Zagrożenie ubóstwem i wykluczeniem społecznym rodzin z dziećmi z niepełnosprawnościami

Dr hab. Ryszard Szarfenberg Warszawa, 02.04.2014

Patronat honorowy

Ubóstwo i wykluczenie z rynku pracy

   Ubóstwo: gospodarstwa domowego nie stać na zaspokojenie niezbędnych potrzeb jego członków Wykluczenie: członkowie gospodarstwa domowego w wieku produkcyjnym w ogóle nie pracują lub pracują w niepełnym wymiarze czasu pracy mimo, że chcieliby pracować w pełnym wymiarze Związek między wykluczeniem a ubóstwem  Pozostawanie bez pracy oznacza brak zarobków, świadczenia dostępne dla osób niezatrudnionych są niższe niż możliwe do uzyskania zarobki – rośnie ryzyko ubóstwa  Praca w niepełnym wymiarze czasu pracy oznacza niski poziom zarobków, uzupełnianie ich poprzez świadczenia jest ograniczone, świadczenia te są niskie – rośnie ryzyko ubóstwa

Ubóstwo i wykluczenie rodziców dzieci niepełnosprawnych

   Ubóstwo: gospodarstwa domowego nie stać na zaspokojenie niezbędnych potrzeb jego członków, w tym zwiększonych potrzeb opiekuńczych i rehabilitacyjnych dziecka/dzieci Wykluczenie: członkowie gospodarstwa domowego w wieku produkcyjnym ze względu na konieczność stałej i intensywnej opieki w ogóle nie pracują lub pracują w niepełnym wymiarze czasu pracy mimo, że chcieliby pracować w pełnym wymiarze Związek między wykluczeniem a ubóstwem  Świadczenie pielęgnacyjne wymaga rezygnacji z pracy, świadczenie to tylko częściowo rekompensuje utracone zarobki  Inne świadczenia dostępne dla gospodarstw domowych w takiej sytuacji nie gwarantują, że będzie je stać na zaspokojenie zwiększonych niezbędnych potrzeb

Dodatkowe czynniki ryzyka ubóstwa rodziców dzieci niepełnosprawnych

  W gospodarstwie domowym nie ma innych osób ze stabilnym i wystarczającym dla wszystkich dochodem  Nie ma ich fizycznie, gospodarstwa samotnych rodziców  Są takie osoby, ale ich dochody świadczeniowe i/lub zarobkowe są zbyt niskie, aby gospodarstwo było stać na zaspokojenie potrzeb jego wszystkich członków W gospodarstwie domowym jest więcej osób, którymi trzeba się opiekować i które trzeba utrzymać   Kolejne dzieci poza dzieckiem niepełnosprawnym Więcej niż jedno dziecko niepełnosprawne  Dziecko niepełnosprawne oraz osoby starsze niesamodzielne

Jak mierzymy ubóstwo?

   Mierzymy je dla gospodarstw domowych, a nie dla osób Granica (linia, kryterium) ubóstwa służy nam do odróżnienia gospodarstw ubogich od nieubogich  Granica może być wyznaczana w stosunku do przeciętnego poziomu wydatków lub dochodów gospodarstw, np. 50% średniej jako granica  Obliczamy wskaźnik statystyczny, np. stopę ubóstwa (odsetek ubogich)  Liczymy osoby we wszystkich gospodarstwach domowych i osoby w ubogich gospodarstwach domowych  Granica może być wyznaczana na podstawie budżetu odniesienia, np. minimum socjalne, minimum egzystencji jako granica Dzielimy liczbę osób w ubogich gospodarstwach domowych przez liczbę wszystkich osób w gospodarstwach i mnożymy przez 100%

Różnica między minimum socjalnym a minimum egzystencji

Żywność Mieszkanie Ubrania i obuwie Ochrona zdrowia (leki) Higiena osobista Edukacja Transport i komunikacja Kultura Sport i wypoczynek

Minimum socjalne

√ √ √ √ √ √ √ √ √ √ √ √ √ √ √ Źródło: P. Kurowski, Koszyki minimum socjalnego i minimum egzystencji - dotychczasowe podejście, IPiSS, 2002

Minimum egzystencji

√ √ √ √ √ √ -

Ile wynoszą granice ubóstwa w Polsce dla różnych rodzin?

4500

4 109

4000

3 381

3500 3000 2500 2000 1500 1000 500 0

1 263 2 655 1 382 2 711 1 772 2 281

M+K+DM M+K+DS Minimum egzystencji M+K+ DM+DS Minimum socjalne Minimum socjalne – grudzień 2012 Minimum egzystencji – średnio w 2012 M+K+ DM+2xDS

Stopa ubóstwa gospodarstw domowych z osobami i dziećmi niepełnosprawnymi

Źródło: Ubóstwo w Polsce w świetle badań GUS, GUS, Warszawa 2013, s. 19.

Uwaga: minimum egzystencji (i socjalne) liczone jest bez uwzględnienia potrzeb rehabilitacyjnych

Stopa ubóstwa gospodarstw domowych z osobami i dziećmi niepełnosprawnymi

35 30 25 20 15 12,5 12,4 29,2 15,8 28 15,2 28,8 14,6 W okresie 2010-2012 ubóstwo gospodarstw z co najmniej 1 dzieckiem niepełnosprawnym było średnio wyższe ponad 2 razy od ubóstwa gospodarstw domowych bez osób niepełnosprawnych 17,2 17,7 13,1 10,2 10 6,7 6,1 6 6 6,4 5,2 5 0 2010 2011 2012 granica ubóstwa skrajnego (minimum egzystencji) 2010 2011 relatywna granica ubóstwa 2012 2010 2011 ustawowa granica ubóstwa gospodarstwa domowe z przynajmniej 1 dzieckiem do lat 16 posiadającym orzeczenie o niepełnosprawności Gospodarstwa domowe bez osób niepełnosprawnych 2012

Wnioski

    Rodziny z dziećmi niepełnosprawnymi są bardziej zagrożone ubóstwem ze względu na zwiększone potrzeby opiekuńcze dzieci Dodatkowe czynniki zwiększają ryzyko ubóstwa w tych rodzinach Minimum egzystencji (socjalne) dla rodzin z dziećmi niepełnosprawnymi nie uwzględnia zwiększonych potrzeb rehabilitacyjnych, w wyniku czego ubóstwo według tych granic jest niedoszacowane Nawet z niedoszacowaniem osoby w rodzinach z dziećmi niepełnosprawnymi są dwa razy bardziej zagrożone ubóstwem w porównaniu z osobami w rodzinach bez osób niepełnosprawnych

Dziękuję za uwagę

Dane kontaktowe: