Transcript Marek Radzikowski

Najważniejsze mity
dotyczące państwa
socjalnego
Marek Radzikowski
Wiosenna Szkoła Leszka Balcerowicza 2014
10 maja 2014 r.
Plan prezentacji
Wstęp
Mit 1: Państwo socjalne jest korzystne dla rozwoju
gospodarczego.
Mit 2: Państwo socjalne jest konieczne z powodu
zawodności rynku.
Mit 3: Państwo socjalne jest ukierunkowane na ludzi
ubogich i ogranicza ubóstwo.
Mit 4: Państwo socjalne jest przejawem
sprawiedliwości i solidarności społecznej.
Mit 5: Państwo socjalne sprzyja rodzinie i dzietności.
Plan prezentacji
Wstęp
Mit 1: Państwo socjalne jest korzystne dla rozwoju
gospodarczego.
Mit 2: Państwo socjalne jest konieczne z powodu
zawodności rynku.
Mit 3: Państwo socjalne jest ukierunkowane na ludzi
ubogich i ogranicza ubóstwo.
Mit 4: Państwo socjalne jest przejawem
sprawiedliwości i solidarności społecznej.
Mit 5: Państwo socjalne sprzyja rodzinie i dzietności.
Wstęp
Współzależność liniowa poziomów wydatków socjalnych i wydatków sfp
Francja
Białoruś Węgry
Dania
Belgia
Austria
Serbia
Włochy Finlandia
Grecja
Wlk. Brytania
Izrael Holandia
Niemcy Portugalia
Czechy Mołdowa Ukraina
Słowenia
Cypr Malta
Seszele
Polska Islandia
Norwegia
Bułgaria
Hiszpania Kanada
Rumunia
RPA
Irlandia Nowa Zelandia
y = 0,98x + 16,13
Mongolia USA Japonia
R² = 0,84
Luksemburg
Cape Verde
Łotwa
Litwa
Boliwia Estonia
Słowacja
Egipt Australia
Szwajcaria
Rosja
Jamajka
Tunezja
Bhutan
Albania
GruzjaKorea
50
Wydatki sfp w proc. PKB
Szwecja
40
30
Iran
Bahrajn Chiny
St. Vincent i Grenadyny
Indie
Wietnam
Mauritius
El Salwador
Kazachstan
20
Tajwan
Hong Kong
Singapur
10
0
5
10
15
20
25
Wydatki socjalne w proc. PKB
Uwaga: Dane za 2007 r. lub najbliższy dostępny.
Źródło: Radzikowski (2014, rys. 1).
30
35
40
Wstęp
Współzależność liniowa zmian wydatków socjalnych i wydatków sfp
45
Szwecja
Dania
(od
1913)
(od 1929)
Zmiana wydatków sfp
35
Austria
Belgia
25
Włochy
Wlk. Brytania
Niemcy
(od 1790)
(od 1872)
Norwegia
Portugalia
(od 1915)
y = 1,26x - 2,76
R² = 0,86
Hiszpania
Islandia
Irlandia
Holandia
(od 1927)
Francja
Japonia
Szwajcaria
(od 1938)
Kanada
Stany Zjednoczone
Luksemburg
15
Hongkong
(od 1951)
Finlandia
Korea
(od 1983)
5
Tajwan
(od 1955)
0 Singapur
-5
5
10
15
20
25
30
35
(od 1972)
Zmiana wydatków socjalnych
Uwaga: W zależności od dostępności danych zmiany liczono od ok. roku 1950 lub innego (w nawiasach) do 2007 r.
Źródła: patrz slajd 1.
Wstęp
Poziom rozwoju a wydatki socjalne
Wydatki socjalne w proc. PKB
40
Dania
Francja
Szwecja
35
Finlandia Austria
Niemcy Belgia
Węgry
Włochy
Wlk. Brytania
30
Norwegia
Portugalia Słowenia
Ukraina Serbia
Islandia
Holandia
Polska Czechy Grecja
Luksemburg
Malta
Mołdowa Białoruś
Izrael
Kanada
25
Hiszpania
Irlandia
Litwa Nowa Zelandia
Japonia
Szwajcaria
Słowacja Cypr
Bułgaria Estonia
20 Lesoto Egipt
Australia USA
Rumunia Łotwa
Mongolia Boliwia
Seszele
Rosja
Albania RPA
15 C. Verde
Tunezja
Bhutan Malediwy Iran
Korea
Gruzja Kazachstan Mauritius
10 Afganistan El Salwador
Tajwan
Chiny
St. Vin. i Gren.
