuowane pod względem wsparcia dla osób zagrożonych
ubóstwem.
Transfery społeczne udzielane w ramach wsparcia rodzin
zagrożonych ubóstwem (szczególnie mających dzieci) są na
bardzo niskim poziomie.

Jeśli do 2030 r. Polska ma stworzyć państwo nowoczesne nie tylko
w wymiarze ekonomicznym, lecz także społecznym, konieczna jest
daleko idąca rewizja obowiązującego obecnie modelu polityki
społecznej. Konieczne jest „przestawienie zwrotnicy”, tak aby z
jednej strony umożliwiać grupom społecznym, obecnie narażonym
na wykluczenie, integrację społeczną, z drugiej zaś przygotować
się na nowe oblicza wykluczenia, jakie będą pojawiać się w
kolejnych latach. Będzie się to jednak wiązało z odejściem od
obecnego modelu opartego na powszechności świadczeń na niskim
poziomie, jako alternatywy dla zatrudnienia, w kierunku modelu, w
którym kluczową rolę odgrywa świadczenie pracy, a być może także
ze zmianą z panoptycznego na empowermentowy model pomocy
społecznej wyrastający z poszanowania i ochrony godności człowieka
wymagającego wsparcia.

W ramach tak pojmowanej spójności społecznej wydobywanie
potencjałów osób z deficytami i dysfunkcjami polega przede
wszystkim na tworzeniu odpowiednich do tego warunków, np. na
usuwaniu barier w dostępie do rynku pracy, inwestycjach w edukację,
obejmowaniu większej liczby ludzi aktywnymi instrumentami
polityki społecznej, tworzeniu instytucjonalnych i dochodowych
systemów wsparcia. Kluczowe jest tu zapewnianie osobom
wykluczonym realnego dostępu do usług społecznych, aby z tego
tytułu nie traciły szans rozwoju. Sukces takiego podejścia nie jest
możliwy bez znalezienia konsensu między różnymi rodzajami
transferów społecznych. Pierwszeństwo mają formy wsparcia, które
zwiększają aktywność otrzymujących je beneficjentów, rozwiązują
rzeczywiste problemy i elastycznie reagują na zmianę sytuacji.
Oznacza to zmianę priorytetów, co spotka się z oporem beneficjentów
obecnie funkcjonującego systemu.

Pomoc Społeczna
Szczególne znaczenie mają inicjatywy z zakresu aktywnej
integracji, ułatwiania dostępu do niedrogich, trwałych
oraz wysokiej jakości usług społecznych, wspierania
instytucji otoczenia ekonomii społecznej oraz samych
instytucji ekonomii społecznej, służące aktywizacji
lokalnych społeczności, w tym w szczególności
społeczności marginalizowanych.
Dylemat - jak realizować te inicjatywy w obecnej sytuacji
gospodarczej Europy i podejmowanych programach
oszczędności budżetowych. Sytuacja ta generuje pytanie
o taki sposób wdrażania programów oszczędnościowych,
aby były zrównoważone, sprawiedliwie rozłożone oraz
aby chroniły grupy najsłabsze.
Jednym ze sposobów działania to rozwijanie
innowacyjnego podejścia do polityki społecznej.

Rola pomocy społecznej
Dlatego …
Niezbędne jest dążenie do uproszczenia zasad
korzystania z usług pomocy społecznej oraz
standaryzacja i poprawa ich jakości. Działania te
muszą zostać połączone ze wspieraniem aktywności
osób korzystających z pomocy społecznej oraz
zachętami do większego uczestnictwa w procesie
powrotu na rynek pracy.

Wyzwania pomocy społecznej
Pomoc społeczna w czasach kryzysów i zmian tradycyjnie
musi zmierzyć się z rolą systemu buforowego, przed którym
stawia się wyzwania zniwelowania negatywnych skutków
społeczno – ekonomicznych zaistniałej sytuacji
gospodarczej. Rola ta wymaga zarówno obsługi większej
liczby świadczeniobiorców, jak i poszerzenia katalogu
oferowanych świadczeń, usług i programów pomocy.
Sytuacja taka implikuje konieczność zwiększonych inwestycji
w sektor usług socjalnych, w tym kompleksowe wsparcie dla
kształcenia nowoczesnych kadr pomocy społecznej.

Wyzwania pomocy społecznej
Wyzwania demograficzne stanowią drugi filar czynników
implikujących nowoczesne podejście. Starzenie się
społeczeństwa będzie generować, w perspektywie roku 2020,
wyzwania związane z dynamicznie rosnącą liczbą osób w
podeszłym wieku. Sytuacja ta powinna być traktowana nie jako
zagrożenie dla wielu sfer życia gospodarczego i społecznego, ale
jako konieczność rozwoju niosąca ze sobą potencjał rozwojowy
np. rozwój nowych sektorów usług czy aktywność osób starszych.
Oznacza to konieczność z jednej strony zbudowania systemu
wspierającego osoby starsze w decyzji o pozostaniu aktywnym
społecznie i zawodowo, a z drugiej rozwoju różnego rodzaju
usług przeznaczonych dla osób starszych z ograniczoną
samodzielnością i niesamodzielnych min. usług opieki
długoterminowej;

…

W celu poprawy jakości i poziomu życia osób
starszych dla godnego starzenia się należy
podejmować działania umożliwiające
zagospodarowanie potencjału społecznozawodowego osób starszych, dla pełnienia przez
nich ról społecznych w życiu publicznym.
(rozwój zróżnicowanych form aktywności społecznej,
upowszechnianie wolontariatu, partycypacji w procesach
decyzyjnych, zwiększenie dostępności do usług społecznych).

Kontynuacja działań
– Wspieranie osób w ich integracji społecznej i
aktywności;
– Dostarczanie narzędzi dla integracji;
– Indywidualne podejście / Oferta dostosowana do
specyficznych potrzeb; upowszechnianie kontraktów
socjalnych; przerywanie „dziedziczenia” biedy i
bierności;
– Zwiększanie kooperacji pomoc społecznej z rynkiem
pracy.

Pomoc społeczna

• Zmiany wewnątrz pomocy społecznej
• nowe podejście do klienta pomocy społecznej,
• Prace nad nowym modelem pomocy społecznej

• Zmiany w otoczeniu pomocy społecznej
• Prace nad modyfikowaniem podejścia do osób
pozostających bez pracy (zmiany po stronie
instrumentów rynku pracy
• Wyodrębnienie polityki senioralnej

Ostatnie zmiany... Wzmocnienie przepisów dotyczących współdziałania

• Brak współdziałania z pracownikiem socjalnym w
rozwiązywaniu trudnej sytuacji życiowej, odmowa
zawarcia kontraktu socjalnego, niedotrzymanie jego
postanowień, nieuzasadniona odmowa podjęcia
zatrudnienia przez osobę bezrobotną, odmowa
podjęcia leczenia odwykowego może stanowić
podstawę do nieudzielenia pomocy;

...
• Ocena zasobów pomocy społecznej w oparciu o
analizę lokalnej sytuacji społecznej i
demograficznej dokonywana przez samorządy;
• Sporządzanie przez oceny województwa,
uwzględniającej kwestie i problemy społeczne
wynikające z przyjętej strategii

Budowanie pomostów
• Pobieranie zasiłku okresowego niezależnie od
posiadanego dochodu w sytuacji gdy osoba
podejmuje zatrudnienie,
(wprowadzenie okresu przejściowego dla osób, które
podejmują próbę zmiany swojej sytuacji życiowej) –
przez 2 miesiące nie częściej niż raz na dwa lata.

• Przyznawanie zasiłku celowego na realizację
postanowień kontraktu socjalnego.
• Tworzenie zespołów pracy socjalnej i integracji
społecznej.

Nowe kryteria uprawniające do świadczeń

• Od 1 października w pomocy społecznej
obowiązują nowe kryteria dochodowe
- 542 złote dla osoby samotnie
gospodarującej;
- 456 złotych na osobę w rodzinie.
Spowoduje to wejście do pomocy społecznej nowych klientów,
nie posiadających do tej pory uprawnień do świadczeń.

Nowe wyzwania

• Wzmacnianie kooperacji pomiędzy
powiatowymi urzędami pracy a ośrodkami
pomocy społecznej;
• Podniesienie skuteczności instrumentów i
narzędzi służących aktywnej integracji i
powrotowi na rynek pracy


Slide 30

Metodologia wspierania rozwoju społecznego
w kontekście wdrażania wojewódzkiej
strategii polityki społecznej – uwzględniająca
partycypacyjne uczestnictwo w procesie
Zuzanna Grabusińska
Białystok grudzień 2012 r.

Plan wystąpienia

• - strategie –priorytetowe zadania wynikające z
uzewnętrzniających się kwestii społecznych –
wielosektorowość polityki społecznej
• - strategia rozwoju regionalnego ;
• - obszary negocjacji ze strona rządową;
• - partycypacja procesu tworzenia i realizacji strategii;
• - realizacja strategii z punktu widzenia zadań pomocy
i integracji społecznej- aktywna integracja społeczna,
niwelowanie procesu wykluczenia społecznego.

Polityka społeczna
Szeroko zdefiniowana polityka społeczna stanowi
kluczowy element wszelkich działań państwa i jego
instytucji, mających na celu kształtowanie warunków
życia społeczeństwa oraz służących realizacji zasady
sprawiedliwości społecznej. Dążąc do osiągnięcia jak
największej skuteczności działań publicznych w tej
sferze należy traktować politykę społeczną na zasadach
równości, komplementarności i synergii z polityką
gospodarczą.

Jednocześnie polityka społeczna tradycyjnie jest
kształtowana w odpowiedzi na aktualne oraz
prognozowane kwestie społeczne. Tym samym
polityka społeczna nabiera coraz większego znaczenia
w obliczu wyzwań społeczno – gospodarczych,
określanych przede wszystkim przez pryzmat zmian
demograficznych oraz kryzysu ekonomicznego.

Polityka społeczna

Polska polityka społeczna, realizując cele
związane z budowaniem dobrostanu
społeczeństwa polskiego, wpisuje się
jednocześnie w proces wdrażania europejskiej
polityki społecznej.

Polityka społeczna

Polska polityka społeczna, realizując cele
związane z budowaniem dobrostanu
społeczeństwa polskiego, wpisuje się
jednocześnie w proces wdrażania europejskiej
polityki społecznej.

Polityka Społeczna

Główne kierunki strategiczne polityk Unii
Europejskiej, w tym szeroko rozumianej polityki
społecznej, zostały określone w Strategii „Europa
2020”,która jest nowym, długookresowym
programem rozwoju społeczno-gospodarczego
UE, zastępując obowiązującą od 2000 r.,
zmodyfikowaną pięć lat później, Strategię
Lizbońską

Polityka Społeczna
Strategia „Europa 2020” znaczną wagę przykłada do
wyzwań związanych z poprawą warunków życia i pracy
obywateli UE, a zwłaszcza podniesienia poziomu i
jakości zatrudnienia oraz ograniczenia ubóstwa i
wykluczenia społecznego. Jednocześnie nie rezygnuje z
przyjętego w Lizbonie generalnego celu modernizacji w
kierunku innowacyjnej gospodarki opartej na wiedzy.

Polityka Społeczna
Strategia „Europa 2020” znaczną wagę przykłada do
wyzwań związanych z poprawą warunków życia i pracy
obywateli UE, a zwłaszcza podniesienia poziomu i
jakości zatrudnienia oraz ograniczenia ubóstwa i
wykluczenia społecznego. Jednocześnie nie rezygnuje z
przyjętego w Lizbonie generalnego celu modernizacji w
kierunku innowacyjnej gospodarki opartej na wiedzy.

Aktualna polityka społeczna
W celu osiągnięcia powyższych wyzwań zaproponowano trzy
podstawowe, wzajemnie wzmacniające się priorytety :
• wzrost inteligentny – rozwój oparty na wiedzy i innowacjach,
• wzrost zrównoważony – promowanie gospodarki efektywniej
wykorzystującej zasoby, przyjaznej środowisku, a zarazem
konkurencyjnej,
• wzrost sprzyjający włączeniu społecznemu (wzrost
integrujący społecznie) – wzmacnianie gospodarki
charakteryzującej się wysokim zatrudnieniem oraz spójnością
ekonomiczną, społeczną i terytorialną.

Otwarta metoda koordynacji
Strategia Europa 2020 wyznacza konkretne cele ilościowe,
umożliwiające monitorowanie postępów w realizacji ww.
priorytetów. Dwa z tych celów dotyczą bezpośrednio polityki
zatrudnienia i polityki społecznej, tj.:
• osiągnięcie wskaźnika zatrudnienia kobiet i mężczyzn w wieku
20-64 lat na poziomie 75%;
• wspieranie integracji społecznej, szczególnie poprzez redukcję
ubóstwa, zmierzając do wydźwignięcia z ubóstwa lub
wykluczenia społecznego 20 milionów obywateli UE.

Cele nadrzędne OMK dla zabezpieczenia społecznego i
integracji społecznej powinny promować:

spójność społeczna, równość mężczyzn i kobiet
oraz równość szans wszystkich obywateli;
koordynację podejmowanych działań z celami
Strategii Lizbońskiej oraz celami Strategii
Zrównoważonego Rozwoju UE;
Dobre rządzenie, przejrzystość i zaangażowanie
wszelkich podmiotów w projektowanie, wdrażanie i
monitorowanie polityki
1)„...Gdy mówimy o aktywnej integracji, to należy przez to rozumieć nasze aktywne podejście
proponujące szereg rozmaitych i nieszablonowych działań (czy tylko pomocy społecznej? JG)
obejmujących całokształt potencjału człowieka, a nie wyłącznie kwestię zatrudnienia. Z drugiej zaś
strony, aktywna integracja zakłada pełną aktywność człowieka w tym procesie...) – Cezary
Miżejewski „Aktywna integracja - nowa formuła pomocy społecznej”
http://zalaczniki.ops.pl/dz1/aktywna_integracja2009.doc.

Modernizacja społeczeństwa (rozumianego jako ogół ludzi
pozostających we wzajemnych stosunkach
wynikających z warunków życia, podziału pracy i
udziału w życiu kulturalnym; też: ogół obywateli
danego okręgu, miasta itp.) definiowana przez
polityków obejmuje m.in. projektowanie i realizację
polityk społecznych. Możemy się jej biernie przyglądać i
być traktowanymi jak zasoby, przedmioty, jak petenci.
Ale możemy stać się również podmiotami tych zmian
organizując się w ramach społeczeństwa obywatelskiego i
uczestnicząc w procesach politycznych. Możemy, choć nie
znaczy, że musimy być podmiotami świadomymi,
gotowymi wziąć sprawy w swoje ręce, ze swoją wizją,
pasją i przekonaniem.

Czym jest polityka?
Politykę planuje się i realizuje w danym kręgu
kulturowym, określonym językiem, w oparciu
o przyjęty na gruncie dominującej filozofii
sposób widzenia rzeczywistości w danej
dziedzinie, z wykorzystaniem zasobów
przeznaczonych na jej realizację, w którym
dają się określić modele funkcjonowania
jednostki w społeczeństwie, modele
funkcjonowania społeczeństwa, a także modele
instytucji publicznych determinujące priorytety
polityki społecznej…będące punktem wyjścia
dla projektowania i realizacji polityki.

Współczesne problemy i wyzwania socjalne wymuszają
reorganizację polityki społecznej / pomocy społecznej
•

Demografia

•

Przed nami pytania o :

•

Migracje i wielokulturowość

1. Skuteczność i efektywność tradycyjnego
państwa opiekuńczego

•

Bezrobocie i niskie zatrudnienie

2. O model instytucjonalny usług społecznych

•

Ubóstwo i wykluczenie społeczne

3. O najlepsze rozwiązania w polityce aktywizacji i
integracji społecznej

•

Pomoc i integracja społeczna
4. Poszukiwanie nowych paradygmatów i modeli

•

Edukacja

•

Równość szans (w tym gender)

•

Zdrowie i Niepełnosprawność

•

Starość i Opieka Długoterminowa

•

15
Stare i nowe patologie

5. Strategię Rozwoju Społecznego w Polsce,
Europie i na świecie
6. Możliwości wielopoziomowej współpracy i
partnerstwa międzysektorowego

Nowe paradygmaty polityki społecznej
 w kierunku większej współpracy
• Partycypacyjny a nie
resortowy model kreowania
polityki społecznej
• Wielopoziomowe
zarządzanie polityką
społeczną

• Państwo angażujące a nie
państwo dyscyplinujące

• Aktywna a nie pasywna polityka
społeczna

• Wielosektorowa i partnerska a
nie państwowa polityka
społeczna
• Samorządowa i obywatelska a
nie centralna polityka społeczna

• Zintegrowane usługi społeczne
• Państwo sieci a nie hierarchii
zamiast separatystycznych usług
lub świadczeń socjalnych
Neosolidarność 
Subsydiarność 
• Od opieki społecznej poprzez
Partnerstwo 
pomoc do integracji społecznej

Polityka Społeczna
Nadrzędny cel społeczny Strategii Europa 2020 (czyli
ograniczenia ubóstwa i wykluczenia społecznego) zainicjowana
„Europejska Platforma Przeciw Ubóstwu i Wykluczeniu
Społecznemu” – stanowiąca swoisty kompleksowy
program europejski, dążący do zapewnienia spójności
ekonomicznej, społecznej i terytorialnej, poprzez
podnoszenie świadomości oraz przestrzegania praw
podstawowych osób ubogich i społecznie
wykluczonych, umożliwiając im życie w godności i
aktywny udział w życiu społecznym

Proces przekazywania funkcji i zadań socjalnych
przez państwo
• Nisko satysfakcjonujący proces przejmowania przez podmioty
odpowiedzialności za kreowanie i realizację polityki społecznej

PAŃSTWO

SAMORZĄD TERYTORIALNY

ORGANIZACJE POZARZĄDOWE

SEKTOR PRYWATNY I GOSPODARKA SPOŁECZNA

RODZINA I GRUPY NIEFORMALNE

Wielosektorowość jako fundament do współpracy
w polityce społecznej (Grewiński 2009)
SEKTOR
PUBLICZNY

Unia
Europejska

Media

Państwo

Partie polityczne
Związki zawodowe, Zrzeszenia
Ruchy społeczne
Lobbyści i grupy interesu,
Eksperci, Grupy wsparcia
Konsorcja,
Partnerstwa wielosektorowe

Organizacje
pozarządowe

Rodziny
i grupy
dysfunkcyjne

Instytucje
biznesowe

SEKTOR
RYNKOWY

Samorząd
terytorialny

Gospodarka
społeczna

SEKTOR
OBYWATELSKI

Public Governance odpowiedzią na deficyt
współpracy?
•

Horyzontalne dzielenie się władzą ze społeczeństwem obywatelskim, społecznością
lokalną

•

Deliberatywne stosunki władza społeczeństwo

•

Partycypacyjny model organizacji wspólnoty lokalnej

•

Rozwój partnerstw wielosektorowych i networks

•

Wielopoziomowe zarządzanie i współdecydowanie obywateli na temat rozwoju
społeczności lokalnej (angażowanie obywateli w przygotowanie Strategii, programów,
projektów ich aktywny udział)

•

Decentralizacja pozioma, sieci i włączanie wszystkich zainteresowanych  Network
Governance

Rodzaje współpracy podmiotów PS
• Wewnątrzbranżowe  OPS, PCPR, ROPS itd..

• Wewnątrzsektorowe  w ramach sektora
publicznego ( z władzą, JST itd., z PSZ, OHP itd.)
• Zewnątrzsektorowe  z NGO’s, biznesem
Kościołem, uczelniami, innymi interesariuszami
• Lokalne, regionalne, krajowe, ponadnarodowe

Przykłady współpracy i partnerstwa międzysektorowe go
podmiotów pomocy i integracji społecznej

1.

Wspólne generowanie strategii społecznych i rozwiązywania
problemów społecznych

2.

Realizacja wspólnych programów i projektów  aktywna integracja
społeczna (POKL, FIO)

3.

Delegowanie zadań i usług przez JST do NGOs i innych sektorów

4.

Finansowanie i dotowanie zadań NGO’s (środki JST, rządowe)

5.

Włączanie aktywnych obywateli poprzez wolontariat

6.

Większa partycypacja samych beneficjentów (także empowerment)

7.

Wykorzystanie dobrych praktyk

8.

Wspólne generowanie innowacyjności społecznej i wartości dodanej

Strategie rozwiązywania problemów społecznych
.

Nadal wiele do zrobienia jeśli chodzi o partycypacyjny model kreowania
tych strategii
.

Wiele strategii pozostaje ciągle na papierze

Niska jakość wielu strategii
Brak świadomości decydentów i wyobraźni strategicznej z obszaru PS

Biska skuteczność i efektywność

Od współpracy przez partnerstwo
do integracji usług społecznych?
• Integracja usług polega na osiąganiu większej koordynacji różnorodnych
służb i świadczeń społecznych w celu poprawy skuteczności i dostępności
świadczeń.
• polega na współpracy, partnerstwie i współdziałaniu różnorodnych
podmiotów polityki społecznej.

• dzięki integracji usług uzyskuje się z jednej strony oszczędności w
wydatkach, z drugiej różnorodne grupy beneficjentów mają ułatwiony
dostęp do pełnej, kompleksowej pomocy społecznej.
• celem integracji usług społecznych jest to, aby klient w jednym miejscu
(na wzór „jednego okienka” przy zakładaniu nowej firmy) otrzymywał
kompleksowe wsparcie, odpowiadające jego różnorodnym potrzebom

Budowanie strategii
• Strategia to teoria i praktyka pokonywania przeciwnika bez
względu na to, czy jest nim bezrobocie, nędza czy faszyzm,
czy jedynie głupota i szkodliwe nawyki. Nie każdy jednak
plan ogólny, który określa jakiś cel, jest strategią.

• Strategia powinna być tak przygotowana, by nie tylko
określała cel, jakim jest rozwiązanie określonych problemów
społecznych (czyli np. poprawa sytuacji ludzi starych,
niepełnosprawnych lub zmiana na lepsze w zakresie
wybranych obszarów życia społecznego np. mieszkalnictwa).
Powinna też określać, w jaki sposób, jakimi drogami tę zmianę
można osiągnąć.

Strategia:

•
•
•
•

Strategia oparta jest na:
wyborze celu działania
wyborze kierunków i celów operacyjnych
koncentracji środków

Podstawowe dokumenty strategiczne
• Długookresowa Strategia Rozwoju Kraju „Polska 2030”;
• Średniookresowa Strategia Rozwoju Kraju „Polska
2020”;
• Strategia Rozwoju Regionalnego - Regionalne Strategie
Rozwoju Regionalnego (faza procedowania);
• Regionalna Strategia Polityki Społecznej;
• Powiatowa Strategia Rozwiązywania Problemów
Społecznych…
• Gminna Strategia Rozwiązywania Problemów
Społecznych…

Przełożenie na poziom krajowy celów
ogólnoeuropejskich
Nowe podejście strategiczne w realizacji polityki społecznej
wpisuje się w

Długookresową Strategię Rozwoju Kraju do 2030
roku.
- poczucie społecznej i indywidualnej odpowiedzialności za
zwalczanie ubóstwa i wykluczenia społecznego;
- umożliwienie działań odpowiadających na potrzeby grup
szczególnego ryzyka;
- modyfikacja systemów ochrony socjalnej, zapewniająca odpowiedni
poziom dochodów

Wyzwania stojące przed strategią regionalną
polityki społecznej

• Spięcie problemów będących wyzwaniem
strategii gminnych i regionalnych;
• Uwzględnienie interesów poszczególnych
instytucji i społeczności
• Uspołecznienie procesu tworzenia,
monitorowanie realizacji i modyfikacji
strategii regionalnej.

Podstawowe zasady strategii

• ekonomia sił i środków potrzebnych do
prowadzenia „walki” (ocena ilości i jakości
zasobów ludzkich, materialnych i finansowych
oraz ich rezerw na wypadek przedłużania się
działań lub konieczności ich intensyfikacji)
• zespolenie wysiłków (odnosi się to do organizacji i
sposobu przygotowań sił, tzn. ludzi, środków,
pieniędzy)
• zachowanie swobody działań w sytuacjach
krytycznych
• inicjatywa w sytuacjach nieprzewidzianych.

Metodologia budowania strategii

• Ze strategią ściśle łączy się taktyka. Rozumiana
jako metoda postępowania, umiejętność
„dozowania” sił i środków w sposób
odpowiedni do osiągnięcia zamierzonych w
strategii celów.

Zasady rządzące polityka społeczną
•
•
•
•
•
•
•
•

zasada pomocniczości,
zasada efektów odłożonych w czasie,
zasada szerokiego zasięgu skutków,
zasada akceptacji społecznej,
zasada kontroli społecznej,
zasada aktywności, zaangażowania społecznego,
zasada kompleksowości i sprzężenia zwrotnego,
zasada pozornego altruizmu (pomoc tzw.
osobom wykluczonym w interesie osób
niewykluczonych).

Schemat strategii

Na strategię składa się:
• diagnoza,
• cel strategiczny (ogólny),
• cele szczegółowe (operacyjne),
• metody realizacji celu,

Logiczne ramy strategii
wczoraj – dziś – jutro
diagnoza statystyki – problem, potrzeby, zasoby - harmonogram –cele - wizja

Drabina partycypacji społecznej
• Kreowanie świadomości
społecznej;

• Angażowanie
mieszkańców;

Uświadamianie podejmowanych
działań

Angażowanie mieszkańców w proces
aby uwzględnić ich punkt widzenia i
obawy

• Edukowanie społeczności
lokalnej;
Przekazywanie informacji dla lepszego
zrozumienia podejmowanych działań

• Zbieranie opinii;
Uzyskanie opinii społecznych na temat
problemów/ decyzji /alternatywnych
rzwiązań

• Partnerstwo.
Przekazanie podejmowania decyzji
grupom lub partnerom społecznym

Partycypacja społeczna
• Na pierwszym, najniższym, pułapie stosowane jest kształtowanie
świadomości społecznej poprzez pełną, regularną i obligatoryjną
informację o zamierzeniach władz - społeczność często posiada
jedynie wiedzę dotyczącą ogólnie formułowanych realizowanych
celów, podczas gdy należy prowadzić edukację zbiorowości, mogącą
prowadzić do internalizacji procesu (jego potencjalni uczestnicy,
nabywając wiedzę, przekonują się, poznają sposób i efektywność
prezentowanej metody).
• Na wyższym poziomie partycypacji społeczność może wyrażać
wątpliwości i korygować propozycje, tworząc opinie uwzględniane
przez realizatorów.
• Najwyższy poziom partycypacji i pełne partnerstwo następuje
jednak dopiero wtedy, gdy społeczność ma realny wpływ na proces
decyzyjny.

Niektóre tezy dokumentu „Polska 2030”
Raport Polska 2030 jest efektem prac Zespołu Doradców Strategicznych Prezesa
Rady Ministrów. Redaktorem naukowym opracowania jest minister Michał Boni.

Polska należy do tych państw członkowskich Unii Europejskiej, w
których istnieje największe zagrożenie ubóstwem. Zagrożenie
ubóstwem rośnie wraz z liczbą dzieci w gospodarstwach domowych.
Analiza sytuacji gospodarstw domowych pokazuje, że ubóstwo dzieci
jest nierozerwalnie związane z ubóstwem rodziców. Po okresie
wzrostu zagrożenia ubóstwem, w ostatnich latach
obserwowaliśmy poprawę sytuacji, choć rozprzestrzeniający
się także na Polskę światowy kryzys gospodarczy nie
pozostanie prawdopodobnie bez wpływu na ten pozytywny
kierunek przemian.
(warto zauważyć, iż treść dokumentu nie odnosi się do
możliwych stanów w przyszłości, np. nie przygotowuje Polski
do ewent. katastrofy finansowej, gospodarczej, bytowej...)

W perspektywie kolejnych kilkunastu lat zwiększy się zagrożenie
ubóstwem gospodarstw domowych z osobami starszymi.
Grupą szczególnie narażoną na ubóstwo są rodziny wielodzietne oraz
rodziny zamieszkujące na wsi.
Zagrożenie ubóstwem w Polsce ma charakter wyspowy.
Świadczenia rodzinne oraz związane z wykluczeniem
społecznym (w tym dodatki mieszkaniowe) są najlepiej
dystrybuowane pod względem wsparcia dla osób zagrożonych
ubóstwem.
Transfery społeczne udzielane w ramach wsparcia rodzin
zagrożonych ubóstwem (szczególnie mających dzieci) są na
bardzo niskim poziomie.

Jeśli do 2030 r. Polska ma stworzyć państwo nowoczesne nie tylko
w wymiarze ekonomicznym, lecz także społecznym, konieczna jest
daleko idąca rewizja obowiązującego obecnie modelu polityki
społecznej. Konieczne jest „przestawienie zwrotnicy”, tak aby z
jednej strony umożliwiać grupom społecznym, obecnie narażonym
na wykluczenie, integrację społeczną, z drugiej zaś przygotować
się na nowe oblicza wykluczenia, jakie będą pojawiać się w
kolejnych latach. Będzie się to jednak wiązało z odejściem od
obecnego modelu opartego na powszechności świadczeń na niskim
poziomie, jako alternatywy dla zatrudnienia, w kierunku modelu, w
którym kluczową rolę odgrywa świadczenie pracy, a być może także
ze zmianą z panoptycznego na empowermentowy model pomocy
społecznej wyrastający z poszanowania i ochrony godności człowieka
wymagającego wsparcia.

W ramach tak pojmowanej spójności społecznej wydobywanie
potencjałów osób z deficytami i dysfunkcjami polega przede
wszystkim na tworzeniu odpowiednich do tego warunków, np. na
usuwaniu barier w dostępie do rynku pracy, inwestycjach w edukację,
obejmowaniu większej liczby ludzi aktywnymi instrumentami
polityki społecznej, tworzeniu instytucjonalnych i dochodowych
systemów wsparcia. Kluczowe jest tu zapewnianie osobom
wykluczonym realnego dostępu do usług społecznych, aby z tego
tytułu nie traciły szans rozwoju. Sukces takiego podejścia nie jest
możliwy bez znalezienia konsensu między różnymi rodzajami
transferów społecznych. Pierwszeństwo mają formy wsparcia, które
zwiększają aktywność otrzymujących je beneficjentów, rozwiązują
rzeczywiste problemy i elastycznie reagują na zmianę sytuacji.
Oznacza to zmianę priorytetów, co spotka się z oporem beneficjentów
obecnie funkcjonującego systemu.

Pomoc Społeczna
Szczególne znaczenie mają inicjatywy z zakresu aktywnej
integracji, ułatwiania dostępu do niedrogich, trwałych
oraz wysokiej jakości usług społecznych, wspierania
instytucji otoczenia ekonomii społecznej oraz samych
instytucji ekonomii społecznej, służące aktywizacji
lokalnych społeczności, w tym w szczególności
społeczności marginalizowanych.
Dylemat - jak realizować te inicjatywy w obecnej sytuacji
gospodarczej Europy i podejmowanych programach
oszczędności budżetowych. Sytuacja ta generuje pytanie
o taki sposób wdrażania programów oszczędnościowych,
aby były zrównoważone, sprawiedliwie rozłożone oraz
aby chroniły grupy najsłabsze.
Jednym ze sposobów działania to rozwijanie
innowacyjnego podejścia do polityki społecznej.

Rola pomocy społecznej
Dlatego …
Niezbędne jest dążenie do uproszczenia zasad
korzystania z usług pomocy społecznej oraz
standaryzacja i poprawa ich jakości. Działania te
muszą zostać połączone ze wspieraniem aktywności
osób korzystających z pomocy społecznej oraz
zachętami do większego uczestnictwa w procesie
powrotu na rynek pracy.

Wyzwania pomocy społecznej
Pomoc społeczna w czasach kryzysów i zmian tradycyjnie
musi zmierzyć się z rolą systemu buforowego, przed którym
stawia się wyzwania zniwelowania negatywnych skutków
społeczno – ekonomicznych zaistniałej sytuacji
gospodarczej. Rola ta wymaga zarówno obsługi większej
liczby świadczeniobiorców, jak i poszerzenia katalogu
oferowanych świadczeń, usług i programów pomocy.
Sytuacja taka implikuje konieczność zwiększonych inwestycji
w sektor usług socjalnych, w tym kompleksowe wsparcie dla
kształcenia nowoczesnych kadr pomocy społecznej.

Wyzwania pomocy społecznej
Wyzwania demograficzne stanowią drugi filar czynników
implikujących nowoczesne podejście. Starzenie się
społeczeństwa będzie generować, w perspektywie roku 2020,
wyzwania związane z dynamicznie rosnącą liczbą osób w
podeszłym wieku. Sytuacja ta powinna być traktowana nie jako
zagrożenie dla wielu sfer życia gospodarczego i społecznego, ale
jako konieczność rozwoju niosąca ze sobą potencjał rozwojowy
np. rozwój nowych sektorów usług czy aktywność osób starszych.
Oznacza to konieczność z jednej strony zbudowania systemu
wspierającego osoby starsze w decyzji o pozostaniu aktywnym
społecznie i zawodowo, a z drugiej rozwoju różnego rodzaju
usług przeznaczonych dla osób starszych z ograniczoną
samodzielnością i niesamodzielnych min. usług opieki
długoterminowej;

…

W celu poprawy jakości i poziomu życia osób
starszych dla godnego starzenia się należy
podejmować działania umożliwiające
zagospodarowanie potencjału społecznozawodowego osób starszych, dla pełnienia przez
nich ról społecznych w życiu publicznym.
(rozwój zróżnicowanych form aktywności społecznej,
upowszechnianie wolontariatu, partycypacji w procesach
decyzyjnych, zwiększenie dostępności do usług społecznych).

Kontynuacja działań
– Wspieranie osób w ich integracji społecznej i
aktywności;
– Dostarczanie narzędzi dla integracji;
– Indywidualne podejście / Oferta dostosowana do
specyficznych potrzeb; upowszechnianie kontraktów
socjalnych; przerywanie „dziedziczenia” biedy i
bierności;
– Zwiększanie kooperacji pomoc społecznej z rynkiem
pracy.

Pomoc społeczna

• Zmiany wewnątrz pomocy społecznej
• nowe podejście do klienta pomocy społecznej,
• Prace nad nowym modelem pomocy społecznej

• Zmiany w otoczeniu pomocy społecznej
• Prace nad modyfikowaniem podejścia do osób
pozostających bez pracy (zmiany po stronie
instrumentów rynku pracy
• Wyodrębnienie polityki senioralnej

Ostatnie zmiany... Wzmocnienie przepisów dotyczących współdziałania

• Brak współdziałania z pracownikiem socjalnym w
rozwiązywaniu trudnej sytuacji życiowej, odmowa
zawarcia kontraktu socjalnego, niedotrzymanie jego
postanowień, nieuzasadniona odmowa podjęcia
zatrudnienia przez osobę bezrobotną, odmowa
podjęcia leczenia odwykowego może stanowić
podstawę do nieudzielenia pomocy;

...
• Ocena zasobów pomocy społecznej w oparciu o
analizę lokalnej sytuacji społecznej i
demograficznej dokonywana przez samorządy;
• Sporządzanie przez oceny województwa,
uwzględniającej kwestie i problemy społeczne
wynikające z przyjętej strategii

Budowanie pomostów
• Pobieranie zasiłku okresowego niezależnie od
posiadanego dochodu w sytuacji gdy osoba
podejmuje zatrudnienie,
(wprowadzenie okresu przejściowego dla osób, które
podejmują próbę zmiany swojej sytuacji życiowej) –
przez 2 miesiące nie częściej niż raz na dwa lata.

• Przyznawanie zasiłku celowego na realizację
postanowień kontraktu socjalnego.
• Tworzenie zespołów pracy socjalnej i integracji
społecznej.

Nowe kryteria uprawniające do świadczeń

• Od 1 października w pomocy społecznej
obowiązują nowe kryteria dochodowe
- 542 złote dla osoby samotnie
gospodarującej;
- 456 złotych na osobę w rodzinie.
Spowoduje to wejście do pomocy społecznej nowych klientów,
nie posiadających do tej pory uprawnień do świadczeń.

Nowe wyzwania

• Wzmacnianie kooperacji pomiędzy
powiatowymi urzędami pracy a ośrodkami
pomocy społecznej;
• Podniesienie skuteczności instrumentów i
narzędzi służących aktywnej integracji i
powrotowi na rynek pracy


Slide 31

Metodologia wspierania rozwoju społecznego
w kontekście wdrażania wojewódzkiej
strategii polityki społecznej – uwzględniająca
partycypacyjne uczestnictwo w procesie
Zuzanna Grabusińska
Białystok grudzień 2012 r.

Plan wystąpienia

• - strategie –priorytetowe zadania wynikające z
uzewnętrzniających się kwestii społecznych –
wielosektorowość polityki społecznej
• - strategia rozwoju regionalnego ;
• - obszary negocjacji ze strona rządową;
• - partycypacja procesu tworzenia i realizacji strategii;
• - realizacja strategii z punktu widzenia zadań pomocy
i integracji społecznej- aktywna integracja społeczna,
niwelowanie procesu wykluczenia społecznego.

Polityka społeczna
Szeroko zdefiniowana polityka społeczna stanowi
kluczowy element wszelkich działań państwa i jego
instytucji, mających na celu kształtowanie warunków
życia społeczeństwa oraz służących realizacji zasady
sprawiedliwości społecznej. Dążąc do osiągnięcia jak
największej skuteczności działań publicznych w tej
sferze należy traktować politykę społeczną na zasadach
równości, komplementarności i synergii z polityką
gospodarczą.

Jednocześnie polityka społeczna tradycyjnie jest
kształtowana w odpowiedzi na aktualne oraz
prognozowane kwestie społeczne. Tym samym
polityka społeczna nabiera coraz większego znaczenia
w obliczu wyzwań społeczno – gospodarczych,
określanych przede wszystkim przez pryzmat zmian
demograficznych oraz kryzysu ekonomicznego.

Polityka społeczna

Polska polityka społeczna, realizując cele
związane z budowaniem dobrostanu
społeczeństwa polskiego, wpisuje się
jednocześnie w proces wdrażania europejskiej
polityki społecznej.

Polityka społeczna

Polska polityka społeczna, realizując cele
związane z budowaniem dobrostanu
społeczeństwa polskiego, wpisuje się
jednocześnie w proces wdrażania europejskiej
polityki społecznej.

Polityka Społeczna

Główne kierunki strategiczne polityk Unii
Europejskiej, w tym szeroko rozumianej polityki
społecznej, zostały określone w Strategii „Europa
2020”,która jest nowym, długookresowym
programem rozwoju społeczno-gospodarczego
UE, zastępując obowiązującą od 2000 r.,
zmodyfikowaną pięć lat później, Strategię
Lizbońską

Polityka Społeczna
Strategia „Europa 2020” znaczną wagę przykłada do
wyzwań związanych z poprawą warunków życia i pracy
obywateli UE, a zwłaszcza podniesienia poziomu i
jakości zatrudnienia oraz ograniczenia ubóstwa i
wykluczenia społecznego. Jednocześnie nie rezygnuje z
przyjętego w Lizbonie generalnego celu modernizacji w
kierunku innowacyjnej gospodarki opartej na wiedzy.

Polityka Społeczna
Strategia „Europa 2020” znaczną wagę przykłada do
wyzwań związanych z poprawą warunków życia i pracy
obywateli UE, a zwłaszcza podniesienia poziomu i
jakości zatrudnienia oraz ograniczenia ubóstwa i
wykluczenia społecznego. Jednocześnie nie rezygnuje z
przyjętego w Lizbonie generalnego celu modernizacji w
kierunku innowacyjnej gospodarki opartej na wiedzy.

Aktualna polityka społeczna
W celu osiągnięcia powyższych wyzwań zaproponowano trzy
podstawowe, wzajemnie wzmacniające się priorytety :
• wzrost inteligentny – rozwój oparty na wiedzy i innowacjach,
• wzrost zrównoważony – promowanie gospodarki efektywniej
wykorzystującej zasoby, przyjaznej środowisku, a zarazem
konkurencyjnej,
• wzrost sprzyjający włączeniu społecznemu (wzrost
integrujący społecznie) – wzmacnianie gospodarki
charakteryzującej się wysokim zatrudnieniem oraz spójnością
ekonomiczną, społeczną i terytorialną.

Otwarta metoda koordynacji
Strategia Europa 2020 wyznacza konkretne cele ilościowe,
umożliwiające monitorowanie postępów w realizacji ww.
priorytetów. Dwa z tych celów dotyczą bezpośrednio polityki
zatrudnienia i polityki społecznej, tj.:
• osiągnięcie wskaźnika zatrudnienia kobiet i mężczyzn w wieku
20-64 lat na poziomie 75%;
• wspieranie integracji społecznej, szczególnie poprzez redukcję
ubóstwa, zmierzając do wydźwignięcia z ubóstwa lub
wykluczenia społecznego 20 milionów obywateli UE.

Cele nadrzędne OMK dla zabezpieczenia społecznego i
integracji społecznej powinny promować:

spójność społeczna, równość mężczyzn i kobiet
oraz równość szans wszystkich obywateli;
koordynację podejmowanych działań z celami
Strategii Lizbońskiej oraz celami Strategii
Zrównoważonego Rozwoju UE;
Dobre rządzenie, przejrzystość i zaangażowanie
wszelkich podmiotów w projektowanie, wdrażanie i
monitorowanie polityki
1)„...Gdy mówimy o aktywnej integracji, to należy przez to rozumieć nasze aktywne podejście
proponujące szereg rozmaitych i nieszablonowych działań (czy tylko pomocy społecznej? JG)
obejmujących całokształt potencjału człowieka, a nie wyłącznie kwestię zatrudnienia. Z drugiej zaś
strony, aktywna integracja zakłada pełną aktywność człowieka w tym procesie...) – Cezary
Miżejewski „Aktywna integracja - nowa formuła pomocy społecznej”
http://zalaczniki.ops.pl/dz1/aktywna_integracja2009.doc.

Modernizacja społeczeństwa (rozumianego jako ogół ludzi
pozostających we wzajemnych stosunkach
wynikających z warunków życia, podziału pracy i
udziału w życiu kulturalnym; też: ogół obywateli
danego okręgu, miasta itp.) definiowana przez
polityków obejmuje m.in. projektowanie i realizację
polityk społecznych. Możemy się jej biernie przyglądać i
być traktowanymi jak zasoby, przedmioty, jak petenci.
Ale możemy stać się również podmiotami tych zmian
organizując się w ramach społeczeństwa obywatelskiego i
uczestnicząc w procesach politycznych. Możemy, choć nie
znaczy, że musimy być podmiotami świadomymi,
gotowymi wziąć sprawy w swoje ręce, ze swoją wizją,
pasją i przekonaniem.

Czym jest polityka?
Politykę planuje się i realizuje w danym kręgu
kulturowym, określonym językiem, w oparciu
o przyjęty na gruncie dominującej filozofii
sposób widzenia rzeczywistości w danej
dziedzinie, z wykorzystaniem zasobów
przeznaczonych na jej realizację, w którym
dają się określić modele funkcjonowania
jednostki w społeczeństwie, modele
funkcjonowania społeczeństwa, a także modele
instytucji publicznych determinujące priorytety
polityki społecznej…będące punktem wyjścia
dla projektowania i realizacji polityki.

Współczesne problemy i wyzwania socjalne wymuszają
reorganizację polityki społecznej / pomocy społecznej
•

Demografia

•

Przed nami pytania o :

•

Migracje i wielokulturowość

1. Skuteczność i efektywność tradycyjnego
państwa opiekuńczego

•

Bezrobocie i niskie zatrudnienie

2. O model instytucjonalny usług społecznych

•

Ubóstwo i wykluczenie społeczne

3. O najlepsze rozwiązania w polityce aktywizacji i
integracji społecznej

•

Pomoc i integracja społeczna
4. Poszukiwanie nowych paradygmatów i modeli

•

Edukacja

•

Równość szans (w tym gender)

•

Zdrowie i Niepełnosprawność

•

Starość i Opieka Długoterminowa

•

15
Stare i nowe patologie

5. Strategię Rozwoju Społecznego w Polsce,
Europie i na świecie
6. Możliwości wielopoziomowej współpracy i
partnerstwa międzysektorowego

Nowe paradygmaty polityki społecznej
 w kierunku większej współpracy
• Partycypacyjny a nie
resortowy model kreowania
polityki społecznej
• Wielopoziomowe
zarządzanie polityką
społeczną

• Państwo angażujące a nie
państwo dyscyplinujące

• Aktywna a nie pasywna polityka
społeczna

• Wielosektorowa i partnerska a
nie państwowa polityka
społeczna
• Samorządowa i obywatelska a
nie centralna polityka społeczna

• Zintegrowane usługi społeczne
• Państwo sieci a nie hierarchii
zamiast separatystycznych usług
lub świadczeń socjalnych
Neosolidarność 
Subsydiarność 
• Od opieki społecznej poprzez
Partnerstwo 
pomoc do integracji społecznej

Polityka Społeczna
Nadrzędny cel społeczny Strategii Europa 2020 (czyli
ograniczenia ubóstwa i wykluczenia społecznego) zainicjowana
„Europejska Platforma Przeciw Ubóstwu i Wykluczeniu
Społecznemu” – stanowiąca swoisty kompleksowy
program europejski, dążący do zapewnienia spójności
ekonomicznej, społecznej i terytorialnej, poprzez
podnoszenie świadomości oraz przestrzegania praw
podstawowych osób ubogich i społecznie
wykluczonych, umożliwiając im życie w godności i
aktywny udział w życiu społecznym

Proces przekazywania funkcji i zadań socjalnych
przez państwo
• Nisko satysfakcjonujący proces przejmowania przez podmioty
odpowiedzialności za kreowanie i realizację polityki społecznej

PAŃSTWO

SAMORZĄD TERYTORIALNY

ORGANIZACJE POZARZĄDOWE

SEKTOR PRYWATNY I GOSPODARKA SPOŁECZNA

RODZINA I GRUPY NIEFORMALNE

Wielosektorowość jako fundament do współpracy
w polityce społecznej (Grewiński 2009)
SEKTOR
PUBLICZNY

Unia
Europejska

Media

Państwo

Partie polityczne
Związki zawodowe, Zrzeszenia
Ruchy społeczne
Lobbyści i grupy interesu,
Eksperci, Grupy wsparcia
Konsorcja,
Partnerstwa wielosektorowe

Organizacje
pozarządowe

Rodziny
i grupy
dysfunkcyjne

Instytucje
biznesowe

SEKTOR
RYNKOWY

Samorząd
terytorialny

Gospodarka
społeczna

SEKTOR
OBYWATELSKI

Public Governance odpowiedzią na deficyt
współpracy?
•

Horyzontalne dzielenie się władzą ze społeczeństwem obywatelskim, społecznością
lokalną

•

Deliberatywne stosunki władza społeczeństwo

•

Partycypacyjny model organizacji wspólnoty lokalnej

•

Rozwój partnerstw wielosektorowych i networks

•

Wielopoziomowe zarządzanie i współdecydowanie obywateli na temat rozwoju
społeczności lokalnej (angażowanie obywateli w przygotowanie Strategii, programów,
projektów ich aktywny udział)

•

Decentralizacja pozioma, sieci i włączanie wszystkich zainteresowanych  Network
Governance

Rodzaje współpracy podmiotów PS
• Wewnątrzbranżowe  OPS, PCPR, ROPS itd..

• Wewnątrzsektorowe  w ramach sektora
publicznego ( z władzą, JST itd., z PSZ, OHP itd.)
• Zewnątrzsektorowe  z NGO’s, biznesem
Kościołem, uczelniami, innymi interesariuszami
• Lokalne, regionalne, krajowe, ponadnarodowe

Przykłady współpracy i partnerstwa międzysektorowe go
podmiotów pomocy i integracji społecznej

1.

Wspólne generowanie strategii społecznych i rozwiązywania
problemów społecznych

2.

Realizacja wspólnych programów i projektów  aktywna integracja
społeczna (POKL, FIO)

3.

Delegowanie zadań i usług przez JST do NGOs i innych sektorów

4.

Finansowanie i dotowanie zadań NGO’s (środki JST, rządowe)

5.

Włączanie aktywnych obywateli poprzez wolontariat

6.

Większa partycypacja samych beneficjentów (także empowerment)

7.

Wykorzystanie dobrych praktyk

8.

Wspólne generowanie innowacyjności społecznej i wartości dodanej

Strategie rozwiązywania problemów społecznych
.

Nadal wiele do zrobienia jeśli chodzi o partycypacyjny model kreowania
tych strategii
.

Wiele strategii pozostaje ciągle na papierze

Niska jakość wielu strategii
Brak świadomości decydentów i wyobraźni strategicznej z obszaru PS

Biska skuteczność i efektywność

Od współpracy przez partnerstwo
do integracji usług społecznych?
• Integracja usług polega na osiąganiu większej koordynacji różnorodnych
służb i świadczeń społecznych w celu poprawy skuteczności i dostępności
świadczeń.
• polega na współpracy, partnerstwie i współdziałaniu różnorodnych
podmiotów polityki społecznej.

• dzięki integracji usług uzyskuje się z jednej strony oszczędności w
wydatkach, z drugiej różnorodne grupy beneficjentów mają ułatwiony
dostęp do pełnej, kompleksowej pomocy społecznej.
• celem integracji usług społecznych jest to, aby klient w jednym miejscu
(na wzór „jednego okienka” przy zakładaniu nowej firmy) otrzymywał
kompleksowe wsparcie, odpowiadające jego różnorodnym potrzebom

Budowanie strategii
• Strategia to teoria i praktyka pokonywania przeciwnika bez
względu na to, czy jest nim bezrobocie, nędza czy faszyzm,
czy jedynie głupota i szkodliwe nawyki. Nie każdy jednak
plan ogólny, który określa jakiś cel, jest strategią.

• Strategia powinna być tak przygotowana, by nie tylko
określała cel, jakim jest rozwiązanie określonych problemów
społecznych (czyli np. poprawa sytuacji ludzi starych,
niepełnosprawnych lub zmiana na lepsze w zakresie
wybranych obszarów życia społecznego np. mieszkalnictwa).
Powinna też określać, w jaki sposób, jakimi drogami tę zmianę
można osiągnąć.

Strategia:

•
•
•
•

Strategia oparta jest na:
wyborze celu działania
wyborze kierunków i celów operacyjnych
koncentracji środków

Podstawowe dokumenty strategiczne
• Długookresowa Strategia Rozwoju Kraju „Polska 2030”;
• Średniookresowa Strategia Rozwoju Kraju „Polska
2020”;
• Strategia Rozwoju Regionalnego - Regionalne Strategie
Rozwoju Regionalnego (faza procedowania);
• Regionalna Strategia Polityki Społecznej;
• Powiatowa Strategia Rozwiązywania Problemów
Społecznych…
• Gminna Strategia Rozwiązywania Problemów
Społecznych…

Przełożenie na poziom krajowy celów
ogólnoeuropejskich
Nowe podejście strategiczne w realizacji polityki społecznej
wpisuje się w

Długookresową Strategię Rozwoju Kraju do 2030
roku.
- poczucie społecznej i indywidualnej odpowiedzialności za
zwalczanie ubóstwa i wykluczenia społecznego;
- umożliwienie działań odpowiadających na potrzeby grup
szczególnego ryzyka;
- modyfikacja systemów ochrony socjalnej, zapewniająca odpowiedni
poziom dochodów

Wyzwania stojące przed strategią regionalną
polityki społecznej

• Spięcie problemów będących wyzwaniem
strategii gminnych i regionalnych;
• Uwzględnienie interesów poszczególnych
instytucji i społeczności
• Uspołecznienie procesu tworzenia,
monitorowanie realizacji i modyfikacji
strategii regionalnej.

Podstawowe zasady strategii

• ekonomia sił i środków potrzebnych do
prowadzenia „walki” (ocena ilości i jakości
zasobów ludzkich, materialnych i finansowych
oraz ich rezerw na wypadek przedłużania się
działań lub konieczności ich intensyfikacji)
• zespolenie wysiłków (odnosi się to do organizacji i
sposobu przygotowań sił, tzn. ludzi, środków,
pieniędzy)
• zachowanie swobody działań w sytuacjach
krytycznych
• inicjatywa w sytuacjach nieprzewidzianych.

Metodologia budowania strategii

• Ze strategią ściśle łączy się taktyka. Rozumiana
jako metoda postępowania, umiejętność
„dozowania” sił i środków w sposób
odpowiedni do osiągnięcia zamierzonych w
strategii celów.

Zasady rządzące polityka społeczną
•
•
•
•
•
•
•
•

zasada pomocniczości,
zasada efektów odłożonych w czasie,
zasada szerokiego zasięgu skutków,
zasada akceptacji społecznej,
zasada kontroli społecznej,
zasada aktywności, zaangażowania społecznego,
zasada kompleksowości i sprzężenia zwrotnego,
zasada pozornego altruizmu (pomoc tzw.
osobom wykluczonym w interesie osób
niewykluczonych).

Schemat strategii

Na strategię składa się:
• diagnoza,
• cel strategiczny (ogólny),
• cele szczegółowe (operacyjne),
• metody realizacji celu,

Logiczne ramy strategii
wczoraj – dziś – jutro
diagnoza statystyki – problem, potrzeby, zasoby - harmonogram –cele - wizja

Drabina partycypacji społecznej
• Kreowanie świadomości
społecznej;

• Angażowanie
mieszkańców;

Uświadamianie podejmowanych
działań

Angażowanie mieszkańców w proces
aby uwzględnić ich punkt widzenia i
obawy

• Edukowanie społeczności
lokalnej;
Przekazywanie informacji dla lepszego
zrozumienia podejmowanych działań

• Zbieranie opinii;
Uzyskanie opinii społecznych na temat
problemów/ decyzji /alternatywnych
rzwiązań

• Partnerstwo.
Przekazanie podejmowania decyzji
grupom lub partnerom społecznym

Partycypacja społeczna
• Na pierwszym, najniższym, pułapie stosowane jest kształtowanie
świadomości społecznej poprzez pełną, regularną i obligatoryjną
informację o zamierzeniach władz - społeczność często posiada
jedynie wiedzę dotyczącą ogólnie formułowanych realizowanych
celów, podczas gdy należy prowadzić edukację zbiorowości, mogącą
prowadzić do internalizacji procesu (jego potencjalni uczestnicy,
nabywając wiedzę, przekonują się, poznają sposób i efektywność
prezentowanej metody).
• Na wyższym poziomie partycypacji społeczność może wyrażać
wątpliwości i korygować propozycje, tworząc opinie uwzględniane
przez realizatorów.
• Najwyższy poziom partycypacji i pełne partnerstwo następuje
jednak dopiero wtedy, gdy społeczność ma realny wpływ na proces
decyzyjny.

Niektóre tezy dokumentu „Polska 2030”
Raport Polska 2030 jest efektem prac Zespołu Doradców Strategicznych Prezesa
Rady Ministrów. Redaktorem naukowym opracowania jest minister Michał Boni.

Polska należy do tych państw członkowskich Unii Europejskiej, w
których istnieje największe zagrożenie ubóstwem. Zagrożenie
ubóstwem rośnie wraz z liczbą dzieci w gospodarstwach domowych.
Analiza sytuacji gospodarstw domowych pokazuje, że ubóstwo dzieci
jest nierozerwalnie związane z ubóstwem rodziców. Po okresie
wzrostu zagrożenia ubóstwem, w ostatnich latach
obserwowaliśmy poprawę sytuacji, choć rozprzestrzeniający
się także na Polskę światowy kryzys gospodarczy nie
pozostanie prawdopodobnie bez wpływu na ten pozytywny
kierunek przemian.
(warto zauważyć, iż treść dokumentu nie odnosi się do
możliwych stanów w przyszłości, np. nie przygotowuje Polski
do ewent. katastrofy finansowej, gospodarczej, bytowej...)

W perspektywie kolejnych kilkunastu lat zwiększy się zagrożenie
ubóstwem gospodarstw domowych z osobami starszymi.
Grupą szczególnie narażoną na ubóstwo są rodziny wielodzietne oraz
rodziny zamieszkujące na wsi.
Zagrożenie ubóstwem w Polsce ma charakter wyspowy.
Świadczenia rodzinne oraz związane z wykluczeniem
społecznym (w tym dodatki mieszkaniowe) są najlepiej
dystrybuowane pod względem wsparcia dla osób zagrożonych
ubóstwem.
Transfery społeczne udzielane w ramach wsparcia rodzin
zagrożonych ubóstwem (szczególnie mających dzieci) są na
bardzo niskim poziomie.

Jeśli do 2030 r. Polska ma stworzyć państwo nowoczesne nie tylko
w wymiarze ekonomicznym, lecz także społecznym, konieczna jest
daleko idąca rewizja obowiązującego obecnie modelu polityki
społecznej. Konieczne jest „przestawienie zwrotnicy”, tak aby z
jednej strony umożliwiać grupom społecznym, obecnie narażonym
na wykluczenie, integrację społeczną, z drugiej zaś przygotować
się na nowe oblicza wykluczenia, jakie będą pojawiać się w
kolejnych latach. Będzie się to jednak wiązało z odejściem od
obecnego modelu opartego na powszechności świadczeń na niskim
poziomie, jako alternatywy dla zatrudnienia, w kierunku modelu, w
którym kluczową rolę odgrywa świadczenie pracy, a być może także
ze zmianą z panoptycznego na empowermentowy model pomocy
społecznej wyrastający z poszanowania i ochrony godności człowieka
wymagającego wsparcia.

W ramach tak pojmowanej spójności społecznej wydobywanie
potencjałów osób z deficytami i dysfunkcjami polega przede
wszystkim na tworzeniu odpowiednich do tego warunków, np. na
usuwaniu barier w dostępie do rynku pracy, inwestycjach w edukację,
obejmowaniu większej liczby ludzi aktywnymi instrumentami
polityki społecznej, tworzeniu instytucjonalnych i dochodowych
systemów wsparcia. Kluczowe jest tu zapewnianie osobom
wykluczonym realnego dostępu do usług społecznych, aby z tego
tytułu nie traciły szans rozwoju. Sukces takiego podejścia nie jest
możliwy bez znalezienia konsensu między różnymi rodzajami
transferów społecznych. Pierwszeństwo mają formy wsparcia, które
zwiększają aktywność otrzymujących je beneficjentów, rozwiązują
rzeczywiste problemy i elastycznie reagują na zmianę sytuacji.
Oznacza to zmianę priorytetów, co spotka się z oporem beneficjentów
obecnie funkcjonującego systemu.

Pomoc Społeczna
Szczególne znaczenie mają inicjatywy z zakresu aktywnej
integracji, ułatwiania dostępu do niedrogich, trwałych
oraz wysokiej jakości usług społecznych, wspierania
instytucji otoczenia ekonomii społecznej oraz samych
instytucji ekonomii społecznej, służące aktywizacji
lokalnych społeczności, w tym w szczególności
społeczności marginalizowanych.
Dylemat - jak realizować te inicjatywy w obecnej sytuacji
gospodarczej Europy i podejmowanych programach
oszczędności budżetowych. Sytuacja ta generuje pytanie
o taki sposób wdrażania programów oszczędnościowych,
aby były zrównoważone, sprawiedliwie rozłożone oraz
aby chroniły grupy najsłabsze.
Jednym ze sposobów działania to rozwijanie
innowacyjnego podejścia do polityki społecznej.

Rola pomocy społecznej
Dlatego …
Niezbędne jest dążenie do uproszczenia zasad
korzystania z usług pomocy społecznej oraz
standaryzacja i poprawa ich jakości. Działania te
muszą zostać połączone ze wspieraniem aktywności
osób korzystających z pomocy społecznej oraz
zachętami do większego uczestnictwa w procesie
powrotu na rynek pracy.

Wyzwania pomocy społecznej
Pomoc społeczna w czasach kryzysów i zmian tradycyjnie
musi zmierzyć się z rolą systemu buforowego, przed którym
stawia się wyzwania zniwelowania negatywnych skutków
społeczno – ekonomicznych zaistniałej sytuacji
gospodarczej. Rola ta wymaga zarówno obsługi większej
liczby świadczeniobiorców, jak i poszerzenia katalogu
oferowanych świadczeń, usług i programów pomocy.
Sytuacja taka implikuje konieczność zwiększonych inwestycji
w sektor usług socjalnych, w tym kompleksowe wsparcie dla
kształcenia nowoczesnych kadr pomocy społecznej.

Wyzwania pomocy społecznej
Wyzwania demograficzne stanowią drugi filar czynników
implikujących nowoczesne podejście. Starzenie się
społeczeństwa będzie generować, w perspektywie roku 2020,
wyzwania związane z dynamicznie rosnącą liczbą osób w
podeszłym wieku. Sytuacja ta powinna być traktowana nie jako
zagrożenie dla wielu sfer życia gospodarczego i społecznego, ale
jako konieczność rozwoju niosąca ze sobą potencjał rozwojowy
np. rozwój nowych sektorów usług czy aktywność osób starszych.
Oznacza to konieczność z jednej strony zbudowania systemu
wspierającego osoby starsze w decyzji o pozostaniu aktywnym
społecznie i zawodowo, a z drugiej rozwoju różnego rodzaju
usług przeznaczonych dla osób starszych z ograniczoną
samodzielnością i niesamodzielnych min. usług opieki
długoterminowej;

…

W celu poprawy jakości i poziomu życia osób
starszych dla godnego starzenia się należy
podejmować działania umożliwiające
zagospodarowanie potencjału społecznozawodowego osób starszych, dla pełnienia przez
nich ról społecznych w życiu publicznym.
(rozwój zróżnicowanych form aktywności społecznej,
upowszechnianie wolontariatu, partycypacji w procesach
decyzyjnych, zwiększenie dostępności do usług społecznych).

Kontynuacja działań
– Wspieranie osób w ich integracji społecznej i
aktywności;
– Dostarczanie narzędzi dla integracji;
– Indywidualne podejście / Oferta dostosowana do
specyficznych potrzeb; upowszechnianie kontraktów
socjalnych; przerywanie „dziedziczenia” biedy i
bierności;
– Zwiększanie kooperacji pomoc społecznej z rynkiem
pracy.

Pomoc społeczna

• Zmiany wewnątrz pomocy społecznej
• nowe podejście do klienta pomocy społecznej,
• Prace nad nowym modelem pomocy społecznej

• Zmiany w otoczeniu pomocy społecznej
• Prace nad modyfikowaniem podejścia do osób
pozostających bez pracy (zmiany po stronie
instrumentów rynku pracy
• Wyodrębnienie polityki senioralnej

Ostatnie zmiany... Wzmocnienie przepisów dotyczących współdziałania

• Brak współdziałania z pracownikiem socjalnym w
rozwiązywaniu trudnej sytuacji życiowej, odmowa
zawarcia kontraktu socjalnego, niedotrzymanie jego
postanowień, nieuzasadniona odmowa podjęcia
zatrudnienia przez osobę bezrobotną, odmowa
podjęcia leczenia odwykowego może stanowić
podstawę do nieudzielenia pomocy;

...
• Ocena zasobów pomocy społecznej w oparciu o
analizę lokalnej sytuacji społecznej i
demograficznej dokonywana przez samorządy;
• Sporządzanie przez oceny województwa,
uwzględniającej kwestie i problemy społeczne
wynikające z przyjętej strategii

Budowanie pomostów
• Pobieranie zasiłku okresowego niezależnie od
posiadanego dochodu w sytuacji gdy osoba
podejmuje zatrudnienie,
(wprowadzenie okresu przejściowego dla osób, które
podejmują próbę zmiany swojej sytuacji życiowej) –
przez 2 miesiące nie częściej niż raz na dwa lata.

• Przyznawanie zasiłku celowego na realizację
postanowień kontraktu socjalnego.
• Tworzenie zespołów pracy socjalnej i integracji
społecznej.

Nowe kryteria uprawniające do świadczeń

• Od 1 października w pomocy społecznej
obowiązują nowe kryteria dochodowe
- 542 złote dla osoby samotnie
gospodarującej;
- 456 złotych na osobę w rodzinie.
Spowoduje to wejście do pomocy społecznej nowych klientów,
nie posiadających do tej pory uprawnień do świadczeń.

Nowe wyzwania

• Wzmacnianie kooperacji pomiędzy
powiatowymi urzędami pracy a ośrodkami
pomocy społecznej;
• Podniesienie skuteczności instrumentów i
narzędzi służących aktywnej integracji i
powrotowi na rynek pracy


Slide 32

Metodologia wspierania rozwoju społecznego
w kontekście wdrażania wojewódzkiej
strategii polityki społecznej – uwzględniająca
partycypacyjne uczestnictwo w procesie
Zuzanna Grabusińska
Białystok grudzień 2012 r.

Plan wystąpienia

• - strategie –priorytetowe zadania wynikające z
uzewnętrzniających się kwestii społecznych –
wielosektorowość polityki społecznej
• - strategia rozwoju regionalnego ;
• - obszary negocjacji ze strona rządową;
• - partycypacja procesu tworzenia i realizacji strategii;
• - realizacja strategii z punktu widzenia zadań pomocy
i integracji społecznej- aktywna integracja społeczna,
niwelowanie procesu wykluczenia społecznego.

Polityka społeczna
Szeroko zdefiniowana polityka społeczna stanowi
kluczowy element wszelkich działań państwa i jego
instytucji, mających na celu kształtowanie warunków
życia społeczeństwa oraz służących realizacji zasady
sprawiedliwości społecznej. Dążąc do osiągnięcia jak
największej skuteczności działań publicznych w tej
sferze należy traktować politykę społeczną na zasadach
równości, komplementarności i synergii z polityką
gospodarczą.

Jednocześnie polityka społeczna tradycyjnie jest
kształtowana w odpowiedzi na aktualne oraz
prognozowane kwestie społeczne. Tym samym
polityka społeczna nabiera coraz większego znaczenia
w obliczu wyzwań społeczno – gospodarczych,
określanych przede wszystkim przez pryzmat zmian
demograficznych oraz kryzysu ekonomicznego.

Polityka społeczna

Polska polityka społeczna, realizując cele
związane z budowaniem dobrostanu
społeczeństwa polskiego, wpisuje się
jednocześnie w proces wdrażania europejskiej
polityki społecznej.

Polityka społeczna

Polska polityka społeczna, realizując cele
związane z budowaniem dobrostanu
społeczeństwa polskiego, wpisuje się
jednocześnie w proces wdrażania europejskiej
polityki społecznej.

Polityka Społeczna

Główne kierunki strategiczne polityk Unii
Europejskiej, w tym szeroko rozumianej polityki
społecznej, zostały określone w Strategii „Europa
2020”,która jest nowym, długookresowym
programem rozwoju społeczno-gospodarczego
UE, zastępując obowiązującą od 2000 r.,
zmodyfikowaną pięć lat później, Strategię
Lizbońską

Polityka Społeczna
Strategia „Europa 2020” znaczną wagę przykłada do
wyzwań związanych z poprawą warunków życia i pracy
obywateli UE, a zwłaszcza podniesienia poziomu i
jakości zatrudnienia oraz ograniczenia ubóstwa i
wykluczenia społecznego. Jednocześnie nie rezygnuje z
przyjętego w Lizbonie generalnego celu modernizacji w
kierunku innowacyjnej gospodarki opartej na wiedzy.

Polityka Społeczna
Strategia „Europa 2020” znaczną wagę przykłada do
wyzwań związanych z poprawą warunków życia i pracy
obywateli UE, a zwłaszcza podniesienia poziomu i
jakości zatrudnienia oraz ograniczenia ubóstwa i
wykluczenia społecznego. Jednocześnie nie rezygnuje z
przyjętego w Lizbonie generalnego celu modernizacji w
kierunku innowacyjnej gospodarki opartej na wiedzy.

Aktualna polityka społeczna
W celu osiągnięcia powyższych wyzwań zaproponowano trzy
podstawowe, wzajemnie wzmacniające się priorytety :
• wzrost inteligentny – rozwój oparty na wiedzy i innowacjach,
• wzrost zrównoważony – promowanie gospodarki efektywniej
wykorzystującej zasoby, przyjaznej środowisku, a zarazem
konkurencyjnej,
• wzrost sprzyjający włączeniu społecznemu (wzrost
integrujący społecznie) – wzmacnianie gospodarki
charakteryzującej się wysokim zatrudnieniem oraz spójnością
ekonomiczną, społeczną i terytorialną.

Otwarta metoda koordynacji
Strategia Europa 2020 wyznacza konkretne cele ilościowe,
umożliwiające monitorowanie postępów w realizacji ww.
priorytetów. Dwa z tych celów dotyczą bezpośrednio polityki
zatrudnienia i polityki społecznej, tj.:
• osiągnięcie wskaźnika zatrudnienia kobiet i mężczyzn w wieku
20-64 lat na poziomie 75%;
• wspieranie integracji społecznej, szczególnie poprzez redukcję
ubóstwa, zmierzając do wydźwignięcia z ubóstwa lub
wykluczenia społecznego 20 milionów obywateli UE.

Cele nadrzędne OMK dla zabezpieczenia społecznego i
integracji społecznej powinny promować:

spójność społeczna, równość mężczyzn i kobiet
oraz równość szans wszystkich obywateli;
koordynację podejmowanych działań z celami
Strategii Lizbońskiej oraz celami Strategii
Zrównoważonego Rozwoju UE;
Dobre rządzenie, przejrzystość i zaangażowanie
wszelkich podmiotów w projektowanie, wdrażanie i
monitorowanie polityki
1)„...Gdy mówimy o aktywnej integracji, to należy przez to rozumieć nasze aktywne podejście
proponujące szereg rozmaitych i nieszablonowych działań (czy tylko pomocy społecznej? JG)
obejmujących całokształt potencjału człowieka, a nie wyłącznie kwestię zatrudnienia. Z drugiej zaś
strony, aktywna integracja zakłada pełną aktywność człowieka w tym procesie...) – Cezary
Miżejewski „Aktywna integracja - nowa formuła pomocy społecznej”
http://zalaczniki.ops.pl/dz1/aktywna_integracja2009.doc.

Modernizacja społeczeństwa (rozumianego jako ogół ludzi
pozostających we wzajemnych stosunkach
wynikających z warunków życia, podziału pracy i
udziału w życiu kulturalnym; też: ogół obywateli
danego okręgu, miasta itp.) definiowana przez
polityków obejmuje m.in. projektowanie i realizację
polityk społecznych. Możemy się jej biernie przyglądać i
być traktowanymi jak zasoby, przedmioty, jak petenci.
Ale możemy stać się również podmiotami tych zmian
organizując się w ramach społeczeństwa obywatelskiego i
uczestnicząc w procesach politycznych. Możemy, choć nie
znaczy, że musimy być podmiotami świadomymi,
gotowymi wziąć sprawy w swoje ręce, ze swoją wizją,
pasją i przekonaniem.

Czym jest polityka?
Politykę planuje się i realizuje w danym kręgu
kulturowym, określonym językiem, w oparciu
o przyjęty na gruncie dominującej filozofii
sposób widzenia rzeczywistości w danej
dziedzinie, z wykorzystaniem zasobów
przeznaczonych na jej realizację, w którym
dają się określić modele funkcjonowania
jednostki w społeczeństwie, modele
funkcjonowania społeczeństwa, a także modele
instytucji publicznych determinujące priorytety
polityki społecznej…będące punktem wyjścia
dla projektowania i realizacji polityki.

Współczesne problemy i wyzwania socjalne wymuszają
reorganizację polityki społecznej / pomocy społecznej
•

Demografia

•

Przed nami pytania o :

•

Migracje i wielokulturowość

1. Skuteczność i efektywność tradycyjnego
państwa opiekuńczego

•

Bezrobocie i niskie zatrudnienie

2. O model instytucjonalny usług społecznych

•

Ubóstwo i wykluczenie społeczne

3. O najlepsze rozwiązania w polityce aktywizacji i
integracji społecznej

•

Pomoc i integracja społeczna
4. Poszukiwanie nowych paradygmatów i modeli

•

Edukacja

•

Równość szans (w tym gender)

•

Zdrowie i Niepełnosprawność

•

Starość i Opieka Długoterminowa

•

15
Stare i nowe patologie

5. Strategię Rozwoju Społecznego w Polsce,
Europie i na świecie
6. Możliwości wielopoziomowej współpracy i
partnerstwa międzysektorowego

Nowe paradygmaty polityki społecznej
 w kierunku większej współpracy
• Partycypacyjny a nie
resortowy model kreowania
polityki społecznej
• Wielopoziomowe
zarządzanie polityką
społeczną

• Państwo angażujące a nie
państwo dyscyplinujące

• Aktywna a nie pasywna polityka
społeczna

• Wielosektorowa i partnerska a
nie państwowa polityka
społeczna
• Samorządowa i obywatelska a
nie centralna polityka społeczna

• Zintegrowane usługi społeczne
• Państwo sieci a nie hierarchii
zamiast separatystycznych usług
lub świadczeń socjalnych
Neosolidarność 
Subsydiarność 
• Od opieki społecznej poprzez
Partnerstwo 
pomoc do integracji społecznej

Polityka Społeczna
Nadrzędny cel społeczny Strategii Europa 2020 (czyli
ograniczenia ubóstwa i wykluczenia społecznego) zainicjowana
„Europejska Platforma Przeciw Ubóstwu i Wykluczeniu
Społecznemu” – stanowiąca swoisty kompleksowy
program europejski, dążący do zapewnienia spójności
ekonomicznej, społecznej i terytorialnej, poprzez
podnoszenie świadomości oraz przestrzegania praw
podstawowych osób ubogich i społecznie
wykluczonych, umożliwiając im życie w godności i
aktywny udział w życiu społecznym

Proces przekazywania funkcji i zadań socjalnych
przez państwo
• Nisko satysfakcjonujący proces przejmowania przez podmioty
odpowiedzialności za kreowanie i realizację polityki społecznej

PAŃSTWO

SAMORZĄD TERYTORIALNY

ORGANIZACJE POZARZĄDOWE

SEKTOR PRYWATNY I GOSPODARKA SPOŁECZNA

RODZINA I GRUPY NIEFORMALNE

Wielosektorowość jako fundament do współpracy
w polityce społecznej (Grewiński 2009)
SEKTOR
PUBLICZNY

Unia
Europejska

Media

Państwo

Partie polityczne
Związki zawodowe, Zrzeszenia
Ruchy społeczne
Lobbyści i grupy interesu,
Eksperci, Grupy wsparcia
Konsorcja,
Partnerstwa wielosektorowe

Organizacje
pozarządowe

Rodziny
i grupy
dysfunkcyjne

Instytucje
biznesowe

SEKTOR
RYNKOWY

Samorząd
terytorialny

Gospodarka
społeczna

SEKTOR
OBYWATELSKI

Public Governance odpowiedzią na deficyt
współpracy?
•

Horyzontalne dzielenie się władzą ze społeczeństwem obywatelskim, społecznością
lokalną

•

Deliberatywne stosunki władza społeczeństwo

•

Partycypacyjny model organizacji wspólnoty lokalnej

•

Rozwój partnerstw wielosektorowych i networks

•

Wielopoziomowe zarządzanie i współdecydowanie obywateli na temat rozwoju
społeczności lokalnej (angażowanie obywateli w przygotowanie Strategii, programów,
projektów ich aktywny udział)

•

Decentralizacja pozioma, sieci i włączanie wszystkich zainteresowanych  Network
Governance

Rodzaje współpracy podmiotów PS
• Wewnątrzbranżowe  OPS, PCPR, ROPS itd..

• Wewnątrzsektorowe  w ramach sektora
publicznego ( z władzą, JST itd., z PSZ, OHP itd.)
• Zewnątrzsektorowe  z NGO’s, biznesem
Kościołem, uczelniami, innymi interesariuszami
• Lokalne, regionalne, krajowe, ponadnarodowe

Przykłady współpracy i partnerstwa międzysektorowe go
podmiotów pomocy i integracji społecznej

1.

Wspólne generowanie strategii społecznych i rozwiązywania
problemów społecznych

2.

Realizacja wspólnych programów i projektów  aktywna integracja
społeczna (POKL, FIO)

3.

Delegowanie zadań i usług przez JST do NGOs i innych sektorów

4.

Finansowanie i dotowanie zadań NGO’s (środki JST, rządowe)

5.

Włączanie aktywnych obywateli poprzez wolontariat

6.

Większa partycypacja samych beneficjentów (także empowerment)

7.

Wykorzystanie dobrych praktyk

8.

Wspólne generowanie innowacyjności społecznej i wartości dodanej

Strategie rozwiązywania problemów społecznych
.

Nadal wiele do zrobienia jeśli chodzi o partycypacyjny model kreowania
tych strategii
.

Wiele strategii pozostaje ciągle na papierze

Niska jakość wielu strategii
Brak świadomości decydentów i wyobraźni strategicznej z obszaru PS

Biska skuteczność i efektywność

Od współpracy przez partnerstwo
do integracji usług społecznych?
• Integracja usług polega na osiąganiu większej koordynacji różnorodnych
służb i świadczeń społecznych w celu poprawy skuteczności i dostępności
świadczeń.
• polega na współpracy, partnerstwie i współdziałaniu różnorodnych
podmiotów polityki społecznej.

• dzięki integracji usług uzyskuje się z jednej strony oszczędności w
wydatkach, z drugiej różnorodne grupy beneficjentów mają ułatwiony
dostęp do pełnej, kompleksowej pomocy społecznej.
• celem integracji usług społecznych jest to, aby klient w jednym miejscu
(na wzór „jednego okienka” przy zakładaniu nowej firmy) otrzymywał
kompleksowe wsparcie, odpowiadające jego różnorodnym potrzebom

Budowanie strategii
• Strategia to teoria i praktyka pokonywania przeciwnika bez
względu na to, czy jest nim bezrobocie, nędza czy faszyzm,
czy jedynie głupota i szkodliwe nawyki. Nie każdy jednak
plan ogólny, który określa jakiś cel, jest strategią.

• Strategia powinna być tak przygotowana, by nie tylko
określała cel, jakim jest rozwiązanie określonych problemów
społecznych (czyli np. poprawa sytuacji ludzi starych,
niepełnosprawnych lub zmiana na lepsze w zakresie
wybranych obszarów życia społecznego np. mieszkalnictwa).
Powinna też określać, w jaki sposób, jakimi drogami tę zmianę
można osiągnąć.

Strategia:

•
•
•
•

Strategia oparta jest na:
wyborze celu działania
wyborze kierunków i celów operacyjnych
koncentracji środków

Podstawowe dokumenty strategiczne
• Długookresowa Strategia Rozwoju Kraju „Polska 2030”;
• Średniookresowa Strategia Rozwoju Kraju „Polska
2020”;
• Strategia Rozwoju Regionalnego - Regionalne Strategie
Rozwoju Regionalnego (faza procedowania);
• Regionalna Strategia Polityki Społecznej;
• Powiatowa Strategia Rozwiązywania Problemów
Społecznych…
• Gminna Strategia Rozwiązywania Problemów
Społecznych…

Przełożenie na poziom krajowy celów
ogólnoeuropejskich
Nowe podejście strategiczne w realizacji polityki społecznej
wpisuje się w

Długookresową Strategię Rozwoju Kraju do 2030
roku.
- poczucie społecznej i indywidualnej odpowiedzialności za
zwalczanie ubóstwa i wykluczenia społecznego;
- umożliwienie działań odpowiadających na potrzeby grup
szczególnego ryzyka;
- modyfikacja systemów ochrony socjalnej, zapewniająca odpowiedni
poziom dochodów

Wyzwania stojące przed strategią regionalną
polityki społecznej

• Spięcie problemów będących wyzwaniem
strategii gminnych i regionalnych;
• Uwzględnienie interesów poszczególnych
instytucji i społeczności
• Uspołecznienie procesu tworzenia,
monitorowanie realizacji i modyfikacji
strategii regionalnej.

Podstawowe zasady strategii

• ekonomia sił i środków potrzebnych do
prowadzenia „walki” (ocena ilości i jakości
zasobów ludzkich, materialnych i finansowych
oraz ich rezerw na wypadek przedłużania się
działań lub konieczności ich intensyfikacji)
• zespolenie wysiłków (odnosi się to do organizacji i
sposobu przygotowań sił, tzn. ludzi, środków,
pieniędzy)
• zachowanie swobody działań w sytuacjach
krytycznych
• inicjatywa w sytuacjach nieprzewidzianych.

Metodologia budowania strategii

• Ze strategią ściśle łączy się taktyka. Rozumiana
jako metoda postępowania, umiejętność
„dozowania” sił i środków w sposób
odpowiedni do osiągnięcia zamierzonych w
strategii celów.

Zasady rządzące polityka społeczną
•
•
•
•
•
•
•
•

zasada pomocniczości,
zasada efektów odłożonych w czasie,
zasada szerokiego zasięgu skutków,
zasada akceptacji społecznej,
zasada kontroli społecznej,
zasada aktywności, zaangażowania społecznego,
zasada kompleksowości i sprzężenia zwrotnego,
zasada pozornego altruizmu (pomoc tzw.
osobom wykluczonym w interesie osób
niewykluczonych).

Schemat strategii

Na strategię składa się:
• diagnoza,
• cel strategiczny (ogólny),
• cele szczegółowe (operacyjne),
• metody realizacji celu,

Logiczne ramy strategii
wczoraj – dziś – jutro
diagnoza statystyki – problem, potrzeby, zasoby - harmonogram –cele - wizja

Drabina partycypacji społecznej
• Kreowanie świadomości
społecznej;

• Angażowanie
mieszkańców;

Uświadamianie podejmowanych
działań

Angażowanie mieszkańców w proces
aby uwzględnić ich punkt widzenia i
obawy

• Edukowanie społeczności
lokalnej;
Przekazywanie informacji dla lepszego
zrozumienia podejmowanych działań

• Zbieranie opinii;
Uzyskanie opinii społecznych na temat
problemów/ decyzji /alternatywnych
rzwiązań

• Partnerstwo.
Przekazanie podejmowania decyzji
grupom lub partnerom społecznym

Partycypacja społeczna
• Na pierwszym, najniższym, pułapie stosowane jest kształtowanie
świadomości społecznej poprzez pełną, regularną i obligatoryjną
informację o zamierzeniach władz - społeczność często posiada
jedynie wiedzę dotyczącą ogólnie formułowanych realizowanych
celów, podczas gdy należy prowadzić edukację zbiorowości, mogącą
prowadzić do internalizacji procesu (jego potencjalni uczestnicy,
nabywając wiedzę, przekonują się, poznają sposób i efektywność
prezentowanej metody).
• Na wyższym poziomie partycypacji społeczność może wyrażać
wątpliwości i korygować propozycje, tworząc opinie uwzględniane
przez realizatorów.
• Najwyższy poziom partycypacji i pełne partnerstwo następuje
jednak dopiero wtedy, gdy społeczność ma realny wpływ na proces
decyzyjny.

Niektóre tezy dokumentu „Polska 2030”
Raport Polska 2030 jest efektem prac Zespołu Doradców Strategicznych Prezesa
Rady Ministrów. Redaktorem naukowym opracowania jest minister Michał Boni.

Polska należy do tych państw członkowskich Unii Europejskiej, w
których istnieje największe zagrożenie ubóstwem. Zagrożenie
ubóstwem rośnie wraz z liczbą dzieci w gospodarstwach domowych.
Analiza sytuacji gospodarstw domowych pokazuje, że ubóstwo dzieci
jest nierozerwalnie związane z ubóstwem rodziców. Po okresie
wzrostu zagrożenia ubóstwem, w ostatnich latach
obserwowaliśmy poprawę sytuacji, choć rozprzestrzeniający
się także na Polskę światowy kryzys gospodarczy nie
pozostanie prawdopodobnie bez wpływu na ten pozytywny
kierunek przemian.
(warto zauważyć, iż treść dokumentu nie odnosi się do
możliwych stanów w przyszłości, np. nie przygotowuje Polski
do ewent. katastrofy finansowej, gospodarczej, bytowej...)

W perspektywie kolejnych kilkunastu lat zwiększy się zagrożenie
ubóstwem gospodarstw domowych z osobami starszymi.
Grupą szczególnie narażoną na ubóstwo są rodziny wielodzietne oraz
rodziny zamieszkujące na wsi.
Zagrożenie ubóstwem w Polsce ma charakter wyspowy.
Świadczenia rodzinne oraz związane z wykluczeniem
społecznym (w tym dodatki mieszkaniowe) są najlepiej
dystrybuowane pod względem wsparcia dla osób zagrożonych
ubóstwem.
Transfery społeczne udzielane w ramach wsparcia rodzin
zagrożonych ubóstwem (szczególnie mających dzieci) są na
bardzo niskim poziomie.

Jeśli do 2030 r. Polska ma stworzyć państwo nowoczesne nie tylko
w wymiarze ekonomicznym, lecz także społecznym, konieczna jest
daleko idąca rewizja obowiązującego obecnie modelu polityki
społecznej. Konieczne jest „przestawienie zwrotnicy”, tak aby z
jednej strony umożliwiać grupom społecznym, obecnie narażonym
na wykluczenie, integrację społeczną, z drugiej zaś przygotować
się na nowe oblicza wykluczenia, jakie będą pojawiać się w
kolejnych latach. Będzie się to jednak wiązało z odejściem od
obecnego modelu opartego na powszechności świadczeń na niskim
poziomie, jako alternatywy dla zatrudnienia, w kierunku modelu, w
którym kluczową rolę odgrywa świadczenie pracy, a być może także
ze zmianą z panoptycznego na empowermentowy model pomocy
społecznej wyrastający z poszanowania i ochrony godności człowieka
wymagającego wsparcia.

