Transcript Wykład_4._Zagrożenia_społeczne_

WYŻSZA SZKOŁA INFORMATYKI I ZARZĄDZANIA
z siedzibą w Rzeszowie
BEZPIECZEŃSTWO
SPOŁECZNE
Wykład 4:
CHARAKTERYSTYKA
WYBRANYCH ZAGROŻEŃ
SPOŁECZNYCH:
Bieda i bezdomność
dr inż. Tomasz Bąk, Leszek Baran
2015-04-08
BIEDA:
17 PAŹDZIERNIKA OBCHODZONY JEST MIĘDZYNARODOWY DZIEŃ WALKI Z
UBÓSTWEM, KTÓREGO CELEM JEST ZWRÓCENIE UWAGI NA PROBLEM
BIEDY I WYKLUCZENIA SPOŁECZNEGO ORAZ PODKREŚLENIE
SOLIDARNOŚCI I BRATERSTWA Z OSOBAMI DOTKNIĘTYMI UBÓSTWEM.
WYŻSZA SZKOŁA INFORMATYKI I ZARZĄDZANIA
z siedzibą w Rzeszowie
DEFINICJA
Ubóstwo to stan różnego rodzaju braków –
braków w takich rozmiarach, że człowiek
permanentnie nie zaspokaja swoich
podstawowych potrzeb.
 To nie tylko niskie dochody, ale także poczucie
marginalizacji i wyłączenia, świadomość izolacji
od innych ludzi, niezdolność do trwałych
satysfakcjonujących związków z ludźmi,
problemy psychiczne.

WYŻSZA SZKOŁA INFORMATYKI I ZARZĄDZANIA
z siedzibą w Rzeszowie
TRZY ASPEKTY UBÓSTWA
EKONOMICZNY
 PSYCHOLOGICZNY
 SPOŁECZNY

WYŻSZA SZKOŁA INFORMATYKI I ZARZĄDZANIA
z siedzibą w Rzeszowie
SKUTKI UBÓSTWA







Niski standard życia
Pogorszenie stanu zdrowia
Zaniżenie aspiracji edukacyjnych
Brak dostępu do dóbr kultury, do wypoczynku
Poczucie poniżenia, bezradności, obniżenie poczucia
własnej wartości
Wzrost ryzyka patologii społecznej (alkoholizm,
przestępczość, rozbicie rodziny, przemoc domowa)
Zepchnięcie na margines życia społecznego
WYŻSZA SZKOŁA INFORMATYKI I ZARZĄDZANIA
z siedzibą w Rzeszowie
MIARY UBÓSTWA…


Minimum socjalne: to jedna z obiektywnych miar
ubóstwa; rozumie się je jako minimum potrzeb
uznanych społecznie za uzasadnione (widoczna jest tu
uznaniowość, zależna od zamożności danego
społeczeństwa); przy obliczaniu minimum socjalnego
bierze się pod uwagę nie tylko potrzeby bytowe
(żywność, odzież, mieszkanie), ale i społeczne
(edukację, udział w kulturze, rekreację);
Nie jest to próg ubóstwa, tylko granica wyznaczająca
sferę niedostatku…
WYŻSZA SZKOŁA INFORMATYKI I ZARZĄDZANIA
z siedzibą w Rzeszowie
MIARY UBÓSTWA…



Minimum egzystencji – to również obiektywna miara
ubóstwa, uważana za jego faktyczny próg; to granica
ubóstwa skrajnego.
Minimum egzystencji jest niższe niż minimum
socjalne, gdyż wlicza się doń jedynie wydatki na
potrzeby, których zaspokojenie nie może być odłożone
w czasie.
Konsumpcja niższa niż poziom wyznaczony granicą
minimum egzystencji prowadzi do biologicznego
wyniszczenia…
WYŻSZA SZKOŁA INFORMATYKI I ZARZĄDZANIA
z siedzibą w Rzeszowie
MIARY UBÓSTWA…


Ubóstwo relatywne – jego granicę wyznacza pewien
procent mediany lub średnich wydatków gospodarstw
domowych (w Polsce, wg Głównego Urzędu Statystycznego,
to 50% ogółu średnich wydatków gospodarstw domowych
Oficjalna granica ubóstwa (administracyjna): w Polsce
wyznacza ją wysokość minimalnej emerytury; od tego
zależy przyznawanie praw do pobierania określonych
zasiłków (w Polsce minimalna emerytura wynosi od marca
844,45 zł miesięcznie); miara ta różni się pozostałych,
gdyż jej podstawą jest wysokość dochodów, a nie
wydatków
WYŻSZA SZKOŁA INFORMATYKI I ZARZĄDZANIA
z siedzibą w Rzeszowie
MIARY UBÓSTWA…