Hong Kong
Jemen Jamajka
5 Wietnam
Singapur
Indie
0
0
10
20
30
40
50
PKB per capita (PPP, w tys. dolarów międzynarodowych)
Uwaga: dane za 2007 r. lub najbliższy dostępny.
Źródła: patrz slajd 1.
60
Wstęp
Poziom rozwoju a wydatki socjalne
Wydatki socjalne w proc. PKB
40
Dania
Francja
Szwecja
35
Finlandia Austria
Niemcy Belgia
Węgry
Włochy
Wlk. Brytania
30
Norwegia
Portugalia Słowenia
Ukraina Serbia
Islandia
Holandia
Polska Czechy Grecja
Luksemburg
Malta
Mołdowa Białoruś
Izrael
Kanada
25
Hiszpania
Irlandia
Litwa Nowa Zelandia
Japonia
Szwajcaria
Słowacja Cypr
Bułgaria Estonia
20 Lesoto Egipt
Australia USA
Rumunia Łotwa
Mongolia Boliwia
Seszele
Rosja
Albania RPA
15 C. Verde
Tunezja
Bhutan Malediwy Iran
Korea
Gruzja Kazachstan Mauritius
10 Afganistan El Salwador
Tajwan
Chiny
St. Vin. i Gren.
Hong Kong
Jemen Jamajka
5 Wietnam
Singapur
Indie
0
0
10
20
30
40
50
PKB per capita (PPP, w tys. dolarów międzynarodowych)
Uwaga: dane za 2007 r. lub najbliższy dostępny.
Źródła: patrz slajd 1.
60
Plan prezentacji
Wstęp
Mit 1: Państwo socjalne jest korzystne dla rozwoju
gospodarczego.
Mit 2: Państwo socjalne jest konieczne z powodu
zawodności rynku.
Mit 3: Państwo socjalne jest ukierunkowane na ludzi
ubogich i ogranicza ubóstwo.
Mit 4: Państwo socjalne jest przejawem
sprawiedliwości i solidarności społecznej.
Mit 5: Państwo socjalne sprzyja rodzinie i dzietności.
Plan prezentacji
Wstęp
Mit 1: Państwo socjalne jest korzystne dla rozwoju
gospodarczego.
Mit 2: Państwo socjalne jest konieczne z powodu
zawodności rynku.
Mit 3: Państwo socjalne jest ukierunkowane na ludzi
ubogich i ogranicza ubóstwo.
Mit 4: Państwo socjalne jest przejawem
sprawiedliwości i solidarności społecznej.
Mit 5: Państwo socjalne sprzyja rodzinie i dzietności.
Państwo socjalne a rozwój
Krzywa Rahna
5
Wzrost PKB w proc.
4
3
2
1
0
0
10
Źródło: Mitchell (2005, s. 4).
20
30
40
50
Wydatki sfp w proc. PKB
60
70
Państwo socjalne a rozwój
Badania empiryczne nt. wpływu wydatków sfp na wzrost gospodarczy
Autor(zy)
Badany
okres
Badane kraje
Metoda badawcza
Wyniki
Scully (1989)
196080
115 krajów
kapitalistycznych
OLS, dane przekrojowe
Istotny i ujemny wpływ
Levine i Renelt
(1992)
197489
86 krajów
OLS, dane przekrojowe
Nieistotny wpływ
Engen i Skinner
(1992)
197085
107 krajów
OLS i 2SIV, dane
przekrojowe
Istotny i ujemny wpływ
Agell et al. (1997)
197090
23 kraje OECD
OLS, dane przekrojowe
(efekty stałe)
Nieistotny wpływ
Fölster i
Henrekson (2001)
197095
29 krajów
rozwiniętych
2SLS i IV, dane panelowe
(efekty stałe)
Ujemny i istotny wpływ
OLS, dane panelowe
(efekty losowe)
Ujemny i istotny wpływ
w latach 1970-tych i 80tych (nieistotny w 90tych) oraz dla 16 (z 19)
poszczególnych krajów
Dar i
AmirKhalkhali
(2002)
197199
Źródło: opracowanie własne.