W ramach tak pojmowanej spójności społecznej wydobywanie
potencjałów osób z deficytami i dysfunkcjami polega przede
wszystkim na tworzeniu odpowiednich do tego warunków, np. na
usuwaniu barier w dostępie do rynku pracy, inwestycjach w edukację,
obejmowaniu większej liczby ludzi aktywnymi instrumentami
polityki społecznej, tworzeniu instytucjonalnych i dochodowych
systemów wsparcia. Kluczowe jest tu zapewnianie osobom
wykluczonym realnego dostępu do usług społecznych, aby z tego
tytułu nie traciły szans rozwoju. Sukces takiego podejścia nie jest
możliwy bez znalezienia konsensu między różnymi rodzajami
transferów społecznych. Pierwszeństwo mają formy wsparcia, które
zwiększają aktywność otrzymujących je beneficjentów, rozwiązują
rzeczywiste problemy i elastycznie reagują na zmianę sytuacji.
Oznacza to zmianę priorytetów, co spotka się z oporem beneficjentów
obecnie funkcjonującego systemu.

Pomoc Społeczna
Szczególne znaczenie mają inicjatywy z zakresu aktywnej
integracji, ułatwiania dostępu do niedrogich, trwałych
oraz wysokiej jakości usług społecznych, wspierania
instytucji otoczenia ekonomii społecznej oraz samych
instytucji ekonomii społecznej, służące aktywizacji
lokalnych społeczności, w tym w szczególności
społeczności marginalizowanych.
Dylemat - jak realizować te inicjatywy w obecnej sytuacji
gospodarczej Europy i podejmowanych programach
oszczędności budżetowych. Sytuacja ta generuje pytanie
o taki sposób wdrażania programów oszczędnościowych,
aby były zrównoważone, sprawiedliwie rozłożone oraz
aby chroniły grupy najsłabsze.
Jednym ze sposobów działania to rozwijanie
innowacyjnego podejścia do polityki społecznej.

Rola pomocy społecznej
Dlatego …
Niezbędne jest dążenie do uproszczenia zasad
korzystania z usług pomocy społecznej oraz
standaryzacja i poprawa ich jakości. Działania te
muszą zostać połączone ze wspieraniem aktywności
osób korzystających z pomocy społecznej oraz
zachętami do większego uczestnictwa w procesie
powrotu na rynek pracy.

Wyzwania pomocy społecznej
Pomoc społeczna w czasach kryzysów i zmian tradycyjnie
musi zmierzyć się z rolą systemu buforowego, przed którym
stawia się wyzwania zniwelowania negatywnych skutków
społeczno – ekonomicznych zaistniałej sytuacji
gospodarczej. Rola ta wymaga zarówno obsługi większej
liczby świadczeniobiorców, jak i poszerzenia katalogu
oferowanych świadczeń, usług i programów pomocy.
Sytuacja taka implikuje konieczność zwiększonych inwestycji
w sektor usług socjalnych, w tym kompleksowe wsparcie dla
kształcenia nowoczesnych kadr pomocy społecznej.

Wyzwania pomocy społecznej
Wyzwania demograficzne stanowią drugi filar czynników
implikujących nowoczesne podejście. Starzenie się
społeczeństwa będzie generować, w perspektywie roku 2020,
wyzwania związane z dynamicznie rosnącą liczbą osób w
podeszłym wieku. Sytuacja ta powinna być traktowana nie jako
zagrożenie dla wielu sfer życia gospodarczego i społecznego, ale
jako konieczność rozwoju niosąca ze sobą potencjał rozwojowy
np. rozwój nowych sektorów usług czy aktywność osób starszych.
Oznacza to konieczność z jednej strony zbudowania systemu
wspierającego osoby starsze w decyzji o pozostaniu aktywnym
społecznie i zawodowo, a z drugiej rozwoju różnego rodzaju
usług przeznaczonych dla osób starszych z ograniczoną
samodzielnością i niesamodzielnych min. usług opieki
długoterminowej;

…

W celu poprawy jakości i poziomu życia osób
starszych dla godnego starzenia się należy
podejmować działania umożliwiające
zagospodarowanie potencjału społecznozawodowego osób starszych, dla pełnienia przez
nich ról społecznych w życiu publicznym.
(rozwój zróżnicowanych form aktywności społecznej,
upowszechnianie wolontariatu, partycypacji w procesach
decyzyjnych, zwiększenie dostępności do usług społecznych).

Kontynuacja działań
– Wspieranie osób w ich integracji społecznej i
aktywności;
– Dostarczanie narzędzi dla integracji;
– Indywidualne podejście / Oferta dostosowana do
specyficznych potrzeb; upowszechnianie kontraktów
socjalnych; przerywanie „dziedziczenia” biedy i
bierności;
– Zwiększanie kooperacji pomoc społecznej z rynkiem
pracy.

Pomoc społeczna

• Zmiany wewnątrz pomocy społecznej
• nowe podejście do klienta pomocy społecznej,
• Prace nad nowym modelem pomocy społecznej

• Zmiany w otoczeniu pomocy społecznej
• Prace nad modyfikowaniem podejścia do osób
pozostających bez pracy (zmiany po stronie
instrumentów rynku pracy
• Wyodrębnienie polityki senioralnej

Ostatnie zmiany... Wzmocnienie przepisów dotyczących współdziałania

• Brak współdziałania z pracownikiem socjalnym w
rozwiązywaniu trudnej sytuacji życiowej, odmowa
zawarcia kontraktu socjalnego, niedotrzymanie jego
postanowień, nieuzasadniona odmowa podjęcia
zatrudnienia przez osobę bezrobotną, odmowa
podjęcia leczenia odwykowego może stanowić
podstawę do nieudzielenia pomocy;

...
• Ocena zasobów pomocy społecznej w oparciu o
analizę lokalnej sytuacji społecznej i
demograficznej dokonywana przez samorządy;
• Sporządzanie przez oceny województwa,
uwzględniającej kwestie i problemy społeczne
wynikające z przyjętej strategii

Budowanie pomostów
• Pobieranie zasiłku okresowego niezależnie od
posiadanego dochodu w sytuacji gdy osoba
podejmuje zatrudnienie,
(wprowadzenie okresu przejściowego dla osób, które
podejmują próbę zmiany swojej sytuacji życiowej) –
przez 2 miesiące nie częściej niż raz na dwa lata.

• Przyznawanie zasiłku celowego na realizację
postanowień kontraktu socjalnego.
• Tworzenie zespołów pracy socjalnej i integracji
społecznej.

Nowe kryteria uprawniające do świadczeń

• Od 1 października w pomocy społecznej
obowiązują nowe kryteria dochodowe
- 542 złote dla osoby samotnie
gospodarującej;
- 456 złotych na osobę w rodzinie.
Spowoduje to wejście do pomocy społecznej nowych klientów,
nie posiadających do tej pory uprawnień do świadczeń.

Nowe wyzwania

• Wzmacnianie kooperacji pomiędzy
powiatowymi urzędami pracy a ośrodkami
pomocy społecznej;
• Podniesienie skuteczności instrumentów i
narzędzi służących aktywnej integracji i
powrotowi na rynek pracy


Slide 33

Metodologia wspierania rozwoju społecznego
w kontekście wdrażania wojewódzkiej
strategii polityki społecznej – uwzględniająca
partycypacyjne uczestnictwo w procesie
Zuzanna Grabusińska
Białystok grudzień 2012 r.

Plan wystąpienia

• - strategie –priorytetowe zadania wynikające z
uzewnętrzniających się kwestii społecznych –
wielosektorowość polityki społecznej
• - strategia rozwoju regionalnego ;
• - obszary negocjacji ze strona rządową;
• - partycypacja procesu tworzenia i realizacji strategii;
• - realizacja strategii z punktu widzenia zadań pomocy
i integracji społecznej- aktywna integracja społeczna,
niwelowanie procesu wykluczenia społecznego.

Polityka społeczna
Szeroko zdefiniowana polityka społeczna stanowi
kluczowy element wszelkich działań państwa i jego
instytucji, mających na celu kształtowanie warunków
życia społeczeństwa oraz służących realizacji zasady
sprawiedliwości społecznej. Dążąc do osiągnięcia jak
największej skuteczności działań publicznych w tej
sferze należy traktować politykę społeczną na zasadach
równości, komplementarności i synergii z polityką
gospodarczą.

Jednocześnie polityka społeczna tradycyjnie jest
kształtowana w odpowiedzi na aktualne oraz
prognozowane kwestie społeczne. Tym samym
polityka społeczna nabiera coraz większego znaczenia
w obliczu wyzwań społeczno – gospodarczych,
określanych przede wszystkim przez pryzmat zmian
demograficznych oraz kryzysu ekonomicznego.

Polityka społeczna

Polska polityka społeczna, realizując cele
związane z budowaniem dobrostanu
społeczeństwa polskiego, wpisuje się
jednocześnie w proces wdrażania europejskiej
polityki społecznej.

Polityka społeczna

Polska polityka społeczna, realizując cele
związane z budowaniem dobrostanu
społeczeństwa polskiego, wpisuje się
jednocześnie w proces wdrażania europejskiej
polityki społecznej.

Polityka Społeczna

Główne kierunki strategiczne polityk Unii
Europejskiej, w tym szeroko rozumianej polityki
społecznej, zostały określone w Strategii „Europa
2020”,która jest nowym, długookresowym
programem rozwoju społeczno-gospodarczego
UE, zastępując obowiązującą od 2000 r.,
zmodyfikowaną pięć lat później, Strategię
Lizbońską

Polityka Społeczna
Strategia „Europa 2020” znaczną wagę przykłada do
wyzwań związanych z poprawą warunków życia i pracy
obywateli UE, a zwłaszcza podniesienia poziomu i
jakości zatrudnienia oraz ograniczenia ubóstwa i
wykluczenia społecznego. Jednocześnie nie rezygnuje z
przyjętego w Lizbonie generalnego celu modernizacji w
kierunku innowacyjnej gospodarki opartej na wiedzy.

Polityka Społeczna
Strategia „Europa 2020” znaczną wagę przykłada do
wyzwań związanych z poprawą warunków życia i pracy
obywateli UE, a zwłaszcza podniesienia poziomu i
jakości zatrudnienia oraz ograniczenia ubóstwa i
wykluczenia społecznego. Jednocześnie nie rezygnuje z
przyjętego w Lizbonie generalnego celu modernizacji w
kierunku innowacyjnej gospodarki opartej na wiedzy.

Aktualna polityka społeczna
W celu osiągnięcia powyższych wyzwań zaproponowano trzy
podstawowe, wzajemnie wzmacniające się priorytety :
• wzrost inteligentny – rozwój oparty na wiedzy i innowacjach,
• wzrost zrównoważony – promowanie gospodarki efektywniej
wykorzystującej zasoby, przyjaznej środowisku, a zarazem
konkurencyjnej,
• wzrost sprzyjający włączeniu społecznemu (wzrost
integrujący społecznie) – wzmacnianie gospodarki
charakteryzującej się wysokim zatrudnieniem oraz spójnością
ekonomiczną, społeczną i terytorialną.

Otwarta metoda koordynacji
Strategia Europa 2020 wyznacza konkretne cele ilościowe,
umożliwiające monitorowanie postępów w realizacji ww.
priorytetów. Dwa z tych celów dotyczą bezpośrednio polityki
zatrudnienia i polityki społecznej, tj.:
• osiągnięcie wskaźnika zatrudnienia kobiet i mężczyzn w wieku
20-64 lat na poziomie 75%;
• wspieranie integracji społecznej, szczególnie poprzez redukcję
ubóstwa, zmierzając do wydźwignięcia z ubóstwa lub
wykluczenia społecznego 20 milionów obywateli UE.

Cele nadrzędne OMK dla zabezpieczenia społecznego i
integracji społecznej powinny promować:

spójność społeczna, równość mężczyzn i kobiet
oraz równość szans wszystkich obywateli;
koordynację podejmowanych działań z celami
Strategii Lizbońskiej oraz celami Strategii
Zrównoważonego Rozwoju UE;
Dobre rządzenie, przejrzystość i zaangażowanie
wszelkich podmiotów w projektowanie, wdrażanie i
monitorowanie polityki
1)„...Gdy mówimy o aktywnej integracji, to należy przez to rozumieć nasze aktywne podejście
proponujące szereg rozmaitych i nieszablonowych działań (czy tylko pomocy społecznej? JG)
obejmujących całokształt potencjału człowieka, a nie wyłącznie kwestię zatrudnienia. Z drugiej zaś
strony, aktywna integracja zakłada pełną aktywność człowieka w tym procesie...) – Cezary
Miżejewski „Aktywna integracja - nowa formuła pomocy społecznej”
http://zalaczniki.ops.pl/dz1/aktywna_integracja2009.doc.

Modernizacja społeczeństwa (rozumianego jako ogół ludzi
pozostających we wzajemnych stosunkach
wynikających z warunków życia, podziału pracy i
udziału w życiu kulturalnym; też: ogół obywateli
danego okręgu, miasta itp.) definiowana przez
polityków obejmuje m.in. projektowanie i realizację
polityk społecznych. Możemy się jej biernie przyglądać i
być traktowanymi jak zasoby, przedmioty, jak petenci.
Ale możemy stać się również podmiotami tych zmian
organizując się w ramach społeczeństwa obywatelskiego i
uczestnicząc w procesach politycznych. Możemy, choć nie
znaczy, że musimy być podmiotami świadomymi,
gotowymi wziąć sprawy w swoje ręce, ze swoją wizją,
pasją i przekonaniem.

Czym jest polityka?
Politykę planuje się i realizuje w danym kręgu
kulturowym, określonym językiem, w oparciu
o przyjęty na gruncie dominującej filozofii
sposób widzenia rzeczywistości w danej
dziedzinie, z wykorzystaniem zasobów
przeznaczonych na jej realizację, w którym
dają się określić modele funkcjonowania
jednostki w społeczeństwie, modele
funkcjonowania społeczeństwa, a także modele
instytucji publicznych determinujące priorytety
polityki społecznej…będące punktem wyjścia
dla projektowania i realizacji polityki.

Współczesne problemy i wyzwania socjalne wymuszają
reorganizację polityki społecznej / pomocy społecznej
•

Demografia

•

Przed nami pytania o :

•

Migracje i wielokulturowość

1. Skuteczność i efektywność tradycyjnego
państwa opiekuńczego

•

Bezrobocie i niskie zatrudnienie

2. O model instytucjonalny usług społecznych

•

Ubóstwo i wykluczenie społeczne

3. O najlepsze rozwiązania w polityce aktywizacji i
integracji społecznej

•

Pomoc i integracja społeczna
4. Poszukiwanie nowych paradygmatów i modeli

•

Edukacja

•

Równość szans (w tym gender)

•

Zdrowie i Niepełnosprawność

•

Starość i Opieka Długoterminowa

•

15
Stare i nowe patologie

5. Strategię Rozwoju Społecznego w Polsce,
Europie i na świecie
6. Możliwości wielopoziomowej współpracy i
partnerstwa międzysektorowego

Nowe paradygmaty polityki społecznej
 w kierunku większej współpracy
• Partycypacyjny a nie
resortowy model kreowania
polityki społecznej
• Wielopoziomowe
zarządzanie polityką
społeczną

• Państwo angażujące a nie
państwo dyscyplinujące

• Aktywna a nie pasywna polityka
społeczna

• Wielosektorowa i partnerska a
nie państwowa polityka
społeczna
• Samorządowa i obywatelska a
nie centralna polityka społeczna

• Zintegrowane usługi społeczne
• Państwo sieci a nie hierarchii
zamiast separatystycznych usług
lub świadczeń socjalnych
Neosolidarność 
Subsydiarność 
• Od opieki społecznej poprzez
Partnerstwo 
pomoc do integracji społecznej

Polityka Społeczna
Nadrzędny cel społeczny Strategii Europa 2020 (czyli
ograniczenia ubóstwa i wykluczenia społecznego) zainicjowana
„Europejska Platforma Przeciw Ubóstwu i Wykluczeniu
Społecznemu” – stanowiąca swoisty kompleksowy
program europejski, dążący do zapewnienia spójności
ekonomicznej, społecznej i terytorialnej, poprzez
podnoszenie świadomości oraz przestrzegania praw
podstawowych osób ubogich i społecznie
wykluczonych, umożliwiając im życie w godności i
aktywny udział w życiu społecznym

Proces przekazywania funkcji i zadań socjalnych
przez państwo
• Nisko satysfakcjonujący proces przejmowania przez podmioty
odpowiedzialności za kreowanie i realizację polityki społecznej

PAŃSTWO

SAMORZĄD TERYTORIALNY

ORGANIZACJE POZARZĄDOWE

SEKTOR PRYWATNY I GOSPODARKA SPOŁECZNA

RODZINA I GRUPY NIEFORMALNE

Wielosektorowość jako fundament do współpracy
w polityce społecznej (Grewiński 2009)
SEKTOR
PUBLICZNY

Unia
Europejska

Media

Państwo

Partie polityczne
Związki zawodowe, Zrzeszenia
Ruchy społeczne
Lobbyści i grupy interesu,
Eksperci, Grupy wsparcia
Konsorcja,
Partnerstwa wielosektorowe

Organizacje
pozarządowe

Rodziny
i grupy
dysfunkcyjne

Instytucje
biznesowe

SEKTOR
RYNKOWY

Samorząd
terytorialny

Gospodarka
społeczna

SEKTOR
OBYWATELSKI

Public Governance odpowiedzią na deficyt
współpracy?
•

Horyzontalne dzielenie się władzą ze społeczeństwem obywatelskim, społecznością
lokalną

•

Deliberatywne stosunki władza społeczeństwo

•

Partycypacyjny model organizacji wspólnoty lokalnej

•

Rozwój partnerstw wielosektorowych i networks

•

Wielopoziomowe zarządzanie i współdecydowanie obywateli na temat rozwoju
społeczności lokalnej (angażowanie obywateli w przygotowanie Strategii, programów,
projektów ich aktywny udział)

•

Decentralizacja pozioma, sieci i włączanie wszystkich zainteresowanych  Network
Governance

Rodzaje współpracy podmiotów PS
• Wewnątrzbranżowe  OPS, PCPR, ROPS itd..

• Wewnątrzsektorowe  w ramach sektora
publicznego ( z władzą, JST itd., z PSZ, OHP itd.)
• Zewnątrzsektorowe  z NGO’s, biznesem
Kościołem, uczelniami, innymi interesariuszami
• Lokalne, regionalne, krajowe, ponadnarodowe

Przykłady współpracy i partnerstwa międzysektorowe go
podmiotów pomocy i integracji społecznej

1.

Wspólne generowanie strategii społecznych i rozwiązywania
problemów społecznych

2.

Realizacja wspólnych programów i projektów  aktywna integracja
społeczna (POKL, FIO)

3.

Delegowanie zadań i usług przez JST do NGOs i innych sektorów

4.

Finansowanie i dotowanie zadań NGO’s (środki JST, rządowe)

5.

Włączanie aktywnych obywateli poprzez wolontariat

6.

Większa partycypacja samych beneficjentów (także empowerment)

7.

Wykorzystanie dobrych praktyk

8.

Wspólne generowanie innowacyjności społecznej i wartości dodanej

Strategie rozwiązywania problemów społecznych
.

Nadal wiele do zrobienia jeśli chodzi o partycypacyjny model kreowania
tych strategii
.

Wiele strategii pozostaje ciągle na papierze

Niska jakość wielu strategii
Brak świadomości decydentów i wyobraźni strategicznej z obszaru PS

Biska skuteczność i efektywność

Od współpracy przez partnerstwo
do integracji usług społecznych?
• Integracja usług polega na osiąganiu większej koordynacji różnorodnych
służb i świadczeń społecznych w celu poprawy skuteczności i dostępności
świadczeń.
• polega na współpracy, partnerstwie i współdziałaniu różnorodnych
podmiotów polityki społecznej.

• dzięki integracji usług uzyskuje się z jednej strony oszczędności w
wydatkach, z drugiej różnorodne grupy beneficjentów mają ułatwiony
dostęp do pełnej, kompleksowej pomocy społecznej.
• celem integracji usług społecznych jest to, aby klient w jednym miejscu
(na wzór „jednego okienka” przy zakładaniu nowej firmy) otrzymywał
kompleksowe wsparcie, odpowiadające jego różnorodnym potrzebom

Budowanie strategii
• Strategia to teoria i praktyka pokonywania przeciwnika bez
względu na to, czy jest nim bezrobocie, nędza czy faszyzm,
czy jedynie głupota i szkodliwe nawyki. Nie każdy jednak
plan ogólny, który określa jakiś cel, jest strategią.

• Strategia powinna być tak przygotowana, by nie tylko
określała cel, jakim jest rozwiązanie określonych problemów
społecznych (czyli np. poprawa sytuacji ludzi starych,
niepełnosprawnych lub zmiana na lepsze w zakresie
wybranych obszarów życia społecznego np. mieszkalnictwa).
Powinna też określać, w jaki sposób, jakimi drogami tę zmianę
można osiągnąć.

Strategia:

•
•
•
•

Strategia oparta jest na:
wyborze celu działania
wyborze kierunków i celów operacyjnych
koncentracji środków

Podstawowe dokumenty strategiczne
• Długookresowa Strategia Rozwoju Kraju „Polska 2030”;
• Średniookresowa Strategia Rozwoju Kraju „Polska
2020”;
• Strategia Rozwoju Regionalnego - Regionalne Strategie
Rozwoju Regionalnego (faza procedowania);
• Regionalna Strategia Polityki Społecznej;
• Powiatowa Strategia Rozwiązywania Problemów
Społecznych…
• Gminna Strategia Rozwiązywania Problemów
Społecznych…

Przełożenie na poziom krajowy celów
ogólnoeuropejskich
Nowe podejście strategiczne w realizacji polityki społecznej
wpisuje się w

Długookresową Strategię Rozwoju Kraju do 2030
roku.
- poczucie społecznej i indywidualnej odpowiedzialności za
zwalczanie ubóstwa i wykluczenia społecznego;
- umożliwienie działań odpowiadających na potrzeby grup
szczególnego ryzyka;
- modyfikacja systemów ochrony socjalnej, zapewniająca odpowiedni
poziom dochodów

Wyzwania stojące przed strategią regionalną
polityki społecznej

• Spięcie problemów będących wyzwaniem
strategii gminnych i regionalnych;
• Uwzględnienie interesów poszczególnych
instytucji i społeczności
• Uspołecznienie procesu tworzenia,
monitorowanie realizacji i modyfikacji
strategii regionalnej.

Podstawowe zasady strategii

• ekonomia sił i środków potrzebnych do
prowadzenia „walki” (ocena ilości i jakości
zasobów ludzkich, materialnych i finansowych
oraz ich rezerw na wypadek przedłużania się
działań lub konieczności ich intensyfikacji)
• zespolenie wysiłków (odnosi się to do organizacji i
sposobu przygotowań sił, tzn. ludzi, środków,
pieniędzy)
• zachowanie swobody działań w sytuacjach
krytycznych
• inicjatywa w sytuacjach nieprzewidzianych.

Metodologia budowania strategii

• Ze strategią ściśle łączy się taktyka. Rozumiana
jako metoda postępowania, umiejętność
„dozowania” sił i środków w sposób
odpowiedni do osiągnięcia zamierzonych w
strategii celów.

Zasady rządzące polityka społeczną
•
•
•
•
•
•
•
•

zasada pomocniczości,
zasada efektów odłożonych w czasie,
zasada szerokiego zasięgu skutków,
zasada akceptacji społecznej,
zasada kontroli społecznej,
zasada aktywności, zaangażowania społecznego,
zasada kompleksowości i sprzężenia zwrotnego,
zasada pozornego altruizmu (pomoc tzw.
osobom wykluczonym w interesie osób
niewykluczonych).

Schemat strategii

Na strategię składa się:
• diagnoza,
• cel strategiczny (ogólny),
• cele szczegółowe (operacyjne),
• metody realizacji celu,

Logiczne ramy strategii
wczoraj – dziś – jutro
diagnoza statystyki – problem, potrzeby, zasoby - harmonogram –cele - wizja

Drabina partycypacji społecznej
• Kreowanie świadomości
społecznej;

• Angażowanie
mieszkańców;

Uświadamianie podejmowanych
działań

Angażowanie mieszkańców w proces
aby uwzględnić ich punkt widzenia i
obawy

• Edukowanie społeczności
lokalnej;
Przekazywanie informacji dla lepszego
zrozumienia podejmowanych działań

• Zbieranie opinii;
Uzyskanie opinii społecznych na temat
problemów/ decyzji /alternatywnych
rzwiązań

• Partnerstwo.
Przekazanie podejmowania decyzji
grupom lub partnerom społecznym

Partycypacja społeczna
• Na pierwszym, najniższym, pułapie stosowane jest kształtowanie
świadomości społecznej poprzez pełną, regularną i obligatoryjną
informację o zamierzeniach władz - społeczność często posiada
jedynie wiedzę dotyczącą ogólnie formułowanych realizowanych
celów, podczas gdy należy prowadzić edukację zbiorowości, mogącą
prowadzić do internalizacji procesu (jego potencjalni uczestnicy,
nabywając wiedzę, przekonują się, poznają sposób i efektywność
prezentowanej metody).
• Na wyższym poziomie partycypacji społeczność może wyrażać
wątpliwości i korygować propozycje, tworząc opinie uwzględniane
przez realizatorów.
• Najwyższy poziom partycypacji i pełne partnerstwo następuje
jednak dopiero wtedy, gdy społeczność ma realny wpływ na proces
decyzyjny.

Niektóre tezy dokumentu „Polska 2030”
Raport Polska 2030 jest efektem prac Zespołu Doradców Strategicznych Prezesa
Rady Ministrów. Redaktorem naukowym opracowania jest minister Michał Boni.

Polska należy do tych państw członkowskich Unii Europejskiej, w
których istnieje największe zagrożenie ubóstwem. Zagrożenie
ubóstwem rośnie wraz z liczbą dzieci w gospodarstwach domowych.
Analiza sytuacji gospodarstw domowych pokazuje, że ubóstwo dzieci
jest nierozerwalnie związane z ubóstwem rodziców. Po okresie
wzrostu zagrożenia ubóstwem, w ostatnich latach
obserwowaliśmy poprawę sytuacji, choć rozprzestrzeniający
się także na Polskę światowy kryzys gospodarczy nie
pozostanie prawdopodobnie bez wpływu na ten pozytywny
kierunek przemian.
(warto zauważyć, iż treść dokumentu nie odnosi się do
możliwych stanów w przyszłości, np. nie przygotowuje Polski
do ewent. katastrofy finansowej, gospodarczej, bytowej...)

W perspektywie kolejnych kilkunastu lat zwiększy się zagrożenie
ubóstwem gospodarstw domowych z osobami starszymi.
Grupą szczególnie narażoną na ubóstwo są rodziny wielodzietne oraz
rodziny zamieszkujące na wsi.
Zagrożenie ubóstwem w Polsce ma charakter wyspowy.
Świadczenia rodzinne oraz związane z wykluczeniem
społecznym (w tym dodatki mieszkaniowe) są najlepiej
dystrybuowane pod względem wsparcia dla osób zagrożonych
ubóstwem.
Transfery społeczne udzielane w ramach wsparcia rodzin
zagrożonych ubóstwem (szczególnie mających dzieci) są na
bardzo niskim poziomie.

Jeśli do 2030 r. Polska ma stworzyć państwo nowoczesne nie tylko
w wymiarze ekonomicznym, lecz także społecznym, konieczna jest
daleko idąca rewizja obowiązującego obecnie modelu polityki
społecznej. Konieczne jest „przestawienie zwrotnicy”, tak aby z
jednej strony umożliwiać grupom społecznym, obecnie narażonym
na wykluczenie, integrację społeczną, z drugiej zaś przygotować
się na nowe oblicza wykluczenia, jakie będą pojawiać się w
kolejnych latach. Będzie się to jednak wiązało z odejściem od
obecnego modelu opartego na powszechności świadczeń na niskim
poziomie, jako alternatywy dla zatrudnienia, w kierunku modelu, w
którym kluczową rolę odgrywa świadczenie pracy, a być może także
ze zmianą z panoptycznego na empowermentowy model pomocy
społecznej wyrastający z poszanowania i ochrony godności człowieka
wymagającego wsparcia.

W ramach tak pojmowanej spójności społecznej wydobywanie
potencjałów osób z deficytami i dysfunkcjami polega przede
wszystkim na tworzeniu odpowiednich do tego warunków, np. na
usuwaniu barier w dostępie do rynku pracy, inwestycjach w edukację,
obejmowaniu większej liczby ludzi aktywnymi instrumentami
polityki społecznej, tworzeniu instytucjonalnych i dochodowych
systemów wsparcia. Kluczowe jest tu zapewnianie osobom
wykluczonym realnego dostępu do usług społecznych, aby z tego
tytułu nie traciły szans rozwoju. Sukces takiego podejścia nie jest
możliwy bez znalezienia konsensu między różnymi rodzajami
transferów społecznych. Pierwszeństwo mają formy wsparcia, które
zwiększają aktywność otrzymujących je beneficjentów, rozwiązują
rzeczywiste problemy i elastycznie reagują na zmianę sytuacji.
Oznacza to zmianę priorytetów, co spotka się z oporem beneficjentów
obecnie funkcjonującego systemu.

Pomoc Społeczna
Szczególne znaczenie mają inicjatywy z zakresu aktywnej
integracji, ułatwiania dostępu do niedrogich, trwałych
oraz wysokiej jakości usług społecznych, wspierania
instytucji otoczenia ekonomii społecznej oraz samych
instytucji ekonomii społecznej, służące aktywizacji
lokalnych społeczności, w tym w szczególności
społeczności marginalizowanych.
Dylemat - jak realizować te inicjatywy w obecnej sytuacji
gospodarczej Europy i podejmowanych programach
oszczędności budżetowych. Sytuacja ta generuje pytanie
o taki sposób wdrażania programów oszczędnościowych,
aby były zrównoważone, sprawiedliwie rozłożone oraz
aby chroniły grupy najsłabsze.
Jednym ze sposobów działania to rozwijanie
innowacyjnego podejścia do polityki społecznej.

Rola pomocy społecznej
Dlatego …
Niezbędne jest dążenie do uproszczenia zasad
korzystania z usług pomocy społecznej oraz
standaryzacja i poprawa ich jakości. Działania te
muszą zostać połączone ze wspieraniem aktywności
osób korzystających z pomocy społecznej oraz
zachętami do większego uczestnictwa w procesie
powrotu na rynek pracy.

Wyzwania pomocy społecznej
Pomoc społeczna w czasach kryzysów i zmian tradycyjnie
musi zmierzyć się z rolą systemu buforowego, przed którym
stawia się wyzwania zniwelowania negatywnych skutków
społeczno – ekonomicznych zaistniałej sytuacji
gospodarczej. Rola ta wymaga zarówno obsługi większej
liczby świadczeniobiorców, jak i poszerzenia katalogu
oferowanych świadczeń, usług i programów pomocy.
Sytuacja taka implikuje konieczność zwiększonych inwestycji
w sektor usług socjalnych, w tym kompleksowe wsparcie dla
kształcenia nowoczesnych kadr pomocy społecznej.

Wyzwania pomocy społecznej
Wyzwania demograficzne stanowią drugi filar czynników
implikujących nowoczesne podejście. Starzenie się
społeczeństwa będzie generować, w perspektywie roku 2020,
wyzwania związane z dynamicznie rosnącą liczbą osób w
podeszłym wieku. Sytuacja ta powinna być traktowana nie jako
zagrożenie dla wielu sfer życia gospodarczego i społecznego, ale
jako konieczność rozwoju niosąca ze sobą potencjał rozwojowy
np. rozwój nowych sektorów usług czy aktywność osób starszych.
Oznacza to konieczność z jednej strony zbudowania systemu
wspierającego osoby starsze w decyzji o pozostaniu aktywnym
społecznie i zawodowo, a z drugiej rozwoju różnego rodzaju
usług przeznaczonych dla osób starszych z ograniczoną
samodzielnością i niesamodzielnych min. usług opieki
długoterminowej;

…

W celu poprawy jakości i poziomu życia osób
starszych dla godnego starzenia się należy
podejmować działania umożliwiające
zagospodarowanie potencjału społecznozawodowego osób starszych, dla pełnienia przez
nich ról społecznych w życiu publicznym.
(rozwój zróżnicowanych form aktywności społecznej,
upowszechnianie wolontariatu, partycypacji w procesach
decyzyjnych, zwiększenie dostępności do usług społecznych).

Kontynuacja działań
– Wspieranie osób w ich integracji społecznej i
aktywności;
– Dostarczanie narzędzi dla integracji;
– Indywidualne podejście / Oferta dostosowana do
specyficznych potrzeb; upowszechnianie kontraktów
socjalnych; przerywanie „dziedziczenia” biedy i
bierności;
– Zwiększanie kooperacji pomoc społecznej z rynkiem
pracy.

Pomoc społeczna

• Zmiany wewnątrz pomocy społecznej
• nowe podejście do klienta pomocy społecznej,
• Prace nad nowym modelem pomocy społecznej

• Zmiany w otoczeniu pomocy społecznej
• Prace nad modyfikowaniem podejścia do osób
pozostających bez pracy (zmiany po stronie
instrumentów rynku pracy
• Wyodrębnienie polityki senioralnej

Ostatnie zmiany... Wzmocnienie przepisów dotyczących współdziałania

• Brak współdziałania z pracownikiem socjalnym w
rozwiązywaniu trudnej sytuacji życiowej, odmowa
zawarcia kontraktu socjalnego, niedotrzymanie jego
postanowień, nieuzasadniona odmowa podjęcia
zatrudnienia przez osobę bezrobotną, odmowa
podjęcia leczenia odwykowego może stanowić
podstawę do nieudzielenia pomocy;

...
• Ocena zasobów pomocy społecznej w oparciu o
analizę lokalnej sytuacji społecznej i
demograficznej dokonywana przez samorządy;
• Sporządzanie przez oceny województwa,
uwzględniającej kwestie i problemy społeczne
wynikające z przyjętej strategii

Budowanie pomostów
• Pobieranie zasiłku okresowego niezależnie od
posiadanego dochodu w sytuacji gdy osoba
podejmuje zatrudnienie,
(wprowadzenie okresu przejściowego dla osób, które
podejmują próbę zmiany swojej sytuacji życiowej) –
przez 2 miesiące nie częściej niż raz na dwa lata.

• Przyznawanie zasiłku celowego na realizację
postanowień kontraktu socjalnego.
• Tworzenie zespołów pracy socjalnej i integracji
społecznej.

Nowe kryteria uprawniające do świadczeń

• Od 1 października w pomocy społecznej
obowiązują nowe kryteria dochodowe
- 542 złote dla osoby samotnie
gospodarującej;
- 456 złotych na osobę w rodzinie.
Spowoduje to wejście do pomocy społecznej nowych klientów,
nie posiadających do tej pory uprawnień do świadczeń.

Nowe wyzwania

• Wzmacnianie kooperacji pomiędzy
powiatowymi urzędami pracy a ośrodkami
pomocy społecznej;
• Podniesienie skuteczności instrumentów i
narzędzi służących aktywnej integracji i
powrotowi na rynek pracy


Slide 34

Metodologia wspierania rozwoju społecznego
w kontekście wdrażania wojewódzkiej
strategii polityki społecznej – uwzględniająca
partycypacyjne uczestnictwo w procesie
Zuzanna Grabusińska
Białystok grudzień 2012 r.

Plan wystąpienia

• - strategie –priorytetowe zadania wynikające z
uzewnętrzniających się kwestii społecznych –
wielosektorowość polityki społecznej
• - strategia rozwoju regionalnego ;
• - obszary negocjacji ze strona rządową;
• - partycypacja procesu tworzenia i realizacji strategii;
• - realizacja strategii z punktu widzenia zadań pomocy
i integracji społecznej- aktywna integracja społeczna,
niwelowanie procesu wykluczenia społecznego.

Polityka społeczna
Szeroko zdefiniowana polityka społeczna stanowi
kluczowy element wszelkich działań państwa i jego
instytucji, mających na celu kształtowanie warunków
życia społeczeństwa oraz służących realizacji zasady
sprawiedliwości społecznej. Dążąc do osiągnięcia jak
największej skuteczności działań publicznych w tej
sferze należy traktować politykę społeczną na zasadach
równości, komplementarności i synergii z polityką
gospodarczą.

Jednocześnie polityka społeczna tradycyjnie jest
kształtowana w odpowiedzi na aktualne oraz
prognozowane kwestie społeczne. Tym samym
polityka społeczna nabiera coraz większego znaczenia
w obliczu wyzwań społeczno – gospodarczych,
określanych przede wszystkim przez pryzmat zmian
demograficznych oraz kryzysu ekonomicznego.

Polityka społeczna

Polska polityka społeczna, realizując cele
związane z budowaniem dobrostanu
społeczeństwa polskiego, wpisuje się
jednocześnie w proces wdrażania europejskiej
polityki społecznej.

Polityka społeczna

Polska polityka społeczna, realizując cele
związane z budowaniem dobrostanu
społeczeństwa polskiego, wpisuje się
jednocześnie w proces wdrażania europejskiej
polityki społecznej.

Polityka Społeczna

Główne kierunki strategiczne polityk Unii
Europejskiej, w tym szeroko rozumianej polityki
społecznej, zostały określone w Strategii „Europa
2020”,która jest nowym, długookresowym
programem rozwoju społeczno-gospodarczego
UE, zastępując obowiązującą od 2000 r.,
zmodyfikowaną pięć lat później, Strategię
Lizbońską

Polityka Społeczna
Strategia „Europa 2020” znaczną wagę przykłada do
wyzwań związanych z poprawą warunków życia i pracy
obywateli UE, a zwłaszcza podniesienia poziomu i
jakości zatrudnienia oraz ograniczenia ubóstwa i
wykluczenia społecznego. Jednocześnie nie rezygnuje z
przyjętego w Lizbonie generalnego celu modernizacji w
kierunku innowacyjnej gospodarki opartej na wiedzy.

Polityka Społeczna
Strategia „Europa 2020” znaczną wagę przykłada do
wyzwań związanych z poprawą warunków życia i pracy
obywateli UE, a zwłaszcza podniesienia poziomu i
jakości zatrudnienia oraz ograniczenia ubóstwa i
wykluczenia społecznego. Jednocześnie nie rezygnuje z
przyjętego w Lizbonie generalnego celu modernizacji w
kierunku innowacyjnej gospodarki opartej na wiedzy.

Aktualna polityka społeczna
W celu osiągnięcia powyższych wyzwań zaproponowano trzy
podstawowe, wzajemnie wzmacniające się priorytety :
• wzrost inteligentny – rozwój oparty na wiedzy i innowacjach,
• wzrost zrównoważony – promowanie gospodarki efektywniej
wykorzystującej zasoby, przyjaznej środowisku, a zarazem
konkurencyjnej,
• wzrost sprzyjający włączeniu społecznemu (wzrost
integrujący społecznie) – wzmacnianie gospodarki
charakteryzującej się wysokim zatrudnieniem oraz spójnością
ekonomiczną, społeczną i terytorialną.

Otwarta metoda koordynacji
Strategia Europa 2020 wyznacza konkretne cele ilościowe,
umożliwiające monitorowanie postępów w realizacji ww.
priorytetów. Dwa z tych celów dotyczą bezpośrednio polityki
zatrudnienia i polityki społecznej, tj.:
• osiągnięcie wskaźnika zatrudnienia kobiet i mężczyzn w wieku
20-64 lat na poziomie 75%;
• wspieranie integracji społecznej, szczególnie poprzez redukcję
ubóstwa, zmierzając do wydźwignięcia z ubóstwa lub
wykluczenia społecznego 20 milionów obywateli UE.

Cele nadrzędne OMK dla zabezpieczenia społecznego i
integracji społecznej powinny promować:

spójność społeczna, równość mężczyzn i kobiet
oraz równość szans wszystkich obywateli;
koordynację podejmowanych działań z celami
Strategii Lizbońskiej oraz celami Strategii
Zrównoważonego Rozwoju UE;
Dobre rządzenie, przejrzystość i zaangażowanie
wszelkich podmiotów w projektowanie, wdrażanie i
monitorowanie polityki
1)„...Gdy mówimy o aktywnej integracji, to należy przez to rozumieć nasze aktywne podejście
proponujące szereg rozmaitych i nieszablonowych działań (czy tylko pomocy społecznej? JG)
obejmujących całokształt potencjału człowieka, a nie wyłącznie kwestię zatrudnienia. Z drugiej zaś
strony, aktywna integracja zakłada pełną aktywność człowieka w tym procesie...) – Cezary
Miżejewski „Aktywna integracja - nowa formuła pomocy społecznej”
http://zalaczniki.ops.pl/dz1/aktywna_integracja2009.doc.

Modernizacja społeczeństwa (rozumianego jako ogół ludzi
pozostających we wzajemnych stosunkach
wynikających z warunków życia, podziału pracy i
udziału w życiu kulturalnym; też: ogół obywateli
danego okręgu, miasta itp.) definiowana przez
polityków obejmuje m.in. projektowanie i realizację
polityk społecznych. Możemy się jej biernie przyglądać i
być traktowanymi jak zasoby, przedmioty, jak petenci.
Ale możemy stać się również podmiotami tych zmian
organizując się w ramach społeczeństwa obywatelskiego i
uczestnicząc w procesach politycznych. Możemy, choć nie
znaczy, że musimy być podmiotami świadomymi,
gotowymi wziąć sprawy w swoje ręce, ze swoją wizją,
pasją i przekonaniem.

Czym jest polityka?
Politykę planuje się i realizuje w danym kręgu
kulturowym, określonym językiem, w oparciu
o przyjęty na gruncie dominującej filozofii
sposób widzenia rzeczywistości w danej
dziedzinie, z wykorzystaniem zasobów
przeznaczonych na jej realizację, w którym
dają się określić modele funkcjonowania
jednostki w społeczeństwie, modele
funkcjonowania społeczeństwa, a także modele
instytucji publicznych determinujące priorytety
polityki społecznej…będące punktem wyjścia
dla projektowania i realizacji polityki.

Współczesne problemy i wyzwania socjalne wymuszają
reorganizację polityki społecznej / pomocy społecznej
•

Demografia

•

Przed nami pytania o :

•

Migracje i wielokulturowość

1. Skuteczność i efektywność tradycyjnego
państwa opiekuńczego

•

Bezrobocie i niskie zatrudnienie

2. O model instytucjonalny usług społecznych

•

Ubóstwo i wykluczenie społeczne

3. O najlepsze rozwiązania w polityce aktywizacji i
integracji społecznej

•

Pomoc i integracja społeczna
4. Poszukiwanie nowych paradygmatów i modeli

•

Edukacja

•

Równość szans (w tym gender)

•

Zdrowie i Niepełnosprawność

•

Starość i Opieka Długoterminowa

•

15
Stare i nowe patologie

5. Strategię Rozwoju Społecznego w Polsce,
Europie i na świecie
6. Możliwości wielopoziomowej współpracy i
partnerstwa międzysektorowego

Nowe paradygmaty polityki społecznej
 w kierunku większej współpracy
• Partycypacyjny a nie
resortowy model kreowania
polityki społecznej
• Wielopoziomowe
zarządzanie polityką
społeczną

• Państwo angażujące a nie
państwo dyscyplinujące

• Aktywna a nie pasywna polityka
społeczna

• Wielosektorowa i partnerska a
nie państwowa polityka
społeczna
• Samorządowa i obywatelska a
nie centralna polityka społeczna

• Zintegrowane usługi społeczne
• Państwo sieci a nie hierarchii
zamiast separatystycznych usług
lub świadczeń socjalnych
Neosolidarność 
Subsydiarność 
• Od opieki społecznej poprzez
Partnerstwo 
pomoc do integracji społecznej

Polityka Społeczna
Nadrzędny cel społeczny Strategii Europa 2020 (czyli
ograniczenia ubóstwa i wykluczenia społecznego) zainicjowana
„Europejska Platforma Przeciw Ubóstwu i Wykluczeniu
Społecznemu” – stanowiąca swoisty kompleksowy
program europejski, dążący do zapewnienia spójności
ekonomicznej, społecznej i terytorialnej, poprzez
podnoszenie świadomości oraz przestrzegania praw
podstawowych osób ubogich i społecznie
wykluczonych, umożliwiając im życie w godności i
aktywny udział w życiu społecznym

Proces przekazywania funkcji i zadań socjalnych
przez państwo
• Nisko satysfakcjonujący proces przejmowania przez podmioty
odpowiedzialności za kreowanie i realizację polityki społecznej

PAŃSTWO

SAMORZĄD TERYTORIALNY

ORGANIZACJE POZARZĄDOWE

SEKTOR PRYWATNY I GOSPODARKA SPOŁECZNA

RODZINA I GRUPY NIEFORMALNE

Wielosektorowość jako fundament do współpracy
w polityce społecznej (Grewiński 2009)
SEKTOR
PUBLICZNY

Unia
Europejska

Media

Państwo

Partie polityczne
Związki zawodowe, Zrzeszenia
Ruchy społeczne
Lobbyści i grupy interesu,
Eksperci, Grupy wsparcia
Konsorcja,
Partnerstwa wielosektorowe

Organizacje
pozarządowe

Rodziny
i grupy
dysfunkcyjne

Instytucje
biznesowe

SEKTOR
RYNKOWY

Samorząd
terytorialny

Gospodarka
społeczna

SEKTOR
OBYWATELSKI

Public Governance odpowiedzią na deficyt
współpracy?
•

Horyzontalne dzielenie się władzą ze społeczeństwem obywatelskim, społecznością
lokalną

•

Deliberatywne stosunki władza społeczeństwo

•

Partycypacyjny model organizacji wspólnoty lokalnej

•

Rozwój partnerstw wielosektorowych i networks

•

Wielopoziomowe zarządzanie i współdecydowanie obywateli na temat rozwoju
społeczności lokalnej (angażowanie obywateli w przygotowanie Strategii, programów,
projektów ich aktywny udział)

•

Decentralizacja pozioma, sieci i włączanie wszystkich zainteresowanych  Network
Governance

Rodzaje współpracy podmiotów PS
• Wewnątrzbranżowe  OPS, PCPR, ROPS itd..

• Wewnątrzsektorowe  w ramach sektora
publicznego ( z władzą, JST itd., z PSZ, OHP itd.)
• Zewnątrzsektorowe  z NGO’s, biznesem
Kościołem, uczelniami, innymi interesariuszami
• Lokalne, regionalne, krajowe, ponadnarodowe

Przykłady współpracy i partnerstwa międzysektorowe go
podmiotów pomocy i integracji społecznej

1.

Wspólne generowanie strategii społecznych i rozwiązywania
problemów społecznych

2.

Realizacja wspólnych programów i projektów  aktywna integracja
społeczna (POKL, FIO)

3.

Delegowanie zadań i usług przez JST do NGOs i innych sektorów

4.

Finansowanie i dotowanie zadań NGO’s (środki JST, rządowe)

5.

Włączanie aktywnych obywateli poprzez wolontariat

6.

Większa partycypacja samych beneficjentów (także empowerment)

7.

Wykorzystanie dobrych praktyk

8.

Wspólne generowanie innowacyjności społecznej i wartości dodanej

Strategie rozwiązywania problemów społecznych
.

Nadal wiele do zrobienia jeśli chodzi o partycypacyjny model kreowania
tych strategii
.

Wiele strategii pozostaje ciągle na papierze

Niska jakość wielu strategii
Brak świadomości decydentów i wyobraźni strategicznej z obszaru PS

Biska skuteczność i efektywność

Od współpracy przez partnerstwo
do integracji usług społecznych?
• Integracja usług polega na osiąganiu większej koordynacji różnorodnych
służb i świadczeń społecznych w celu poprawy skuteczności i dostępności
świadczeń.
• polega na współpracy, partnerstwie i współdziałaniu różnorodnych
podmiotów polityki społecznej.

• dzięki integracji usług uzyskuje się z jednej strony oszczędności w
wydatkach, z drugiej różnorodne grupy beneficjentów mają ułatwiony
dostęp do pełnej, kompleksowej pomocy społecznej.
• celem integracji usług społecznych jest to, aby klient w jednym miejscu
(na wzór „jednego okienka” przy zakładaniu nowej firmy) otrzymywał
kompleksowe wsparcie, odpowiadające jego różnorodnym potrzebom

Budowanie strategii
• Strategia to teoria i praktyka pokonywania przeciwnika bez
względu na to, czy jest nim bezrobocie, nędza czy faszyzm,
czy jedynie głupota i szkodliwe nawyki. Nie każdy jednak
plan ogólny, który określa jakiś cel, jest strategią.

• Strategia powinna być tak przygotowana, by nie tylko
określała cel, jakim jest rozwiązanie określonych problemów
społecznych (czyli np. poprawa sytuacji ludzi starych,
niepełnosprawnych lub zmiana na lepsze w zakresie
wybranych obszarów życia społecznego np. mieszkalnictwa).
Powinna też określać, w jaki sposób, jakimi drogami tę zmianę
można osiągnąć.

Strategia:

•
•
•
•

Strategia oparta jest na:
wyborze celu działania
wyborze kierunków i celów operacyjnych
koncentracji środków

Podstawowe dokumenty strategiczne
• Długookresowa Strategia Rozwoju Kraju „Polska 2030”;
• Średniookresowa Strategia Rozwoju Kraju „Polska
2020”;
• Strategia Rozwoju Regionalnego - Regionalne Strategie
Rozwoju Regionalnego (faza procedowania);
• Regionalna Strategia Polityki Społecznej;
• Powiatowa Strategia Rozwiązywania Problemów
Społecznych…
• Gminna Strategia Rozwiązywania Problemów
Społecznych…

Przełożenie na poziom krajowy celów
ogólnoeuropejskich
Nowe podejście strategiczne w realizacji polityki społecznej
wpisuje się w

Długookresową Strategię Rozwoju Kraju do 2030
roku.
- poczucie społecznej i indywidualnej odpowiedzialności za
zwalczanie ubóstwa i wykluczenia społecznego;
- umożliwienie działań odpowiadających na potrzeby grup
szczególnego ryzyka;
- modyfikacja systemów ochrony socjalnej, zapewniająca odpowiedni
poziom dochodów

Wyzwania stojące przed strategią regionalną
polityki społecznej

• Spięcie problemów będących wyzwaniem
strategii gminnych i regionalnych;
• Uwzględnienie interesów poszczególnych
instytucji i społeczności
• Uspołecznienie procesu tworzenia,
monitorowanie realizacji i modyfikacji
strategii regionalnej.

Podstawowe zasady strategii

• ekonomia sił i środków potrzebnych do
prowadzenia „walki” (ocena ilości i jakości
zasobów ludzkich, materialnych i finansowych
oraz ich rezerw na wypadek przedłużania się
działań lub konieczności ich intensyfikacji)
• zespolenie wysiłków (odnosi się to do organizacji i
sposobu przygotowań sił, tzn. ludzi, środków,
pieniędzy)
• zachowanie swobody działań w sytuacjach
krytycznych
• inicjatywa w sytuacjach nieprzewidzianych.

Metodologia budowania strategii

• Ze strategią ściśle łączy się taktyka. Rozumiana
jako metoda postępowania, umiejętność
„dozowania” sił i środków w sposób
odpowiedni do osiągnięcia zamierzonych w
strategii celów.

Zasady rządzące polityka społeczną
•
•
•
•
•
•
•
•

zasada pomocniczości,
zasada efektów odłożonych w czasie,
zasada szerokiego zasięgu skutków,
zasada akceptacji społecznej,
zasada kontroli społecznej,
zasada aktywności, zaangażowania społecznego,
zasada kompleksowości i sprzężenia zwrotnego,
zasada pozornego altruizmu (pomoc tzw.
osobom wykluczonym w interesie osób
niewykluczonych).

Schemat strategii

Na strategię składa się:
• diagnoza,
• cel strategiczny (ogólny),
• cele szczegółowe (operacyjne),
• metody realizacji celu,

Logiczne ramy strategii
wczoraj – dziś – jutro
diagnoza statystyki – problem, potrzeby, zasoby - harmonogram –cele - wizja

Drabina partycypacji społecznej
• Kreowanie świadomości
społecznej;

• Angażowanie
mieszkańców;

Uświadamianie podejmowanych
działań

Angażowanie mieszkańców w proces
aby uwzględnić ich punkt widzenia i
obawy

• Edukowanie społeczności
lokalnej;
Przekazywanie informacji dla lepszego
zrozumienia podejmowanych działań

• Zbieranie opinii;
Uzyskanie opinii społecznych na temat
problemów/ decyzji /alternatywnych
rzwiązań

• Partnerstwo.
Przekazanie podejmowania decyzji
grupom lub partnerom społecznym

Partycypacja społeczna
• Na pierwszym, najniższym, pułapie stosowane jest kształtowanie
świadomości społecznej poprzez pełną, regularną i obligatoryjną
informację o zamierzeniach władz - społeczność często posiada
jedynie wiedzę dotyczącą ogólnie formułowanych realizowanych
celów, podczas gdy należy prowadzić edukację zbiorowości, mogącą
prowadzić do internalizacji procesu (jego potencjalni uczestnicy,
nabywając wiedzę, przekonują się, poznają sposób i efektywność
prezentowanej metody).
• Na wyższym poziomie partycypacji społeczność może wyrażać
wątpliwości i korygować propozycje, tworząc opinie uwzględniane
przez realizatorów.
• Najwyższy poziom partycypacji i pełne partnerstwo następuje
jednak dopiero wtedy, gdy społeczność ma realny wpływ na proces
decyzyjny.

Niektóre tezy dokumentu „Polska 2030”
Raport Polska 2030 jest efektem prac Zespołu Doradców Strategicznych Prezesa
Rady Ministrów. Redaktorem naukowym opracowania jest minister Michał Boni.

Polska należy do tych państw członkowskich Unii Europejskiej, w
których istnieje największe zagrożenie ubóstwem. Zagrożenie
ubóstwem rośnie wraz z liczbą dzieci w gospodarstwach domowych.
Analiza sytuacji gospodarstw domowych pokazuje, że ubóstwo dzieci
jest nierozerwalnie związane z ubóstwem rodziców. Po okresie
wzrostu zagrożenia ubóstwem, w ostatnich latach
obserwowaliśmy poprawę sytuacji, choć rozprzestrzeniający
się także na Polskę światowy kryzys gospodarczy nie
pozostanie prawdopodobnie bez wpływu na ten pozytywny
kierunek przemian.
(warto zauważyć, iż treść dokumentu nie odnosi się do
możliwych stanów w przyszłości, np. nie przygotowuje Polski
do ewent. katastrofy finansowej, gospodarczej, bytowej...)

W perspektywie kolejnych kilkunastu lat zwiększy się zagrożenie
ubóstwem gospodarstw domowych z osobami starszymi.
Grupą szczególnie narażoną na ubóstwo są rodziny wielodzietne oraz
rodziny zamieszkujące na wsi.
Zagrożenie ubóstwem w Polsce ma charakter wyspowy.
Świadczenia rodzinne oraz związane z wykluczeniem
społecznym (w tym dodatki mieszkaniowe) są najlepiej
dystrybuowane pod względem wsparcia dla osób zagrożonych
ubóstwem.
Transfery społeczne udzielane w ramach wsparcia rodzin
zagrożonych ubóstwem (szczególnie mających dzieci) są na
bardzo niskim poziomie.

Jeśli do 2030 r. Polska ma stworzyć państwo nowoczesne nie tylko
w wymiarze ekonomicznym, lecz także społecznym, konieczna jest
daleko idąca rewizja obowiązującego obecnie modelu polityki
społecznej. Konieczne jest „przestawienie zwrotnicy”, tak aby z
jednej strony umożliwiać grupom społecznym, obecnie narażonym
na wykluczenie, integrację społeczną, z drugiej zaś przygotować
się na nowe oblicza wykluczenia, jakie będą pojawiać się w
kolejnych latach. Będzie się to jednak wiązało z odejściem od
obecnego modelu opartego na powszechności świadczeń na niskim
poziomie, jako alternatywy dla zatrudnienia, w kierunku modelu, w
którym kluczową rolę odgrywa świadczenie pracy, a być może także
ze zmianą z panoptycznego na empowermentowy model pomocy
społecznej wyrastający z poszanowania i ochrony godności człowieka
wymagającego wsparcia.

W ramach tak pojmowanej spójności społecznej wydobywanie
potencjałów osób z deficytami i dysfunkcjami polega przede
wszystkim na tworzeniu odpowiednich do tego warunków, np. na
usuwaniu barier w dostępie do rynku pracy, inwestycjach w edukację,
obejmowaniu większej liczby ludzi aktywnymi instrumentami
polityki społecznej, tworzeniu instytucjonalnych i dochodowych
systemów wsparcia. Kluczowe jest tu zapewnianie osobom
wykluczonym realnego dostępu do usług społecznych, aby z tego
tytułu nie traciły szans rozwoju. Sukces takiego podejścia nie jest
możliwy bez znalezienia konsensu między różnymi rodzajami
transferów społecznych. Pierwszeństwo mają formy wsparcia, które
zwiększają aktywność otrzymujących je beneficjentów, rozwiązują
rzeczywiste problemy i elastycznie reagują na zmianę sytuacji.
Oznacza to zmianę priorytetów, co spotka się z oporem beneficjentów
obecnie funkcjonującego systemu.

Pomoc Społeczna
Szczególne znaczenie mają inicjatywy z zakresu aktywnej
integracji, ułatwiania dostępu do niedrogich, trwałych
oraz wysokiej jakości usług społecznych, wspierania
instytucji otoczenia ekonomii społecznej oraz samych
instytucji ekonomii społecznej, służące aktywizacji
lokalnych społeczności, w tym w szczególności
społeczności marginalizowanych.
Dylemat - jak realizować te inicjatywy w obecnej sytuacji
gospodarczej Europy i podejmowanych programach
oszczędności budżetowych. Sytuacja ta generuje pytanie
o taki sposób wdrażania programów oszczędnościowych,
aby były zrównoważone, sprawiedliwie rozłożone oraz
aby chroniły grupy najsłabsze.
Jednym ze sposobów działania to rozwijanie
innowacyjnego podejścia do polityki społecznej.

Rola pomocy społecznej
Dlatego …
Niezbędne jest dążenie do uproszczenia zasad
korzystania z usług pomocy społecznej oraz
standaryzacja i poprawa ich jakości. Działania te
muszą zostać połączone ze wspieraniem aktywności
osób korzystających z pomocy społecznej oraz
zachętami do większego uczestnictwa w procesie
powrotu na rynek pracy.

Wyzwania pomocy społecznej
Pomoc społeczna w czasach kryzysów i zmian tradycyjnie
musi zmierzyć się z rolą systemu buforowego, przed którym
stawia się wyzwania zniwelowania negatywnych skutków
społeczno – ekonomicznych zaistniałej sytuacji
gospodarczej. Rola ta wymaga zarówno obsługi większej
liczby świadczeniobiorców, jak i poszerzenia katalogu
oferowanych świadczeń, usług i programów pomocy.
Sytuacja taka implikuje konieczność zwiększonych inwestycji
w sektor usług socjalnych, w tym kompleksowe wsparcie dla
kształcenia nowoczesnych kadr pomocy społecznej.

Wyzwania pomocy społecznej
Wyzwania demograficzne stanowią drugi filar czynników
implikujących nowoczesne podejście. Starzenie się
społeczeństwa będzie generować, w perspektywie roku 2020,
wyzwania związane z dynamicznie rosnącą liczbą osób w
podeszłym wieku. Sytuacja ta powinna być traktowana nie jako
zagrożenie dla wielu sfer życia gospodarczego i społecznego, ale
jako konieczność rozwoju niosąca ze sobą potencjał rozwojowy
np. rozwój nowych sektorów usług czy aktywność osób starszych.
Oznacza to konieczność z jednej strony zbudowania systemu
wspierającego osoby starsze w decyzji o pozostaniu aktywnym
społecznie i zawodowo, a z drugiej rozwoju różnego rodzaju
usług przeznaczonych dla osób starszych z ograniczoną
samodzielnością i niesamodzielnych min. usług opieki
długoterminowej;

…

W celu poprawy jakości i poziomu życia osób
starszych dla godnego starzenia się należy
podejmować działania umożliwiające
zagospodarowanie potencjału społecznozawodowego osób starszych, dla pełnienia przez
nich ról społecznych w życiu publicznym.
(rozwój zróżnicowanych form aktywności społecznej,
upowszechnianie wolontariatu, partycypacji w procesach
decyzyjnych, zwiększenie dostępności do usług społecznych).

Kontynuacja działań
– Wspieranie osób w ich integracji społecznej i
aktywności;
– Dostarczanie narzędzi dla integracji;
– Indywidualne podejście / Oferta dostosowana do
specyficznych potrzeb; upowszechnianie kontraktów
socjalnych; przerywanie „dziedziczenia” biedy i
bierności;
– Zwiększanie kooperacji pomoc społecznej z rynkiem
pracy.

Pomoc społeczna

• Zmiany wewnątrz pomocy społecznej
• nowe podejście do klienta pomocy społecznej,
• Prace nad nowym modelem pomocy społecznej

• Zmiany w otoczeniu pomocy społecznej
• Prace nad modyfikowaniem podejścia do osób
pozostających bez pracy (zmiany po stronie
instrumentów rynku pracy
• Wyodrębnienie polityki senioralnej

Ostatnie zmiany... Wzmocnienie przepisów dotyczących współdziałania

• Brak współdziałania z pracownikiem socjalnym w
rozwiązywaniu trudnej sytuacji życiowej, odmowa
zawarcia kontraktu socjalnego, niedotrzymanie jego
postanowień, nieuzasadniona odmowa podjęcia
zatrudnienia przez osobę bezrobotną, odmowa
podjęcia leczenia odwykowego może stanowić
podstawę do nieudzielenia pomocy;

...
• Ocena zasobów pomocy społecznej w oparciu o
analizę lokalnej sytuacji społecznej i
demograficznej dokonywana przez samorządy;
• Sporządzanie przez oceny województwa,
uwzględniającej kwestie i problemy społeczne
wynikające z przyjętej strategii

Budowanie pomostów
• Pobieranie zasiłku okresowego niezależnie od
posiadanego dochodu w sytuacji gdy osoba
podejmuje zatrudnienie,
(wprowadzenie okresu przejściowego dla osób, które
podejmują próbę zmiany swojej sytuacji życiowej) –
przez 2 miesiące nie częściej niż raz na dwa lata.

• Przyznawanie zasiłku celowego na realizację
postanowień kontraktu socjalnego.
• Tworzenie zespołów pracy socjalnej i integracji
społecznej.

Nowe kryteria uprawniające do świadczeń

• Od 1 października w pomocy społecznej
obowiązują nowe kryteria dochodowe
- 542 złote dla osoby samotnie
gospodarującej;
- 456 złotych na osobę w rodzinie.
Spowoduje to wejście do pomocy społecznej nowych klientów,
nie posiadających do tej pory uprawnień do świadczeń.

Nowe wyzwania

• Wzmacnianie kooperacji pomiędzy
powiatowymi urzędami pracy a ośrodkami
pomocy społecznej;
• Podniesienie skuteczności instrumentów i
narzędzi służących aktywnej integracji i
powrotowi na rynek pracy


Slide 35

Metodologia wspierania rozwoju społecznego
w kontekście wdrażania wojewódzkiej
strategii polityki społecznej – uwzględniająca
partycypacyjne uczestnictwo w procesie
Zuzanna Grabusińska
Białystok grudzień 2012 r.

Plan wystąpienia

• - strategie –priorytetowe zadania wynikające z
uzewnętrzniających się kwestii społecznych –
wielosektorowość polityki społecznej
• - strategia rozwoju regionalnego ;
• - obszary negocjacji ze strona rządową;
• - partycypacja procesu tworzenia i realizacji strategii;
• - realizacja strategii z punktu widzenia zadań pomocy
i integracji społecznej- aktywna integracja społeczna,
niwelowanie procesu wykluczenia społecznego.

Polityka społeczna
Szeroko zdefiniowana polityka społeczna stanowi
kluczowy element wszelkich działań państwa i jego
instytucji, mających na celu kształtowanie warunków
życia społeczeństwa oraz służących realizacji zasady
sprawiedliwości społecznej. Dążąc do osiągnięcia jak
największej skuteczności działań publicznych w tej
sferze należy traktować politykę społeczną na zasadach
równości, komplementarności i synergii z polityką
gospodarczą.

Jednocześnie polityka społeczna tradycyjnie jest
kształtowana w odpowiedzi na aktualne oraz
prognozowane kwestie społeczne. Tym samym
polityka społeczna nabiera coraz większego znaczenia
w obliczu wyzwań społeczno – gospodarczych,
określanych przede wszystkim przez pryzmat zmian
demograficznych oraz kryzysu ekonomicznego.

Polityka społeczna

Polska polityka społeczna, realizując cele
związane z budowaniem dobrostanu
społeczeństwa polskiego, wpisuje się
jednocześnie w proces wdrażania europejskiej
polityki społecznej.

Polityka społeczna

Polska polityka społeczna, realizując cele
związane z budowaniem dobrostanu
społeczeństwa polskiego, wpisuje się
jednocześnie w proces wdrażania europejskiej
polityki społecznej.

Polityka Społeczna

Główne kierunki strategiczne polityk Unii
Europejskiej, w tym szeroko rozumianej polityki
społecznej, zostały określone w Strategii „Europa
2020”,która jest nowym, długookresowym
programem rozwoju społeczno-gospodarczego
UE, zastępując obowiązującą od 2000 r.,
zmodyfikowaną pięć lat później, Strategię
Lizbońską

Polityka Społeczna
Strategia „Europa 2020” znaczną wagę przykłada do
wyzwań związanych z poprawą warunków życia i pracy
obywateli UE, a zwłaszcza podniesienia poziomu i
jakości zatrudnienia oraz ograniczenia ubóstwa i
wykluczenia społecznego. Jednocześnie nie rezygnuje z
przyjętego w Lizbonie generalnego celu modernizacji w
kierunku innowacyjnej gospodarki opartej na wiedzy.

Polityka Społeczna
Strategia „Europa 2020” znaczną wagę przykłada do
wyzwań związanych z poprawą warunków życia i pracy
obywateli UE, a zwłaszcza podniesienia poziomu i
jakości zatrudnienia oraz ograniczenia ubóstwa i
wykluczenia społecznego. Jednocześnie nie rezygnuje z
przyjętego w Lizbonie generalnego celu modernizacji w
kierunku innowacyjnej gospodarki opartej na wiedzy.

Aktualna polityka społeczna
W celu osiągnięcia powyższych wyzwań zaproponowano trzy
podstawowe, wzajemnie wzmacniające się priorytety :
• wzrost inteligentny – rozwój oparty na wiedzy i innowacjach,
• wzrost zrównoważony – promowanie gospodarki efektywniej
wykorzystującej zasoby, przyjaznej środowisku, a zarazem
konkurencyjnej,
• wzrost sprzyjający włączeniu społecznemu (wzrost
integrujący społecznie) – wzmacnianie gospodarki
charakteryzującej się wysokim zatrudnieniem oraz spójnością
ekonomiczną, społeczną i terytorialną.

Otwarta metoda koordynacji
Strategia Europa 2020 wyznacza konkretne cele ilościowe,
umożliwiające monitorowanie postępów w realizacji ww.
priorytetów. Dwa z tych celów dotyczą bezpośrednio polityki
zatrudnienia i polityki społecznej, tj.:
• osiągnięcie wskaźnika zatrudnienia kobiet i mężczyzn w wieku
20-64 lat na poziomie 75%;
• wspieranie integracji społecznej, szczególnie poprzez redukcję
ubóstwa, zmierzając do wydźwignięcia z ubóstwa lub
wykluczenia społecznego 20 milionów obywateli UE.

Cele nadrzędne OMK dla zabezpieczenia społecznego i
integracji społecznej powinny promować:

spójność społeczna, równość mężczyzn i kobiet
oraz równość szans wszystkich obywateli;
koordynację podejmowanych działań z celami
Strategii Lizbońskiej oraz celami Strategii
Zrównoważonego Rozwoju UE;
Dobre rządzenie, przejrzystość i zaangażowanie
wszelkich podmiotów w projektowanie, wdrażanie i
monitorowanie polityki
1)„...Gdy mówimy o aktywnej integracji, to należy przez to rozumieć nasze aktywne podejście
proponujące szereg rozmaitych i nieszablonowych działań (czy tylko pomocy społecznej? JG)
obejmujących całokształt potencjału człowieka, a nie wyłącznie kwestię zatrudnienia. Z drugiej zaś
strony, aktywna integracja zakłada pełną aktywność człowieka w tym procesie...) – Cezary
Miżejewski „Aktywna integracja - nowa formuła pomocy społecznej”
http://zalaczniki.ops.pl/dz1/aktywna_integracja2009.doc.

Modernizacja społeczeństwa (rozumianego jako ogół ludzi
pozostających we wzajemnych stosunkach
wynikających z warunków życia, podziału pracy i
udziału w życiu kulturalnym; też: ogół obywateli
danego okręgu, miasta itp.) definiowana przez
polityków obejmuje m.in. projektowanie i realizację
polityk społecznych. Możemy się jej biernie przyglądać i
być traktowanymi jak zasoby, przedmioty, jak petenci.
Ale możemy stać się również podmiotami tych zmian
organizując się w ramach społeczeństwa obywatelskiego i
uczestnicząc w procesach politycznych. Możemy, choć nie
znaczy, że musimy być podmiotami świadomymi,
gotowymi wziąć sprawy w swoje ręce, ze swoją wizją,
pasją i przekonaniem.

Czym jest polityka?
Politykę planuje się i realizuje w danym kręgu
kulturowym, określonym językiem, w oparciu
o przyjęty na gruncie dominującej filozofii
sposób widzenia rzeczywistości w danej
dziedzinie, z wykorzystaniem zasobów
przeznaczonych na jej realizację, w którym
dają się określić modele funkcjonowania
jednostki w społeczeństwie, modele
funkcjonowania społeczeństwa, a także modele
instytucji publicznych determinujące priorytety
polityki społecznej…będące punktem wyjścia
dla projektowania i realizacji polityki.

Współczesne problemy i wyzwania socjalne wymuszają
reorganizację polityki społecznej / pomocy społecznej
•

Demografia

•

Przed nami pytania o :

•

Migracje i wielokulturowość

1. Skuteczność i efektywność tradycyjnego
państwa opiekuńczego

•

Bezrobocie i niskie zatrudnienie

2. O model instytucjonalny usług społecznych

•

Ubóstwo i wykluczenie społeczne

3. O najlepsze rozwiązania w polityce aktywizacji i
integracji społecznej

•

Pomoc i integracja społeczna
4. Poszukiwanie nowych paradygmatów i modeli

•

Edukacja

•

Równość szans (w tym gender)

•

Zdrowie i Niepełnosprawność

•

Starość i Opieka Długoterminowa

•

15
Stare i nowe patologie

5. Strategię Rozwoju Społecznego w Polsce,
Europie i na świecie
6. Możliwości wielopoziomowej współpracy i
partnerstwa międzysektorowego

Nowe paradygmaty polityki społecznej
 w kierunku większej współpracy
• Partycypacyjny a nie
resortowy model kreowania
polityki społecznej
• Wielopoziomowe
zarządzanie polityką
społeczną

• Państwo angażujące a nie
państwo dyscyplinujące

• Aktywna a nie pasywna polityka
społeczna

• Wielosektorowa i partnerska a
nie państwowa polityka
społeczna
• Samorządowa i obywatelska a
nie centralna polityka społeczna

• Zintegrowane usługi społeczne
• Państwo sieci a nie hierarchii
zamiast separatystycznych usług
lub świadczeń socjalnych
Neosolidarność 
Subsydiarność 
• Od opieki społecznej poprzez
Partnerstwo 
pomoc do integracji społecznej

Polityka Społeczna
Nadrzędny cel społeczny Strategii Europa 2020 (czyli
ograniczenia ubóstwa i wykluczenia społecznego) zainicjowana
„Europejska Platforma Przeciw Ubóstwu i Wykluczeniu
Społecznemu” – stanowiąca swoisty kompleksowy
program europejski, dążący do zapewnienia spójności
ekonomicznej, społecznej i terytorialnej, poprzez
podnoszenie świadomości oraz przestrzegania praw
podstawowych osób ubogich i społecznie
wykluczonych, umożliwiając im życie w godności i
aktywny udział w życiu społecznym

Proces przekazywania funkcji i zadań socjalnych
przez państwo
• Nisko satysfakcjonujący proces przejmowania przez podmioty
odpowiedzialności za kreowanie i realizację polityki społecznej

PAŃSTWO

SAMORZĄD TERYTORIALNY

ORGANIZACJE POZARZĄDOWE

SEKTOR PRYWATNY I GOSPODARKA SPOŁECZNA

RODZINA I GRUPY NIEFORMALNE

Wielosektorowość jako fundament do współpracy
w polityce społecznej (Grewiński 2009)
SEKTOR
PUBLICZNY

Unia
Europejska

Media

Państwo

Partie polityczne
Związki zawodowe, Zrzeszenia
Ruchy społeczne
Lobbyści i grupy interesu,
Eksperci, Grupy wsparcia
Konsorcja,
Partnerstwa wielosektorowe

Organizacje
pozarządowe

Rodziny
i grupy
dysfunkcyjne

Instytucje
biznesowe

SEKTOR
RYNKOWY

Samorząd
terytorialny

Gospodarka
społeczna

SEKTOR
OBYWATELSKI

Public Governance odpowiedzią na deficyt
współpracy?
•

Horyzontalne dzielenie się władzą ze społeczeństwem obywatelskim, społecznością
lokalną

•

Deliberatywne stosunki władza społeczeństwo

•

Partycypacyjny model organizacji wspólnoty lokalnej

•

Rozwój partnerstw wielosektorowych i networks

•

Wielopoziomowe zarządzanie i współdecydowanie obywateli na temat rozwoju
społeczności lokalnej (angażowanie obywateli w przygotowanie Strategii, programów,
projektów ich aktywny udział)

•

Decentralizacja pozioma, sieci i włączanie wszystkich zainteresowanych  Network
Governance

Rodzaje współpracy podmiotów PS
• Wewnątrzbranżowe  OPS, PCPR, ROPS itd..

• Wewnątrzsektorowe  w ramach sektora
publicznego ( z władzą, JST itd., z PSZ, OHP itd.)
• Zewnątrzsektorowe  z NGO’s, biznesem
Kościołem, uczelniami, innymi interesariuszami
• Lokalne, regionalne, krajowe, ponadnarodowe

Przykłady współpracy i partnerstwa międzysektorowe go
podmiotów pomocy i integracji społecznej

1.

Wspólne generowanie strategii społecznych i rozwiązywania
problemów społecznych

2.

Realizacja wspólnych programów i projektów  aktywna integracja
społeczna (POKL, FIO)

3.

Delegowanie zadań i usług przez JST do NGOs i innych sektorów

4.

Finansowanie i dotowanie zadań NGO’s (środki JST, rządowe)

5.

Włączanie aktywnych obywateli poprzez wolontariat

6.

Większa partycypacja samych beneficjentów (także empowerment)

7.

Wykorzystanie dobrych praktyk

8.

Wspólne generowanie innowacyjności społecznej i wartości dodanej

Strategie rozwiązywania problemów społecznych
.

Nadal wiele do zrobienia jeśli chodzi o partycypacyjny model kreowania
tych strategii
.

Wiele strategii pozostaje ciągle na papierze

Niska jakość wielu strategii
Brak świadomości decydentów i wyobraźni strategicznej z obszaru PS

Biska skuteczność i efektywność

Od współpracy przez partnerstwo
do integracji usług społecznych?
• Integracja usług polega na osiąganiu większej koordynacji różnorodnych
służb i świadczeń społecznych w celu poprawy skuteczności i dostępności
świadczeń.
• polega na współpracy, partnerstwie i współdziałaniu różnorodnych
podmiotów polityki społecznej.

• dzięki integracji usług uzyskuje się z jednej strony oszczędności w
wydatkach, z drugiej różnorodne grupy beneficjentów mają ułatwiony
dostęp do pełnej, kompleksowej pomocy społecznej.
• celem integracji usług społecznych jest to, aby klient w jednym miejscu
(na wzór „jednego okienka” przy zakładaniu nowej firmy) otrzymywał
kompleksowe wsparcie, odpowiadające jego różnorodnym potrzebom

Budowanie strategii
• Strategia to teoria i praktyka pokonywania przeciwnika bez
względu na to, czy jest nim bezrobocie, nędza czy faszyzm,
czy jedynie głupota i szkodliwe nawyki. Nie każdy jednak
plan ogólny, który określa jakiś cel, jest strategią.

• Strategia powinna być tak przygotowana, by nie tylko
określała cel, jakim jest rozwiązanie określonych problemów
społecznych (czyli np. poprawa sytuacji ludzi starych,
niepełnosprawnych lub zmiana na lepsze w zakresie
wybranych obszarów życia społecznego np. mieszkalnictwa).
Powinna też określać, w jaki sposób, jakimi drogami tę zmianę
można osiągnąć.

Strategia:

•
•
•
•

Strategia oparta jest na:
wyborze celu działania
wyborze kierunków i celów operacyjnych
koncentracji środków

Podstawowe dokumenty strategiczne
• Długookresowa Strategia Rozwoju Kraju „Polska 2030”;
• Średniookresowa Strategia Rozwoju Kraju „Polska
2020”;
• Strategia Rozwoju Regionalnego - Regionalne Strategie
Rozwoju Regionalnego (faza procedowania);
• Regionalna Strategia Polityki Społecznej;
• Powiatowa Strategia Rozwiązywania Problemów
Społecznych…
• Gminna Strategia Rozwiązywania Problemów
Społecznych…

Przełożenie na poziom krajowy celów
ogólnoeuropejskich
Nowe podejście strategiczne w realizacji polityki społecznej
wpisuje się w

Długookresową Strategię Rozwoju Kraju do 2030
roku.
- poczucie społecznej i indywidualnej odpowiedzialności za
zwalczanie ubóstwa i wykluczenia społecznego;
- umożliwienie działań odpowiadających na potrzeby grup
szczególnego ryzyka;
- modyfikacja systemów ochrony socjalnej, zapewniająca odpowiedni
poziom dochodów

Wyzwania stojące przed strategią regionalną
polityki społecznej

• Spięcie problemów będących wyzwaniem
strategii gminnych i regionalnych;
• Uwzględnienie interesów poszczególnych
instytucji i społeczności
• Uspołecznienie procesu tworzenia,
monitorowanie realizacji i modyfikacji
strategii regionalnej.

Podstawowe zasady strategii

• ekonomia sił i środków potrzebnych do
prowadzenia „walki” (ocena ilości i jakości
zasobów ludzkich, materialnych i finansowych
oraz ich rezerw na wypadek przedłużania się
działań lub konieczności ich intensyfikacji)
• zespolenie wysiłków (odnosi się to do organizacji i
sposobu przygotowań sił, tzn. ludzi, środków,
pieniędzy)
• zachowanie swobody działań w sytuacjach
krytycznych
• inicjatywa w sytuacjach nieprzewidzianych.

Metodologia budowania strategii

• Ze strategią ściśle łączy się taktyka. Rozumiana
jako metoda postępowania, umiejętność
„dozowania” sił i środków w sposób
odpowiedni do osiągnięcia zamierzonych w
strategii celów.

Zasady rządzące polityka społeczną
•
•
•
•
•
•
•
•

zasada pomocniczości,
zasada efektów odłożonych w czasie,
zasada szerokiego zasięgu skutków,
zasada akceptacji społecznej,
zasada kontroli społecznej,
zasada aktywności, zaangażowania społecznego,
zasada kompleksowości i sprzężenia zwrotnego,
zasada pozornego altruizmu (pomoc tzw.
osobom wykluczonym w interesie osób
niewykluczonych).

Schemat strategii

Na strategię składa się:
• diagnoza,
• cel strategiczny (ogólny),
• cele szczegółowe (operacyjne),
• metody realizacji celu,

Logiczne ramy strategii
wczoraj – dziś – jutro
diagnoza statystyki – problem, potrzeby, zasoby - harmonogram –cele - wizja

Drabina partycypacji społecznej
• Kreowanie świadomości
społecznej;

• Angażowanie
mieszkańców;

Uświadamianie podejmowanych
działań

Angażowanie mieszkańców w proces
aby uwzględnić ich punkt widzenia i
obawy

• Edukowanie społeczności
lokalnej;
Przekazywanie informacji dla lepszego
zrozumienia podejmowanych działań

• Zbieranie opinii;
Uzyskanie opinii społecznych na temat
problemów/ decyzji /alternatywnych
rzwiązań

• Partnerstwo.
Przekazanie podejmowania decyzji
grupom lub partnerom społecznym

Partycypacja społeczna
• Na pierwszym, najniższym, pułapie stosowane jest kształtowanie
świadomości społecznej poprzez pełną, regularną i obligatoryjną
informację o zamierzeniach władz - społeczność często posiada
jedynie wiedzę dotyczącą ogólnie formułowanych realizowanych
celów, podczas gdy należy prowadzić edukację zbiorowości, mogącą
prowadzić do internalizacji procesu (jego potencjalni uczestnicy,
nabywając wiedzę, przekonują się, poznają sposób i efektywność
prezentowanej metody).
• Na wyższym poziomie partycypacji społeczność może wyrażać
wątpliwości i korygować propozycje, tworząc opinie uwzględniane
przez realizatorów.
• Najwyższy poziom partycypacji i pełne partnerstwo następuje
jednak dopiero wtedy, gdy społeczność ma realny wpływ na proces
decyzyjny.

Niektóre tezy dokumentu „Polska 2030”
Raport Polska 2030 jest efektem prac Zespołu Doradców Strategicznych Prezesa
Rady Ministrów. Redaktorem naukowym opracowania jest minister Michał Boni.

Polska należy do tych państw członkowskich Unii Europejskiej, w
których istnieje największe zagrożenie ubóstwem. Zagrożenie
ubóstwem rośnie wraz z liczbą dzieci w gospodarstwach domowych.
Analiza sytuacji gospodarstw domowych pokazuje, że ubóstwo dzieci
jest nierozerwalnie związane z ubóstwem rodziców. Po okresie
wzrostu zagrożenia ubóstwem, w ostatnich latach
obserwowaliśmy poprawę sytuacji, choć rozprzestrzeniający
się także na Polskę światowy kryzys gospodarczy nie
pozostanie prawdopodobnie bez wpływu na ten pozytywny
kierunek przemian.
(warto zauważyć, iż treść dokumentu nie odnosi się do
możliwych stanów w przyszłości, np. nie przygotowuje Polski
do ewent. katastrofy finansowej, gospodarczej, bytowej...)

W perspektywie kolejnych kilkunastu lat zwiększy się zagrożenie
ubóstwem gospodarstw domowych z osobami starszymi.
Grupą szczególnie narażoną na ubóstwo są rodziny wielodzietne oraz
rodziny zamieszkujące na wsi.
Zagrożenie ubóstwem w Polsce ma charakter wyspowy.
Świadczenia rodzinne oraz związane z wykluczeniem
społecznym (w tym dodatki mieszkaniowe) są najlepiej
dystrybuowane pod względem wsparcia dla osób zagrożonych
ubóstwem.
Transfery społeczne udzielane w ramach wsparcia rodzin
zagrożonych ubóstwem (szczególnie mających dzieci) są na
bardzo niskim poziomie.

Jeśli do 2030 r. Polska ma stworzyć państwo nowoczesne nie tylko
w wymiarze ekonomicznym, lecz także społecznym, konieczna jest
daleko idąca rewizja obowiązującego obecnie modelu polityki
społecznej. Konieczne jest „przestawienie zwrotnicy”, tak aby z
jednej strony umożliwiać grupom społecznym, obecnie narażonym
na wykluczenie, integrację społeczną, z drugiej zaś przygotować
się na nowe oblicza wykluczenia, jakie będą pojawiać się w
kolejnych latach. Będzie się to jednak wiązało z odejściem od
obecnego modelu opartego na powszechności świadczeń na niskim
poziomie, jako alternatywy dla zatrudnienia, w kierunku modelu, w
którym kluczową rolę odgrywa świadczenie pracy, a być może także
ze zmianą z panoptycznego na empowermentowy model pomocy
społecznej wyrastający z poszanowania i ochrony godności człowieka
wymagającego wsparcia.

W ramach tak pojmowanej spójności społecznej wydobywanie
potencjałów osób z deficytami i dysfunkcjami polega przede
wszystkim na tworzeniu odpowiednich do tego warunków, np. na
usuwaniu barier w dostępie do rynku pracy, inwestycjach w edukację,
obejmowaniu większej liczby ludzi aktywnymi instrumentami
polityki społecznej, tworzeniu instytucjonalnych i dochodowych
systemów wsparcia. Kluczowe jest tu zapewnianie osobom
wykluczonym realnego dostępu do usług społecznych, aby z tego
tytułu nie traciły szans rozwoju. Sukces takiego podejścia nie jest
możliwy bez znalezienia konsensu między różnymi rodzajami
transferów społecznych. Pierwszeństwo mają formy wsparcia, które
zwiększają aktywność otrzymujących je beneficjentów, rozwiązują
rzeczywiste problemy i elastycznie reagują na zmianę sytuacji.
Oznacza to zmianę priorytetów, co spotka się z oporem beneficjentów
obecnie funkcjonującego systemu.