Subiektywna granica ubóstwa – to ocena przez
badanych własnej sytuacji materialnej i możliwości
zaspokajania potrzeb
WYŻSZA SZKOŁA INFORMATYKI I ZARZĄDZANIA
z siedzibą w Rzeszowie
WYNIKI BADAŃ
Dane z badań historycznych (kryterium –
minimum socjalne)
 1989 – 14,8%
 1994 – 57,3%
 1997 – 50,4%

WYŻSZA SZKOŁA INFORMATYKI I ZARZĄDZANIA
z siedzibą w Rzeszowie
BADANIA - CD
Rok 2002 – kryterium minimum egzystencji
(badania IPiSS)
 Poniżej minimum egzystencji 11% obywateli, w
skrajnym ubóstwie – 16,1% dzieci w wieku 0-14
oraz 15,9% młodzieży w wieku 15-19 lat
 Co 20. Polak żyje w skrajnym ubóstwie dłużej
niż 2 lata (utrwalanie nawyku korzystania z
pomocy społecznej)

WYŻSZA SZKOŁA INFORMATYKI I ZARZĄDZANIA
z siedzibą w Rzeszowie
GRUPY SPOŁECZNE NAJBARDZIEJ NARAŻONE
NA UBÓSTWO




Osoby utrzymujące się ze źródeł niezarobkowych
(bezrobotni, renciści, emeryci, rolnicy)
Mieszkańcy miast poniżej 20 tysięcy mieszkańców
Osoby posiadające na utrzymaniu dzieci, zwłaszcza
rodziny wielodzietne
Rodziny, w których jest osoba niepełnosprawna
WYŻSZA SZKOŁA INFORMATYKI I ZARZĄDZANIA
z siedzibą w Rzeszowie
WYNIKI BADAŃ: MAPY UBÓSTWA NA POZIOMIE
PODREGIONÓW W POLSCE…







W ostatecznym modelu uwzględniono 6 zmiennych objaśniających.
Są to:
odsetek liczby osób samotnych powyżej 25. roku życia (wg
Narodowego Spisu Powszechnego Ludności i Mieszkań 2011),
liczba pokoi przypadająca na członka gospodarstwa domowego (jw.),
odsetek gospodarstw domowych posiadających łazienkę (jw.)
odsetek gospodarstw domowych z dwiema osobami powyżej 25. roku
życia z wykształceniem co najwyżej zawodowym (jw.),
gęstość zaludnienia — populacja: przyjęto wartość 1 jeżeli gęstość
zaludnienia podregionu była mniejsza od 33 percentyla rozkładu
gęstości zaludnienia dla wszystkich podregionów i 0 w przeciwnym
przypadku (jw.),
Powierzchnia (wg Głównego Urzędu Geodezji i Kartografii (stan na
31.12.2011)
WYŻSZA SZKOŁA INFORMATYKI I ZARZĄDZANIA
z siedzibą w Rzeszowie
WYNIKI BADAŃ: MAPY UBÓSTWA NA POZIOMIE
PODREGIONÓW W POLSCE…




stosunek liczby osób wymeldowanych do liczby zameldowanych na pobyt
stały w podregionie — na podstawie NSP, rejestru PESEL oraz sprawozdań
urzędów stanu cywilnego i sądów wojewódzkich (na 31.12.2011).
Stwierdzono, że wraz ze wzrostem odsetka liczby osób samotnych powyżej
25. roku życia w podregionie wzrasta także wskaźnik zagrożenia ubóstwem.
Z kolei wraz ze wzrostem liczby pokoi na członka gospodarstwa domowego
oraz ze wzrostem udziału gospodarstw domowych posiadających łazienkę
spada stopa ubóstwa.
Wskazano także na dodatnią korelację odsetka gospodarstw z dwiema
osobami mającymi wykształcenie co najwyżej zawodowe ze wskaźnikiem
zagrożenia ubóstwem. W podregionach charakteryzujących się mniejszą
gęstością zaludnienia oraz wyższym stosunkiem liczby osób wymeldowanych
do liczby osób zameldowanych zaobserwowano także wyższą stopę
ubóstwa.
WYŻSZA SZKOŁA INFORMATYKI I ZARZĄDZANIA
z siedzibą w Rzeszowie
WYŻSZA SZKOŁA INFORMATYKI I ZARZĄDZANIA
z siedzibą w Rzeszowie
WYŻSZA SZKOŁA INFORMATYKI I ZARZĄDZANIA
z siedzibą w Rzeszowie
PRZYCZYNY UBÓSTWA