19 krajów OECD
Państwo socjalne a rozwój
Badania empiryczne nt. wpływu wydatków sfp na wzrost gospodarczy
Autor(zy)
Badany
okres
Badane kraje
Metoda badawcza
Wyniki
Fu, Taylor, Yücel
(2003)
19832002
Stany
Zjednoczone
VAR i ocena reakcji na
strukturalne wstrząsy,
szereg czasowy
Ujemny i istotny wpływ
wydatków federalnych w
proc. PKB
Agell et al. (2006)
197095
23 kraje OECD
OLS, dane panelowe
(efekty stałe)
Ujemny i nieistotny
wpływ
Romero-Avila i
Strauch (2008)
19602001
15 krajów UE
GMM i IV, dane panelowe
(efekty stałe)
Ujemny i istotny wpływ
Colombier (2009)
19702001
21 krajów OECD
Estymator M (Yohai et al.
1991), dane panelowe
(efekty stałe)
Dodatni i istotny wpływ
Afonso i Furceri
(2010)
19702004
28 krajów OECD
i UE
OLS i IV, dane panelowe
(efekty stałe)
Ujemny i istotny wpływ
Bergh i Karlsson
(2010)
19702005
27 krajów OECD
BACE (Doppelhofer et al.
2004), dane panelowe
(efekty stałe)
Ujemny i istotny wpływ
Źródło: opracowanie własne.
Państwo socjalne a rozwój
Ocena instytucji i polityki gospodarczej
Fiskalizm
10
Inne kraje rozwinięte
9
8
Tygrysy azjatyckie
7
6
5
4
Regulacje
System
prawny
3
2
1
0
Wolność
handlowa
Zdrowy
pieniądz
Uwagi: Wykorzystano średnie arytmetyczne danych za 2007 r. Ocena jest wyrażona jako indeks, który przyjmuje wartości od 0 (najsłabsza)
do 10 (najwyższa). Obszar nazwany umownie „fiskalizmem” (w oryginale: Size of Government) obejmuje wartości: wysokość wydatków sfp
na konsumpcję w proc. wydatków na konsumpcję, transfery i subsydia sfp w proc. PKB, udział przedsiębiorstw państwowych w PKB i
inwestycji sfp w proc. inwestycji oraz najwyższe stawki krańcowe podatków i składek.
Źródła: oprac. wł. na podst. Balcerowicz (2006) i danych z Gwartney, Hall i Lawson (2011).
Państwo socjalne a rozwój
Konwergencja realna tygrysów azjatyckich
PKB per capita (w dol. międzynar.
Geary'ego-Khamisa z 1990 r.)
100
80
60
40
20
0
Korea
Tajwan
Hongkong
Singapur
Źródło: oprac. wł. na podst. bazy danych Maddisona (2010).
Stany Zjednoczone = 100
Państwo socjalne a rozwój
Oszczędności i inwestycje w krajach rozwiniętych (średnia w latach 1980-2010)
35
Średnia stopa inwestycji w proc.
PKB (1980-2010)
Singapur
Korea Płd.
30
Hongkong
Portugalia
Japonia
Australia
Tajwan
Cypr
Austria
Hiszpania
Nowa Zelandia Finlandia Norwegia
Włochy Niemcy Luksemburg
Islandia
Irlandia Kanada
Grecja Izrael
Holandia
Belgia
Francja
Dania
USA
Szwecja
25
20
Wlk. Brytania
15
10
10
40
35
30
25
20
15
Średnia stopa oszczędności w proc. PKB (1980-2010)
Źródło: oprac. wł. na podst. bazy danych IMF WEO.
45
Malta
Cypr
Belgia
Hiszpania
Francja
Holandia
Niemcy
Włochy
Norwegia
Wlk. Brytania
Irlandia
Szwecja
Dania
USA
Finlandia
Austria
Nowa Zelandia
Australia
Kanada
Portugalia
Grecja
Luksemburg
Szwajcaria
Tajwan
Japonia
Islandia
Hongkong
Korea Płd.