Pomoc Społeczna
Szczególne znaczenie mają inicjatywy z zakresu aktywnej
integracji, ułatwiania dostępu do niedrogich, trwałych
oraz wysokiej jakości usług społecznych, wspierania
instytucji otoczenia ekonomii społecznej oraz samych
instytucji ekonomii społecznej, służące aktywizacji
lokalnych społeczności, w tym w szczególności
społeczności marginalizowanych.
Dylemat - jak realizować te inicjatywy w obecnej sytuacji
gospodarczej Europy i podejmowanych programach
oszczędności budżetowych. Sytuacja ta generuje pytanie
o taki sposób wdrażania programów oszczędnościowych,
aby były zrównoważone, sprawiedliwie rozłożone oraz
aby chroniły grupy najsłabsze.
Jednym ze sposobów działania to rozwijanie
innowacyjnego podejścia do polityki społecznej.

Rola pomocy społecznej
Dlatego …
Niezbędne jest dążenie do uproszczenia zasad
korzystania z usług pomocy społecznej oraz
standaryzacja i poprawa ich jakości. Działania te
muszą zostać połączone ze wspieraniem aktywności
osób korzystających z pomocy społecznej oraz
zachętami do większego uczestnictwa w procesie
powrotu na rynek pracy.

Wyzwania pomocy społecznej
Pomoc społeczna w czasach kryzysów i zmian tradycyjnie
musi zmierzyć się z rolą systemu buforowego, przed którym
stawia się wyzwania zniwelowania negatywnych skutków
społeczno – ekonomicznych zaistniałej sytuacji
gospodarczej. Rola ta wymaga zarówno obsługi większej
liczby świadczeniobiorców, jak i poszerzenia katalogu
oferowanych świadczeń, usług i programów pomocy.
Sytuacja taka implikuje konieczność zwiększonych inwestycji
w sektor usług socjalnych, w tym kompleksowe wsparcie dla
kształcenia nowoczesnych kadr pomocy społecznej.

Wyzwania pomocy społecznej
Wyzwania demograficzne stanowią drugi filar czynników
implikujących nowoczesne podejście. Starzenie się
społeczeństwa będzie generować, w perspektywie roku 2020,
wyzwania związane z dynamicznie rosnącą liczbą osób w
podeszłym wieku. Sytuacja ta powinna być traktowana nie jako
zagrożenie dla wielu sfer życia gospodarczego i społecznego, ale
jako konieczność rozwoju niosąca ze sobą potencjał rozwojowy
np. rozwój nowych sektorów usług czy aktywność osób starszych.
Oznacza to konieczność z jednej strony zbudowania systemu
wspierającego osoby starsze w decyzji o pozostaniu aktywnym
społecznie i zawodowo, a z drugiej rozwoju różnego rodzaju
usług przeznaczonych dla osób starszych z ograniczoną
samodzielnością i niesamodzielnych min. usług opieki
długoterminowej;

…

W celu poprawy jakości i poziomu życia osób
starszych dla godnego starzenia się należy
podejmować działania umożliwiające
zagospodarowanie potencjału społecznozawodowego osób starszych, dla pełnienia przez
nich ról społecznych w życiu publicznym.
(rozwój zróżnicowanych form aktywności społecznej,
upowszechnianie wolontariatu, partycypacji w procesach
decyzyjnych, zwiększenie dostępności do usług społecznych).

Kontynuacja działań
– Wspieranie osób w ich integracji społecznej i
aktywności;
– Dostarczanie narzędzi dla integracji;
– Indywidualne podejście / Oferta dostosowana do
specyficznych potrzeb; upowszechnianie kontraktów
socjalnych; przerywanie „dziedziczenia” biedy i
bierności;
– Zwiększanie kooperacji pomoc społecznej z rynkiem
pracy.

Pomoc społeczna

• Zmiany wewnątrz pomocy społecznej
• nowe podejście do klienta pomocy społecznej,
• Prace nad nowym modelem pomocy społecznej

• Zmiany w otoczeniu pomocy społecznej
• Prace nad modyfikowaniem podejścia do osób
pozostających bez pracy (zmiany po stronie
instrumentów rynku pracy
• Wyodrębnienie polityki senioralnej

Ostatnie zmiany... Wzmocnienie przepisów dotyczących współdziałania

• Brak współdziałania z pracownikiem socjalnym w
rozwiązywaniu trudnej sytuacji życiowej, odmowa
zawarcia kontraktu socjalnego, niedotrzymanie jego
postanowień, nieuzasadniona odmowa podjęcia
zatrudnienia przez osobę bezrobotną, odmowa
podjęcia leczenia odwykowego może stanowić
podstawę do nieudzielenia pomocy;

...
• Ocena zasobów pomocy społecznej w oparciu o
analizę lokalnej sytuacji społecznej i
demograficznej dokonywana przez samorządy;
• Sporządzanie przez oceny województwa,
uwzględniającej kwestie i problemy społeczne
wynikające z przyjętej strategii

Budowanie pomostów
• Pobieranie zasiłku okresowego niezależnie od
posiadanego dochodu w sytuacji gdy osoba
podejmuje zatrudnienie,
(wprowadzenie okresu przejściowego dla osób, które
podejmują próbę zmiany swojej sytuacji życiowej) –
przez 2 miesiące nie częściej niż raz na dwa lata.

• Przyznawanie zasiłku celowego na realizację
postanowień kontraktu socjalnego.
• Tworzenie zespołów pracy socjalnej i integracji
społecznej.

Nowe kryteria uprawniające do świadczeń

• Od 1 października w pomocy społecznej
obowiązują nowe kryteria dochodowe
- 542 złote dla osoby samotnie
gospodarującej;
- 456 złotych na osobę w rodzinie.
Spowoduje to wejście do pomocy społecznej nowych klientów,
nie posiadających do tej pory uprawnień do świadczeń.

Nowe wyzwania

• Wzmacnianie kooperacji pomiędzy
powiatowymi urzędami pracy a ośrodkami
pomocy społecznej;
• Podniesienie skuteczności instrumentów i
narzędzi służących aktywnej integracji i
powrotowi na rynek pracy


Slide 36

Metodologia wspierania rozwoju społecznego
w kontekście wdrażania wojewódzkiej
strategii polityki społecznej – uwzględniająca
partycypacyjne uczestnictwo w procesie
Zuzanna Grabusińska
Białystok grudzień 2012 r.

Plan wystąpienia

• - strategie –priorytetowe zadania wynikające z
uzewnętrzniających się kwestii społecznych –
wielosektorowość polityki społecznej
• - strategia rozwoju regionalnego ;
• - obszary negocjacji ze strona rządową;
• - partycypacja procesu tworzenia i realizacji strategii;
• - realizacja strategii z punktu widzenia zadań pomocy
i integracji społecznej- aktywna integracja społeczna,
niwelowanie procesu wykluczenia społecznego.

Polityka społeczna
Szeroko zdefiniowana polityka społeczna stanowi
kluczowy element wszelkich działań państwa i jego
instytucji, mających na celu kształtowanie warunków
życia społeczeństwa oraz służących realizacji zasady
sprawiedliwości społecznej. Dążąc do osiągnięcia jak
największej skuteczności działań publicznych w tej
sferze należy traktować politykę społeczną na zasadach
równości, komplementarności i synergii z polityką
gospodarczą.

Jednocześnie polityka społeczna tradycyjnie jest
kształtowana w odpowiedzi na aktualne oraz
prognozowane kwestie społeczne. Tym samym
polityka społeczna nabiera coraz większego znaczenia
w obliczu wyzwań społeczno – gospodarczych,
określanych przede wszystkim przez pryzmat zmian
demograficznych oraz kryzysu ekonomicznego.

Polityka społeczna

Polska polityka społeczna, realizując cele
związane z budowaniem dobrostanu
społeczeństwa polskiego, wpisuje się
jednocześnie w proces wdrażania europejskiej
polityki społecznej.

Polityka społeczna

Polska polityka społeczna, realizując cele
związane z budowaniem dobrostanu
społeczeństwa polskiego, wpisuje się
jednocześnie w proces wdrażania europejskiej
polityki społecznej.

Polityka Społeczna

Główne kierunki strategiczne polityk Unii
Europejskiej, w tym szeroko rozumianej polityki
społecznej, zostały określone w Strategii „Europa
2020”,która jest nowym, długookresowym
programem rozwoju społeczno-gospodarczego
UE, zastępując obowiązującą od 2000 r.,
zmodyfikowaną pięć lat później, Strategię
Lizbońską

Polityka Społeczna
Strategia „Europa 2020” znaczną wagę przykłada do
wyzwań związanych z poprawą warunków życia i pracy
obywateli UE, a zwłaszcza podniesienia poziomu i
jakości zatrudnienia oraz ograniczenia ubóstwa i
wykluczenia społecznego. Jednocześnie nie rezygnuje z
przyjętego w Lizbonie generalnego celu modernizacji w
kierunku innowacyjnej gospodarki opartej na wiedzy.

Polityka Społeczna
Strategia „Europa 2020” znaczną wagę przykłada do
wyzwań związanych z poprawą warunków życia i pracy
obywateli UE, a zwłaszcza podniesienia poziomu i
jakości zatrudnienia oraz ograniczenia ubóstwa i
wykluczenia społecznego. Jednocześnie nie rezygnuje z
przyjętego w Lizbonie generalnego celu modernizacji w
kierunku innowacyjnej gospodarki opartej na wiedzy.

Aktualna polityka społeczna
W celu osiągnięcia powyższych wyzwań zaproponowano trzy
podstawowe, wzajemnie wzmacniające się priorytety :
• wzrost inteligentny – rozwój oparty na wiedzy i innowacjach,
• wzrost zrównoważony – promowanie gospodarki efektywniej
wykorzystującej zasoby, przyjaznej środowisku, a zarazem
konkurencyjnej,
• wzrost sprzyjający włączeniu społecznemu (wzrost
integrujący społecznie) – wzmacnianie gospodarki
charakteryzującej się wysokim zatrudnieniem oraz spójnością
ekonomiczną, społeczną i terytorialną.

Otwarta metoda koordynacji
Strategia Europa 2020 wyznacza konkretne cele ilościowe,
umożliwiające monitorowanie postępów w realizacji ww.
priorytetów. Dwa z tych celów dotyczą bezpośrednio polityki
zatrudnienia i polityki społecznej, tj.:
• osiągnięcie wskaźnika zatrudnienia kobiet i mężczyzn w wieku
20-64 lat na poziomie 75%;
• wspieranie integracji społecznej, szczególnie poprzez redukcję
ubóstwa, zmierzając do wydźwignięcia z ubóstwa lub
wykluczenia społecznego 20 milionów obywateli UE.

Cele nadrzędne OMK dla zabezpieczenia społecznego i
integracji społecznej powinny promować:

spójność społeczna, równość mężczyzn i kobiet
oraz równość szans wszystkich obywateli;
koordynację podejmowanych działań z celami
Strategii Lizbońskiej oraz celami Strategii
Zrównoważonego Rozwoju UE;
Dobre rządzenie, przejrzystość i zaangażowanie
wszelkich podmiotów w projektowanie, wdrażanie i
monitorowanie polityki
1)„...Gdy mówimy o aktywnej integracji, to należy przez to rozumieć nasze aktywne podejście
proponujące szereg rozmaitych i nieszablonowych działań (czy tylko pomocy społecznej? JG)
obejmujących całokształt potencjału człowieka, a nie wyłącznie kwestię zatrudnienia. Z drugiej zaś
strony, aktywna integracja zakłada pełną aktywność człowieka w tym procesie...) – Cezary
Miżejewski „Aktywna integracja - nowa formuła pomocy społecznej”
http://zalaczniki.ops.pl/dz1/aktywna_integracja2009.doc.

Modernizacja społeczeństwa (rozumianego jako ogół ludzi
pozostających we wzajemnych stosunkach
wynikających z warunków życia, podziału pracy i
udziału w życiu kulturalnym; też: ogół obywateli
danego okręgu, miasta itp.) definiowana przez
polityków obejmuje m.in. projektowanie i realizację
polityk społecznych. Możemy się jej biernie przyglądać i
być traktowanymi jak zasoby, przedmioty, jak petenci.
Ale możemy stać się również podmiotami tych zmian
organizując się w ramach społeczeństwa obywatelskiego i
uczestnicząc w procesach politycznych. Możemy, choć nie
znaczy, że musimy być podmiotami świadomymi,
gotowymi wziąć sprawy w swoje ręce, ze swoją wizją,
pasją i przekonaniem.

Czym jest polityka?
Politykę planuje się i realizuje w danym kręgu
kulturowym, określonym językiem, w oparciu
o przyjęty na gruncie dominującej filozofii
sposób widzenia rzeczywistości w danej
dziedzinie, z wykorzystaniem zasobów
przeznaczonych na jej realizację, w którym
dają się określić modele funkcjonowania
jednostki w społeczeństwie, modele
funkcjonowania społeczeństwa, a także modele
instytucji publicznych determinujące priorytety
polityki społecznej…będące punktem wyjścia
dla projektowania i realizacji polityki.

Współczesne problemy i wyzwania socjalne wymuszają
reorganizację polityki społecznej / pomocy społecznej
•

Demografia

•

Przed nami pytania o :

•

Migracje i wielokulturowość

1. Skuteczność i efektywność tradycyjnego
państwa opiekuńczego

•

Bezrobocie i niskie zatrudnienie

2. O model instytucjonalny usług społecznych

•

Ubóstwo i wykluczenie społeczne

3. O najlepsze rozwiązania w polityce aktywizacji i
integracji społecznej

•

Pomoc i integracja społeczna
4. Poszukiwanie nowych paradygmatów i modeli

•

Edukacja

•

Równość szans (w tym gender)

•

Zdrowie i Niepełnosprawność

•

Starość i Opieka Długoterminowa

•

15
Stare i nowe patologie

5. Strategię Rozwoju Społecznego w Polsce,
Europie i na świecie
6. Możliwości wielopoziomowej współpracy i
partnerstwa międzysektorowego

Nowe paradygmaty polityki społecznej
 w kierunku większej współpracy
• Partycypacyjny a nie
resortowy model kreowania
polityki społecznej
• Wielopoziomowe
zarządzanie polityką
społeczną

• Państwo angażujące a nie
państwo dyscyplinujące

• Aktywna a nie pasywna polityka
społeczna

• Wielosektorowa i partnerska a
nie państwowa polityka
społeczna
• Samorządowa i obywatelska a
nie centralna polityka społeczna

• Zintegrowane usługi społeczne
• Państwo sieci a nie hierarchii
zamiast separatystycznych usług
lub świadczeń socjalnych
Neosolidarność 
Subsydiarność 
• Od opieki społecznej poprzez
Partnerstwo 
pomoc do integracji społecznej

Polityka Społeczna
Nadrzędny cel społeczny Strategii Europa 2020 (czyli
ograniczenia ubóstwa i wykluczenia społecznego) zainicjowana
„Europejska Platforma Przeciw Ubóstwu i Wykluczeniu
Społecznemu” – stanowiąca swoisty kompleksowy
program europejski, dążący do zapewnienia spójności
ekonomicznej, społecznej i terytorialnej, poprzez
podnoszenie świadomości oraz przestrzegania praw
podstawowych osób ubogich i społecznie
wykluczonych, umożliwiając im życie w godności i
aktywny udział w życiu społecznym

Proces przekazywania funkcji i zadań socjalnych
przez państwo
• Nisko satysfakcjonujący proces przejmowania przez podmioty
odpowiedzialności za kreowanie i realizację polityki społecznej

PAŃSTWO

SAMORZĄD TERYTORIALNY

ORGANIZACJE POZARZĄDOWE

SEKTOR PRYWATNY I GOSPODARKA SPOŁECZNA

RODZINA I GRUPY NIEFORMALNE

Wielosektorowość jako fundament do współpracy
w polityce społecznej (Grewiński 2009)
SEKTOR
PUBLICZNY

Unia
Europejska

Media

Państwo

Partie polityczne
Związki zawodowe, Zrzeszenia
Ruchy społeczne
Lobbyści i grupy interesu,
Eksperci, Grupy wsparcia
Konsorcja,
Partnerstwa wielosektorowe

Organizacje
pozarządowe

Rodziny
i grupy
dysfunkcyjne

Instytucje
biznesowe

SEKTOR
RYNKOWY

Samorząd
terytorialny

Gospodarka
społeczna

SEKTOR
OBYWATELSKI

Public Governance odpowiedzią na deficyt
współpracy?
•

Horyzontalne dzielenie się władzą ze społeczeństwem obywatelskim, społecznością
lokalną

•

Deliberatywne stosunki władza społeczeństwo

•

Partycypacyjny model organizacji wspólnoty lokalnej

•

Rozwój partnerstw wielosektorowych i networks

•

Wielopoziomowe zarządzanie i współdecydowanie obywateli na temat rozwoju
społeczności lokalnej (angażowanie obywateli w przygotowanie Strategii, programów,
projektów ich aktywny udział)

•

Decentralizacja pozioma, sieci i włączanie wszystkich zainteresowanych  Network
Governance

Rodzaje współpracy podmiotów PS
• Wewnątrzbranżowe  OPS, PCPR, ROPS itd..

• Wewnątrzsektorowe  w ramach sektora
publicznego ( z władzą, JST itd., z PSZ, OHP itd.)
• Zewnątrzsektorowe  z NGO’s, biznesem
Kościołem, uczelniami, innymi interesariuszami
• Lokalne, regionalne, krajowe, ponadnarodowe

Przykłady współpracy i partnerstwa międzysektorowe go
podmiotów pomocy i integracji społecznej

1.

Wspólne generowanie strategii społecznych i rozwiązywania
problemów społecznych

2.

Realizacja wspólnych programów i projektów  aktywna integracja
społeczna (POKL, FIO)

3.

Delegowanie zadań i usług przez JST do NGOs i innych sektorów

4.

Finansowanie i dotowanie zadań NGO’s (środki JST, rządowe)

5.

Włączanie aktywnych obywateli poprzez wolontariat

6.

Większa partycypacja samych beneficjentów (także empowerment)

7.

Wykorzystanie dobrych praktyk

8.

Wspólne generowanie innowacyjności społecznej i wartości dodanej

Strategie rozwiązywania problemów społecznych
.

Nadal wiele do zrobienia jeśli chodzi o partycypacyjny model kreowania
tych strategii
.

Wiele strategii pozostaje ciągle na papierze

Niska jakość wielu strategii
Brak świadomości decydentów i wyobraźni strategicznej z obszaru PS

Biska skuteczność i efektywność

Od współpracy przez partnerstwo
do integracji usług społecznych?
• Integracja usług polega na osiąganiu większej koordynacji różnorodnych
służb i świadczeń społecznych w celu poprawy skuteczności i dostępności
świadczeń.
• polega na współpracy, partnerstwie i współdziałaniu różnorodnych
podmiotów polityki społecznej.

• dzięki integracji usług uzyskuje się z jednej strony oszczędności w
wydatkach, z drugiej różnorodne grupy beneficjentów mają ułatwiony
dostęp do pełnej, kompleksowej pomocy społecznej.
• celem integracji usług społecznych jest to, aby klient w jednym miejscu
(na wzór „jednego okienka” przy zakładaniu nowej firmy) otrzymywał
kompleksowe wsparcie, odpowiadające jego różnorodnym potrzebom

Budowanie strategii
• Strategia to teoria i praktyka pokonywania przeciwnika bez
względu na to, czy jest nim bezrobocie, nędza czy faszyzm,
czy jedynie głupota i szkodliwe nawyki. Nie każdy jednak
plan ogólny, który określa jakiś cel, jest strategią.

• Strategia powinna być tak przygotowana, by nie tylko
określała cel, jakim jest rozwiązanie określonych problemów
społecznych (czyli np. poprawa sytuacji ludzi starych,
niepełnosprawnych lub zmiana na lepsze w zakresie
wybranych obszarów życia społecznego np. mieszkalnictwa).
Powinna też określać, w jaki sposób, jakimi drogami tę zmianę
można osiągnąć.

Strategia:

•
•
•
•

Strategia oparta jest na:
wyborze celu działania
wyborze kierunków i celów operacyjnych
koncentracji środków

Podstawowe dokumenty strategiczne
• Długookresowa Strategia Rozwoju Kraju „Polska 2030”;
• Średniookresowa Strategia Rozwoju Kraju „Polska
2020”;
• Strategia Rozwoju Regionalnego - Regionalne Strategie
Rozwoju Regionalnego (faza procedowania);
• Regionalna Strategia Polityki Społecznej;
• Powiatowa Strategia Rozwiązywania Problemów
Społecznych…
• Gminna Strategia Rozwiązywania Problemów
Społecznych…

Przełożenie na poziom krajowy celów
ogólnoeuropejskich
Nowe podejście strategiczne w realizacji polityki społecznej
wpisuje się w

Długookresową Strategię Rozwoju Kraju do 2030
roku.
- poczucie społecznej i indywidualnej odpowiedzialności za
zwalczanie ubóstwa i wykluczenia społecznego;
- umożliwienie działań odpowiadających na potrzeby grup
szczególnego ryzyka;
- modyfikacja systemów ochrony socjalnej, zapewniająca odpowiedni
poziom dochodów

Wyzwania stojące przed strategią regionalną
polityki społecznej

• Spięcie problemów będących wyzwaniem
strategii gminnych i regionalnych;
• Uwzględnienie interesów poszczególnych
instytucji i społeczności
• Uspołecznienie procesu tworzenia,
monitorowanie realizacji i modyfikacji
strategii regionalnej.

Podstawowe zasady strategii

• ekonomia sił i środków potrzebnych do
prowadzenia „walki” (ocena ilości i jakości
zasobów ludzkich, materialnych i finansowych
oraz ich rezerw na wypadek przedłużania się
działań lub konieczności ich intensyfikacji)
• zespolenie wysiłków (odnosi się to do organizacji i
sposobu przygotowań sił, tzn. ludzi, środków,
pieniędzy)
• zachowanie swobody działań w sytuacjach
krytycznych
• inicjatywa w sytuacjach nieprzewidzianych.

Metodologia budowania strategii

• Ze strategią ściśle łączy się taktyka. Rozumiana
jako metoda postępowania, umiejętność
„dozowania” sił i środków w sposób
odpowiedni do osiągnięcia zamierzonych w
strategii celów.

Zasady rządzące polityka społeczną
•
•
•
•
•
•
•
•

zasada pomocniczości,
zasada efektów odłożonych w czasie,
zasada szerokiego zasięgu skutków,
zasada akceptacji społecznej,
zasada kontroli społecznej,
zasada aktywności, zaangażowania społecznego,
zasada kompleksowości i sprzężenia zwrotnego,
zasada pozornego altruizmu (pomoc tzw.
osobom wykluczonym w interesie osób
niewykluczonych).

Schemat strategii

Na strategię składa się:
• diagnoza,
• cel strategiczny (ogólny),
• cele szczegółowe (operacyjne),
• metody realizacji celu,

Logiczne ramy strategii
wczoraj – dziś – jutro
diagnoza statystyki – problem, potrzeby, zasoby - harmonogram –cele - wizja

Drabina partycypacji społecznej
• Kreowanie świadomości
społecznej;

• Angażowanie
mieszkańców;

Uświadamianie podejmowanych
działań

Angażowanie mieszkańców w proces
aby uwzględnić ich punkt widzenia i
obawy

• Edukowanie społeczności
lokalnej;
Przekazywanie informacji dla lepszego
zrozumienia podejmowanych działań

• Zbieranie opinii;
Uzyskanie opinii społecznych na temat
problemów/ decyzji /alternatywnych
rzwiązań

• Partnerstwo.
Przekazanie podejmowania decyzji
grupom lub partnerom społecznym

Partycypacja społeczna
• Na pierwszym, najniższym, pułapie stosowane jest kształtowanie
świadomości społecznej poprzez pełną, regularną i obligatoryjną
informację o zamierzeniach władz - społeczność często posiada
jedynie wiedzę dotyczącą ogólnie formułowanych realizowanych
celów, podczas gdy należy prowadzić edukację zbiorowości, mogącą
prowadzić do internalizacji procesu (jego potencjalni uczestnicy,
nabywając wiedzę, przekonują się, poznają sposób i efektywność
prezentowanej metody).
• Na wyższym poziomie partycypacji społeczność może wyrażać
wątpliwości i korygować propozycje, tworząc opinie uwzględniane
przez realizatorów.
• Najwyższy poziom partycypacji i pełne partnerstwo następuje
jednak dopiero wtedy, gdy społeczność ma realny wpływ na proces
decyzyjny.

Niektóre tezy dokumentu „Polska 2030”
Raport Polska 2030 jest efektem prac Zespołu Doradców Strategicznych Prezesa
Rady Ministrów. Redaktorem naukowym opracowania jest minister Michał Boni.

Polska należy do tych państw członkowskich Unii Europejskiej, w
których istnieje największe zagrożenie ubóstwem. Zagrożenie
ubóstwem rośnie wraz z liczbą dzieci w gospodarstwach domowych.
Analiza sytuacji gospodarstw domowych pokazuje, że ubóstwo dzieci
jest nierozerwalnie związane z ubóstwem rodziców. Po okresie
wzrostu zagrożenia ubóstwem, w ostatnich latach
obserwowaliśmy poprawę sytuacji, choć rozprzestrzeniający
się także na Polskę światowy kryzys gospodarczy nie
pozostanie prawdopodobnie bez wpływu na ten pozytywny
kierunek przemian.
(warto zauważyć, iż treść dokumentu nie odnosi się do
możliwych stanów w przyszłości, np. nie przygotowuje Polski
do ewent. katastrofy finansowej, gospodarczej, bytowej...)

W perspektywie kolejnych kilkunastu lat zwiększy się zagrożenie
ubóstwem gospodarstw domowych z osobami starszymi.
Grupą szczególnie narażoną na ubóstwo są rodziny wielodzietne oraz
rodziny zamieszkujące na wsi.
Zagrożenie ubóstwem w Polsce ma charakter wyspowy.
Świadczenia rodzinne oraz związane z wykluczeniem
społecznym (w tym dodatki mieszkaniowe) są najlepiej
dystrybuowane pod względem wsparcia dla osób zagrożonych
ubóstwem.
Transfery społeczne udzielane w ramach wsparcia rodzin
zagrożonych ubóstwem (szczególnie mających dzieci) są na
bardzo niskim poziomie.

Jeśli do 2030 r. Polska ma stworzyć państwo nowoczesne nie tylko
w wymiarze ekonomicznym, lecz także społecznym, konieczna jest
daleko idąca rewizja obowiązującego obecnie modelu polityki
społecznej. Konieczne jest „przestawienie zwrotnicy”, tak aby z
jednej strony umożliwiać grupom społecznym, obecnie narażonym
na wykluczenie, integrację społeczną, z drugiej zaś przygotować
się na nowe oblicza wykluczenia, jakie będą pojawiać się w
kolejnych latach. Będzie się to jednak wiązało z odejściem od
obecnego modelu opartego na powszechności świadczeń na niskim
poziomie, jako alternatywy dla zatrudnienia, w kierunku modelu, w
którym kluczową rolę odgrywa świadczenie pracy, a być może także
ze zmianą z panoptycznego na empowermentowy model pomocy
społecznej wyrastający z poszanowania i ochrony godności człowieka
wymagającego wsparcia.

W ramach tak pojmowanej spójności społecznej wydobywanie
potencjałów osób z deficytami i dysfunkcjami polega przede
wszystkim na tworzeniu odpowiednich do tego warunków, np. na
usuwaniu barier w dostępie do rynku pracy, inwestycjach w edukację,
obejmowaniu większej liczby ludzi aktywnymi instrumentami
polityki społecznej, tworzeniu instytucjonalnych i dochodowych
systemów wsparcia. Kluczowe jest tu zapewnianie osobom
wykluczonym realnego dostępu do usług społecznych, aby z tego
tytułu nie traciły szans rozwoju. Sukces takiego podejścia nie jest
możliwy bez znalezienia konsensu między różnymi rodzajami
transferów społecznych. Pierwszeństwo mają formy wsparcia, które
zwiększają aktywność otrzymujących je beneficjentów, rozwiązują
rzeczywiste problemy i elastycznie reagują na zmianę sytuacji.
Oznacza to zmianę priorytetów, co spotka się z oporem beneficjentów
obecnie funkcjonującego systemu.

Pomoc Społeczna
Szczególne znaczenie mają inicjatywy z zakresu aktywnej
integracji, ułatwiania dostępu do niedrogich, trwałych
oraz wysokiej jakości usług społecznych, wspierania
instytucji otoczenia ekonomii społecznej oraz samych
instytucji ekonomii społecznej, służące aktywizacji
lokalnych społeczności, w tym w szczególności
społeczności marginalizowanych.
Dylemat - jak realizować te inicjatywy w obecnej sytuacji
gospodarczej Europy i podejmowanych programach
oszczędności budżetowych. Sytuacja ta generuje pytanie
o taki sposób wdrażania programów oszczędnościowych,
aby były zrównoważone, sprawiedliwie rozłożone oraz
aby chroniły grupy najsłabsze.
Jednym ze sposobów działania to rozwijanie
innowacyjnego podejścia do polityki społecznej.

Rola pomocy społecznej
Dlatego …
Niezbędne jest dążenie do uproszczenia zasad
korzystania z usług pomocy społecznej oraz
standaryzacja i poprawa ich jakości. Działania te
muszą zostać połączone ze wspieraniem aktywności
osób korzystających z pomocy społecznej oraz
zachętami do większego uczestnictwa w procesie
powrotu na rynek pracy.

Wyzwania pomocy społecznej
Pomoc społeczna w czasach kryzysów i zmian tradycyjnie
musi zmierzyć się z rolą systemu buforowego, przed którym
stawia się wyzwania zniwelowania negatywnych skutków
społeczno – ekonomicznych zaistniałej sytuacji
gospodarczej. Rola ta wymaga zarówno obsługi większej
liczby świadczeniobiorców, jak i poszerzenia katalogu
oferowanych świadczeń, usług i programów pomocy.
Sytuacja taka implikuje konieczność zwiększonych inwestycji
w sektor usług socjalnych, w tym kompleksowe wsparcie dla
kształcenia nowoczesnych kadr pomocy społecznej.

Wyzwania pomocy społecznej
Wyzwania demograficzne stanowią drugi filar czynników
implikujących nowoczesne podejście. Starzenie się
społeczeństwa będzie generować, w perspektywie roku 2020,
wyzwania związane z dynamicznie rosnącą liczbą osób w
podeszłym wieku. Sytuacja ta powinna być traktowana nie jako
zagrożenie dla wielu sfer życia gospodarczego i społecznego, ale
jako konieczność rozwoju niosąca ze sobą potencjał rozwojowy
np. rozwój nowych sektorów usług czy aktywność osób starszych.
Oznacza to konieczność z jednej strony zbudowania systemu
wspierającego osoby starsze w decyzji o pozostaniu aktywnym
społecznie i zawodowo, a z drugiej rozwoju różnego rodzaju
usług przeznaczonych dla osób starszych z ograniczoną
samodzielnością i niesamodzielnych min. usług opieki
długoterminowej;

…

W celu poprawy jakości i poziomu życia osób
starszych dla godnego starzenia się należy
podejmować działania umożliwiające
zagospodarowanie potencjału społecznozawodowego osób starszych, dla pełnienia przez
nich ról społecznych w życiu publicznym.
(rozwój zróżnicowanych form aktywności społecznej,
upowszechnianie wolontariatu, partycypacji w procesach
decyzyjnych, zwiększenie dostępności do usług społecznych).

Kontynuacja działań
– Wspieranie osób w ich integracji społecznej i
aktywności;
– Dostarczanie narzędzi dla integracji;
– Indywidualne podejście / Oferta dostosowana do
specyficznych potrzeb; upowszechnianie kontraktów
socjalnych; przerywanie „dziedziczenia” biedy i
bierności;
– Zwiększanie kooperacji pomoc społecznej z rynkiem
pracy.

Pomoc społeczna

• Zmiany wewnątrz pomocy społecznej
• nowe podejście do klienta pomocy społecznej,
• Prace nad nowym modelem pomocy społecznej

• Zmiany w otoczeniu pomocy społecznej
• Prace nad modyfikowaniem podejścia do osób
pozostających bez pracy (zmiany po stronie
instrumentów rynku pracy
• Wyodrębnienie polityki senioralnej

Ostatnie zmiany... Wzmocnienie przepisów dotyczących współdziałania

• Brak współdziałania z pracownikiem socjalnym w
rozwiązywaniu trudnej sytuacji życiowej, odmowa
zawarcia kontraktu socjalnego, niedotrzymanie jego
postanowień, nieuzasadniona odmowa podjęcia
zatrudnienia przez osobę bezrobotną, odmowa
podjęcia leczenia odwykowego może stanowić
podstawę do nieudzielenia pomocy;

...
• Ocena zasobów pomocy społecznej w oparciu o
analizę lokalnej sytuacji społecznej i
demograficznej dokonywana przez samorządy;
• Sporządzanie przez oceny województwa,
uwzględniającej kwestie i problemy społeczne
wynikające z przyjętej strategii

Budowanie pomostów
• Pobieranie zasiłku okresowego niezależnie od
posiadanego dochodu w sytuacji gdy osoba
podejmuje zatrudnienie,
(wprowadzenie okresu przejściowego dla osób, które
podejmują próbę zmiany swojej sytuacji życiowej) –
przez 2 miesiące nie częściej niż raz na dwa lata.

• Przyznawanie zasiłku celowego na realizację
postanowień kontraktu socjalnego.
• Tworzenie zespołów pracy socjalnej i integracji
społecznej.

Nowe kryteria uprawniające do świadczeń

• Od 1 października w pomocy społecznej
obowiązują nowe kryteria dochodowe
- 542 złote dla osoby samotnie
gospodarującej;
- 456 złotych na osobę w rodzinie.
Spowoduje to wejście do pomocy społecznej nowych klientów,
nie posiadających do tej pory uprawnień do świadczeń.

Nowe wyzwania

• Wzmacnianie kooperacji pomiędzy
powiatowymi urzędami pracy a ośrodkami
pomocy społecznej;
• Podniesienie skuteczności instrumentów i
narzędzi służących aktywnej integracji i
powrotowi na rynek pracy


Slide 37

Metodologia wspierania rozwoju społecznego
w kontekście wdrażania wojewódzkiej
strategii polityki społecznej – uwzględniająca
partycypacyjne uczestnictwo w procesie
Zuzanna Grabusińska
Białystok grudzień 2012 r.

Plan wystąpienia

• - strategie –priorytetowe zadania wynikające z
uzewnętrzniających się kwestii społecznych –
wielosektorowość polityki społecznej
• - strategia rozwoju regionalnego ;
• - obszary negocjacji ze strona rządową;
• - partycypacja procesu tworzenia i realizacji strategii;
• - realizacja strategii z punktu widzenia zadań pomocy
i integracji społecznej- aktywna integracja społeczna,
niwelowanie procesu wykluczenia społecznego.

Polityka społeczna
Szeroko zdefiniowana polityka społeczna stanowi
kluczowy element wszelkich działań państwa i jego
instytucji, mających na celu kształtowanie warunków
życia społeczeństwa oraz służących realizacji zasady
sprawiedliwości społecznej. Dążąc do osiągnięcia jak
największej skuteczności działań publicznych w tej
sferze należy traktować politykę społeczną na zasadach
równości, komplementarności i synergii z polityką
gospodarczą.

Jednocześnie polityka społeczna tradycyjnie jest
kształtowana w odpowiedzi na aktualne oraz
prognozowane kwestie społeczne. Tym samym
polityka społeczna nabiera coraz większego znaczenia
w obliczu wyzwań społeczno – gospodarczych,
określanych przede wszystkim przez pryzmat zmian
demograficznych oraz kryzysu ekonomicznego.

Polityka społeczna

Polska polityka społeczna, realizując cele
związane z budowaniem dobrostanu
społeczeństwa polskiego, wpisuje się
jednocześnie w proces wdrażania europejskiej
polityki społecznej.

Polityka społeczna

Polska polityka społeczna, realizując cele
związane z budowaniem dobrostanu
społeczeństwa polskiego, wpisuje się
jednocześnie w proces wdrażania europejskiej
polityki społecznej.

Polityka Społeczna

Główne kierunki strategiczne polityk Unii
Europejskiej, w tym szeroko rozumianej polityki
społecznej, zostały określone w Strategii „Europa
2020”,która jest nowym, długookresowym
programem rozwoju społeczno-gospodarczego
UE, zastępując obowiązującą od 2000 r.,
zmodyfikowaną pięć lat później, Strategię
Lizbońską

Polityka Społeczna
Strategia „Europa 2020” znaczną wagę przykłada do
wyzwań związanych z poprawą warunków życia i pracy
obywateli UE, a zwłaszcza podniesienia poziomu i
jakości zatrudnienia oraz ograniczenia ubóstwa i
wykluczenia społecznego. Jednocześnie nie rezygnuje z
przyjętego w Lizbonie generalnego celu modernizacji w
kierunku innowacyjnej gospodarki opartej na wiedzy.

Polityka Społeczna
Strategia „Europa 2020” znaczną wagę przykłada do
wyzwań związanych z poprawą warunków życia i pracy
obywateli UE, a zwłaszcza podniesienia poziomu i
jakości zatrudnienia oraz ograniczenia ubóstwa i
wykluczenia społecznego. Jednocześnie nie rezygnuje z
przyjętego w Lizbonie generalnego celu modernizacji w
kierunku innowacyjnej gospodarki opartej na wiedzy.

Aktualna polityka społeczna
W celu osiągnięcia powyższych wyzwań zaproponowano trzy
podstawowe, wzajemnie wzmacniające się priorytety :
• wzrost inteligentny – rozwój oparty na wiedzy i innowacjach,
• wzrost zrównoważony – promowanie gospodarki efektywniej
wykorzystującej zasoby, przyjaznej środowisku, a zarazem
konkurencyjnej,
• wzrost sprzyjający włączeniu społecznemu (wzrost
integrujący społecznie) – wzmacnianie gospodarki
charakteryzującej się wysokim zatrudnieniem oraz spójnością
ekonomiczną, społeczną i terytorialną.

Otwarta metoda koordynacji
Strategia Europa 2020 wyznacza konkretne cele ilościowe,
umożliwiające monitorowanie postępów w realizacji ww.
priorytetów. Dwa z tych celów dotyczą bezpośrednio polityki
zatrudnienia i polityki społecznej, tj.:
• osiągnięcie wskaźnika zatrudnienia kobiet i mężczyzn w wieku
20-64 lat na poziomie 75%;
• wspieranie integracji społecznej, szczególnie poprzez redukcję
ubóstwa, zmierzając do wydźwignięcia z ubóstwa lub
wykluczenia społecznego 20 milionów obywateli UE.

Cele nadrzędne OMK dla zabezpieczenia społecznego i
integracji społecznej powinny promować:

spójność społeczna, równość mężczyzn i kobiet
oraz równość szans wszystkich obywateli;
koordynację podejmowanych działań z celami
Strategii Lizbońskiej oraz celami Strategii
Zrównoważonego Rozwoju UE;
Dobre rządzenie, przejrzystość i zaangażowanie
wszelkich podmiotów w projektowanie, wdrażanie i
monitorowanie polityki
1)„...Gdy mówimy o aktywnej integracji, to należy przez to rozumieć nasze aktywne podejście
proponujące szereg rozmaitych i nieszablonowych działań (czy tylko pomocy społecznej? JG)
obejmujących całokształt potencjału człowieka, a nie wyłącznie kwestię zatrudnienia. Z drugiej zaś
strony, aktywna integracja zakłada pełną aktywność człowieka w tym procesie...) – Cezary
Miżejewski „Aktywna integracja - nowa formuła pomocy społecznej”
http://zalaczniki.ops.pl/dz1/aktywna_integracja2009.doc.

Modernizacja społeczeństwa (rozumianego jako ogół ludzi
pozostających we wzajemnych stosunkach
wynikających z warunków życia, podziału pracy i
udziału w życiu kulturalnym; też: ogół obywateli
danego okręgu, miasta itp.) definiowana przez
polityków obejmuje m.in. projektowanie i realizację
polityk społecznych. Możemy się jej biernie przyglądać i
być traktowanymi jak zasoby, przedmioty, jak petenci.
Ale możemy stać się również podmiotami tych zmian
organizując się w ramach społeczeństwa obywatelskiego i
uczestnicząc w procesach politycznych. Możemy, choć nie
znaczy, że musimy być podmiotami świadomymi,
gotowymi wziąć sprawy w swoje ręce, ze swoją wizją,
pasją i przekonaniem.

Czym jest polityka?
Politykę planuje się i realizuje w danym kręgu
kulturowym, określonym językiem, w oparciu
o przyjęty na gruncie dominującej filozofii
sposób widzenia rzeczywistości w danej
dziedzinie, z wykorzystaniem zasobów
przeznaczonych na jej realizację, w którym
dają się określić modele funkcjonowania
jednostki w społeczeństwie, modele
funkcjonowania społeczeństwa, a także modele
instytucji publicznych determinujące priorytety
polityki społecznej…będące punktem wyjścia
dla projektowania i realizacji polityki.

Współczesne problemy i wyzwania socjalne wymuszają
reorganizację polityki społecznej / pomocy społecznej
•

Demografia

•

Przed nami pytania o :

•

Migracje i wielokulturowość

1. Skuteczność i efektywność tradycyjnego
państwa opiekuńczego

•

Bezrobocie i niskie zatrudnienie

2. O model instytucjonalny usług społecznych

•

Ubóstwo i wykluczenie społeczne

3. O najlepsze rozwiązania w polityce aktywizacji i
integracji społecznej

•

Pomoc i integracja społeczna
4. Poszukiwanie nowych paradygmatów i modeli

•

Edukacja

•

Równość szans (w tym gender)

•

Zdrowie i Niepełnosprawność

•

Starość i Opieka Długoterminowa

•

15
Stare i nowe patologie

5. Strategię Rozwoju Społecznego w Polsce,
Europie i na świecie
6. Możliwości wielopoziomowej współpracy i
partnerstwa międzysektorowego

Nowe paradygmaty polityki społecznej
 w kierunku większej współpracy
• Partycypacyjny a nie
resortowy model kreowania
polityki społecznej
• Wielopoziomowe
zarządzanie polityką
społeczną

• Państwo angażujące a nie
państwo dyscyplinujące

• Aktywna a nie pasywna polityka
społeczna

• Wielosektorowa i partnerska a
nie państwowa polityka
społeczna
• Samorządowa i obywatelska a
nie centralna polityka społeczna

• Zintegrowane usługi społeczne
• Państwo sieci a nie hierarchii
zamiast separatystycznych usług
lub świadczeń socjalnych
Neosolidarność 
Subsydiarność 
• Od opieki społecznej poprzez
Partnerstwo 
pomoc do integracji społecznej

Polityka Społeczna
Nadrzędny cel społeczny Strategii Europa 2020 (czyli
ograniczenia ubóstwa i wykluczenia społecznego) zainicjowana
„Europejska Platforma Przeciw Ubóstwu i Wykluczeniu
Społecznemu” – stanowiąca swoisty kompleksowy
program europejski, dążący do zapewnienia spójności
ekonomicznej, społecznej i terytorialnej, poprzez
podnoszenie świadomości oraz przestrzegania praw
podstawowych osób ubogich i społecznie
wykluczonych, umożliwiając im życie w godności i
aktywny udział w życiu społecznym

Proces przekazywania funkcji i zadań socjalnych
przez państwo
• Nisko satysfakcjonujący proces przejmowania przez podmioty
odpowiedzialności za kreowanie i realizację polityki społecznej

PAŃSTWO

SAMORZĄD TERYTORIALNY

ORGANIZACJE POZARZĄDOWE

SEKTOR PRYWATNY I GOSPODARKA SPOŁECZNA

RODZINA I GRUPY NIEFORMALNE

Wielosektorowość jako fundament do współpracy
w polityce społecznej (Grewiński 2009)
SEKTOR
PUBLICZNY

Unia
Europejska

Media

Państwo

Partie polityczne
Związki zawodowe, Zrzeszenia
Ruchy społeczne
Lobbyści i grupy interesu,
Eksperci, Grupy wsparcia
Konsorcja,
Partnerstwa wielosektorowe

Organizacje
pozarządowe

Rodziny
i grupy
dysfunkcyjne

Instytucje
biznesowe

SEKTOR
RYNKOWY

Samorząd
terytorialny

Gospodarka
społeczna

SEKTOR
OBYWATELSKI

Public Governance odpowiedzią na deficyt
współpracy?
•

Horyzontalne dzielenie się władzą ze społeczeństwem obywatelskim, społecznością
lokalną

•

Deliberatywne stosunki władza społeczeństwo

•

Partycypacyjny model organizacji wspólnoty lokalnej

•

Rozwój partnerstw wielosektorowych i networks

•

Wielopoziomowe zarządzanie i współdecydowanie obywateli na temat rozwoju
społeczności lokalnej (angażowanie obywateli w przygotowanie Strategii, programów,
projektów ich aktywny udział)

•

Decentralizacja pozioma, sieci i włączanie wszystkich zainteresowanych  Network
Governance

Rodzaje współpracy podmiotów PS
• Wewnątrzbranżowe  OPS, PCPR, ROPS itd..

• Wewnątrzsektorowe  w ramach sektora
publicznego ( z władzą, JST itd., z PSZ, OHP itd.)
• Zewnątrzsektorowe  z NGO’s, biznesem
Kościołem, uczelniami, innymi interesariuszami
• Lokalne, regionalne, krajowe, ponadnarodowe

Przykłady współpracy i partnerstwa międzysektorowe go
podmiotów pomocy i integracji społecznej

1.

Wspólne generowanie strategii społecznych i rozwiązywania
problemów społecznych

2.

Realizacja wspólnych programów i projektów  aktywna integracja
społeczna (POKL, FIO)

3.

Delegowanie zadań i usług przez JST do NGOs i innych sektorów

4.

Finansowanie i dotowanie zadań NGO’s (środki JST, rządowe)

5.

Włączanie aktywnych obywateli poprzez wolontariat

6.

Większa partycypacja samych beneficjentów (także empowerment)

7.

Wykorzystanie dobrych praktyk

8.

Wspólne generowanie innowacyjności społecznej i wartości dodanej

Strategie rozwiązywania problemów społecznych
.

Nadal wiele do zrobienia jeśli chodzi o partycypacyjny model kreowania
tych strategii
.

Wiele strategii pozostaje ciągle na papierze

Niska jakość wielu strategii
Brak świadomości decydentów i wyobraźni strategicznej z obszaru PS

Biska skuteczność i efektywność

Od współpracy przez partnerstwo
do integracji usług społecznych?
• Integracja usług polega na osiąganiu większej koordynacji różnorodnych
służb i świadczeń społecznych w celu poprawy skuteczności i dostępności
świadczeń.
• polega na współpracy, partnerstwie i współdziałaniu różnorodnych
podmiotów polityki społecznej.

• dzięki integracji usług uzyskuje się z jednej strony oszczędności w
wydatkach, z drugiej różnorodne grupy beneficjentów mają ułatwiony
dostęp do pełnej, kompleksowej pomocy społecznej.
• celem integracji usług społecznych jest to, aby klient w jednym miejscu
(na wzór „jednego okienka” przy zakładaniu nowej firmy) otrzymywał
kompleksowe wsparcie, odpowiadające jego różnorodnym potrzebom

Budowanie strategii
• Strategia to teoria i praktyka pokonywania przeciwnika bez
względu na to, czy jest nim bezrobocie, nędza czy faszyzm,
czy jedynie głupota i szkodliwe nawyki. Nie każdy jednak
plan ogólny, który określa jakiś cel, jest strategią.

• Strategia powinna być tak przygotowana, by nie tylko
określała cel, jakim jest rozwiązanie określonych problemów
społecznych (czyli np. poprawa sytuacji ludzi starych,
niepełnosprawnych lub zmiana na lepsze w zakresie
wybranych obszarów życia społecznego np. mieszkalnictwa).
Powinna też określać, w jaki sposób, jakimi drogami tę zmianę
można osiągnąć.

Strategia:

•
•
•
•

Strategia oparta jest na:
wyborze celu działania
wyborze kierunków i celów operacyjnych
koncentracji środków

Podstawowe dokumenty strategiczne
• Długookresowa Strategia Rozwoju Kraju „Polska 2030”;
• Średniookresowa Strategia Rozwoju Kraju „Polska
2020”;
• Strategia Rozwoju Regionalnego - Regionalne Strategie
Rozwoju Regionalnego (faza procedowania);
• Regionalna Strategia Polityki Społecznej;
• Powiatowa Strategia Rozwiązywania Problemów
Społecznych…
• Gminna Strategia Rozwiązywania Problemów
Społecznych…

Przełożenie na poziom krajowy celów
ogólnoeuropejskich
Nowe podejście strategiczne w realizacji polityki społecznej
wpisuje się w

Długookresową Strategię Rozwoju Kraju do 2030
roku.
- poczucie społecznej i indywidualnej odpowiedzialności za
zwalczanie ubóstwa i wykluczenia społecznego;
- umożliwienie działań odpowiadających na potrzeby grup
szczególnego ryzyka;
- modyfikacja systemów ochrony socjalnej, zapewniająca odpowiedni
poziom dochodów

Wyzwania stojące przed strategią regionalną
polityki społecznej

• Spięcie problemów będących wyzwaniem
strategii gminnych i regionalnych;
• Uwzględnienie interesów poszczególnych
instytucji i społeczności
• Uspołecznienie procesu tworzenia,
monitorowanie realizacji i modyfikacji
strategii regionalnej.

Podstawowe zasady strategii

• ekonomia sił i środków potrzebnych do
prowadzenia „walki” (ocena ilości i jakości
zasobów ludzkich, materialnych i finansowych
oraz ich rezerw na wypadek przedłużania się
działań lub konieczności ich intensyfikacji)
• zespolenie wysiłków (odnosi się to do organizacji i
sposobu przygotowań sił, tzn. ludzi, środków,
pieniędzy)
• zachowanie swobody działań w sytuacjach
krytycznych
• inicjatywa w sytuacjach nieprzewidzianych.

Metodologia budowania strategii

• Ze strategią ściśle łączy się taktyka. Rozumiana
jako metoda postępowania, umiejętność
„dozowania” sił i środków w sposób
odpowiedni do osiągnięcia zamierzonych w
strategii celów.

Zasady rządzące polityka społeczną
•
•
•
•
•
•
•
•

zasada pomocniczości,
zasada efektów odłożonych w czasie,
zasada szerokiego zasięgu skutków,
zasada akceptacji społecznej,
zasada kontroli społecznej,
zasada aktywności, zaangażowania społecznego,
zasada kompleksowości i sprzężenia zwrotnego,
zasada pozornego altruizmu (pomoc tzw.
osobom wykluczonym w interesie osób
niewykluczonych).

Schemat strategii

Na strategię składa się:
• diagnoza,
• cel strategiczny (ogólny),
• cele szczegółowe (operacyjne),
• metody realizacji celu,

Logiczne ramy strategii
wczoraj – dziś – jutro
diagnoza statystyki – problem, potrzeby, zasoby - harmonogram –cele - wizja

Drabina partycypacji społecznej
• Kreowanie świadomości
społecznej;

• Angażowanie
mieszkańców;

Uświadamianie podejmowanych
działań

Angażowanie mieszkańców w proces
aby uwzględnić ich punkt widzenia i
obawy

• Edukowanie społeczności
lokalnej;
Przekazywanie informacji dla lepszego
zrozumienia podejmowanych działań

• Zbieranie opinii;
Uzyskanie opinii społecznych na temat
problemów/ decyzji /alternatywnych
rzwiązań

• Partnerstwo.
Przekazanie podejmowania decyzji
grupom lub partnerom społecznym

Partycypacja społeczna
• Na pierwszym, najniższym, pułapie stosowane jest kształtowanie
świadomości społecznej poprzez pełną, regularną i obligatoryjną
informację o zamierzeniach władz - społeczność często posiada
jedynie wiedzę dotyczącą ogólnie formułowanych realizowanych
celów, podczas gdy należy prowadzić edukację zbiorowości, mogącą
prowadzić do internalizacji procesu (jego potencjalni uczestnicy,
nabywając wiedzę, przekonują się, poznają sposób i efektywność
prezentowanej metody).
• Na wyższym poziomie partycypacji społeczność może wyrażać
wątpliwości i korygować propozycje, tworząc opinie uwzględniane
przez realizatorów.
• Najwyższy poziom partycypacji i pełne partnerstwo następuje
jednak dopiero wtedy, gdy społeczność ma realny wpływ na proces
decyzyjny.

Niektóre tezy dokumentu „Polska 2030”
Raport Polska 2030 jest efektem prac Zespołu Doradców Strategicznych Prezesa
Rady Ministrów. Redaktorem naukowym opracowania jest minister Michał Boni.

Polska należy do tych państw członkowskich Unii Europejskiej, w
których istnieje największe zagrożenie ubóstwem. Zagrożenie
ubóstwem rośnie wraz z liczbą dzieci w gospodarstwach domowych.
Analiza sytuacji gospodarstw domowych pokazuje, że ubóstwo dzieci
jest nierozerwalnie związane z ubóstwem rodziców. Po okresie
wzrostu zagrożenia ubóstwem, w ostatnich latach
obserwowaliśmy poprawę sytuacji, choć rozprzestrzeniający
się także na Polskę światowy kryzys gospodarczy nie
pozostanie prawdopodobnie bez wpływu na ten pozytywny
kierunek przemian.
(warto zauważyć, iż treść dokumentu nie odnosi się do
możliwych stanów w przyszłości, np. nie przygotowuje Polski
do ewent. katastrofy finansowej, gospodarczej, bytowej...)

W perspektywie kolejnych kilkunastu lat zwiększy się zagrożenie
ubóstwem gospodarstw domowych z osobami starszymi.
Grupą szczególnie narażoną na ubóstwo są rodziny wielodzietne oraz
rodziny zamieszkujące na wsi.
Zagrożenie ubóstwem w Polsce ma charakter wyspowy.
Świadczenia rodzinne oraz związane z wykluczeniem
społecznym (w tym dodatki mieszkaniowe) są najlepiej
dystrybuowane pod względem wsparcia dla osób zagrożonych
ubóstwem.
Transfery społeczne udzielane w ramach wsparcia rodzin
zagrożonych ubóstwem (szczególnie mających dzieci) są na
bardzo niskim poziomie.

Jeśli do 2030 r. Polska ma stworzyć państwo nowoczesne nie tylko
w wymiarze ekonomicznym, lecz także społecznym, konieczna jest
daleko idąca rewizja obowiązującego obecnie modelu polityki
społecznej. Konieczne jest „przestawienie zwrotnicy”, tak aby z
jednej strony umożliwiać grupom społecznym, obecnie narażonym
na wykluczenie, integrację społeczną, z drugiej zaś przygotować
się na nowe oblicza wykluczenia, jakie będą pojawiać się w
kolejnych latach. Będzie się to jednak wiązało z odejściem od
obecnego modelu opartego na powszechności świadczeń na niskim
poziomie, jako alternatywy dla zatrudnienia, w kierunku modelu, w
którym kluczową rolę odgrywa świadczenie pracy, a być może także
ze zmianą z panoptycznego na empowermentowy model pomocy
społecznej wyrastający z poszanowania i ochrony godności człowieka
wymagającego wsparcia.

W ramach tak pojmowanej spójności społecznej wydobywanie
potencjałów osób z deficytami i dysfunkcjami polega przede
wszystkim na tworzeniu odpowiednich do tego warunków, np. na
usuwaniu barier w dostępie do rynku pracy, inwestycjach w edukację,
obejmowaniu większej liczby ludzi aktywnymi instrumentami
polityki społecznej, tworzeniu instytucjonalnych i dochodowych
systemów wsparcia. Kluczowe jest tu zapewnianie osobom
wykluczonym realnego dostępu do usług społecznych, aby z tego
tytułu nie traciły szans rozwoju. Sukces takiego podejścia nie jest
możliwy bez znalezienia konsensu między różnymi rodzajami
transferów społecznych. Pierwszeństwo mają formy wsparcia, które
zwiększają aktywność otrzymujących je beneficjentów, rozwiązują
rzeczywiste problemy i elastycznie reagują na zmianę sytuacji.
Oznacza to zmianę priorytetów, co spotka się z oporem beneficjentów
obecnie funkcjonującego systemu.

Pomoc Społeczna
Szczególne znaczenie mają inicjatywy z zakresu aktywnej
integracji, ułatwiania dostępu do niedrogich, trwałych
oraz wysokiej jakości usług społecznych, wspierania
instytucji otoczenia ekonomii społecznej oraz samych
instytucji ekonomii społecznej, służące aktywizacji
lokalnych społeczności, w tym w szczególności
społeczności marginalizowanych.
Dylemat - jak realizować te inicjatywy w obecnej sytuacji
gospodarczej Europy i podejmowanych programach
oszczędności budżetowych. Sytuacja ta generuje pytanie
o taki sposób wdrażania programów oszczędnościowych,
aby były zrównoważone, sprawiedliwie rozłożone oraz
aby chroniły grupy najsłabsze.
Jednym ze sposobów działania to rozwijanie
innowacyjnego podejścia do polityki społecznej.

Rola pomocy społecznej
Dlatego …
Niezbędne jest dążenie do uproszczenia zasad
korzystania z usług pomocy społecznej oraz
standaryzacja i poprawa ich jakości. Działania te
muszą zostać połączone ze wspieraniem aktywności
osób korzystających z pomocy społecznej oraz
zachętami do większego uczestnictwa w procesie
powrotu na rynek pracy.

Wyzwania pomocy społecznej
Pomoc społeczna w czasach kryzysów i zmian tradycyjnie
musi zmierzyć się z rolą systemu buforowego, przed którym
stawia się wyzwania zniwelowania negatywnych skutków
społeczno – ekonomicznych zaistniałej sytuacji
gospodarczej. Rola ta wymaga zarówno obsługi większej
liczby świadczeniobiorców, jak i poszerzenia katalogu
oferowanych świadczeń, usług i programów pomocy.
Sytuacja taka implikuje konieczność zwiększonych inwestycji
w sektor usług socjalnych, w tym kompleksowe wsparcie dla
kształcenia nowoczesnych kadr pomocy społecznej.

Wyzwania pomocy społecznej
Wyzwania demograficzne stanowią drugi filar czynników
implikujących nowoczesne podejście. Starzenie się
społeczeństwa będzie generować, w perspektywie roku 2020,
wyzwania związane z dynamicznie rosnącą liczbą osób w
podeszłym wieku. Sytuacja ta powinna być traktowana nie jako
zagrożenie dla wielu sfer życia gospodarczego i społecznego, ale
jako konieczność rozwoju niosąca ze sobą potencjał rozwojowy
np. rozwój nowych sektorów usług czy aktywność osób starszych.
Oznacza to konieczność z jednej strony zbudowania systemu
wspierającego osoby starsze w decyzji o pozostaniu aktywnym
społecznie i zawodowo, a z drugiej rozwoju różnego rodzaju
usług przeznaczonych dla osób starszych z ograniczoną
samodzielnością i niesamodzielnych min. usług opieki
długoterminowej;

…

W celu poprawy jakości i poziomu życia osób
starszych dla godnego starzenia się należy
podejmować działania umożliwiające
zagospodarowanie potencjału społecznozawodowego osób starszych, dla pełnienia przez
nich ról społecznych w życiu publicznym.
(rozwój zróżnicowanych form aktywności społecznej,
upowszechnianie wolontariatu, partycypacji w procesach
decyzyjnych, zwiększenie dostępności do usług społecznych).

Kontynuacja działań
– Wspieranie osób w ich integracji społecznej i
aktywności;
– Dostarczanie narzędzi dla integracji;
– Indywidualne podejście / Oferta dostosowana do
specyficznych potrzeb; upowszechnianie kontraktów
socjalnych; przerywanie „dziedziczenia” biedy i
bierności;
– Zwiększanie kooperacji pomoc społecznej z rynkiem
pracy.

Pomoc społeczna

• Zmiany wewnątrz pomocy społecznej
• nowe podejście do klienta pomocy społecznej,
• Prace nad nowym modelem pomocy społecznej

• Zmiany w otoczeniu pomocy społecznej
• Prace nad modyfikowaniem podejścia do osób
pozostających bez pracy (zmiany po stronie
instrumentów rynku pracy
• Wyodrębnienie polityki senioralnej

Ostatnie zmiany... Wzmocnienie przepisów dotyczących współdziałania

• Brak współdziałania z pracownikiem socjalnym w
rozwiązywaniu trudnej sytuacji życiowej, odmowa
zawarcia kontraktu socjalnego, niedotrzymanie jego
postanowień, nieuzasadniona odmowa podjęcia
zatrudnienia przez osobę bezrobotną, odmowa
podjęcia leczenia odwykowego może stanowić
podstawę do nieudzielenia pomocy;

...
• Ocena zasobów pomocy społecznej w oparciu o
analizę lokalnej sytuacji społecznej i
demograficznej dokonywana przez samorządy;
• Sporządzanie przez oceny województwa,
uwzględniającej kwestie i problemy społeczne
wynikające z przyjętej strategii

Budowanie pomostów
• Pobieranie zasiłku okresowego niezależnie od
posiadanego dochodu w sytuacji gdy osoba
podejmuje zatrudnienie,
(wprowadzenie okresu przejściowego dla osób, które
podejmują próbę zmiany swojej sytuacji życiowej) –
przez 2 miesiące nie częściej niż raz na dwa lata.

• Przyznawanie zasiłku celowego na realizację
postanowień kontraktu socjalnego.
• Tworzenie zespołów pracy socjalnej i integracji
społecznej.

Nowe kryteria uprawniające do świadczeń

• Od 1 października w pomocy społecznej
obowiązują nowe kryteria dochodowe
- 542 złote dla osoby samotnie
gospodarującej;
- 456 złotych na osobę w rodzinie.
Spowoduje to wejście do pomocy społecznej nowych klientów,
nie posiadających do tej pory uprawnień do świadczeń.

Nowe wyzwania

• Wzmacnianie kooperacji pomiędzy
powiatowymi urzędami pracy a ośrodkami
pomocy społecznej;
• Podniesienie skuteczności instrumentów i
narzędzi służących aktywnej integracji i
powrotowi na rynek pracy


Slide 38

Metodologia wspierania rozwoju społecznego
w kontekście wdrażania wojewódzkiej
strategii polityki społecznej – uwzględniająca
partycypacyjne uczestnictwo w procesie
Zuzanna Grabusińska
Białystok grudzień 2012 r.

Plan wystąpienia

• - strategie –priorytetowe zadania wynikające z
uzewnętrzniających się kwestii społecznych –
wielosektorowość polityki społecznej
• - strategia rozwoju regionalnego ;
• - obszary negocjacji ze strona rządową;
• - partycypacja procesu tworzenia i realizacji strategii;
• - realizacja strategii z punktu widzenia zadań pomocy
i integracji społecznej- aktywna integracja społeczna,
niwelowanie procesu wykluczenia społecznego.

Polityka społeczna
Szeroko zdefiniowana polityka społeczna stanowi
kluczowy element wszelkich działań państwa i jego
instytucji, mających na celu kształtowanie warunków
życia społeczeństwa oraz służących realizacji zasady
sprawiedliwości społecznej. Dążąc do osiągnięcia jak
największej skuteczności działań publicznych w tej
sferze należy traktować politykę społeczną na zasadach
równości, komplementarności i synergii z polityką
gospodarczą.

Jednocześnie polityka społeczna tradycyjnie jest
kształtowana w odpowiedzi na aktualne oraz
prognozowane kwestie społeczne. Tym samym
polityka społeczna nabiera coraz większego znaczenia
w obliczu wyzwań społeczno – gospodarczych,
określanych przede wszystkim przez pryzmat zmian
demograficznych oraz kryzysu ekonomicznego.

Polityka społeczna

Polska polityka społeczna, realizując cele
związane z budowaniem dobrostanu
społeczeństwa polskiego, wpisuje się
jednocześnie w proces wdrażania europejskiej
polityki społecznej.

Polityka społeczna

Polska polityka społeczna, realizując cele
związane z budowaniem dobrostanu
społeczeństwa polskiego, wpisuje się
jednocześnie w proces wdrażania europejskiej
polityki społecznej.

Polityka Społeczna

Główne kierunki strategiczne polityk Unii
Europejskiej, w tym szeroko rozumianej polityki
społecznej, zostały określone w Strategii „Europa
2020”,która jest nowym, długookresowym
programem rozwoju społeczno-gospodarczego
UE, zastępując obowiązującą od 2000 r.,
zmodyfikowaną pięć lat później, Strategię
Lizbońską

Polityka Społeczna
Strategia „Europa 2020” znaczną wagę przykłada do
wyzwań związanych z poprawą warunków życia i pracy
obywateli UE, a zwłaszcza podniesienia poziomu i
jakości zatrudnienia oraz ograniczenia ubóstwa i
wykluczenia społecznego. Jednocześnie nie rezygnuje z
przyjętego w Lizbonie generalnego celu modernizacji w
kierunku innowacyjnej gospodarki opartej na wiedzy.

Polityka Społeczna
Strategia „Europa 2020” znaczną wagę przykłada do
wyzwań związanych z poprawą warunków życia i pracy
obywateli UE, a zwłaszcza podniesienia poziomu i
jakości zatrudnienia oraz ograniczenia ubóstwa i
wykluczenia społecznego. Jednocześnie nie rezygnuje z
przyjętego w Lizbonie generalnego celu modernizacji w
kierunku innowacyjnej gospodarki opartej na wiedzy.

Aktualna polityka społeczna
W celu osiągnięcia powyższych wyzwań zaproponowano trzy
podstawowe, wzajemnie wzmacniające się priorytety :
• wzrost inteligentny – rozwój oparty na wiedzy i innowacjach,
• wzrost zrównoważony – promowanie gospodarki efektywniej
wykorzystującej zasoby, przyjaznej środowisku, a zarazem
konkurencyjnej,
• wzrost sprzyjający włączeniu społecznemu (wzrost
integrujący społecznie) – wzmacnianie gospodarki
charakteryzującej się wysokim zatrudnieniem oraz spójnością
ekonomiczną, społeczną i terytorialną.

Otwarta metoda koordynacji
Strategia Europa 2020 wyznacza konkretne cele ilościowe,
umożliwiające monitorowanie postępów w realizacji ww.
priorytetów. Dwa z tych celów dotyczą bezpośrednio polityki
zatrudnienia i polityki społecznej, tj.:
• osiągnięcie wskaźnika zatrudnienia kobiet i mężczyzn w wieku
20-64 lat na poziomie 75%;
• wspieranie integracji społecznej, szczególnie poprzez redukcję
ubóstwa, zmierzając do wydźwignięcia z ubóstwa lub
wykluczenia społecznego 20 milionów obywateli UE.

Cele nadrzędne OMK dla zabezpieczenia społecznego i
integracji społecznej powinny promować:

spójność społeczna, równość mężczyzn i kobiet
oraz równość szans wszystkich obywateli;
koordynację podejmowanych działań z celami
Strategii Lizbońskiej oraz celami Strategii
Zrównoważonego Rozwoju UE;
Dobre rządzenie, przejrzystość i zaangażowanie
wszelkich podmiotów w projektowanie, wdrażanie i
monitorowanie polityki
1)„...Gdy mówimy o aktywnej integracji, to należy przez to rozumieć nasze aktywne podejście
proponujące szereg rozmaitych i nieszablonowych działań (czy tylko pomocy społecznej? JG)
obejmujących całokształt potencjału człowieka, a nie wyłącznie kwestię zatrudnienia. Z drugiej zaś
strony, aktywna integracja zakłada pełną aktywność człowieka w tym procesie...) – Cezary
Miżejewski „Aktywna integracja - nowa formuła pomocy społecznej”
http://zalaczniki.ops.pl/dz1/aktywna_integracja2009.doc.

Modernizacja społeczeństwa (rozumianego jako ogół ludzi
pozostających we wzajemnych stosunkach
wynikających z warunków życia, podziału pracy i
udziału w życiu kulturalnym; też: ogół obywateli
danego okręgu, miasta itp.) definiowana przez
polityków obejmuje m.in. projektowanie i realizację
polityk społecznych. Możemy się jej biernie przyglądać i
być traktowanymi jak zasoby, przedmioty, jak petenci.
Ale możemy stać się również podmiotami tych zmian
organizując się w ramach społeczeństwa obywatelskiego i
uczestnicząc w procesach politycznych. Możemy, choć nie
znaczy, że musimy być podmiotami świadomymi,
gotowymi wziąć sprawy w swoje ręce, ze swoją wizją,
pasją i przekonaniem.

Czym jest polityka?
Politykę planuje się i realizuje w danym kręgu
kulturowym, określonym językiem, w oparciu
o przyjęty na gruncie dominującej filozofii
sposób widzenia rzeczywistości w danej
dziedzinie, z wykorzystaniem zasobów
przeznaczonych na jej realizację, w którym
dają się określić modele funkcjonowania
jednostki w społeczeństwie, modele
funkcjonowania społeczeństwa, a także modele
instytucji publicznych determinujące priorytety
polityki społecznej…będące punktem wyjścia
dla projektowania i realizacji polityki.

Współczesne problemy i wyzwania socjalne wymuszają
reorganizację polityki społecznej / pomocy społecznej
•

Demografia

•

Przed nami pytania o :

•

Migracje i wielokulturowość

1. Skuteczność i efektywność tradycyjnego
państwa opiekuńczego

•

Bezrobocie i niskie zatrudnienie

2. O model instytucjonalny usług społecznych

•

Ubóstwo i wykluczenie społeczne

3. O najlepsze rozwiązania w polityce aktywizacji i
integracji społecznej

•

Pomoc i integracja społeczna
4. Poszukiwanie nowych paradygmatów i modeli

•

Edukacja

•

Równość szans (w tym gender)

•

Zdrowie i Niepełnosprawność

•

Starość i Opieka Długoterminowa

•

15
Stare i nowe patologie

5. Strategię Rozwoju Społecznego w Polsce,
Europie i na świecie
6. Możliwości wielopoziomowej współpracy i
partnerstwa międzysektorowego

Nowe paradygmaty polityki społecznej
 w kierunku większej współpracy
• Partycypacyjny a nie
resortowy model kreowania
polityki społecznej
• Wielopoziomowe
zarządzanie polityką
społeczną

• Państwo angażujące a nie
państwo dyscyplinujące

• Aktywna a nie pasywna polityka
społeczna

• Wielosektorowa i partnerska a
nie państwowa polityka
społeczna
• Samorządowa i obywatelska a
nie centralna polityka społeczna

• Zintegrowane usługi społeczne
• Państwo sieci a nie hierarchii
zamiast separatystycznych usług
lub świadczeń socjalnych
Neosolidarność 
Subsydiarność 
• Od opieki społecznej poprzez
Partnerstwo 
pomoc do integracji społecznej

Polityka Społeczna
Nadrzędny cel społeczny Strategii Europa 2020 (czyli
ograniczenia ubóstwa i wykluczenia społecznego) zainicjowana
„Europejska Platforma Przeciw Ubóstwu i Wykluczeniu
Społecznemu” – stanowiąca swoisty kompleksowy
program europejski, dążący do zapewnienia spójności
ekonomicznej, społecznej i terytorialnej, poprzez
podnoszenie świadomości oraz przestrzegania praw
podstawowych osób ubogich i społecznie
wykluczonych, umożliwiając im życie w godności i
aktywny udział w życiu społecznym

Proces przekazywania funkcji i zadań socjalnych
przez państwo
• Nisko satysfakcjonujący proces przejmowania przez podmioty
odpowiedzialności za kreowanie i realizację polityki społecznej

PAŃSTWO

SAMORZĄD TERYTORIALNY

ORGANIZACJE POZARZĄDOWE

SEKTOR PRYWATNY I GOSPODARKA SPOŁECZNA

RODZINA I GRUPY NIEFORMALNE

Wielosektorowość jako fundament do współpracy
w polityce społecznej (Grewiński 2009)
SEKTOR
PUBLICZNY

Unia
Europejska

Media

Państwo

Partie polityczne
Związki zawodowe, Zrzeszenia
Ruchy społeczne
Lobbyści i grupy interesu,
Eksperci, Grupy wsparcia
Konsorcja,
Partnerstwa wielosektorowe

Organizacje
pozarządowe

Rodziny
i grupy
dysfunkcyjne

Instytucje
biznesowe

SEKTOR
RYNKOWY

Samorząd
terytorialny

Gospodarka
społeczna

SEKTOR
OBYWATELSKI

Public Governance odpowiedzią na deficyt
współpracy?
•

Horyzontalne dzielenie się władzą ze społeczeństwem obywatelskim, społecznością
lokalną

•

Deliberatywne stosunki władza społeczeństwo

•

Partycypacyjny model organizacji wspólnoty lokalnej

•

Rozwój partnerstw wielosektorowych i networks

•

Wielopoziomowe zarządzanie i współdecydowanie obywateli na temat rozwoju
społeczności lokalnej (angażowanie obywateli w przygotowanie Strategii, programów,
projektów ich aktywny udział)

•

Decentralizacja pozioma, sieci i włączanie wszystkich zainteresowanych  Network
Governance

Rodzaje współpracy podmiotów PS
• Wewnątrzbranżowe  OPS, PCPR, ROPS itd..

• Wewnątrzsektorowe  w ramach sektora
publicznego ( z władzą, JST itd., z PSZ, OHP itd.)
• Zewnątrzsektorowe  z NGO’s, biznesem
Kościołem, uczelniami, innymi interesariuszami
• Lokalne, regionalne, krajowe, ponadnarodowe

Przykłady współpracy i partnerstwa międzysektorowe go
podmiotów pomocy i integracji społecznej

1.

Wspólne generowanie strategii społecznych i rozwiązywania
problemów społecznych

2.

Realizacja wspólnych programów i projektów  aktywna integracja
społeczna (POKL, FIO)

3.

Delegowanie zadań i usług przez JST do NGOs i innych sektorów

4.

Finansowanie i dotowanie zadań NGO’s (środki JST, rządowe)

5.

Włączanie aktywnych obywateli poprzez wolontariat

6.

Większa partycypacja samych beneficjentów (także empowerment)

7.

Wykorzystanie dobrych praktyk

8.

Wspólne generowanie innowacyjności społecznej i wartości dodanej

Strategie rozwiązywania problemów społecznych
.

Nadal wiele do zrobienia jeśli chodzi o partycypacyjny model kreowania
tych strategii
.

Wiele strategii pozostaje ciągle na papierze

Niska jakość wielu strategii
Brak świadomości decydentów i wyobraźni strategicznej z obszaru PS

Biska skuteczność i efektywność

Od współpracy przez partnerstwo
do integracji usług społecznych?
• Integracja usług polega na osiąganiu większej koordynacji różnorodnych
służb i świadczeń społecznych w celu poprawy skuteczności i dostępności
świadczeń.
• polega na współpracy, partnerstwie i współdziałaniu różnorodnych
podmiotów polityki społecznej.

• dzięki integracji usług uzyskuje się z jednej strony oszczędności w
wydatkach, z drugiej różnorodne grupy beneficjentów mają ułatwiony
dostęp do pełnej, kompleksowej pomocy społecznej.
• celem integracji usług społecznych jest to, aby klient w jednym miejscu
(na wzór „jednego okienka” przy zakładaniu nowej firmy) otrzymywał
kompleksowe wsparcie, odpowiadające jego różnorodnym potrzebom

Budowanie strategii
• Strategia to teoria i praktyka pokonywania przeciwnika bez
względu na to, czy jest nim bezrobocie, nędza czy faszyzm,
czy jedynie głupota i szkodliwe nawyki. Nie każdy jednak
plan ogólny, który określa jakiś cel, jest strategią.

• Strategia powinna być tak przygotowana, by nie tylko
określała cel, jakim jest rozwiązanie określonych problemów
społecznych (czyli np. poprawa sytuacji ludzi starych,
niepełnosprawnych lub zmiana na lepsze w zakresie
wybranych obszarów życia społecznego np. mieszkalnictwa).
Powinna też określać, w jaki sposób, jakimi drogami tę zmianę
można osiągnąć.

Strategia:

•
•
•
•

Strategia oparta jest na:
wyborze celu działania
wyborze kierunków i celów operacyjnych
koncentracji środków

Podstawowe dokumenty strategiczne
• Długookresowa Strategia Rozwoju Kraju „Polska 2030”;
• Średniookresowa Strategia Rozwoju Kraju „Polska
2020”;
• Strategia Rozwoju Regionalnego - Regionalne Strategie
Rozwoju Regionalnego (faza procedowania);
• Regionalna Strategia Polityki Społecznej;
• Powiatowa Strategia Rozwiązywania Problemów
Społecznych…
• Gminna Strategia Rozwiązywania Problemów
Społecznych…

Przełożenie na poziom krajowy celów
ogólnoeuropejskich
Nowe podejście strategiczne w realizacji polityki społecznej
wpisuje się w

Długookresową Strategię Rozwoju Kraju do 2030
roku.
- poczucie społecznej i indywidualnej odpowiedzialności za
zwalczanie ubóstwa i wykluczenia społecznego;
- umożliwienie działań odpowiadających na potrzeby grup
szczególnego ryzyka;
- modyfikacja systemów ochrony socjalnej, zapewniająca odpowiedni
poziom dochodów

Wyzwania stojące przed strategią regionalną
polityki społecznej

• Spięcie problemów będących wyzwaniem
strategii gminnych i regionalnych;
• Uwzględnienie interesów poszczególnych
instytucji i społeczności
• Uspołecznienie procesu tworzenia,
monitorowanie realizacji i modyfikacji
strategii regionalnej.

Podstawowe zasady strategii

• ekonomia sił i środków potrzebnych do
prowadzenia „walki” (ocena ilości i jakości
zasobów ludzkich, materialnych i finansowych
oraz ich rezerw na wypadek przedłużania się
działań lub konieczności ich intensyfikacji)
• zespolenie wysiłków (odnosi się to do organizacji i
sposobu przygotowań sił, tzn. ludzi, środków,
pieniędzy)
• zachowanie swobody działań w sytuacjach
krytycznych
• inicjatywa w sytuacjach nieprzewidzianych.

Metodologia budowania strategii

• Ze strategią ściśle łączy się taktyka. Rozumiana
jako metoda postępowania, umiejętność
„dozowania” sił i środków w sposób
odpowiedni do osiągnięcia zamierzonych w
strategii celów.

Zasady rządzące polityka społeczną
•
•
•
•
•
•
•
•

zasada pomocniczości,
zasada efektów odłożonych w czasie,
zasada szerokiego zasięgu skutków,
zasada akceptacji społecznej,
zasada kontroli społecznej,
zasada aktywności, zaangażowania społecznego,
zasada kompleksowości i sprzężenia zwrotnego,
zasada pozornego altruizmu (pomoc tzw.
osobom wykluczonym w interesie osób
niewykluczonych).

Schemat strategii

Na strategię składa się:
• diagnoza,
• cel strategiczny (ogólny),
• cele szczegółowe (operacyjne),
• metody realizacji celu,

Logiczne ramy strategii
wczoraj – dziś – jutro
diagnoza statystyki – problem, potrzeby, zasoby - harmonogram –cele - wizja

Drabina partycypacji społecznej
• Kreowanie świadomości
społecznej;

• Angażowanie
mieszkańców;

Uświadamianie podejmowanych
działań

Angażowanie mieszkańców w proces
aby uwzględnić ich punkt widzenia i
obawy

• Edukowanie społeczności
lokalnej;
Przekazywanie informacji dla lepszego
zrozumienia podejmowanych działań

• Zbieranie opinii;
Uzyskanie opinii społecznych na temat
problemów/ decyzji /alternatywnych
rzwiązań

• Partnerstwo.
Przekazanie podejmowania decyzji
grupom lub partnerom społecznym

Partycypacja społeczna
• Na pierwszym, najniższym, pułapie stosowane jest kształtowanie
świadomości społecznej poprzez pełną, regularną i obligatoryjną
informację o zamierzeniach władz - społeczność często posiada
jedynie wiedzę dotyczącą ogólnie formułowanych realizowanych
celów, podczas gdy należy prowadzić edukację zbiorowości, mogącą
prowadzić do internalizacji procesu (jego potencjalni uczestnicy,
nabywając wiedzę, przekonują się, poznają sposób i efektywność
prezentowanej metody).
• Na wyższym poziomie partycypacji społeczność może wyrażać
wątpliwości i korygować propozycje, tworząc opinie uwzględniane
przez realizatorów.
• Najwyższy poziom partycypacji i pełne partnerstwo następuje
jednak dopiero wtedy, gdy społeczność ma realny wpływ na proces
decyzyjny.

Niektóre tezy dokumentu „Polska 2030”
Raport Polska 2030 jest efektem prac Zespołu Doradców Strategicznych Prezesa
Rady Ministrów. Redaktorem naukowym opracowania jest minister Michał Boni.

Polska należy do tych państw członkowskich Unii Europejskiej, w
których istnieje największe zagrożenie ubóstwem. Zagrożenie
ubóstwem rośnie wraz z liczbą dzieci w gospodarstwach domowych.
Analiza sytuacji gospodarstw domowych pokazuje, że ubóstwo dzieci
jest nierozerwalnie związane z ubóstwem rodziców. Po okresie
wzrostu zagrożenia ubóstwem, w ostatnich latach
obserwowaliśmy poprawę sytuacji, choć rozprzestrzeniający
się także na Polskę światowy kryzys gospodarczy nie
pozostanie prawdopodobnie bez wpływu na ten pozytywny
kierunek przemian.
(warto zauważyć, iż treść dokumentu nie odnosi się do
możliwych stanów w przyszłości, np. nie przygotowuje Polski
do ewent. katastrofy finansowej, gospodarczej, bytowej...)

W perspektywie kolejnych kilkunastu lat zwiększy się zagrożenie
ubóstwem gospodarstw domowych z osobami starszymi.
Grupą szczególnie narażoną na ubóstwo są rodziny wielodzietne oraz
rodziny zamieszkujące na wsi.
Zagrożenie ubóstwem w Polsce ma charakter wyspowy.
Świadczenia rodzinne oraz związane z wykluczeniem
społecznym (w tym dodatki mieszkaniowe) są najlepiej
dystrybuowane pod względem wsparcia dla osób zagrożonych
ubóstwem.
Transfery społeczne udzielane w ramach wsparcia rodzin
zagrożonych ubóstwem (szczególnie mających dzieci) są na
bardzo niskim poziomie.

Jeśli do 2030 r. Polska ma stworzyć państwo nowoczesne nie tylko
w wymiarze ekonomicznym, lecz także społecznym, konieczna jest
daleko idąca rewizja obowiązującego obecnie modelu polityki
społecznej. Konieczne jest „przestawienie zwrotnicy”, tak aby z
jednej strony umożliwiać grupom społecznym, obecnie narażonym
na wykluczenie, integrację społeczną, z drugiej zaś przygotować
się na nowe oblicza wykluczenia, jakie będą pojawiać się w
kolejnych latach. Będzie się to jednak wiązało z odejściem od
obecnego modelu opartego na powszechności świadczeń na niskim
poziomie, jako alternatywy dla zatrudnienia, w kierunku modelu, w
którym kluczową rolę odgrywa świadczenie pracy, a być może także
ze zmianą z panoptycznego na empowermentowy model pomocy
społecznej wyrastający z poszanowania i ochrony godności człowieka
wymagającego wsparcia.

W ramach tak pojmowanej spójności społecznej wydobywanie
potencjałów osób z deficytami i dysfunkcjami polega przede
wszystkim na tworzeniu odpowiednich do tego warunków, np. na
usuwaniu barier w dostępie do rynku pracy, inwestycjach w edukację,
obejmowaniu większej liczby ludzi aktywnymi instrumentami
polityki społecznej, tworzeniu instytucjonalnych i dochodowych
systemów wsparcia. Kluczowe jest tu zapewnianie osobom
wykluczonym realnego dostępu do usług społecznych, aby z tego
tytułu nie traciły szans rozwoju. Sukces takiego podejścia nie jest
możliwy bez znalezienia konsensu między różnymi rodzajami
transferów społecznych. Pierwszeństwo mają formy wsparcia, które
zwiększają aktywność otrzymujących je beneficjentów, rozwiązują
rzeczywiste problemy i elastycznie reagują na zmianę sytuacji.
Oznacza to zmianę priorytetów, co spotka się z oporem beneficjentów
obecnie funkcjonującego systemu.

Pomoc Społeczna
Szczególne znaczenie mają inicjatywy z zakresu aktywnej
integracji, ułatwiania dostępu do niedrogich, trwałych
oraz wysokiej jakości usług społecznych, wspierania
instytucji otoczenia ekonomii społecznej oraz samych
instytucji ekonomii społecznej, służące aktywizacji
lokalnych społeczności, w tym w szczególności
społeczności marginalizowanych.
Dylemat - jak realizować te inicjatywy w obecnej sytuacji
gospodarczej Europy i podejmowanych programach
oszczędności budżetowych. Sytuacja ta generuje pytanie
o taki sposób wdrażania programów oszczędnościowych,
aby były zrównoważone, sprawiedliwie rozłożone oraz
aby chroniły grupy najsłabsze.
Jednym ze sposobów działania to rozwijanie
innowacyjnego podejścia do polityki społecznej.