Przyczyny osobiste:

nieudolność
lenistwo
niegospodarność
uzależnienia

Przyczyny pozaosobiste (strukturalne)

strukturalne bezrobocie
spadek realnych dochodów wielu grup zawodowych
klęski żywiołowe
ograniczanie i wadliwe rozdzielanie środków na pomoc
społeczną






2015-04-08
RODZINY UBOGIE
( DOCHÓD PONIŻEJ 500 ZŁ NA
OSOBĘ)
UTRUDNIONA
EDUKACJA
UTRUDNIONE ZDOBYWANIE
KWALFIKACJI ZAWODOWYCH
BEZROBOCIE /NISKIE
ZAROBKI
UNIEMOŻLIWIENIE
AKTYWNEGO POSZUKIWANIA
PRACY/ NISKO PŁATNA PRACA
2015-04-08
BADANIA CBOS
2015-04-08
2015-04-08
2015-04-08
BEZDOMNOŚĆ
WYŻSZA SZKOŁA INFORMATYKI I ZARZĄDZANIA
z siedzibą w Rzeszowie
BEZDOMNOŚĆ



sytuacja osób, które w danym czasie nie posiadają i własnym
staraniem nie mogą zapewnić sobie takiego schronienia,
które mogłyby uważać za swoje i które spełniałoby minimalne
warunki pozwalające uznać je za pomieszczenie mieszkalne .
względnie trwała sytuacja człowieka pozbawionego dachu
nad głową albo nie posiadającego własnego mieszkania.
za osobę bezdomną uważa się „osobę niezamieszkującą w
lokalu mieszkalnym w rozumieniu przepisów o najmie lokali
mieszkalnych i dodatkach mieszkaniowych i nigdzie nie
zameldowaną na pobyt stały w rozumieniu przepisów o
ewidencji
ludności
i
dowodach
osobistych”.
WYŻSZA SZKOŁA INFORMATYKI I ZARZĄDZANIA
z siedzibą w Rzeszowie






Rodzaje bezdomności:
Sensu stricte
Sensu largo
Bezdomnych rozróżniamy na:
Aktualni
Potencjalni
WYŻSZA SZKOŁA INFORMATYKI I ZARZĄDZANIA
z siedzibą w Rzeszowie
PRZYCZYNY BEZDOMNOŚCI:





sytuacja społeczno-ekonomiczna kraju, w tym wzrost bezrobocia,
postępująca likwidacji hoteli robotniczych, brak miejsc w
szpitalach, zakładach opiekuńczych, domach pomocy społecznej,
brak opieki nad wychowankami domów dziecka po ukończeniu
18 lat, brak ośrodków dla nosicieli wirusa HIV;
sytuacja prawna, polegająca na możliwości wyeksmitowania
lokatora „donikąd” za długi i zaległości w opłatach czynszowych;
przyczyny związane z patologiami, w tym z powodu alkoholizmu,
przestępczości, odrzucenia lub braku opieki ze strony
najbliższych, rozwodu lub trwałego rozpadu więzi formalnych lub
nieformalnych, prostytucji kobiet, przemocy w rodzinie
przyczyny natury socjopsychologicznej, w tym świadomego
wyboru innego sposobu życia, odrzucenie obowiązującego
systemu wartości;
przyczyny osobowościowe, w tym poczucia niższości,
osamotnienia, wstydu, przekonania o złym świecie i ludziach.
WYŻSZA SZKOŁA INFORMATYKI I ZARZĄDZANIA
z siedzibą w Rzeszowie
PRZYCZYNY BEZDOMNOŚCI WG MATERIAŁÓW RZĄDOWYCH:











rozpad rodziny,
eksmisje,
powrót z zakładu karnego bez możliwości zamieszkania,
brak stałych dochodów,
przemoc w rodzinie,
brak tolerancji społecznej,
uzależnienia,
likwidacja hoteli pracowniczych,
opuszczenie domu dziecka,
powrót ze szpitala psychiatrycznego,
uchodźstwo.
WYŻSZA SZKOŁA INFORMATYKI I ZARZĄDZANIA
z siedzibą w Rzeszowie
SKUTKI