Singapur
Liczba przepracowanych godzin na
mieszkańca w roku
Państwo socjalne a rozwój
Podaż pracy w krajach rozwiniętych (średnia w latach 1980-2010)
1200
900
600
300
0
Źródło: oprac. wł. na podst. bazy danych The Conference Board.
Plan prezentacji
Wstęp
Mit 1: Państwo socjalne jest korzystne dla rozwoju
gospodarczego.
Mit 2: Państwo socjalne jest konieczne z powodu
zawodności rynku.
Mit 3: Państwo socjalne jest ukierunkowane na ludzi
ubogich i ogranicza ubóstwo.
Mit 4: Państwo socjalne jest przejawem
sprawiedliwości i solidarności społecznej.
Mit 5: Państwo socjalne sprzyja rodzinie i dzietności.
Plan prezentacji
Wstęp
Mit 1: Państwo socjalne jest korzystne dla rozwoju
gospodarczego.
Mit 2: Państwo socjalne jest konieczne z powodu
zawodności rynku.
Mit 3: Państwo socjalne jest ukierunkowane na ludzi
ubogich i ogranicza ubóstwo.
Mit 4: Państwo socjalne jest przejawem
sprawiedliwości i solidarności społecznej.
Mit 5: Państwo socjalne sprzyja rodzinie i dzietności.
Zawodność rynku?
Dwa problemy:
 asymetria informacji,
 sprawność.
Plan prezentacji
Wstęp
Mit 1: Państwo socjalne jest korzystne dla rozwoju
gospodarczego.
Mit 2: Państwo socjalne jest konieczne z powodu
zawodności rynku.
Mit 3: Państwo socjalne jest ukierunkowane na ludzi
ubogich i ogranicza ubóstwo.
Mit 4: Państwo socjalne jest przejawem
sprawiedliwości i solidarności społecznej.
Mit 5: Państwo socjalne sprzyja rodzinie i dzietności.
Plan prezentacji
Wstęp
Mit 1: Państwo socjalne jest korzystne dla rozwoju
gospodarczego.
Mit 2: Państwo socjalne jest konieczne z powodu
zawodności rynku.
Mit 3: Państwo socjalne jest ukierunkowane na ludzi
ubogich i ogranicza ubóstwo.
Mit 4: Państwo socjalne jest przejawem
sprawiedliwości i solidarności społecznej.
Mit 5: Państwo socjalne sprzyja rodzinie i dzietności.
Państwo socjalne jest dla ubogich?
Wydatki sfp w krajach rozwiniętych jako proc. PKB
80
70
60
50
40
30
20
10
Dania
Wlk. Brytania
Źródła: oprac. wł. na podst. Flora (1983), IMF GFS, Eurostat, OECD Economic Outlook.
Francja
00
20
93
86
19
79
19
72
19
65
19
58
19
51
19
44
19
37
19
19
30
23
19
16
19
09
19
02
Szwecja
19
95
19
88
18
81
Norwegia
18
74
18
18
67
60
18
18
53
46
18
39
18
32
18
25
18
18
18
11
18
18
04
97
18
17
17
90
0
Państwo socjalne jest dla ubogich?
Wydatki sfp w krajach rozwiniętych jako proc. PKB
60
50
40
30
20
10
0
70 875 880 885 890 895 900 905 910 915 920 925 930 935 940 945 950 955 960 965 970 975 980 985 990 995 000 005
8
1
1
1
1
1
1
1
1
1
1
1
1
1
1
1
1
1
1
1
1
1
1
1
1
1
1
2
2
Włochy
Austria
Holandia
Szwajcaria
Źródła: oprac. wł. na podst. Flora (1983), IMF GFS, Eurostat, OECD Economic Outlook.
Niemcy
Belgia
Państwo socjalne jest dla ubogich?