Rola pomocy społecznej
Dlatego …
Niezbędne jest dążenie do uproszczenia zasad
korzystania z usług pomocy społecznej oraz
standaryzacja i poprawa ich jakości. Działania te
muszą zostać połączone ze wspieraniem aktywności
osób korzystających z pomocy społecznej oraz
zachętami do większego uczestnictwa w procesie
powrotu na rynek pracy.

Wyzwania pomocy społecznej
Pomoc społeczna w czasach kryzysów i zmian tradycyjnie
musi zmierzyć się z rolą systemu buforowego, przed którym
stawia się wyzwania zniwelowania negatywnych skutków
społeczno – ekonomicznych zaistniałej sytuacji
gospodarczej. Rola ta wymaga zarówno obsługi większej
liczby świadczeniobiorców, jak i poszerzenia katalogu
oferowanych świadczeń, usług i programów pomocy.
Sytuacja taka implikuje konieczność zwiększonych inwestycji
w sektor usług socjalnych, w tym kompleksowe wsparcie dla
kształcenia nowoczesnych kadr pomocy społecznej.

Wyzwania pomocy społecznej
Wyzwania demograficzne stanowią drugi filar czynników
implikujących nowoczesne podejście. Starzenie się
społeczeństwa będzie generować, w perspektywie roku 2020,
wyzwania związane z dynamicznie rosnącą liczbą osób w
podeszłym wieku. Sytuacja ta powinna być traktowana nie jako
zagrożenie dla wielu sfer życia gospodarczego i społecznego, ale
jako konieczność rozwoju niosąca ze sobą potencjał rozwojowy
np. rozwój nowych sektorów usług czy aktywność osób starszych.
Oznacza to konieczność z jednej strony zbudowania systemu
wspierającego osoby starsze w decyzji o pozostaniu aktywnym
społecznie i zawodowo, a z drugiej rozwoju różnego rodzaju
usług przeznaczonych dla osób starszych z ograniczoną
samodzielnością i niesamodzielnych min. usług opieki
długoterminowej;

…

W celu poprawy jakości i poziomu życia osób
starszych dla godnego starzenia się należy
podejmować działania umożliwiające
zagospodarowanie potencjału społecznozawodowego osób starszych, dla pełnienia przez
nich ról społecznych w życiu publicznym.
(rozwój zróżnicowanych form aktywności społecznej,
upowszechnianie wolontariatu, partycypacji w procesach
decyzyjnych, zwiększenie dostępności do usług społecznych).

Kontynuacja działań
– Wspieranie osób w ich integracji społecznej i
aktywności;
– Dostarczanie narzędzi dla integracji;
– Indywidualne podejście / Oferta dostosowana do
specyficznych potrzeb; upowszechnianie kontraktów
socjalnych; przerywanie „dziedziczenia” biedy i
bierności;
– Zwiększanie kooperacji pomoc społecznej z rynkiem
pracy.

Pomoc społeczna

• Zmiany wewnątrz pomocy społecznej
• nowe podejście do klienta pomocy społecznej,
• Prace nad nowym modelem pomocy społecznej

• Zmiany w otoczeniu pomocy społecznej
• Prace nad modyfikowaniem podejścia do osób
pozostających bez pracy (zmiany po stronie
instrumentów rynku pracy
• Wyodrębnienie polityki senioralnej

Ostatnie zmiany... Wzmocnienie przepisów dotyczących współdziałania

• Brak współdziałania z pracownikiem socjalnym w
rozwiązywaniu trudnej sytuacji życiowej, odmowa
zawarcia kontraktu socjalnego, niedotrzymanie jego
postanowień, nieuzasadniona odmowa podjęcia
zatrudnienia przez osobę bezrobotną, odmowa
podjęcia leczenia odwykowego może stanowić
podstawę do nieudzielenia pomocy;

...
• Ocena zasobów pomocy społecznej w oparciu o
analizę lokalnej sytuacji społecznej i
demograficznej dokonywana przez samorządy;
• Sporządzanie przez oceny województwa,
uwzględniającej kwestie i problemy społeczne
wynikające z przyjętej strategii

Budowanie pomostów
• Pobieranie zasiłku okresowego niezależnie od
posiadanego dochodu w sytuacji gdy osoba
podejmuje zatrudnienie,
(wprowadzenie okresu przejściowego dla osób, które
podejmują próbę zmiany swojej sytuacji życiowej) –
przez 2 miesiące nie częściej niż raz na dwa lata.

• Przyznawanie zasiłku celowego na realizację
postanowień kontraktu socjalnego.
• Tworzenie zespołów pracy socjalnej i integracji
społecznej.

Nowe kryteria uprawniające do świadczeń

• Od 1 października w pomocy społecznej
obowiązują nowe kryteria dochodowe
- 542 złote dla osoby samotnie
gospodarującej;
- 456 złotych na osobę w rodzinie.
Spowoduje to wejście do pomocy społecznej nowych klientów,
nie posiadających do tej pory uprawnień do świadczeń.

Nowe wyzwania

• Wzmacnianie kooperacji pomiędzy
powiatowymi urzędami pracy a ośrodkami
pomocy społecznej;
• Podniesienie skuteczności instrumentów i
narzędzi służących aktywnej integracji i
powrotowi na rynek pracy


Slide 39

Metodologia wspierania rozwoju społecznego
w kontekście wdrażania wojewódzkiej
strategii polityki społecznej – uwzględniająca
partycypacyjne uczestnictwo w procesie
Zuzanna Grabusińska
Białystok grudzień 2012 r.

Plan wystąpienia

• - strategie –priorytetowe zadania wynikające z
uzewnętrzniających się kwestii społecznych –
wielosektorowość polityki społecznej
• - strategia rozwoju regionalnego ;
• - obszary negocjacji ze strona rządową;
• - partycypacja procesu tworzenia i realizacji strategii;
• - realizacja strategii z punktu widzenia zadań pomocy
i integracji społecznej- aktywna integracja społeczna,
niwelowanie procesu wykluczenia społecznego.

Polityka społeczna
Szeroko zdefiniowana polityka społeczna stanowi
kluczowy element wszelkich działań państwa i jego
instytucji, mających na celu kształtowanie warunków
życia społeczeństwa oraz służących realizacji zasady
sprawiedliwości społecznej. Dążąc do osiągnięcia jak
największej skuteczności działań publicznych w tej
sferze należy traktować politykę społeczną na zasadach
równości, komplementarności i synergii z polityką
gospodarczą.

Jednocześnie polityka społeczna tradycyjnie jest
kształtowana w odpowiedzi na aktualne oraz
prognozowane kwestie społeczne. Tym samym
polityka społeczna nabiera coraz większego znaczenia
w obliczu wyzwań społeczno – gospodarczych,
określanych przede wszystkim przez pryzmat zmian
demograficznych oraz kryzysu ekonomicznego.

Polityka społeczna

Polska polityka społeczna, realizując cele
związane z budowaniem dobrostanu
społeczeństwa polskiego, wpisuje się
jednocześnie w proces wdrażania europejskiej
polityki społecznej.

Polityka społeczna

Polska polityka społeczna, realizując cele
związane z budowaniem dobrostanu
społeczeństwa polskiego, wpisuje się
jednocześnie w proces wdrażania europejskiej
polityki społecznej.

Polityka Społeczna

Główne kierunki strategiczne polityk Unii
Europejskiej, w tym szeroko rozumianej polityki
społecznej, zostały określone w Strategii „Europa
2020”,która jest nowym, długookresowym
programem rozwoju społeczno-gospodarczego
UE, zastępując obowiązującą od 2000 r.,
zmodyfikowaną pięć lat później, Strategię
Lizbońską

Polityka Społeczna
Strategia „Europa 2020” znaczną wagę przykłada do
wyzwań związanych z poprawą warunków życia i pracy
obywateli UE, a zwłaszcza podniesienia poziomu i
jakości zatrudnienia oraz ograniczenia ubóstwa i
wykluczenia społecznego. Jednocześnie nie rezygnuje z
przyjętego w Lizbonie generalnego celu modernizacji w
kierunku innowacyjnej gospodarki opartej na wiedzy.

Polityka Społeczna
Strategia „Europa 2020” znaczną wagę przykłada do
wyzwań związanych z poprawą warunków życia i pracy
obywateli UE, a zwłaszcza podniesienia poziomu i
jakości zatrudnienia oraz ograniczenia ubóstwa i
wykluczenia społecznego. Jednocześnie nie rezygnuje z
przyjętego w Lizbonie generalnego celu modernizacji w
kierunku innowacyjnej gospodarki opartej na wiedzy.

Aktualna polityka społeczna
W celu osiągnięcia powyższych wyzwań zaproponowano trzy
podstawowe, wzajemnie wzmacniające się priorytety :
• wzrost inteligentny – rozwój oparty na wiedzy i innowacjach,
• wzrost zrównoważony – promowanie gospodarki efektywniej
wykorzystującej zasoby, przyjaznej środowisku, a zarazem
konkurencyjnej,
• wzrost sprzyjający włączeniu społecznemu (wzrost
integrujący społecznie) – wzmacnianie gospodarki
charakteryzującej się wysokim zatrudnieniem oraz spójnością
ekonomiczną, społeczną i terytorialną.

Otwarta metoda koordynacji
Strategia Europa 2020 wyznacza konkretne cele ilościowe,
umożliwiające monitorowanie postępów w realizacji ww.
priorytetów. Dwa z tych celów dotyczą bezpośrednio polityki
zatrudnienia i polityki społecznej, tj.:
• osiągnięcie wskaźnika zatrudnienia kobiet i mężczyzn w wieku
20-64 lat na poziomie 75%;
• wspieranie integracji społecznej, szczególnie poprzez redukcję
ubóstwa, zmierzając do wydźwignięcia z ubóstwa lub
wykluczenia społecznego 20 milionów obywateli UE.

Cele nadrzędne OMK dla zabezpieczenia społecznego i
integracji społecznej powinny promować:

spójność społeczna, równość mężczyzn i kobiet
oraz równość szans wszystkich obywateli;
koordynację podejmowanych działań z celami
Strategii Lizbońskiej oraz celami Strategii
Zrównoważonego Rozwoju UE;
Dobre rządzenie, przejrzystość i zaangażowanie
wszelkich podmiotów w projektowanie, wdrażanie i
monitorowanie polityki
1)„...Gdy mówimy o aktywnej integracji, to należy przez to rozumieć nasze aktywne podejście
proponujące szereg rozmaitych i nieszablonowych działań (czy tylko pomocy społecznej? JG)
obejmujących całokształt potencjału człowieka, a nie wyłącznie kwestię zatrudnienia. Z drugiej zaś
strony, aktywna integracja zakłada pełną aktywność człowieka w tym procesie...) – Cezary
Miżejewski „Aktywna integracja - nowa formuła pomocy społecznej”
http://zalaczniki.ops.pl/dz1/aktywna_integracja2009.doc.

Modernizacja społeczeństwa (rozumianego jako ogół ludzi
pozostających we wzajemnych stosunkach
wynikających z warunków życia, podziału pracy i
udziału w życiu kulturalnym; też: ogół obywateli
danego okręgu, miasta itp.) definiowana przez
polityków obejmuje m.in. projektowanie i realizację
polityk społecznych. Możemy się jej biernie przyglądać i
być traktowanymi jak zasoby, przedmioty, jak petenci.
Ale możemy stać się również podmiotami tych zmian
organizując się w ramach społeczeństwa obywatelskiego i
uczestnicząc w procesach politycznych. Możemy, choć nie
znaczy, że musimy być podmiotami świadomymi,
gotowymi wziąć sprawy w swoje ręce, ze swoją wizją,
pasją i przekonaniem.

Czym jest polityka?
Politykę planuje się i realizuje w danym kręgu
kulturowym, określonym językiem, w oparciu
o przyjęty na gruncie dominującej filozofii
sposób widzenia rzeczywistości w danej
dziedzinie, z wykorzystaniem zasobów
przeznaczonych na jej realizację, w którym
dają się określić modele funkcjonowania
jednostki w społeczeństwie, modele
funkcjonowania społeczeństwa, a także modele
instytucji publicznych determinujące priorytety
polityki społecznej…będące punktem wyjścia
dla projektowania i realizacji polityki.

Współczesne problemy i wyzwania socjalne wymuszają
reorganizację polityki społecznej / pomocy społecznej
•

Demografia

•

Przed nami pytania o :

•

Migracje i wielokulturowość

1. Skuteczność i efektywność tradycyjnego
państwa opiekuńczego

•

Bezrobocie i niskie zatrudnienie

2. O model instytucjonalny usług społecznych

•

Ubóstwo i wykluczenie społeczne

3. O najlepsze rozwiązania w polityce aktywizacji i
integracji społecznej

•

Pomoc i integracja społeczna
4. Poszukiwanie nowych paradygmatów i modeli

•

Edukacja

•

Równość szans (w tym gender)

•

Zdrowie i Niepełnosprawność

•

Starość i Opieka Długoterminowa

•

15
Stare i nowe patologie

5. Strategię Rozwoju Społecznego w Polsce,
Europie i na świecie
6. Możliwości wielopoziomowej współpracy i
partnerstwa międzysektorowego

Nowe paradygmaty polityki społecznej
 w kierunku większej współpracy
• Partycypacyjny a nie
resortowy model kreowania
polityki społecznej
• Wielopoziomowe
zarządzanie polityką
społeczną

• Państwo angażujące a nie
państwo dyscyplinujące

• Aktywna a nie pasywna polityka
społeczna

• Wielosektorowa i partnerska a
nie państwowa polityka
społeczna
• Samorządowa i obywatelska a
nie centralna polityka społeczna

• Zintegrowane usługi społeczne
• Państwo sieci a nie hierarchii
zamiast separatystycznych usług
lub świadczeń socjalnych
Neosolidarność 
Subsydiarność 
• Od opieki społecznej poprzez
Partnerstwo 
pomoc do integracji społecznej

Polityka Społeczna
Nadrzędny cel społeczny Strategii Europa 2020 (czyli
ograniczenia ubóstwa i wykluczenia społecznego) zainicjowana
„Europejska Platforma Przeciw Ubóstwu i Wykluczeniu
Społecznemu” – stanowiąca swoisty kompleksowy
program europejski, dążący do zapewnienia spójności
ekonomicznej, społecznej i terytorialnej, poprzez
podnoszenie świadomości oraz przestrzegania praw
podstawowych osób ubogich i społecznie
wykluczonych, umożliwiając im życie w godności i
aktywny udział w życiu społecznym

Proces przekazywania funkcji i zadań socjalnych
przez państwo
• Nisko satysfakcjonujący proces przejmowania przez podmioty
odpowiedzialności za kreowanie i realizację polityki społecznej

PAŃSTWO

SAMORZĄD TERYTORIALNY

ORGANIZACJE POZARZĄDOWE

SEKTOR PRYWATNY I GOSPODARKA SPOŁECZNA

RODZINA I GRUPY NIEFORMALNE

Wielosektorowość jako fundament do współpracy
w polityce społecznej (Grewiński 2009)
SEKTOR
PUBLICZNY

Unia
Europejska

Media

Państwo

Partie polityczne
Związki zawodowe, Zrzeszenia
Ruchy społeczne
Lobbyści i grupy interesu,
Eksperci, Grupy wsparcia
Konsorcja,
Partnerstwa wielosektorowe

Organizacje
pozarządowe

Rodziny
i grupy
dysfunkcyjne

Instytucje
biznesowe

SEKTOR
RYNKOWY

Samorząd
terytorialny

Gospodarka
społeczna

SEKTOR
OBYWATELSKI

Public Governance odpowiedzią na deficyt
współpracy?
•

Horyzontalne dzielenie się władzą ze społeczeństwem obywatelskim, społecznością
lokalną

•

Deliberatywne stosunki władza społeczeństwo

•

Partycypacyjny model organizacji wspólnoty lokalnej

•

Rozwój partnerstw wielosektorowych i networks

•

Wielopoziomowe zarządzanie i współdecydowanie obywateli na temat rozwoju
społeczności lokalnej (angażowanie obywateli w przygotowanie Strategii, programów,
projektów ich aktywny udział)

•

Decentralizacja pozioma, sieci i włączanie wszystkich zainteresowanych  Network
Governance

Rodzaje współpracy podmiotów PS
• Wewnątrzbranżowe  OPS, PCPR, ROPS itd..

• Wewnątrzsektorowe  w ramach sektora
publicznego ( z władzą, JST itd., z PSZ, OHP itd.)
• Zewnątrzsektorowe  z NGO’s, biznesem
Kościołem, uczelniami, innymi interesariuszami
• Lokalne, regionalne, krajowe, ponadnarodowe

Przykłady współpracy i partnerstwa międzysektorowe go
podmiotów pomocy i integracji społecznej

1.

Wspólne generowanie strategii społecznych i rozwiązywania
problemów społecznych

2.

Realizacja wspólnych programów i projektów  aktywna integracja
społeczna (POKL, FIO)

3.

Delegowanie zadań i usług przez JST do NGOs i innych sektorów

4.

Finansowanie i dotowanie zadań NGO’s (środki JST, rządowe)

5.

Włączanie aktywnych obywateli poprzez wolontariat

6.

Większa partycypacja samych beneficjentów (także empowerment)

7.

Wykorzystanie dobrych praktyk

8.

Wspólne generowanie innowacyjności społecznej i wartości dodanej

Strategie rozwiązywania problemów społecznych
.

Nadal wiele do zrobienia jeśli chodzi o partycypacyjny model kreowania
tych strategii
.

Wiele strategii pozostaje ciągle na papierze

Niska jakość wielu strategii
Brak świadomości decydentów i wyobraźni strategicznej z obszaru PS

Biska skuteczność i efektywność

Od współpracy przez partnerstwo
do integracji usług społecznych?
• Integracja usług polega na osiąganiu większej koordynacji różnorodnych
służb i świadczeń społecznych w celu poprawy skuteczności i dostępności
świadczeń.
• polega na współpracy, partnerstwie i współdziałaniu różnorodnych
podmiotów polityki społecznej.

• dzięki integracji usług uzyskuje się z jednej strony oszczędności w
wydatkach, z drugiej różnorodne grupy beneficjentów mają ułatwiony
dostęp do pełnej, kompleksowej pomocy społecznej.
• celem integracji usług społecznych jest to, aby klient w jednym miejscu
(na wzór „jednego okienka” przy zakładaniu nowej firmy) otrzymywał
kompleksowe wsparcie, odpowiadające jego różnorodnym potrzebom

Budowanie strategii
• Strategia to teoria i praktyka pokonywania przeciwnika bez
względu na to, czy jest nim bezrobocie, nędza czy faszyzm,
czy jedynie głupota i szkodliwe nawyki. Nie każdy jednak
plan ogólny, który określa jakiś cel, jest strategią.

• Strategia powinna być tak przygotowana, by nie tylko
określała cel, jakim jest rozwiązanie określonych problemów
społecznych (czyli np. poprawa sytuacji ludzi starych,
niepełnosprawnych lub zmiana na lepsze w zakresie
wybranych obszarów życia społecznego np. mieszkalnictwa).
Powinna też określać, w jaki sposób, jakimi drogami tę zmianę
można osiągnąć.

Strategia:

•
•
•
•

Strategia oparta jest na:
wyborze celu działania
wyborze kierunków i celów operacyjnych
koncentracji środków

Podstawowe dokumenty strategiczne
• Długookresowa Strategia Rozwoju Kraju „Polska 2030”;
• Średniookresowa Strategia Rozwoju Kraju „Polska
2020”;
• Strategia Rozwoju Regionalnego - Regionalne Strategie
Rozwoju Regionalnego (faza procedowania);
• Regionalna Strategia Polityki Społecznej;
• Powiatowa Strategia Rozwiązywania Problemów
Społecznych…
• Gminna Strategia Rozwiązywania Problemów
Społecznych…

Przełożenie na poziom krajowy celów
ogólnoeuropejskich
Nowe podejście strategiczne w realizacji polityki społecznej
wpisuje się w

Długookresową Strategię Rozwoju Kraju do 2030
roku.
- poczucie społecznej i indywidualnej odpowiedzialności za
zwalczanie ubóstwa i wykluczenia społecznego;
- umożliwienie działań odpowiadających na potrzeby grup
szczególnego ryzyka;
- modyfikacja systemów ochrony socjalnej, zapewniająca odpowiedni
poziom dochodów

Wyzwania stojące przed strategią regionalną
polityki społecznej

• Spięcie problemów będących wyzwaniem
strategii gminnych i regionalnych;
• Uwzględnienie interesów poszczególnych
instytucji i społeczności
• Uspołecznienie procesu tworzenia,
monitorowanie realizacji i modyfikacji
strategii regionalnej.

Podstawowe zasady strategii

• ekonomia sił i środków potrzebnych do
prowadzenia „walki” (ocena ilości i jakości
zasobów ludzkich, materialnych i finansowych
oraz ich rezerw na wypadek przedłużania się
działań lub konieczności ich intensyfikacji)
• zespolenie wysiłków (odnosi się to do organizacji i
sposobu przygotowań sił, tzn. ludzi, środków,
pieniędzy)
• zachowanie swobody działań w sytuacjach
krytycznych
• inicjatywa w sytuacjach nieprzewidzianych.

Metodologia budowania strategii

• Ze strategią ściśle łączy się taktyka. Rozumiana
jako metoda postępowania, umiejętność
„dozowania” sił i środków w sposób
odpowiedni do osiągnięcia zamierzonych w
strategii celów.

Zasady rządzące polityka społeczną
•
•
•
•
•
•
•
•

zasada pomocniczości,
zasada efektów odłożonych w czasie,
zasada szerokiego zasięgu skutków,
zasada akceptacji społecznej,
zasada kontroli społecznej,
zasada aktywności, zaangażowania społecznego,
zasada kompleksowości i sprzężenia zwrotnego,
zasada pozornego altruizmu (pomoc tzw.
osobom wykluczonym w interesie osób
niewykluczonych).

Schemat strategii

Na strategię składa się:
• diagnoza,
• cel strategiczny (ogólny),
• cele szczegółowe (operacyjne),
• metody realizacji celu,

Logiczne ramy strategii
wczoraj – dziś – jutro
diagnoza statystyki – problem, potrzeby, zasoby - harmonogram –cele - wizja

Drabina partycypacji społecznej
• Kreowanie świadomości
społecznej;

• Angażowanie
mieszkańców;

Uświadamianie podejmowanych
działań

Angażowanie mieszkańców w proces
aby uwzględnić ich punkt widzenia i
obawy

• Edukowanie społeczności
lokalnej;
Przekazywanie informacji dla lepszego
zrozumienia podejmowanych działań

• Zbieranie opinii;
Uzyskanie opinii społecznych na temat
problemów/ decyzji /alternatywnych
rzwiązań

• Partnerstwo.
Przekazanie podejmowania decyzji
grupom lub partnerom społecznym

Partycypacja społeczna
• Na pierwszym, najniższym, pułapie stosowane jest kształtowanie
świadomości społecznej poprzez pełną, regularną i obligatoryjną
informację o zamierzeniach władz - społeczność często posiada
jedynie wiedzę dotyczącą ogólnie formułowanych realizowanych
celów, podczas gdy należy prowadzić edukację zbiorowości, mogącą
prowadzić do internalizacji procesu (jego potencjalni uczestnicy,
nabywając wiedzę, przekonują się, poznają sposób i efektywność
prezentowanej metody).
• Na wyższym poziomie partycypacji społeczność może wyrażać
wątpliwości i korygować propozycje, tworząc opinie uwzględniane
przez realizatorów.
• Najwyższy poziom partycypacji i pełne partnerstwo następuje
jednak dopiero wtedy, gdy społeczność ma realny wpływ na proces
decyzyjny.

Niektóre tezy dokumentu „Polska 2030”
Raport Polska 2030 jest efektem prac Zespołu Doradców Strategicznych Prezesa
Rady Ministrów. Redaktorem naukowym opracowania jest minister Michał Boni.

Polska należy do tych państw członkowskich Unii Europejskiej, w
których istnieje największe zagrożenie ubóstwem. Zagrożenie
ubóstwem rośnie wraz z liczbą dzieci w gospodarstwach domowych.
Analiza sytuacji gospodarstw domowych pokazuje, że ubóstwo dzieci
jest nierozerwalnie związane z ubóstwem rodziców. Po okresie
wzrostu zagrożenia ubóstwem, w ostatnich latach
obserwowaliśmy poprawę sytuacji, choć rozprzestrzeniający
się także na Polskę światowy kryzys gospodarczy nie
pozostanie prawdopodobnie bez wpływu na ten pozytywny
kierunek przemian.
(warto zauważyć, iż treść dokumentu nie odnosi się do
możliwych stanów w przyszłości, np. nie przygotowuje Polski
do ewent. katastrofy finansowej, gospodarczej, bytowej...)

W perspektywie kolejnych kilkunastu lat zwiększy się zagrożenie
ubóstwem gospodarstw domowych z osobami starszymi.
Grupą szczególnie narażoną na ubóstwo są rodziny wielodzietne oraz
rodziny zamieszkujące na wsi.
Zagrożenie ubóstwem w Polsce ma charakter wyspowy.
Świadczenia rodzinne oraz związane z wykluczeniem
społecznym (w tym dodatki mieszkaniowe) są najlepiej
dystrybuowane pod względem wsparcia dla osób zagrożonych
ubóstwem.
Transfery społeczne udzielane w ramach wsparcia rodzin
zagrożonych ubóstwem (szczególnie mających dzieci) są na
bardzo niskim poziomie.

Jeśli do 2030 r. Polska ma stworzyć państwo nowoczesne nie tylko
w wymiarze ekonomicznym, lecz także społecznym, konieczna jest
daleko idąca rewizja obowiązującego obecnie modelu polityki
społecznej. Konieczne jest „przestawienie zwrotnicy”, tak aby z
jednej strony umożliwiać grupom społecznym, obecnie narażonym
na wykluczenie, integrację społeczną, z drugiej zaś przygotować
się na nowe oblicza wykluczenia, jakie będą pojawiać się w
kolejnych latach. Będzie się to jednak wiązało z odejściem od
obecnego modelu opartego na powszechności świadczeń na niskim
poziomie, jako alternatywy dla zatrudnienia, w kierunku modelu, w
którym kluczową rolę odgrywa świadczenie pracy, a być może także
ze zmianą z panoptycznego na empowermentowy model pomocy
społecznej wyrastający z poszanowania i ochrony godności człowieka
wymagającego wsparcia.

W ramach tak pojmowanej spójności społecznej wydobywanie
potencjałów osób z deficytami i dysfunkcjami polega przede
wszystkim na tworzeniu odpowiednich do tego warunków, np. na
usuwaniu barier w dostępie do rynku pracy, inwestycjach w edukację,
obejmowaniu większej liczby ludzi aktywnymi instrumentami
polityki społecznej, tworzeniu instytucjonalnych i dochodowych
systemów wsparcia. Kluczowe jest tu zapewnianie osobom
wykluczonym realnego dostępu do usług społecznych, aby z tego
tytułu nie traciły szans rozwoju. Sukces takiego podejścia nie jest
możliwy bez znalezienia konsensu między różnymi rodzajami
transferów społecznych. Pierwszeństwo mają formy wsparcia, które
zwiększają aktywność otrzymujących je beneficjentów, rozwiązują
rzeczywiste problemy i elastycznie reagują na zmianę sytuacji.
Oznacza to zmianę priorytetów, co spotka się z oporem beneficjentów
obecnie funkcjonującego systemu.

Pomoc Społeczna
Szczególne znaczenie mają inicjatywy z zakresu aktywnej
integracji, ułatwiania dostępu do niedrogich, trwałych
oraz wysokiej jakości usług społecznych, wspierania
instytucji otoczenia ekonomii społecznej oraz samych
instytucji ekonomii społecznej, służące aktywizacji
lokalnych społeczności, w tym w szczególności
społeczności marginalizowanych.
Dylemat - jak realizować te inicjatywy w obecnej sytuacji
gospodarczej Europy i podejmowanych programach
oszczędności budżetowych. Sytuacja ta generuje pytanie
o taki sposób wdrażania programów oszczędnościowych,
aby były zrównoważone, sprawiedliwie rozłożone oraz
aby chroniły grupy najsłabsze.
Jednym ze sposobów działania to rozwijanie
innowacyjnego podejścia do polityki społecznej.

Rola pomocy społecznej
Dlatego …
Niezbędne jest dążenie do uproszczenia zasad
korzystania z usług pomocy społecznej oraz
standaryzacja i poprawa ich jakości. Działania te
muszą zostać połączone ze wspieraniem aktywności
osób korzystających z pomocy społecznej oraz
zachętami do większego uczestnictwa w procesie
powrotu na rynek pracy.

Wyzwania pomocy społecznej
Pomoc społeczna w czasach kryzysów i zmian tradycyjnie
musi zmierzyć się z rolą systemu buforowego, przed którym
stawia się wyzwania zniwelowania negatywnych skutków
społeczno – ekonomicznych zaistniałej sytuacji
gospodarczej. Rola ta wymaga zarówno obsługi większej
liczby świadczeniobiorców, jak i poszerzenia katalogu
oferowanych świadczeń, usług i programów pomocy.
Sytuacja taka implikuje konieczność zwiększonych inwestycji
w sektor usług socjalnych, w tym kompleksowe wsparcie dla
kształcenia nowoczesnych kadr pomocy społecznej.

Wyzwania pomocy społecznej
Wyzwania demograficzne stanowią drugi filar czynników
implikujących nowoczesne podejście. Starzenie się
społeczeństwa będzie generować, w perspektywie roku 2020,
wyzwania związane z dynamicznie rosnącą liczbą osób w
podeszłym wieku. Sytuacja ta powinna być traktowana nie jako
zagrożenie dla wielu sfer życia gospodarczego i społecznego, ale
jako konieczność rozwoju niosąca ze sobą potencjał rozwojowy
np. rozwój nowych sektorów usług czy aktywność osób starszych.
Oznacza to konieczność z jednej strony zbudowania systemu
wspierającego osoby starsze w decyzji o pozostaniu aktywnym
społecznie i zawodowo, a z drugiej rozwoju różnego rodzaju
usług przeznaczonych dla osób starszych z ograniczoną
samodzielnością i niesamodzielnych min. usług opieki
długoterminowej;

…

W celu poprawy jakości i poziomu życia osób
starszych dla godnego starzenia się należy
podejmować działania umożliwiające
zagospodarowanie potencjału społecznozawodowego osób starszych, dla pełnienia przez
nich ról społecznych w życiu publicznym.
(rozwój zróżnicowanych form aktywności społecznej,
upowszechnianie wolontariatu, partycypacji w procesach
decyzyjnych, zwiększenie dostępności do usług społecznych).

Kontynuacja działań
– Wspieranie osób w ich integracji społecznej i
aktywności;
– Dostarczanie narzędzi dla integracji;
– Indywidualne podejście / Oferta dostosowana do
specyficznych potrzeb; upowszechnianie kontraktów
socjalnych; przerywanie „dziedziczenia” biedy i
bierności;
– Zwiększanie kooperacji pomoc społecznej z rynkiem
pracy.

Pomoc społeczna

• Zmiany wewnątrz pomocy społecznej
• nowe podejście do klienta pomocy społecznej,
• Prace nad nowym modelem pomocy społecznej

• Zmiany w otoczeniu pomocy społecznej
• Prace nad modyfikowaniem podejścia do osób
pozostających bez pracy (zmiany po stronie
instrumentów rynku pracy
• Wyodrębnienie polityki senioralnej

Ostatnie zmiany... Wzmocnienie przepisów dotyczących współdziałania

• Brak współdziałania z pracownikiem socjalnym w
rozwiązywaniu trudnej sytuacji życiowej, odmowa
zawarcia kontraktu socjalnego, niedotrzymanie jego
postanowień, nieuzasadniona odmowa podjęcia
zatrudnienia przez osobę bezrobotną, odmowa
podjęcia leczenia odwykowego może stanowić
podstawę do nieudzielenia pomocy;

...
• Ocena zasobów pomocy społecznej w oparciu o
analizę lokalnej sytuacji społecznej i
demograficznej dokonywana przez samorządy;
• Sporządzanie przez oceny województwa,
uwzględniającej kwestie i problemy społeczne
wynikające z przyjętej strategii

Budowanie pomostów
• Pobieranie zasiłku okresowego niezależnie od
posiadanego dochodu w sytuacji gdy osoba
podejmuje zatrudnienie,
(wprowadzenie okresu przejściowego dla osób, które
podejmują próbę zmiany swojej sytuacji życiowej) –
przez 2 miesiące nie częściej niż raz na dwa lata.

• Przyznawanie zasiłku celowego na realizację
postanowień kontraktu socjalnego.
• Tworzenie zespołów pracy socjalnej i integracji
społecznej.

Nowe kryteria uprawniające do świadczeń

• Od 1 października w pomocy społecznej
obowiązują nowe kryteria dochodowe
- 542 złote dla osoby samotnie
gospodarującej;
- 456 złotych na osobę w rodzinie.
Spowoduje to wejście do pomocy społecznej nowych klientów,
nie posiadających do tej pory uprawnień do świadczeń.

Nowe wyzwania

• Wzmacnianie kooperacji pomiędzy
powiatowymi urzędami pracy a ośrodkami
pomocy społecznej;
• Podniesienie skuteczności instrumentów i
narzędzi służących aktywnej integracji i
powrotowi na rynek pracy


Slide 40

Metodologia wspierania rozwoju społecznego
w kontekście wdrażania wojewódzkiej
strategii polityki społecznej – uwzględniająca
partycypacyjne uczestnictwo w procesie
Zuzanna Grabusińska
Białystok grudzień 2012 r.

Plan wystąpienia

• - strategie –priorytetowe zadania wynikające z
uzewnętrzniających się kwestii społecznych –
wielosektorowość polityki społecznej
• - strategia rozwoju regionalnego ;
• - obszary negocjacji ze strona rządową;
• - partycypacja procesu tworzenia i realizacji strategii;
• - realizacja strategii z punktu widzenia zadań pomocy
i integracji społecznej- aktywna integracja społeczna,
niwelowanie procesu wykluczenia społecznego.

Polityka społeczna
Szeroko zdefiniowana polityka społeczna stanowi
kluczowy element wszelkich działań państwa i jego
instytucji, mających na celu kształtowanie warunków
życia społeczeństwa oraz służących realizacji zasady
sprawiedliwości społecznej. Dążąc do osiągnięcia jak
największej skuteczności działań publicznych w tej
sferze należy traktować politykę społeczną na zasadach
równości, komplementarności i synergii z polityką
gospodarczą.

Jednocześnie polityka społeczna tradycyjnie jest
kształtowana w odpowiedzi na aktualne oraz
prognozowane kwestie społeczne. Tym samym
polityka społeczna nabiera coraz większego znaczenia
w obliczu wyzwań społeczno – gospodarczych,
określanych przede wszystkim przez pryzmat zmian
demograficznych oraz kryzysu ekonomicznego.

Polityka społeczna

Polska polityka społeczna, realizując cele
związane z budowaniem dobrostanu
społeczeństwa polskiego, wpisuje się
jednocześnie w proces wdrażania europejskiej
polityki społecznej.

Polityka społeczna

Polska polityka społeczna, realizując cele
związane z budowaniem dobrostanu
społeczeństwa polskiego, wpisuje się
jednocześnie w proces wdrażania europejskiej
polityki społecznej.

Polityka Społeczna

Główne kierunki strategiczne polityk Unii
Europejskiej, w tym szeroko rozumianej polityki
społecznej, zostały określone w Strategii „Europa
2020”,która jest nowym, długookresowym
programem rozwoju społeczno-gospodarczego
UE, zastępując obowiązującą od 2000 r.,
zmodyfikowaną pięć lat później, Strategię
Lizbońską

Polityka Społeczna
Strategia „Europa 2020” znaczną wagę przykłada do
wyzwań związanych z poprawą warunków życia i pracy
obywateli UE, a zwłaszcza podniesienia poziomu i
jakości zatrudnienia oraz ograniczenia ubóstwa i
wykluczenia społecznego. Jednocześnie nie rezygnuje z
przyjętego w Lizbonie generalnego celu modernizacji w
kierunku innowacyjnej gospodarki opartej na wiedzy.

Polityka Społeczna
Strategia „Europa 2020” znaczną wagę przykłada do
wyzwań związanych z poprawą warunków życia i pracy
obywateli UE, a zwłaszcza podniesienia poziomu i
jakości zatrudnienia oraz ograniczenia ubóstwa i
wykluczenia społecznego. Jednocześnie nie rezygnuje z
przyjętego w Lizbonie generalnego celu modernizacji w
kierunku innowacyjnej gospodarki opartej na wiedzy.

Aktualna polityka społeczna
W celu osiągnięcia powyższych wyzwań zaproponowano trzy
podstawowe, wzajemnie wzmacniające się priorytety :
• wzrost inteligentny – rozwój oparty na wiedzy i innowacjach,
• wzrost zrównoważony – promowanie gospodarki efektywniej
wykorzystującej zasoby, przyjaznej środowisku, a zarazem
konkurencyjnej,
• wzrost sprzyjający włączeniu społecznemu (wzrost
integrujący społecznie) – wzmacnianie gospodarki
charakteryzującej się wysokim zatrudnieniem oraz spójnością
ekonomiczną, społeczną i terytorialną.

Otwarta metoda koordynacji
Strategia Europa 2020 wyznacza konkretne cele ilościowe,
umożliwiające monitorowanie postępów w realizacji ww.
priorytetów. Dwa z tych celów dotyczą bezpośrednio polityki
zatrudnienia i polityki społecznej, tj.:
• osiągnięcie wskaźnika zatrudnienia kobiet i mężczyzn w wieku
20-64 lat na poziomie 75%;
• wspieranie integracji społecznej, szczególnie poprzez redukcję
ubóstwa, zmierzając do wydźwignięcia z ubóstwa lub
wykluczenia społecznego 20 milionów obywateli UE.

Cele nadrzędne OMK dla zabezpieczenia społecznego i
integracji społecznej powinny promować:

spójność społeczna, równość mężczyzn i kobiet
oraz równość szans wszystkich obywateli;
koordynację podejmowanych działań z celami
Strategii Lizbońskiej oraz celami Strategii
Zrównoważonego Rozwoju UE;
Dobre rządzenie, przejrzystość i zaangażowanie
wszelkich podmiotów w projektowanie, wdrażanie i
monitorowanie polityki
1)„...Gdy mówimy o aktywnej integracji, to należy przez to rozumieć nasze aktywne podejście
proponujące szereg rozmaitych i nieszablonowych działań (czy tylko pomocy społecznej? JG)
obejmujących całokształt potencjału człowieka, a nie wyłącznie kwestię zatrudnienia. Z drugiej zaś
strony, aktywna integracja zakłada pełną aktywność człowieka w tym procesie...) – Cezary
Miżejewski „Aktywna integracja - nowa formuła pomocy społecznej”
http://zalaczniki.ops.pl/dz1/aktywna_integracja2009.doc.

Modernizacja społeczeństwa (rozumianego jako ogół ludzi
pozostających we wzajemnych stosunkach
wynikających z warunków życia, podziału pracy i
udziału w życiu kulturalnym; też: ogół obywateli
danego okręgu, miasta itp.) definiowana przez
polityków obejmuje m.in. projektowanie i realizację
polityk społecznych. Możemy się jej biernie przyglądać i
być traktowanymi jak zasoby, przedmioty, jak petenci.
Ale możemy stać się również podmiotami tych zmian
organizując się w ramach społeczeństwa obywatelskiego i
uczestnicząc w procesach politycznych. Możemy, choć nie
znaczy, że musimy być podmiotami świadomymi,
gotowymi wziąć sprawy w swoje ręce, ze swoją wizją,
pasją i przekonaniem.

Czym jest polityka?
Politykę planuje się i realizuje w danym kręgu
kulturowym, określonym językiem, w oparciu
o przyjęty na gruncie dominującej filozofii
sposób widzenia rzeczywistości w danej
dziedzinie, z wykorzystaniem zasobów
przeznaczonych na jej realizację, w którym
dają się określić modele funkcjonowania
jednostki w społeczeństwie, modele
funkcjonowania społeczeństwa, a także modele
instytucji publicznych determinujące priorytety
polityki społecznej…będące punktem wyjścia
dla projektowania i realizacji polityki.

Współczesne problemy i wyzwania socjalne wymuszają
reorganizację polityki społecznej / pomocy społecznej
•

Demografia

•

Przed nami pytania o :

•

Migracje i wielokulturowość

1. Skuteczność i efektywność tradycyjnego
państwa opiekuńczego

•

Bezrobocie i niskie zatrudnienie

2. O model instytucjonalny usług społecznych

•

Ubóstwo i wykluczenie społeczne

3. O najlepsze rozwiązania w polityce aktywizacji i
integracji społecznej

•

Pomoc i integracja społeczna
4. Poszukiwanie nowych paradygmatów i modeli

•

Edukacja

•

Równość szans (w tym gender)

•

Zdrowie i Niepełnosprawność

•

Starość i Opieka Długoterminowa

•

15
Stare i nowe patologie

5. Strategię Rozwoju Społecznego w Polsce,
Europie i na świecie
6. Możliwości wielopoziomowej współpracy i
partnerstwa międzysektorowego

Nowe paradygmaty polityki społecznej
 w kierunku większej współpracy
• Partycypacyjny a nie
resortowy model kreowania
polityki społecznej
• Wielopoziomowe
zarządzanie polityką
społeczną

• Państwo angażujące a nie
państwo dyscyplinujące

• Aktywna a nie pasywna polityka
społeczna

• Wielosektorowa i partnerska a
nie państwowa polityka
społeczna
• Samorządowa i obywatelska a
nie centralna polityka społeczna

• Zintegrowane usługi społeczne
• Państwo sieci a nie hierarchii
zamiast separatystycznych usług
lub świadczeń socjalnych
Neosolidarność 
Subsydiarność 
• Od opieki społecznej poprzez
Partnerstwo 
pomoc do integracji społecznej

Polityka Społeczna
Nadrzędny cel społeczny Strategii Europa 2020 (czyli
ograniczenia ubóstwa i wykluczenia społecznego) zainicjowana
„Europejska Platforma Przeciw Ubóstwu i Wykluczeniu
Społecznemu” – stanowiąca swoisty kompleksowy
program europejski, dążący do zapewnienia spójności
ekonomicznej, społecznej i terytorialnej, poprzez
podnoszenie świadomości oraz przestrzegania praw
podstawowych osób ubogich i społecznie
wykluczonych, umożliwiając im życie w godności i
aktywny udział w życiu społecznym

Proces przekazywania funkcji i zadań socjalnych
przez państwo
• Nisko satysfakcjonujący proces przejmowania przez podmioty
odpowiedzialności za kreowanie i realizację polityki społecznej

PAŃSTWO

SAMORZĄD TERYTORIALNY

ORGANIZACJE POZARZĄDOWE

SEKTOR PRYWATNY I GOSPODARKA SPOŁECZNA

RODZINA I GRUPY NIEFORMALNE

Wielosektorowość jako fundament do współpracy
w polityce społecznej (Grewiński 2009)
SEKTOR
PUBLICZNY

Unia
Europejska

Media

Państwo

Partie polityczne
Związki zawodowe, Zrzeszenia
Ruchy społeczne
Lobbyści i grupy interesu,
Eksperci, Grupy wsparcia
Konsorcja,
Partnerstwa wielosektorowe

Organizacje
pozarządowe

Rodziny
i grupy
dysfunkcyjne

Instytucje
biznesowe

SEKTOR
RYNKOWY

Samorząd
terytorialny

Gospodarka
społeczna

SEKTOR
OBYWATELSKI

Public Governance odpowiedzią na deficyt
współpracy?
•

Horyzontalne dzielenie się władzą ze społeczeństwem obywatelskim, społecznością
lokalną

•

Deliberatywne stosunki władza społeczeństwo

•

Partycypacyjny model organizacji wspólnoty lokalnej

•

Rozwój partnerstw wielosektorowych i networks

•

Wielopoziomowe zarządzanie i współdecydowanie obywateli na temat rozwoju
społeczności lokalnej (angażowanie obywateli w przygotowanie Strategii, programów,
projektów ich aktywny udział)

•

Decentralizacja pozioma, sieci i włączanie wszystkich zainteresowanych  Network
Governance

Rodzaje współpracy podmiotów PS
• Wewnątrzbranżowe  OPS, PCPR, ROPS itd..

• Wewnątrzsektorowe  w ramach sektora
publicznego ( z władzą, JST itd., z PSZ, OHP itd.)
• Zewnątrzsektorowe  z NGO’s, biznesem
Kościołem, uczelniami, innymi interesariuszami
• Lokalne, regionalne, krajowe, ponadnarodowe

Przykłady współpracy i partnerstwa międzysektorowe go
podmiotów pomocy i integracji społecznej

1.

Wspólne generowanie strategii społecznych i rozwiązywania
problemów społecznych

2.

Realizacja wspólnych programów i projektów  aktywna integracja
społeczna (POKL, FIO)

3.

Delegowanie zadań i usług przez JST do NGOs i innych sektorów

4.

Finansowanie i dotowanie zadań NGO’s (środki JST, rządowe)

5.

Włączanie aktywnych obywateli poprzez wolontariat

6.

Większa partycypacja samych beneficjentów (także empowerment)

7.

Wykorzystanie dobrych praktyk

8.

Wspólne generowanie innowacyjności społecznej i wartości dodanej

Strategie rozwiązywania problemów społecznych
.

Nadal wiele do zrobienia jeśli chodzi o partycypacyjny model kreowania
tych strategii
.

Wiele strategii pozostaje ciągle na papierze

Niska jakość wielu strategii
Brak świadomości decydentów i wyobraźni strategicznej z obszaru PS

Biska skuteczność i efektywność

Od współpracy przez partnerstwo
do integracji usług społecznych?
• Integracja usług polega na osiąganiu większej koordynacji różnorodnych
służb i świadczeń społecznych w celu poprawy skuteczności i dostępności
świadczeń.
• polega na współpracy, partnerstwie i współdziałaniu różnorodnych
podmiotów polityki społecznej.

• dzięki integracji usług uzyskuje się z jednej strony oszczędności w
wydatkach, z drugiej różnorodne grupy beneficjentów mają ułatwiony
dostęp do pełnej, kompleksowej pomocy społecznej.
• celem integracji usług społecznych jest to, aby klient w jednym miejscu
(na wzór „jednego okienka” przy zakładaniu nowej firmy) otrzymywał
kompleksowe wsparcie, odpowiadające jego różnorodnym potrzebom

Budowanie strategii
• Strategia to teoria i praktyka pokonywania przeciwnika bez
względu na to, czy jest nim bezrobocie, nędza czy faszyzm,
czy jedynie głupota i szkodliwe nawyki. Nie każdy jednak
plan ogólny, który określa jakiś cel, jest strategią.

• Strategia powinna być tak przygotowana, by nie tylko
określała cel, jakim jest rozwiązanie określonych problemów
społecznych (czyli np. poprawa sytuacji ludzi starych,
niepełnosprawnych lub zmiana na lepsze w zakresie
wybranych obszarów życia społecznego np. mieszkalnictwa).
Powinna też określać, w jaki sposób, jakimi drogami tę zmianę
można osiągnąć.

Strategia:

•
•
•
•

Strategia oparta jest na:
wyborze celu działania
wyborze kierunków i celów operacyjnych
koncentracji środków

Podstawowe dokumenty strategiczne
• Długookresowa Strategia Rozwoju Kraju „Polska 2030”;
• Średniookresowa Strategia Rozwoju Kraju „Polska
2020”;
• Strategia Rozwoju Regionalnego - Regionalne Strategie
Rozwoju Regionalnego (faza procedowania);
• Regionalna Strategia Polityki Społecznej;
• Powiatowa Strategia Rozwiązywania Problemów
Społecznych…
• Gminna Strategia Rozwiązywania Problemów
Społecznych…

Przełożenie na poziom krajowy celów
ogólnoeuropejskich
Nowe podejście strategiczne w realizacji polityki społecznej
wpisuje się w

Długookresową Strategię Rozwoju Kraju do 2030
roku.
- poczucie społecznej i indywidualnej odpowiedzialności za
zwalczanie ubóstwa i wykluczenia społecznego;
- umożliwienie działań odpowiadających na potrzeby grup
szczególnego ryzyka;
- modyfikacja systemów ochrony socjalnej, zapewniająca odpowiedni
poziom dochodów

Wyzwania stojące przed strategią regionalną
polityki społecznej

• Spięcie problemów będących wyzwaniem
strategii gminnych i regionalnych;
• Uwzględnienie interesów poszczególnych
instytucji i społeczności
• Uspołecznienie procesu tworzenia,
monitorowanie realizacji i modyfikacji
strategii regionalnej.

Podstawowe zasady strategii

• ekonomia sił i środków potrzebnych do
prowadzenia „walki” (ocena ilości i jakości
zasobów ludzkich, materialnych i finansowych
oraz ich rezerw na wypadek przedłużania się
działań lub konieczności ich intensyfikacji)
• zespolenie wysiłków (odnosi się to do organizacji i
sposobu przygotowań sił, tzn. ludzi, środków,
pieniędzy)
• zachowanie swobody działań w sytuacjach
krytycznych
• inicjatywa w sytuacjach nieprzewidzianych.

Metodologia budowania strategii

• Ze strategią ściśle łączy się taktyka. Rozumiana
jako metoda postępowania, umiejętność
„dozowania” sił i środków w sposób
odpowiedni do osiągnięcia zamierzonych w
strategii celów.

Zasady rządzące polityka społeczną
•
•
•
•
•
•
•
•

zasada pomocniczości,
zasada efektów odłożonych w czasie,
zasada szerokiego zasięgu skutków,
zasada akceptacji społecznej,
zasada kontroli społecznej,
zasada aktywności, zaangażowania społecznego,
zasada kompleksowości i sprzężenia zwrotnego,
zasada pozornego altruizmu (pomoc tzw.
osobom wykluczonym w interesie osób
niewykluczonych).

Schemat strategii

Na strategię składa się:
• diagnoza,
• cel strategiczny (ogólny),
• cele szczegółowe (operacyjne),
• metody realizacji celu,

Logiczne ramy strategii
wczoraj – dziś – jutro
diagnoza statystyki – problem, potrzeby, zasoby - harmonogram –cele - wizja

Drabina partycypacji społecznej
• Kreowanie świadomości
społecznej;

• Angażowanie
mieszkańców;

Uświadamianie podejmowanych
działań

Angażowanie mieszkańców w proces
aby uwzględnić ich punkt widzenia i
obawy

• Edukowanie społeczności
lokalnej;
Przekazywanie informacji dla lepszego
zrozumienia podejmowanych działań

• Zbieranie opinii;
Uzyskanie opinii społecznych na temat
problemów/ decyzji /alternatywnych
rzwiązań

• Partnerstwo.
Przekazanie podejmowania decyzji
grupom lub partnerom społecznym

Partycypacja społeczna
• Na pierwszym, najniższym, pułapie stosowane jest kształtowanie
świadomości społecznej poprzez pełną, regularną i obligatoryjną
informację o zamierzeniach władz - społeczność często posiada
jedynie wiedzę dotyczącą ogólnie formułowanych realizowanych
celów, podczas gdy należy prowadzić edukację zbiorowości, mogącą
prowadzić do internalizacji procesu (jego potencjalni uczestnicy,
nabywając wiedzę, przekonują się, poznają sposób i efektywność
prezentowanej metody).
• Na wyższym poziomie partycypacji społeczność może wyrażać
wątpliwości i korygować propozycje, tworząc opinie uwzględniane
przez realizatorów.
• Najwyższy poziom partycypacji i pełne partnerstwo następuje
jednak dopiero wtedy, gdy społeczność ma realny wpływ na proces
decyzyjny.

Niektóre tezy dokumentu „Polska 2030”
Raport Polska 2030 jest efektem prac Zespołu Doradców Strategicznych Prezesa
Rady Ministrów. Redaktorem naukowym opracowania jest minister Michał Boni.

Polska należy do tych państw członkowskich Unii Europejskiej, w
których istnieje największe zagrożenie ubóstwem. Zagrożenie
ubóstwem rośnie wraz z liczbą dzieci w gospodarstwach domowych.
Analiza sytuacji gospodarstw domowych pokazuje, że ubóstwo dzieci
jest nierozerwalnie związane z ubóstwem rodziców. Po okresie
wzrostu zagrożenia ubóstwem, w ostatnich latach
obserwowaliśmy poprawę sytuacji, choć rozprzestrzeniający
się także na Polskę światowy kryzys gospodarczy nie
pozostanie prawdopodobnie bez wpływu na ten pozytywny
kierunek przemian.
(warto zauważyć, iż treść dokumentu nie odnosi się do
możliwych stanów w przyszłości, np. nie przygotowuje Polski
do ewent. katastrofy finansowej, gospodarczej, bytowej...)

W perspektywie kolejnych kilkunastu lat zwiększy się zagrożenie
ubóstwem gospodarstw domowych z osobami starszymi.
Grupą szczególnie narażoną na ubóstwo są rodziny wielodzietne oraz
rodziny zamieszkujące na wsi.
Zagrożenie ubóstwem w Polsce ma charakter wyspowy.
Świadczenia rodzinne oraz związane z wykluczeniem
społecznym (w tym dodatki mieszkaniowe) są najlepiej
dystrybuowane pod względem wsparcia dla osób zagrożonych
ubóstwem.
Transfery społeczne udzielane w ramach wsparcia rodzin
zagrożonych ubóstwem (szczególnie mających dzieci) są na
bardzo niskim poziomie.

Jeśli do 2030 r. Polska ma stworzyć państwo nowoczesne nie tylko
w wymiarze ekonomicznym, lecz także społecznym, konieczna jest
daleko idąca rewizja obowiązującego obecnie modelu polityki
społecznej. Konieczne jest „przestawienie zwrotnicy”, tak aby z
jednej strony umożliwiać grupom społecznym, obecnie narażonym
na wykluczenie, integrację społeczną, z drugiej zaś przygotować
się na nowe oblicza wykluczenia, jakie będą pojawiać się w
kolejnych latach. Będzie się to jednak wiązało z odejściem od
obecnego modelu opartego na powszechności świadczeń na niskim
poziomie, jako alternatywy dla zatrudnienia, w kierunku modelu, w
którym kluczową rolę odgrywa świadczenie pracy, a być może także
ze zmianą z panoptycznego na empowermentowy model pomocy
społecznej wyrastający z poszanowania i ochrony godności człowieka
wymagającego wsparcia.

W ramach tak pojmowanej spójności społecznej wydobywanie
potencjałów osób z deficytami i dysfunkcjami polega przede
wszystkim na tworzeniu odpowiednich do tego warunków, np. na
usuwaniu barier w dostępie do rynku pracy, inwestycjach w edukację,
obejmowaniu większej liczby ludzi aktywnymi instrumentami
polityki społecznej, tworzeniu instytucjonalnych i dochodowych
systemów wsparcia. Kluczowe jest tu zapewnianie osobom
wykluczonym realnego dostępu do usług społecznych, aby z tego
tytułu nie traciły szans rozwoju. Sukces takiego podejścia nie jest
możliwy bez znalezienia konsensu między różnymi rodzajami
transferów społecznych. Pierwszeństwo mają formy wsparcia, które
zwiększają aktywność otrzymujących je beneficjentów, rozwiązują
rzeczywiste problemy i elastycznie reagują na zmianę sytuacji.
Oznacza to zmianę priorytetów, co spotka się z oporem beneficjentów
obecnie funkcjonującego systemu.

Pomoc Społeczna
Szczególne znaczenie mają inicjatywy z zakresu aktywnej
integracji, ułatwiania dostępu do niedrogich, trwałych
oraz wysokiej jakości usług społecznych, wspierania
instytucji otoczenia ekonomii społecznej oraz samych
instytucji ekonomii społecznej, służące aktywizacji
lokalnych społeczności, w tym w szczególności
społeczności marginalizowanych.
Dylemat - jak realizować te inicjatywy w obecnej sytuacji
gospodarczej Europy i podejmowanych programach
oszczędności budżetowych. Sytuacja ta generuje pytanie
o taki sposób wdrażania programów oszczędnościowych,
aby były zrównoważone, sprawiedliwie rozłożone oraz
aby chroniły grupy najsłabsze.
Jednym ze sposobów działania to rozwijanie
innowacyjnego podejścia do polityki społecznej.

Rola pomocy społecznej
Dlatego …
Niezbędne jest dążenie do uproszczenia zasad
korzystania z usług pomocy społecznej oraz
standaryzacja i poprawa ich jakości. Działania te
muszą zostać połączone ze wspieraniem aktywności
osób korzystających z pomocy społecznej oraz
zachętami do większego uczestnictwa w procesie
powrotu na rynek pracy.

Wyzwania pomocy społecznej
Pomoc społeczna w czasach kryzysów i zmian tradycyjnie
musi zmierzyć się z rolą systemu buforowego, przed którym
stawia się wyzwania zniwelowania negatywnych skutków
społeczno – ekonomicznych zaistniałej sytuacji
gospodarczej. Rola ta wymaga zarówno obsługi większej
liczby świadczeniobiorców, jak i poszerzenia katalogu
oferowanych świadczeń, usług i programów pomocy.
Sytuacja taka implikuje konieczność zwiększonych inwestycji
w sektor usług socjalnych, w tym kompleksowe wsparcie dla
kształcenia nowoczesnych kadr pomocy społecznej.

Wyzwania pomocy społecznej
Wyzwania demograficzne stanowią drugi filar czynników
implikujących nowoczesne podejście. Starzenie się
społeczeństwa będzie generować, w perspektywie roku 2020,
wyzwania związane z dynamicznie rosnącą liczbą osób w
podeszłym wieku. Sytuacja ta powinna być traktowana nie jako
zagrożenie dla wielu sfer życia gospodarczego i społecznego, ale
jako konieczność rozwoju niosąca ze sobą potencjał rozwojowy
np. rozwój nowych sektorów usług czy aktywność osób starszych.
Oznacza to konieczność z jednej strony zbudowania systemu
wspierającego osoby starsze w decyzji o pozostaniu aktywnym
społecznie i zawodowo, a z drugiej rozwoju różnego rodzaju
usług przeznaczonych dla osób starszych z ograniczoną
samodzielnością i niesamodzielnych min. usług opieki
długoterminowej;

…

W celu poprawy jakości i poziomu życia osób
starszych dla godnego starzenia się należy
podejmować działania umożliwiające
zagospodarowanie potencjału społecznozawodowego osób starszych, dla pełnienia przez
nich ról społecznych w życiu publicznym.
(rozwój zróżnicowanych form aktywności społecznej,
upowszechnianie wolontariatu, partycypacji w procesach
decyzyjnych, zwiększenie dostępności do usług społecznych).

Kontynuacja działań
– Wspieranie osób w ich integracji społecznej i
aktywności;
– Dostarczanie narzędzi dla integracji;
– Indywidualne podejście / Oferta dostosowana do
specyficznych potrzeb; upowszechnianie kontraktów
socjalnych; przerywanie „dziedziczenia” biedy i
bierności;
– Zwiększanie kooperacji pomoc społecznej z rynkiem
pracy.

Pomoc społeczna

• Zmiany wewnątrz pomocy społecznej
• nowe podejście do klienta pomocy społecznej,
• Prace nad nowym modelem pomocy społecznej

• Zmiany w otoczeniu pomocy społecznej
• Prace nad modyfikowaniem podejścia do osób
pozostających bez pracy (zmiany po stronie
instrumentów rynku pracy
• Wyodrębnienie polityki senioralnej

Ostatnie zmiany... Wzmocnienie przepisów dotyczących współdziałania

• Brak współdziałania z pracownikiem socjalnym w
rozwiązywaniu trudnej sytuacji życiowej, odmowa
zawarcia kontraktu socjalnego, niedotrzymanie jego
postanowień, nieuzasadniona odmowa podjęcia
zatrudnienia przez osobę bezrobotną, odmowa
podjęcia leczenia odwykowego może stanowić
podstawę do nieudzielenia pomocy;

...
• Ocena zasobów pomocy społecznej w oparciu o
analizę lokalnej sytuacji społecznej i
demograficznej dokonywana przez samorządy;
• Sporządzanie przez oceny województwa,
uwzględniającej kwestie i problemy społeczne
wynikające z przyjętej strategii

Budowanie pomostów
• Pobieranie zasiłku okresowego niezależnie od
posiadanego dochodu w sytuacji gdy osoba
podejmuje zatrudnienie,
(wprowadzenie okresu przejściowego dla osób, które
podejmują próbę zmiany swojej sytuacji życiowej) –
przez 2 miesiące nie częściej niż raz na dwa lata.

• Przyznawanie zasiłku celowego na realizację
postanowień kontraktu socjalnego.
• Tworzenie zespołów pracy socjalnej i integracji
społecznej.

Nowe kryteria uprawniające do świadczeń

• Od 1 października w pomocy społecznej
obowiązują nowe kryteria dochodowe
- 542 złote dla osoby samotnie
gospodarującej;
- 456 złotych na osobę w rodzinie.
Spowoduje to wejście do pomocy społecznej nowych klientów,
nie posiadających do tej pory uprawnień do świadczeń.

Nowe wyzwania

• Wzmacnianie kooperacji pomiędzy
powiatowymi urzędami pracy a ośrodkami
pomocy społecznej;
• Podniesienie skuteczności instrumentów i
narzędzi służących aktywnej integracji i
powrotowi na rynek pracy


Slide 41

Metodologia wspierania rozwoju społecznego
w kontekście wdrażania wojewódzkiej
strategii polityki społecznej – uwzględniająca
partycypacyjne uczestnictwo w procesie
Zuzanna Grabusińska
Białystok grudzień 2012 r.

Plan wystąpienia

• - strategie –priorytetowe zadania wynikające z
uzewnętrzniających się kwestii społecznych –
wielosektorowość polityki społecznej
• - strategia rozwoju regionalnego ;
• - obszary negocjacji ze strona rządową;
• - partycypacja procesu tworzenia i realizacji strategii;
• - realizacja strategii z punktu widzenia zadań pomocy
i integracji społecznej- aktywna integracja społeczna,
niwelowanie procesu wykluczenia społecznego.

Polityka społeczna
Szeroko zdefiniowana polityka społeczna stanowi
kluczowy element wszelkich działań państwa i jego
instytucji, mających na celu kształtowanie warunków
życia społeczeństwa oraz służących realizacji zasady
sprawiedliwości społecznej. Dążąc do osiągnięcia jak
największej skuteczności działań publicznych w tej
sferze należy traktować politykę społeczną na zasadach
równości, komplementarności i synergii z polityką
gospodarczą.

Jednocześnie polityka społeczna tradycyjnie jest
kształtowana w odpowiedzi na aktualne oraz
prognozowane kwestie społeczne. Tym samym
polityka społeczna nabiera coraz większego znaczenia
w obliczu wyzwań społeczno – gospodarczych,
określanych przede wszystkim przez pryzmat zmian
demograficznych oraz kryzysu ekonomicznego.

Polityka społeczna

Polska polityka społeczna, realizując cele
związane z budowaniem dobrostanu
społeczeństwa polskiego, wpisuje się
jednocześnie w proces wdrażania europejskiej
polityki społecznej.

Polityka społeczna

Polska polityka społeczna, realizując cele
związane z budowaniem dobrostanu
społeczeństwa polskiego, wpisuje się
jednocześnie w proces wdrażania europejskiej
polityki społecznej.

Polityka Społeczna

Główne kierunki strategiczne polityk Unii
Europejskiej, w tym szeroko rozumianej polityki
społecznej, zostały określone w Strategii „Europa
2020”,która jest nowym, długookresowym
programem rozwoju społeczno-gospodarczego
UE, zastępując obowiązującą od 2000 r.,
zmodyfikowaną pięć lat później, Strategię
Lizbońską

Polityka Społeczna
Strategia „Europa 2020” znaczną wagę przykłada do
wyzwań związanych z poprawą warunków życia i pracy
obywateli UE, a zwłaszcza podniesienia poziomu i
jakości zatrudnienia oraz ograniczenia ubóstwa i
wykluczenia społecznego. Jednocześnie nie rezygnuje z
przyjętego w Lizbonie generalnego celu modernizacji w
kierunku innowacyjnej gospodarki opartej na wiedzy.

Polityka Społeczna
Strategia „Europa 2020” znaczną wagę przykłada do
wyzwań związanych z poprawą warunków życia i pracy
obywateli UE, a zwłaszcza podniesienia poziomu i
jakości zatrudnienia oraz ograniczenia ubóstwa i
wykluczenia społecznego. Jednocześnie nie rezygnuje z
przyjętego w Lizbonie generalnego celu modernizacji w
kierunku innowacyjnej gospodarki opartej na wiedzy.

Aktualna polityka społeczna
W celu osiągnięcia powyższych wyzwań zaproponowano trzy
podstawowe, wzajemnie wzmacniające się priorytety :
• wzrost inteligentny – rozwój oparty na wiedzy i innowacjach,
• wzrost zrównoważony – promowanie gospodarki efektywniej
wykorzystującej zasoby, przyjaznej środowisku, a zarazem
konkurencyjnej,
• wzrost sprzyjający włączeniu społecznemu (wzrost
integrujący społecznie) – wzmacnianie gospodarki
charakteryzującej się wysokim zatrudnieniem oraz spójnością
ekonomiczną, społeczną i terytorialną.

Otwarta metoda koordynacji
Strategia Europa 2020 wyznacza konkretne cele ilościowe,
umożliwiające monitorowanie postępów w realizacji ww.
priorytetów. Dwa z tych celów dotyczą bezpośrednio polityki
zatrudnienia i polityki społecznej, tj.:
• osiągnięcie wskaźnika zatrudnienia kobiet i mężczyzn w wieku
20-64 lat na poziomie 75%;
• wspieranie integracji społecznej, szczególnie poprzez redukcję
ubóstwa, zmierzając do wydźwignięcia z ubóstwa lub
wykluczenia społecznego 20 milionów obywateli UE.

Cele nadrzędne OMK dla zabezpieczenia społecznego i
integracji społecznej powinny promować:

spójność społeczna, równość mężczyzn i kobiet
oraz równość szans wszystkich obywateli;
koordynację podejmowanych działań z celami
Strategii Lizbońskiej oraz celami Strategii
Zrównoważonego Rozwoju UE;
Dobre rządzenie, przejrzystość i zaangażowanie
wszelkich podmiotów w projektowanie, wdrażanie i
monitorowanie polityki
1)„...Gdy mówimy o aktywnej integracji, to należy przez to rozumieć nasze aktywne podejście
proponujące szereg rozmaitych i nieszablonowych działań (czy tylko pomocy społecznej? JG)
obejmujących całokształt potencjału człowieka, a nie wyłącznie kwestię zatrudnienia. Z drugiej zaś
strony, aktywna integracja zakłada pełną aktywność człowieka w tym procesie...) – Cezary
Miżejewski „Aktywna integracja - nowa formuła pomocy społecznej”
http://zalaczniki.ops.pl/dz1/aktywna_integracja2009.doc.

Modernizacja społeczeństwa (rozumianego jako ogół ludzi
pozostających we wzajemnych stosunkach
wynikających z warunków życia, podziału pracy i
udziału w życiu kulturalnym; też: ogół obywateli
danego okręgu, miasta itp.) definiowana przez
polityków obejmuje m.in. projektowanie i realizację
polityk społecznych. Możemy się jej biernie przyglądać i
być traktowanymi jak zasoby, przedmioty, jak petenci.
Ale możemy stać się również podmiotami tych zmian
organizując się w ramach społeczeństwa obywatelskiego i
uczestnicząc w procesach politycznych. Możemy, choć nie
znaczy, że musimy być podmiotami świadomymi,
gotowymi wziąć sprawy w swoje ręce, ze swoją wizją,
pasją i przekonaniem.

Czym jest polityka?
Politykę planuje się i realizuje w danym kręgu
kulturowym, określonym językiem, w oparciu
o przyjęty na gruncie dominującej filozofii
sposób widzenia rzeczywistości w danej
dziedzinie, z wykorzystaniem zasobów
przeznaczonych na jej realizację, w którym
dają się określić modele funkcjonowania
jednostki w społeczeństwie, modele
funkcjonowania społeczeństwa, a także modele
instytucji publicznych determinujące priorytety
polityki społecznej…będące punktem wyjścia
dla projektowania i realizacji polityki.

Współczesne problemy i wyzwania socjalne wymuszają
reorganizację polityki społecznej / pomocy społecznej
•

Demografia

•

Przed nami pytania o :

•

Migracje i wielokulturowość

1. Skuteczność i efektywność tradycyjnego
państwa opiekuńczego

•

Bezrobocie i niskie zatrudnienie

2. O model instytucjonalny usług społecznych

•

Ubóstwo i wykluczenie społeczne

3. O najlepsze rozwiązania w polityce aktywizacji i
integracji społecznej

•

Pomoc i integracja społeczna
4. Poszukiwanie nowych paradygmatów i modeli

•

Edukacja

•

Równość szans (w tym gender)

•

Zdrowie i Niepełnosprawność

•

Starość i Opieka Długoterminowa

•

15
Stare i nowe patologie

5. Strategię Rozwoju Społecznego w Polsce,
Europie i na świecie
6. Możliwości wielopoziomowej współpracy i
partnerstwa międzysektorowego

Nowe paradygmaty polityki społecznej
 w kierunku większej współpracy
• Partycypacyjny a nie
resortowy model kreowania
polityki społecznej
• Wielopoziomowe
zarządzanie polityką
społeczną

• Państwo angażujące a nie
państwo dyscyplinujące

• Aktywna a nie pasywna polityka
społeczna

• Wielosektorowa i partnerska a
nie państwowa polityka
społeczna
• Samorządowa i obywatelska a
nie centralna polityka społeczna

• Zintegrowane usługi społeczne
• Państwo sieci a nie hierarchii
zamiast separatystycznych usług
lub świadczeń socjalnych
Neosolidarność 
Subsydiarność 
• Od opieki społecznej poprzez
Partnerstwo 
pomoc do integracji społecznej

Polityka Społeczna
Nadrzędny cel społeczny Strategii Europa 2020 (czyli
ograniczenia ubóstwa i wykluczenia społecznego) zainicjowana
„Europejska Platforma Przeciw Ubóstwu i Wykluczeniu
Społecznemu” – stanowiąca swoisty kompleksowy
program europejski, dążący do zapewnienia spójności
ekonomicznej, społecznej i terytorialnej, poprzez
podnoszenie świadomości oraz przestrzegania praw
podstawowych osób ubogich i społecznie
wykluczonych, umożliwiając im życie w godności i
aktywny udział w życiu społecznym

Proces przekazywania funkcji i zadań socjalnych
przez państwo
• Nisko satysfakcjonujący proces przejmowania przez podmioty
odpowiedzialności za kreowanie i realizację polityki społecznej

PAŃSTWO

SAMORZĄD TERYTORIALNY

ORGANIZACJE POZARZĄDOWE

SEKTOR PRYWATNY I GOSPODARKA SPOŁECZNA

RODZINA I GRUPY NIEFORMALNE

Wielosektorowość jako fundament do współpracy
w polityce społecznej (Grewiński 2009)
SEKTOR
PUBLICZNY

Unia
Europejska

Media

Państwo

Partie polityczne
Związki zawodowe, Zrzeszenia
Ruchy społeczne
Lobbyści i grupy interesu,
Eksperci, Grupy wsparcia
Konsorcja,
Partnerstwa wielosektorowe

Organizacje
pozarządowe

Rodziny
i grupy
dysfunkcyjne

Instytucje
biznesowe

SEKTOR
RYNKOWY

Samorząd
terytorialny

Gospodarka
społeczna

SEKTOR
OBYWATELSKI

Public Governance odpowiedzią na deficyt
współpracy?
•

Horyzontalne dzielenie się władzą ze społeczeństwem obywatelskim, społecznością
lokalną

•

Deliberatywne stosunki władza społeczeństwo

•

Partycypacyjny model organizacji wspólnoty lokalnej

•

Rozwój partnerstw wielosektorowych i networks

•

Wielopoziomowe zarządzanie i współdecydowanie obywateli na temat rozwoju
społeczności lokalnej (angażowanie obywateli w przygotowanie Strategii, programów,
projektów ich aktywny udział)

•

Decentralizacja pozioma, sieci i włączanie wszystkich zainteresowanych  Network
Governance

Rodzaje współpracy podmiotów PS
• Wewnątrzbranżowe  OPS, PCPR, ROPS itd..

• Wewnątrzsektorowe  w ramach sektora
publicznego ( z władzą, JST itd., z PSZ, OHP itd.)
• Zewnątrzsektorowe  z NGO’s, biznesem
Kościołem, uczelniami, innymi interesariuszami
• Lokalne, regionalne, krajowe, ponadnarodowe

Przykłady współpracy i partnerstwa międzysektorowe go
podmiotów pomocy i integracji społecznej

1.

Wspólne generowanie strategii społecznych i rozwiązywania
problemów społecznych

2.

Realizacja wspólnych programów i projektów  aktywna integracja
społeczna (POKL, FIO)

3.

Delegowanie zadań i usług przez JST do NGOs i innych sektorów

4.

Finansowanie i dotowanie zadań NGO’s (środki JST, rządowe)

5.

Włączanie aktywnych obywateli poprzez wolontariat

6.

Większa partycypacja samych beneficjentów (także empowerment)

7.

Wykorzystanie dobrych praktyk

8.

Wspólne generowanie innowacyjności społecznej i wartości dodanej

Strategie rozwiązywania problemów społecznych
.

Nadal wiele do zrobienia jeśli chodzi o partycypacyjny model kreowania
tych strategii
.

Wiele strategii pozostaje ciągle na papierze

Niska jakość wielu strategii
Brak świadomości decydentów i wyobraźni strategicznej z obszaru PS

Biska skuteczność i efektywność

Od współpracy przez partnerstwo
do integracji usług społecznych?
• Integracja usług polega na osiąganiu większej koordynacji różnorodnych
służb i świadczeń społecznych w celu poprawy skuteczności i dostępności
świadczeń.
• polega na współpracy, partnerstwie i współdziałaniu różnorodnych
podmiotów polityki społecznej.

• dzięki integracji usług uzyskuje się z jednej strony oszczędności w
wydatkach, z drugiej różnorodne grupy beneficjentów mają ułatwiony
dostęp do pełnej, kompleksowej pomocy społecznej.
• celem integracji usług społecznych jest to, aby klient w jednym miejscu
(na wzór „jednego okienka” przy zakładaniu nowej firmy) otrzymywał
kompleksowe wsparcie, odpowiadające jego różnorodnym potrzebom

Budowanie strategii
• Strategia to teoria i praktyka pokonywania przeciwnika bez
względu na to, czy jest nim bezrobocie, nędza czy faszyzm,
czy jedynie głupota i szkodliwe nawyki. Nie każdy jednak
plan ogólny, który określa jakiś cel, jest strategią.

• Strategia powinna być tak przygotowana, by nie tylko
określała cel, jakim jest rozwiązanie określonych problemów
społecznych (czyli np. poprawa sytuacji ludzi starych,
niepełnosprawnych lub zmiana na lepsze w zakresie
wybranych obszarów życia społecznego np. mieszkalnictwa).
Powinna też określać, w jaki sposób, jakimi drogami tę zmianę
można osiągnąć.

Strategia:

•
•
•
•

Strategia oparta jest na:
wyborze celu działania
wyborze kierunków i celów operacyjnych
koncentracji środków

Podstawowe dokumenty strategiczne
• Długookresowa Strategia Rozwoju Kraju „Polska 2030”;
• Średniookresowa Strategia Rozwoju Kraju „Polska
2020”;
• Strategia Rozwoju Regionalnego - Regionalne Strategie
Rozwoju Regionalnego (faza procedowania);
• Regionalna Strategia Polityki Społecznej;
• Powiatowa Strategia Rozwiązywania Problemów
Społecznych…
• Gminna Strategia Rozwiązywania Problemów
Społecznych…

Przełożenie na poziom krajowy celów
ogólnoeuropejskich
Nowe podejście strategiczne w realizacji polityki społecznej
wpisuje się w

Długookresową Strategię Rozwoju Kraju do 2030
roku.
- poczucie społecznej i indywidualnej odpowiedzialności za
zwalczanie ubóstwa i wykluczenia społecznego;
- umożliwienie działań odpowiadających na potrzeby grup
szczególnego ryzyka;
- modyfikacja systemów ochrony socjalnej, zapewniająca odpowiedni
poziom dochodów

Wyzwania stojące przed strategią regionalną
polityki społecznej

• Spięcie problemów będących wyzwaniem
strategii gminnych i regionalnych;
• Uwzględnienie interesów poszczególnych
instytucji i społeczności
• Uspołecznienie procesu tworzenia,
monitorowanie realizacji i modyfikacji
strategii regionalnej.

Podstawowe zasady strategii

• ekonomia sił i środków potrzebnych do
prowadzenia „walki” (ocena ilości i jakości
zasobów ludzkich, materialnych i finansowych
oraz ich rezerw na wypadek przedłużania się
działań lub konieczności ich intensyfikacji)
• zespolenie wysiłków (odnosi się to do organizacji i
sposobu przygotowań sił, tzn. ludzi, środków,
pieniędzy)
• zachowanie swobody działań w sytuacjach
krytycznych
• inicjatywa w sytuacjach nieprzewidzianych.

Metodologia budowania strategii

• Ze strategią ściśle łączy się taktyka. Rozumiana
jako metoda postępowania, umiejętność
„dozowania” sił i środków w sposób
odpowiedni do osiągnięcia zamierzonych w
strategii celów.

Zasady rządzące polityka społeczną
•
•
•
•
•
•
•
•

zasada pomocniczości,
zasada efektów odłożonych w czasie,
zasada szerokiego zasięgu skutków,
zasada akceptacji społecznej,
zasada kontroli społecznej,
zasada aktywności, zaangażowania społecznego,
zasada kompleksowości i sprzężenia zwrotnego,
zasada pozornego altruizmu (pomoc tzw.
osobom wykluczonym w interesie osób
niewykluczonych).

Schemat strategii

Na strategię składa się:
• diagnoza,
• cel strategiczny (ogólny),
• cele szczegółowe (operacyjne),
• metody realizacji celu,

Logiczne ramy strategii
wczoraj – dziś – jutro
diagnoza statystyki – problem, potrzeby, zasoby - harmonogram –cele - wizja

Drabina partycypacji społecznej
• Kreowanie świadomości
społecznej;

• Angażowanie
mieszkańców;

Uświadamianie podejmowanych
działań

Angażowanie mieszkańców w proces
aby uwzględnić ich punkt widzenia i
obawy

• Edukowanie społeczności
lokalnej;
Przekazywanie informacji dla lepszego
zrozumienia podejmowanych działań

• Zbieranie opinii;
Uzyskanie opinii społecznych na temat
problemów/ decyzji /alternatywnych
rzwiązań

• Partnerstwo.
Przekazanie podejmowania decyzji
grupom lub partnerom społecznym

Partycypacja społeczna
• Na pierwszym, najniższym, pułapie stosowane jest kształtowanie
świadomości społecznej poprzez pełną, regularną i obligatoryjną
informację o zamierzeniach władz - społeczność często posiada
jedynie wiedzę dotyczącą ogólnie formułowanych realizowanych
celów, podczas gdy należy prowadzić edukację zbiorowości, mogącą
prowadzić do internalizacji procesu (jego potencjalni uczestnicy,
nabywając wiedzę, przekonują się, poznają sposób i efektywność
prezentowanej metody).
• Na wyższym poziomie partycypacji społeczność może wyrażać
wątpliwości i korygować propozycje, tworząc opinie uwzględniane
przez realizatorów.
• Najwyższy poziom partycypacji i pełne partnerstwo następuje
jednak dopiero wtedy, gdy społeczność ma realny wpływ na proces
decyzyjny.

Niektóre tezy dokumentu „Polska 2030”
Raport Polska 2030 jest efektem prac Zespołu Doradców Strategicznych Prezesa
Rady Ministrów. Redaktorem naukowym opracowania jest minister Michał Boni.

Polska należy do tych państw członkowskich Unii Europejskiej, w
których istnieje największe zagrożenie ubóstwem. Zagrożenie
ubóstwem rośnie wraz z liczbą dzieci w gospodarstwach domowych.
Analiza sytuacji gospodarstw domowych pokazuje, że ubóstwo dzieci
jest nierozerwalnie związane z ubóstwem rodziców. Po okresie
wzrostu zagrożenia ubóstwem, w ostatnich latach
obserwowaliśmy poprawę sytuacji, choć rozprzestrzeniający
się także na Polskę światowy kryzys gospodarczy nie
pozostanie prawdopodobnie bez wpływu na ten pozytywny
kierunek przemian.
(warto zauważyć, iż treść dokumentu nie odnosi się do
możliwych stanów w przyszłości, np. nie przygotowuje Polski
do ewent. katastrofy finansowej, gospodarczej, bytowej...)

W perspektywie kolejnych kilkunastu lat zwiększy się zagrożenie
ubóstwem gospodarstw domowych z osobami starszymi.
Grupą szczególnie narażoną na ubóstwo są rodziny wielodzietne oraz
rodziny zamieszkujące na wsi.
Zagrożenie ubóstwem w Polsce ma charakter wyspowy.
Świadczenia rodzinne oraz związane z wykluczeniem
społecznym (w tym dodatki mieszkaniowe) są najlepiej
dystrybuowane pod względem wsparcia dla osób zagrożonych
ubóstwem.
Transfery społeczne udzielane w ramach wsparcia rodzin
zagrożonych ubóstwem (szczególnie mających dzieci) są na
bardzo niskim poziomie.

Jeśli do 2030 r. Polska ma stworzyć państwo nowoczesne nie tylko
w wymiarze ekonomicznym, lecz także społecznym, konieczna jest
daleko idąca rewizja obowiązującego obecnie modelu polityki
społecznej. Konieczne jest „przestawienie zwrotnicy”, tak aby z
jednej strony umożliwiać grupom społecznym, obecnie narażonym
na wykluczenie, integrację społeczną, z drugiej zaś przygotować
się na nowe oblicza wykluczenia, jakie będą pojawiać się w
kolejnych latach. Będzie się to jednak wiązało z odejściem od
obecnego modelu opartego na powszechności świadczeń na niskim
poziomie, jako alternatywy dla zatrudnienia, w kierunku modelu, w
którym kluczową rolę odgrywa świadczenie pracy, a być może także
ze zmianą z panoptycznego na empowermentowy model pomocy
społecznej wyrastający z poszanowania i ochrony godności człowieka
wymagającego wsparcia.

W ramach tak pojmowanej spójności społecznej wydobywanie
potencjałów osób z deficytami i dysfunkcjami polega przede
wszystkim na tworzeniu odpowiednich do tego warunków, np. na
usuwaniu barier w dostępie do rynku pracy, inwestycjach w edukację,
obejmowaniu większej liczby ludzi aktywnymi instrumentami
polityki społecznej, tworzeniu instytucjonalnych i dochodowych
systemów wsparcia. Kluczowe jest tu zapewnianie osobom
wykluczonym realnego dostępu do usług społecznych, aby z tego
tytułu nie traciły szans rozwoju. Sukces takiego podejścia nie jest
możliwy bez znalezienia konsensu między różnymi rodzajami
transferów społecznych. Pierwszeństwo mają formy wsparcia, które
zwiększają aktywność otrzymujących je beneficjentów, rozwiązują
rzeczywiste problemy i elastycznie reagują na zmianę sytuacji.
Oznacza to zmianę priorytetów, co spotka się z oporem beneficjentów
obecnie funkcjonującego systemu.

Pomoc Społeczna
Szczególne znaczenie mają inicjatywy z zakresu aktywnej
integracji, ułatwiania dostępu do niedrogich, trwałych
oraz wysokiej jakości usług społecznych, wspierania
instytucji otoczenia ekonomii społecznej oraz samych
instytucji ekonomii społecznej, służące aktywizacji
lokalnych społeczności, w tym w szczególności
społeczności marginalizowanych.
Dylemat - jak realizować te inicjatywy w obecnej sytuacji
gospodarczej Europy i podejmowanych programach
oszczędności budżetowych. Sytuacja ta generuje pytanie
o taki sposób wdrażania programów oszczędnościowych,
aby były zrównoważone, sprawiedliwie rozłożone oraz
aby chroniły grupy najsłabsze.
Jednym ze sposobów działania to rozwijanie
innowacyjnego podejścia do polityki społecznej.

Rola pomocy społecznej
Dlatego …
Niezbędne jest dążenie do uproszczenia zasad
korzystania z usług pomocy społecznej oraz
standaryzacja i poprawa ich jakości. Działania te
muszą zostać połączone ze wspieraniem aktywności
osób korzystających z pomocy społecznej oraz
zachętami do większego uczestnictwa w procesie
powrotu na rynek pracy.

Wyzwania pomocy społecznej
Pomoc społeczna w czasach kryzysów i zmian tradycyjnie
musi zmierzyć się z rolą systemu buforowego, przed którym
stawia się wyzwania zniwelowania negatywnych skutków
społeczno – ekonomicznych zaistniałej sytuacji
gospodarczej. Rola ta wymaga zarówno obsługi większej
liczby świadczeniobiorców, jak i poszerzenia katalogu
oferowanych świadczeń, usług i programów pomocy.
Sytuacja taka implikuje konieczność zwiększonych inwestycji
w sektor usług socjalnych, w tym kompleksowe wsparcie dla
kształcenia nowoczesnych kadr pomocy społecznej.

Wyzwania pomocy społecznej
Wyzwania demograficzne stanowią drugi filar czynników
implikujących nowoczesne podejście. Starzenie się
społeczeństwa będzie generować, w perspektywie roku 2020,
wyzwania związane z dynamicznie rosnącą liczbą osób w
podeszłym wieku. Sytuacja ta powinna być traktowana nie jako
zagrożenie dla wielu sfer życia gospodarczego i społecznego, ale
jako konieczność rozwoju niosąca ze sobą potencjał rozwojowy
np. rozwój nowych sektorów usług czy aktywność osób starszych.
Oznacza to konieczność z jednej strony zbudowania systemu
wspierającego osoby starsze w decyzji o pozostaniu aktywnym
społecznie i zawodowo, a z drugiej rozwoju różnego rodzaju
usług przeznaczonych dla osób starszych z ograniczoną
samodzielnością i niesamodzielnych min. usług opieki
długoterminowej;

…

W celu poprawy jakości i poziomu życia osób
starszych dla godnego starzenia się należy
podejmować działania umożliwiające
zagospodarowanie potencjału społecznozawodowego osób starszych, dla pełnienia przez
nich ról społecznych w życiu publicznym.
(rozwój zróżnicowanych form aktywności społecznej,
upowszechnianie wolontariatu, partycypacji w procesach
decyzyjnych, zwiększenie dostępności do usług społecznych).

Kontynuacja działań
– Wspieranie osób w ich integracji społecznej i
aktywności;
– Dostarczanie narzędzi dla integracji;
– Indywidualne podejście / Oferta dostosowana do
specyficznych potrzeb; upowszechnianie kontraktów
socjalnych; przerywanie „dziedziczenia” biedy i
bierności;
– Zwiększanie kooperacji pomoc społecznej z rynkiem
pracy.

Pomoc społeczna

• Zmiany wewnątrz pomocy społecznej
• nowe podejście do klienta pomocy społecznej,
• Prace nad nowym modelem pomocy społecznej

• Zmiany w otoczeniu pomocy społecznej
• Prace nad modyfikowaniem podejścia do osób
pozostających bez pracy (zmiany po stronie
instrumentów rynku pracy
• Wyodrębnienie polityki senioralnej

Ostatnie zmiany... Wzmocnienie przepisów dotyczących współdziałania

• Brak współdziałania z pracownikiem socjalnym w
rozwiązywaniu trudnej sytuacji życiowej, odmowa
zawarcia kontraktu socjalnego, niedotrzymanie jego
postanowień, nieuzasadniona odmowa podjęcia
zatrudnienia przez osobę bezrobotną, odmowa
podjęcia leczenia odwykowego może stanowić
podstawę do nieudzielenia pomocy;

...
• Ocena zasobów pomocy społecznej w oparciu o
analizę lokalnej sytuacji społecznej i
demograficznej dokonywana przez samorządy;
• Sporządzanie przez oceny województwa,
uwzględniającej kwestie i problemy społeczne
wynikające z przyjętej strategii

Budowanie pomostów
• Pobieranie zasiłku okresowego niezależnie od
posiadanego dochodu w sytuacji gdy osoba
podejmuje zatrudnienie,
(wprowadzenie okresu przejściowego dla osób, które
podejmują próbę zmiany swojej sytuacji życiowej) –
przez 2 miesiące nie częściej niż raz na dwa lata.

• Przyznawanie zasiłku celowego na realizację
postanowień kontraktu socjalnego.
• Tworzenie zespołów pracy socjalnej i integracji
społecznej.

Nowe kryteria uprawniające do świadczeń

• Od 1 października w pomocy społecznej
obowiązują nowe kryteria dochodowe
- 542 złote dla osoby samotnie
gospodarującej;
- 456 złotych na osobę w rodzinie.
Spowoduje to wejście do pomocy społecznej nowych klientów,
nie posiadających do tej pory uprawnień do świadczeń.

Nowe wyzwania

• Wzmacnianie kooperacji pomiędzy
powiatowymi urzędami pracy a ośrodkami
pomocy społecznej;
• Podniesienie skuteczności instrumentów i
narzędzi służących aktywnej integracji i
powrotowi na rynek pracy


Slide 42

Metodologia wspierania rozwoju społecznego
w kontekście wdrażania wojewódzkiej
strategii polityki społecznej – uwzględniająca
partycypacyjne uczestnictwo w procesie
Zuzanna Grabusińska
Białystok grudzień 2012 r.

Plan wystąpienia

• - strategie –priorytetowe zadania wynikające z
uzewnętrzniających się kwestii społecznych –
wielosektorowość polityki społecznej
• - strategia rozwoju regionalnego ;
• - obszary negocjacji ze strona rządową;
• - partycypacja procesu tworzenia i realizacji strategii;
• - realizacja strategii z punktu widzenia zadań pomocy
i integracji społecznej- aktywna integracja społeczna,
niwelowanie procesu wykluczenia społecznego.

Polityka społeczna
Szeroko zdefiniowana polityka społeczna stanowi
kluczowy element wszelkich działań państwa i jego
instytucji, mających na celu kształtowanie warunków
życia społeczeństwa oraz służących realizacji zasady
sprawiedliwości społecznej. Dążąc do osiągnięcia jak
największej skuteczności działań publicznych w tej
sferze należy traktować politykę społeczną na zasadach
równości, komplementarności i synergii z polityką
gospodarczą.

Jednocześnie polityka społeczna tradycyjnie jest
kształtowana w odpowiedzi na aktualne oraz
prognozowane kwestie społeczne. Tym samym
polityka społeczna nabiera coraz większego znaczenia
w obliczu wyzwań społeczno – gospodarczych,
określanych przede wszystkim przez pryzmat zmian
demograficznych oraz kryzysu ekonomicznego.

Polityka społeczna

Polska polityka społeczna, realizując cele
związane z budowaniem dobrostanu
społeczeństwa polskiego, wpisuje się
jednocześnie w proces wdrażania europejskiej
polityki społecznej.

Polityka społeczna

Polska polityka społeczna, realizując cele
związane z budowaniem dobrostanu
społeczeństwa polskiego, wpisuje się
jednocześnie w proces wdrażania europejskiej
polityki społecznej.

Polityka Społeczna

Główne kierunki strategiczne polityk Unii
Europejskiej, w tym szeroko rozumianej polityki
społecznej, zostały określone w Strategii „Europa
2020”,która jest nowym, długookresowym
programem rozwoju społeczno-gospodarczego
UE, zastępując obowiązującą od 2000 r.,
zmodyfikowaną pięć lat później, Strategię
Lizbońską

Polityka Społeczna
Strategia „Europa 2020” znaczną wagę przykłada do
wyzwań związanych z poprawą warunków życia i pracy
obywateli UE, a zwłaszcza podniesienia poziomu i
jakości zatrudnienia oraz ograniczenia ubóstwa i
wykluczenia społecznego. Jednocześnie nie rezygnuje z
przyjętego w Lizbonie generalnego celu modernizacji w
kierunku innowacyjnej gospodarki opartej na wiedzy.

Polityka Społeczna
Strategia „Europa 2020” znaczną wagę przykłada do
wyzwań związanych z poprawą warunków życia i pracy
obywateli UE, a zwłaszcza podniesienia poziomu i
jakości zatrudnienia oraz ograniczenia ubóstwa i
wykluczenia społecznego. Jednocześnie nie rezygnuje z
przyjętego w Lizbonie generalnego celu modernizacji w
kierunku innowacyjnej gospodarki opartej na wiedzy.

Aktualna polityka społeczna
W celu osiągnięcia powyższych wyzwań zaproponowano trzy
podstawowe, wzajemnie wzmacniające się priorytety :
• wzrost inteligentny – rozwój oparty na wiedzy i innowacjach,
• wzrost zrównoważony – promowanie gospodarki efektywniej
wykorzystującej zasoby, przyjaznej środowisku, a zarazem
konkurencyjnej,
• wzrost sprzyjający włączeniu społecznemu (wzrost
integrujący społecznie) – wzmacnianie gospodarki
charakteryzującej się wysokim zatrudnieniem oraz spójnością
ekonomiczną, społeczną i terytorialną.

Otwarta metoda koordynacji
Strategia Europa 2020 wyznacza konkretne cele ilościowe,
umożliwiające monitorowanie postępów w realizacji ww.
priorytetów. Dwa z tych celów dotyczą bezpośrednio polityki
zatrudnienia i polityki społecznej, tj.:
• osiągnięcie wskaźnika zatrudnienia kobiet i mężczyzn w wieku
20-64 lat na poziomie 75%;
• wspieranie integracji społecznej, szczególnie poprzez redukcję
ubóstwa, zmierzając do wydźwignięcia z ubóstwa lub
wykluczenia społecznego 20 milionów obywateli UE.

Cele nadrzędne OMK dla zabezpieczenia społecznego i
integracji społecznej powinny promować:

spójność społeczna, równość mężczyzn i kobiet
oraz równość szans wszystkich obywateli;
koordynację podejmowanych działań z celami
Strategii Lizbońskiej oraz celami Strategii
Zrównoważonego Rozwoju UE;
Dobre rządzenie, przejrzystość i zaangażowanie
wszelkich podmiotów w projektowanie, wdrażanie i
monitorowanie polityki
1)„...Gdy mówimy o aktywnej integracji, to należy przez to rozumieć nasze aktywne podejście
proponujące szereg rozmaitych i nieszablonowych działań (czy tylko pomocy społecznej? JG)
obejmujących całokształt potencjału człowieka, a nie wyłącznie kwestię zatrudnienia. Z drugiej zaś
strony, aktywna integracja zakłada pełną aktywność człowieka w tym procesie...) – Cezary
Miżejewski „Aktywna integracja - nowa formuła pomocy społecznej”
http://zalaczniki.ops.pl/dz1/aktywna_integracja2009.doc.

Modernizacja społeczeństwa (rozumianego jako ogół ludzi
pozostających we wzajemnych stosunkach
wynikających z warunków życia, podziału pracy i
udziału w życiu kulturalnym; też: ogół obywateli
danego okręgu, miasta itp.) definiowana przez
polityków obejmuje m.in. projektowanie i realizację
polityk społecznych. Możemy się jej biernie przyglądać i
być traktowanymi jak zasoby, przedmioty, jak petenci.
Ale możemy stać się również podmiotami tych zmian
organizując się w ramach społeczeństwa obywatelskiego i
uczestnicząc w procesach politycznych. Możemy, choć nie
znaczy, że musimy być podmiotami świadomymi,
gotowymi wziąć sprawy w swoje ręce, ze swoją wizją,
pasją i przekonaniem.

Czym jest polityka?
Politykę planuje się i realizuje w danym kręgu
kulturowym, określonym językiem, w oparciu
o przyjęty na gruncie dominującej filozofii
sposób widzenia rzeczywistości w danej
dziedzinie, z wykorzystaniem zasobów
przeznaczonych na jej realizację, w którym
dają się określić modele funkcjonowania
jednostki w społeczeństwie, modele
funkcjonowania społeczeństwa, a także modele
instytucji publicznych determinujące priorytety
polityki społecznej…będące punktem wyjścia
dla projektowania i realizacji polityki.

Współczesne problemy i wyzwania socjalne wymuszają
reorganizację polityki społecznej / pomocy społecznej
•

Demografia

•

Przed nami pytania o :

•

Migracje i wielokulturowość

1. Skuteczność i efektywność tradycyjnego
państwa opiekuńczego

•

Bezrobocie i niskie zatrudnienie

2. O model instytucjonalny usług społecznych

•

Ubóstwo i wykluczenie społeczne

3. O najlepsze rozwiązania w polityce aktywizacji i
integracji społecznej

•

Pomoc i integracja społeczna
4. Poszukiwanie nowych paradygmatów i modeli

•

Edukacja

•

Równość szans (w tym gender)

•

Zdrowie i Niepełnosprawność

•

Starość i Opieka Długoterminowa

•

15
Stare i nowe patologie

5. Strategię Rozwoju Społecznego w Polsce,
Europie i na świecie
6. Możliwości wielopoziomowej współpracy i
partnerstwa międzysektorowego

Nowe paradygmaty polityki społecznej
 w kierunku większej współpracy
• Partycypacyjny a nie
resortowy model kreowania
polityki społecznej
• Wielopoziomowe
zarządzanie polityką
społeczną

• Państwo angażujące a nie
państwo dyscyplinujące

• Aktywna a nie pasywna polityka
społeczna

• Wielosektorowa i partnerska a
nie państwowa polityka
społeczna
• Samorządowa i obywatelska a
nie centralna polityka społeczna

• Zintegrowane usługi społeczne
• Państwo sieci a nie hierarchii
zamiast separatystycznych usług
lub świadczeń socjalnych
Neosolidarność 
Subsydiarność 
• Od opieki społecznej poprzez
Partnerstwo 
pomoc do integracji społecznej

Polityka Społeczna
Nadrzędny cel społeczny Strategii Europa 2020 (czyli
ograniczenia ubóstwa i wykluczenia społecznego) zainicjowana
„Europejska Platforma Przeciw Ubóstwu i Wykluczeniu
Społecznemu” – stanowiąca swoisty kompleksowy
program europejski, dążący do zapewnienia spójności
ekonomicznej, społecznej i terytorialnej, poprzez
podnoszenie świadomości oraz przestrzegania praw
podstawowych osób ubogich i społecznie
wykluczonych, umożliwiając im życie w godności i
aktywny udział w życiu społecznym

Proces przekazywania funkcji i zadań socjalnych
przez państwo
• Nisko satysfakcjonujący proces przejmowania przez podmioty
odpowiedzialności za kreowanie i realizację polityki społecznej

PAŃSTWO

SAMORZĄD TERYTORIALNY

ORGANIZACJE POZARZĄDOWE

SEKTOR PRYWATNY I GOSPODARKA SPOŁECZNA

RODZINA I GRUPY NIEFORMALNE

Wielosektorowość jako fundament do współpracy
w polityce społecznej (Grewiński 2009)
SEKTOR
PUBLICZNY

Unia
Europejska

Media

Państwo

Partie polityczne
Związki zawodowe, Zrzeszenia
Ruchy społeczne
Lobbyści i grupy interesu,
Eksperci, Grupy wsparcia
Konsorcja,
Partnerstwa wielosektorowe

Organizacje
pozarządowe

Rodziny
i grupy
dysfunkcyjne

Instytucje
biznesowe

SEKTOR
RYNKOWY

Samorząd
terytorialny

Gospodarka
społeczna

SEKTOR
OBYWATELSKI

Public Governance odpowiedzią na deficyt
współpracy?
•

Horyzontalne dzielenie się władzą ze społeczeństwem obywatelskim, społecznością
lokalną

•

Deliberatywne stosunki władza społeczeństwo

•

Partycypacyjny model organizacji wspólnoty lokalnej

•

Rozwój partnerstw wielosektorowych i networks

•

Wielopoziomowe zarządzanie i współdecydowanie obywateli na temat rozwoju
społeczności lokalnej (angażowanie obywateli w przygotowanie Strategii, programów,
projektów ich aktywny udział)

•

Decentralizacja pozioma, sieci i włączanie wszystkich zainteresowanych  Network
Governance

Rodzaje współpracy podmiotów PS
• Wewnątrzbranżowe  OPS, PCPR, ROPS itd..

• Wewnątrzsektorowe  w ramach sektora
publicznego ( z władzą, JST itd., z PSZ, OHP itd.)
• Zewnątrzsektorowe  z NGO’s, biznesem
Kościołem, uczelniami, innymi interesariuszami
• Lokalne, regionalne, krajowe, ponadnarodowe

Przykłady współpracy i partnerstwa międzysektorowe go
podmiotów pomocy i integracji społecznej

1.

Wspólne generowanie strategii społecznych i rozwiązywania
problemów społecznych

2.

Realizacja wspólnych programów i projektów  aktywna integracja
społeczna (POKL, FIO)

3.

Delegowanie zadań i usług przez JST do NGOs i innych sektorów

4.

Finansowanie i dotowanie zadań NGO’s (środki JST, rządowe)

5.

Włączanie aktywnych obywateli poprzez wolontariat

6.

Większa partycypacja samych beneficjentów (także empowerment)

7.

Wykorzystanie dobrych praktyk

8.

Wspólne generowanie innowacyjności społecznej i wartości dodanej

Strategie rozwiązywania problemów społecznych
.

Nadal wiele do zrobienia jeśli chodzi o partycypacyjny model kreowania
tych strategii
.

Wiele strategii pozostaje ciągle na papierze

Niska jakość wielu strategii
Brak świadomości decydentów i wyobraźni strategicznej z obszaru PS

Biska skuteczność i efektywność

Od współpracy przez partnerstwo
do integracji usług społecznych?
• Integracja usług polega na osiąganiu większej koordynacji różnorodnych
służb i świadczeń społecznych w celu poprawy skuteczności i dostępności
świadczeń.
• polega na współpracy, partnerstwie i współdziałaniu różnorodnych
podmiotów polityki społecznej.

• dzięki integracji usług uzyskuje się z jednej strony oszczędności w
wydatkach, z drugiej różnorodne grupy beneficjentów mają ułatwiony
dostęp do pełnej, kompleksowej pomocy społecznej.
• celem integracji usług społecznych jest to, aby klient w jednym miejscu
(na wzór „jednego okienka” przy zakładaniu nowej firmy) otrzymywał
kompleksowe wsparcie, odpowiadające jego różnorodnym potrzebom

Budowanie strategii
• Strategia to teoria i praktyka pokonywania przeciwnika bez
względu na to, czy jest nim bezrobocie, nędza czy faszyzm,
czy jedynie głupota i szkodliwe nawyki. Nie każdy jednak
plan ogólny, który określa jakiś cel, jest strategią.

• Strategia powinna być tak przygotowana, by nie tylko
określała cel, jakim jest rozwiązanie określonych problemów
społecznych (czyli np. poprawa sytuacji ludzi starych,
niepełnosprawnych lub zmiana na lepsze w zakresie
wybranych obszarów życia społecznego np. mieszkalnictwa).
Powinna też określać, w jaki sposób, jakimi drogami tę zmianę
można osiągnąć.

Strategia:

•
•
•
•

Strategia oparta jest na:
wyborze celu działania
wyborze kierunków i celów operacyjnych
koncentracji środków

Podstawowe dokumenty strategiczne
• Długookresowa Strategia Rozwoju Kraju „Polska 2030”;
• Średniookresowa Strategia Rozwoju Kraju „Polska
2020”;
• Strategia Rozwoju Regionalnego - Regionalne Strategie
Rozwoju Regionalnego (faza procedowania);
• Regionalna Strategia Polityki Społecznej;
• Powiatowa Strategia Rozwiązywania Problemów
Społecznych…
• Gminna Strategia Rozwiązywania Problemów
Społecznych…

Przełożenie na poziom krajowy celów
ogólnoeuropejskich
Nowe podejście strategiczne w realizacji polityki społecznej
wpisuje się w

Długookresową Strategię Rozwoju Kraju do 2030
roku.
- poczucie społecznej i indywidualnej odpowiedzialności za
zwalczanie ubóstwa i wykluczenia społecznego;
- umożliwienie działań odpowiadających na potrzeby grup
szczególnego ryzyka;
- modyfikacja systemów ochrony socjalnej, zapewniająca odpowiedni
poziom dochodów

Wyzwania stojące przed strategią regionalną
polityki społecznej

• Spięcie problemów będących wyzwaniem
strategii gminnych i regionalnych;
• Uwzględnienie interesów poszczególnych
instytucji i społeczności
• Uspołecznienie procesu tworzenia,
monitorowanie realizacji i modyfikacji
strategii regionalnej.

Podstawowe zasady strategii

• ekonomia sił i środków potrzebnych do
prowadzenia „walki” (ocena ilości i jakości
zasobów ludzkich, materialnych i finansowych
oraz ich rezerw na wypadek przedłużania się
działań lub konieczności ich intensyfikacji)
• zespolenie wysiłków (odnosi się to do organizacji i
sposobu przygotowań sił, tzn. ludzi, środków,
pieniędzy)
• zachowanie swobody działań w sytuacjach
krytycznych
• inicjatywa w sytuacjach nieprzewidzianych.

Metodologia budowania strategii

• Ze strategią ściśle łączy się taktyka. Rozumiana
jako metoda postępowania, umiejętność
„dozowania” sił i środków w sposób
odpowiedni do osiągnięcia zamierzonych w
strategii celów.

Zasady rządzące polityka społeczną
•
•
•
•
•
•
•
•

zasada pomocniczości,
zasada efektów odłożonych w czasie,
zasada szerokiego zasięgu skutków,
zasada akceptacji społecznej,
zasada kontroli społecznej,
zasada aktywności, zaangażowania społecznego,
zasada kompleksowości i sprzężenia zwrotnego,
zasada pozornego altruizmu (pomoc tzw.
osobom wykluczonym w interesie osób
niewykluczonych).

Schemat strategii

Na strategię składa się:
• diagnoza,
• cel strategiczny (ogólny),
• cele szczegółowe (operacyjne),
• metody realizacji celu,

Logiczne ramy strategii
wczoraj – dziś – jutro
diagnoza statystyki – problem, potrzeby, zasoby - harmonogram –cele - wizja

Drabina partycypacji społecznej
• Kreowanie świadomości
społecznej;

• Angażowanie
mieszkańców;

Uświadamianie podejmowanych
działań

Angażowanie mieszkańców w proces
aby uwzględnić ich punkt widzenia i
obawy

• Edukowanie społeczności
lokalnej;
Przekazywanie informacji dla lepszego
zrozumienia podejmowanych działań

• Zbieranie opinii;
Uzyskanie opinii społecznych na temat
problemów/ decyzji /alternatywnych
rzwiązań

• Partnerstwo.
Przekazanie podejmowania decyzji
grupom lub partnerom społecznym

Partycypacja społeczna
• Na pierwszym, najniższym, pułapie stosowane jest kształtowanie
świadomości społecznej poprzez pełną, regularną i obligatoryjną
informację o zamierzeniach władz - społeczność często posiada
jedynie wiedzę dotyczącą ogólnie formułowanych realizowanych
celów, podczas gdy należy prowadzić edukację zbiorowości, mogącą
prowadzić do internalizacji procesu (jego potencjalni uczestnicy,
nabywając wiedzę, przekonują się, poznają sposób i efektywność
prezentowanej metody).
• Na wyższym poziomie partycypacji społeczność może wyrażać
wątpliwości i korygować propozycje, tworząc opinie uwzględniane
przez realizatorów.
• Najwyższy poziom partycypacji i pełne partnerstwo następuje
jednak dopiero wtedy, gdy społeczność ma realny wpływ na proces
decyzyjny.

Niektóre tezy dokumentu „Polska 2030”
Raport Polska 2030 jest efektem prac Zespołu Doradców Strategicznych Prezesa
Rady Ministrów. Redaktorem naukowym opracowania jest minister Michał Boni.

Polska należy do tych państw członkowskich Unii Europejskiej, w
których istnieje największe zagrożenie ubóstwem. Zagrożenie
ubóstwem rośnie wraz z liczbą dzieci w gospodarstwach domowych.
Analiza sytuacji gospodarstw domowych pokazuje, że ubóstwo dzieci
jest nierozerwalnie związane z ubóstwem rodziców. Po okresie
wzrostu zagrożenia ubóstwem, w ostatnich latach
obserwowaliśmy poprawę sytuacji, choć rozprzestrzeniający
się także na Polskę światowy kryzys gospodarczy nie
pozostanie prawdopodobnie bez wpływu na ten pozytywny
kierunek przemian.
(warto zauważyć, iż treść dokumentu nie odnosi się do
możliwych stanów w przyszłości, np. nie przygotowuje Polski
do ewent. katastrofy finansowej, gospodarczej, bytowej...)

W perspektywie kolejnych kilkunastu lat zwiększy się zagrożenie
ubóstwem gospodarstw domowych z osobami starszymi.
Grupą szczególnie narażoną na ubóstwo są rodziny wielodzietne oraz
rodziny zamieszkujące na wsi.
Zagrożenie ubóstwem w Polsce ma charakter wyspowy.
Świadczenia rodzinne oraz związane z wykluczeniem
społecznym (w tym dodatki mieszkaniowe) są najlepiej
dystrybuowane pod względem wsparcia dla osób zagrożonych
ubóstwem.
Transfery społeczne udzielane w ramach wsparcia rodzin
zagrożonych ubóstwem (szczególnie mających dzieci) są na
bardzo niskim poziomie.

Jeśli do 2030 r. Polska ma stworzyć państwo nowoczesne nie tylko
w wymiarze ekonomicznym, lecz także społecznym, konieczna jest
daleko idąca rewizja obowiązującego obecnie modelu polityki
społecznej. Konieczne jest „przestawienie zwrotnicy”, tak aby z
jednej strony umożliwiać grupom społecznym, obecnie narażonym
na wykluczenie, integrację społeczną, z drugiej zaś przygotować
się na nowe oblicza wykluczenia, jakie będą pojawiać się w
kolejnych latach. Będzie się to jednak wiązało z odejściem od
obecnego modelu opartego na powszechności świadczeń na niskim
poziomie, jako alternatywy dla zatrudnienia, w kierunku modelu, w
którym kluczową rolę odgrywa świadczenie pracy, a być może także
ze zmianą z panoptycznego na empowermentowy model pomocy
społecznej wyrastający z poszanowania i ochrony godności człowieka
wymagającego wsparcia.

W ramach tak pojmowanej spójności społecznej wydobywanie
potencjałów osób z deficytami i dysfunkcjami polega przede
wszystkim na tworzeniu odpowiednich do tego warunków, np. na
usuwaniu barier w dostępie do rynku pracy, inwestycjach w edukację,
obejmowaniu większej liczby ludzi aktywnymi instrumentami
polityki społecznej, tworzeniu instytucjonalnych i dochodowych
systemów wsparcia. Kluczowe jest tu zapewnianie osobom
wykluczonym realnego dostępu do usług społecznych, aby z tego
tytułu nie traciły szans rozwoju. Sukces takiego podejścia nie jest
możliwy bez znalezienia konsensu między różnymi rodzajami
transferów społecznych. Pierwszeństwo mają formy wsparcia, które
zwiększają aktywność otrzymujących je beneficjentów, rozwiązują
rzeczywiste problemy i elastycznie reagują na zmianę sytuacji.
Oznacza to zmianę priorytetów, co spotka się z oporem beneficjentów
obecnie funkcjonującego systemu.

Pomoc Społeczna
Szczególne znaczenie mają inicjatywy z zakresu aktywnej
integracji, ułatwiania dostępu do niedrogich, trwałych
oraz wysokiej jakości usług społecznych, wspierania
instytucji otoczenia ekonomii społecznej oraz samych
instytucji ekonomii społecznej, służące aktywizacji
lokalnych społeczności, w tym w szczególności
społeczności marginalizowanych.
Dylemat - jak realizować te inicjatywy w obecnej sytuacji
gospodarczej Europy i podejmowanych programach
oszczędności budżetowych. Sytuacja ta generuje pytanie
o taki sposób wdrażania programów oszczędnościowych,
aby były zrównoważone, sprawiedliwie rozłożone oraz
aby chroniły grupy najsłabsze.
Jednym ze sposobów działania to rozwijanie
innowacyjnego podejścia do polityki społecznej.

Rola pomocy społecznej
Dlatego …
Niezbędne jest dążenie do uproszczenia zasad
korzystania z usług pomocy społecznej oraz
standaryzacja i poprawa ich jakości. Działania te
muszą zostać połączone ze wspieraniem aktywności
osób korzystających z pomocy społecznej oraz
zachętami do większego uczestnictwa w procesie
powrotu na rynek pracy.

Wyzwania pomocy społecznej
Pomoc społeczna w czasach kryzysów i zmian tradycyjnie
musi zmierzyć się z rolą systemu buforowego, przed którym
stawia się wyzwania zniwelowania negatywnych skutków
społeczno – ekonomicznych zaistniałej sytuacji
gospodarczej. Rola ta wymaga zarówno obsługi większej
liczby świadczeniobiorców, jak i poszerzenia katalogu
oferowanych świadczeń, usług i programów pomocy.
Sytuacja taka implikuje konieczność zwiększonych inwestycji
w sektor usług socjalnych, w tym kompleksowe wsparcie dla
kształcenia nowoczesnych kadr pomocy społecznej.

Wyzwania pomocy społecznej
Wyzwania demograficzne stanowią drugi filar czynników
implikujących nowoczesne podejście. Starzenie się
społeczeństwa będzie generować, w perspektywie roku 2020,
wyzwania związane z dynamicznie rosnącą liczbą osób w
podeszłym wieku. Sytuacja ta powinna być traktowana nie jako
zagrożenie dla wielu sfer życia gospodarczego i społecznego, ale
jako konieczność rozwoju niosąca ze sobą potencjał rozwojowy
np. rozwój nowych sektorów usług czy aktywność osób starszych.
Oznacza to konieczność z jednej strony zbudowania systemu
wspierającego osoby starsze w decyzji o pozostaniu aktywnym
społecznie i zawodowo, a z drugiej rozwoju różnego rodzaju
usług przeznaczonych dla osób starszych z ograniczoną
samodzielnością i niesamodzielnych min. usług opieki
długoterminowej;

…

W celu poprawy jakości i poziomu życia osób
starszych dla godnego starzenia się należy
podejmować działania umożliwiające
zagospodarowanie potencjału społecznozawodowego osób starszych, dla pełnienia przez
nich ról społecznych w życiu publicznym.
(rozwój zróżnicowanych form aktywności społecznej,
upowszechnianie wolontariatu, partycypacji w procesach
decyzyjnych, zwiększenie dostępności do usług społecznych).

Kontynuacja działań
– Wspieranie osób w ich integracji społecznej i
aktywności;
– Dostarczanie narzędzi dla integracji;
– Indywidualne podejście / Oferta dostosowana do
specyficznych potrzeb; upowszechnianie kontraktów
socjalnych; przerywanie „dziedziczenia” biedy i
bierności;
– Zwiększanie kooperacji pomoc społecznej z rynkiem
pracy.

Pomoc społeczna

• Zmiany wewnątrz pomocy społecznej
• nowe podejście do klienta pomocy społecznej,
• Prace nad nowym modelem pomocy społecznej

• Zmiany w otoczeniu pomocy społecznej
• Prace nad modyfikowaniem podejścia do osób
pozostających bez pracy (zmiany po stronie
instrumentów rynku pracy
• Wyodrębnienie polityki senioralnej

Ostatnie zmiany... Wzmocnienie przepisów dotyczących współdziałania

• Brak współdziałania z pracownikiem socjalnym w
rozwiązywaniu trudnej sytuacji życiowej, odmowa
zawarcia kontraktu socjalnego, niedotrzymanie jego
postanowień, nieuzasadniona odmowa podjęcia
zatrudnienia przez osobę bezrobotną, odmowa
podjęcia leczenia odwykowego może stanowić
podstawę do nieudzielenia pomocy;

...
• Ocena zasobów pomocy społecznej w oparciu o
analizę lokalnej sytuacji społecznej i
demograficznej dokonywana przez samorządy;
• Sporządzanie przez oceny województwa,
uwzględniającej kwestie i problemy społeczne
wynikające z przyjętej strategii

Budowanie pomostów
• Pobieranie zasiłku okresowego niezależnie od
posiadanego dochodu w sytuacji gdy osoba
podejmuje zatrudnienie,
(wprowadzenie okresu przejściowego dla osób, które
podejmują próbę zmiany swojej sytuacji życiowej) –
przez 2 miesiące nie częściej niż raz na dwa lata.

• Przyznawanie zasiłku celowego na realizację
postanowień kontraktu socjalnego.
• Tworzenie zespołów pracy socjalnej i integracji
społecznej.

Nowe kryteria uprawniające do świadczeń

• Od 1 października w pomocy społecznej
obowiązują nowe kryteria dochodowe
- 542 złote dla osoby samotnie
gospodarującej;
- 456 złotych na osobę w rodzinie.
Spowoduje to wejście do pomocy społecznej nowych klientów,
nie posiadających do tej pory uprawnień do świadczeń.

Nowe wyzwania

• Wzmacnianie kooperacji pomiędzy
powiatowymi urzędami pracy a ośrodkami
pomocy społecznej;
• Podniesienie skuteczności instrumentów i
narzędzi służących aktywnej integracji i
powrotowi na rynek pracy


Slide 43

Metodologia wspierania rozwoju społecznego
w kontekście wdrażania wojewódzkiej
strategii polityki społecznej – uwzględniająca
partycypacyjne uczestnictwo w procesie
Zuzanna Grabusińska
Białystok grudzień 2012 r.

Plan wystąpienia

• - strategie –priorytetowe zadania wynikające z
uzewnętrzniających się kwestii społecznych –
wielosektorowość polityki społecznej
• - strategia rozwoju regionalnego ;
• - obszary negocjacji ze strona rządową;
• - partycypacja procesu tworzenia i realizacji strategii;
• - realizacja strategii z punktu widzenia zadań pomocy
i integracji społecznej- aktywna integracja społeczna,
niwelowanie procesu wykluczenia społecznego.

Polityka społeczna
Szeroko zdefiniowana polityka społeczna stanowi
kluczowy element wszelkich działań państwa i jego
instytucji, mających na celu kształtowanie warunków
życia społeczeństwa oraz służących realizacji zasady
sprawiedliwości społecznej. Dążąc do osiągnięcia jak
największej skuteczności działań publicznych w tej
sferze należy traktować politykę społeczną na zasadach
równości, komplementarności i synergii z polityką
gospodarczą.

Jednocześnie polityka społeczna tradycyjnie jest
kształtowana w odpowiedzi na aktualne oraz
prognozowane kwestie społeczne. Tym samym
polityka społeczna nabiera coraz większego znaczenia
w obliczu wyzwań społeczno – gospodarczych,
określanych przede wszystkim przez pryzmat zmian
demograficznych oraz kryzysu ekonomicznego.

Polityka społeczna

Polska polityka społeczna, realizując cele
związane z budowaniem dobrostanu
społeczeństwa polskiego, wpisuje się
jednocześnie w proces wdrażania europejskiej
polityki społecznej.

Polityka społeczna

Polska polityka społeczna, realizując cele
związane z budowaniem dobrostanu
społeczeństwa polskiego, wpisuje się
jednocześnie w proces wdrażania europejskiej
polityki społecznej.

Polityka Społeczna

Główne kierunki strategiczne polityk Unii
Europejskiej, w tym szeroko rozumianej polityki
społecznej, zostały określone w Strategii „Europa
2020”,która jest nowym, długookresowym
programem rozwoju społeczno-gospodarczego
UE, zastępując obowiązującą od 2000 r.,
zmodyfikowaną pięć lat później, Strategię
Lizbońską

Polityka Społeczna
Strategia „Europa 2020” znaczną wagę przykłada do
wyzwań związanych z poprawą warunków życia i pracy
obywateli UE, a zwłaszcza podniesienia poziomu i
jakości zatrudnienia oraz ograniczenia ubóstwa i
wykluczenia społecznego. Jednocześnie nie rezygnuje z
przyjętego w Lizbonie generalnego celu modernizacji w
kierunku innowacyjnej gospodarki opartej na wiedzy.

Polityka Społeczna
Strategia „Europa 2020” znaczną wagę przykłada do
wyzwań związanych z poprawą warunków życia i pracy
obywateli UE, a zwłaszcza podniesienia poziomu i
jakości zatrudnienia oraz ograniczenia ubóstwa i
wykluczenia społecznego. Jednocześnie nie rezygnuje z
przyjętego w Lizbonie generalnego celu modernizacji w
kierunku innowacyjnej gospodarki opartej na wiedzy.

Aktualna polityka społeczna
W celu osiągnięcia powyższych wyzwań zaproponowano trzy
podstawowe, wzajemnie wzmacniające się priorytety :
• wzrost inteligentny – rozwój oparty na wiedzy i innowacjach,
• wzrost zrównoważony – promowanie gospodarki efektywniej
wykorzystującej zasoby, przyjaznej środowisku, a zarazem
konkurencyjnej,
• wzrost sprzyjający włączeniu społecznemu (wzrost
integrujący społecznie) – wzmacnianie gospodarki
charakteryzującej się wysokim zatrudnieniem oraz spójnością
ekonomiczną, społeczną i terytorialną.

Otwarta metoda koordynacji
Strategia Europa 2020 wyznacza konkretne cele ilościowe,
umożliwiające monitorowanie postępów w realizacji ww.
priorytetów. Dwa z tych celów dotyczą bezpośrednio polityki
zatrudnienia i polityki społecznej, tj.:
• osiągnięcie wskaźnika zatrudnienia kobiet i mężczyzn w wieku
20-64 lat na poziomie 75%;
• wspieranie integracji społecznej, szczególnie poprzez redukcję
ubóstwa, zmierzając do wydźwignięcia z ubóstwa lub
wykluczenia społecznego 20 milionów obywateli UE.

Cele nadrzędne OMK dla zabezpieczenia społecznego i
integracji społecznej powinny promować:

spójność społeczna, równość mężczyzn i kobiet
oraz równość szans wszystkich obywateli;
koordynację podejmowanych działań z celami
Strategii Lizbońskiej oraz celami Strategii
Zrównoważonego Rozwoju UE;
Dobre rządzenie, przejrzystość i zaangażowanie
wszelkich podmiotów w projektowanie, wdrażanie i
monitorowanie polityki
1)„...Gdy mówimy o aktywnej integracji, to należy przez to rozumieć nasze aktywne podejście
proponujące szereg rozmaitych i nieszablonowych działań (czy tylko pomocy społecznej? JG)
obejmujących całokształt potencjału człowieka, a nie wyłącznie kwestię zatrudnienia. Z drugiej zaś
strony, aktywna integracja zakłada pełną aktywność człowieka w tym procesie...) – Cezary
Miżejewski „Aktywna integracja - nowa formuła pomocy społecznej”
http://zalaczniki.ops.pl/dz1/aktywna_integracja2009.doc.

Modernizacja społeczeństwa (rozumianego jako ogół ludzi
pozostających we wzajemnych stosunkach
wynikających z warunków życia, podziału pracy i
udziału w życiu kulturalnym; też: ogół obywateli
danego okręgu, miasta itp.) definiowana przez
polityków obejmuje m.in. projektowanie i realizację
polityk społecznych. Możemy się jej biernie przyglądać i
być traktowanymi jak zasoby, przedmioty, jak petenci.
Ale możemy stać się również podmiotami tych zmian
organizując się w ramach społeczeństwa obywatelskiego i
uczestnicząc w procesach politycznych. Możemy, choć nie
znaczy, że musimy być podmiotami świadomymi,
gotowymi wziąć sprawy w swoje ręce, ze swoją wizją,
pasją i przekonaniem.

Czym jest polityka?
Politykę planuje się i realizuje w danym kręgu
kulturowym, określonym językiem, w oparciu
o przyjęty na gruncie dominującej filozofii
sposób widzenia rzeczywistości w danej
dziedzinie, z wykorzystaniem zasobów
przeznaczonych na jej realizację, w którym
dają się określić modele funkcjonowania
jednostki w społeczeństwie, modele
funkcjonowania społeczeństwa, a także modele
instytucji publicznych determinujące priorytety
polityki społecznej…będące punktem wyjścia
dla projektowania i realizacji polityki.

Współczesne problemy i wyzwania socjalne wymuszają
reorganizację polityki społecznej / pomocy społecznej
•

Demografia

•

Przed nami pytania o :

•

Migracje i wielokulturowość

1. Skuteczność i efektywność tradycyjnego
państwa opiekuńczego

•

Bezrobocie i niskie zatrudnienie

2. O model instytucjonalny usług społecznych

•

Ubóstwo i wykluczenie społeczne

3. O najlepsze rozwiązania w polityce aktywizacji i
integracji społecznej

•

Pomoc i integracja społeczna
4. Poszukiwanie nowych paradygmatów i modeli

•

Edukacja

•

Równość szans (w tym gender)

•

Zdrowie i Niepełnosprawność

•

Starość i Opieka Długoterminowa

•

15
Stare i nowe patologie

5. Strategię Rozwoju Społecznego w Polsce,
Europie i na świecie
6. Możliwości wielopoziomowej współpracy i
partnerstwa międzysektorowego

Nowe paradygmaty polityki społecznej
 w kierunku większej współpracy
• Partycypacyjny a nie
resortowy model kreowania
polityki społecznej
• Wielopoziomowe
zarządzanie polityką
społeczną

• Państwo angażujące a nie
państwo dyscyplinujące

• Aktywna a nie pasywna polityka
społeczna

• Wielosektorowa i partnerska a
nie państwowa polityka
społeczna
• Samorządowa i obywatelska a
nie centralna polityka społeczna

• Zintegrowane usługi społeczne
• Państwo sieci a nie hierarchii
zamiast separatystycznych usług
lub świadczeń socjalnych
Neosolidarność 
Subsydiarność 
• Od opieki społecznej poprzez
Partnerstwo 
pomoc do integracji społecznej

Polityka Społeczna
Nadrzędny cel społeczny Strategii Europa 2020 (czyli
ograniczenia ubóstwa i wykluczenia społecznego) zainicjowana
„Europejska Platforma Przeciw Ubóstwu i Wykluczeniu
Społecznemu” – stanowiąca swoisty kompleksowy
program europejski, dążący do zapewnienia spójności
ekonomicznej, społecznej i terytorialnej, poprzez
podnoszenie świadomości oraz przestrzegania praw
podstawowych osób ubogich i społecznie
wykluczonych, umożliwiając im życie w godności i
aktywny udział w życiu społecznym

Proces przekazywania funkcji i zadań socjalnych
przez państwo
• Nisko satysfakcjonujący proces przejmowania przez podmioty
odpowiedzialności za kreowanie i realizację polityki społecznej

PAŃSTWO

SAMORZĄD TERYTORIALNY

ORGANIZACJE POZARZĄDOWE

SEKTOR PRYWATNY I GOSPODARKA SPOŁECZNA

RODZINA I GRUPY NIEFORMALNE

Wielosektorowość jako fundament do współpracy
w polityce społecznej (Grewiński 2009)
SEKTOR
PUBLICZNY

Unia
Europejska

Media

Państwo

Partie polityczne
Związki zawodowe, Zrzeszenia
Ruchy społeczne
Lobbyści i grupy interesu,
Eksperci, Grupy wsparcia
Konsorcja,
Partnerstwa wielosektorowe

Organizacje
pozarządowe

Rodziny
i grupy
dysfunkcyjne

Instytucje
biznesowe

SEKTOR
RYNKOWY

Samorząd
terytorialny

Gospodarka
społeczna

SEKTOR
OBYWATELSKI

Public Governance odpowiedzią na deficyt
współpracy?
•

Horyzontalne dzielenie się władzą ze społeczeństwem obywatelskim, społecznością
lokalną

•

Deliberatywne stosunki władza społeczeństwo

•

Partycypacyjny model organizacji wspólnoty lokalnej

•

Rozwój partnerstw wielosektorowych i networks

•

Wielopoziomowe zarządzanie i współdecydowanie obywateli na temat rozwoju
społeczności lokalnej (angażowanie obywateli w przygotowanie Strategii, programów,
projektów ich aktywny udział)

•

Decentralizacja pozioma, sieci i włączanie wszystkich zainteresowanych  Network
Governance

Rodzaje współpracy podmiotów PS
• Wewnątrzbranżowe  OPS, PCPR, ROPS itd..

• Wewnątrzsektorowe  w ramach sektora
publicznego ( z władzą, JST itd., z PSZ, OHP itd.)
• Zewnątrzsektorowe  z NGO’s, biznesem
Kościołem, uczelniami, innymi interesariuszami
• Lokalne, regionalne, krajowe, ponadnarodowe

Przykłady współpracy i partnerstwa międzysektorowe go
podmiotów pomocy i integracji społecznej

1.

Wspólne generowanie strategii społecznych i rozwiązywania
problemów społecznych

2.

Realizacja wspólnych programów i projektów  aktywna integracja
społeczna (POKL, FIO)

3.

Delegowanie zadań i usług przez JST do NGOs i innych sektorów

4.

Finansowanie i dotowanie zadań NGO’s (środki JST, rządowe)

5.

Włączanie aktywnych obywateli poprzez wolontariat

6.

Większa partycypacja samych beneficjentów (także empowerment)

7.

Wykorzystanie dobrych praktyk

8.

Wspólne generowanie innowacyjności społecznej i wartości dodanej

Strategie rozwiązywania problemów społecznych
.

Nadal wiele do zrobienia jeśli chodzi o partycypacyjny model kreowania
tych strategii
.

Wiele strategii pozostaje ciągle na papierze

Niska jakość wielu strategii
Brak świadomości decydentów i wyobraźni strategicznej z obszaru PS

Biska skuteczność i efektywność

Od współpracy przez partnerstwo
do integracji usług społecznych?
• Integracja usług polega na osiąganiu większej koordynacji różnorodnych
służb i świadczeń społecznych w celu poprawy skuteczności i dostępności
świadczeń.
• polega na współpracy, partnerstwie i współdziałaniu różnorodnych
podmiotów polityki społecznej.

• dzięki integracji usług uzyskuje się z jednej strony oszczędności w
wydatkach, z drugiej różnorodne grupy beneficjentów mają ułatwiony
dostęp do pełnej, kompleksowej pomocy społecznej.
• celem integracji usług społecznych jest to, aby klient w jednym miejscu
(na wzór „jednego okienka” przy zakładaniu nowej firmy) otrzymywał
kompleksowe wsparcie, odpowiadające jego różnorodnym potrzebom

Budowanie strategii
• Strategia to teoria i praktyka pokonywania przeciwnika bez
względu na to, czy jest nim bezrobocie, nędza czy faszyzm,
czy jedynie głupota i szkodliwe nawyki. Nie każdy jednak
plan ogólny, który określa jakiś cel, jest strategią.

• Strategia powinna być tak przygotowana, by nie tylko
określała cel, jakim jest rozwiązanie określonych problemów
społecznych (czyli np. poprawa sytuacji ludzi starych,
niepełnosprawnych lub zmiana na lepsze w zakresie
wybranych obszarów życia społecznego np. mieszkalnictwa).
Powinna też określać, w jaki sposób, jakimi drogami tę zmianę
można osiągnąć.

Strategia:

•
•
•
•

Strategia oparta jest na:
wyborze celu działania
wyborze kierunków i celów operacyjnych
koncentracji środków

Podstawowe dokumenty strategiczne
• Długookresowa Strategia Rozwoju Kraju „Polska 2030”;
• Średniookresowa Strategia Rozwoju Kraju „Polska
2020”;
• Strategia Rozwoju Regionalnego - Regionalne Strategie
Rozwoju Regionalnego (faza procedowania);
• Regionalna Strategia Polityki Społecznej;
• Powiatowa Strategia Rozwiązywania Problemów
Społecznych…
• Gminna Strategia Rozwiązywania Problemów
Społecznych…

Przełożenie na poziom krajowy celów
ogólnoeuropejskich
Nowe podejście strategiczne w realizacji polityki społecznej
wpisuje się w

Długookresową Strategię Rozwoju Kraju do 2030
roku.
- poczucie społecznej i indywidualnej odpowiedzialności za
zwalczanie ubóstwa i wykluczenia społecznego;
- umożliwienie działań odpowiadających na potrzeby grup
szczególnego ryzyka;
- modyfikacja systemów ochrony socjalnej, zapewniająca odpowiedni
poziom dochodów

Wyzwania stojące przed strategią regionalną
polityki społecznej

• Spięcie problemów będących wyzwaniem
strategii gminnych i regionalnych;
• Uwzględnienie interesów poszczególnych
instytucji i społeczności
• Uspołecznienie procesu tworzenia,
monitorowanie realizacji i modyfikacji
strategii regionalnej.

Podstawowe zasady strategii

• ekonomia sił i środków potrzebnych do
prowadzenia „walki” (ocena ilości i jakości
zasobów ludzkich, materialnych i finansowych
oraz ich rezerw na wypadek przedłużania się
działań lub konieczności ich intensyfikacji)
• zespolenie wysiłków (odnosi się to do organizacji i
sposobu przygotowań sił, tzn. ludzi, środków,
pieniędzy)
• zachowanie swobody działań w sytuacjach
krytycznych
• inicjatywa w sytuacjach nieprzewidzianych.

Metodologia budowania strategii

• Ze strategią ściśle łączy się taktyka. Rozumiana
jako metoda postępowania, umiejętność
„dozowania” sił i środków w sposób
odpowiedni do osiągnięcia zamierzonych w
strategii celów.

Zasady rządzące polityka społeczną
•
•
•
•
•
•
•
•

zasada pomocniczości,
zasada efektów odłożonych w czasie,
zasada szerokiego zasięgu skutków,
zasada akceptacji społecznej,
zasada kontroli społecznej,
zasada aktywności, zaangażowania społecznego,
zasada kompleksowości i sprzężenia zwrotnego,
zasada pozornego altruizmu (pomoc tzw.
osobom wykluczonym w interesie osób
niewykluczonych).

Schemat strategii

Na strategię składa się:
• diagnoza,
• cel strategiczny (ogólny),
• cele szczegółowe (operacyjne),
• metody realizacji celu,

Logiczne ramy strategii
wczoraj – dziś – jutro
diagnoza statystyki – problem, potrzeby, zasoby - harmonogram –cele - wizja

Drabina partycypacji społecznej
• Kreowanie świadomości
społecznej;

• Angażowanie
mieszkańców;

Uświadamianie podejmowanych
działań

Angażowanie mieszkańców w proces
aby uwzględnić ich punkt widzenia i
obawy

• Edukowanie społeczności
lokalnej;
Przekazywanie informacji dla lepszego
zrozumienia podejmowanych działań

• Zbieranie opinii;
Uzyskanie opinii społecznych na temat
problemów/ decyzji /alternatywnych
rzwiązań

• Partnerstwo.
Przekazanie podejmowania decyzji
grupom lub partnerom społecznym

Partycypacja społeczna
• Na pierwszym, najniższym, pułapie stosowane jest kształtowanie
świadomości społecznej poprzez pełną, regularną i obligatoryjną
informację o zamierzeniach władz - społeczność często posiada
jedynie wiedzę dotyczącą ogólnie formułowanych realizowanych
celów, podczas gdy należy prowadzić edukację zbiorowości, mogącą
prowadzić do internalizacji procesu (jego potencjalni uczestnicy,
nabywając wiedzę, przekonują się, poznają sposób i efektywność
prezentowanej metody).
• Na wyższym poziomie partycypacji społeczność może wyrażać
wątpliwości i korygować propozycje, tworząc opinie uwzględniane
przez realizatorów.
• Najwyższy poziom partycypacji i pełne partnerstwo następuje
jednak dopiero wtedy, gdy społeczność ma realny wpływ na proces
decyzyjny.

Niektóre tezy dokumentu „Polska 2030”
Raport Polska 2030 jest efektem prac Zespołu Doradców Strategicznych Prezesa
Rady Ministrów. Redaktorem naukowym opracowania jest minister Michał Boni.

Polska należy do tych państw członkowskich Unii Europejskiej, w
których istnieje największe zagrożenie ubóstwem. Zagrożenie
ubóstwem rośnie wraz z liczbą dzieci w gospodarstwach domowych.
Analiza sytuacji gospodarstw domowych pokazuje, że ubóstwo dzieci
jest nierozerwalnie związane z ubóstwem rodziców. Po okresie
wzrostu zagrożenia ubóstwem, w ostatnich latach
obserwowaliśmy poprawę sytuacji, choć rozprzestrzeniający
się także na Polskę światowy kryzys gospodarczy nie
pozostanie prawdopodobnie bez wpływu na ten pozytywny
kierunek przemian.
(warto zauważyć, iż treść dokumentu nie odnosi się do
możliwych stanów w przyszłości, np. nie przygotowuje Polski
do ewent. katastrofy finansowej, gospodarczej, bytowej...)

W perspektywie kolejnych kilkunastu lat zwiększy się zagrożenie
ubóstwem gospodarstw domowych z osobami starszymi.
Grupą szczególnie narażoną na ubóstwo są rodziny wielodzietne oraz
rodziny zamieszkujące na wsi.
Zagrożenie ubóstwem w Polsce ma charakter wyspowy.
Świadczenia rodzinne oraz związane z wykluczeniem
społecznym (w tym dodatki mieszkaniowe) są najlepiej
dystrybuowane pod względem wsparcia dla osób zagrożonych
ubóstwem.
Transfery społeczne udzielane w ramach wsparcia rodzin
zagrożonych ubóstwem (szczególnie mających dzieci) są na
bardzo niskim poziomie.

Jeśli do 2030 r. Polska ma stworzyć państwo nowoczesne nie tylko
w wymiarze ekonomicznym, lecz także społecznym, konieczna jest
daleko idąca rewizja obowiązującego obecnie modelu polityki
społecznej. Konieczne jest „przestawienie zwrotnicy”, tak aby z
jednej strony umożliwiać grupom społecznym, obecnie narażonym
na wykluczenie, integrację społeczną, z drugiej zaś przygotować
się na nowe oblicza wykluczenia, jakie będą pojawiać się w
kolejnych latach. Będzie się to jednak wiązało z odejściem od
obecnego modelu opartego na powszechności świadczeń na niskim
poziomie, jako alternatywy dla zatrudnienia, w kierunku modelu, w
którym kluczową rolę odgrywa świadczenie pracy, a być może także
ze zmianą z panoptycznego na empowermentowy model pomocy
społecznej wyrastający z poszanowania i ochrony godności człowieka
wymagającego wsparcia.

W ramach tak pojmowanej spójności społecznej wydobywanie
potencjałów osób z deficytami i dysfunkcjami polega przede
wszystkim na tworzeniu odpowiednich do tego warunków, np. na
usuwaniu barier w dostępie do rynku pracy, inwestycjach w edukację,
obejmowaniu większej liczby ludzi aktywnymi instrumentami
polityki społecznej, tworzeniu instytucjonalnych i dochodowych
systemów wsparcia. Kluczowe jest tu zapewnianie osobom
wykluczonym realnego dostępu do usług społecznych, aby z tego
tytułu nie traciły szans rozwoju. Sukces takiego podejścia nie jest
możliwy bez znalezienia konsensu między różnymi rodzajami
transferów społecznych. Pierwszeństwo mają formy wsparcia, które
zwiększają aktywność otrzymujących je beneficjentów, rozwiązują
rzeczywiste problemy i elastycznie reagują na zmianę sytuacji.
Oznacza to zmianę priorytetów, co spotka się z oporem beneficjentów
obecnie funkcjonującego systemu.

Pomoc Społeczna
Szczególne znaczenie mają inicjatywy z zakresu aktywnej
integracji, ułatwiania dostępu do niedrogich, trwałych
oraz wysokiej jakości usług społecznych, wspierania
instytucji otoczenia ekonomii społecznej oraz samych
instytucji ekonomii społecznej, służące aktywizacji
lokalnych społeczności, w tym w szczególności
społeczności marginalizowanych.
Dylemat - jak realizować te inicjatywy w obecnej sytuacji
gospodarczej Europy i podejmowanych programach
oszczędności budżetowych. Sytuacja ta generuje pytanie
o taki sposób wdrażania programów oszczędnościowych,
aby były zrównoważone, sprawiedliwie rozłożone oraz
aby chroniły grupy najsłabsze.
Jednym ze sposobów działania to rozwijanie
innowacyjnego podejścia do polityki społecznej.

Rola pomocy społecznej
Dlatego …
Niezbędne jest dążenie do uproszczenia zasad
korzystania z usług pomocy społecznej oraz
standaryzacja i poprawa ich jakości. Działania te
muszą zostać połączone ze wspieraniem aktywności
osób korzystających z pomocy społecznej oraz
zachętami do większego uczestnictwa w procesie
powrotu na rynek pracy.

Wyzwania pomocy społecznej
Pomoc społeczna w czasach kryzysów i zmian tradycyjnie
musi zmierzyć się z rolą systemu buforowego, przed którym
stawia się wyzwania zniwelowania negatywnych skutków
społeczno – ekonomicznych zaistniałej sytuacji
gospodarczej. Rola ta wymaga zarówno obsługi większej
liczby świadczeniobiorców, jak i poszerzenia katalogu
oferowanych świadczeń, usług i programów pomocy.
Sytuacja taka implikuje konieczność zwiększonych inwestycji
w sektor usług socjalnych, w tym kompleksowe wsparcie dla
kształcenia nowoczesnych kadr pomocy społecznej.

Wyzwania pomocy społecznej
Wyzwania demograficzne stanowią drugi filar czynników
implikujących nowoczesne podejście. Starzenie się
społeczeństwa będzie generować, w perspektywie roku 2020,
wyzwania związane z dynamicznie rosnącą liczbą osób w
podeszłym wieku. Sytuacja ta powinna być traktowana nie jako
zagrożenie dla wielu sfer życia gospodarczego i społecznego, ale
jako konieczność rozwoju niosąca ze sobą potencjał rozwojowy
np. rozwój nowych sektorów usług czy aktywność osób starszych.
Oznacza to konieczność z jednej strony zbudowania systemu
wspierającego osoby starsze w decyzji o pozostaniu aktywnym
społecznie i zawodowo, a z drugiej rozwoju różnego rodzaju
usług przeznaczonych dla osób starszych z ograniczoną
samodzielnością i niesamodzielnych min. usług opieki
długoterminowej;

…

W celu poprawy jakości i poziomu życia osób
starszych dla godnego starzenia się należy
podejmować działania umożliwiające
zagospodarowanie potencjału społecznozawodowego osób starszych, dla pełnienia przez
nich ról społecznych w życiu publicznym.
(rozwój zróżnicowanych form aktywności społecznej,
upowszechnianie wolontariatu, partycypacji w procesach
decyzyjnych, zwiększenie dostępności do usług społecznych).

Kontynuacja działań
– Wspieranie osób w ich integracji społecznej i
aktywności;
– Dostarczanie narzędzi dla integracji;
– Indywidualne podejście / Oferta dostosowana do
specyficznych potrzeb; upowszechnianie kontraktów
socjalnych; przerywanie „dziedziczenia” biedy i
bierności;
– Zwiększanie kooperacji pomoc społecznej z rynkiem
pracy.

Pomoc społeczna

• Zmiany wewnątrz pomocy społecznej
• nowe podejście do klienta pomocy społecznej,
• Prace nad nowym modelem pomocy społecznej

• Zmiany w otoczeniu pomocy społecznej
• Prace nad modyfikowaniem podejścia do osób
pozostających bez pracy (zmiany po stronie
instrumentów rynku pracy
• Wyodrębnienie polityki senioralnej

Ostatnie zmiany... Wzmocnienie przepisów dotyczących współdziałania

• Brak współdziałania z pracownikiem socjalnym w
rozwiązywaniu trudnej sytuacji życiowej, odmowa
zawarcia kontraktu socjalnego, niedotrzymanie jego
postanowień, nieuzasadniona odmowa podjęcia
zatrudnienia przez osobę bezrobotną, odmowa
podjęcia leczenia odwykowego może stanowić
podstawę do nieudzielenia pomocy;

...
• Ocena zasobów pomocy społecznej w oparciu o
analizę lokalnej sytuacji społecznej i
demograficznej dokonywana przez samorządy;
• Sporządzanie przez oceny województwa,
uwzględniającej kwestie i problemy społeczne
wynikające z przyjętej strategii

Budowanie pomostów
• Pobieranie zasiłku okresowego niezależnie od
posiadanego dochodu w sytuacji gdy osoba
podejmuje zatrudnienie,
(wprowadzenie okresu przejściowego dla osób, które
podejmują próbę zmiany swojej sytuacji życiowej) –
przez 2 miesiące nie częściej niż raz na dwa lata.

• Przyznawanie zasiłku celowego na realizację
postanowień kontraktu socjalnego.
• Tworzenie zespołów pracy socjalnej i integracji
społecznej.

Nowe kryteria uprawniające do świadczeń

• Od 1 października w pomocy społecznej
obowiązują nowe kryteria dochodowe
- 542 złote dla osoby samotnie
gospodarującej;
- 456 złotych na osobę w rodzinie.
Spowoduje to wejście do pomocy społecznej nowych klientów,
nie posiadających do tej pory uprawnień do świadczeń.

Nowe wyzwania

• Wzmacnianie kooperacji pomiędzy
powiatowymi urzędami pracy a ośrodkami
pomocy społecznej;
• Podniesienie skuteczności instrumentów i
narzędzi służących aktywnej integracji i
powrotowi na rynek pracy


Slide 44

Metodologia wspierania rozwoju społecznego
w kontekście wdrażania wojewódzkiej
strategii polityki społecznej – uwzględniająca
partycypacyjne uczestnictwo w procesie
Zuzanna Grabusińska
Białystok grudzień 2012 r.

Plan wystąpienia

• - strategie –priorytetowe zadania wynikające z
uzewnętrzniających się kwestii społecznych –
wielosektorowość polityki społecznej
• - strategia rozwoju regionalnego ;
• - obszary negocjacji ze strona rządową;
• - partycypacja procesu tworzenia i realizacji strategii;
• - realizacja strategii z punktu widzenia zadań pomocy
i integracji społecznej- aktywna integracja społeczna,
niwelowanie procesu wykluczenia społecznego.

Polityka społeczna
Szeroko zdefiniowana polityka społeczna stanowi
kluczowy element wszelkich działań państwa i jego
instytucji, mających na celu kształtowanie warunków
życia społeczeństwa oraz służących realizacji zasady
sprawiedliwości społecznej. Dążąc do osiągnięcia jak
największej skuteczności działań publicznych w tej
sferze należy traktować politykę społeczną na zasadach
równości, komplementarności i synergii z polityką
gospodarczą.

Jednocześnie polityka społeczna tradycyjnie jest
kształtowana w odpowiedzi na aktualne oraz
prognozowane kwestie społeczne. Tym samym
polityka społeczna nabiera coraz większego znaczenia
w obliczu wyzwań społeczno – gospodarczych,
określanych przede wszystkim przez pryzmat zmian
demograficznych oraz kryzysu ekonomicznego.

Polityka społeczna

Polska polityka społeczna, realizując cele
związane z budowaniem dobrostanu
społeczeństwa polskiego, wpisuje się
jednocześnie w proces wdrażania europejskiej
polityki społecznej.

Polityka społeczna

Polska polityka społeczna, realizując cele
związane z budowaniem dobrostanu
społeczeństwa polskiego, wpisuje się
jednocześnie w proces wdrażania europejskiej
polityki społecznej.

Polityka Społeczna

Główne kierunki strategiczne polityk Unii
Europejskiej, w tym szeroko rozumianej polityki
społecznej, zostały określone w Strategii „Europa
2020”,która jest nowym, długookresowym
programem rozwoju społeczno-gospodarczego
UE, zastępując obowiązującą od 2000 r.,
zmodyfikowaną pięć lat później, Strategię
Lizbońską

Polityka Społeczna
Strategia „Europa 2020” znaczną wagę przykłada do
wyzwań związanych z poprawą warunków życia i pracy
obywateli UE, a zwłaszcza podniesienia poziomu i
jakości zatrudnienia oraz ograniczenia ubóstwa i
wykluczenia społecznego. Jednocześnie nie rezygnuje z
przyjętego w Lizbonie generalnego celu modernizacji w
kierunku innowacyjnej gospodarki opartej na wiedzy.

Polityka Społeczna
Strategia „Europa 2020” znaczną wagę przykłada do
wyzwań związanych z poprawą warunków życia i pracy
obywateli UE, a zwłaszcza podniesienia poziomu i
jakości zatrudnienia oraz ograniczenia ubóstwa i
wykluczenia społecznego. Jednocześnie nie rezygnuje z
przyjętego w Lizbonie generalnego celu modernizacji w
kierunku innowacyjnej gospodarki opartej na wiedzy.

Aktualna polityka społeczna
W celu osiągnięcia powyższych wyzwań zaproponowano trzy
podstawowe, wzajemnie wzmacniające się priorytety :
• wzrost inteligentny – rozwój oparty na wiedzy i innowacjach,
• wzrost zrównoważony – promowanie gospodarki efektywniej
wykorzystującej zasoby, przyjaznej środowisku, a zarazem
konkurencyjnej,
• wzrost sprzyjający włączeniu społecznemu (wzrost
integrujący społecznie) – wzmacnianie gospodarki
charakteryzującej się wysokim zatrudnieniem oraz spójnością
ekonomiczną, społeczną i terytorialną.

Otwarta metoda koordynacji
Strategia Europa 2020 wyznacza konkretne cele ilościowe,
umożliwiające monitorowanie postępów w realizacji ww.
priorytetów. Dwa z tych celów dotyczą bezpośrednio polityki
zatrudnienia i polityki społecznej, tj.:
• osiągnięcie wskaźnika zatrudnienia kobiet i mężczyzn w wieku
20-64 lat na poziomie 75%;
• wspieranie integracji społecznej, szczególnie poprzez redukcję
ubóstwa, zmierzając do wydźwignięcia z ubóstwa lub
wykluczenia społecznego 20 milionów obywateli UE.

Cele nadrzędne OMK dla zabezpieczenia społecznego i
integracji społecznej powinny promować:

spójność społeczna, równość mężczyzn i kobiet
oraz równość szans wszystkich obywateli;
koordynację podejmowanych działań z celami
Strategii Lizbońskiej oraz celami Strategii
Zrównoważonego Rozwoju UE;
Dobre rządzenie, przejrzystość i zaangażowanie
wszelkich podmiotów w projektowanie, wdrażanie i
monitorowanie polityki
1)„...Gdy mówimy o aktywnej integracji, to należy przez to rozumieć nasze aktywne podejście
proponujące szereg rozmaitych i nieszablonowych działań (czy tylko pomocy społecznej? JG)
obejmujących całokształt potencjału człowieka, a nie wyłącznie kwestię zatrudnienia. Z drugiej zaś
strony, aktywna integracja zakłada pełną aktywność człowieka w tym procesie...) – Cezary
Miżejewski „Aktywna integracja - nowa formuła pomocy społecznej”
http://zalaczniki.ops.pl/dz1/aktywna_integracja2009.doc.

Modernizacja społeczeństwa (rozumianego jako ogół ludzi
pozostających we wzajemnych stosunkach
wynikających z warunków życia, podziału pracy i
udziału w życiu kulturalnym; też: ogół obywateli
danego okręgu, miasta itp.) definiowana przez
polityków obejmuje m.in. projektowanie i realizację
polityk społecznych. Możemy się jej biernie przyglądać i
być traktowanymi jak zasoby, przedmioty, jak petenci.
Ale możemy stać się również podmiotami tych zmian
organizując się w ramach społeczeństwa obywatelskiego i
uczestnicząc w procesach politycznych. Możemy, choć nie
znaczy, że musimy być podmiotami świadomymi,
gotowymi wziąć sprawy w swoje ręce, ze swoją wizją,
pasją i przekonaniem.

Czym jest polityka?
Politykę planuje się i realizuje w danym kręgu
kulturowym, określonym językiem, w oparciu
o przyjęty na gruncie dominującej filozofii
sposób widzenia rzeczywistości w danej
dziedzinie, z wykorzystaniem zasobów
przeznaczonych na jej realizację, w którym
dają się określić modele funkcjonowania
jednostki w społeczeństwie, modele
funkcjonowania społeczeństwa, a także modele
instytucji publicznych determinujące priorytety
polityki społecznej…będące punktem wyjścia
dla projektowania i realizacji polityki.

Współczesne problemy i wyzwania socjalne wymuszają
reorganizację polityki społecznej / pomocy społecznej
•

Demografia

•

Przed nami pytania o :

•

Migracje i wielokulturowość

1. Skuteczność i efektywność tradycyjnego
państwa opiekuńczego

•

Bezrobocie i niskie zatrudnienie

2. O model instytucjonalny usług społecznych

•

Ubóstwo i wykluczenie społeczne

3. O najlepsze rozwiązania w polityce aktywizacji i
integracji społecznej

•

Pomoc i integracja społeczna
4. Poszukiwanie nowych paradygmatów i modeli

•

Edukacja

•

Równość szans (w tym gender)

•

Zdrowie i Niepełnosprawność

•

Starość i Opieka Długoterminowa

•

15
Stare i nowe patologie

5. Strategię Rozwoju Społecznego w Polsce,
Europie i na świecie
6. Możliwości wielopoziomowej współpracy i
partnerstwa międzysektorowego

Nowe paradygmaty polityki społecznej
 w kierunku większej współpracy
• Partycypacyjny a nie
resortowy model kreowania
polityki społecznej
• Wielopoziomowe
zarządzanie polityką
społeczną

• Państwo angażujące a nie
państwo dyscyplinujące

• Aktywna a nie pasywna polityka
społeczna

• Wielosektorowa i partnerska a
nie państwowa polityka
społeczna
• Samorządowa i obywatelska a
nie centralna polityka społeczna

• Zintegrowane usługi społeczne
• Państwo sieci a nie hierarchii
zamiast separatystycznych usług
lub świadczeń socjalnych
Neosolidarność 
Subsydiarność 
• Od opieki społecznej poprzez
Partnerstwo 
pomoc do integracji społecznej

Polityka Społeczna
Nadrzędny cel społeczny Strategii Europa 2020 (czyli
ograniczenia ubóstwa i wykluczenia społecznego) zainicjowana
„Europejska Platforma Przeciw Ubóstwu i Wykluczeniu
Społecznemu” – stanowiąca swoisty kompleksowy
program europejski, dążący do zapewnienia spójności
ekonomicznej, społecznej i terytorialnej, poprzez
podnoszenie świadomości oraz przestrzegania praw
podstawowych osób ubogich i społecznie
wykluczonych, umożliwiając im życie w godności i
aktywny udział w życiu społecznym

Proces przekazywania funkcji i zadań socjalnych
przez państwo
• Nisko satysfakcjonujący proces przejmowania przez podmioty
odpowiedzialności za kreowanie i realizację polityki społecznej

PAŃSTWO

SAMORZĄD TERYTORIALNY

ORGANIZACJE POZARZĄDOWE

SEKTOR PRYWATNY I GOSPODARKA SPOŁECZNA

RODZINA I GRUPY NIEFORMALNE

Wielosektorowość jako fundament do współpracy
w polityce społecznej (Grewiński 2009)
SEKTOR
PUBLICZNY

Unia
Europejska

Media

Państwo

Partie polityczne
Związki zawodowe, Zrzeszenia
Ruchy społeczne
Lobbyści i grupy interesu,
Eksperci, Grupy wsparcia
Konsorcja,
Partnerstwa wielosektorowe

Organizacje
pozarządowe

Rodziny
i grupy
dysfunkcyjne

Instytucje
biznesowe

SEKTOR
RYNKOWY

Samorząd
terytorialny

Gospodarka
społeczna

SEKTOR
OBYWATELSKI

Public Governance odpowiedzią na deficyt
współpracy?
•

Horyzontalne dzielenie się władzą ze społeczeństwem obywatelskim, społecznością
lokalną

•

Deliberatywne stosunki władza społeczeństwo

•

Partycypacyjny model organizacji wspólnoty lokalnej

•

Rozwój partnerstw wielosektorowych i networks

•

Wielopoziomowe zarządzanie i współdecydowanie obywateli na temat rozwoju
społeczności lokalnej (angażowanie obywateli w przygotowanie Strategii, programów,
projektów ich aktywny udział)

•

Decentralizacja pozioma, sieci i włączanie wszystkich zainteresowanych  Network
Governance

Rodzaje współpracy podmiotów PS
• Wewnątrzbranżowe  OPS, PCPR, ROPS itd..

• Wewnątrzsektorowe  w ramach sektora
publicznego ( z władzą, JST itd., z PSZ, OHP itd.)
• Zewnątrzsektorowe  z NGO’s, biznesem
Kościołem, uczelniami, innymi interesariuszami
• Lokalne, regionalne, krajowe, ponadnarodowe

Przykłady współpracy i partnerstwa międzysektorowe go
podmiotów pomocy i integracji społecznej

1.

Wspólne generowanie strategii społecznych i rozwiązywania
problemów społecznych

2.

Realizacja wspólnych programów i projektów  aktywna integracja
społeczna (POKL, FIO)

3.

Delegowanie zadań i usług przez JST do NGOs i innych sektorów

4.

Finansowanie i dotowanie zadań NGO’s (środki JST, rządowe)

5.

Włączanie aktywnych obywateli poprzez wolontariat

6.

Większa partycypacja samych beneficjentów (także empowerment)

7.

Wykorzystanie dobrych praktyk

8.

Wspólne generowanie innowacyjności społecznej i wartości dodanej

Strategie rozwiązywania problemów społecznych
.

Nadal wiele do zrobienia jeśli chodzi o partycypacyjny model kreowania
tych strategii
.

Wiele strategii pozostaje ciągle na papierze

Niska jakość wielu strategii
Brak świadomości decydentów i wyobraźni strategicznej z obszaru PS

Biska skuteczność i efektywność

Od współpracy przez partnerstwo
do integracji usług społecznych?
• Integracja usług polega na osiąganiu większej koordynacji różnorodnych
służb i świadczeń społecznych w celu poprawy skuteczności i dostępności
świadczeń.
• polega na współpracy, partnerstwie i współdziałaniu różnorodnych
podmiotów polityki społecznej.

• dzięki integracji usług uzyskuje się z jednej strony oszczędności w
wydatkach, z drugiej różnorodne grupy beneficjentów mają ułatwiony
dostęp do pełnej, kompleksowej pomocy społecznej.
• celem integracji usług społecznych jest to, aby klient w jednym miejscu
(na wzór „jednego okienka” przy zakładaniu nowej firmy) otrzymywał
kompleksowe wsparcie, odpowiadające jego różnorodnym potrzebom

Budowanie strategii
• Strategia to teoria i praktyka pokonywania przeciwnika bez
względu na to, czy jest nim bezrobocie, nędza czy faszyzm,
czy jedynie głupota i szkodliwe nawyki. Nie każdy jednak
plan ogólny, który określa jakiś cel, jest strategią.

• Strategia powinna być tak przygotowana, by nie tylko
określała cel, jakim jest rozwiązanie określonych problemów
społecznych (czyli np. poprawa sytuacji ludzi starych,
niepełnosprawnych lub zmiana na lepsze w zakresie
wybranych obszarów życia społecznego np. mieszkalnictwa).
Powinna też określać, w jaki sposób, jakimi drogami tę zmianę
można osiągnąć.

Strategia:

•
•
•
•

Strategia oparta jest na:
wyborze celu działania
wyborze kierunków i celów operacyjnych
koncentracji środków

Podstawowe dokumenty strategiczne
• Długookresowa Strategia Rozwoju Kraju „Polska 2030”;
• Średniookresowa Strategia Rozwoju Kraju „Polska
2020”;
• Strategia Rozwoju Regionalnego - Regionalne Strategie
Rozwoju Regionalnego (faza procedowania);
• Regionalna Strategia Polityki Społecznej;
• Powiatowa Strategia Rozwiązywania Problemów
Społecznych…
• Gminna Strategia Rozwiązywania Problemów
Społecznych…

Przełożenie na poziom krajowy celów
ogólnoeuropejskich
Nowe podejście strategiczne w realizacji polityki społecznej
wpisuje się w

Długookresową Strategię Rozwoju Kraju do 2030
roku.
- poczucie społecznej i indywidualnej odpowiedzialności za
zwalczanie ubóstwa i wykluczenia społecznego;
- umożliwienie działań odpowiadających na potrzeby grup
szczególnego ryzyka;
- modyfikacja systemów ochrony socjalnej, zapewniająca odpowiedni
poziom dochodów

Wyzwania stojące przed strategią regionalną
polityki społecznej

• Spięcie problemów będących wyzwaniem
strategii gminnych i regionalnych;
• Uwzględnienie interesów poszczególnych
instytucji i społeczności
• Uspołecznienie procesu tworzenia,
monitorowanie realizacji i modyfikacji
strategii regionalnej.

Podstawowe zasady strategii

• ekonomia sił i środków potrzebnych do
prowadzenia „walki” (ocena ilości i jakości
zasobów ludzkich, materialnych i finansowych
oraz ich rezerw na wypadek przedłużania się
działań lub konieczności ich intensyfikacji)
• zespolenie wysiłków (odnosi się to do organizacji i
sposobu przygotowań sił, tzn. ludzi, środków,
pieniędzy)
• zachowanie swobody działań w sytuacjach
krytycznych
• inicjatywa w sytuacjach nieprzewidzianych.

Metodologia budowania strategii

• Ze strategią ściśle łączy się taktyka. Rozumiana
jako metoda postępowania, umiejętność
„dozowania” sił i środków w sposób
odpowiedni do osiągnięcia zamierzonych w
strategii celów.

Zasady rządzące polityka społeczną
•
•
•
•
•
•
•
•

zasada pomocniczości,
zasada efektów odłożonych w czasie,
zasada szerokiego zasięgu skutków,
zasada akceptacji społecznej,
zasada kontroli społecznej,
zasada aktywności, zaangażowania społecznego,
zasada kompleksowości i sprzężenia zwrotnego,
zasada pozornego altruizmu (pomoc tzw.
osobom wykluczonym w interesie osób
niewykluczonych).

Schemat strategii

Na strategię składa się:
• diagnoza,
• cel strategiczny (ogólny),
• cele szczegółowe (operacyjne),
• metody realizacji celu,

Logiczne ramy strategii
wczoraj – dziś – jutro
diagnoza statystyki – problem, potrzeby, zasoby - harmonogram –cele - wizja

Drabina partycypacji społecznej
• Kreowanie świadomości
społecznej;

• Angażowanie
mieszkańców;

Uświadamianie podejmowanych
działań

Angażowanie mieszkańców w proces
aby uwzględnić ich punkt widzenia i
obawy

• Edukowanie społeczności
lokalnej;
Przekazywanie informacji dla lepszego
zrozumienia podejmowanych działań

• Zbieranie opinii;
Uzyskanie opinii społecznych na temat
problemów/ decyzji /alternatywnych
rzwiązań

• Partnerstwo.
Przekazanie podejmowania decyzji
grupom lub partnerom społecznym

Partycypacja społeczna
• Na pierwszym, najniższym, pułapie stosowane jest kształtowanie
świadomości społecznej poprzez pełną, regularną i obligatoryjną
informację o zamierzeniach władz - społeczność często posiada
jedynie wiedzę dotyczącą ogólnie formułowanych realizowanych
celów, podczas gdy należy prowadzić edukację zbiorowości, mogącą
prowadzić do internalizacji procesu (jego potencjalni uczestnicy,
nabywając wiedzę, przekonują się, poznają sposób i efektywność
prezentowanej metody).
• Na wyższym poziomie partycypacji społeczność może wyrażać
wątpliwości i korygować propozycje, tworząc opinie uwzględniane
przez realizatorów.
• Najwyższy poziom partycypacji i pełne partnerstwo następuje
jednak dopiero wtedy, gdy społeczność ma realny wpływ na proces
decyzyjny.

Niektóre tezy dokumentu „Polska 2030”
Raport Polska 2030 jest efektem prac Zespołu Doradców Strategicznych Prezesa
Rady Ministrów. Redaktorem naukowym opracowania jest minister Michał Boni.

Polska należy do tych państw członkowskich Unii Europejskiej, w
których istnieje największe zagrożenie ubóstwem. Zagrożenie
ubóstwem rośnie wraz z liczbą dzieci w gospodarstwach domowych.
Analiza sytuacji gospodarstw domowych pokazuje, że ubóstwo dzieci
jest nierozerwalnie związane z ubóstwem rodziców. Po okresie
wzrostu zagrożenia ubóstwem, w ostatnich latach
obserwowaliśmy poprawę sytuacji, choć rozprzestrzeniający
się także na Polskę światowy kryzys gospodarczy nie
pozostanie prawdopodobnie bez wpływu na ten pozytywny
kierunek przemian.
(warto zauważyć, iż treść dokumentu nie odnosi się do
możliwych stanów w przyszłości, np. nie przygotowuje Polski
do ewent. katastrofy finansowej, gospodarczej, bytowej...)

W perspektywie kolejnych kilkunastu lat zwiększy się zagrożenie
ubóstwem gospodarstw domowych z osobami starszymi.
Grupą szczególnie narażoną na ubóstwo są rodziny wielodzietne oraz
rodziny zamieszkujące na wsi.
Zagrożenie ubóstwem w Polsce ma charakter wyspowy.
Świadczenia rodzinne oraz związane z wykluczeniem
społecznym (w tym dodatki mieszkaniowe) są najlepiej
dystrybuowane pod względem wsparcia dla osób zagrożonych
ubóstwem.
Transfery społeczne udzielane w ramach wsparcia rodzin
zagrożonych ubóstwem (szczególnie mających dzieci) są na
bardzo niskim poziomie.

Jeśli do 2030 r. Polska ma stworzyć państwo nowoczesne nie tylko
w wymiarze ekonomicznym, lecz także społecznym, konieczna jest
daleko idąca rewizja obowiązującego obecnie modelu polityki
społecznej. Konieczne jest „przestawienie zwrotnicy”, tak aby z
jednej strony umożliwiać grupom społecznym, obecnie narażonym
na wykluczenie, integrację społeczną, z drugiej zaś przygotować
się na nowe oblicza wykluczenia, jakie będą pojawiać się w
kolejnych latach. Będzie się to jednak wiązało z odejściem od
obecnego modelu opartego na powszechności świadczeń na niskim
poziomie, jako alternatywy dla zatrudnienia, w kierunku modelu, w
którym kluczową rolę odgrywa świadczenie pracy, a być może także
ze zmianą z panoptycznego na empowermentowy model pomocy
społecznej wyrastający z poszanowania i ochrony godności człowieka
wymagającego wsparcia.

W ramach tak pojmowanej spójności społecznej wydobywanie
potencjałów osób z deficytami i dysfunkcjami polega przede
wszystkim na tworzeniu odpowiednich do tego warunków, np. na
usuwaniu barier w dostępie do rynku pracy, inwestycjach w edukację,
obejmowaniu większej liczby ludzi aktywnymi instrumentami
polityki społecznej, tworzeniu instytucjonalnych i dochodowych
systemów wsparcia. Kluczowe jest tu zapewnianie osobom
wykluczonym realnego dostępu do usług społecznych, aby z tego
tytułu nie traciły szans rozwoju. Sukces takiego podejścia nie jest
możliwy bez znalezienia konsensu między różnymi rodzajami
transferów społecznych. Pierwszeństwo mają formy wsparcia, które
zwiększają aktywność otrzymujących je beneficjentów, rozwiązują
rzeczywiste problemy i elastycznie reagują na zmianę sytuacji.
Oznacza to zmianę priorytetów, co spotka się z oporem beneficjentów
obecnie funkcjonującego systemu.

Pomoc Społeczna
Szczególne znaczenie mają inicjatywy z zakresu aktywnej
integracji, ułatwiania dostępu do niedrogich, trwałych
oraz wysokiej jakości usług społecznych, wspierania
instytucji otoczenia ekonomii społecznej oraz samych
instytucji ekonomii społecznej, służące aktywizacji
lokalnych społeczności, w tym w szczególności
społeczności marginalizowanych.
Dylemat - jak realizować te inicjatywy w obecnej sytuacji
gospodarczej Europy i podejmowanych programach
oszczędności budżetowych. Sytuacja ta generuje pytanie
o taki sposób wdrażania programów oszczędnościowych,
aby były zrównoważone, sprawiedliwie rozłożone oraz
aby chroniły grupy najsłabsze.
Jednym ze sposobów działania to rozwijanie
innowacyjnego podejścia do polityki społecznej.

Rola pomocy społecznej
Dlatego …
Niezbędne jest dążenie do uproszczenia zasad
korzystania z usług pomocy społecznej oraz
standaryzacja i poprawa ich jakości. Działania te
muszą zostać połączone ze wspieraniem aktywności
osób korzystających z pomocy społecznej oraz
zachętami do większego uczestnictwa w procesie
powrotu na rynek pracy.

Wyzwania pomocy społecznej
Pomoc społeczna w czasach kryzysów i zmian tradycyjnie
musi zmierzyć się z rolą systemu buforowego, przed którym
stawia się wyzwania zniwelowania negatywnych skutków
społeczno – ekonomicznych zaistniałej sytuacji
gospodarczej. Rola ta wymaga zarówno obsługi większej
liczby świadczeniobiorców, jak i poszerzenia katalogu
oferowanych świadczeń, usług i programów pomocy.
Sytuacja taka implikuje konieczność zwiększonych inwestycji
w sektor usług socjalnych, w tym kompleksowe wsparcie dla
kształcenia nowoczesnych kadr pomocy społecznej.

Wyzwania pomocy społecznej
Wyzwania demograficzne stanowią drugi filar czynników
implikujących nowoczesne podejście. Starzenie się
społeczeństwa będzie generować, w perspektywie roku 2020,
wyzwania związane z dynamicznie rosnącą liczbą osób w
podeszłym wieku. Sytuacja ta powinna być traktowana nie jako
zagrożenie dla wielu sfer życia gospodarczego i społecznego, ale
jako konieczność rozwoju niosąca ze sobą potencjał rozwojowy
np. rozwój nowych sektorów usług czy aktywność osób starszych.
Oznacza to konieczność z jednej strony zbudowania systemu
wspierającego osoby starsze w decyzji o pozostaniu aktywnym
społecznie i zawodowo, a z drugiej rozwoju różnego rodzaju
usług przeznaczonych dla osób starszych z ograniczoną
samodzielnością i niesamodzielnych min. usług opieki
długoterminowej;

…

W celu poprawy jakości i poziomu życia osób
starszych dla godnego starzenia się należy
podejmować działania umożliwiające
zagospodarowanie potencjału społecznozawodowego osób starszych, dla pełnienia przez
nich ról społecznych w życiu publicznym.
(rozwój zróżnicowanych form aktywności społecznej,
upowszechnianie wolontariatu, partycypacji w procesach
decyzyjnych, zwiększenie dostępności do usług społecznych).