Wykluczenie społeczne
Uzależnienie od świadczeń – zanik własnej aktywności
Uzależnienie od alkoholu i innych środków
Bezrobocie / szara strefa / bezdomność (krąg
zamknięty zjawisk)
Obniżenie poczucia własnej wartości
Brak kontroli nad własnym życiem
Pogarszający się stan zdrowia
Formalny rozpad rodziny
WYŻSZA SZKOŁA INFORMATYKI I ZARZĄDZANIA
z siedzibą w Rzeszowie
SKALA ZJAWISKA


Brak jest dokładniejszych informacji o skali zjawiska
bezdomności w Polsce. Liczbę osób bezdomnych określa się
od 30 do nawet 300 tysięcy. Jedynym miarodajnym źródłem
wiedzy w tym zakresie jest liczba osób, którym formalnie
udzielona została pomoc przez ośrodki pomocy społecznej.
Liczba ta ulega okresowym zmianom, oscylując wokół
wartości 30 tysięcy.
Natomiast ze sprawozdań nadsyłanych przez organizacje
pozarządowe do Ministerstwa Pracy i Polityki Społecznej, w
związku z udzieloną dotacją na pomoc osobom bezdomnym
wynika, iż udzielają one pomocy ok. 80-130 tys. osobom.
Szacunkowe dane określające liczbę bezdomnych na 250300 tysięcy pochodzą od Stowarzyszenia Monar i innych
organizacji pomocowych...
2015-04-08
L.p.
1
*
*
*
*
*
*
*
*
*
*
Źródło informacji
2
Raport NIK
Raport województw
„Informacja w sprawie działań pomocy
społecznej w okresie zimy 1997 r.” - opracowana
przez MPiPS
Liczba bezdomnych
3
18 000
17 500
Od 40 000 do 80 000
Opracowanie Rady Naczelnej Polskiego Komitetu
Pomocy Społecznej
Badania Akademii Ekonomicznej
w Poznaniu
58 700
Od 35 000 do 40 000
Dane opracowane na podstawie świadectw NFI
odebranych
przez
osoby
bez
stałego
zameldowania
Dane Rządowego
PESEL
Centrum
30 000
Informatycznego
Dane MONAR-u
Szacunki innych organizacji pomocowych
Badania instytutu Socjologii Uniwersytetu
Wrocławskiego
Szacunki dotyczące liczby bezdomnych w Polsce
173 500
250 000
300 000
500 000
2015-04-08
mniej niż rok
1-3 lata
3-5 lat
5-10 lat
ponad 10 lat
Jak długo jesteś bezdomny?
WYŻSZA SZKOŁA INFORMATYKI I ZARZĄDZANIA
z siedzibą w Rzeszowie
PRZECIWDZIAŁANIE BEZDOMNOŚCI

W Polsce pomocy
osobom
bezdomnym
udzielają instytucje
administracji
rządowej i
samorządowej,
instytucje
publiczne oraz
organizacje
pozarządowe.
WYŻSZA SZKOŁA INFORMATYKI I ZARZĄDZANIA
z siedzibą w Rzeszowie
Do pomocy społecznej instytucjonalnej
zobligowane są:
 Ministerstwo Pracy i Polityki Społecznej
 wojewódzkie zespoły polityki społecznej
 administracja samorządowa
 służba zdrowia
 policja (agendy opiekuńcze i prewencyjne)
WYŻSZA SZKOŁA INFORMATYKI I ZARZĄDZANIA
z siedzibą w Rzeszowie
Do grupy organizacji pozarządowych
świadczących pomoc bezdomnym należą
następujące placówki:
 Wyznaniowe
 Świeckie
WYŻSZA SZKOŁA INFORMATYKI I ZARZĄDZANIA
z siedzibą w Rzeszowie
PRZECIWDZIAŁANIE BEZDOMNOŚCI




Problem bezdomności został uznany za na tyle poważny, że w 2000
roku w Ministerstwie Pracy i Polityki Społecznej opracowano
resortowy Program „Bezdomność”, w którym zostały uwzględnione
działania o charakterze:
profilaktycznym – zapobiegające utrwalaniu się i poszerzaniu
zjawiska bezdomności, skierowane do najbardziej zagrożonych
bezdomnością grup społecznych
osłonowym – zapobiegające degradacji biologicznej i społecznej osób
bezdomnych z zastosowaniem standardowych rodzajów i form
świadczeń pomocy społecznej oraz podstawowych elementów pracy
socjalnej
aktywizującym, zmierzające do wyprowadzania z bezdomności
konkretnych osób i grup społecznych, rokujących perspektywy
przezwyciężenia tej sytuacji.
WYŻSZA SZKOŁA INFORMATYKI I ZARZĄDZANIA
z siedzibą w Rzeszowie
PYTANIA?
2015-04-08