Wydatki sfp w krajach rozwiniętych jako proc. PKB
60
50
40
30
20
10
18
70
18
75
18
80
18
85
18
90
18
95
19
00
19
05
19
10
19
15
19
20
19
25
19
30
19
35
19
40
19
45
19
50
19
55
19
60
19
65
19
70
19
75
19
80
19
85
19
90
19
95
20
00
20
05
0
Japonia
Australia
Kanada
Stany Zjednoczone
Źródła: oprac. wł. na podst. Flora (1983), IMF GFS, Eurostat, OECD Economic Outlook.
Irlandia
Hiszpania
Państwo socjalne jest dla ubogich?
Wydatki sfp w krajach rozwiniętych jako proc. PKB
60
50
40
30
20
10
19
48
19
50
19
52
19
54
19
56
19
58
19
60
19
62
19
64
19
66
19
68
19
70
19
72
19
74
19
76
19
78
19
80
19
82
19
84
19
86
19
88
19
90
19
92
19
94
19
96
19
98
20
00
20
02
20
04
0
Islandia
Portugalia
Luksemburg
Finlandia
Źródła: oprac. wł. na podst. Flora (1983), IMF GFS, Eurostat, OECD Economic Outlook.
Grecja
Państwo socjalne jest dla ubogich?
Wydatki socjalne Wlk. Brytanii przed I wojną światową (proc. PKB)
5
4
3
Średnia stopa
wzrostu = 0,0%
Średnia stopa
wzrostu = 1,1%
2
Śr. st. wz. = 3,5%
1
0
Źródła: oprac. wł. na podst. Flora et al. (1983, s. 345-450).
Państwo socjalne jest dla ubogich?
Wydatki socjalne Niemiec przed I wojną światową (proc. PKB)
8
6
4
2
Śr. st. wz. = -0,4%
0
Źródła: patrz slajd 26.
Średnia stopa wzrostu = 3,5%
Państwo socjalne jest dla ubogich?
Dystrybucja wydatków socjalnych w Unii Europejskiej i Stanach Zjednoczonych
Austria
Belgia
Dania
Finlandia
Francja
Niemcy
Grecja
Irlandia
Włochy
Luksemburg
Holandia
Portugalia
Hiszpania
Szwecja
Wlk. Brytania
UE-15
USA
Kwintyle dochodowe ludności
1.
2.
3.
4.
5.
21
21
20
18
21
28
22
17
15
18
31
23
17
14
16
24
23
19
18
17
19
20
19
18
25
20
20
19
19
21
19
20
19
19
23
31
20
17
17
15
15
19
22
21
24
17
21
24
20
18
19
20
17
18
26
21
20
16
17
26
20
21
19
20
21
23
21
20
18
19
25
24
19
16
17
20
21
19
18
22
26
22
19
15
18
Źródło: Collado i Iturbe-Ormaetxe (2008, s. 18-19).
Państwo socjalne jest dla ubogich?
Dystrybucja wydatków socjalnych w Ameryce Łacińskiej
Kwintyle dochodowe ludności
1.
2.
3.
4.
5.
Argentyna
19
18
20
22
21
Boliwia
13
16
17
23
30
Brazylia
11
12
17
20
40
Chile*
33
26
19
15
7
Kolumbia
14
15
15
18
38
Kostaryka
21
19
17
18
25
Ekwador
-
-
-
-
-
Gwatemala
14
17
19
21
29
Meksyk
16
19
19
23
23
Nikaragua*
14
18
21
20
27
Peru*
15
17
18
22
27
Urugwaj
12
13
17
21
37
Uwaga: * Wydatki na edukację i ochronę zdrowia.
Źródło: ECLAC (2006, s. 143-146).
Plan prezentacji
Wstęp
Mit 1: Państwo socjalne jest korzystne dla rozwoju
gospodarczego.
Mit 2: Państwo socjalne jest konieczne z powodu
zawodności rynku.
Mit 3: Państwo socjalne jest ukierunkowane na ludzi
ubogich i ogranicza ubóstwo.
Mit 4: Państwo socjalne jest przejawem
sprawiedliwości i solidarności społecznej.
Mit 5: Państwo socjalne sprzyja rodzinie i dzietności.
Plan prezentacji
Wstęp
Mit 1: Państwo socjalne jest korzystne dla rozwoju
gospodarczego.