Kontynuacja działań
– Wspieranie osób w ich integracji społecznej i
aktywności;
– Dostarczanie narzędzi dla integracji;
– Indywidualne podejście / Oferta dostosowana do
specyficznych potrzeb; upowszechnianie kontraktów
socjalnych; przerywanie „dziedziczenia” biedy i
bierności;
– Zwiększanie kooperacji pomoc społecznej z rynkiem
pracy.

Pomoc społeczna

• Zmiany wewnątrz pomocy społecznej
• nowe podejście do klienta pomocy społecznej,
• Prace nad nowym modelem pomocy społecznej

• Zmiany w otoczeniu pomocy społecznej
• Prace nad modyfikowaniem podejścia do osób
pozostających bez pracy (zmiany po stronie
instrumentów rynku pracy
• Wyodrębnienie polityki senioralnej

Ostatnie zmiany... Wzmocnienie przepisów dotyczących współdziałania

• Brak współdziałania z pracownikiem socjalnym w
rozwiązywaniu trudnej sytuacji życiowej, odmowa
zawarcia kontraktu socjalnego, niedotrzymanie jego
postanowień, nieuzasadniona odmowa podjęcia
zatrudnienia przez osobę bezrobotną, odmowa
podjęcia leczenia odwykowego może stanowić
podstawę do nieudzielenia pomocy;

...
• Ocena zasobów pomocy społecznej w oparciu o
analizę lokalnej sytuacji społecznej i
demograficznej dokonywana przez samorządy;
• Sporządzanie przez oceny województwa,
uwzględniającej kwestie i problemy społeczne
wynikające z przyjętej strategii

Budowanie pomostów
• Pobieranie zasiłku okresowego niezależnie od
posiadanego dochodu w sytuacji gdy osoba
podejmuje zatrudnienie,
(wprowadzenie okresu przejściowego dla osób, które
podejmują próbę zmiany swojej sytuacji życiowej) –
przez 2 miesiące nie częściej niż raz na dwa lata.

• Przyznawanie zasiłku celowego na realizację
postanowień kontraktu socjalnego.
• Tworzenie zespołów pracy socjalnej i integracji
społecznej.

Nowe kryteria uprawniające do świadczeń

• Od 1 października w pomocy społecznej
obowiązują nowe kryteria dochodowe
- 542 złote dla osoby samotnie
gospodarującej;
- 456 złotych na osobę w rodzinie.
Spowoduje to wejście do pomocy społecznej nowych klientów,
nie posiadających do tej pory uprawnień do świadczeń.

Nowe wyzwania

• Wzmacnianie kooperacji pomiędzy
powiatowymi urzędami pracy a ośrodkami
pomocy społecznej;
• Podniesienie skuteczności instrumentów i
narzędzi służących aktywnej integracji i
powrotowi na rynek pracy


Slide 45

Metodologia wspierania rozwoju społecznego
w kontekście wdrażania wojewódzkiej
strategii polityki społecznej – uwzględniająca
partycypacyjne uczestnictwo w procesie
Zuzanna Grabusińska
Białystok grudzień 2012 r.

Plan wystąpienia

• - strategie –priorytetowe zadania wynikające z
uzewnętrzniających się kwestii społecznych –
wielosektorowość polityki społecznej
• - strategia rozwoju regionalnego ;
• - obszary negocjacji ze strona rządową;
• - partycypacja procesu tworzenia i realizacji strategii;
• - realizacja strategii z punktu widzenia zadań pomocy
i integracji społecznej- aktywna integracja społeczna,
niwelowanie procesu wykluczenia społecznego.

Polityka społeczna
Szeroko zdefiniowana polityka społeczna stanowi
kluczowy element wszelkich działań państwa i jego
instytucji, mających na celu kształtowanie warunków
życia społeczeństwa oraz służących realizacji zasady
sprawiedliwości społecznej. Dążąc do osiągnięcia jak
największej skuteczności działań publicznych w tej
sferze należy traktować politykę społeczną na zasadach
równości, komplementarności i synergii z polityką
gospodarczą.

Jednocześnie polityka społeczna tradycyjnie jest
kształtowana w odpowiedzi na aktualne oraz
prognozowane kwestie społeczne. Tym samym
polityka społeczna nabiera coraz większego znaczenia
w obliczu wyzwań społeczno – gospodarczych,
określanych przede wszystkim przez pryzmat zmian
demograficznych oraz kryzysu ekonomicznego.

Polityka społeczna

Polska polityka społeczna, realizując cele
związane z budowaniem dobrostanu
społeczeństwa polskiego, wpisuje się
jednocześnie w proces wdrażania europejskiej
polityki społecznej.

Polityka społeczna

Polska polityka społeczna, realizując cele
związane z budowaniem dobrostanu
społeczeństwa polskiego, wpisuje się
jednocześnie w proces wdrażania europejskiej
polityki społecznej.

Polityka Społeczna

Główne kierunki strategiczne polityk Unii
Europejskiej, w tym szeroko rozumianej polityki
społecznej, zostały określone w Strategii „Europa
2020”,która jest nowym, długookresowym
programem rozwoju społeczno-gospodarczego
UE, zastępując obowiązującą od 2000 r.,
zmodyfikowaną pięć lat później, Strategię
Lizbońską

Polityka Społeczna
Strategia „Europa 2020” znaczną wagę przykłada do
wyzwań związanych z poprawą warunków życia i pracy
obywateli UE, a zwłaszcza podniesienia poziomu i
jakości zatrudnienia oraz ograniczenia ubóstwa i
wykluczenia społecznego. Jednocześnie nie rezygnuje z
przyjętego w Lizbonie generalnego celu modernizacji w
kierunku innowacyjnej gospodarki opartej na wiedzy.

Polityka Społeczna
Strategia „Europa 2020” znaczną wagę przykłada do
wyzwań związanych z poprawą warunków życia i pracy
obywateli UE, a zwłaszcza podniesienia poziomu i
jakości zatrudnienia oraz ograniczenia ubóstwa i
wykluczenia społecznego. Jednocześnie nie rezygnuje z
przyjętego w Lizbonie generalnego celu modernizacji w
kierunku innowacyjnej gospodarki opartej na wiedzy.

Aktualna polityka społeczna
W celu osiągnięcia powyższych wyzwań zaproponowano trzy
podstawowe, wzajemnie wzmacniające się priorytety :
• wzrost inteligentny – rozwój oparty na wiedzy i innowacjach,
• wzrost zrównoważony – promowanie gospodarki efektywniej
wykorzystującej zasoby, przyjaznej środowisku, a zarazem
konkurencyjnej,
• wzrost sprzyjający włączeniu społecznemu (wzrost
integrujący społecznie) – wzmacnianie gospodarki
charakteryzującej się wysokim zatrudnieniem oraz spójnością
ekonomiczną, społeczną i terytorialną.

Otwarta metoda koordynacji
Strategia Europa 2020 wyznacza konkretne cele ilościowe,
umożliwiające monitorowanie postępów w realizacji ww.
priorytetów. Dwa z tych celów dotyczą bezpośrednio polityki
zatrudnienia i polityki społecznej, tj.:
• osiągnięcie wskaźnika zatrudnienia kobiet i mężczyzn w wieku
20-64 lat na poziomie 75%;
• wspieranie integracji społecznej, szczególnie poprzez redukcję
ubóstwa, zmierzając do wydźwignięcia z ubóstwa lub
wykluczenia społecznego 20 milionów obywateli UE.

Cele nadrzędne OMK dla zabezpieczenia społecznego i
integracji społecznej powinny promować:

spójność społeczna, równość mężczyzn i kobiet
oraz równość szans wszystkich obywateli;
koordynację podejmowanych działań z celami
Strategii Lizbońskiej oraz celami Strategii
Zrównoważonego Rozwoju UE;
Dobre rządzenie, przejrzystość i zaangażowanie
wszelkich podmiotów w projektowanie, wdrażanie i
monitorowanie polityki
1)„...Gdy mówimy o aktywnej integracji, to należy przez to rozumieć nasze aktywne podejście
proponujące szereg rozmaitych i nieszablonowych działań (czy tylko pomocy społecznej? JG)
obejmujących całokształt potencjału człowieka, a nie wyłącznie kwestię zatrudnienia. Z drugiej zaś
strony, aktywna integracja zakłada pełną aktywność człowieka w tym procesie...) – Cezary
Miżejewski „Aktywna integracja - nowa formuła pomocy społecznej”
http://zalaczniki.ops.pl/dz1/aktywna_integracja2009.doc.

Modernizacja społeczeństwa (rozumianego jako ogół ludzi
pozostających we wzajemnych stosunkach
wynikających z warunków życia, podziału pracy i
udziału w życiu kulturalnym; też: ogół obywateli
danego okręgu, miasta itp.) definiowana przez
polityków obejmuje m.in. projektowanie i realizację
polityk społecznych. Możemy się jej biernie przyglądać i
być traktowanymi jak zasoby, przedmioty, jak petenci.
Ale możemy stać się również podmiotami tych zmian
organizując się w ramach społeczeństwa obywatelskiego i
uczestnicząc w procesach politycznych. Możemy, choć nie
znaczy, że musimy być podmiotami świadomymi,
gotowymi wziąć sprawy w swoje ręce, ze swoją wizją,
pasją i przekonaniem.

Czym jest polityka?
Politykę planuje się i realizuje w danym kręgu
kulturowym, określonym językiem, w oparciu
o przyjęty na gruncie dominującej filozofii
sposób widzenia rzeczywistości w danej
dziedzinie, z wykorzystaniem zasobów
przeznaczonych na jej realizację, w którym
dają się określić modele funkcjonowania
jednostki w społeczeństwie, modele
funkcjonowania społeczeństwa, a także modele
instytucji publicznych determinujące priorytety
polityki społecznej…będące punktem wyjścia
dla projektowania i realizacji polityki.

Współczesne problemy i wyzwania socjalne wymuszają
reorganizację polityki społecznej / pomocy społecznej
•

Demografia

•

Przed nami pytania o :

•

Migracje i wielokulturowość

1. Skuteczność i efektywność tradycyjnego
państwa opiekuńczego

•

Bezrobocie i niskie zatrudnienie

2. O model instytucjonalny usług społecznych

•

Ubóstwo i wykluczenie społeczne

3. O najlepsze rozwiązania w polityce aktywizacji i
integracji społecznej

•

Pomoc i integracja społeczna
4. Poszukiwanie nowych paradygmatów i modeli

•

Edukacja

•

Równość szans (w tym gender)

•

Zdrowie i Niepełnosprawność

•

Starość i Opieka Długoterminowa

•

15
Stare i nowe patologie

5. Strategię Rozwoju Społecznego w Polsce,
Europie i na świecie
6. Możliwości wielopoziomowej współpracy i
partnerstwa międzysektorowego

Nowe paradygmaty polityki społecznej
 w kierunku większej współpracy
• Partycypacyjny a nie
resortowy model kreowania
polityki społecznej
• Wielopoziomowe
zarządzanie polityką
społeczną

• Państwo angażujące a nie
państwo dyscyplinujące

• Aktywna a nie pasywna polityka
społeczna

• Wielosektorowa i partnerska a
nie państwowa polityka
społeczna
• Samorządowa i obywatelska a
nie centralna polityka społeczna

• Zintegrowane usługi społeczne
• Państwo sieci a nie hierarchii
zamiast separatystycznych usług
lub świadczeń socjalnych
Neosolidarność 
Subsydiarność 
• Od opieki społecznej poprzez
Partnerstwo 
pomoc do integracji społecznej

Polityka Społeczna
Nadrzędny cel społeczny Strategii Europa 2020 (czyli
ograniczenia ubóstwa i wykluczenia społecznego) zainicjowana
„Europejska Platforma Przeciw Ubóstwu i Wykluczeniu
Społecznemu” – stanowiąca swoisty kompleksowy
program europejski, dążący do zapewnienia spójności
ekonomicznej, społecznej i terytorialnej, poprzez
podnoszenie świadomości oraz przestrzegania praw
podstawowych osób ubogich i społecznie
wykluczonych, umożliwiając im życie w godności i
aktywny udział w życiu społecznym

Proces przekazywania funkcji i zadań socjalnych
przez państwo
• Nisko satysfakcjonujący proces przejmowania przez podmioty
odpowiedzialności za kreowanie i realizację polityki społecznej

PAŃSTWO

SAMORZĄD TERYTORIALNY

ORGANIZACJE POZARZĄDOWE

SEKTOR PRYWATNY I GOSPODARKA SPOŁECZNA

RODZINA I GRUPY NIEFORMALNE

Wielosektorowość jako fundament do współpracy
w polityce społecznej (Grewiński 2009)
SEKTOR
PUBLICZNY

Unia
Europejska

Media

Państwo

Partie polityczne
Związki zawodowe, Zrzeszenia
Ruchy społeczne
Lobbyści i grupy interesu,
Eksperci, Grupy wsparcia
Konsorcja,
Partnerstwa wielosektorowe

Organizacje
pozarządowe

Rodziny
i grupy
dysfunkcyjne

Instytucje
biznesowe

SEKTOR
RYNKOWY

Samorząd
terytorialny

Gospodarka
społeczna

SEKTOR
OBYWATELSKI

Public Governance odpowiedzią na deficyt
współpracy?
•

Horyzontalne dzielenie się władzą ze społeczeństwem obywatelskim, społecznością
lokalną

•

Deliberatywne stosunki władza społeczeństwo

•

Partycypacyjny model organizacji wspólnoty lokalnej

•

Rozwój partnerstw wielosektorowych i networks

•

Wielopoziomowe zarządzanie i współdecydowanie obywateli na temat rozwoju
społeczności lokalnej (angażowanie obywateli w przygotowanie Strategii, programów,
projektów ich aktywny udział)

•

Decentralizacja pozioma, sieci i włączanie wszystkich zainteresowanych  Network
Governance

Rodzaje współpracy podmiotów PS
• Wewnątrzbranżowe  OPS, PCPR, ROPS itd..

• Wewnątrzsektorowe  w ramach sektora
publicznego ( z władzą, JST itd., z PSZ, OHP itd.)
• Zewnątrzsektorowe  z NGO’s, biznesem
Kościołem, uczelniami, innymi interesariuszami
• Lokalne, regionalne, krajowe, ponadnarodowe

Przykłady współpracy i partnerstwa międzysektorowe go
podmiotów pomocy i integracji społecznej

1.

Wspólne generowanie strategii społecznych i rozwiązywania
problemów społecznych

2.

Realizacja wspólnych programów i projektów  aktywna integracja
społeczna (POKL, FIO)

3.

Delegowanie zadań i usług przez JST do NGOs i innych sektorów

4.

Finansowanie i dotowanie zadań NGO’s (środki JST, rządowe)

5.

Włączanie aktywnych obywateli poprzez wolontariat

6.

Większa partycypacja samych beneficjentów (także empowerment)

7.

Wykorzystanie dobrych praktyk

8.

Wspólne generowanie innowacyjności społecznej i wartości dodanej

Strategie rozwiązywania problemów społecznych
.

Nadal wiele do zrobienia jeśli chodzi o partycypacyjny model kreowania
tych strategii
.

Wiele strategii pozostaje ciągle na papierze

Niska jakość wielu strategii
Brak świadomości decydentów i wyobraźni strategicznej z obszaru PS

Biska skuteczność i efektywność

Od współpracy przez partnerstwo
do integracji usług społecznych?
• Integracja usług polega na osiąganiu większej koordynacji różnorodnych
służb i świadczeń społecznych w celu poprawy skuteczności i dostępności
świadczeń.
• polega na współpracy, partnerstwie i współdziałaniu różnorodnych
podmiotów polityki społecznej.

• dzięki integracji usług uzyskuje się z jednej strony oszczędności w
wydatkach, z drugiej różnorodne grupy beneficjentów mają ułatwiony
dostęp do pełnej, kompleksowej pomocy społecznej.
• celem integracji usług społecznych jest to, aby klient w jednym miejscu
(na wzór „jednego okienka” przy zakładaniu nowej firmy) otrzymywał
kompleksowe wsparcie, odpowiadające jego różnorodnym potrzebom

Budowanie strategii
• Strategia to teoria i praktyka pokonywania przeciwnika bez
względu na to, czy jest nim bezrobocie, nędza czy faszyzm,
czy jedynie głupota i szkodliwe nawyki. Nie każdy jednak
plan ogólny, który określa jakiś cel, jest strategią.

• Strategia powinna być tak przygotowana, by nie tylko
określała cel, jakim jest rozwiązanie określonych problemów
społecznych (czyli np. poprawa sytuacji ludzi starych,
niepełnosprawnych lub zmiana na lepsze w zakresie
wybranych obszarów życia społecznego np. mieszkalnictwa).
Powinna też określać, w jaki sposób, jakimi drogami tę zmianę
można osiągnąć.

Strategia:

•
•
•
•

Strategia oparta jest na:
wyborze celu działania
wyborze kierunków i celów operacyjnych
koncentracji środków

Podstawowe dokumenty strategiczne
• Długookresowa Strategia Rozwoju Kraju „Polska 2030”;
• Średniookresowa Strategia Rozwoju Kraju „Polska
2020”;
• Strategia Rozwoju Regionalnego - Regionalne Strategie
Rozwoju Regionalnego (faza procedowania);
• Regionalna Strategia Polityki Społecznej;
• Powiatowa Strategia Rozwiązywania Problemów
Społecznych…
• Gminna Strategia Rozwiązywania Problemów
Społecznych…

Przełożenie na poziom krajowy celów
ogólnoeuropejskich
Nowe podejście strategiczne w realizacji polityki społecznej
wpisuje się w

Długookresową Strategię Rozwoju Kraju do 2030
roku.
- poczucie społecznej i indywidualnej odpowiedzialności za
zwalczanie ubóstwa i wykluczenia społecznego;
- umożliwienie działań odpowiadających na potrzeby grup
szczególnego ryzyka;
- modyfikacja systemów ochrony socjalnej, zapewniająca odpowiedni
poziom dochodów

Wyzwania stojące przed strategią regionalną
polityki społecznej

• Spięcie problemów będących wyzwaniem
strategii gminnych i regionalnych;
• Uwzględnienie interesów poszczególnych
instytucji i społeczności
• Uspołecznienie procesu tworzenia,
monitorowanie realizacji i modyfikacji
strategii regionalnej.

Podstawowe zasady strategii

• ekonomia sił i środków potrzebnych do
prowadzenia „walki” (ocena ilości i jakości
zasobów ludzkich, materialnych i finansowych
oraz ich rezerw na wypadek przedłużania się
działań lub konieczności ich intensyfikacji)
• zespolenie wysiłków (odnosi się to do organizacji i
sposobu przygotowań sił, tzn. ludzi, środków,
pieniędzy)
• zachowanie swobody działań w sytuacjach
krytycznych
• inicjatywa w sytuacjach nieprzewidzianych.

Metodologia budowania strategii

• Ze strategią ściśle łączy się taktyka. Rozumiana
jako metoda postępowania, umiejętność
„dozowania” sił i środków w sposób
odpowiedni do osiągnięcia zamierzonych w
strategii celów.

Zasady rządzące polityka społeczną
•
•
•
•
•
•
•
•

zasada pomocniczości,
zasada efektów odłożonych w czasie,
zasada szerokiego zasięgu skutków,
zasada akceptacji społecznej,
zasada kontroli społecznej,
zasada aktywności, zaangażowania społecznego,
zasada kompleksowości i sprzężenia zwrotnego,
zasada pozornego altruizmu (pomoc tzw.
osobom wykluczonym w interesie osób
niewykluczonych).

Schemat strategii

Na strategię składa się:
• diagnoza,
• cel strategiczny (ogólny),
• cele szczegółowe (operacyjne),
• metody realizacji celu,

Logiczne ramy strategii
wczoraj – dziś – jutro
diagnoza statystyki – problem, potrzeby, zasoby - harmonogram –cele - wizja

Drabina partycypacji społecznej
• Kreowanie świadomości
społecznej;

• Angażowanie
mieszkańców;

Uświadamianie podejmowanych
działań

Angażowanie mieszkańców w proces
aby uwzględnić ich punkt widzenia i
obawy

• Edukowanie społeczności
lokalnej;
Przekazywanie informacji dla lepszego
zrozumienia podejmowanych działań

• Zbieranie opinii;
Uzyskanie opinii społecznych na temat
problemów/ decyzji /alternatywnych
rzwiązań

• Partnerstwo.
Przekazanie podejmowania decyzji
grupom lub partnerom społecznym

Partycypacja społeczna
• Na pierwszym, najniższym, pułapie stosowane jest kształtowanie
świadomości społecznej poprzez pełną, regularną i obligatoryjną
informację o zamierzeniach władz - społeczność często posiada
jedynie wiedzę dotyczącą ogólnie formułowanych realizowanych
celów, podczas gdy należy prowadzić edukację zbiorowości, mogącą
prowadzić do internalizacji procesu (jego potencjalni uczestnicy,
nabywając wiedzę, przekonują się, poznają sposób i efektywność
prezentowanej metody).
• Na wyższym poziomie partycypacji społeczność może wyrażać
wątpliwości i korygować propozycje, tworząc opinie uwzględniane
przez realizatorów.
• Najwyższy poziom partycypacji i pełne partnerstwo następuje
jednak dopiero wtedy, gdy społeczność ma realny wpływ na proces
decyzyjny.

Niektóre tezy dokumentu „Polska 2030”
Raport Polska 2030 jest efektem prac Zespołu Doradców Strategicznych Prezesa
Rady Ministrów. Redaktorem naukowym opracowania jest minister Michał Boni.

Polska należy do tych państw członkowskich Unii Europejskiej, w
których istnieje największe zagrożenie ubóstwem. Zagrożenie
ubóstwem rośnie wraz z liczbą dzieci w gospodarstwach domowych.
Analiza sytuacji gospodarstw domowych pokazuje, że ubóstwo dzieci
jest nierozerwalnie związane z ubóstwem rodziców. Po okresie
wzrostu zagrożenia ubóstwem, w ostatnich latach
obserwowaliśmy poprawę sytuacji, choć rozprzestrzeniający
się także na Polskę światowy kryzys gospodarczy nie
pozostanie prawdopodobnie bez wpływu na ten pozytywny
kierunek przemian.
(warto zauważyć, iż treść dokumentu nie odnosi się do
możliwych stanów w przyszłości, np. nie przygotowuje Polski
do ewent. katastrofy finansowej, gospodarczej, bytowej...)

W perspektywie kolejnych kilkunastu lat zwiększy się zagrożenie
ubóstwem gospodarstw domowych z osobami starszymi.
Grupą szczególnie narażoną na ubóstwo są rodziny wielodzietne oraz
rodziny zamieszkujące na wsi.
Zagrożenie ubóstwem w Polsce ma charakter wyspowy.
Świadczenia rodzinne oraz związane z wykluczeniem
społecznym (w tym dodatki mieszkaniowe) są najlepiej
dystrybuowane pod względem wsparcia dla osób zagrożonych
ubóstwem.
Transfery społeczne udzielane w ramach wsparcia rodzin
zagrożonych ubóstwem (szczególnie mających dzieci) są na
bardzo niskim poziomie.

Jeśli do 2030 r. Polska ma stworzyć państwo nowoczesne nie tylko
w wymiarze ekonomicznym, lecz także społecznym, konieczna jest
daleko idąca rewizja obowiązującego obecnie modelu polityki
społecznej. Konieczne jest „przestawienie zwrotnicy”, tak aby z
jednej strony umożliwiać grupom społecznym, obecnie narażonym
na wykluczenie, integrację społeczną, z drugiej zaś przygotować
się na nowe oblicza wykluczenia, jakie będą pojawiać się w
kolejnych latach. Będzie się to jednak wiązało z odejściem od
obecnego modelu opartego na powszechności świadczeń na niskim
poziomie, jako alternatywy dla zatrudnienia, w kierunku modelu, w
którym kluczową rolę odgrywa świadczenie pracy, a być może także
ze zmianą z panoptycznego na empowermentowy model pomocy
społecznej wyrastający z poszanowania i ochrony godności człowieka
wymagającego wsparcia.

W ramach tak pojmowanej spójności społecznej wydobywanie
potencjałów osób z deficytami i dysfunkcjami polega przede
wszystkim na tworzeniu odpowiednich do tego warunków, np. na
usuwaniu barier w dostępie do rynku pracy, inwestycjach w edukację,
obejmowaniu większej liczby ludzi aktywnymi instrumentami
polityki społecznej, tworzeniu instytucjonalnych i dochodowych
systemów wsparcia. Kluczowe jest tu zapewnianie osobom
wykluczonym realnego dostępu do usług społecznych, aby z tego
tytułu nie traciły szans rozwoju. Sukces takiego podejścia nie jest
możliwy bez znalezienia konsensu między różnymi rodzajami
transferów społecznych. Pierwszeństwo mają formy wsparcia, które
zwiększają aktywność otrzymujących je beneficjentów, rozwiązują
rzeczywiste problemy i elastycznie reagują na zmianę sytuacji.
Oznacza to zmianę priorytetów, co spotka się z oporem beneficjentów
obecnie funkcjonującego systemu.

Pomoc Społeczna
Szczególne znaczenie mają inicjatywy z zakresu aktywnej
integracji, ułatwiania dostępu do niedrogich, trwałych
oraz wysokiej jakości usług społecznych, wspierania
instytucji otoczenia ekonomii społecznej oraz samych
instytucji ekonomii społecznej, służące aktywizacji
lokalnych społeczności, w tym w szczególności
społeczności marginalizowanych.
Dylemat - jak realizować te inicjatywy w obecnej sytuacji
gospodarczej Europy i podejmowanych programach
oszczędności budżetowych. Sytuacja ta generuje pytanie
o taki sposób wdrażania programów oszczędnościowych,
aby były zrównoważone, sprawiedliwie rozłożone oraz
aby chroniły grupy najsłabsze.
Jednym ze sposobów działania to rozwijanie
innowacyjnego podejścia do polityki społecznej.

Rola pomocy społecznej
Dlatego …
Niezbędne jest dążenie do uproszczenia zasad
korzystania z usług pomocy społecznej oraz
standaryzacja i poprawa ich jakości. Działania te
muszą zostać połączone ze wspieraniem aktywności
osób korzystających z pomocy społecznej oraz
zachętami do większego uczestnictwa w procesie
powrotu na rynek pracy.

Wyzwania pomocy społecznej
Pomoc społeczna w czasach kryzysów i zmian tradycyjnie
musi zmierzyć się z rolą systemu buforowego, przed którym
stawia się wyzwania zniwelowania negatywnych skutków
społeczno – ekonomicznych zaistniałej sytuacji
gospodarczej. Rola ta wymaga zarówno obsługi większej
liczby świadczeniobiorców, jak i poszerzenia katalogu
oferowanych świadczeń, usług i programów pomocy.
Sytuacja taka implikuje konieczność zwiększonych inwestycji
w sektor usług socjalnych, w tym kompleksowe wsparcie dla
kształcenia nowoczesnych kadr pomocy społecznej.

Wyzwania pomocy społecznej
Wyzwania demograficzne stanowią drugi filar czynników
implikujących nowoczesne podejście. Starzenie się
społeczeństwa będzie generować, w perspektywie roku 2020,
wyzwania związane z dynamicznie rosnącą liczbą osób w
podeszłym wieku. Sytuacja ta powinna być traktowana nie jako
zagrożenie dla wielu sfer życia gospodarczego i społecznego, ale
jako konieczność rozwoju niosąca ze sobą potencjał rozwojowy
np. rozwój nowych sektorów usług czy aktywność osób starszych.
Oznacza to konieczność z jednej strony zbudowania systemu
wspierającego osoby starsze w decyzji o pozostaniu aktywnym
społecznie i zawodowo, a z drugiej rozwoju różnego rodzaju
usług przeznaczonych dla osób starszych z ograniczoną
samodzielnością i niesamodzielnych min. usług opieki
długoterminowej;

…

W celu poprawy jakości i poziomu życia osób
starszych dla godnego starzenia się należy
podejmować działania umożliwiające
zagospodarowanie potencjału społecznozawodowego osób starszych, dla pełnienia przez
nich ról społecznych w życiu publicznym.
(rozwój zróżnicowanych form aktywności społecznej,
upowszechnianie wolontariatu, partycypacji w procesach
decyzyjnych, zwiększenie dostępności do usług społecznych).

Kontynuacja działań
– Wspieranie osób w ich integracji społecznej i
aktywności;
– Dostarczanie narzędzi dla integracji;
– Indywidualne podejście / Oferta dostosowana do
specyficznych potrzeb; upowszechnianie kontraktów
socjalnych; przerywanie „dziedziczenia” biedy i
bierności;
– Zwiększanie kooperacji pomoc społecznej z rynkiem
pracy.

Pomoc społeczna

• Zmiany wewnątrz pomocy społecznej
• nowe podejście do klienta pomocy społecznej,
• Prace nad nowym modelem pomocy społecznej

• Zmiany w otoczeniu pomocy społecznej
• Prace nad modyfikowaniem podejścia do osób
pozostających bez pracy (zmiany po stronie
instrumentów rynku pracy
• Wyodrębnienie polityki senioralnej

Ostatnie zmiany... Wzmocnienie przepisów dotyczących współdziałania

• Brak współdziałania z pracownikiem socjalnym w
rozwiązywaniu trudnej sytuacji życiowej, odmowa
zawarcia kontraktu socjalnego, niedotrzymanie jego
postanowień, nieuzasadniona odmowa podjęcia
zatrudnienia przez osobę bezrobotną, odmowa
podjęcia leczenia odwykowego może stanowić
podstawę do nieudzielenia pomocy;

...
• Ocena zasobów pomocy społecznej w oparciu o
analizę lokalnej sytuacji społecznej i
demograficznej dokonywana przez samorządy;
• Sporządzanie przez oceny województwa,
uwzględniającej kwestie i problemy społeczne
wynikające z przyjętej strategii

Budowanie pomostów
• Pobieranie zasiłku okresowego niezależnie od
posiadanego dochodu w sytuacji gdy osoba
podejmuje zatrudnienie,
(wprowadzenie okresu przejściowego dla osób, które
podejmują próbę zmiany swojej sytuacji życiowej) –
przez 2 miesiące nie częściej niż raz na dwa lata.

• Przyznawanie zasiłku celowego na realizację
postanowień kontraktu socjalnego.
• Tworzenie zespołów pracy socjalnej i integracji
społecznej.

Nowe kryteria uprawniające do świadczeń

• Od 1 października w pomocy społecznej
obowiązują nowe kryteria dochodowe
- 542 złote dla osoby samotnie
gospodarującej;
- 456 złotych na osobę w rodzinie.
Spowoduje to wejście do pomocy społecznej nowych klientów,
nie posiadających do tej pory uprawnień do świadczeń.

Nowe wyzwania

• Wzmacnianie kooperacji pomiędzy
powiatowymi urzędami pracy a ośrodkami
pomocy społecznej;
• Podniesienie skuteczności instrumentów i
narzędzi służących aktywnej integracji i
powrotowi na rynek pracy


Slide 46

Metodologia wspierania rozwoju społecznego
w kontekście wdrażania wojewódzkiej
strategii polityki społecznej – uwzględniająca
partycypacyjne uczestnictwo w procesie
Zuzanna Grabusińska
Białystok grudzień 2012 r.

Plan wystąpienia

• - strategie –priorytetowe zadania wynikające z
uzewnętrzniających się kwestii społecznych –
wielosektorowość polityki społecznej
• - strategia rozwoju regionalnego ;
• - obszary negocjacji ze strona rządową;
• - partycypacja procesu tworzenia i realizacji strategii;
• - realizacja strategii z punktu widzenia zadań pomocy
i integracji społecznej- aktywna integracja społeczna,
niwelowanie procesu wykluczenia społecznego.

Polityka społeczna
Szeroko zdefiniowana polityka społeczna stanowi
kluczowy element wszelkich działań państwa i jego
instytucji, mających na celu kształtowanie warunków
życia społeczeństwa oraz służących realizacji zasady
sprawiedliwości społecznej. Dążąc do osiągnięcia jak
największej skuteczności działań publicznych w tej
sferze należy traktować politykę społeczną na zasadach
równości, komplementarności i synergii z polityką
gospodarczą.

Jednocześnie polityka społeczna tradycyjnie jest
kształtowana w odpowiedzi na aktualne oraz
prognozowane kwestie społeczne. Tym samym
polityka społeczna nabiera coraz większego znaczenia
w obliczu wyzwań społeczno – gospodarczych,
określanych przede wszystkim przez pryzmat zmian
demograficznych oraz kryzysu ekonomicznego.

Polityka społeczna

Polska polityka społeczna, realizując cele
związane z budowaniem dobrostanu
społeczeństwa polskiego, wpisuje się
jednocześnie w proces wdrażania europejskiej
polityki społecznej.

Polityka społeczna

Polska polityka społeczna, realizując cele
związane z budowaniem dobrostanu
społeczeństwa polskiego, wpisuje się
jednocześnie w proces wdrażania europejskiej
polityki społecznej.

Polityka Społeczna

Główne kierunki strategiczne polityk Unii
Europejskiej, w tym szeroko rozumianej polityki
społecznej, zostały określone w Strategii „Europa
2020”,która jest nowym, długookresowym
programem rozwoju społeczno-gospodarczego
UE, zastępując obowiązującą od 2000 r.,
zmodyfikowaną pięć lat później, Strategię
Lizbońską

Polityka Społeczna
Strategia „Europa 2020” znaczną wagę przykłada do
wyzwań związanych z poprawą warunków życia i pracy
obywateli UE, a zwłaszcza podniesienia poziomu i
jakości zatrudnienia oraz ograniczenia ubóstwa i
wykluczenia społecznego. Jednocześnie nie rezygnuje z
przyjętego w Lizbonie generalnego celu modernizacji w
kierunku innowacyjnej gospodarki opartej na wiedzy.

Polityka Społeczna
Strategia „Europa 2020” znaczną wagę przykłada do
wyzwań związanych z poprawą warunków życia i pracy
obywateli UE, a zwłaszcza podniesienia poziomu i
jakości zatrudnienia oraz ograniczenia ubóstwa i
wykluczenia społecznego. Jednocześnie nie rezygnuje z
przyjętego w Lizbonie generalnego celu modernizacji w
kierunku innowacyjnej gospodarki opartej na wiedzy.

Aktualna polityka społeczna
W celu osiągnięcia powyższych wyzwań zaproponowano trzy
podstawowe, wzajemnie wzmacniające się priorytety :
• wzrost inteligentny – rozwój oparty na wiedzy i innowacjach,
• wzrost zrównoważony – promowanie gospodarki efektywniej
wykorzystującej zasoby, przyjaznej środowisku, a zarazem
konkurencyjnej,
• wzrost sprzyjający włączeniu społecznemu (wzrost
integrujący społecznie) – wzmacnianie gospodarki
charakteryzującej się wysokim zatrudnieniem oraz spójnością
ekonomiczną, społeczną i terytorialną.

Otwarta metoda koordynacji
Strategia Europa 2020 wyznacza konkretne cele ilościowe,
umożliwiające monitorowanie postępów w realizacji ww.
priorytetów. Dwa z tych celów dotyczą bezpośrednio polityki
zatrudnienia i polityki społecznej, tj.:
• osiągnięcie wskaźnika zatrudnienia kobiet i mężczyzn w wieku
20-64 lat na poziomie 75%;
• wspieranie integracji społecznej, szczególnie poprzez redukcję
ubóstwa, zmierzając do wydźwignięcia z ubóstwa lub
wykluczenia społecznego 20 milionów obywateli UE.

Cele nadrzędne OMK dla zabezpieczenia społecznego i
integracji społecznej powinny promować:

spójność społeczna, równość mężczyzn i kobiet
oraz równość szans wszystkich obywateli;
koordynację podejmowanych działań z celami
Strategii Lizbońskiej oraz celami Strategii
Zrównoważonego Rozwoju UE;
Dobre rządzenie, przejrzystość i zaangażowanie
wszelkich podmiotów w projektowanie, wdrażanie i
monitorowanie polityki
1)„...Gdy mówimy o aktywnej integracji, to należy przez to rozumieć nasze aktywne podejście
proponujące szereg rozmaitych i nieszablonowych działań (czy tylko pomocy społecznej? JG)
obejmujących całokształt potencjału człowieka, a nie wyłącznie kwestię zatrudnienia. Z drugiej zaś
strony, aktywna integracja zakłada pełną aktywność człowieka w tym procesie...) – Cezary
Miżejewski „Aktywna integracja - nowa formuła pomocy społecznej”
http://zalaczniki.ops.pl/dz1/aktywna_integracja2009.doc.

Modernizacja społeczeństwa (rozumianego jako ogół ludzi
pozostających we wzajemnych stosunkach
wynikających z warunków życia, podziału pracy i
udziału w życiu kulturalnym; też: ogół obywateli
danego okręgu, miasta itp.) definiowana przez
polityków obejmuje m.in. projektowanie i realizację
polityk społecznych. Możemy się jej biernie przyglądać i
być traktowanymi jak zasoby, przedmioty, jak petenci.
Ale możemy stać się również podmiotami tych zmian
organizując się w ramach społeczeństwa obywatelskiego i
uczestnicząc w procesach politycznych. Możemy, choć nie
znaczy, że musimy być podmiotami świadomymi,
gotowymi wziąć sprawy w swoje ręce, ze swoją wizją,
pasją i przekonaniem.

Czym jest polityka?
Politykę planuje się i realizuje w danym kręgu
kulturowym, określonym językiem, w oparciu
o przyjęty na gruncie dominującej filozofii
sposób widzenia rzeczywistości w danej
dziedzinie, z wykorzystaniem zasobów
przeznaczonych na jej realizację, w którym
dają się określić modele funkcjonowania
jednostki w społeczeństwie, modele
funkcjonowania społeczeństwa, a także modele
instytucji publicznych determinujące priorytety
polityki społecznej…będące punktem wyjścia
dla projektowania i realizacji polityki.

Współczesne problemy i wyzwania socjalne wymuszają
reorganizację polityki społecznej / pomocy społecznej
•

Demografia

•

Przed nami pytania o :

•

Migracje i wielokulturowość

1. Skuteczność i efektywność tradycyjnego
państwa opiekuńczego

•

Bezrobocie i niskie zatrudnienie

2. O model instytucjonalny usług społecznych

•

Ubóstwo i wykluczenie społeczne

3. O najlepsze rozwiązania w polityce aktywizacji i
integracji społecznej

•

Pomoc i integracja społeczna
4. Poszukiwanie nowych paradygmatów i modeli

•

Edukacja

•

Równość szans (w tym gender)

•

Zdrowie i Niepełnosprawność

•

Starość i Opieka Długoterminowa

•

15
Stare i nowe patologie

5. Strategię Rozwoju Społecznego w Polsce,
Europie i na świecie
6. Możliwości wielopoziomowej współpracy i
partnerstwa międzysektorowego

Nowe paradygmaty polityki społecznej
 w kierunku większej współpracy
• Partycypacyjny a nie
resortowy model kreowania
polityki społecznej
• Wielopoziomowe
zarządzanie polityką
społeczną

• Państwo angażujące a nie
państwo dyscyplinujące

• Aktywna a nie pasywna polityka
społeczna

• Wielosektorowa i partnerska a
nie państwowa polityka
społeczna
• Samorządowa i obywatelska a
nie centralna polityka społeczna

• Zintegrowane usługi społeczne
• Państwo sieci a nie hierarchii
zamiast separatystycznych usług
lub świadczeń socjalnych
Neosolidarność 
Subsydiarność 
• Od opieki społecznej poprzez
Partnerstwo 
pomoc do integracji społecznej

Polityka Społeczna
Nadrzędny cel społeczny Strategii Europa 2020 (czyli
ograniczenia ubóstwa i wykluczenia społecznego) zainicjowana
„Europejska Platforma Przeciw Ubóstwu i Wykluczeniu
Społecznemu” – stanowiąca swoisty kompleksowy
program europejski, dążący do zapewnienia spójności
ekonomicznej, społecznej i terytorialnej, poprzez
podnoszenie świadomości oraz przestrzegania praw
podstawowych osób ubogich i społecznie
wykluczonych, umożliwiając im życie w godności i
aktywny udział w życiu społecznym

Proces przekazywania funkcji i zadań socjalnych
przez państwo
• Nisko satysfakcjonujący proces przejmowania przez podmioty
odpowiedzialności za kreowanie i realizację polityki społecznej

PAŃSTWO

SAMORZĄD TERYTORIALNY

ORGANIZACJE POZARZĄDOWE

SEKTOR PRYWATNY I GOSPODARKA SPOŁECZNA

RODZINA I GRUPY NIEFORMALNE

Wielosektorowość jako fundament do współpracy
w polityce społecznej (Grewiński 2009)
SEKTOR
PUBLICZNY

Unia
Europejska

Media

Państwo

Partie polityczne
Związki zawodowe, Zrzeszenia
Ruchy społeczne
Lobbyści i grupy interesu,
Eksperci, Grupy wsparcia
Konsorcja,
Partnerstwa wielosektorowe

Organizacje
pozarządowe

Rodziny
i grupy
dysfunkcyjne

Instytucje
biznesowe

SEKTOR
RYNKOWY

Samorząd
terytorialny

Gospodarka
społeczna

SEKTOR
OBYWATELSKI

Public Governance odpowiedzią na deficyt
współpracy?
•

Horyzontalne dzielenie się władzą ze społeczeństwem obywatelskim, społecznością
lokalną

•

Deliberatywne stosunki władza społeczeństwo

•

Partycypacyjny model organizacji wspólnoty lokalnej

•

Rozwój partnerstw wielosektorowych i networks

•

Wielopoziomowe zarządzanie i współdecydowanie obywateli na temat rozwoju
społeczności lokalnej (angażowanie obywateli w przygotowanie Strategii, programów,
projektów ich aktywny udział)

•

Decentralizacja pozioma, sieci i włączanie wszystkich zainteresowanych  Network
Governance

Rodzaje współpracy podmiotów PS
• Wewnątrzbranżowe  OPS, PCPR, ROPS itd..

• Wewnątrzsektorowe  w ramach sektora
publicznego ( z władzą, JST itd., z PSZ, OHP itd.)
• Zewnątrzsektorowe  z NGO’s, biznesem
Kościołem, uczelniami, innymi interesariuszami
• Lokalne, regionalne, krajowe, ponadnarodowe

Przykłady współpracy i partnerstwa międzysektorowe go
podmiotów pomocy i integracji społecznej

1.

Wspólne generowanie strategii społecznych i rozwiązywania
problemów społecznych

2.

Realizacja wspólnych programów i projektów  aktywna integracja
społeczna (POKL, FIO)

3.

Delegowanie zadań i usług przez JST do NGOs i innych sektorów

4.

Finansowanie i dotowanie zadań NGO’s (środki JST, rządowe)

5.

Włączanie aktywnych obywateli poprzez wolontariat

6.

Większa partycypacja samych beneficjentów (także empowerment)

7.

Wykorzystanie dobrych praktyk

8.

Wspólne generowanie innowacyjności społecznej i wartości dodanej

Strategie rozwiązywania problemów społecznych
.

Nadal wiele do zrobienia jeśli chodzi o partycypacyjny model kreowania
tych strategii
.

Wiele strategii pozostaje ciągle na papierze

Niska jakość wielu strategii
Brak świadomości decydentów i wyobraźni strategicznej z obszaru PS

Biska skuteczność i efektywność

Od współpracy przez partnerstwo
do integracji usług społecznych?
• Integracja usług polega na osiąganiu większej koordynacji różnorodnych
służb i świadczeń społecznych w celu poprawy skuteczności i dostępności
świadczeń.
• polega na współpracy, partnerstwie i współdziałaniu różnorodnych
podmiotów polityki społecznej.

• dzięki integracji usług uzyskuje się z jednej strony oszczędności w
wydatkach, z drugiej różnorodne grupy beneficjentów mają ułatwiony
dostęp do pełnej, kompleksowej pomocy społecznej.
• celem integracji usług społecznych jest to, aby klient w jednym miejscu
(na wzór „jednego okienka” przy zakładaniu nowej firmy) otrzymywał
kompleksowe wsparcie, odpowiadające jego różnorodnym potrzebom

Budowanie strategii
• Strategia to teoria i praktyka pokonywania przeciwnika bez
względu na to, czy jest nim bezrobocie, nędza czy faszyzm,
czy jedynie głupota i szkodliwe nawyki. Nie każdy jednak
plan ogólny, który określa jakiś cel, jest strategią.

• Strategia powinna być tak przygotowana, by nie tylko
określała cel, jakim jest rozwiązanie określonych problemów
społecznych (czyli np. poprawa sytuacji ludzi starych,
niepełnosprawnych lub zmiana na lepsze w zakresie
wybranych obszarów życia społecznego np. mieszkalnictwa).
Powinna też określać, w jaki sposób, jakimi drogami tę zmianę
można osiągnąć.

Strategia:

•
•
•
•

Strategia oparta jest na:
wyborze celu działania
wyborze kierunków i celów operacyjnych
koncentracji środków

Podstawowe dokumenty strategiczne
• Długookresowa Strategia Rozwoju Kraju „Polska 2030”;
• Średniookresowa Strategia Rozwoju Kraju „Polska
2020”;
• Strategia Rozwoju Regionalnego - Regionalne Strategie
Rozwoju Regionalnego (faza procedowania);
• Regionalna Strategia Polityki Społecznej;
• Powiatowa Strategia Rozwiązywania Problemów
Społecznych…
• Gminna Strategia Rozwiązywania Problemów
Społecznych…

Przełożenie na poziom krajowy celów
ogólnoeuropejskich
Nowe podejście strategiczne w realizacji polityki społecznej
wpisuje się w

Długookresową Strategię Rozwoju Kraju do 2030
roku.
- poczucie społecznej i indywidualnej odpowiedzialności za
zwalczanie ubóstwa i wykluczenia społecznego;
- umożliwienie działań odpowiadających na potrzeby grup
szczególnego ryzyka;
- modyfikacja systemów ochrony socjalnej, zapewniająca odpowiedni
poziom dochodów

Wyzwania stojące przed strategią regionalną
polityki społecznej

• Spięcie problemów będących wyzwaniem
strategii gminnych i regionalnych;
• Uwzględnienie interesów poszczególnych
instytucji i społeczności
• Uspołecznienie procesu tworzenia,
monitorowanie realizacji i modyfikacji
strategii regionalnej.

Podstawowe zasady strategii

• ekonomia sił i środków potrzebnych do
prowadzenia „walki” (ocena ilości i jakości
zasobów ludzkich, materialnych i finansowych
oraz ich rezerw na wypadek przedłużania się
działań lub konieczności ich intensyfikacji)
• zespolenie wysiłków (odnosi się to do organizacji i
sposobu przygotowań sił, tzn. ludzi, środków,
pieniędzy)
• zachowanie swobody działań w sytuacjach
krytycznych
• inicjatywa w sytuacjach nieprzewidzianych.

Metodologia budowania strategii

• Ze strategią ściśle łączy się taktyka. Rozumiana
jako metoda postępowania, umiejętność
„dozowania” sił i środków w sposób
odpowiedni do osiągnięcia zamierzonych w
strategii celów.

Zasady rządzące polityka społeczną
•
•
•
•
•
•
•
•

zasada pomocniczości,
zasada efektów odłożonych w czasie,
zasada szerokiego zasięgu skutków,
zasada akceptacji społecznej,
zasada kontroli społecznej,
zasada aktywności, zaangażowania społecznego,
zasada kompleksowości i sprzężenia zwrotnego,
zasada pozornego altruizmu (pomoc tzw.
osobom wykluczonym w interesie osób
niewykluczonych).

Schemat strategii

Na strategię składa się:
• diagnoza,
• cel strategiczny (ogólny),
• cele szczegółowe (operacyjne),
• metody realizacji celu,

Logiczne ramy strategii
wczoraj – dziś – jutro
diagnoza statystyki – problem, potrzeby, zasoby - harmonogram –cele - wizja

Drabina partycypacji społecznej
• Kreowanie świadomości
społecznej;

• Angażowanie
mieszkańców;

Uświadamianie podejmowanych
działań

Angażowanie mieszkańców w proces
aby uwzględnić ich punkt widzenia i
obawy

• Edukowanie społeczności
lokalnej;
Przekazywanie informacji dla lepszego
zrozumienia podejmowanych działań

• Zbieranie opinii;
Uzyskanie opinii społecznych na temat
problemów/ decyzji /alternatywnych
rzwiązań

• Partnerstwo.
Przekazanie podejmowania decyzji
grupom lub partnerom społecznym

Partycypacja społeczna
• Na pierwszym, najniższym, pułapie stosowane jest kształtowanie
świadomości społecznej poprzez pełną, regularną i obligatoryjną
informację o zamierzeniach władz - społeczność często posiada
jedynie wiedzę dotyczącą ogólnie formułowanych realizowanych
celów, podczas gdy należy prowadzić edukację zbiorowości, mogącą
prowadzić do internalizacji procesu (jego potencjalni uczestnicy,
nabywając wiedzę, przekonują się, poznają sposób i efektywność
prezentowanej metody).
• Na wyższym poziomie partycypacji społeczność może wyrażać
wątpliwości i korygować propozycje, tworząc opinie uwzględniane
przez realizatorów.
• Najwyższy poziom partycypacji i pełne partnerstwo następuje
jednak dopiero wtedy, gdy społeczność ma realny wpływ na proces
decyzyjny.

Niektóre tezy dokumentu „Polska 2030”
Raport Polska 2030 jest efektem prac Zespołu Doradców Strategicznych Prezesa
Rady Ministrów. Redaktorem naukowym opracowania jest minister Michał Boni.

Polska należy do tych państw członkowskich Unii Europejskiej, w
których istnieje największe zagrożenie ubóstwem. Zagrożenie
ubóstwem rośnie wraz z liczbą dzieci w gospodarstwach domowych.
Analiza sytuacji gospodarstw domowych pokazuje, że ubóstwo dzieci
jest nierozerwalnie związane z ubóstwem rodziców. Po okresie
wzrostu zagrożenia ubóstwem, w ostatnich latach
obserwowaliśmy poprawę sytuacji, choć rozprzestrzeniający
się także na Polskę światowy kryzys gospodarczy nie
pozostanie prawdopodobnie bez wpływu na ten pozytywny
kierunek przemian.
(warto zauważyć, iż treść dokumentu nie odnosi się do
możliwych stanów w przyszłości, np. nie przygotowuje Polski
do ewent. katastrofy finansowej, gospodarczej, bytowej...)

W perspektywie kolejnych kilkunastu lat zwiększy się zagrożenie
ubóstwem gospodarstw domowych z osobami starszymi.
Grupą szczególnie narażoną na ubóstwo są rodziny wielodzietne oraz
rodziny zamieszkujące na wsi.
Zagrożenie ubóstwem w Polsce ma charakter wyspowy.
Świadczenia rodzinne oraz związane z wykluczeniem
społecznym (w tym dodatki mieszkaniowe) są najlepiej
dystrybuowane pod względem wsparcia dla osób zagrożonych
ubóstwem.
Transfery społeczne udzielane w ramach wsparcia rodzin
zagrożonych ubóstwem (szczególnie mających dzieci) są na
bardzo niskim poziomie.

Jeśli do 2030 r. Polska ma stworzyć państwo nowoczesne nie tylko
w wymiarze ekonomicznym, lecz także społecznym, konieczna jest
daleko idąca rewizja obowiązującego obecnie modelu polityki
społecznej. Konieczne jest „przestawienie zwrotnicy”, tak aby z
jednej strony umożliwiać grupom społecznym, obecnie narażonym
na wykluczenie, integrację społeczną, z drugiej zaś przygotować
się na nowe oblicza wykluczenia, jakie będą pojawiać się w
kolejnych latach. Będzie się to jednak wiązało z odejściem od
obecnego modelu opartego na powszechności świadczeń na niskim
poziomie, jako alternatywy dla zatrudnienia, w kierunku modelu, w
którym kluczową rolę odgrywa świadczenie pracy, a być może także
ze zmianą z panoptycznego na empowermentowy model pomocy
społecznej wyrastający z poszanowania i ochrony godności człowieka
wymagającego wsparcia.

W ramach tak pojmowanej spójności społecznej wydobywanie
potencjałów osób z deficytami i dysfunkcjami polega przede
wszystkim na tworzeniu odpowiednich do tego warunków, np. na
usuwaniu barier w dostępie do rynku pracy, inwestycjach w edukację,
obejmowaniu większej liczby ludzi aktywnymi instrumentami
polityki społecznej, tworzeniu instytucjonalnych i dochodowych
systemów wsparcia. Kluczowe jest tu zapewnianie osobom
wykluczonym realnego dostępu do usług społecznych, aby z tego
tytułu nie traciły szans rozwoju. Sukces takiego podejścia nie jest
możliwy bez znalezienia konsensu między różnymi rodzajami
transferów społecznych. Pierwszeństwo mają formy wsparcia, które
zwiększają aktywność otrzymujących je beneficjentów, rozwiązują
rzeczywiste problemy i elastycznie reagują na zmianę sytuacji.
Oznacza to zmianę priorytetów, co spotka się z oporem beneficjentów
obecnie funkcjonującego systemu.

Pomoc Społeczna
Szczególne znaczenie mają inicjatywy z zakresu aktywnej
integracji, ułatwiania dostępu do niedrogich, trwałych
oraz wysokiej jakości usług społecznych, wspierania
instytucji otoczenia ekonomii społecznej oraz samych
instytucji ekonomii społecznej, służące aktywizacji
lokalnych społeczności, w tym w szczególności
społeczności marginalizowanych.
Dylemat - jak realizować te inicjatywy w obecnej sytuacji
gospodarczej Europy i podejmowanych programach
oszczędności budżetowych. Sytuacja ta generuje pytanie
o taki sposób wdrażania programów oszczędnościowych,
aby były zrównoważone, sprawiedliwie rozłożone oraz
aby chroniły grupy najsłabsze.
Jednym ze sposobów działania to rozwijanie
innowacyjnego podejścia do polityki społecznej.

Rola pomocy społecznej
Dlatego …
Niezbędne jest dążenie do uproszczenia zasad
korzystania z usług pomocy społecznej oraz
standaryzacja i poprawa ich jakości. Działania te
muszą zostać połączone ze wspieraniem aktywności
osób korzystających z pomocy społecznej oraz
zachętami do większego uczestnictwa w procesie
powrotu na rynek pracy.

Wyzwania pomocy społecznej
Pomoc społeczna w czasach kryzysów i zmian tradycyjnie
musi zmierzyć się z rolą systemu buforowego, przed którym
stawia się wyzwania zniwelowania negatywnych skutków
społeczno – ekonomicznych zaistniałej sytuacji
gospodarczej. Rola ta wymaga zarówno obsługi większej
liczby świadczeniobiorców, jak i poszerzenia katalogu
oferowanych świadczeń, usług i programów pomocy.
Sytuacja taka implikuje konieczność zwiększonych inwestycji
w sektor usług socjalnych, w tym kompleksowe wsparcie dla
kształcenia nowoczesnych kadr pomocy społecznej.

Wyzwania pomocy społecznej
Wyzwania demograficzne stanowią drugi filar czynników
implikujących nowoczesne podejście. Starzenie się
społeczeństwa będzie generować, w perspektywie roku 2020,
wyzwania związane z dynamicznie rosnącą liczbą osób w
podeszłym wieku. Sytuacja ta powinna być traktowana nie jako
zagrożenie dla wielu sfer życia gospodarczego i społecznego, ale
jako konieczność rozwoju niosąca ze sobą potencjał rozwojowy
np. rozwój nowych sektorów usług czy aktywność osób starszych.
Oznacza to konieczność z jednej strony zbudowania systemu
wspierającego osoby starsze w decyzji o pozostaniu aktywnym
społecznie i zawodowo, a z drugiej rozwoju różnego rodzaju
usług przeznaczonych dla osób starszych z ograniczoną
samodzielnością i niesamodzielnych min. usług opieki
długoterminowej;

…

W celu poprawy jakości i poziomu życia osób
starszych dla godnego starzenia się należy
podejmować działania umożliwiające
zagospodarowanie potencjału społecznozawodowego osób starszych, dla pełnienia przez
nich ról społecznych w życiu publicznym.
(rozwój zróżnicowanych form aktywności społecznej,
upowszechnianie wolontariatu, partycypacji w procesach
decyzyjnych, zwiększenie dostępności do usług społecznych).

Kontynuacja działań
– Wspieranie osób w ich integracji społecznej i
aktywności;
– Dostarczanie narzędzi dla integracji;
– Indywidualne podejście / Oferta dostosowana do
specyficznych potrzeb; upowszechnianie kontraktów
socjalnych; przerywanie „dziedziczenia” biedy i
bierności;
– Zwiększanie kooperacji pomoc społecznej z rynkiem
pracy.

Pomoc społeczna

• Zmiany wewnątrz pomocy społecznej
• nowe podejście do klienta pomocy społecznej,
• Prace nad nowym modelem pomocy społecznej

• Zmiany w otoczeniu pomocy społecznej
• Prace nad modyfikowaniem podejścia do osób
pozostających bez pracy (zmiany po stronie
instrumentów rynku pracy
• Wyodrębnienie polityki senioralnej

Ostatnie zmiany... Wzmocnienie przepisów dotyczących współdziałania

• Brak współdziałania z pracownikiem socjalnym w
rozwiązywaniu trudnej sytuacji życiowej, odmowa
zawarcia kontraktu socjalnego, niedotrzymanie jego
postanowień, nieuzasadniona odmowa podjęcia
zatrudnienia przez osobę bezrobotną, odmowa
podjęcia leczenia odwykowego może stanowić
podstawę do nieudzielenia pomocy;

...
• Ocena zasobów pomocy społecznej w oparciu o
analizę lokalnej sytuacji społecznej i
demograficznej dokonywana przez samorządy;
• Sporządzanie przez oceny województwa,
uwzględniającej kwestie i problemy społeczne
wynikające z przyjętej strategii

Budowanie pomostów
• Pobieranie zasiłku okresowego niezależnie od
posiadanego dochodu w sytuacji gdy osoba
podejmuje zatrudnienie,
(wprowadzenie okresu przejściowego dla osób, które
podejmują próbę zmiany swojej sytuacji życiowej) –
przez 2 miesiące nie częściej niż raz na dwa lata.

• Przyznawanie zasiłku celowego na realizację
postanowień kontraktu socjalnego.
• Tworzenie zespołów pracy socjalnej i integracji
społecznej.

Nowe kryteria uprawniające do świadczeń

• Od 1 października w pomocy społecznej
obowiązują nowe kryteria dochodowe
- 542 złote dla osoby samotnie
gospodarującej;
- 456 złotych na osobę w rodzinie.
Spowoduje to wejście do pomocy społecznej nowych klientów,
nie posiadających do tej pory uprawnień do świadczeń.

Nowe wyzwania

• Wzmacnianie kooperacji pomiędzy
powiatowymi urzędami pracy a ośrodkami
pomocy społecznej;
• Podniesienie skuteczności instrumentów i
narzędzi służących aktywnej integracji i
powrotowi na rynek pracy


Slide 47

Metodologia wspierania rozwoju społecznego
w kontekście wdrażania wojewódzkiej
strategii polityki społecznej – uwzględniająca
partycypacyjne uczestnictwo w procesie
Zuzanna Grabusińska
Białystok grudzień 2012 r.

Plan wystąpienia

• - strategie –priorytetowe zadania wynikające z
uzewnętrzniających się kwestii społecznych –
wielosektorowość polityki społecznej
• - strategia rozwoju regionalnego ;
• - obszary negocjacji ze strona rządową;
• - partycypacja procesu tworzenia i realizacji strategii;
• - realizacja strategii z punktu widzenia zadań pomocy
i integracji społecznej- aktywna integracja społeczna,
niwelowanie procesu wykluczenia społecznego.

Polityka społeczna
Szeroko zdefiniowana polityka społeczna stanowi
kluczowy element wszelkich działań państwa i jego
instytucji, mających na celu kształtowanie warunków
życia społeczeństwa oraz służących realizacji zasady
sprawiedliwości społecznej. Dążąc do osiągnięcia jak
największej skuteczności działań publicznych w tej
sferze należy traktować politykę społeczną na zasadach
równości, komplementarności i synergii z polityką
gospodarczą.

Jednocześnie polityka społeczna tradycyjnie jest
kształtowana w odpowiedzi na aktualne oraz
prognozowane kwestie społeczne. Tym samym
polityka społeczna nabiera coraz większego znaczenia
w obliczu wyzwań społeczno – gospodarczych,
określanych przede wszystkim przez pryzmat zmian
demograficznych oraz kryzysu ekonomicznego.

Polityka społeczna

Polska polityka społeczna, realizując cele
związane z budowaniem dobrostanu
społeczeństwa polskiego, wpisuje się
jednocześnie w proces wdrażania europejskiej
polityki społecznej.

Polityka społeczna

Polska polityka społeczna, realizując cele
związane z budowaniem dobrostanu
społeczeństwa polskiego, wpisuje się
jednocześnie w proces wdrażania europejskiej
polityki społecznej.

Polityka Społeczna

Główne kierunki strategiczne polityk Unii
Europejskiej, w tym szeroko rozumianej polityki
społecznej, zostały określone w Strategii „Europa
2020”,która jest nowym, długookresowym
programem rozwoju społeczno-gospodarczego
UE, zastępując obowiązującą od 2000 r.,
zmodyfikowaną pięć lat później, Strategię
Lizbońską

Polityka Społeczna
Strategia „Europa 2020” znaczną wagę przykłada do
wyzwań związanych z poprawą warunków życia i pracy
obywateli UE, a zwłaszcza podniesienia poziomu i
jakości zatrudnienia oraz ograniczenia ubóstwa i
wykluczenia społecznego. Jednocześnie nie rezygnuje z
przyjętego w Lizbonie generalnego celu modernizacji w
kierunku innowacyjnej gospodarki opartej na wiedzy.

Polityka Społeczna
Strategia „Europa 2020” znaczną wagę przykłada do
wyzwań związanych z poprawą warunków życia i pracy
obywateli UE, a zwłaszcza podniesienia poziomu i
jakości zatrudnienia oraz ograniczenia ubóstwa i
wykluczenia społecznego. Jednocześnie nie rezygnuje z
przyjętego w Lizbonie generalnego celu modernizacji w
kierunku innowacyjnej gospodarki opartej na wiedzy.

Aktualna polityka społeczna
W celu osiągnięcia powyższych wyzwań zaproponowano trzy
podstawowe, wzajemnie wzmacniające się priorytety :
• wzrost inteligentny – rozwój oparty na wiedzy i innowacjach,
• wzrost zrównoważony – promowanie gospodarki efektywniej
wykorzystującej zasoby, przyjaznej środowisku, a zarazem
konkurencyjnej,
• wzrost sprzyjający włączeniu społecznemu (wzrost
integrujący społecznie) – wzmacnianie gospodarki
charakteryzującej się wysokim zatrudnieniem oraz spójnością
ekonomiczną, społeczną i terytorialną.

Otwarta metoda koordynacji
Strategia Europa 2020 wyznacza konkretne cele ilościowe,
umożliwiające monitorowanie postępów w realizacji ww.
priorytetów. Dwa z tych celów dotyczą bezpośrednio polityki
zatrudnienia i polityki społecznej, tj.:
• osiągnięcie wskaźnika zatrudnienia kobiet i mężczyzn w wieku
20-64 lat na poziomie 75%;
• wspieranie integracji społecznej, szczególnie poprzez redukcję
ubóstwa, zmierzając do wydźwignięcia z ubóstwa lub
wykluczenia społecznego 20 milionów obywateli UE.

Cele nadrzędne OMK dla zabezpieczenia społecznego i
integracji społecznej powinny promować:

spójność społeczna, równość mężczyzn i kobiet
oraz równość szans wszystkich obywateli;
koordynację podejmowanych działań z celami
Strategii Lizbońskiej oraz celami Strategii
Zrównoważonego Rozwoju UE;
Dobre rządzenie, przejrzystość i zaangażowanie
wszelkich podmiotów w projektowanie, wdrażanie i
monitorowanie polityki
1)„...Gdy mówimy o aktywnej integracji, to należy przez to rozumieć nasze aktywne podejście
proponujące szereg rozmaitych i nieszablonowych działań (czy tylko pomocy społecznej? JG)
obejmujących całokształt potencjału człowieka, a nie wyłącznie kwestię zatrudnienia. Z drugiej zaś
strony, aktywna integracja zakłada pełną aktywność człowieka w tym procesie...) – Cezary
Miżejewski „Aktywna integracja - nowa formuła pomocy społecznej”
http://zalaczniki.ops.pl/dz1/aktywna_integracja2009.doc.

Modernizacja społeczeństwa (rozumianego jako ogół ludzi
pozostających we wzajemnych stosunkach
wynikających z warunków życia, podziału pracy i
udziału w życiu kulturalnym; też: ogół obywateli
danego okręgu, miasta itp.) definiowana przez
polityków obejmuje m.in. projektowanie i realizację
polityk społecznych. Możemy się jej biernie przyglądać i
być traktowanymi jak zasoby, przedmioty, jak petenci.
Ale możemy stać się również podmiotami tych zmian
organizując się w ramach społeczeństwa obywatelskiego i
uczestnicząc w procesach politycznych. Możemy, choć nie
znaczy, że musimy być podmiotami świadomymi,
gotowymi wziąć sprawy w swoje ręce, ze swoją wizją,
pasją i przekonaniem.

Czym jest polityka?
Politykę planuje się i realizuje w danym kręgu
kulturowym, określonym językiem, w oparciu
o przyjęty na gruncie dominującej filozofii
sposób widzenia rzeczywistości w danej
dziedzinie, z wykorzystaniem zasobów
przeznaczonych na jej realizację, w którym
dają się określić modele funkcjonowania
jednostki w społeczeństwie, modele
funkcjonowania społeczeństwa, a także modele
instytucji publicznych determinujące priorytety
polityki społecznej…będące punktem wyjścia
dla projektowania i realizacji polityki.

Współczesne problemy i wyzwania socjalne wymuszają
reorganizację polityki społecznej / pomocy społecznej
•

Demografia

•

Przed nami pytania o :

•

Migracje i wielokulturowość

1. Skuteczność i efektywność tradycyjnego
państwa opiekuńczego

•

Bezrobocie i niskie zatrudnienie

2. O model instytucjonalny usług społecznych

•

Ubóstwo i wykluczenie społeczne

3. O najlepsze rozwiązania w polityce aktywizacji i
integracji społecznej

•

Pomoc i integracja społeczna
4. Poszukiwanie nowych paradygmatów i modeli

•

Edukacja

•

Równość szans (w tym gender)

•

Zdrowie i Niepełnosprawność

•

Starość i Opieka Długoterminowa

•

15
Stare i nowe patologie

5. Strategię Rozwoju Społecznego w Polsce,
Europie i na świecie
6. Możliwości wielopoziomowej współpracy i
partnerstwa międzysektorowego

Nowe paradygmaty polityki społecznej
 w kierunku większej współpracy
• Partycypacyjny a nie
resortowy model kreowania
polityki społecznej
• Wielopoziomowe
zarządzanie polityką
społeczną

• Państwo angażujące a nie
państwo dyscyplinujące

• Aktywna a nie pasywna polityka
społeczna

• Wielosektorowa i partnerska a
nie państwowa polityka
społeczna
• Samorządowa i obywatelska a
nie centralna polityka społeczna

• Zintegrowane usługi społeczne
• Państwo sieci a nie hierarchii
zamiast separatystycznych usług
lub świadczeń socjalnych
Neosolidarność 
Subsydiarność 
• Od opieki społecznej poprzez
Partnerstwo 
pomoc do integracji społecznej

Polityka Społeczna
Nadrzędny cel społeczny Strategii Europa 2020 (czyli
ograniczenia ubóstwa i wykluczenia społecznego) zainicjowana
„Europejska Platforma Przeciw Ubóstwu i Wykluczeniu
Społecznemu” – stanowiąca swoisty kompleksowy
program europejski, dążący do zapewnienia spójności
ekonomicznej, społecznej i terytorialnej, poprzez
podnoszenie świadomości oraz przestrzegania praw
podstawowych osób ubogich i społecznie
wykluczonych, umożliwiając im życie w godności i
aktywny udział w życiu społecznym

Proces przekazywania funkcji i zadań socjalnych
przez państwo
• Nisko satysfakcjonujący proces przejmowania przez podmioty
odpowiedzialności za kreowanie i realizację polityki społecznej

PAŃSTWO

SAMORZĄD TERYTORIALNY

ORGANIZACJE POZARZĄDOWE

SEKTOR PRYWATNY I GOSPODARKA SPOŁECZNA

RODZINA I GRUPY NIEFORMALNE

Wielosektorowość jako fundament do współpracy
w polityce społecznej (Grewiński 2009)
SEKTOR
PUBLICZNY

Unia
Europejska

Media

Państwo

Partie polityczne
Związki zawodowe, Zrzeszenia
Ruchy społeczne
Lobbyści i grupy interesu,
Eksperci, Grupy wsparcia
Konsorcja,
Partnerstwa wielosektorowe

Organizacje
pozarządowe

Rodziny
i grupy
dysfunkcyjne

Instytucje
biznesowe

SEKTOR
RYNKOWY

Samorząd
terytorialny

Gospodarka
społeczna

SEKTOR
OBYWATELSKI

Public Governance odpowiedzią na deficyt
współpracy?
•

Horyzontalne dzielenie się władzą ze społeczeństwem obywatelskim, społecznością
lokalną

•

Deliberatywne stosunki władza społeczeństwo

•

Partycypacyjny model organizacji wspólnoty lokalnej

•

Rozwój partnerstw wielosektorowych i networks

•

Wielopoziomowe zarządzanie i współdecydowanie obywateli na temat rozwoju
społeczności lokalnej (angażowanie obywateli w przygotowanie Strategii, programów,
projektów ich aktywny udział)

•

Decentralizacja pozioma, sieci i włączanie wszystkich zainteresowanych  Network
Governance

Rodzaje współpracy podmiotów PS
• Wewnątrzbranżowe  OPS, PCPR, ROPS itd..

• Wewnątrzsektorowe  w ramach sektora
publicznego ( z władzą, JST itd., z PSZ, OHP itd.)
• Zewnątrzsektorowe  z NGO’s, biznesem
Kościołem, uczelniami, innymi interesariuszami
• Lokalne, regionalne, krajowe, ponadnarodowe

Przykłady współpracy i partnerstwa międzysektorowe go
podmiotów pomocy i integracji społecznej

1.

Wspólne generowanie strategii społecznych i rozwiązywania
problemów społecznych

2.

Realizacja wspólnych programów i projektów  aktywna integracja
społeczna (POKL, FIO)

3.

Delegowanie zadań i usług przez JST do NGOs i innych sektorów

4.

Finansowanie i dotowanie zadań NGO’s (środki JST, rządowe)

5.

Włączanie aktywnych obywateli poprzez wolontariat

6.

Większa partycypacja samych beneficjentów (także empowerment)

7.

Wykorzystanie dobrych praktyk

8.

Wspólne generowanie innowacyjności społecznej i wartości dodanej

Strategie rozwiązywania problemów społecznych
.

Nadal wiele do zrobienia jeśli chodzi o partycypacyjny model kreowania
tych strategii
.

Wiele strategii pozostaje ciągle na papierze

Niska jakość wielu strategii
Brak świadomości decydentów i wyobraźni strategicznej z obszaru PS

Biska skuteczność i efektywność

Od współpracy przez partnerstwo
do integracji usług społecznych?
• Integracja usług polega na osiąganiu większej koordynacji różnorodnych
służb i świadczeń społecznych w celu poprawy skuteczności i dostępności
świadczeń.
• polega na współpracy, partnerstwie i współdziałaniu różnorodnych
podmiotów polityki społecznej.

• dzięki integracji usług uzyskuje się z jednej strony oszczędności w
wydatkach, z drugiej różnorodne grupy beneficjentów mają ułatwiony
dostęp do pełnej, kompleksowej pomocy społecznej.
• celem integracji usług społecznych jest to, aby klient w jednym miejscu
(na wzór „jednego okienka” przy zakładaniu nowej firmy) otrzymywał
kompleksowe wsparcie, odpowiadające jego różnorodnym potrzebom

Budowanie strategii
• Strategia to teoria i praktyka pokonywania przeciwnika bez
względu na to, czy jest nim bezrobocie, nędza czy faszyzm,
czy jedynie głupota i szkodliwe nawyki. Nie każdy jednak
plan ogólny, który określa jakiś cel, jest strategią.

• Strategia powinna być tak przygotowana, by nie tylko
określała cel, jakim jest rozwiązanie określonych problemów
społecznych (czyli np. poprawa sytuacji ludzi starych,
niepełnosprawnych lub zmiana na lepsze w zakresie
wybranych obszarów życia społecznego np. mieszkalnictwa).
Powinna też określać, w jaki sposób, jakimi drogami tę zmianę
można osiągnąć.

Strategia:

•
•
•
•

Strategia oparta jest na:
wyborze celu działania
wyborze kierunków i celów operacyjnych
koncentracji środków

Podstawowe dokumenty strategiczne
• Długookresowa Strategia Rozwoju Kraju „Polska 2030”;
• Średniookresowa Strategia Rozwoju Kraju „Polska
2020”;
• Strategia Rozwoju Regionalnego - Regionalne Strategie
Rozwoju Regionalnego (faza procedowania);
• Regionalna Strategia Polityki Społecznej;
• Powiatowa Strategia Rozwiązywania Problemów
Społecznych…
• Gminna Strategia Rozwiązywania Problemów
Społecznych…

Przełożenie na poziom krajowy celów
ogólnoeuropejskich
Nowe podejście strategiczne w realizacji polityki społecznej
wpisuje się w

Długookresową Strategię Rozwoju Kraju do 2030
roku.
- poczucie społecznej i indywidualnej odpowiedzialności za
zwalczanie ubóstwa i wykluczenia społecznego;
- umożliwienie działań odpowiadających na potrzeby grup
szczególnego ryzyka;
- modyfikacja systemów ochrony socjalnej, zapewniająca odpowiedni
poziom dochodów

Wyzwania stojące przed strategią regionalną
polityki społecznej

• Spięcie problemów będących wyzwaniem
strategii gminnych i regionalnych;
• Uwzględnienie interesów poszczególnych
instytucji i społeczności
• Uspołecznienie procesu tworzenia,
monitorowanie realizacji i modyfikacji
strategii regionalnej.

Podstawowe zasady strategii

• ekonomia sił i środków potrzebnych do
prowadzenia „walki” (ocena ilości i jakości
zasobów ludzkich, materialnych i finansowych
oraz ich rezerw na wypadek przedłużania się
działań lub konieczności ich intensyfikacji)
• zespolenie wysiłków (odnosi się to do organizacji i
sposobu przygotowań sił, tzn. ludzi, środków,
pieniędzy)
• zachowanie swobody działań w sytuacjach
krytycznych
• inicjatywa w sytuacjach nieprzewidzianych.

Metodologia budowania strategii

• Ze strategią ściśle łączy się taktyka. Rozumiana
jako metoda postępowania, umiejętność
„dozowania” sił i środków w sposób
odpowiedni do osiągnięcia zamierzonych w
strategii celów.

Zasady rządzące polityka społeczną
•
•
•
•
•
•
•
•

zasada pomocniczości,
zasada efektów odłożonych w czasie,
zasada szerokiego zasięgu skutków,
zasada akceptacji społecznej,
zasada kontroli społecznej,
zasada aktywności, zaangażowania społecznego,
zasada kompleksowości i sprzężenia zwrotnego,
zasada pozornego altruizmu (pomoc tzw.
osobom wykluczonym w interesie osób
niewykluczonych).

Schemat strategii

Na strategię składa się:
• diagnoza,
• cel strategiczny (ogólny),
• cele szczegółowe (operacyjne),
• metody realizacji celu,

Logiczne ramy strategii
wczoraj – dziś – jutro
diagnoza statystyki – problem, potrzeby, zasoby - harmonogram –cele - wizja

Drabina partycypacji społecznej
• Kreowanie świadomości
społecznej;

• Angażowanie
mieszkańców;

Uświadamianie podejmowanych
działań

Angażowanie mieszkańców w proces
aby uwzględnić ich punkt widzenia i
obawy

• Edukowanie społeczności
lokalnej;
Przekazywanie informacji dla lepszego
zrozumienia podejmowanych działań

• Zbieranie opinii;
Uzyskanie opinii społecznych na temat
problemów/ decyzji /alternatywnych
rzwiązań

• Partnerstwo.
Przekazanie podejmowania decyzji
grupom lub partnerom społecznym

Partycypacja społeczna
• Na pierwszym, najniższym, pułapie stosowane jest kształtowanie
świadomości społecznej poprzez pełną, regularną i obligatoryjną
informację o zamierzeniach władz - społeczność często posiada
jedynie wiedzę dotyczącą ogólnie formułowanych realizowanych
celów, podczas gdy należy prowadzić edukację zbiorowości, mogącą
prowadzić do internalizacji procesu (jego potencjalni uczestnicy,
nabywając wiedzę, przekonują się, poznają sposób i efektywność
prezentowanej metody).
• Na wyższym poziomie partycypacji społeczność może wyrażać
wątpliwości i korygować propozycje, tworząc opinie uwzględniane
przez realizatorów.
• Najwyższy poziom partycypacji i pełne partnerstwo następuje
jednak dopiero wtedy, gdy społeczność ma realny wpływ na proces
decyzyjny.

Niektóre tezy dokumentu „Polska 2030”
Raport Polska 2030 jest efektem prac Zespołu Doradców Strategicznych Prezesa
Rady Ministrów. Redaktorem naukowym opracowania jest minister Michał Boni.

Polska należy do tych państw członkowskich Unii Europejskiej, w
których istnieje największe zagrożenie ubóstwem. Zagrożenie
ubóstwem rośnie wraz z liczbą dzieci w gospodarstwach domowych.
Analiza sytuacji gospodarstw domowych pokazuje, że ubóstwo dzieci
jest nierozerwalnie związane z ubóstwem rodziców. Po okresie
wzrostu zagrożenia ubóstwem, w ostatnich latach
obserwowaliśmy poprawę sytuacji, choć rozprzestrzeniający
się także na Polskę światowy kryzys gospodarczy nie
pozostanie prawdopodobnie bez wpływu na ten pozytywny
kierunek przemian.
(warto zauważyć, iż treść dokumentu nie odnosi się do
możliwych stanów w przyszłości, np. nie przygotowuje Polski
do ewent. katastrofy finansowej, gospodarczej, bytowej...)

W perspektywie kolejnych kilkunastu lat zwiększy się zagrożenie
ubóstwem gospodarstw domowych z osobami starszymi.
Grupą szczególnie narażoną na ubóstwo są rodziny wielodzietne oraz
rodziny zamieszkujące na wsi.
Zagrożenie ubóstwem w Polsce ma charakter wyspowy.
Świadczenia rodzinne oraz związane z wykluczeniem
społecznym (w tym dodatki mieszkaniowe) są najlepiej
dystrybuowane pod względem wsparcia dla osób zagrożonych
ubóstwem.
Transfery społeczne udzielane w ramach wsparcia rodzin
zagrożonych ubóstwem (szczególnie mających dzieci) są na
bardzo niskim poziomie.

Jeśli do 2030 r. Polska ma stworzyć państwo nowoczesne nie tylko
w wymiarze ekonomicznym, lecz także społecznym, konieczna jest
daleko idąca rewizja obowiązującego obecnie modelu polityki
społecznej. Konieczne jest „przestawienie zwrotnicy”, tak aby z
jednej strony umożliwiać grupom społecznym, obecnie narażonym
na wykluczenie, integrację społeczną, z drugiej zaś przygotować
się na nowe oblicza wykluczenia, jakie będą pojawiać się w
kolejnych latach. Będzie się to jednak wiązało z odejściem od
obecnego modelu opartego na powszechności świadczeń na niskim
poziomie, jako alternatywy dla zatrudnienia, w kierunku modelu, w
którym kluczową rolę odgrywa świadczenie pracy, a być może także
ze zmianą z panoptycznego na empowermentowy model pomocy
społecznej wyrastający z poszanowania i ochrony godności człowieka
wymagającego wsparcia.

W ramach tak pojmowanej spójności społecznej wydobywanie
potencjałów osób z deficytami i dysfunkcjami polega przede
wszystkim na tworzeniu odpowiednich do tego warunków, np. na
usuwaniu barier w dostępie do rynku pracy, inwestycjach w edukację,
obejmowaniu większej liczby ludzi aktywnymi instrumentami
polityki społecznej, tworzeniu instytucjonalnych i dochodowych
systemów wsparcia. Kluczowe jest tu zapewnianie osobom
wykluczonym realnego dostępu do usług społecznych, aby z tego
tytułu nie traciły szans rozwoju. Sukces takiego podejścia nie jest
możliwy bez znalezienia konsensu między różnymi rodzajami
transferów społecznych. Pierwszeństwo mają formy wsparcia, które
zwiększają aktywność otrzymujących je beneficjentów, rozwiązują
rzeczywiste problemy i elastycznie reagują na zmianę sytuacji.
Oznacza to zmianę priorytetów, co spotka się z oporem beneficjentów
obecnie funkcjonującego systemu.

Pomoc Społeczna
Szczególne znaczenie mają inicjatywy z zakresu aktywnej
integracji, ułatwiania dostępu do niedrogich, trwałych
oraz wysokiej jakości usług społecznych, wspierania
instytucji otoczenia ekonomii społecznej oraz samych
instytucji ekonomii społecznej, służące aktywizacji
lokalnych społeczności, w tym w szczególności
społeczności marginalizowanych.
Dylemat - jak realizować te inicjatywy w obecnej sytuacji
gospodarczej Europy i podejmowanych programach
oszczędności budżetowych. Sytuacja ta generuje pytanie
o taki sposób wdrażania programów oszczędnościowych,
aby były zrównoważone, sprawiedliwie rozłożone oraz
aby chroniły grupy najsłabsze.
Jednym ze sposobów działania to rozwijanie
innowacyjnego podejścia do polityki społecznej.

Rola pomocy społecznej
Dlatego …
Niezbędne jest dążenie do uproszczenia zasad
korzystania z usług pomocy społecznej oraz
standaryzacja i poprawa ich jakości. Działania te
muszą zostać połączone ze wspieraniem aktywności
osób korzystających z pomocy społecznej oraz
zachętami do większego uczestnictwa w procesie
powrotu na rynek pracy.

Wyzwania pomocy społecznej
Pomoc społeczna w czasach kryzysów i zmian tradycyjnie
musi zmierzyć się z rolą systemu buforowego, przed którym
stawia się wyzwania zniwelowania negatywnych skutków
społeczno – ekonomicznych zaistniałej sytuacji
gospodarczej. Rola ta wymaga zarówno obsługi większej
liczby świadczeniobiorców, jak i poszerzenia katalogu
oferowanych świadczeń, usług i programów pomocy.
Sytuacja taka implikuje konieczność zwiększonych inwestycji
w sektor usług socjalnych, w tym kompleksowe wsparcie dla
kształcenia nowoczesnych kadr pomocy społecznej.

Wyzwania pomocy społecznej
Wyzwania demograficzne stanowią drugi filar czynników
implikujących nowoczesne podejście. Starzenie się
społeczeństwa będzie generować, w perspektywie roku 2020,
wyzwania związane z dynamicznie rosnącą liczbą osób w
podeszłym wieku. Sytuacja ta powinna być traktowana nie jako
zagrożenie dla wielu sfer życia gospodarczego i społecznego, ale
jako konieczność rozwoju niosąca ze sobą potencjał rozwojowy
np. rozwój nowych sektorów usług czy aktywność osób starszych.
Oznacza to konieczność z jednej strony zbudowania systemu
wspierającego osoby starsze w decyzji o pozostaniu aktywnym
społecznie i zawodowo, a z drugiej rozwoju różnego rodzaju
usług przeznaczonych dla osób starszych z ograniczoną
samodzielnością i niesamodzielnych min. usług opieki
długoterminowej;

…

W celu poprawy jakości i poziomu życia osób
starszych dla godnego starzenia się należy
podejmować działania umożliwiające
zagospodarowanie potencjału społecznozawodowego osób starszych, dla pełnienia przez
nich ról społecznych w życiu publicznym.
(rozwój zróżnicowanych form aktywności społecznej,
upowszechnianie wolontariatu, partycypacji w procesach
decyzyjnych, zwiększenie dostępności do usług społecznych).

Kontynuacja działań
– Wspieranie osób w ich integracji społecznej i
aktywności;
– Dostarczanie narzędzi dla integracji;
– Indywidualne podejście / Oferta dostosowana do
specyficznych potrzeb; upowszechnianie kontraktów
socjalnych; przerywanie „dziedziczenia” biedy i
bierności;
– Zwiększanie kooperacji pomoc społecznej z rynkiem
pracy.

Pomoc społeczna

• Zmiany wewnątrz pomocy społecznej
• nowe podejście do klienta pomocy społecznej,
• Prace nad nowym modelem pomocy społecznej

• Zmiany w otoczeniu pomocy społecznej
• Prace nad modyfikowaniem podejścia do osób
pozostających bez pracy (zmiany po stronie
instrumentów rynku pracy
• Wyodrębnienie polityki senioralnej

Ostatnie zmiany... Wzmocnienie przepisów dotyczących współdziałania

• Brak współdziałania z pracownikiem socjalnym w
rozwiązywaniu trudnej sytuacji życiowej, odmowa
zawarcia kontraktu socjalnego, niedotrzymanie jego
postanowień, nieuzasadniona odmowa podjęcia
zatrudnienia przez osobę bezrobotną, odmowa
podjęcia leczenia odwykowego może stanowić
podstawę do nieudzielenia pomocy;

...
• Ocena zasobów pomocy społecznej w oparciu o
analizę lokalnej sytuacji społecznej i
demograficznej dokonywana przez samorządy;
• Sporządzanie przez oceny województwa,
uwzględniającej kwestie i problemy społeczne
wynikające z przyjętej strategii

Budowanie pomostów
• Pobieranie zasiłku okresowego niezależnie od
posiadanego dochodu w sytuacji gdy osoba
podejmuje zatrudnienie,
(wprowadzenie okresu przejściowego dla osób, które
podejmują próbę zmiany swojej sytuacji życiowej) –
przez 2 miesiące nie częściej niż raz na dwa lata.

• Przyznawanie zasiłku celowego na realizację
postanowień kontraktu socjalnego.
• Tworzenie zespołów pracy socjalnej i integracji
społecznej.

Nowe kryteria uprawniające do świadczeń

• Od 1 października w pomocy społecznej
obowiązują nowe kryteria dochodowe
- 542 złote dla osoby samotnie
gospodarującej;
- 456 złotych na osobę w rodzinie.
Spowoduje to wejście do pomocy społecznej nowych klientów,
nie posiadających do tej pory uprawnień do świadczeń.

Nowe wyzwania

• Wzmacnianie kooperacji pomiędzy
powiatowymi urzędami pracy a ośrodkami
pomocy społecznej;
• Podniesienie skuteczności instrumentów i
narzędzi służących aktywnej integracji i
powrotowi na rynek pracy


Slide 48

Metodologia wspierania rozwoju społecznego
w kontekście wdrażania wojewódzkiej
strategii polityki społecznej – uwzględniająca
partycypacyjne uczestnictwo w procesie
Zuzanna Grabusińska
Białystok grudzień 2012 r.

Plan wystąpienia

• - strategie –priorytetowe zadania wynikające z
uzewnętrzniających się kwestii społecznych –
wielosektorowość polityki społecznej
• - strategia rozwoju regionalnego ;
• - obszary negocjacji ze strona rządową;
• - partycypacja procesu tworzenia i realizacji strategii;
• - realizacja strategii z punktu widzenia zadań pomocy
i integracji społecznej- aktywna integracja społeczna,
niwelowanie procesu wykluczenia społecznego.

Polityka społeczna
Szeroko zdefiniowana polityka społeczna stanowi
kluczowy element wszelkich działań państwa i jego
instytucji, mających na celu kształtowanie warunków
życia społeczeństwa oraz służących realizacji zasady
sprawiedliwości społecznej. Dążąc do osiągnięcia jak
największej skuteczności działań publicznych w tej
sferze należy traktować politykę społeczną na zasadach
równości, komplementarności i synergii z polityką
gospodarczą.

Jednocześnie polityka społeczna tradycyjnie jest
kształtowana w odpowiedzi na aktualne oraz
prognozowane kwestie społeczne. Tym samym
polityka społeczna nabiera coraz większego znaczenia
w obliczu wyzwań społeczno – gospodarczych,
określanych przede wszystkim przez pryzmat zmian
demograficznych oraz kryzysu ekonomicznego.

Polityka społeczna

Polska polityka społeczna, realizując cele
związane z budowaniem dobrostanu
społeczeństwa polskiego, wpisuje się
jednocześnie w proces wdrażania europejskiej
polityki społecznej.

Polityka społeczna

Polska polityka społeczna, realizując cele
związane z budowaniem dobrostanu
społeczeństwa polskiego, wpisuje się
jednocześnie w proces wdrażania europejskiej
polityki społecznej.

Polityka Społeczna

Główne kierunki strategiczne polityk Unii
Europejskiej, w tym szeroko rozumianej polityki
społecznej, zostały określone w Strategii „Europa
2020”,która jest nowym, długookresowym
programem rozwoju społeczno-gospodarczego
UE, zastępując obowiązującą od 2000 r.,
zmodyfikowaną pięć lat później, Strategię
Lizbońską

Polityka Społeczna
Strategia „Europa 2020” znaczną wagę przykłada do
wyzwań związanych z poprawą warunków życia i pracy
obywateli UE, a zwłaszcza podniesienia poziomu i
jakości zatrudnienia oraz ograniczenia ubóstwa i
wykluczenia społecznego. Jednocześnie nie rezygnuje z
przyjętego w Lizbonie generalnego celu modernizacji w
kierunku innowacyjnej gospodarki opartej na wiedzy.

Polityka Społeczna
Strategia „Europa 2020” znaczną wagę przykłada do
wyzwań związanych z poprawą warunków życia i pracy
obywateli UE, a zwłaszcza podniesienia poziomu i
jakości zatrudnienia oraz ograniczenia ubóstwa i
wykluczenia społecznego. Jednocześnie nie rezygnuje z
przyjętego w Lizbonie generalnego celu modernizacji w
kierunku innowacyjnej gospodarki opartej na wiedzy.

Aktualna polityka społeczna
W celu osiągnięcia powyższych wyzwań zaproponowano trzy
podstawowe, wzajemnie wzmacniające się priorytety :
• wzrost inteligentny – rozwój oparty na wiedzy i innowacjach,
• wzrost zrównoważony – promowanie gospodarki efektywniej
wykorzystującej zasoby, przyjaznej środowisku, a zarazem
konkurencyjnej,
• wzrost sprzyjający włączeniu społecznemu (wzrost
integrujący społecznie) – wzmacnianie gospodarki
charakteryzującej się wysokim zatrudnieniem oraz spójnością
ekonomiczną, społeczną i terytorialną.

Otwarta metoda koordynacji
Strategia Europa 2020 wyznacza konkretne cele ilościowe,
umożliwiające monitorowanie postępów w realizacji ww.
priorytetów. Dwa z tych celów dotyczą bezpośrednio polityki
zatrudnienia i polityki społecznej, tj.:
• osiągnięcie wskaźnika zatrudnienia kobiet i mężczyzn w wieku
20-64 lat na poziomie 75%;
• wspieranie integracji społecznej, szczególnie poprzez redukcję
ubóstwa, zmierzając do wydźwignięcia z ubóstwa lub
wykluczenia społecznego 20 milionów obywateli UE.

Cele nadrzędne OMK dla zabezpieczenia społecznego i
integracji społecznej powinny promować:

spójność społeczna, równość mężczyzn i kobiet
oraz równość szans wszystkich obywateli;
koordynację podejmowanych działań z celami
Strategii Lizbońskiej oraz celami Strategii
Zrównoważonego Rozwoju UE;
Dobre rządzenie, przejrzystość i zaangażowanie
wszelkich podmiotów w projektowanie, wdrażanie i
monitorowanie polityki
1)„...Gdy mówimy o aktywnej integracji, to należy przez to rozumieć nasze aktywne podejście
proponujące szereg rozmaitych i nieszablonowych działań (czy tylko pomocy społecznej? JG)
obejmujących całokształt potencjału człowieka, a nie wyłącznie kwestię zatrudnienia. Z drugiej zaś
strony, aktywna integracja zakłada pełną aktywność człowieka w tym procesie...) – Cezary
Miżejewski „Aktywna integracja - nowa formuła pomocy społecznej”
http://zalaczniki.ops.pl/dz1/aktywna_integracja2009.doc.

Modernizacja społeczeństwa (rozumianego jako ogół ludzi
pozostających we wzajemnych stosunkach
wynikających z warunków życia, podziału pracy i
udziału w życiu kulturalnym; też: ogół obywateli
danego okręgu, miasta itp.) definiowana przez
polityków obejmuje m.in. projektowanie i realizację
polityk społecznych. Możemy się jej biernie przyglądać i
być traktowanymi jak zasoby, przedmioty, jak petenci.
Ale możemy stać się również podmiotami tych zmian
organizując się w ramach społeczeństwa obywatelskiego i
uczestnicząc w procesach politycznych. Możemy, choć nie
znaczy, że musimy być podmiotami świadomymi,
gotowymi wziąć sprawy w swoje ręce, ze swoją wizją,
pasją i przekonaniem.

Czym jest polityka?
Politykę planuje się i realizuje w danym kręgu
kulturowym, określonym językiem, w oparciu
o przyjęty na gruncie dominującej filozofii
sposób widzenia rzeczywistości w danej
dziedzinie, z wykorzystaniem zasobów
przeznaczonych na jej realizację, w którym
dają się określić modele funkcjonowania
jednostki w społeczeństwie, modele
funkcjonowania społeczeństwa, a także modele
instytucji publicznych determinujące priorytety
polityki społecznej…będące punktem wyjścia
dla projektowania i realizacji polityki.

Współczesne problemy i wyzwania socjalne wymuszają
reorganizację polityki społecznej / pomocy społecznej
•

Demografia

•

Przed nami pytania o :

•

Migracje i wielokulturowość

1. Skuteczność i efektywność tradycyjnego
państwa opiekuńczego

•

Bezrobocie i niskie zatrudnienie

2. O model instytucjonalny usług społecznych

•

Ubóstwo i wykluczenie społeczne

3. O najlepsze rozwiązania w polityce aktywizacji i
integracji społecznej

•

Pomoc i integracja społeczna
4. Poszukiwanie nowych paradygmatów i modeli

•

Edukacja

•

Równość szans (w tym gender)

•

Zdrowie i Niepełnosprawność

•

Starość i Opieka Długoterminowa

•

15
Stare i nowe patologie

5. Strategię Rozwoju Społecznego w Polsce,
Europie i na świecie
6. Możliwości wielopoziomowej współpracy i
partnerstwa międzysektorowego

Nowe paradygmaty polityki społecznej
 w kierunku większej współpracy
• Partycypacyjny a nie
resortowy model kreowania
polityki społecznej
• Wielopoziomowe
zarządzanie polityką
społeczną

• Państwo angażujące a nie
państwo dyscyplinujące

• Aktywna a nie pasywna polityka
społeczna

• Wielosektorowa i partnerska a
nie państwowa polityka
społeczna
• Samorządowa i obywatelska a
nie centralna polityka społeczna

• Zintegrowane usługi społeczne
• Państwo sieci a nie hierarchii
zamiast separatystycznych usług
lub świadczeń socjalnych
Neosolidarność 
Subsydiarność 
• Od opieki społecznej poprzez
Partnerstwo 
pomoc do integracji społecznej

Polityka Społeczna
Nadrzędny cel społeczny Strategii Europa 2020 (czyli
ograniczenia ubóstwa i wykluczenia społecznego) zainicjowana
„Europejska Platforma Przeciw Ubóstwu i Wykluczeniu
Społecznemu” – stanowiąca swoisty kompleksowy
program europejski, dążący do zapewnienia spójności
ekonomicznej, społecznej i terytorialnej, poprzez
podnoszenie świadomości oraz przestrzegania praw
podstawowych osób ubogich i społecznie
wykluczonych, umożliwiając im życie w godności i
aktywny udział w życiu społecznym

Proces przekazywania funkcji i zadań socjalnych
przez państwo
• Nisko satysfakcjonujący proces przejmowania przez podmioty
odpowiedzialności za kreowanie i realizację polityki społecznej

PAŃSTWO

SAMORZĄD TERYTORIALNY

ORGANIZACJE POZARZĄDOWE

SEKTOR PRYWATNY I GOSPODARKA SPOŁECZNA

RODZINA I GRUPY NIEFORMALNE

Wielosektorowość jako fundament do współpracy
w polityce społecznej (Grewiński 2009)
SEKTOR
PUBLICZNY

Unia
Europejska

Media

Państwo

Partie polityczne
Związki zawodowe, Zrzeszenia
Ruchy społeczne
Lobbyści i grupy interesu,
Eksperci, Grupy wsparcia
Konsorcja,
Partnerstwa wielosektorowe

Organizacje
pozarządowe

Rodziny
i grupy
dysfunkcyjne

Instytucje
biznesowe

SEKTOR
RYNKOWY

Samorząd
terytorialny

Gospodarka
społeczna

SEKTOR
OBYWATELSKI

Public Governance odpowiedzią na deficyt
współpracy?
•

Horyzontalne dzielenie się władzą ze społeczeństwem obywatelskim, społecznością
lokalną

•

Deliberatywne stosunki władza społeczeństwo

•

Partycypacyjny model organizacji wspólnoty lokalnej

•

Rozwój partnerstw wielosektorowych i networks

•

Wielopoziomowe zarządzanie i współdecydowanie obywateli na temat rozwoju
społeczności lokalnej (angażowanie obywateli w przygotowanie Strategii, programów,
projektów ich aktywny udział)

•

Decentralizacja pozioma, sieci i włączanie wszystkich zainteresowanych  Network
Governance

Rodzaje współpracy podmiotów PS
• Wewnątrzbranżowe  OPS, PCPR, ROPS itd..

• Wewnątrzsektorowe  w ramach sektora
publicznego ( z władzą, JST itd., z PSZ, OHP itd.)
• Zewnątrzsektorowe  z NGO’s, biznesem
Kościołem, uczelniami, innymi interesariuszami
• Lokalne, regionalne, krajowe, ponadnarodowe

Przykłady współpracy i partnerstwa międzysektorowe go
podmiotów pomocy i integracji społecznej

1.

Wspólne generowanie strategii społecznych i rozwiązywania
problemów społecznych

2.

Realizacja wspólnych programów i projektów  aktywna integracja
społeczna (POKL, FIO)

3.

Delegowanie zadań i usług przez JST do NGOs i innych sektorów

4.

Finansowanie i dotowanie zadań NGO’s (środki JST, rządowe)

5.

Włączanie aktywnych obywateli poprzez wolontariat

6.

Większa partycypacja samych beneficjentów (także empowerment)

7.

Wykorzystanie dobrych praktyk

8.

Wspólne generowanie innowacyjności społecznej i wartości dodanej

Strategie rozwiązywania problemów społecznych
.

Nadal wiele do zrobienia jeśli chodzi o partycypacyjny model kreowania
tych strategii
.

Wiele strategii pozostaje ciągle na papierze

Niska jakość wielu strategii
Brak świadomości decydentów i wyobraźni strategicznej z obszaru PS

Biska skuteczność i efektywność

Od współpracy przez partnerstwo
do integracji usług społecznych?
• Integracja usług polega na osiąganiu większej koordynacji różnorodnych
służb i świadczeń społecznych w celu poprawy skuteczności i dostępności
świadczeń.
• polega na współpracy, partnerstwie i współdziałaniu różnorodnych
podmiotów polityki społecznej.

• dzięki integracji usług uzyskuje się z jednej strony oszczędności w
wydatkach, z drugiej różnorodne grupy beneficjentów mają ułatwiony
dostęp do pełnej, kompleksowej pomocy społecznej.
• celem integracji usług społecznych jest to, aby klient w jednym miejscu
(na wzór „jednego okienka” przy zakładaniu nowej firmy) otrzymywał
kompleksowe wsparcie, odpowiadające jego różnorodnym potrzebom

Budowanie strategii
• Strategia to teoria i praktyka pokonywania przeciwnika bez
względu na to, czy jest nim bezrobocie, nędza czy faszyzm,
czy jedynie głupota i szkodliwe nawyki. Nie każdy jednak
plan ogólny, który określa jakiś cel, jest strategią.

• Strategia powinna być tak przygotowana, by nie tylko
określała cel, jakim jest rozwiązanie określonych problemów
społecznych (czyli np. poprawa sytuacji ludzi starych,
niepełnosprawnych lub zmiana na lepsze w zakresie
wybranych obszarów życia społecznego np. mieszkalnictwa).
Powinna też określać, w jaki sposób, jakimi drogami tę zmianę
można osiągnąć.

Strategia:

•
•
•
•

Strategia oparta jest na:
wyborze celu działania
wyborze kierunków i celów operacyjnych
koncentracji środków

Podstawowe dokumenty strategiczne
• Długookresowa Strategia Rozwoju Kraju „Polska 2030”;
• Średniookresowa Strategia Rozwoju Kraju „Polska
2020”;
• Strategia Rozwoju Regionalnego - Regionalne Strategie
Rozwoju Regionalnego (faza procedowania);
• Regionalna Strategia Polityki Społecznej;
• Powiatowa Strategia Rozwiązywania Problemów
Społecznych…
• Gminna Strategia Rozwiązywania Problemów
Społecznych…

Przełożenie na poziom krajowy celów
ogólnoeuropejskich
Nowe podejście strategiczne w realizacji polityki społecznej
wpisuje się w

Długookresową Strategię Rozwoju Kraju do 2030
roku.
- poczucie społecznej i indywidualnej odpowiedzialności za
zwalczanie ubóstwa i wykluczenia społecznego;
- umożliwienie działań odpowiadających na potrzeby grup
szczególnego ryzyka;
- modyfikacja systemów ochrony socjalnej, zapewniająca odpowiedni
poziom dochodów

Wyzwania stojące przed strategią regionalną
polityki społecznej

• Spięcie problemów będących wyzwaniem
strategii gminnych i regionalnych;
• Uwzględnienie interesów poszczególnych
instytucji i społeczności
• Uspołecznienie procesu tworzenia,
monitorowanie realizacji i modyfikacji
strategii regionalnej.

Podstawowe zasady strategii

• ekonomia sił i środków potrzebnych do
prowadzenia „walki” (ocena ilości i jakości
zasobów ludzkich, materialnych i finansowych
oraz ich rezerw na wypadek przedłużania się
działań lub konieczności ich intensyfikacji)
• zespolenie wysiłków (odnosi się to do organizacji i
sposobu przygotowań sił, tzn. ludzi, środków,
pieniędzy)
• zachowanie swobody działań w sytuacjach
krytycznych
• inicjatywa w sytuacjach nieprzewidzianych.

Metodologia budowania strategii

• Ze strategią ściśle łączy się taktyka. Rozumiana
jako metoda postępowania, umiejętność
„dozowania” sił i środków w sposób
odpowiedni do osiągnięcia zamierzonych w
strategii celów.

Zasady rządzące polityka społeczną
•
•
•
•
•
•
•
•

zasada pomocniczości,
zasada efektów odłożonych w czasie,
zasada szerokiego zasięgu skutków,
zasada akceptacji społecznej,
zasada kontroli społecznej,
zasada aktywności, zaangażowania społecznego,
zasada kompleksowości i sprzężenia zwrotnego,
zasada pozornego altruizmu (pomoc tzw.
osobom wykluczonym w interesie osób
niewykluczonych).

Schemat strategii

Na strategię składa się:
• diagnoza,
• cel strategiczny (ogólny),
• cele szczegółowe (operacyjne),
• metody realizacji celu,

Logiczne ramy strategii
wczoraj – dziś – jutro
diagnoza statystyki – problem, potrzeby, zasoby - harmonogram –cele - wizja

Drabina partycypacji społecznej
• Kreowanie świadomości
społecznej;

• Angażowanie
mieszkańców;

Uświadamianie podejmowanych
działań

Angażowanie mieszkańców w proces
aby uwzględnić ich punkt widzenia i
obawy

• Edukowanie społeczności
lokalnej;
Przekazywanie informacji dla lepszego
zrozumienia podejmowanych działań

• Zbieranie opinii;
Uzyskanie opinii społecznych na temat
problemów/ decyzji /alternatywnych
rzwiązań

• Partnerstwo.
Przekazanie podejmowania decyzji
grupom lub partnerom społecznym

Partycypacja społeczna
• Na pierwszym, najniższym, pułapie stosowane jest kształtowanie
świadomości społecznej poprzez pełną, regularną i obligatoryjną
informację o zamierzeniach władz - społeczność często posiada
jedynie wiedzę dotyczącą ogólnie formułowanych realizowanych
celów, podczas gdy należy prowadzić edukację zbiorowości, mogącą
prowadzić do internalizacji procesu (jego potencjalni uczestnicy,
nabywając wiedzę, przekonują się, poznają sposób i efektywność
prezentowanej metody).
• Na wyższym poziomie partycypacji społeczność może wyrażać
wątpliwości i korygować propozycje, tworząc opinie uwzględniane
przez realizatorów.
• Najwyższy poziom partycypacji i pełne partnerstwo następuje
jednak dopiero wtedy, gdy społeczność ma realny wpływ na proces
decyzyjny.

Niektóre tezy dokumentu „Polska 2030”
Raport Polska 2030 jest efektem prac Zespołu Doradców Strategicznych Prezesa
Rady Ministrów. Redaktorem naukowym opracowania jest minister Michał Boni.

Polska należy do tych państw członkowskich Unii Europejskiej, w
których istnieje największe zagrożenie ubóstwem. Zagrożenie
ubóstwem rośnie wraz z liczbą dzieci w gospodarstwach domowych.
Analiza sytuacji gospodarstw domowych pokazuje, że ubóstwo dzieci
jest nierozerwalnie związane z ubóstwem rodziców. Po okresie
wzrostu zagrożenia ubóstwem, w ostatnich latach
obserwowaliśmy poprawę sytuacji, choć rozprzestrzeniający
się także na Polskę światowy kryzys gospodarczy nie
pozostanie prawdopodobnie bez wpływu na ten pozytywny
kierunek przemian.
(warto zauważyć, iż treść dokumentu nie odnosi się do
możliwych stanów w przyszłości, np. nie przygotowuje Polski
do ewent. katastrofy finansowej, gospodarczej, bytowej...)

W perspektywie kolejnych kilkunastu lat zwiększy się zagrożenie
ubóstwem gospodarstw domowych z osobami starszymi.
Grupą szczególnie narażoną na ubóstwo są rodziny wielodzietne oraz
rodziny zamieszkujące na wsi.
Zagrożenie ubóstwem w Polsce ma charakter wyspowy.
Świadczenia rodzinne oraz związane z wykluczeniem
społecznym (w tym dodatki mieszkaniowe) są najlepiej
dystrybuowane pod względem wsparcia dla osób zagrożonych
ubóstwem.
Transfery społeczne udzielane w ramach wsparcia rodzin
zagrożonych ubóstwem (szczególnie mających dzieci) są na
bardzo niskim poziomie.

Jeśli do 2030 r. Polska ma stworzyć państwo nowoczesne nie tylko
w wymiarze ekonomicznym, lecz także społecznym, konieczna jest
daleko idąca rewizja obowiązującego obecnie modelu polityki
społecznej. Konieczne jest „przestawienie zwrotnicy”, tak aby z
jednej strony umożliwiać grupom społecznym, obecnie narażonym
na wykluczenie, integrację społeczną, z drugiej zaś przygotować
się na nowe oblicza wykluczenia, jakie będą pojawiać się w
kolejnych latach. Będzie się to jednak wiązało z odejściem od
obecnego modelu opartego na powszechności świadczeń na niskim
poziomie, jako alternatywy dla zatrudnienia, w kierunku modelu, w
którym kluczową rolę odgrywa świadczenie pracy, a być może także
ze zmianą z panoptycznego na empowermentowy model pomocy
społecznej wyrastający z poszanowania i ochrony godności człowieka
wymagającego wsparcia.

W ramach tak pojmowanej spójności społecznej wydobywanie
potencjałów osób z deficytami i dysfunkcjami polega przede
wszystkim na tworzeniu odpowiednich do tego warunków, np. na
usuwaniu barier w dostępie do rynku pracy, inwestycjach w edukację,
obejmowaniu większej liczby ludzi aktywnymi instrumentami
polityki społecznej, tworzeniu instytucjonalnych i dochodowych
systemów wsparcia. Kluczowe jest tu zapewnianie osobom
wykluczonym realnego dostępu do usług społecznych, aby z tego
tytułu nie traciły szans rozwoju. Sukces takiego podejścia nie jest
możliwy bez znalezienia konsensu między różnymi rodzajami
transferów społecznych. Pierwszeństwo mają formy wsparcia, które
zwiększają aktywność otrzymujących je beneficjentów, rozwiązują
rzeczywiste problemy i elastycznie reagują na zmianę sytuacji.
Oznacza to zmianę priorytetów, co spotka się z oporem beneficjentów
obecnie funkcjonującego systemu.

Pomoc Społeczna
Szczególne znaczenie mają inicjatywy z zakresu aktywnej
integracji, ułatwiania dostępu do niedrogich, trwałych
oraz wysokiej jakości usług społecznych, wspierania
instytucji otoczenia ekonomii społecznej oraz samych
instytucji ekonomii społecznej, służące aktywizacji
lokalnych społeczności, w tym w szczególności
społeczności marginalizowanych.
Dylemat - jak realizować te inicjatywy w obecnej sytuacji
gospodarczej Europy i podejmowanych programach
oszczędności budżetowych. Sytuacja ta generuje pytanie
o taki sposób wdrażania programów oszczędnościowych,
aby były zrównoważone, sprawiedliwie rozłożone oraz
aby chroniły grupy najsłabsze.
Jednym ze sposobów działania to rozwijanie
innowacyjnego podejścia do polityki społecznej.

Rola pomocy społecznej
Dlatego …
Niezbędne jest dążenie do uproszczenia zasad
korzystania z usług pomocy społecznej oraz
standaryzacja i poprawa ich jakości. Działania te
muszą zostać połączone ze wspieraniem aktywności
osób korzystających z pomocy społecznej oraz
zachętami do większego uczestnictwa w procesie
powrotu na rynek pracy.

Wyzwania pomocy społecznej
Pomoc społeczna w czasach kryzysów i zmian tradycyjnie
musi zmierzyć się z rolą systemu buforowego, przed którym
stawia się wyzwania zniwelowania negatywnych skutków
społeczno – ekonomicznych zaistniałej sytuacji
gospodarczej. Rola ta wymaga zarówno obsługi większej
liczby świadczeniobiorców, jak i poszerzenia katalogu
oferowanych świadczeń, usług i programów pomocy.
Sytuacja taka implikuje konieczność zwiększonych inwestycji
w sektor usług socjalnych, w tym kompleksowe wsparcie dla
kształcenia nowoczesnych kadr pomocy społecznej.

Wyzwania pomocy społecznej
Wyzwania demograficzne stanowią drugi filar czynników
implikujących nowoczesne podejście. Starzenie się
społeczeństwa będzie generować, w perspektywie roku 2020,
wyzwania związane z dynamicznie rosnącą liczbą osób w
podeszłym wieku. Sytuacja ta powinna być traktowana nie jako
zagrożenie dla wielu sfer życia gospodarczego i społecznego, ale
jako konieczność rozwoju niosąca ze sobą potencjał rozwojowy
np. rozwój nowych sektorów usług czy aktywność osób starszych.
Oznacza to konieczność z jednej strony zbudowania systemu
wspierającego osoby starsze w decyzji o pozostaniu aktywnym
społecznie i zawodowo, a z drugiej rozwoju różnego rodzaju
usług przeznaczonych dla osób starszych z ograniczoną
samodzielnością i niesamodzielnych min. usług opieki
długoterminowej;

…

W celu poprawy jakości i poziomu życia osób
starszych dla godnego starzenia się należy
podejmować działania umożliwiające
zagospodarowanie potencjału społecznozawodowego osób starszych, dla pełnienia przez
nich ról społecznych w życiu publicznym.
(rozwój zróżnicowanych form aktywności społecznej,
upowszechnianie wolontariatu, partycypacji w procesach
decyzyjnych, zwiększenie dostępności do usług społecznych).

Kontynuacja działań
– Wspieranie osób w ich integracji społecznej i
aktywności;
– Dostarczanie narzędzi dla integracji;
– Indywidualne podejście / Oferta dostosowana do
specyficznych potrzeb; upowszechnianie kontraktów
socjalnych; przerywanie „dziedziczenia” biedy i
bierności;
– Zwiększanie kooperacji pomoc społecznej z rynkiem
pracy.

Pomoc społeczna

• Zmiany wewnątrz pomocy społecznej
• nowe podejście do klienta pomocy społecznej,
• Prace nad nowym modelem pomocy społecznej

• Zmiany w otoczeniu pomocy społecznej
• Prace nad modyfikowaniem podejścia do osób
pozostających bez pracy (zmiany po stronie
instrumentów rynku pracy
• Wyodrębnienie polityki senioralnej

Ostatnie zmiany... Wzmocnienie przepisów dotyczących współdziałania

• Brak współdziałania z pracownikiem socjalnym w
rozwiązywaniu trudnej sytuacji życiowej, odmowa
zawarcia kontraktu socjalnego, niedotrzymanie jego
postanowień, nieuzasadniona odmowa podjęcia
zatrudnienia przez osobę bezrobotną, odmowa
podjęcia leczenia odwykowego może stanowić
podstawę do nieudzielenia pomocy;

...
• Ocena zasobów pomocy społecznej w oparciu o
analizę lokalnej sytuacji społecznej i
demograficznej dokonywana przez samorządy;
• Sporządzanie przez oceny województwa,
uwzględniającej kwestie i problemy społeczne
wynikające z przyjętej strategii

Budowanie pomostów
• Pobieranie zasiłku okresowego niezależnie od
posiadanego dochodu w sytuacji gdy osoba
podejmuje zatrudnienie,
(wprowadzenie okresu przejściowego dla osób, które
podejmują próbę zmiany swojej sytuacji życiowej) –
przez 2 miesiące nie częściej niż raz na dwa lata.

• Przyznawanie zasiłku celowego na realizację
postanowień kontraktu socjalnego.
• Tworzenie zespołów pracy socjalnej i integracji
społecznej.

Nowe kryteria uprawniające do świadczeń

• Od 1 października w pomocy społecznej
obowiązują nowe kryteria dochodowe
- 542 złote dla osoby samotnie
gospodarującej;
- 456 złotych na osobę w rodzinie.
Spowoduje to wejście do pomocy społecznej nowych klientów,
nie posiadających do tej pory uprawnień do świadczeń.

Nowe wyzwania

• Wzmacnianie kooperacji pomiędzy
powiatowymi urzędami pracy a ośrodkami
pomocy społecznej;
• Podniesienie skuteczności instrumentów i
narzędzi służących aktywnej integracji i
powrotowi na rynek pracy


Slide 49

Metodologia wspierania rozwoju społecznego
w kontekście wdrażania wojewódzkiej
strategii polityki społecznej – uwzględniająca
partycypacyjne uczestnictwo w procesie
Zuzanna Grabusińska
Białystok grudzień 2012 r.

Plan wystąpienia

• - strategie –priorytetowe zadania wynikające z
uzewnętrzniających się kwestii społecznych –
wielosektorowość polityki społecznej
• - strategia rozwoju regionalnego ;
• - obszary negocjacji ze strona rządową;
• - partycypacja procesu tworzenia i realizacji strategii;
• - realizacja strategii z punktu widzenia zadań pomocy
i integracji społecznej- aktywna integracja społeczna,
niwelowanie procesu wykluczenia społecznego.

Polityka społeczna
Szeroko zdefiniowana polityka społeczna stanowi
kluczowy element wszelkich działań państwa i jego
instytucji, mających na celu kształtowanie warunków
życia społeczeństwa oraz służących realizacji zasady
sprawiedliwości społecznej. Dążąc do osiągnięcia jak
największej skuteczności działań publicznych w tej
sferze należy traktować politykę społeczną na zasadach
równości, komplementarności i synergii z polityką
gospodarczą.

Jednocześnie polityka społeczna tradycyjnie jest
kształtowana w odpowiedzi na aktualne oraz
prognozowane kwestie społeczne. Tym samym
polityka społeczna nabiera coraz większego znaczenia
w obliczu wyzwań społeczno – gospodarczych,
określanych przede wszystkim przez pryzmat zmian
demograficznych oraz kryzysu ekonomicznego.

Polityka społeczna

Polska polityka społeczna, realizując cele
związane z budowaniem dobrostanu
społeczeństwa polskiego, wpisuje się
jednocześnie w proces wdrażania europejskiej
polityki społecznej.

Polityka społeczna

Polska polityka społeczna, realizując cele
związane z budowaniem dobrostanu
społeczeństwa polskiego, wpisuje się
jednocześnie w proces wdrażania europejskiej
polityki społecznej.

Polityka Społeczna

Główne kierunki strategiczne polityk Unii
Europejskiej, w tym szeroko rozumianej polityki
społecznej, zostały określone w Strategii „Europa
2020”,która jest nowym, długookresowym
programem rozwoju społeczno-gospodarczego
UE, zastępując obowiązującą od 2000 r.,
zmodyfikowaną pięć lat później, Strategię
Lizbońską

Polityka Społeczna
Strategia „Europa 2020” znaczną wagę przykłada do
wyzwań związanych z poprawą warunków życia i pracy
obywateli UE, a zwłaszcza podniesienia poziomu i
jakości zatrudnienia oraz ograniczenia ubóstwa i
wykluczenia społecznego. Jednocześnie nie rezygnuje z
przyjętego w Lizbonie generalnego celu modernizacji w
kierunku innowacyjnej gospodarki opartej na wiedzy.

Polityka Społeczna
Strategia „Europa 2020” znaczną wagę przykłada do
wyzwań związanych z poprawą warunków życia i pracy
obywateli UE, a zwłaszcza podniesienia poziomu i
jakości zatrudnienia oraz ograniczenia ubóstwa i
wykluczenia społecznego. Jednocześnie nie rezygnuje z
przyjętego w Lizbonie generalnego celu modernizacji w
kierunku innowacyjnej gospodarki opartej na wiedzy.

Aktualna polityka społeczna
W celu osiągnięcia powyższych wyzwań zaproponowano trzy
podstawowe, wzajemnie wzmacniające się priorytety :
• wzrost inteligentny – rozwój oparty na wiedzy i innowacjach,
• wzrost zrównoważony – promowanie gospodarki efektywniej
wykorzystującej zasoby, przyjaznej środowisku, a zarazem
konkurencyjnej,
• wzrost sprzyjający włączeniu społecznemu (wzrost
integrujący społecznie) – wzmacnianie gospodarki
charakteryzującej się wysokim zatrudnieniem oraz spójnością
ekonomiczną, społeczną i terytorialną.

Otwarta metoda koordynacji
Strategia Europa 2020 wyznacza konkretne cele ilościowe,
umożliwiające monitorowanie postępów w realizacji ww.
priorytetów. Dwa z tych celów dotyczą bezpośrednio polityki
zatrudnienia i polityki społecznej, tj.:
• osiągnięcie wskaźnika zatrudnienia kobiet i mężczyzn w wieku
20-64 lat na poziomie 75%;
• wspieranie integracji społecznej, szczególnie poprzez redukcję
ubóstwa, zmierzając do wydźwignięcia z ubóstwa lub
wykluczenia społecznego 20 milionów obywateli UE.

Cele nadrzędne OMK dla zabezpieczenia społecznego i
integracji społecznej powinny promować:

spójność społeczna, równość mężczyzn i kobiet
oraz równość szans wszystkich obywateli;
koordynację podejmowanych działań z celami
Strategii Lizbońskiej oraz celami Strategii
Zrównoważonego Rozwoju UE;
Dobre rządzenie, przejrzystość i zaangażowanie
wszelkich podmiotów w projektowanie, wdrażanie i
monitorowanie polityki
1)„...Gdy mówimy o aktywnej integracji, to należy przez to rozumieć nasze aktywne podejście
proponujące szereg rozmaitych i nieszablonowych działań (czy tylko pomocy społecznej? JG)
obejmujących całokształt potencjału człowieka, a nie wyłącznie kwestię zatrudnienia. Z drugiej zaś
strony, aktywna integracja zakłada pełną aktywność człowieka w tym procesie...) – Cezary
Miżejewski „Aktywna integracja - nowa formuła pomocy społecznej”
http://zalaczniki.ops.pl/dz1/aktywna_integracja2009.doc.

Modernizacja społeczeństwa (rozumianego jako ogół ludzi
pozostających we wzajemnych stosunkach
wynikających z warunków życia, podziału pracy i
udziału w życiu kulturalnym; też: ogół obywateli
danego okręgu, miasta itp.) definiowana przez
polityków obejmuje m.in. projektowanie i realizację
polityk społecznych. Możemy się jej biernie przyglądać i
być traktowanymi jak zasoby, przedmioty, jak petenci.
Ale możemy stać się również podmiotami tych zmian
organizując się w ramach społeczeństwa obywatelskiego i
uczestnicząc w procesach politycznych. Możemy, choć nie
znaczy, że musimy być podmiotami świadomymi,
gotowymi wziąć sprawy w swoje ręce, ze swoją wizją,
pasją i przekonaniem.

Czym jest polityka?
Politykę planuje się i realizuje w danym kręgu
kulturowym, określonym językiem, w oparciu
o przyjęty na gruncie dominującej filozofii
sposób widzenia rzeczywistości w danej
dziedzinie, z wykorzystaniem zasobów
przeznaczonych na jej realizację, w którym
dają się określić modele funkcjonowania
jednostki w społeczeństwie, modele
funkcjonowania społeczeństwa, a także modele
instytucji publicznych determinujące priorytety
polityki społecznej…będące punktem wyjścia
dla projektowania i realizacji polityki.

Współczesne problemy i wyzwania socjalne wymuszają
reorganizację polityki społecznej / pomocy społecznej
•

Demografia

•

Przed nami pytania o :

•

Migracje i wielokulturowość

1. Skuteczność i efektywność tradycyjnego
państwa opiekuńczego

•

Bezrobocie i niskie zatrudnienie

2. O model instytucjonalny usług społecznych

•

Ubóstwo i wykluczenie społeczne

3. O najlepsze rozwiązania w polityce aktywizacji i
integracji społecznej

•

Pomoc i integracja społeczna
4. Poszukiwanie nowych paradygmatów i modeli

•

Edukacja

•

Równość szans (w tym gender)

•

Zdrowie i Niepełnosprawność

•

Starość i Opieka Długoterminowa

•

15
Stare i nowe patologie

5. Strategię Rozwoju Społecznego w Polsce,
Europie i na świecie
6. Możliwości wielopoziomowej współpracy i
partnerstwa międzysektorowego

Nowe paradygmaty polityki społecznej
 w kierunku większej współpracy
• Partycypacyjny a nie
resortowy model kreowania
polityki społecznej
• Wielopoziomowe
zarządzanie polityką
społeczną

• Państwo angażujące a nie
państwo dyscyplinujące

• Aktywna a nie pasywna polityka
społeczna

• Wielosektorowa i partnerska a
nie państwowa polityka
społeczna
• Samorządowa i obywatelska a
nie centralna polityka społeczna

• Zintegrowane usługi społeczne
• Państwo sieci a nie hierarchii
zamiast separatystycznych usług
lub świadczeń socjalnych
Neosolidarność 
Subsydiarność 
• Od opieki społecznej poprzez
Partnerstwo 
pomoc do integracji społecznej

Polityka Społeczna
Nadrzędny cel społeczny Strategii Europa 2020 (czyli
ograniczenia ubóstwa i wykluczenia społecznego) zainicjowana
„Europejska Platforma Przeciw Ubóstwu i Wykluczeniu
Społecznemu” – stanowiąca swoisty kompleksowy
program europejski, dążący do zapewnienia spójności
ekonomicznej, społecznej i terytorialnej, poprzez
podnoszenie świadomości oraz przestrzegania praw
podstawowych osób ubogich i społecznie
wykluczonych, umożliwiając im życie w godności i
aktywny udział w życiu społecznym

Proces przekazywania funkcji i zadań socjalnych
przez państwo
• Nisko satysfakcjonujący proces przejmowania przez podmioty
odpowiedzialności za kreowanie i realizację polityki społecznej

PAŃSTWO

SAMORZĄD TERYTORIALNY

ORGANIZACJE POZARZĄDOWE

SEKTOR PRYWATNY I GOSPODARKA SPOŁECZNA

RODZINA I GRUPY NIEFORMALNE

Wielosektorowość jako fundament do współpracy
w polityce społecznej (Grewiński 2009)
SEKTOR
PUBLICZNY

Unia
Europejska

Media

Państwo

Partie polityczne
Związki zawodowe, Zrzeszenia
Ruchy społeczne
Lobbyści i grupy interesu,
Eksperci, Grupy wsparcia
Konsorcja,
Partnerstwa wielosektorowe

Organizacje
pozarządowe

Rodziny
i grupy
dysfunkcyjne

Instytucje
biznesowe

SEKTOR
RYNKOWY

Samorząd
terytorialny

Gospodarka
społeczna

SEKTOR
OBYWATELSKI

Public Governance odpowiedzią na deficyt
współpracy?
•

Horyzontalne dzielenie się władzą ze społeczeństwem obywatelskim, społecznością
lokalną

•

Deliberatywne stosunki władza społeczeństwo

•

Partycypacyjny model organizacji wspólnoty lokalnej

•

Rozwój partnerstw wielosektorowych i networks

•

Wielopoziomowe zarządzanie i współdecydowanie obywateli na temat rozwoju
społeczności lokalnej (angażowanie obywateli w przygotowanie Strategii, programów,
projektów ich aktywny udział)

•

Decentralizacja pozioma, sieci i włączanie wszystkich zainteresowanych  Network
Governance

Rodzaje współpracy podmiotów PS
• Wewnątrzbranżowe  OPS, PCPR, ROPS itd..

• Wewnątrzsektorowe  w ramach sektora
publicznego ( z władzą, JST itd., z PSZ, OHP itd.)
• Zewnątrzsektorowe  z NGO’s, biznesem
Kościołem, uczelniami, innymi interesariuszami
• Lokalne, regionalne, krajowe, ponadnarodowe

Przykłady współpracy i partnerstwa międzysektorowe go
podmiotów pomocy i integracji społecznej

1.

Wspólne generowanie strategii społecznych i rozwiązywania
problemów społecznych

2.

Realizacja wspólnych programów i projektów  aktywna integracja
społeczna (POKL, FIO)

3.

Delegowanie zadań i usług przez JST do NGOs i innych sektorów

4.

Finansowanie i dotowanie zadań NGO’s (środki JST, rządowe)

5.

Włączanie aktywnych obywateli poprzez wolontariat

6.

Większa partycypacja samych beneficjentów (także empowerment)

7.

Wykorzystanie dobrych praktyk

8.

Wspólne generowanie innowacyjności społecznej i wartości dodanej

Strategie rozwiązywania problemów społecznych
.

Nadal wiele do zrobienia jeśli chodzi o partycypacyjny model kreowania
tych strategii
.

Wiele strategii pozostaje ciągle na papierze

Niska jakość wielu strategii
Brak świadomości decydentów i wyobraźni strategicznej z obszaru PS

Biska skuteczność i efektywność

Od współpracy przez partnerstwo
do integracji usług społecznych?
• Integracja usług polega na osiąganiu większej koordynacji różnorodnych
służb i świadczeń społecznych w celu poprawy skuteczności i dostępności
świadczeń.
• polega na współpracy, partnerstwie i współdziałaniu różnorodnych
podmiotów polityki społecznej.

• dzięki integracji usług uzyskuje się z jednej strony oszczędności w
wydatkach, z drugiej różnorodne grupy beneficjentów mają ułatwiony
dostęp do pełnej, kompleksowej pomocy społecznej.
• celem integracji usług społecznych jest to, aby klient w jednym miejscu
(na wzór „jednego okienka” przy zakładaniu nowej firmy) otrzymywał
kompleksowe wsparcie, odpowiadające jego różnorodnym potrzebom

Budowanie strategii
• Strategia to teoria i praktyka pokonywania przeciwnika bez
względu na to, czy jest nim bezrobocie, nędza czy faszyzm,
czy jedynie głupota i szkodliwe nawyki. Nie każdy jednak
plan ogólny, który określa jakiś cel, jest strategią.

• Strategia powinna być tak przygotowana, by nie tylko
określała cel, jakim jest rozwiązanie określonych problemów
społecznych (czyli np. poprawa sytuacji ludzi starych,
niepełnosprawnych lub zmiana na lepsze w zakresie
wybranych obszarów życia społecznego np. mieszkalnictwa).
Powinna też określać, w jaki sposób, jakimi drogami tę zmianę
można osiągnąć.

Strategia:

•
•
•
•

Strategia oparta jest na:
wyborze celu działania
wyborze kierunków i celów operacyjnych
koncentracji środków

Podstawowe dokumenty strategiczne
• Długookresowa Strategia Rozwoju Kraju „Polska 2030”;
• Średniookresowa Strategia Rozwoju Kraju „Polska
2020”;
• Strategia Rozwoju Regionalnego - Regionalne Strategie
Rozwoju Regionalnego (faza procedowania);
• Regionalna Strategia Polityki Społecznej;
• Powiatowa Strategia Rozwiązywania Problemów
Społecznych…
• Gminna Strategia Rozwiązywania Problemów
Społecznych…

Przełożenie na poziom krajowy celów
ogólnoeuropejskich
Nowe podejście strategiczne w realizacji polityki społecznej
wpisuje się w

Długookresową Strategię Rozwoju Kraju do 2030
roku.
- poczucie społecznej i indywidualnej odpowiedzialności za
zwalczanie ubóstwa i wykluczenia społecznego;
- umożliwienie działań odpowiadających na potrzeby grup
szczególnego ryzyka;
- modyfikacja systemów ochrony socjalnej, zapewniająca odpowiedni
poziom dochodów

Wyzwania stojące przed strategią regionalną
polityki społecznej

• Spięcie problemów będących wyzwaniem
strategii gminnych i regionalnych;
• Uwzględnienie interesów poszczególnych
instytucji i społeczności
• Uspołecznienie procesu tworzenia,
monitorowanie realizacji i modyfikacji
strategii regionalnej.

Podstawowe zasady strategii

• ekonomia sił i środków potrzebnych do
prowadzenia „walki” (ocena ilości i jakości
zasobów ludzkich, materialnych i finansowych
oraz ich rezerw na wypadek przedłużania się
działań lub konieczności ich intensyfikacji)
• zespolenie wysiłków (odnosi się to do organizacji i
sposobu przygotowań sił, tzn. ludzi, środków,
pieniędzy)
• zachowanie swobody działań w sytuacjach
krytycznych
• inicjatywa w sytuacjach nieprzewidzianych.

Metodologia budowania strategii

• Ze strategią ściśle łączy się taktyka. Rozumiana
jako metoda postępowania, umiejętność
„dozowania” sił i środków w sposób
odpowiedni do osiągnięcia zamierzonych w
strategii celów.

Zasady rządzące polityka społeczną
•
•
•
•
•
•
•
•

zasada pomocniczości,
zasada efektów odłożonych w czasie,
zasada szerokiego zasięgu skutków,
zasada akceptacji społecznej,
zasada kontroli społecznej,
zasada aktywności, zaangażowania społecznego,
zasada kompleksowości i sprzężenia zwrotnego,
zasada pozornego altruizmu (pomoc tzw.
osobom wykluczonym w interesie osób
niewykluczonych).

Schemat strategii

Na strategię składa się:
• diagnoza,
• cel strategiczny (ogólny),
• cele szczegółowe (operacyjne),
• metody realizacji celu,

Logiczne ramy strategii
wczoraj – dziś – jutro
diagnoza statystyki – problem, potrzeby, zasoby - harmonogram –cele - wizja

Drabina partycypacji społecznej
• Kreowanie świadomości
społecznej;

• Angażowanie
mieszkańców;

Uświadamianie podejmowanych
działań

Angażowanie mieszkańców w proces
aby uwzględnić ich punkt widzenia i
obawy

• Edukowanie społeczności
lokalnej;
Przekazywanie informacji dla lepszego
zrozumienia podejmowanych działań

• Zbieranie opinii;
Uzyskanie opinii społecznych na temat
problemów/ decyzji /alternatywnych
rzwiązań

• Partnerstwo.
Przekazanie podejmowania decyzji
grupom lub partnerom społecznym

Partycypacja społeczna
• Na pierwszym, najniższym, pułapie stosowane jest kształtowanie
świadomości społecznej poprzez pełną, regularną i obligatoryjną
informację o zamierzeniach władz - społeczność często posiada
jedynie wiedzę dotyczącą ogólnie formułowanych realizowanych
celów, podczas gdy należy prowadzić edukację zbiorowości, mogącą
prowadzić do internalizacji procesu (jego potencjalni uczestnicy,
nabywając wiedzę, przekonują się, poznają sposób i efektywność
prezentowanej metody).
• Na wyższym poziomie partycypacji społeczność może wyrażać
wątpliwości i korygować propozycje, tworząc opinie uwzględniane
przez realizatorów.
• Najwyższy poziom partycypacji i pełne partnerstwo następuje
jednak dopiero wtedy, gdy społeczność ma realny wpływ na proces
decyzyjny.

Niektóre tezy dokumentu „Polska 2030”
Raport Polska 2030 jest efektem prac Zespołu Doradców Strategicznych Prezesa
Rady Ministrów. Redaktorem naukowym opracowania jest minister Michał Boni.

Polska należy do tych państw członkowskich Unii Europejskiej, w
których istnieje największe zagrożenie ubóstwem. Zagrożenie
ubóstwem rośnie wraz z liczbą dzieci w gospodarstwach domowych.
Analiza sytuacji gospodarstw domowych pokazuje, że ubóstwo dzieci
jest nierozerwalnie związane z ubóstwem rodziców. Po okresie
wzrostu zagrożenia ubóstwem, w ostatnich latach
obserwowaliśmy poprawę sytuacji, choć rozprzestrzeniający
się także na Polskę światowy kryzys gospodarczy nie
pozostanie prawdopodobnie bez wpływu na ten pozytywny
kierunek przemian.
(warto zauważyć, iż treść dokumentu nie odnosi się do
możliwych stanów w przyszłości, np. nie przygotowuje Polski
do ewent. katastrofy finansowej, gospodarczej, bytowej...)

W perspektywie kolejnych kilkunastu lat zwiększy się zagrożenie
ubóstwem gospodarstw domowych z osobami starszymi.
Grupą szczególnie narażoną na ubóstwo są rodziny wielodzietne oraz
rodziny zamieszkujące na wsi.
Zagrożenie ubóstwem w Polsce ma charakter wyspowy.
Świadczenia rodzinne oraz związane z wykluczeniem
społecznym (w tym dodatki mieszkaniowe) są najlepiej
dystrybuowane pod względem wsparcia dla osób zagrożonych
ubóstwem.
Transfery społeczne udzielane w ramach wsparcia rodzin
zagrożonych ubóstwem (szczególnie mających dzieci) są na
bardzo niskim poziomie.

Jeśli do 2030 r. Polska ma stworzyć państwo nowoczesne nie tylko
w wymiarze ekonomicznym, lecz także społecznym, konieczna jest
daleko idąca rewizja obowiązującego obecnie modelu polityki
społecznej. Konieczne jest „przestawienie zwrotnicy”, tak aby z
jednej strony umożliwiać grupom społecznym, obecnie narażonym
na wykluczenie, integrację społeczną, z drugiej zaś przygotować
się na nowe oblicza wykluczenia, jakie będą pojawiać się w
kolejnych latach. Będzie się to jednak wiązało z odejściem od
obecnego modelu opartego na powszechności świadczeń na niskim
poziomie, jako alternatywy dla zatrudnienia, w kierunku modelu, w
którym kluczową rolę odgrywa świadczenie pracy, a być może także
ze zmianą z panoptycznego na empowermentowy model pomocy
społecznej wyrastający z poszanowania i ochrony godności człowieka
wymagającego wsparcia.

W ramach tak pojmowanej spójności społecznej wydobywanie
potencjałów osób z deficytami i dysfunkcjami polega przede
wszystkim na tworzeniu odpowiednich do tego warunków, np. na
usuwaniu barier w dostępie do rynku pracy, inwestycjach w edukację,
obejmowaniu większej liczby ludzi aktywnymi instrumentami
polityki społecznej, tworzeniu instytucjonalnych i dochodowych
systemów wsparcia. Kluczowe jest tu zapewnianie osobom
wykluczonym realnego dostępu do usług społecznych, aby z tego
tytułu nie traciły szans rozwoju. Sukces takiego podejścia nie jest
możliwy bez znalezienia konsensu między różnymi rodzajami
transferów społecznych. Pierwszeństwo mają formy wsparcia, które
zwiększają aktywność otrzymujących je beneficjentów, rozwiązują
rzeczywiste problemy i elastycznie reagują na zmianę sytuacji.
Oznacza to zmianę priorytetów, co spotka się z oporem beneficjentów
obecnie funkcjonującego systemu.

Pomoc Społeczna
Szczególne znaczenie mają inicjatywy z zakresu aktywnej
integracji, ułatwiania dostępu do niedrogich, trwałych
oraz wysokiej jakości usług społecznych, wspierania
instytucji otoczenia ekonomii społecznej oraz samych
instytucji ekonomii społecznej, służące aktywizacji
lokalnych społeczności, w tym w szczególności
społeczności marginalizowanych.
Dylemat - jak realizować te inicjatywy w obecnej sytuacji
gospodarczej Europy i podejmowanych programach
oszczędności budżetowych. Sytuacja ta generuje pytanie
o taki sposób wdrażania programów oszczędnościowych,
aby były zrównoważone, sprawiedliwie rozłożone oraz
aby chroniły grupy najsłabsze.
Jednym ze sposobów działania to rozwijanie
innowacyjnego podejścia do polityki społecznej.

Rola pomocy społecznej
Dlatego …
Niezbędne jest dążenie do uproszczenia zasad
korzystania z usług pomocy społecznej oraz
standaryzacja i poprawa ich jakości. Działania te
muszą zostać połączone ze wspieraniem aktywności
osób korzystających z pomocy społecznej oraz
zachętami do większego uczestnictwa w procesie
powrotu na rynek pracy.

Wyzwania pomocy społecznej
Pomoc społeczna w czasach kryzysów i zmian tradycyjnie
musi zmierzyć się z rolą systemu buforowego, przed którym
stawia się wyzwania zniwelowania negatywnych skutków
społeczno – ekonomicznych zaistniałej sytuacji
gospodarczej. Rola ta wymaga zarówno obsługi większej
liczby świadczeniobiorców, jak i poszerzenia katalogu
oferowanych świadczeń, usług i programów pomocy.
Sytuacja taka implikuje konieczność zwiększonych inwestycji
w sektor usług socjalnych, w tym kompleksowe wsparcie dla
kształcenia nowoczesnych kadr pomocy społecznej.

Wyzwania pomocy społecznej
Wyzwania demograficzne stanowią drugi filar czynników
implikujących nowoczesne podejście. Starzenie się
społeczeństwa będzie generować, w perspektywie roku 2020,
wyzwania związane z dynamicznie rosnącą liczbą osób w
podeszłym wieku. Sytuacja ta powinna być traktowana nie jako
zagrożenie dla wielu sfer życia gospodarczego i społecznego, ale
jako konieczność rozwoju niosąca ze sobą potencjał rozwojowy
np. rozwój nowych sektorów usług czy aktywność osób starszych.
Oznacza to konieczność z jednej strony zbudowania systemu
wspierającego osoby starsze w decyzji o pozostaniu aktywnym
społecznie i zawodowo, a z drugiej rozwoju różnego rodzaju
usług przeznaczonych dla osób starszych z ograniczoną
samodzielnością i niesamodzielnych min. usług opieki
długoterminowej;

…

W celu poprawy jakości i poziomu życia osób
starszych dla godnego starzenia się należy
podejmować działania umożliwiające
zagospodarowanie potencjału społecznozawodowego osób starszych, dla pełnienia przez
nich ról społecznych w życiu publicznym.
(rozwój zróżnicowanych form aktywności społecznej,
upowszechnianie wolontariatu, partycypacji w procesach
decyzyjnych, zwiększenie dostępności do usług społecznych).

Kontynuacja działań
– Wspieranie osób w ich integracji społecznej i
aktywności;
– Dostarczanie narzędzi dla integracji;
– Indywidualne podejście / Oferta dostosowana do
specyficznych potrzeb; upowszechnianie kontraktów
socjalnych; przerywanie „dziedziczenia” biedy i
bierności;
– Zwiększanie kooperacji pomoc społecznej z rynkiem
pracy.

Pomoc społeczna

• Zmiany wewnątrz pomocy społecznej
• nowe podejście do klienta pomocy społecznej,
• Prace nad nowym modelem pomocy społecznej

• Zmiany w otoczeniu pomocy społecznej
• Prace nad modyfikowaniem podejścia do osób
pozostających bez pracy (zmiany po stronie
instrumentów rynku pracy
• Wyodrębnienie polityki senioralnej

Ostatnie zmiany... Wzmocnienie przepisów dotyczących współdziałania

• Brak współdziałania z pracownikiem socjalnym w
rozwiązywaniu trudnej sytuacji życiowej, odmowa
zawarcia kontraktu socjalnego, niedotrzymanie jego
postanowień, nieuzasadniona odmowa podjęcia
zatrudnienia przez osobę bezrobotną, odmowa
podjęcia leczenia odwykowego może stanowić
podstawę do nieudzielenia pomocy;

...
• Ocena zasobów pomocy społecznej w oparciu o
analizę lokalnej sytuacji społecznej i
demograficznej dokonywana przez samorządy;
• Sporządzanie przez oceny województwa,
uwzględniającej kwestie i problemy społeczne
wynikające z przyjętej strategii

Budowanie pomostów
• Pobieranie zasiłku okresowego niezależnie od
posiadanego dochodu w sytuacji gdy osoba
podejmuje zatrudnienie,
(wprowadzenie okresu przejściowego dla osób, które
podejmują próbę zmiany swojej sytuacji życiowej) –
przez 2 miesiące nie częściej niż raz na dwa lata.

• Przyznawanie zasiłku celowego na realizację
postanowień kontraktu socjalnego.
• Tworzenie zespołów pracy socjalnej i integracji
społecznej.

Nowe kryteria uprawniające do świadczeń

• Od 1 października w pomocy społecznej
obowiązują nowe kryteria dochodowe
- 542 złote dla osoby samotnie
gospodarującej;
- 456 złotych na osobę w rodzinie.
Spowoduje to wejście do pomocy społecznej nowych klientów,
nie posiadających do tej pory uprawnień do świadczeń.

Nowe wyzwania

• Wzmacnianie kooperacji pomiędzy
powiatowymi urzędami pracy a ośrodkami
pomocy społecznej;
• Podniesienie skuteczności instrumentów i
narzędzi służących aktywnej integracji i
powrotowi na rynek pracy


Slide 50

Metodologia wspierania rozwoju społecznego
w kontekście wdrażania wojewódzkiej
strategii polityki społecznej – uwzględniająca
partycypacyjne uczestnictwo w procesie
Zuzanna Grabusińska
Białystok grudzień 2012 r.

Plan wystąpienia

• - strategie –priorytetowe zadania wynikające z
uzewnętrzniających się kwestii społecznych –
wielosektorowość polityki społecznej
• - strategia rozwoju regionalnego ;
• - obszary negocjacji ze strona rządową;
• - partycypacja procesu tworzenia i realizacji strategii;
• - realizacja strategii z punktu widzenia zadań pomocy
i integracji społecznej- aktywna integracja społeczna,
niwelowanie procesu wykluczenia społecznego.

Polityka społeczna
Szeroko zdefiniowana polityka społeczna stanowi
kluczowy element wszelkich działań państwa i jego
instytucji, mających na celu kształtowanie warunków
życia społeczeństwa oraz służących realizacji zasady
sprawiedliwości społecznej. Dążąc do osiągnięcia jak
największej skuteczności działań publicznych w tej
sferze należy traktować politykę społeczną na zasadach
równości, komplementarności i synergii z polityką
gospodarczą.

Jednocześnie polityka społeczna tradycyjnie jest
kształtowana w odpowiedzi na aktualne oraz
prognozowane kwestie społeczne. Tym samym
polityka społeczna nabiera coraz większego znaczenia
w obliczu wyzwań społeczno – gospodarczych,
określanych przede wszystkim przez pryzmat zmian
demograficznych oraz kryzysu ekonomicznego.

Polityka społeczna

Polska polityka społeczna, realizując cele
związane z budowaniem dobrostanu
społeczeństwa polskiego, wpisuje się
jednocześnie w proces wdrażania europejskiej
polityki społecznej.

Polityka społeczna

Polska polityka społeczna, realizując cele
związane z budowaniem dobrostanu
społeczeństwa polskiego, wpisuje się
jednocześnie w proces wdrażania europejskiej
polityki społecznej.

Polityka Społeczna

Główne kierunki strategiczne polityk Unii
Europejskiej, w tym szeroko rozumianej polityki
społecznej, zostały określone w Strategii „Europa
2020”,która jest nowym, długookresowym
programem rozwoju społeczno-gospodarczego
UE, zastępując obowiązującą od 2000 r.,
zmodyfikowaną pięć lat później, Strategię
Lizbońską

Polityka Społeczna
Strategia „Europa 2020” znaczną wagę przykłada do
wyzwań związanych z poprawą warunków życia i pracy
obywateli UE, a zwłaszcza podniesienia poziomu i
jakości zatrudnienia oraz ograniczenia ubóstwa i
wykluczenia społecznego. Jednocześnie nie rezygnuje z
przyjętego w Lizbonie generalnego celu modernizacji w
kierunku innowacyjnej gospodarki opartej na wiedzy.

Polityka Społeczna
Strategia „Europa 2020” znaczną wagę przykłada do
wyzwań związanych z poprawą warunków życia i pracy
obywateli UE, a zwłaszcza podniesienia poziomu i
jakości zatrudnienia oraz ograniczenia ubóstwa i
wykluczenia społecznego. Jednocześnie nie rezygnuje z
przyjętego w Lizbonie generalnego celu modernizacji w
kierunku innowacyjnej gospodarki opartej na wiedzy.

Aktualna polityka społeczna
W celu osiągnięcia powyższych wyzwań zaproponowano trzy
podstawowe, wzajemnie wzmacniające się priorytety :
• wzrost inteligentny – rozwój oparty na wiedzy i innowacjach,
• wzrost zrównoważony – promowanie gospodarki efektywniej
wykorzystującej zasoby, przyjaznej środowisku, a zarazem
konkurencyjnej,
• wzrost sprzyjający włączeniu społecznemu (wzrost
integrujący społecznie) – wzmacnianie gospodarki
charakteryzującej się wysokim zatrudnieniem oraz spójnością
ekonomiczną, społeczną i terytorialną.

Otwarta metoda koordynacji
Strategia Europa 2020 wyznacza konkretne cele ilościowe,
umożliwiające monitorowanie postępów w realizacji ww.
priorytetów. Dwa z tych celów dotyczą bezpośrednio polityki
zatrudnienia i polityki społecznej, tj.:
• osiągnięcie wskaźnika zatrudnienia kobiet i mężczyzn w wieku
20-64 lat na poziomie 75%;
• wspieranie integracji społecznej, szczególnie poprzez redukcję
ubóstwa, zmierzając do wydźwignięcia z ubóstwa lub
wykluczenia społecznego 20 milionów obywateli UE.

Cele nadrzędne OMK dla zabezpieczenia społecznego i
integracji społecznej powinny promować:

spójność społeczna, równość mężczyzn i kobiet
oraz równość szans wszystkich obywateli;
koordynację podejmowanych działań z celami
Strategii Lizbońskiej oraz celami Strategii
Zrównoważonego Rozwoju UE;
Dobre rządzenie, przejrzystość i zaangażowanie
wszelkich podmiotów w projektowanie, wdrażanie i
monitorowanie polityki
1)„...Gdy mówimy o aktywnej integracji, to należy przez to rozumieć nasze aktywne podejście
proponujące szereg rozmaitych i nieszablonowych działań (czy tylko pomocy społecznej? JG)
obejmujących całokształt potencjału człowieka, a nie wyłącznie kwestię zatrudnienia. Z drugiej zaś
strony, aktywna integracja zakłada pełną aktywność człowieka w tym procesie...) – Cezary
Miżejewski „Aktywna integracja - nowa formuła pomocy społecznej”
http://zalaczniki.ops.pl/dz1/aktywna_integracja2009.doc.

Modernizacja społeczeństwa (rozumianego jako ogół ludzi
pozostających we wzajemnych stosunkach
wynikających z warunków życia, podziału pracy i
udziału w życiu kulturalnym; też: ogół obywateli
danego okręgu, miasta itp.) definiowana przez
polityków obejmuje m.in. projektowanie i realizację
polityk społecznych. Możemy się jej biernie przyglądać i
być traktowanymi jak zasoby, przedmioty, jak petenci.
Ale możemy stać się również podmiotami tych zmian
organizując się w ramach społeczeństwa obywatelskiego i
uczestnicząc w procesach politycznych. Możemy, choć nie
znaczy, że musimy być podmiotami świadomymi,
gotowymi wziąć sprawy w swoje ręce, ze swoją wizją,
pasją i przekonaniem.

Czym jest polityka?
Politykę planuje się i realizuje w danym kręgu
kulturowym, określonym językiem, w oparciu
o przyjęty na gruncie dominującej filozofii
sposób widzenia rzeczywistości w danej
dziedzinie, z wykorzystaniem zasobów
przeznaczonych na jej realizację, w którym
dają się określić modele funkcjonowania
jednostki w społeczeństwie, modele
funkcjonowania społeczeństwa, a także modele
instytucji publicznych determinujące priorytety
polityki społecznej…będące punktem wyjścia
dla projektowania i realizacji polityki.

Współczesne problemy i wyzwania socjalne wymuszają
reorganizację polityki społecznej / pomocy społecznej
•

Demografia

•

Przed nami pytania o :

•

Migracje i wielokulturowość

1. Skuteczność i efektywność tradycyjnego
państwa opiekuńczego

•

Bezrobocie i niskie zatrudnienie

2. O model instytucjonalny usług społecznych

•

Ubóstwo i wykluczenie społeczne

3. O najlepsze rozwiązania w polityce aktywizacji i
integracji społecznej

•

Pomoc i integracja społeczna
4. Poszukiwanie nowych paradygmatów i modeli

•

Edukacja

•

Równość szans (w tym gender)

•

Zdrowie i Niepełnosprawność

•

Starość i Opieka Długoterminowa

•

15
Stare i nowe patologie

5. Strategię Rozwoju Społecznego w Polsce,
Europie i na świecie
6. Możliwości wielopoziomowej współpracy i
partnerstwa międzysektorowego

Nowe paradygmaty polityki społecznej
 w kierunku większej współpracy
• Partycypacyjny a nie
resortowy model kreowania
polityki społecznej
• Wielopoziomowe
zarządzanie polityką
społeczną

• Państwo angażujące a nie
państwo dyscyplinujące

• Aktywna a nie pasywna polityka
społeczna

• Wielosektorowa i partnerska a
nie państwowa polityka
społeczna
• Samorządowa i obywatelska a
nie centralna polityka społeczna

• Zintegrowane usługi społeczne
• Państwo sieci a nie hierarchii
zamiast separatystycznych usług
lub świadczeń socjalnych
Neosolidarność 
Subsydiarność 
• Od opieki społecznej poprzez
Partnerstwo 
pomoc do integracji społecznej

Polityka Społeczna
Nadrzędny cel społeczny Strategii Europa 2020 (czyli
ograniczenia ubóstwa i wykluczenia społecznego) zainicjowana
„Europejska Platforma Przeciw Ubóstwu i Wykluczeniu
Społecznemu” – stanowiąca swoisty kompleksowy
program europejski, dążący do zapewnienia spójności
ekonomicznej, społecznej i terytorialnej, poprzez
podnoszenie świadomości oraz przestrzegania praw
podstawowych osób ubogich i społecznie
wykluczonych, umożliwiając im życie w godności i
aktywny udział w życiu społecznym

Proces przekazywania funkcji i zadań socjalnych
przez państwo
• Nisko satysfakcjonujący proces przejmowania przez podmioty
odpowiedzialności za kreowanie i realizację polityki społecznej

PAŃSTWO

SAMORZĄD TERYTORIALNY

ORGANIZACJE POZARZĄDOWE

SEKTOR PRYWATNY I GOSPODARKA SPOŁECZNA

RODZINA I GRUPY NIEFORMALNE

Wielosektorowość jako fundament do współpracy
w polityce społecznej (Grewiński 2009)
SEKTOR
PUBLICZNY

Unia
Europejska

Media

Państwo

Partie polityczne
Związki zawodowe, Zrzeszenia
Ruchy społeczne
Lobbyści i grupy interesu,
Eksperci, Grupy wsparcia
Konsorcja,
Partnerstwa wielosektorowe

Organizacje
pozarządowe

Rodziny
i grupy
dysfunkcyjne

Instytucje
biznesowe

SEKTOR
RYNKOWY

Samorząd
terytorialny

Gospodarka
społeczna

SEKTOR
OBYWATELSKI

Public Governance odpowiedzią na deficyt
współpracy?
•

Horyzontalne dzielenie się władzą ze społeczeństwem obywatelskim, społecznością
lokalną

•

Deliberatywne stosunki władza społeczeństwo

•

Partycypacyjny model organizacji wspólnoty lokalnej

•

Rozwój partnerstw wielosektorowych i networks

•

Wielopoziomowe zarządzanie i współdecydowanie obywateli na temat rozwoju
społeczności lokalnej (angażowanie obywateli w przygotowanie Strategii, programów,
projektów ich aktywny udział)

•

Decentralizacja pozioma, sieci i włączanie wszystkich zainteresowanych  Network
Governance

Rodzaje współpracy podmiotów PS
• Wewnątrzbranżowe  OPS, PCPR, ROPS itd..

• Wewnątrzsektorowe  w ramach sektora
publicznego ( z władzą, JST itd., z PSZ, OHP itd.)
• Zewnątrzsektorowe  z NGO’s, biznesem
Kościołem, uczelniami, innymi interesariuszami
• Lokalne, regionalne, krajowe, ponadnarodowe

Przykłady współpracy i partnerstwa międzysektorowe go
podmiotów pomocy i integracji społecznej

1.

Wspólne generowanie strategii społecznych i rozwiązywania
problemów społecznych

2.

Realizacja wspólnych programów i projektów  aktywna integracja
społeczna (POKL, FIO)

3.

Delegowanie zadań i usług przez JST do NGOs i innych sektorów

4.

Finansowanie i dotowanie zadań NGO’s (środki JST, rządowe)

5.

Włączanie aktywnych obywateli poprzez wolontariat

6.

Większa partycypacja samych beneficjentów (także empowerment)

7.

Wykorzystanie dobrych praktyk

8.

Wspólne generowanie innowacyjności społecznej i wartości dodanej

Strategie rozwiązywania problemów społecznych
.

Nadal wiele do zrobienia jeśli chodzi o partycypacyjny model kreowania
tych strategii
.

Wiele strategii pozostaje ciągle na papierze

Niska jakość wielu strategii
Brak świadomości decydentów i wyobraźni strategicznej z obszaru PS

Biska skuteczność i efektywność

Od współpracy przez partnerstwo
do integracji usług społecznych?
• Integracja usług polega na osiąganiu większej koordynacji różnorodnych
służb i świadczeń społecznych w celu poprawy skuteczności i dostępności
świadczeń.
• polega na współpracy, partnerstwie i współdziałaniu różnorodnych
podmiotów polityki społecznej.

• dzięki integracji usług uzyskuje się z jednej strony oszczędności w
wydatkach, z drugiej różnorodne grupy beneficjentów mają ułatwiony
dostęp do pełnej, kompleksowej pomocy społecznej.
• celem integracji usług społecznych jest to, aby klient w jednym miejscu
(na wzór „jednego okienka” przy zakładaniu nowej firmy) otrzymywał
kompleksowe wsparcie, odpowiadające jego różnorodnym potrzebom

Budowanie strategii
• Strategia to teoria i praktyka pokonywania przeciwnika bez
względu na to, czy jest nim bezrobocie, nędza czy faszyzm,
czy jedynie głupota i szkodliwe nawyki. Nie każdy jednak
plan ogólny, który określa jakiś cel, jest strategią.

• Strategia powinna być tak przygotowana, by nie tylko
określała cel, jakim jest rozwiązanie określonych problemów
społecznych (czyli np. poprawa sytuacji ludzi starych,
niepełnosprawnych lub zmiana na lepsze w zakresie
wybranych obszarów życia społecznego np. mieszkalnictwa).
Powinna też określać, w jaki sposób, jakimi drogami tę zmianę
można osiągnąć.

Strategia:

•
•
•
•

Strategia oparta jest na:
wyborze celu działania
wyborze kierunków i celów operacyjnych
koncentracji środków

Podstawowe dokumenty strategiczne
• Długookresowa Strategia Rozwoju Kraju „Polska 2030”;
• Średniookresowa Strategia Rozwoju Kraju „Polska
2020”;
• Strategia Rozwoju Regionalnego - Regionalne Strategie
Rozwoju Regionalnego (faza procedowania);
• Regionalna Strategia Polityki Społecznej;
• Powiatowa Strategia Rozwiązywania Problemów
Społecznych…
• Gminna Strategia Rozwiązywania Problemów
Społecznych…

Przełożenie na poziom krajowy celów
ogólnoeuropejskich
Nowe podejście strategiczne w realizacji polityki społecznej
wpisuje się w

Długookresową Strategię Rozwoju Kraju do 2030
roku.
- poczucie społecznej i indywidualnej odpowiedzialności za
zwalczanie ubóstwa i wykluczenia społecznego;
- umożliwienie działań odpowiadających na potrzeby grup
szczególnego ryzyka;
- modyfikacja systemów ochrony socjalnej, zapewniająca odpowiedni
poziom dochodów

Wyzwania stojące przed strategią regionalną
polityki społecznej

• Spięcie problemów będących wyzwaniem
strategii gminnych i regionalnych;
• Uwzględnienie interesów poszczególnych
instytucji i społeczności
• Uspołecznienie procesu tworzenia,
monitorowanie realizacji i modyfikacji
strategii regionalnej.

Podstawowe zasady strategii

• ekonomia sił i środków potrzebnych do
prowadzenia „walki” (ocena ilości i jakości
zasobów ludzkich, materialnych i finansowych
oraz ich rezerw na wypadek przedłużania się
działań lub konieczności ich intensyfikacji)
• zespolenie wysiłków (odnosi się to do organizacji i
sposobu przygotowań sił, tzn. ludzi, środków,
pieniędzy)
• zachowanie swobody działań w sytuacjach
krytycznych
• inicjatywa w sytuacjach nieprzewidzianych.

Metodologia budowania strategii

• Ze strategią ściśle łączy się taktyka. Rozumiana
jako metoda postępowania, umiejętność
„dozowania” sił i środków w sposób
odpowiedni do osiągnięcia zamierzonych w
strategii celów.

Zasady rządzące polityka społeczną
•
•
•
•
•
•
•
•

zasada pomocniczości,
zasada efektów odłożonych w czasie,
zasada szerokiego zasięgu skutków,
zasada akceptacji społecznej,
zasada kontroli społecznej,
zasada aktywności, zaangażowania społecznego,
zasada kompleksowości i sprzężenia zwrotnego,
zasada pozornego altruizmu (pomoc tzw.
osobom wykluczonym w interesie osób
niewykluczonych).

Schemat strategii

Na strategię składa się:
• diagnoza,
• cel strategiczny (ogólny),
• cele szczegółowe (operacyjne),
• metody realizacji celu,

Logiczne ramy strategii
wczoraj – dziś – jutro
diagnoza statystyki – problem, potrzeby, zasoby - harmonogram –cele - wizja

Drabina partycypacji społecznej
• Kreowanie świadomości
społecznej;

• Angażowanie
mieszkańców;

Uświadamianie podejmowanych
działań

Angażowanie mieszkańców w proces
aby uwzględnić ich punkt widzenia i
obawy

• Edukowanie społeczności
lokalnej;
Przekazywanie informacji dla lepszego
zrozumienia podejmowanych działań

• Zbieranie opinii;
Uzyskanie opinii społecznych na temat
problemów/ decyzji /alternatywnych
rzwiązań

• Partnerstwo.
Przekazanie podejmowania decyzji
grupom lub partnerom społecznym

Partycypacja społeczna
• Na pierwszym, najniższym, pułapie stosowane jest kształtowanie
świadomości społecznej poprzez pełną, regularną i obligatoryjną
informację o zamierzeniach władz - społeczność często posiada
jedynie wiedzę dotyczącą ogólnie formułowanych realizowanych
celów, podczas gdy należy prowadzić edukację zbiorowości, mogącą
prowadzić do internalizacji procesu (jego potencjalni uczestnicy,
nabywając wiedzę, przekonują się, poznają sposób i efektywność
prezentowanej metody).
• Na wyższym poziomie partycypacji społeczność może wyrażać
wątpliwości i korygować propozycje, tworząc opinie uwzględniane
przez realizatorów.
• Najwyższy poziom partycypacji i pełne partnerstwo następuje
jednak dopiero wtedy, gdy społeczność ma realny wpływ na proces
decyzyjny.

Niektóre tezy dokumentu „Polska 2030”
Raport Polska 2030 jest efektem prac Zespołu Doradców Strategicznych Prezesa
Rady Ministrów. Redaktorem naukowym opracowania jest minister Michał Boni.

Polska należy do tych państw członkowskich Unii Europejskiej, w
których istnieje największe zagrożenie ubóstwem. Zagrożenie
ubóstwem rośnie wraz z liczbą dzieci w gospodarstwach domowych.
Analiza sytuacji gospodarstw domowych pokazuje, że ubóstwo dzieci
jest nierozerwalnie związane z ubóstwem rodziców. Po okresie
wzrostu zagrożenia ubóstwem, w ostatnich latach
obserwowaliśmy poprawę sytuacji, choć rozprzestrzeniający
się także na Polskę światowy kryzys gospodarczy nie
pozostanie prawdopodobnie bez wpływu na ten pozytywny
kierunek przemian.
(warto zauważyć, iż treść dokumentu nie odnosi się do
możliwych stanów w przyszłości, np. nie przygotowuje Polski
do ewent. katastrofy finansowej, gospodarczej, bytowej...)

W perspektywie kolejnych kilkunastu lat zwiększy się zagrożenie
ubóstwem gospodarstw domowych z osobami starszymi.
Grupą szczególnie narażoną na ubóstwo są rodziny wielodzietne oraz
rodziny zamieszkujące na wsi.
Zagrożenie ubóstwem w Polsce ma charakter wyspowy.
Świadczenia rodzinne oraz związane z wykluczeniem
społecznym (w tym dodatki mieszkaniowe) są najlepiej
dystrybuowane pod względem wsparcia dla osób zagrożonych
ubóstwem.
Transfery społeczne udzielane w ramach wsparcia rodzin
zagrożonych ubóstwem (szczególnie mających dzieci) są na
bardzo niskim poziomie.

Jeśli do 2030 r. Polska ma stworzyć państwo nowoczesne nie tylko
w wymiarze ekonomicznym, lecz także społecznym, konieczna jest
daleko idąca rewizja obowiązującego obecnie modelu polityki
społecznej. Konieczne jest „przestawienie zwrotnicy”, tak aby z
jednej strony umożliwiać grupom społecznym, obecnie narażonym
na wykluczenie, integrację społeczną, z drugiej zaś przygotować
się na nowe oblicza wykluczenia, jakie będą pojawiać się w
kolejnych latach. Będzie się to jednak wiązało z odejściem od
obecnego modelu opartego na powszechności świadczeń na niskim
poziomie, jako alternatywy dla zatrudnienia, w kierunku modelu, w
którym kluczową rolę odgrywa świadczenie pracy, a być może także
ze zmianą z panoptycznego na empowermentowy model pomocy
społecznej wyrastający z poszanowania i ochrony godności człowieka
wymagającego wsparcia.

W ramach tak pojmowanej spójności społecznej wydobywanie
potencjałów osób z deficytami i dysfunkcjami polega przede
wszystkim na tworzeniu odpowiednich do tego warunków, np. na
usuwaniu barier w dostępie do rynku pracy, inwestycjach w edukację,
obejmowaniu większej liczby ludzi aktywnymi instrumentami
polityki społecznej, tworzeniu instytucjonalnych i dochodowych
systemów wsparcia. Kluczowe jest tu zapewnianie osobom
wykluczonym realnego dostępu do usług społecznych, aby z tego
tytułu nie traciły szans rozwoju. Sukces takiego podejścia nie jest
możliwy bez znalezienia konsensu między różnymi rodzajami
transferów społecznych. Pierwszeństwo mają formy wsparcia, które
zwiększają aktywność otrzymujących je beneficjentów, rozwiązują
rzeczywiste problemy i elastycznie reagują na zmianę sytuacji.
Oznacza to zmianę priorytetów, co spotka się z oporem beneficjentów
obecnie funkcjonującego systemu.

Pomoc Społeczna
Szczególne znaczenie mają inicjatywy z zakresu aktywnej
integracji, ułatwiania dostępu do niedrogich, trwałych
oraz wysokiej jakości usług społecznych, wspierania
instytucji otoczenia ekonomii społecznej oraz samych
instytucji ekonomii społecznej, służące aktywizacji
lokalnych społeczności, w tym w szczególności
społeczności marginalizowanych.
Dylemat - jak realizować te inicjatywy w obecnej sytuacji
gospodarczej Europy i podejmowanych programach
oszczędności budżetowych. Sytuacja ta generuje pytanie
o taki sposób wdrażania programów oszczędnościowych,
aby były zrównoważone, sprawiedliwie rozłożone oraz
aby chroniły grupy najsłabsze.
Jednym ze sposobów działania to rozwijanie
innowacyjnego podejścia do polityki społecznej.

Rola pomocy społecznej
Dlatego …
Niezbędne jest dążenie do uproszczenia zasad
korzystania z usług pomocy społecznej oraz
standaryzacja i poprawa ich jakości. Działania te
muszą zostać połączone ze wspieraniem aktywności
osób korzystających z pomocy społecznej oraz
zachętami do większego uczestnictwa w procesie
powrotu na rynek pracy.

Wyzwania pomocy społecznej
Pomoc społeczna w czasach kryzysów i zmian tradycyjnie
musi zmierzyć się z rolą systemu buforowego, przed którym
stawia się wyzwania zniwelowania negatywnych skutków
społeczno – ekonomicznych zaistniałej sytuacji
gospodarczej. Rola ta wymaga zarówno obsługi większej
liczby świadczeniobiorców, jak i poszerzenia katalogu
oferowanych świadczeń, usług i programów pomocy.
Sytuacja taka implikuje konieczność zwiększonych inwestycji
w sektor usług socjalnych, w tym kompleksowe wsparcie dla
kształcenia nowoczesnych kadr pomocy społecznej.

Wyzwania pomocy społecznej
Wyzwania demograficzne stanowią drugi filar czynników
implikujących nowoczesne podejście. Starzenie się
społeczeństwa będzie generować, w perspektywie roku 2020,
wyzwania związane z dynamicznie rosnącą liczbą osób w
podeszłym wieku. Sytuacja ta powinna być traktowana nie jako
zagrożenie dla wielu sfer życia gospodarczego i społecznego, ale
jako konieczność rozwoju niosąca ze sobą potencjał rozwojowy
np. rozwój nowych sektorów usług czy aktywność osób starszych.
Oznacza to konieczność z jednej strony zbudowania systemu
wspierającego osoby starsze w decyzji o pozostaniu aktywnym
społecznie i zawodowo, a z drugiej rozwoju różnego rodzaju
usług przeznaczonych dla osób starszych z ograniczoną
samodzielnością i niesamodzielnych min. usług opieki
długoterminowej;

…

W celu poprawy jakości i poziomu życia osób
starszych dla godnego starzenia się należy
podejmować działania umożliwiające
zagospodarowanie potencjału społecznozawodowego osób starszych, dla pełnienia przez
nich ról społecznych w życiu publicznym.
(rozwój zróżnicowanych form aktywności społecznej,
upowszechnianie wolontariatu, partycypacji w procesach
decyzyjnych, zwiększenie dostępności do usług społecznych).

Kontynuacja działań
– Wspieranie osób w ich integracji społecznej i
aktywności;
– Dostarczanie narzędzi dla integracji;
– Indywidualne podejście / Oferta dostosowana do
specyficznych potrzeb; upowszechnianie kontraktów
socjalnych; przerywanie „dziedziczenia” biedy i
bierności;
– Zwiększanie kooperacji pomoc społecznej z rynkiem
pracy.

Pomoc społeczna

• Zmiany wewnątrz pomocy społecznej
• nowe podejście do klienta pomocy społecznej,
• Prace nad nowym modelem pomocy społecznej

• Zmiany w otoczeniu pomocy społecznej
• Prace nad modyfikowaniem podejścia do osób
pozostających bez pracy (zmiany po stronie
instrumentów rynku pracy
• Wyodrębnienie polityki senioralnej

Ostatnie zmiany... Wzmocnienie przepisów dotyczących współdziałania

• Brak współdziałania z pracownikiem socjalnym w
rozwiązywaniu trudnej sytuacji życiowej, odmowa
zawarcia kontraktu socjalnego, niedotrzymanie jego
postanowień, nieuzasadniona odmowa podjęcia
zatrudnienia przez osobę bezrobotną, odmowa
podjęcia leczenia odwykowego może stanowić
podstawę do nieudzielenia pomocy;

...
• Ocena zasobów pomocy społecznej w oparciu o
analizę lokalnej sytuacji społecznej i
demograficznej dokonywana przez samorządy;
• Sporządzanie przez oceny województwa,
uwzględniającej kwestie i problemy społeczne
wynikające z przyjętej strategii

Budowanie pomostów
• Pobieranie zasiłku okresowego niezależnie od
posiadanego dochodu w sytuacji gdy osoba
podejmuje zatrudnienie,
(wprowadzenie okresu przejściowego dla osób, które
podejmują próbę zmiany swojej sytuacji życiowej) –
przez 2 miesiące nie częściej niż raz na dwa lata.