Mit 2: Państwo socjalne jest konieczne z powodu
zawodności rynku.
Mit 3: Państwo socjalne jest ukierunkowane na ludzi
ubogich i ogranicza ubóstwo.
Mit 4: Państwo socjalne jest przejawem
sprawiedliwości i solidarności społecznej.
Mit 5: Państwo socjalne sprzyja rodzinie i dzietności.
Państwo socjalne = sprawiedliwość?
Jak rozumieć sprawiedliwość (Chaim Perelman
1959, s. 22):
 każdemu to samo,
 każdemu według jego zasług,
 każdemu według jego dzieł,
 każdemu według potrzeb,
 każdemu według pozycji,
 każdemu według tego, co przyznaje prawo.
Plan prezentacji
Wstęp
Mit 1: Państwo socjalne jest korzystne dla rozwoju
gospodarczego.
Mit 2: Państwo socjalne jest konieczne z powodu
zawodności rynku.
Mit 3: Państwo socjalne jest ukierunkowane na ludzi
ubogich i ogranicza ubóstwo.
Mit 4: Państwo socjalne jest przejawem
sprawiedliwości i solidarności społecznej.
Mit 5: Państwo socjalne sprzyja rodzinie i dzietności.
Plan prezentacji
Wstęp
Mit 1: Państwo socjalne jest korzystne dla rozwoju
gospodarczego.
Mit 2: Państwo socjalne jest konieczne z powodu
zawodności rynku.
Mit 3: Państwo socjalne jest ukierunkowane na ludzi
ubogich i ogranicza ubóstwo.
Mit 4: Państwo socjalne jest przejawem
sprawiedliwości i solidarności społecznej.
Mit 5: Państwo socjalne sprzyja rodzinie i dzietności.
Państwo socjalne a rodzina
Badania empiryczne nt. wpływu niektórych wydatków socjalnych na rozrodczość
Autor(zy)
Badany
okres
Badane kraje
Metoda
badawcza
Wyniki
OLS, szeregi
czasowe
Ujemny i istotny wpływ wysokości emerytur na rozrodczość
we wszystkich krajach, dodatni i istotny wpływ wysokości
świadczeń rodzinnych na rozrodczość w Wlk. Brytanii (w
pozostałych krajach tego nie testowano)
Cigno i Rosati
(1996)
1950-90
Wlk. Brytania,
Stany Zjednoczone,
Niemcy i Włochy
Cigno et al.
(2003)
1960-95
Niemcy
OLS, szereg
czasowy
Ujemny i istotny wpływ wysokości emerytur na rozrodczość,
dodatni i istotny wpływ wysokości świadczeń rodzinnych na
rozrodczość, te dwa przeciwne efekty są podobnej wielkości
Zhang i Zhang
(2004)
1960-2000
kraje rozwinięte
OLS, dane
przekrojowe
Znaczący ujemny i istotny wpływ wydatków na
zabezpieczenie społeczne na rozrodczość
Ehrlich i Kim
(2005)
1960-92
57 krajów
OLS i 2SLS, dane
panelowe
Ujemny i istotny wpływ wydatków publicznych na emerytury
na rozrodczość, ten wpływ jest większy w krajach OECD niż
w pozostałych
Boldrin et al.
(2005)
1997,
1960-97
104 kraje
(przekrojowe), 8
krajów (panelowe)
OLS, dane
przekrojowe i
panelowe
Znaczący ujemny i istotny wpływ wydatków na
zabezpieczenie społeczne na rozrodczość
Gábos, Gál i
Kézdi (2006)
1950-2005
Węgry
log difference,
szereg czasowy
Ujemny i istotny wpływ wydatków publicznych na emerytury
na rozrodczość, dodatni i istotny wpływ świadczeń rodzinnych
na rozrodczość
100 krajów
OLS, dane
przekrojowe
Ujemny i istotny wpływ wydatków publicznych na emerytury
na rozrodczość, wpływ ten jest silniejszy w krajach z mniej
rozwiniętymi rynkami kapitałowymi
Galasso, Gatti i
Profeta (2008)
około 1995
Źródło: opracowanie własne.
Dziękuję za uwagę
Marek Radzikowski