• Przyznawanie zasiłku celowego na realizację
postanowień kontraktu socjalnego.
• Tworzenie zespołów pracy socjalnej i integracji
społecznej.

Nowe kryteria uprawniające do świadczeń

• Od 1 października w pomocy społecznej
obowiązują nowe kryteria dochodowe
- 542 złote dla osoby samotnie
gospodarującej;
- 456 złotych na osobę w rodzinie.
Spowoduje to wejście do pomocy społecznej nowych klientów,
nie posiadających do tej pory uprawnień do świadczeń.

Nowe wyzwania

• Wzmacnianie kooperacji pomiędzy
powiatowymi urzędami pracy a ośrodkami
pomocy społecznej;
• Podniesienie skuteczności instrumentów i
narzędzi służących aktywnej integracji i
powrotowi na rynek pracy


Slide 51

Metodologia wspierania rozwoju społecznego
w kontekście wdrażania wojewódzkiej
strategii polityki społecznej – uwzględniająca
partycypacyjne uczestnictwo w procesie
Zuzanna Grabusińska
Białystok grudzień 2012 r.

Plan wystąpienia

• - strategie –priorytetowe zadania wynikające z
uzewnętrzniających się kwestii społecznych –
wielosektorowość polityki społecznej
• - strategia rozwoju regionalnego ;
• - obszary negocjacji ze strona rządową;
• - partycypacja procesu tworzenia i realizacji strategii;
• - realizacja strategii z punktu widzenia zadań pomocy
i integracji społecznej- aktywna integracja społeczna,
niwelowanie procesu wykluczenia społecznego.

Polityka społeczna
Szeroko zdefiniowana polityka społeczna stanowi
kluczowy element wszelkich działań państwa i jego
instytucji, mających na celu kształtowanie warunków
życia społeczeństwa oraz służących realizacji zasady
sprawiedliwości społecznej. Dążąc do osiągnięcia jak
największej skuteczności działań publicznych w tej
sferze należy traktować politykę społeczną na zasadach
równości, komplementarności i synergii z polityką
gospodarczą.

Jednocześnie polityka społeczna tradycyjnie jest
kształtowana w odpowiedzi na aktualne oraz
prognozowane kwestie społeczne. Tym samym
polityka społeczna nabiera coraz większego znaczenia
w obliczu wyzwań społeczno – gospodarczych,
określanych przede wszystkim przez pryzmat zmian
demograficznych oraz kryzysu ekonomicznego.

Polityka społeczna

Polska polityka społeczna, realizując cele
związane z budowaniem dobrostanu
społeczeństwa polskiego, wpisuje się
jednocześnie w proces wdrażania europejskiej
polityki społecznej.

Polityka społeczna

Polska polityka społeczna, realizując cele
związane z budowaniem dobrostanu
społeczeństwa polskiego, wpisuje się
jednocześnie w proces wdrażania europejskiej
polityki społecznej.

Polityka Społeczna

Główne kierunki strategiczne polityk Unii
Europejskiej, w tym szeroko rozumianej polityki
społecznej, zostały określone w Strategii „Europa
2020”,która jest nowym, długookresowym
programem rozwoju społeczno-gospodarczego
UE, zastępując obowiązującą od 2000 r.,
zmodyfikowaną pięć lat później, Strategię
Lizbońską

Polityka Społeczna
Strategia „Europa 2020” znaczną wagę przykłada do
wyzwań związanych z poprawą warunków życia i pracy
obywateli UE, a zwłaszcza podniesienia poziomu i
jakości zatrudnienia oraz ograniczenia ubóstwa i
wykluczenia społecznego. Jednocześnie nie rezygnuje z
przyjętego w Lizbonie generalnego celu modernizacji w
kierunku innowacyjnej gospodarki opartej na wiedzy.

Polityka Społeczna
Strategia „Europa 2020” znaczną wagę przykłada do
wyzwań związanych z poprawą warunków życia i pracy
obywateli UE, a zwłaszcza podniesienia poziomu i
jakości zatrudnienia oraz ograniczenia ubóstwa i
wykluczenia społecznego. Jednocześnie nie rezygnuje z
przyjętego w Lizbonie generalnego celu modernizacji w
kierunku innowacyjnej gospodarki opartej na wiedzy.

Aktualna polityka społeczna
W celu osiągnięcia powyższych wyzwań zaproponowano trzy
podstawowe, wzajemnie wzmacniające się priorytety :
• wzrost inteligentny – rozwój oparty na wiedzy i innowacjach,
• wzrost zrównoważony – promowanie gospodarki efektywniej
wykorzystującej zasoby, przyjaznej środowisku, a zarazem
konkurencyjnej,
• wzrost sprzyjający włączeniu społecznemu (wzrost
integrujący społecznie) – wzmacnianie gospodarki
charakteryzującej się wysokim zatrudnieniem oraz spójnością
ekonomiczną, społeczną i terytorialną.

Otwarta metoda koordynacji
Strategia Europa 2020 wyznacza konkretne cele ilościowe,
umożliwiające monitorowanie postępów w realizacji ww.
priorytetów. Dwa z tych celów dotyczą bezpośrednio polityki
zatrudnienia i polityki społecznej, tj.:
• osiągnięcie wskaźnika zatrudnienia kobiet i mężczyzn w wieku
20-64 lat na poziomie 75%;
• wspieranie integracji społecznej, szczególnie poprzez redukcję
ubóstwa, zmierzając do wydźwignięcia z ubóstwa lub
wykluczenia społecznego 20 milionów obywateli UE.

Cele nadrzędne OMK dla zabezpieczenia społecznego i
integracji społecznej powinny promować:

spójność społeczna, równość mężczyzn i kobiet
oraz równość szans wszystkich obywateli;
koordynację podejmowanych działań z celami
Strategii Lizbońskiej oraz celami Strategii
Zrównoważonego Rozwoju UE;
Dobre rządzenie, przejrzystość i zaangażowanie
wszelkich podmiotów w projektowanie, wdrażanie i
monitorowanie polityki
1)„...Gdy mówimy o aktywnej integracji, to należy przez to rozumieć nasze aktywne podejście
proponujące szereg rozmaitych i nieszablonowych działań (czy tylko pomocy społecznej? JG)
obejmujących całokształt potencjału człowieka, a nie wyłącznie kwestię zatrudnienia. Z drugiej zaś
strony, aktywna integracja zakłada pełną aktywność człowieka w tym procesie...) – Cezary
Miżejewski „Aktywna integracja - nowa formuła pomocy społecznej”
http://zalaczniki.ops.pl/dz1/aktywna_integracja2009.doc.

Modernizacja społeczeństwa (rozumianego jako ogół ludzi
pozostających we wzajemnych stosunkach
wynikających z warunków życia, podziału pracy i
udziału w życiu kulturalnym; też: ogół obywateli
danego okręgu, miasta itp.) definiowana przez
polityków obejmuje m.in. projektowanie i realizację
polityk społecznych. Możemy się jej biernie przyglądać i
być traktowanymi jak zasoby, przedmioty, jak petenci.
Ale możemy stać się również podmiotami tych zmian
organizując się w ramach społeczeństwa obywatelskiego i
uczestnicząc w procesach politycznych. Możemy, choć nie
znaczy, że musimy być podmiotami świadomymi,
gotowymi wziąć sprawy w swoje ręce, ze swoją wizją,
pasją i przekonaniem.

Czym jest polityka?
Politykę planuje się i realizuje w danym kręgu
kulturowym, określonym językiem, w oparciu
o przyjęty na gruncie dominującej filozofii
sposób widzenia rzeczywistości w danej
dziedzinie, z wykorzystaniem zasobów
przeznaczonych na jej realizację, w którym
dają się określić modele funkcjonowania
jednostki w społeczeństwie, modele
funkcjonowania społeczeństwa, a także modele
instytucji publicznych determinujące priorytety
polityki społecznej…będące punktem wyjścia
dla projektowania i realizacji polityki.

Współczesne problemy i wyzwania socjalne wymuszają
reorganizację polityki społecznej / pomocy społecznej
•

Demografia

•

Przed nami pytania o :

•

Migracje i wielokulturowość

1. Skuteczność i efektywność tradycyjnego
państwa opiekuńczego

•

Bezrobocie i niskie zatrudnienie

2. O model instytucjonalny usług społecznych

•

Ubóstwo i wykluczenie społeczne

3. O najlepsze rozwiązania w polityce aktywizacji i
integracji społecznej

•

Pomoc i integracja społeczna
4. Poszukiwanie nowych paradygmatów i modeli

•

Edukacja

•

Równość szans (w tym gender)

•

Zdrowie i Niepełnosprawność

•

Starość i Opieka Długoterminowa

•

15
Stare i nowe patologie

5. Strategię Rozwoju Społecznego w Polsce,
Europie i na świecie
6. Możliwości wielopoziomowej współpracy i
partnerstwa międzysektorowego

Nowe paradygmaty polityki społecznej
 w kierunku większej współpracy
• Partycypacyjny a nie
resortowy model kreowania
polityki społecznej
• Wielopoziomowe
zarządzanie polityką
społeczną

• Państwo angażujące a nie
państwo dyscyplinujące

• Aktywna a nie pasywna polityka
społeczna

• Wielosektorowa i partnerska a
nie państwowa polityka
społeczna
• Samorządowa i obywatelska a
nie centralna polityka społeczna

• Zintegrowane usługi społeczne
• Państwo sieci a nie hierarchii
zamiast separatystycznych usług
lub świadczeń socjalnych
Neosolidarność 
Subsydiarność 
• Od opieki społecznej poprzez
Partnerstwo 
pomoc do integracji społecznej

Polityka Społeczna
Nadrzędny cel społeczny Strategii Europa 2020 (czyli
ograniczenia ubóstwa i wykluczenia społecznego) zainicjowana
„Europejska Platforma Przeciw Ubóstwu i Wykluczeniu
Społecznemu” – stanowiąca swoisty kompleksowy
program europejski, dążący do zapewnienia spójności
ekonomicznej, społecznej i terytorialnej, poprzez
podnoszenie świadomości oraz przestrzegania praw
podstawowych osób ubogich i społecznie
wykluczonych, umożliwiając im życie w godności i
aktywny udział w życiu społecznym

Proces przekazywania funkcji i zadań socjalnych
przez państwo
• Nisko satysfakcjonujący proces przejmowania przez podmioty
odpowiedzialności za kreowanie i realizację polityki społecznej

PAŃSTWO

SAMORZĄD TERYTORIALNY

ORGANIZACJE POZARZĄDOWE

SEKTOR PRYWATNY I GOSPODARKA SPOŁECZNA

RODZINA I GRUPY NIEFORMALNE

Wielosektorowość jako fundament do współpracy
w polityce społecznej (Grewiński 2009)
SEKTOR
PUBLICZNY

Unia
Europejska

Media

Państwo

Partie polityczne
Związki zawodowe, Zrzeszenia
Ruchy społeczne
Lobbyści i grupy interesu,
Eksperci, Grupy wsparcia
Konsorcja,
Partnerstwa wielosektorowe

Organizacje
pozarządowe

Rodziny
i grupy
dysfunkcyjne

Instytucje
biznesowe

SEKTOR
RYNKOWY

Samorząd
terytorialny

Gospodarka
społeczna

SEKTOR
OBYWATELSKI

Public Governance odpowiedzią na deficyt
współpracy?
•

Horyzontalne dzielenie się władzą ze społeczeństwem obywatelskim, społecznością
lokalną

•

Deliberatywne stosunki władza społeczeństwo

•

Partycypacyjny model organizacji wspólnoty lokalnej

•

Rozwój partnerstw wielosektorowych i networks

•

Wielopoziomowe zarządzanie i współdecydowanie obywateli na temat rozwoju
społeczności lokalnej (angażowanie obywateli w przygotowanie Strategii, programów,
projektów ich aktywny udział)

•

Decentralizacja pozioma, sieci i włączanie wszystkich zainteresowanych  Network
Governance

Rodzaje współpracy podmiotów PS
• Wewnątrzbranżowe  OPS, PCPR, ROPS itd..

• Wewnątrzsektorowe  w ramach sektora
publicznego ( z władzą, JST itd., z PSZ, OHP itd.)
• Zewnątrzsektorowe  z NGO’s, biznesem
Kościołem, uczelniami, innymi interesariuszami
• Lokalne, regionalne, krajowe, ponadnarodowe

Przykłady współpracy i partnerstwa międzysektorowe go
podmiotów pomocy i integracji społecznej

1.

Wspólne generowanie strategii społecznych i rozwiązywania
problemów społecznych

2.

Realizacja wspólnych programów i projektów  aktywna integracja
społeczna (POKL, FIO)

3.

Delegowanie zadań i usług przez JST do NGOs i innych sektorów

4.

Finansowanie i dotowanie zadań NGO’s (środki JST, rządowe)

5.

Włączanie aktywnych obywateli poprzez wolontariat

6.

Większa partycypacja samych beneficjentów (także empowerment)

7.

Wykorzystanie dobrych praktyk

8.

Wspólne generowanie innowacyjności społecznej i wartości dodanej

Strategie rozwiązywania problemów społecznych
.

Nadal wiele do zrobienia jeśli chodzi o partycypacyjny model kreowania
tych strategii
.

Wiele strategii pozostaje ciągle na papierze

Niska jakość wielu strategii
Brak świadomości decydentów i wyobraźni strategicznej z obszaru PS

Biska skuteczność i efektywność

Od współpracy przez partnerstwo
do integracji usług społecznych?
• Integracja usług polega na osiąganiu większej koordynacji różnorodnych
służb i świadczeń społecznych w celu poprawy skuteczności i dostępności
świadczeń.
• polega na współpracy, partnerstwie i współdziałaniu różnorodnych
podmiotów polityki społecznej.

• dzięki integracji usług uzyskuje się z jednej strony oszczędności w
wydatkach, z drugiej różnorodne grupy beneficjentów mają ułatwiony
dostęp do pełnej, kompleksowej pomocy społecznej.
• celem integracji usług społecznych jest to, aby klient w jednym miejscu
(na wzór „jednego okienka” przy zakładaniu nowej firmy) otrzymywał
kompleksowe wsparcie, odpowiadające jego różnorodnym potrzebom

Budowanie strategii
• Strategia to teoria i praktyka pokonywania przeciwnika bez
względu na to, czy jest nim bezrobocie, nędza czy faszyzm,
czy jedynie głupota i szkodliwe nawyki. Nie każdy jednak
plan ogólny, który określa jakiś cel, jest strategią.

• Strategia powinna być tak przygotowana, by nie tylko
określała cel, jakim jest rozwiązanie określonych problemów
społecznych (czyli np. poprawa sytuacji ludzi starych,
niepełnosprawnych lub zmiana na lepsze w zakresie
wybranych obszarów życia społecznego np. mieszkalnictwa).
Powinna też określać, w jaki sposób, jakimi drogami tę zmianę
można osiągnąć.

Strategia:

•
•
•
•

Strategia oparta jest na:
wyborze celu działania
wyborze kierunków i celów operacyjnych
koncentracji środków

Podstawowe dokumenty strategiczne
• Długookresowa Strategia Rozwoju Kraju „Polska 2030”;
• Średniookresowa Strategia Rozwoju Kraju „Polska
2020”;
• Strategia Rozwoju Regionalnego - Regionalne Strategie
Rozwoju Regionalnego (faza procedowania);
• Regionalna Strategia Polityki Społecznej;
• Powiatowa Strategia Rozwiązywania Problemów
Społecznych…
• Gminna Strategia Rozwiązywania Problemów
Społecznych…

Przełożenie na poziom krajowy celów
ogólnoeuropejskich
Nowe podejście strategiczne w realizacji polityki społecznej
wpisuje się w

Długookresową Strategię Rozwoju Kraju do 2030
roku.
- poczucie społecznej i indywidualnej odpowiedzialności za
zwalczanie ubóstwa i wykluczenia społecznego;
- umożliwienie działań odpowiadających na potrzeby grup
szczególnego ryzyka;
- modyfikacja systemów ochrony socjalnej, zapewniająca odpowiedni
poziom dochodów

Wyzwania stojące przed strategią regionalną
polityki społecznej

• Spięcie problemów będących wyzwaniem
strategii gminnych i regionalnych;
• Uwzględnienie interesów poszczególnych
instytucji i społeczności
• Uspołecznienie procesu tworzenia,
monitorowanie realizacji i modyfikacji
strategii regionalnej.

Podstawowe zasady strategii

• ekonomia sił i środków potrzebnych do
prowadzenia „walki” (ocena ilości i jakości
zasobów ludzkich, materialnych i finansowych
oraz ich rezerw na wypadek przedłużania się
działań lub konieczności ich intensyfikacji)
• zespolenie wysiłków (odnosi się to do organizacji i
sposobu przygotowań sił, tzn. ludzi, środków,
pieniędzy)
• zachowanie swobody działań w sytuacjach
krytycznych
• inicjatywa w sytuacjach nieprzewidzianych.

Metodologia budowania strategii

• Ze strategią ściśle łączy się taktyka. Rozumiana
jako metoda postępowania, umiejętność
„dozowania” sił i środków w sposób
odpowiedni do osiągnięcia zamierzonych w
strategii celów.

Zasady rządzące polityka społeczną
•
•
•
•
•
•
•
•

zasada pomocniczości,
zasada efektów odłożonych w czasie,
zasada szerokiego zasięgu skutków,
zasada akceptacji społecznej,
zasada kontroli społecznej,
zasada aktywności, zaangażowania społecznego,
zasada kompleksowości i sprzężenia zwrotnego,
zasada pozornego altruizmu (pomoc tzw.
osobom wykluczonym w interesie osób
niewykluczonych).

Schemat strategii

Na strategię składa się:
• diagnoza,
• cel strategiczny (ogólny),
• cele szczegółowe (operacyjne),
• metody realizacji celu,

Logiczne ramy strategii
wczoraj – dziś – jutro
diagnoza statystyki – problem, potrzeby, zasoby - harmonogram –cele - wizja

Drabina partycypacji społecznej
• Kreowanie świadomości
społecznej;

• Angażowanie
mieszkańców;

Uświadamianie podejmowanych
działań

Angażowanie mieszkańców w proces
aby uwzględnić ich punkt widzenia i
obawy

• Edukowanie społeczności
lokalnej;
Przekazywanie informacji dla lepszego
zrozumienia podejmowanych działań

• Zbieranie opinii;
Uzyskanie opinii społecznych na temat
problemów/ decyzji /alternatywnych
rzwiązań

• Partnerstwo.
Przekazanie podejmowania decyzji
grupom lub partnerom społecznym

Partycypacja społeczna
• Na pierwszym, najniższym, pułapie stosowane jest kształtowanie
świadomości społecznej poprzez pełną, regularną i obligatoryjną
informację o zamierzeniach władz - społeczność często posiada
jedynie wiedzę dotyczącą ogólnie formułowanych realizowanych
celów, podczas gdy należy prowadzić edukację zbiorowości, mogącą
prowadzić do internalizacji procesu (jego potencjalni uczestnicy,
nabywając wiedzę, przekonują się, poznają sposób i efektywność
prezentowanej metody).
• Na wyższym poziomie partycypacji społeczność może wyrażać
wątpliwości i korygować propozycje, tworząc opinie uwzględniane
przez realizatorów.
• Najwyższy poziom partycypacji i pełne partnerstwo następuje
jednak dopiero wtedy, gdy społeczność ma realny wpływ na proces
decyzyjny.

Niektóre tezy dokumentu „Polska 2030”
Raport Polska 2030 jest efektem prac Zespołu Doradców Strategicznych Prezesa
Rady Ministrów. Redaktorem naukowym opracowania jest minister Michał Boni.

Polska należy do tych państw członkowskich Unii Europejskiej, w
których istnieje największe zagrożenie ubóstwem. Zagrożenie
ubóstwem rośnie wraz z liczbą dzieci w gospodarstwach domowych.
Analiza sytuacji gospodarstw domowych pokazuje, że ubóstwo dzieci
jest nierozerwalnie związane z ubóstwem rodziców. Po okresie
wzrostu zagrożenia ubóstwem, w ostatnich latach
obserwowaliśmy poprawę sytuacji, choć rozprzestrzeniający
się także na Polskę światowy kryzys gospodarczy nie
pozostanie prawdopodobnie bez wpływu na ten pozytywny
kierunek przemian.
(warto zauważyć, iż treść dokumentu nie odnosi się do
możliwych stanów w przyszłości, np. nie przygotowuje Polski
do ewent. katastrofy finansowej, gospodarczej, bytowej...)

W perspektywie kolejnych kilkunastu lat zwiększy się zagrożenie
ubóstwem gospodarstw domowych z osobami starszymi.
Grupą szczególnie narażoną na ubóstwo są rodziny wielodzietne oraz
rodziny zamieszkujące na wsi.
Zagrożenie ubóstwem w Polsce ma charakter wyspowy.
Świadczenia rodzinne oraz związane z wykluczeniem
społecznym (w tym dodatki mieszkaniowe) są najlepiej
dystrybuowane pod względem wsparcia dla osób zagrożonych
ubóstwem.
Transfery społeczne udzielane w ramach wsparcia rodzin
zagrożonych ubóstwem (szczególnie mających dzieci) są na
bardzo niskim poziomie.

Jeśli do 2030 r. Polska ma stworzyć państwo nowoczesne nie tylko
w wymiarze ekonomicznym, lecz także społecznym, konieczna jest
daleko idąca rewizja obowiązującego obecnie modelu polityki
społecznej. Konieczne jest „przestawienie zwrotnicy”, tak aby z
jednej strony umożliwiać grupom społecznym, obecnie narażonym
na wykluczenie, integrację społeczną, z drugiej zaś przygotować
się na nowe oblicza wykluczenia, jakie będą pojawiać się w
kolejnych latach. Będzie się to jednak wiązało z odejściem od
obecnego modelu opartego na powszechności świadczeń na niskim
poziomie, jako alternatywy dla zatrudnienia, w kierunku modelu, w
którym kluczową rolę odgrywa świadczenie pracy, a być może także
ze zmianą z panoptycznego na empowermentowy model pomocy
społecznej wyrastający z poszanowania i ochrony godności człowieka
wymagającego wsparcia.

W ramach tak pojmowanej spójności społecznej wydobywanie
potencjałów osób z deficytami i dysfunkcjami polega przede
wszystkim na tworzeniu odpowiednich do tego warunków, np. na
usuwaniu barier w dostępie do rynku pracy, inwestycjach w edukację,
obejmowaniu większej liczby ludzi aktywnymi instrumentami
polityki społecznej, tworzeniu instytucjonalnych i dochodowych
systemów wsparcia. Kluczowe jest tu zapewnianie osobom
wykluczonym realnego dostępu do usług społecznych, aby z tego
tytułu nie traciły szans rozwoju. Sukces takiego podejścia nie jest
możliwy bez znalezienia konsensu między różnymi rodzajami
transferów społecznych. Pierwszeństwo mają formy wsparcia, które
zwiększają aktywność otrzymujących je beneficjentów, rozwiązują
rzeczywiste problemy i elastycznie reagują na zmianę sytuacji.
Oznacza to zmianę priorytetów, co spotka się z oporem beneficjentów
obecnie funkcjonującego systemu.

Pomoc Społeczna
Szczególne znaczenie mają inicjatywy z zakresu aktywnej
integracji, ułatwiania dostępu do niedrogich, trwałych
oraz wysokiej jakości usług społecznych, wspierania
instytucji otoczenia ekonomii społecznej oraz samych
instytucji ekonomii społecznej, służące aktywizacji
lokalnych społeczności, w tym w szczególności
społeczności marginalizowanych.
Dylemat - jak realizować te inicjatywy w obecnej sytuacji
gospodarczej Europy i podejmowanych programach
oszczędności budżetowych. Sytuacja ta generuje pytanie
o taki sposób wdrażania programów oszczędnościowych,
aby były zrównoważone, sprawiedliwie rozłożone oraz
aby chroniły grupy najsłabsze.
Jednym ze sposobów działania to rozwijanie
innowacyjnego podejścia do polityki społecznej.

Rola pomocy społecznej
Dlatego …
Niezbędne jest dążenie do uproszczenia zasad
korzystania z usług pomocy społecznej oraz
standaryzacja i poprawa ich jakości. Działania te
muszą zostać połączone ze wspieraniem aktywności
osób korzystających z pomocy społecznej oraz
zachętami do większego uczestnictwa w procesie
powrotu na rynek pracy.

Wyzwania pomocy społecznej
Pomoc społeczna w czasach kryzysów i zmian tradycyjnie
musi zmierzyć się z rolą systemu buforowego, przed którym
stawia się wyzwania zniwelowania negatywnych skutków
społeczno – ekonomicznych zaistniałej sytuacji
gospodarczej. Rola ta wymaga zarówno obsługi większej
liczby świadczeniobiorców, jak i poszerzenia katalogu
oferowanych świadczeń, usług i programów pomocy.
Sytuacja taka implikuje konieczność zwiększonych inwestycji
w sektor usług socjalnych, w tym kompleksowe wsparcie dla
kształcenia nowoczesnych kadr pomocy społecznej.

Wyzwania pomocy społecznej
Wyzwania demograficzne stanowią drugi filar czynników
implikujących nowoczesne podejście. Starzenie się
społeczeństwa będzie generować, w perspektywie roku 2020,
wyzwania związane z dynamicznie rosnącą liczbą osób w
podeszłym wieku. Sytuacja ta powinna być traktowana nie jako
zagrożenie dla wielu sfer życia gospodarczego i społecznego, ale
jako konieczność rozwoju niosąca ze sobą potencjał rozwojowy
np. rozwój nowych sektorów usług czy aktywność osób starszych.
Oznacza to konieczność z jednej strony zbudowania systemu
wspierającego osoby starsze w decyzji o pozostaniu aktywnym
społecznie i zawodowo, a z drugiej rozwoju różnego rodzaju
usług przeznaczonych dla osób starszych z ograniczoną
samodzielnością i niesamodzielnych min. usług opieki
długoterminowej;

…

W celu poprawy jakości i poziomu życia osób
starszych dla godnego starzenia się należy
podejmować działania umożliwiające
zagospodarowanie potencjału społecznozawodowego osób starszych, dla pełnienia przez
nich ról społecznych w życiu publicznym.
(rozwój zróżnicowanych form aktywności społecznej,
upowszechnianie wolontariatu, partycypacji w procesach
decyzyjnych, zwiększenie dostępności do usług społecznych).

Kontynuacja działań
– Wspieranie osób w ich integracji społecznej i
aktywności;
– Dostarczanie narzędzi dla integracji;
– Indywidualne podejście / Oferta dostosowana do
specyficznych potrzeb; upowszechnianie kontraktów
socjalnych; przerywanie „dziedziczenia” biedy i
bierności;
– Zwiększanie kooperacji pomoc społecznej z rynkiem
pracy.

Pomoc społeczna

• Zmiany wewnątrz pomocy społecznej
• nowe podejście do klienta pomocy społecznej,
• Prace nad nowym modelem pomocy społecznej

• Zmiany w otoczeniu pomocy społecznej
• Prace nad modyfikowaniem podejścia do osób
pozostających bez pracy (zmiany po stronie
instrumentów rynku pracy
• Wyodrębnienie polityki senioralnej

Ostatnie zmiany... Wzmocnienie przepisów dotyczących współdziałania

• Brak współdziałania z pracownikiem socjalnym w
rozwiązywaniu trudnej sytuacji życiowej, odmowa
zawarcia kontraktu socjalnego, niedotrzymanie jego
postanowień, nieuzasadniona odmowa podjęcia
zatrudnienia przez osobę bezrobotną, odmowa
podjęcia leczenia odwykowego może stanowić
podstawę do nieudzielenia pomocy;

...
• Ocena zasobów pomocy społecznej w oparciu o
analizę lokalnej sytuacji społecznej i
demograficznej dokonywana przez samorządy;
• Sporządzanie przez oceny województwa,
uwzględniającej kwestie i problemy społeczne
wynikające z przyjętej strategii

Budowanie pomostów
• Pobieranie zasiłku okresowego niezależnie od
posiadanego dochodu w sytuacji gdy osoba
podejmuje zatrudnienie,
(wprowadzenie okresu przejściowego dla osób, które
podejmują próbę zmiany swojej sytuacji życiowej) –
przez 2 miesiące nie częściej niż raz na dwa lata.

• Przyznawanie zasiłku celowego na realizację
postanowień kontraktu socjalnego.
• Tworzenie zespołów pracy socjalnej i integracji
społecznej.

Nowe kryteria uprawniające do świadczeń

• Od 1 października w pomocy społecznej
obowiązują nowe kryteria dochodowe
- 542 złote dla osoby samotnie
gospodarującej;
- 456 złotych na osobę w rodzinie.
Spowoduje to wejście do pomocy społecznej nowych klientów,
nie posiadających do tej pory uprawnień do świadczeń.

Nowe wyzwania

• Wzmacnianie kooperacji pomiędzy
powiatowymi urzędami pracy a ośrodkami
pomocy społecznej;
• Podniesienie skuteczności instrumentów i
narzędzi służących aktywnej integracji i
powrotowi na rynek pracy


Slide 52

Metodologia wspierania rozwoju społecznego
w kontekście wdrażania wojewódzkiej
strategii polityki społecznej – uwzględniająca
partycypacyjne uczestnictwo w procesie
Zuzanna Grabusińska
Białystok grudzień 2012 r.

Plan wystąpienia

• - strategie –priorytetowe zadania wynikające z
uzewnętrzniających się kwestii społecznych –
wielosektorowość polityki społecznej
• - strategia rozwoju regionalnego ;
• - obszary negocjacji ze strona rządową;
• - partycypacja procesu tworzenia i realizacji strategii;
• - realizacja strategii z punktu widzenia zadań pomocy
i integracji społecznej- aktywna integracja społeczna,
niwelowanie procesu wykluczenia społecznego.

Polityka społeczna
Szeroko zdefiniowana polityka społeczna stanowi
kluczowy element wszelkich działań państwa i jego
instytucji, mających na celu kształtowanie warunków
życia społeczeństwa oraz służących realizacji zasady
sprawiedliwości społecznej. Dążąc do osiągnięcia jak
największej skuteczności działań publicznych w tej
sferze należy traktować politykę społeczną na zasadach
równości, komplementarności i synergii z polityką
gospodarczą.

Jednocześnie polityka społeczna tradycyjnie jest
kształtowana w odpowiedzi na aktualne oraz
prognozowane kwestie społeczne. Tym samym
polityka społeczna nabiera coraz większego znaczenia
w obliczu wyzwań społeczno – gospodarczych,
określanych przede wszystkim przez pryzmat zmian
demograficznych oraz kryzysu ekonomicznego.

Polityka społeczna

Polska polityka społeczna, realizując cele
związane z budowaniem dobrostanu
społeczeństwa polskiego, wpisuje się
jednocześnie w proces wdrażania europejskiej
polityki społecznej.

Polityka społeczna

Polska polityka społeczna, realizując cele
związane z budowaniem dobrostanu
społeczeństwa polskiego, wpisuje się
jednocześnie w proces wdrażania europejskiej
polityki społecznej.

Polityka Społeczna

Główne kierunki strategiczne polityk Unii
Europejskiej, w tym szeroko rozumianej polityki
społecznej, zostały określone w Strategii „Europa
2020”,która jest nowym, długookresowym
programem rozwoju społeczno-gospodarczego
UE, zastępując obowiązującą od 2000 r.,
zmodyfikowaną pięć lat później, Strategię
Lizbońską

Polityka Społeczna
Strategia „Europa 2020” znaczną wagę przykłada do
wyzwań związanych z poprawą warunków życia i pracy
obywateli UE, a zwłaszcza podniesienia poziomu i
jakości zatrudnienia oraz ograniczenia ubóstwa i
wykluczenia społecznego. Jednocześnie nie rezygnuje z
przyjętego w Lizbonie generalnego celu modernizacji w
kierunku innowacyjnej gospodarki opartej na wiedzy.

Polityka Społeczna
Strategia „Europa 2020” znaczną wagę przykłada do
wyzwań związanych z poprawą warunków życia i pracy
obywateli UE, a zwłaszcza podniesienia poziomu i
jakości zatrudnienia oraz ograniczenia ubóstwa i
wykluczenia społecznego. Jednocześnie nie rezygnuje z
przyjętego w Lizbonie generalnego celu modernizacji w
kierunku innowacyjnej gospodarki opartej na wiedzy.

Aktualna polityka społeczna
W celu osiągnięcia powyższych wyzwań zaproponowano trzy
podstawowe, wzajemnie wzmacniające się priorytety :
• wzrost inteligentny – rozwój oparty na wiedzy i innowacjach,
• wzrost zrównoważony – promowanie gospodarki efektywniej
wykorzystującej zasoby, przyjaznej środowisku, a zarazem
konkurencyjnej,
• wzrost sprzyjający włączeniu społecznemu (wzrost
integrujący społecznie) – wzmacnianie gospodarki
charakteryzującej się wysokim zatrudnieniem oraz spójnością
ekonomiczną, społeczną i terytorialną.

Otwarta metoda koordynacji
Strategia Europa 2020 wyznacza konkretne cele ilościowe,
umożliwiające monitorowanie postępów w realizacji ww.
priorytetów. Dwa z tych celów dotyczą bezpośrednio polityki
zatrudnienia i polityki społecznej, tj.:
• osiągnięcie wskaźnika zatrudnienia kobiet i mężczyzn w wieku
20-64 lat na poziomie 75%;
• wspieranie integracji społecznej, szczególnie poprzez redukcję
ubóstwa, zmierzając do wydźwignięcia z ubóstwa lub
wykluczenia społecznego 20 milionów obywateli UE.

Cele nadrzędne OMK dla zabezpieczenia społecznego i
integracji społecznej powinny promować:

spójność społeczna, równość mężczyzn i kobiet
oraz równość szans wszystkich obywateli;
koordynację podejmowanych działań z celami
Strategii Lizbońskiej oraz celami Strategii
Zrównoważonego Rozwoju UE;
Dobre rządzenie, przejrzystość i zaangażowanie
wszelkich podmiotów w projektowanie, wdrażanie i
monitorowanie polityki
1)„...Gdy mówimy o aktywnej integracji, to należy przez to rozumieć nasze aktywne podejście
proponujące szereg rozmaitych i nieszablonowych działań (czy tylko pomocy społecznej? JG)
obejmujących całokształt potencjału człowieka, a nie wyłącznie kwestię zatrudnienia. Z drugiej zaś
strony, aktywna integracja zakłada pełną aktywność człowieka w tym procesie...) – Cezary
Miżejewski „Aktywna integracja - nowa formuła pomocy społecznej”
http://zalaczniki.ops.pl/dz1/aktywna_integracja2009.doc.

Modernizacja społeczeństwa (rozumianego jako ogół ludzi
pozostających we wzajemnych stosunkach
wynikających z warunków życia, podziału pracy i
udziału w życiu kulturalnym; też: ogół obywateli
danego okręgu, miasta itp.) definiowana przez
polityków obejmuje m.in. projektowanie i realizację
polityk społecznych. Możemy się jej biernie przyglądać i
być traktowanymi jak zasoby, przedmioty, jak petenci.
Ale możemy stać się również podmiotami tych zmian
organizując się w ramach społeczeństwa obywatelskiego i
uczestnicząc w procesach politycznych. Możemy, choć nie
znaczy, że musimy być podmiotami świadomymi,
gotowymi wziąć sprawy w swoje ręce, ze swoją wizją,
pasją i przekonaniem.

Czym jest polityka?
Politykę planuje się i realizuje w danym kręgu
kulturowym, określonym językiem, w oparciu
o przyjęty na gruncie dominującej filozofii
sposób widzenia rzeczywistości w danej
dziedzinie, z wykorzystaniem zasobów
przeznaczonych na jej realizację, w którym
dają się określić modele funkcjonowania
jednostki w społeczeństwie, modele
funkcjonowania społeczeństwa, a także modele
instytucji publicznych determinujące priorytety
polityki społecznej…będące punktem wyjścia
dla projektowania i realizacji polityki.

Współczesne problemy i wyzwania socjalne wymuszają
reorganizację polityki społecznej / pomocy społecznej
•

Demografia

•

Przed nami pytania o :

•

Migracje i wielokulturowość

1. Skuteczność i efektywność tradycyjnego
państwa opiekuńczego

•

Bezrobocie i niskie zatrudnienie

2. O model instytucjonalny usług społecznych

•

Ubóstwo i wykluczenie społeczne

3. O najlepsze rozwiązania w polityce aktywizacji i
integracji społecznej

•

Pomoc i integracja społeczna
4. Poszukiwanie nowych paradygmatów i modeli

•

Edukacja

•

Równość szans (w tym gender)

•

Zdrowie i Niepełnosprawność

•

Starość i Opieka Długoterminowa

•

15
Stare i nowe patologie

5. Strategię Rozwoju Społecznego w Polsce,
Europie i na świecie
6. Możliwości wielopoziomowej współpracy i
partnerstwa międzysektorowego

Nowe paradygmaty polityki społecznej
 w kierunku większej współpracy
• Partycypacyjny a nie
resortowy model kreowania
polityki społecznej
• Wielopoziomowe
zarządzanie polityką
społeczną

• Państwo angażujące a nie
państwo dyscyplinujące

• Aktywna a nie pasywna polityka
społeczna

• Wielosektorowa i partnerska a
nie państwowa polityka
społeczna
• Samorządowa i obywatelska a
nie centralna polityka społeczna

• Zintegrowane usługi społeczne
• Państwo sieci a nie hierarchii
zamiast separatystycznych usług
lub świadczeń socjalnych
Neosolidarność 
Subsydiarność 
• Od opieki społecznej poprzez
Partnerstwo 
pomoc do integracji społecznej

Polityka Społeczna
Nadrzędny cel społeczny Strategii Europa 2020 (czyli
ograniczenia ubóstwa i wykluczenia społecznego) zainicjowana
„Europejska Platforma Przeciw Ubóstwu i Wykluczeniu
Społecznemu” – stanowiąca swoisty kompleksowy
program europejski, dążący do zapewnienia spójności
ekonomicznej, społecznej i terytorialnej, poprzez
podnoszenie świadomości oraz przestrzegania praw
podstawowych osób ubogich i społecznie
wykluczonych, umożliwiając im życie w godności i
aktywny udział w życiu społecznym

Proces przekazywania funkcji i zadań socjalnych
przez państwo
• Nisko satysfakcjonujący proces przejmowania przez podmioty
odpowiedzialności za kreowanie i realizację polityki społecznej

PAŃSTWO

SAMORZĄD TERYTORIALNY

ORGANIZACJE POZARZĄDOWE

SEKTOR PRYWATNY I GOSPODARKA SPOŁECZNA

RODZINA I GRUPY NIEFORMALNE

Wielosektorowość jako fundament do współpracy
w polityce społecznej (Grewiński 2009)
SEKTOR
PUBLICZNY

Unia
Europejska

Media

Państwo

Partie polityczne
Związki zawodowe, Zrzeszenia
Ruchy społeczne
Lobbyści i grupy interesu,
Eksperci, Grupy wsparcia
Konsorcja,
Partnerstwa wielosektorowe

Organizacje
pozarządowe

Rodziny
i grupy
dysfunkcyjne

Instytucje
biznesowe

SEKTOR
RYNKOWY

Samorząd
terytorialny

Gospodarka
społeczna

SEKTOR
OBYWATELSKI

Public Governance odpowiedzią na deficyt
współpracy?
•

Horyzontalne dzielenie się władzą ze społeczeństwem obywatelskim, społecznością
lokalną

•

Deliberatywne stosunki władza społeczeństwo

•

Partycypacyjny model organizacji wspólnoty lokalnej

•

Rozwój partnerstw wielosektorowych i networks

•

Wielopoziomowe zarządzanie i współdecydowanie obywateli na temat rozwoju
społeczności lokalnej (angażowanie obywateli w przygotowanie Strategii, programów,
projektów ich aktywny udział)

•

Decentralizacja pozioma, sieci i włączanie wszystkich zainteresowanych  Network
Governance

Rodzaje współpracy podmiotów PS
• Wewnątrzbranżowe  OPS, PCPR, ROPS itd..

• Wewnątrzsektorowe  w ramach sektora
publicznego ( z władzą, JST itd., z PSZ, OHP itd.)
• Zewnątrzsektorowe  z NGO’s, biznesem
Kościołem, uczelniami, innymi interesariuszami
• Lokalne, regionalne, krajowe, ponadnarodowe

Przykłady współpracy i partnerstwa międzysektorowe go
podmiotów pomocy i integracji społecznej

1.

Wspólne generowanie strategii społecznych i rozwiązywania
problemów społecznych

2.

Realizacja wspólnych programów i projektów  aktywna integracja
społeczna (POKL, FIO)

3.

Delegowanie zadań i usług przez JST do NGOs i innych sektorów

4.

Finansowanie i dotowanie zadań NGO’s (środki JST, rządowe)

5.

Włączanie aktywnych obywateli poprzez wolontariat

6.

Większa partycypacja samych beneficjentów (także empowerment)

7.

Wykorzystanie dobrych praktyk

8.

Wspólne generowanie innowacyjności społecznej i wartości dodanej

Strategie rozwiązywania problemów społecznych
.

Nadal wiele do zrobienia jeśli chodzi o partycypacyjny model kreowania
tych strategii
.

Wiele strategii pozostaje ciągle na papierze

Niska jakość wielu strategii
Brak świadomości decydentów i wyobraźni strategicznej z obszaru PS

Biska skuteczność i efektywność

Od współpracy przez partnerstwo
do integracji usług społecznych?
• Integracja usług polega na osiąganiu większej koordynacji różnorodnych
służb i świadczeń społecznych w celu poprawy skuteczności i dostępności
świadczeń.
• polega na współpracy, partnerstwie i współdziałaniu różnorodnych
podmiotów polityki społecznej.

• dzięki integracji usług uzyskuje się z jednej strony oszczędności w
wydatkach, z drugiej różnorodne grupy beneficjentów mają ułatwiony
dostęp do pełnej, kompleksowej pomocy społecznej.
• celem integracji usług społecznych jest to, aby klient w jednym miejscu
(na wzór „jednego okienka” przy zakładaniu nowej firmy) otrzymywał
kompleksowe wsparcie, odpowiadające jego różnorodnym potrzebom

Budowanie strategii
• Strategia to teoria i praktyka pokonywania przeciwnika bez
względu na to, czy jest nim bezrobocie, nędza czy faszyzm,
czy jedynie głupota i szkodliwe nawyki. Nie każdy jednak
plan ogólny, który określa jakiś cel, jest strategią.

• Strategia powinna być tak przygotowana, by nie tylko
określała cel, jakim jest rozwiązanie określonych problemów
społecznych (czyli np. poprawa sytuacji ludzi starych,
niepełnosprawnych lub zmiana na lepsze w zakresie
wybranych obszarów życia społecznego np. mieszkalnictwa).
Powinna też określać, w jaki sposób, jakimi drogami tę zmianę
można osiągnąć.

Strategia:

•
•
•
•

Strategia oparta jest na:
wyborze celu działania
wyborze kierunków i celów operacyjnych
koncentracji środków

Podstawowe dokumenty strategiczne
• Długookresowa Strategia Rozwoju Kraju „Polska 2030”;
• Średniookresowa Strategia Rozwoju Kraju „Polska
2020”;
• Strategia Rozwoju Regionalnego - Regionalne Strategie
Rozwoju Regionalnego (faza procedowania);
• Regionalna Strategia Polityki Społecznej;
• Powiatowa Strategia Rozwiązywania Problemów
Społecznych…
• Gminna Strategia Rozwiązywania Problemów
Społecznych…

Przełożenie na poziom krajowy celów
ogólnoeuropejskich
Nowe podejście strategiczne w realizacji polityki społecznej
wpisuje się w

Długookresową Strategię Rozwoju Kraju do 2030
roku.
- poczucie społecznej i indywidualnej odpowiedzialności za
zwalczanie ubóstwa i wykluczenia społecznego;
- umożliwienie działań odpowiadających na potrzeby grup
szczególnego ryzyka;
- modyfikacja systemów ochrony socjalnej, zapewniająca odpowiedni
poziom dochodów

Wyzwania stojące przed strategią regionalną
polityki społecznej

• Spięcie problemów będących wyzwaniem
strategii gminnych i regionalnych;
• Uwzględnienie interesów poszczególnych
instytucji i społeczności
• Uspołecznienie procesu tworzenia,
monitorowanie realizacji i modyfikacji
strategii regionalnej.

Podstawowe zasady strategii

• ekonomia sił i środków potrzebnych do
prowadzenia „walki” (ocena ilości i jakości
zasobów ludzkich, materialnych i finansowych
oraz ich rezerw na wypadek przedłużania się
działań lub konieczności ich intensyfikacji)
• zespolenie wysiłków (odnosi się to do organizacji i
sposobu przygotowań sił, tzn. ludzi, środków,
pieniędzy)
• zachowanie swobody działań w sytuacjach
krytycznych
• inicjatywa w sytuacjach nieprzewidzianych.

Metodologia budowania strategii

• Ze strategią ściśle łączy się taktyka. Rozumiana
jako metoda postępowania, umiejętność
„dozowania” sił i środków w sposób
odpowiedni do osiągnięcia zamierzonych w
strategii celów.

Zasady rządzące polityka społeczną
•
•
•
•
•
•
•
•

zasada pomocniczości,
zasada efektów odłożonych w czasie,
zasada szerokiego zasięgu skutków,
zasada akceptacji społecznej,
zasada kontroli społecznej,
zasada aktywności, zaangażowania społecznego,
zasada kompleksowości i sprzężenia zwrotnego,
zasada pozornego altruizmu (pomoc tzw.
osobom wykluczonym w interesie osób
niewykluczonych).

Schemat strategii

Na strategię składa się:
• diagnoza,
• cel strategiczny (ogólny),
• cele szczegółowe (operacyjne),
• metody realizacji celu,

Logiczne ramy strategii
wczoraj – dziś – jutro
diagnoza statystyki – problem, potrzeby, zasoby - harmonogram –cele - wizja

Drabina partycypacji społecznej
• Kreowanie świadomości
społecznej;

• Angażowanie
mieszkańców;

Uświadamianie podejmowanych
działań

Angażowanie mieszkańców w proces
aby uwzględnić ich punkt widzenia i
obawy

• Edukowanie społeczności
lokalnej;
Przekazywanie informacji dla lepszego
zrozumienia podejmowanych działań

• Zbieranie opinii;
Uzyskanie opinii społecznych na temat
problemów/ decyzji /alternatywnych
rzwiązań

• Partnerstwo.
Przekazanie podejmowania decyzji
grupom lub partnerom społecznym

Partycypacja społeczna
• Na pierwszym, najniższym, pułapie stosowane jest kształtowanie
świadomości społecznej poprzez pełną, regularną i obligatoryjną
informację o zamierzeniach władz - społeczność często posiada
jedynie wiedzę dotyczącą ogólnie formułowanych realizowanych
celów, podczas gdy należy prowadzić edukację zbiorowości, mogącą
prowadzić do internalizacji procesu (jego potencjalni uczestnicy,
nabywając wiedzę, przekonują się, poznają sposób i efektywność
prezentowanej metody).
• Na wyższym poziomie partycypacji społeczność może wyrażać
wątpliwości i korygować propozycje, tworząc opinie uwzględniane
przez realizatorów.
• Najwyższy poziom partycypacji i pełne partnerstwo następuje
jednak dopiero wtedy, gdy społeczność ma realny wpływ na proces
decyzyjny.

Niektóre tezy dokumentu „Polska 2030”
Raport Polska 2030 jest efektem prac Zespołu Doradców Strategicznych Prezesa
Rady Ministrów. Redaktorem naukowym opracowania jest minister Michał Boni.

Polska należy do tych państw członkowskich Unii Europejskiej, w
których istnieje największe zagrożenie ubóstwem. Zagrożenie
ubóstwem rośnie wraz z liczbą dzieci w gospodarstwach domowych.
Analiza sytuacji gospodarstw domowych pokazuje, że ubóstwo dzieci
jest nierozerwalnie związane z ubóstwem rodziców. Po okresie
wzrostu zagrożenia ubóstwem, w ostatnich latach
obserwowaliśmy poprawę sytuacji, choć rozprzestrzeniający
się także na Polskę światowy kryzys gospodarczy nie
pozostanie prawdopodobnie bez wpływu na ten pozytywny
kierunek przemian.
(warto zauważyć, iż treść dokumentu nie odnosi się do
możliwych stanów w przyszłości, np. nie przygotowuje Polski
do ewent. katastrofy finansowej, gospodarczej, bytowej...)

W perspektywie kolejnych kilkunastu lat zwiększy się zagrożenie
ubóstwem gospodarstw domowych z osobami starszymi.
Grupą szczególnie narażoną na ubóstwo są rodziny wielodzietne oraz
rodziny zamieszkujące na wsi.
Zagrożenie ubóstwem w Polsce ma charakter wyspowy.
Świadczenia rodzinne oraz związane z wykluczeniem
społecznym (w tym dodatki mieszkaniowe) są najlepiej
dystrybuowane pod względem wsparcia dla osób zagrożonych
ubóstwem.
Transfery społeczne udzielane w ramach wsparcia rodzin
zagrożonych ubóstwem (szczególnie mających dzieci) są na
bardzo niskim poziomie.

Jeśli do 2030 r. Polska ma stworzyć państwo nowoczesne nie tylko
w wymiarze ekonomicznym, lecz także społecznym, konieczna jest
daleko idąca rewizja obowiązującego obecnie modelu polityki
społecznej. Konieczne jest „przestawienie zwrotnicy”, tak aby z
jednej strony umożliwiać grupom społecznym, obecnie narażonym
na wykluczenie, integrację społeczną, z drugiej zaś przygotować
się na nowe oblicza wykluczenia, jakie będą pojawiać się w
kolejnych latach. Będzie się to jednak wiązało z odejściem od
obecnego modelu opartego na powszechności świadczeń na niskim
poziomie, jako alternatywy dla zatrudnienia, w kierunku modelu, w
którym kluczową rolę odgrywa świadczenie pracy, a być może także
ze zmianą z panoptycznego na empowermentowy model pomocy
społecznej wyrastający z poszanowania i ochrony godności człowieka
wymagającego wsparcia.

W ramach tak pojmowanej spójności społecznej wydobywanie
potencjałów osób z deficytami i dysfunkcjami polega przede
wszystkim na tworzeniu odpowiednich do tego warunków, np. na
usuwaniu barier w dostępie do rynku pracy, inwestycjach w edukację,
obejmowaniu większej liczby ludzi aktywnymi instrumentami
polityki społecznej, tworzeniu instytucjonalnych i dochodowych
systemów wsparcia. Kluczowe jest tu zapewnianie osobom
wykluczonym realnego dostępu do usług społecznych, aby z tego
tytułu nie traciły szans rozwoju. Sukces takiego podejścia nie jest
możliwy bez znalezienia konsensu między różnymi rodzajami
transferów społecznych. Pierwszeństwo mają formy wsparcia, które
zwiększają aktywność otrzymujących je beneficjentów, rozwiązują
rzeczywiste problemy i elastycznie reagują na zmianę sytuacji.
Oznacza to zmianę priorytetów, co spotka się z oporem beneficjentów
obecnie funkcjonującego systemu.

Pomoc Społeczna
Szczególne znaczenie mają inicjatywy z zakresu aktywnej
integracji, ułatwiania dostępu do niedrogich, trwałych
oraz wysokiej jakości usług społecznych, wspierania
instytucji otoczenia ekonomii społecznej oraz samych
instytucji ekonomii społecznej, służące aktywizacji
lokalnych społeczności, w tym w szczególności
społeczności marginalizowanych.
Dylemat - jak realizować te inicjatywy w obecnej sytuacji
gospodarczej Europy i podejmowanych programach
oszczędności budżetowych. Sytuacja ta generuje pytanie
o taki sposób wdrażania programów oszczędnościowych,
aby były zrównoważone, sprawiedliwie rozłożone oraz
aby chroniły grupy najsłabsze.
Jednym ze sposobów działania to rozwijanie
innowacyjnego podejścia do polityki społecznej.

Rola pomocy społecznej
Dlatego …
Niezbędne jest dążenie do uproszczenia zasad
korzystania z usług pomocy społecznej oraz
standaryzacja i poprawa ich jakości. Działania te
muszą zostać połączone ze wspieraniem aktywności
osób korzystających z pomocy społecznej oraz
zachętami do większego uczestnictwa w procesie
powrotu na rynek pracy.

Wyzwania pomocy społecznej
Pomoc społeczna w czasach kryzysów i zmian tradycyjnie
musi zmierzyć się z rolą systemu buforowego, przed którym
stawia się wyzwania zniwelowania negatywnych skutków
społeczno – ekonomicznych zaistniałej sytuacji
gospodarczej. Rola ta wymaga zarówno obsługi większej
liczby świadczeniobiorców, jak i poszerzenia katalogu
oferowanych świadczeń, usług i programów pomocy.
Sytuacja taka implikuje konieczność zwiększonych inwestycji
w sektor usług socjalnych, w tym kompleksowe wsparcie dla
kształcenia nowoczesnych kadr pomocy społecznej.

Wyzwania pomocy społecznej
Wyzwania demograficzne stanowią drugi filar czynników
implikujących nowoczesne podejście. Starzenie się
społeczeństwa będzie generować, w perspektywie roku 2020,
wyzwania związane z dynamicznie rosnącą liczbą osób w
podeszłym wieku. Sytuacja ta powinna być traktowana nie jako
zagrożenie dla wielu sfer życia gospodarczego i społecznego, ale
jako konieczność rozwoju niosąca ze sobą potencjał rozwojowy
np. rozwój nowych sektorów usług czy aktywność osób starszych.
Oznacza to konieczność z jednej strony zbudowania systemu
wspierającego osoby starsze w decyzji o pozostaniu aktywnym
społecznie i zawodowo, a z drugiej rozwoju różnego rodzaju
usług przeznaczonych dla osób starszych z ograniczoną
samodzielnością i niesamodzielnych min. usług opieki
długoterminowej;

…

W celu poprawy jakości i poziomu życia osób
starszych dla godnego starzenia się należy
podejmować działania umożliwiające
zagospodarowanie potencjału społecznozawodowego osób starszych, dla pełnienia przez
nich ról społecznych w życiu publicznym.
(rozwój zróżnicowanych form aktywności społecznej,
upowszechnianie wolontariatu, partycypacji w procesach
decyzyjnych, zwiększenie dostępności do usług społecznych).

Kontynuacja działań
– Wspieranie osób w ich integracji społecznej i
aktywności;
– Dostarczanie narzędzi dla integracji;
– Indywidualne podejście / Oferta dostosowana do
specyficznych potrzeb; upowszechnianie kontraktów
socjalnych; przerywanie „dziedziczenia” biedy i
bierności;
– Zwiększanie kooperacji pomoc społecznej z rynkiem
pracy.

Pomoc społeczna

• Zmiany wewnątrz pomocy społecznej
• nowe podejście do klienta pomocy społecznej,
• Prace nad nowym modelem pomocy społecznej

• Zmiany w otoczeniu pomocy społecznej
• Prace nad modyfikowaniem podejścia do osób
pozostających bez pracy (zmiany po stronie
instrumentów rynku pracy
• Wyodrębnienie polityki senioralnej

Ostatnie zmiany... Wzmocnienie przepisów dotyczących współdziałania

• Brak współdziałania z pracownikiem socjalnym w
rozwiązywaniu trudnej sytuacji życiowej, odmowa
zawarcia kontraktu socjalnego, niedotrzymanie jego
postanowień, nieuzasadniona odmowa podjęcia
zatrudnienia przez osobę bezrobotną, odmowa
podjęcia leczenia odwykowego może stanowić
podstawę do nieudzielenia pomocy;

...
• Ocena zasobów pomocy społecznej w oparciu o
analizę lokalnej sytuacji społecznej i
demograficznej dokonywana przez samorządy;
• Sporządzanie przez oceny województwa,
uwzględniającej kwestie i problemy społeczne
wynikające z przyjętej strategii

Budowanie pomostów
• Pobieranie zasiłku okresowego niezależnie od
posiadanego dochodu w sytuacji gdy osoba
podejmuje zatrudnienie,
(wprowadzenie okresu przejściowego dla osób, które
podejmują próbę zmiany swojej sytuacji życiowej) –
przez 2 miesiące nie częściej niż raz na dwa lata.

• Przyznawanie zasiłku celowego na realizację
postanowień kontraktu socjalnego.
• Tworzenie zespołów pracy socjalnej i integracji
społecznej.

Nowe kryteria uprawniające do świadczeń

• Od 1 października w pomocy społecznej
obowiązują nowe kryteria dochodowe
- 542 złote dla osoby samotnie
gospodarującej;
- 456 złotych na osobę w rodzinie.
Spowoduje to wejście do pomocy społecznej nowych klientów,
nie posiadających do tej pory uprawnień do świadczeń.

Nowe wyzwania

• Wzmacnianie kooperacji pomiędzy
powiatowymi urzędami pracy a ośrodkami
pomocy społecznej;
• Podniesienie skuteczności instrumentów i
narzędzi służących aktywnej integracji i
powrotowi na rynek pracy


Slide 53

Metodologia wspierania rozwoju społecznego
w kontekście wdrażania wojewódzkiej
strategii polityki społecznej – uwzględniająca
partycypacyjne uczestnictwo w procesie
Zuzanna Grabusińska
Białystok grudzień 2012 r.

Plan wystąpienia

• - strategie –priorytetowe zadania wynikające z
uzewnętrzniających się kwestii społecznych –
wielosektorowość polityki społecznej
• - strategia rozwoju regionalnego ;
• - obszary negocjacji ze strona rządową;
• - partycypacja procesu tworzenia i realizacji strategii;
• - realizacja strategii z punktu widzenia zadań pomocy
i integracji społecznej- aktywna integracja społeczna,
niwelowanie procesu wykluczenia społecznego.

Polityka społeczna
Szeroko zdefiniowana polityka społeczna stanowi
kluczowy element wszelkich działań państwa i jego
instytucji, mających na celu kształtowanie warunków
życia społeczeństwa oraz służących realizacji zasady
sprawiedliwości społecznej. Dążąc do osiągnięcia jak
największej skuteczności działań publicznych w tej
sferze należy traktować politykę społeczną na zasadach
równości, komplementarności i synergii z polityką
gospodarczą.

Jednocześnie polityka społeczna tradycyjnie jest
kształtowana w odpowiedzi na aktualne oraz
prognozowane kwestie społeczne. Tym samym
polityka społeczna nabiera coraz większego znaczenia
w obliczu wyzwań społeczno – gospodarczych,
określanych przede wszystkim przez pryzmat zmian
demograficznych oraz kryzysu ekonomicznego.

Polityka społeczna

Polska polityka społeczna, realizując cele
związane z budowaniem dobrostanu
społeczeństwa polskiego, wpisuje się
jednocześnie w proces wdrażania europejskiej
polityki społecznej.

Polityka społeczna

Polska polityka społeczna, realizując cele
związane z budowaniem dobrostanu
społeczeństwa polskiego, wpisuje się
jednocześnie w proces wdrażania europejskiej
polityki społecznej.

Polityka Społeczna

Główne kierunki strategiczne polityk Unii
Europejskiej, w tym szeroko rozumianej polityki
społecznej, zostały określone w Strategii „Europa
2020”,która jest nowym, długookresowym
programem rozwoju społeczno-gospodarczego
UE, zastępując obowiązującą od 2000 r.,
zmodyfikowaną pięć lat później, Strategię
Lizbońską

Polityka Społeczna
Strategia „Europa 2020” znaczną wagę przykłada do
wyzwań związanych z poprawą warunków życia i pracy
obywateli UE, a zwłaszcza podniesienia poziomu i
jakości zatrudnienia oraz ograniczenia ubóstwa i
wykluczenia społecznego. Jednocześnie nie rezygnuje z
przyjętego w Lizbonie generalnego celu modernizacji w
kierunku innowacyjnej gospodarki opartej na wiedzy.

Polityka Społeczna
Strategia „Europa 2020” znaczną wagę przykłada do
wyzwań związanych z poprawą warunków życia i pracy
obywateli UE, a zwłaszcza podniesienia poziomu i
jakości zatrudnienia oraz ograniczenia ubóstwa i
wykluczenia społecznego. Jednocześnie nie rezygnuje z
przyjętego w Lizbonie generalnego celu modernizacji w
kierunku innowacyjnej gospodarki opartej na wiedzy.

Aktualna polityka społeczna
W celu osiągnięcia powyższych wyzwań zaproponowano trzy
podstawowe, wzajemnie wzmacniające się priorytety :
• wzrost inteligentny – rozwój oparty na wiedzy i innowacjach,
• wzrost zrównoważony – promowanie gospodarki efektywniej
wykorzystującej zasoby, przyjaznej środowisku, a zarazem
konkurencyjnej,
• wzrost sprzyjający włączeniu społecznemu (wzrost
integrujący społecznie) – wzmacnianie gospodarki
charakteryzującej się wysokim zatrudnieniem oraz spójnością
ekonomiczną, społeczną i terytorialną.

Otwarta metoda koordynacji
Strategia Europa 2020 wyznacza konkretne cele ilościowe,
umożliwiające monitorowanie postępów w realizacji ww.
priorytetów. Dwa z tych celów dotyczą bezpośrednio polityki
zatrudnienia i polityki społecznej, tj.:
• osiągnięcie wskaźnika zatrudnienia kobiet i mężczyzn w wieku
20-64 lat na poziomie 75%;
• wspieranie integracji społecznej, szczególnie poprzez redukcję
ubóstwa, zmierzając do wydźwignięcia z ubóstwa lub
wykluczenia społecznego 20 milionów obywateli UE.

Cele nadrzędne OMK dla zabezpieczenia społecznego i
integracji społecznej powinny promować:

spójność społeczna, równość mężczyzn i kobiet
oraz równość szans wszystkich obywateli;
koordynację podejmowanych działań z celami
Strategii Lizbońskiej oraz celami Strategii
Zrównoważonego Rozwoju UE;
Dobre rządzenie, przejrzystość i zaangażowanie
wszelkich podmiotów w projektowanie, wdrażanie i
monitorowanie polityki
1)„...Gdy mówimy o aktywnej integracji, to należy przez to rozumieć nasze aktywne podejście
proponujące szereg rozmaitych i nieszablonowych działań (czy tylko pomocy społecznej? JG)
obejmujących całokształt potencjału człowieka, a nie wyłącznie kwestię zatrudnienia. Z drugiej zaś
strony, aktywna integracja zakłada pełną aktywność człowieka w tym procesie...) – Cezary
Miżejewski „Aktywna integracja - nowa formuła pomocy społecznej”
http://zalaczniki.ops.pl/dz1/aktywna_integracja2009.doc.

Modernizacja społeczeństwa (rozumianego jako ogół ludzi
pozostających we wzajemnych stosunkach
wynikających z warunków życia, podziału pracy i
udziału w życiu kulturalnym; też: ogół obywateli
danego okręgu, miasta itp.) definiowana przez
polityków obejmuje m.in. projektowanie i realizację
polityk społecznych. Możemy się jej biernie przyglądać i
być traktowanymi jak zasoby, przedmioty, jak petenci.
Ale możemy stać się również podmiotami tych zmian
organizując się w ramach społeczeństwa obywatelskiego i
uczestnicząc w procesach politycznych. Możemy, choć nie
znaczy, że musimy być podmiotami świadomymi,
gotowymi wziąć sprawy w swoje ręce, ze swoją wizją,
pasją i przekonaniem.

Czym jest polityka?
Politykę planuje się i realizuje w danym kręgu
kulturowym, określonym językiem, w oparciu
o przyjęty na gruncie dominującej filozofii
sposób widzenia rzeczywistości w danej
dziedzinie, z wykorzystaniem zasobów
przeznaczonych na jej realizację, w którym
dają się określić modele funkcjonowania
jednostki w społeczeństwie, modele
funkcjonowania społeczeństwa, a także modele
instytucji publicznych determinujące priorytety
polityki społecznej…będące punktem wyjścia
dla projektowania i realizacji polityki.

Współczesne problemy i wyzwania socjalne wymuszają
reorganizację polityki społecznej / pomocy społecznej
•

Demografia

•

Przed nami pytania o :

•

Migracje i wielokulturowość

1. Skuteczność i efektywność tradycyjnego
państwa opiekuńczego

•

Bezrobocie i niskie zatrudnienie

2. O model instytucjonalny usług społecznych

•

Ubóstwo i wykluczenie społeczne

3. O najlepsze rozwiązania w polityce aktywizacji i
integracji społecznej

•

Pomoc i integracja społeczna
4. Poszukiwanie nowych paradygmatów i modeli

•

Edukacja

•

Równość szans (w tym gender)

•

Zdrowie i Niepełnosprawność

•

Starość i Opieka Długoterminowa

•

15
Stare i nowe patologie

5. Strategię Rozwoju Społecznego w Polsce,
Europie i na świecie
6. Możliwości wielopoziomowej współpracy i
partnerstwa międzysektorowego

Nowe paradygmaty polityki społecznej
 w kierunku większej współpracy
• Partycypacyjny a nie
resortowy model kreowania
polityki społecznej
• Wielopoziomowe
zarządzanie polityką
społeczną

• Państwo angażujące a nie
państwo dyscyplinujące

• Aktywna a nie pasywna polityka
społeczna

• Wielosektorowa i partnerska a
nie państwowa polityka
społeczna
• Samorządowa i obywatelska a
nie centralna polityka społeczna

• Zintegrowane usługi społeczne
• Państwo sieci a nie hierarchii
zamiast separatystycznych usług
lub świadczeń socjalnych
Neosolidarność 
Subsydiarność 
• Od opieki społecznej poprzez
Partnerstwo 
pomoc do integracji społecznej

Polityka Społeczna
Nadrzędny cel społeczny Strategii Europa 2020 (czyli
ograniczenia ubóstwa i wykluczenia społecznego) zainicjowana
„Europejska Platforma Przeciw Ubóstwu i Wykluczeniu
Społecznemu” – stanowiąca swoisty kompleksowy
program europejski, dążący do zapewnienia spójności
ekonomicznej, społecznej i terytorialnej, poprzez
podnoszenie świadomości oraz przestrzegania praw
podstawowych osób ubogich i społecznie
wykluczonych, umożliwiając im życie w godności i
aktywny udział w życiu społecznym

Proces przekazywania funkcji i zadań socjalnych
przez państwo
• Nisko satysfakcjonujący proces przejmowania przez podmioty
odpowiedzialności za kreowanie i realizację polityki społecznej

PAŃSTWO

SAMORZĄD TERYTORIALNY

ORGANIZACJE POZARZĄDOWE

SEKTOR PRYWATNY I GOSPODARKA SPOŁECZNA

RODZINA I GRUPY NIEFORMALNE

Wielosektorowość jako fundament do współpracy
w polityce społecznej (Grewiński 2009)
SEKTOR
PUBLICZNY

Unia
Europejska

Media

Państwo

Partie polityczne
Związki zawodowe, Zrzeszenia
Ruchy społeczne
Lobbyści i grupy interesu,
Eksperci, Grupy wsparcia
Konsorcja,
Partnerstwa wielosektorowe

Organizacje
pozarządowe

Rodziny
i grupy
dysfunkcyjne

Instytucje
biznesowe

SEKTOR
RYNKOWY

Samorząd
terytorialny

Gospodarka
społeczna

SEKTOR
OBYWATELSKI

Public Governance odpowiedzią na deficyt
współpracy?
•

Horyzontalne dzielenie się władzą ze społeczeństwem obywatelskim, społecznością
lokalną

•

Deliberatywne stosunki władza społeczeństwo

•

Partycypacyjny model organizacji wspólnoty lokalnej

•

Rozwój partnerstw wielosektorowych i networks

•

Wielopoziomowe zarządzanie i współdecydowanie obywateli na temat rozwoju
społeczności lokalnej (angażowanie obywateli w przygotowanie Strategii, programów,
projektów ich aktywny udział)

•

Decentralizacja pozioma, sieci i włączanie wszystkich zainteresowanych  Network
Governance

Rodzaje współpracy podmiotów PS
• Wewnątrzbranżowe  OPS, PCPR, ROPS itd..

• Wewnątrzsektorowe  w ramach sektora
publicznego ( z władzą, JST itd., z PSZ, OHP itd.)
• Zewnątrzsektorowe  z NGO’s, biznesem
Kościołem, uczelniami, innymi interesariuszami
• Lokalne, regionalne, krajowe, ponadnarodowe

Przykłady współpracy i partnerstwa międzysektorowe go
podmiotów pomocy i integracji społecznej

1.

Wspólne generowanie strategii społecznych i rozwiązywania
problemów społecznych

2.

Realizacja wspólnych programów i projektów  aktywna integracja
społeczna (POKL, FIO)

3.

Delegowanie zadań i usług przez JST do NGOs i innych sektorów

4.

Finansowanie i dotowanie zadań NGO’s (środki JST, rządowe)

5.

Włączanie aktywnych obywateli poprzez wolontariat

6.

Większa partycypacja samych beneficjentów (także empowerment)

7.

Wykorzystanie dobrych praktyk

8.

Wspólne generowanie innowacyjności społecznej i wartości dodanej

Strategie rozwiązywania problemów społecznych
.

Nadal wiele do zrobienia jeśli chodzi o partycypacyjny model kreowania
tych strategii
.

Wiele strategii pozostaje ciągle na papierze

Niska jakość wielu strategii
Brak świadomości decydentów i wyobraźni strategicznej z obszaru PS

Biska skuteczność i efektywność

Od współpracy przez partnerstwo
do integracji usług społecznych?
• Integracja usług polega na osiąganiu większej koordynacji różnorodnych
służb i świadczeń społecznych w celu poprawy skuteczności i dostępności
świadczeń.
• polega na współpracy, partnerstwie i współdziałaniu różnorodnych
podmiotów polityki społecznej.

• dzięki integracji usług uzyskuje się z jednej strony oszczędności w
wydatkach, z drugiej różnorodne grupy beneficjentów mają ułatwiony
dostęp do pełnej, kompleksowej pomocy społecznej.
• celem integracji usług społecznych jest to, aby klient w jednym miejscu
(na wzór „jednego okienka” przy zakładaniu nowej firmy) otrzymywał
kompleksowe wsparcie, odpowiadające jego różnorodnym potrzebom

Budowanie strategii
• Strategia to teoria i praktyka pokonywania przeciwnika bez
względu na to, czy jest nim bezrobocie, nędza czy faszyzm,
czy jedynie głupota i szkodliwe nawyki. Nie każdy jednak
plan ogólny, który określa jakiś cel, jest strategią.

• Strategia powinna być tak przygotowana, by nie tylko
określała cel, jakim jest rozwiązanie określonych problemów
społecznych (czyli np. poprawa sytuacji ludzi starych,
niepełnosprawnych lub zmiana na lepsze w zakresie
wybranych obszarów życia społecznego np. mieszkalnictwa).
Powinna też określać, w jaki sposób, jakimi drogami tę zmianę
można osiągnąć.

Strategia:

•
•
•
•

Strategia oparta jest na:
wyborze celu działania
wyborze kierunków i celów operacyjnych
koncentracji środków

Podstawowe dokumenty strategiczne
• Długookresowa Strategia Rozwoju Kraju „Polska 2030”;
• Średniookresowa Strategia Rozwoju Kraju „Polska
2020”;
• Strategia Rozwoju Regionalnego - Regionalne Strategie
Rozwoju Regionalnego (faza procedowania);
• Regionalna Strategia Polityki Społecznej;
• Powiatowa Strategia Rozwiązywania Problemów
Społecznych…
• Gminna Strategia Rozwiązywania Problemów
Społecznych…

Przełożenie na poziom krajowy celów
ogólnoeuropejskich
Nowe podejście strategiczne w realizacji polityki społecznej
wpisuje się w

Długookresową Strategię Rozwoju Kraju do 2030
roku.
- poczucie społecznej i indywidualnej odpowiedzialności za
zwalczanie ubóstwa i wykluczenia społecznego;
- umożliwienie działań odpowiadających na potrzeby grup
szczególnego ryzyka;
- modyfikacja systemów ochrony socjalnej, zapewniająca odpowiedni
poziom dochodów

Wyzwania stojące przed strategią regionalną
polityki społecznej

• Spięcie problemów będących wyzwaniem
strategii gminnych i regionalnych;
• Uwzględnienie interesów poszczególnych
instytucji i społeczności
• Uspołecznienie procesu tworzenia,
monitorowanie realizacji i modyfikacji
strategii regionalnej.

Podstawowe zasady strategii

• ekonomia sił i środków potrzebnych do
prowadzenia „walki” (ocena ilości i jakości
zasobów ludzkich, materialnych i finansowych
oraz ich rezerw na wypadek przedłużania się
działań lub konieczności ich intensyfikacji)
• zespolenie wysiłków (odnosi się to do organizacji i
sposobu przygotowań sił, tzn. ludzi, środków,
pieniędzy)
• zachowanie swobody działań w sytuacjach
krytycznych
• inicjatywa w sytuacjach nieprzewidzianych.

Metodologia budowania strategii

• Ze strategią ściśle łączy się taktyka. Rozumiana
jako metoda postępowania, umiejętność
„dozowania” sił i środków w sposób
odpowiedni do osiągnięcia zamierzonych w
strategii celów.

Zasady rządzące polityka społeczną
•
•
•
•
•
•
•
•

zasada pomocniczości,
zasada efektów odłożonych w czasie,
zasada szerokiego zasięgu skutków,
zasada akceptacji społecznej,
zasada kontroli społecznej,
zasada aktywności, zaangażowania społecznego,
zasada kompleksowości i sprzężenia zwrotnego,
zasada pozornego altruizmu (pomoc tzw.
osobom wykluczonym w interesie osób
niewykluczonych).

Schemat strategii

Na strategię składa się:
• diagnoza,
• cel strategiczny (ogólny),
• cele szczegółowe (operacyjne),
• metody realizacji celu,

Logiczne ramy strategii
wczoraj – dziś – jutro
diagnoza statystyki – problem, potrzeby, zasoby - harmonogram –cele - wizja

Drabina partycypacji społecznej
• Kreowanie świadomości
społecznej;

• Angażowanie
mieszkańców;

Uświadamianie podejmowanych
działań

Angażowanie mieszkańców w proces
aby uwzględnić ich punkt widzenia i
obawy

• Edukowanie społeczności
lokalnej;
Przekazywanie informacji dla lepszego
zrozumienia podejmowanych działań

• Zbieranie opinii;
Uzyskanie opinii społecznych na temat
problemów/ decyzji /alternatywnych
rzwiązań

• Partnerstwo.
Przekazanie podejmowania decyzji
grupom lub partnerom społecznym

Partycypacja społeczna
• Na pierwszym, najniższym, pułapie stosowane jest kształtowanie
świadomości społecznej poprzez pełną, regularną i obligatoryjną
informację o zamierzeniach władz - społeczność często posiada
jedynie wiedzę dotyczącą ogólnie formułowanych realizowanych
celów, podczas gdy należy prowadzić edukację zbiorowości, mogącą
prowadzić do internalizacji procesu (jego potencjalni uczestnicy,
nabywając wiedzę, przekonują się, poznają sposób i efektywność
prezentowanej metody).
• Na wyższym poziomie partycypacji społeczność może wyrażać
wątpliwości i korygować propozycje, tworząc opinie uwzględniane
przez realizatorów.
• Najwyższy poziom partycypacji i pełne partnerstwo następuje
jednak dopiero wtedy, gdy społeczność ma realny wpływ na proces
decyzyjny.

Niektóre tezy dokumentu „Polska 2030”
Raport Polska 2030 jest efektem prac Zespołu Doradców Strategicznych Prezesa
Rady Ministrów. Redaktorem naukowym opracowania jest minister Michał Boni.

Polska należy do tych państw członkowskich Unii Europejskiej, w
których istnieje największe zagrożenie ubóstwem. Zagrożenie
ubóstwem rośnie wraz z liczbą dzieci w gospodarstwach domowych.
Analiza sytuacji gospodarstw domowych pokazuje, że ubóstwo dzieci
jest nierozerwalnie związane z ubóstwem rodziców. Po okresie
wzrostu zagrożenia ubóstwem, w ostatnich latach
obserwowaliśmy poprawę sytuacji, choć rozprzestrzeniający
się także na Polskę światowy kryzys gospodarczy nie
pozostanie prawdopodobnie bez wpływu na ten pozytywny
kierunek przemian.
(warto zauważyć, iż treść dokumentu nie odnosi się do
możliwych stanów w przyszłości, np. nie przygotowuje Polski
do ewent. katastrofy finansowej, gospodarczej, bytowej...)

W perspektywie kolejnych kilkunastu lat zwiększy się zagrożenie
ubóstwem gospodarstw domowych z osobami starszymi.
Grupą szczególnie narażoną na ubóstwo są rodziny wielodzietne oraz
rodziny zamieszkujące na wsi.
Zagrożenie ubóstwem w Polsce ma charakter wyspowy.
Świadczenia rodzinne oraz związane z wykluczeniem
społecznym (w tym dodatki mieszkaniowe) są najlepiej
dystrybuowane pod względem wsparcia dla osób zagrożonych
ubóstwem.
Transfery społeczne udzielane w ramach wsparcia rodzin
zagrożonych ubóstwem (szczególnie mających dzieci) są na
bardzo niskim poziomie.

Jeśli do 2030 r. Polska ma stworzyć państwo nowoczesne nie tylko
w wymiarze ekonomicznym, lecz także społecznym, konieczna jest
daleko idąca rewizja obowiązującego obecnie modelu polityki
społecznej. Konieczne jest „przestawienie zwrotnicy”, tak aby z
jednej strony umożliwiać grupom społecznym, obecnie narażonym
na wykluczenie, integrację społeczną, z drugiej zaś przygotować
się na nowe oblicza wykluczenia, jakie będą pojawiać się w
kolejnych latach. Będzie się to jednak wiązało z odejściem od
obecnego modelu opartego na powszechności świadczeń na niskim
poziomie, jako alternatywy dla zatrudnienia, w kierunku modelu, w
którym kluczową rolę odgrywa świadczenie pracy, a być może także
ze zmianą z panoptycznego na empowermentowy model pomocy
społecznej wyrastający z poszanowania i ochrony godności człowieka
wymagającego wsparcia.

W ramach tak pojmowanej spójności społecznej wydobywanie
potencjałów osób z deficytami i dysfunkcjami polega przede
wszystkim na tworzeniu odpowiednich do tego warunków, np. na
usuwaniu barier w dostępie do rynku pracy, inwestycjach w edukację,
obejmowaniu większej liczby ludzi aktywnymi instrumentami
polityki społecznej, tworzeniu instytucjonalnych i dochodowych
systemów wsparcia. Kluczowe jest tu zapewnianie osobom
wykluczonym realnego dostępu do usług społecznych, aby z tego
tytułu nie traciły szans rozwoju. Sukces takiego podejścia nie jest
możliwy bez znalezienia konsensu między różnymi rodzajami
transferów społecznych. Pierwszeństwo mają formy wsparcia, które
zwiększają aktywność otrzymujących je beneficjentów, rozwiązują
rzeczywiste problemy i elastycznie reagują na zmianę sytuacji.
Oznacza to zmianę priorytetów, co spotka się z oporem beneficjentów
obecnie funkcjonującego systemu.

Pomoc Społeczna
Szczególne znaczenie mają inicjatywy z zakresu aktywnej
integracji, ułatwiania dostępu do niedrogich, trwałych
oraz wysokiej jakości usług społecznych, wspierania
instytucji otoczenia ekonomii społecznej oraz samych
instytucji ekonomii społecznej, służące aktywizacji
lokalnych społeczności, w tym w szczególności
społeczności marginalizowanych.
Dylemat - jak realizować te inicjatywy w obecnej sytuacji
gospodarczej Europy i podejmowanych programach
oszczędności budżetowych. Sytuacja ta generuje pytanie
o taki sposób wdrażania programów oszczędnościowych,
aby były zrównoważone, sprawiedliwie rozłożone oraz
aby chroniły grupy najsłabsze.
Jednym ze sposobów działania to rozwijanie
innowacyjnego podejścia do polityki społecznej.

Rola pomocy społecznej
Dlatego …
Niezbędne jest dążenie do uproszczenia zasad
korzystania z usług pomocy społecznej oraz
standaryzacja i poprawa ich jakości. Działania te
muszą zostać połączone ze wspieraniem aktywności
osób korzystających z pomocy społecznej oraz
zachętami do większego uczestnictwa w procesie
powrotu na rynek pracy.

Wyzwania pomocy społecznej
Pomoc społeczna w czasach kryzysów i zmian tradycyjnie
musi zmierzyć się z rolą systemu buforowego, przed którym
stawia się wyzwania zniwelowania negatywnych skutków
społeczno – ekonomicznych zaistniałej sytuacji
gospodarczej. Rola ta wymaga zarówno obsługi większej
liczby świadczeniobiorców, jak i poszerzenia katalogu
oferowanych świadczeń, usług i programów pomocy.
Sytuacja taka implikuje konieczność zwiększonych inwestycji
w sektor usług socjalnych, w tym kompleksowe wsparcie dla
kształcenia nowoczesnych kadr pomocy społecznej.

Wyzwania pomocy społecznej
Wyzwania demograficzne stanowią drugi filar czynników
implikujących nowoczesne podejście. Starzenie się
społeczeństwa będzie generować, w perspektywie roku 2020,
wyzwania związane z dynamicznie rosnącą liczbą osób w
podeszłym wieku. Sytuacja ta powinna być traktowana nie jako
zagrożenie dla wielu sfer życia gospodarczego i społecznego, ale
jako konieczność rozwoju niosąca ze sobą potencjał rozwojowy
np. rozwój nowych sektorów usług czy aktywność osób starszych.
Oznacza to konieczność z jednej strony zbudowania systemu
wspierającego osoby starsze w decyzji o pozostaniu aktywnym
społecznie i zawodowo, a z drugiej rozwoju różnego rodzaju
usług przeznaczonych dla osób starszych z ograniczoną
samodzielnością i niesamodzielnych min. usług opieki
długoterminowej;

…

W celu poprawy jakości i poziomu życia osób
starszych dla godnego starzenia się należy
podejmować działania umożliwiające
zagospodarowanie potencjału społecznozawodowego osób starszych, dla pełnienia przez
nich ról społecznych w życiu publicznym.
(rozwój zróżnicowanych form aktywności społecznej,
upowszechnianie wolontariatu, partycypacji w procesach
decyzyjnych, zwiększenie dostępności do usług społecznych).

Kontynuacja działań
– Wspieranie osób w ich integracji społecznej i
aktywności;
– Dostarczanie narzędzi dla integracji;
– Indywidualne podejście / Oferta dostosowana do
specyficznych potrzeb; upowszechnianie kontraktów
socjalnych; przerywanie „dziedziczenia” biedy i
bierności;
– Zwiększanie kooperacji pomoc społecznej z rynkiem
pracy.

Pomoc społeczna

• Zmiany wewnątrz pomocy społecznej
• nowe podejście do klienta pomocy społecznej,
• Prace nad nowym modelem pomocy społecznej

• Zmiany w otoczeniu pomocy społecznej
• Prace nad modyfikowaniem podejścia do osób
pozostających bez pracy (zmiany po stronie
instrumentów rynku pracy
• Wyodrębnienie polityki senioralnej

Ostatnie zmiany... Wzmocnienie przepisów dotyczących współdziałania

• Brak współdziałania z pracownikiem socjalnym w
rozwiązywaniu trudnej sytuacji życiowej, odmowa
zawarcia kontraktu socjalnego, niedotrzymanie jego
postanowień, nieuzasadniona odmowa podjęcia
zatrudnienia przez osobę bezrobotną, odmowa
podjęcia leczenia odwykowego może stanowić
podstawę do nieudzielenia pomocy;

...
• Ocena zasobów pomocy społecznej w oparciu o
analizę lokalnej sytuacji społecznej i
demograficznej dokonywana przez samorządy;
• Sporządzanie przez oceny województwa,
uwzględniającej kwestie i problemy społeczne
wynikające z przyjętej strategii

Budowanie pomostów
• Pobieranie zasiłku okresowego niezależnie od
posiadanego dochodu w sytuacji gdy osoba
podejmuje zatrudnienie,
(wprowadzenie okresu przejściowego dla osób, które
podejmują próbę zmiany swojej sytuacji życiowej) –
przez 2 miesiące nie częściej niż raz na dwa lata.

• Przyznawanie zasiłku celowego na realizację
postanowień kontraktu socjalnego.
• Tworzenie zespołów pracy socjalnej i integracji
społecznej.

Nowe kryteria uprawniające do świadczeń

• Od 1 października w pomocy społecznej
obowiązują nowe kryteria dochodowe
- 542 złote dla osoby samotnie
gospodarującej;
- 456 złotych na osobę w rodzinie.
Spowoduje to wejście do pomocy społecznej nowych klientów,
nie posiadających do tej pory uprawnień do świadczeń.

Nowe wyzwania

• Wzmacnianie kooperacji pomiędzy
powiatowymi urzędami pracy a ośrodkami
pomocy społecznej;
• Podniesienie skuteczności instrumentów i
narzędzi służących aktywnej integracji i
powrotowi na rynek pracy