Transcript 2. Sytuacja życiowa - P. Rydzewski

Sytuacja życiowa osób bezdomnych
dr Paweł Rydzewski
Wyższa Szkoła Przedsiębiorczości i Administracji
w Lublinie
Przedmiot i metoda badań
• Badania przeprowadzono metodą kwestionariuszową,
techniką badawczą był indywidualny wywiad
bezpośredni, przebiegający z wykorzystaniem
standaryzowanego kwestionariusza wywiadu jako
narzędzia badawczego.
• Próba badawcza składa się z 500 osób bezdomnych,
z którymi przeprowadzono wywiady na terenie Lublina
(339 osób), Chełma (67 osób), Zamościa (66 osób) i
Białej Podlaskiej (28 osób).
Przedmiot i metoda badań c.d.
• Wywiady najczęściej przeprowadzano w schroniskach
dla bezdomnych (36,4%). Poza tym na dworcach
autobusowych lub kolejowych (19,6%), ulicach, parkach
lub działkach (11,6%), noclegowniach (6%), domach
opieki społecznej (0,8%) i innych miejscach (25,6%)
takich jak jadłodajnie, bary, ośrodki pobytu dziennego,
klatki schodowe, itp.
Przedmiot i metoda badań c.d.
• Badania terenowe zostały przeprowadzone w
styczniu, lutym i marcu 2010 roku, przez grupę 15
ankieterów, studentów socjologii WSPA w Lublinie.
Badania terenowe zostały poprzedzone szkoleniem
ankieterów, z których każdy otrzymał dodatkowo
instrukcję dla ankieterów w formie pisemnej
Przedmiot i metoda badań c.d.
• Przeciętny czas realizacji wywiadu wynosił 30 minut
(najkrótszy wywiad trwał 10 minut, najdłuższy 90
minut). Zdecydowana większość badanych była
nastawiona przyjaźnie i zainteresowana wywiadem
(67,8%). 27,8% badanych współpracowało, lecz nie
było zainteresowanych badaniem, tylko 4,3% było
zniecierpliwionych lub niechętnych, a tylko jeden
respondent (0,2%) był nastawiony wrogo.
Przedmiot i metoda badania c.d.
• Łącznie zbadano 430 mężczyzn i 67 kobiet. Średnia
wieku z badanej próbie to 47,8 lat. Najmłodszy
respondent miał 19 lat, najstarszy – 84 lata. Przeciętny
staż bezdomności wynosi 7,3 lat.
Cechy społeczno-demograficzne
osób bezdomnych c.d.
• Wśród zbadanych bezdomnych przeważali
mężczyźni (85,5%). Średni wiek wynosił ok. 48 lat.
• Wśród bezdomnych przeważają osoby z
wykształceniem zasadniczym zawodowym (46,2%).
Rzadziej - wykształceniem średnim (25,8%) i
podstawowym (22,2%). Bezdomni w
wykształceniem wyższym stanowią 5,8%.
Cechy społeczno-demograficzne
bezdomnych c.d.
• Średni staż bezdomności wynosi przeciętnie 7,3
roku (7,6 w przypadku mężczyzn, 5,2 w przypadku
kobiet).
• Większość bezdomnych (60,8%) posiada dzieci, w
tym jedno dziecko – 18,5%, dwoje dzieci – 22,9%,
troje lub więcej dzieci – 19,3%.
Przyczyny bezdomności
• Najczęstszą przyczyną bezdomności mężczyzn jest
alkoholizm, a także bezrobocie i wyrzucenie z
mieszkania, natomiast najczęstszą przyczyną
bezdomności kobiet jest wyrzucenie z mieszkania, a
także alkoholizm i ucieczka przed przemocą w rodzinie.
• W opinii bezdomnych mężczyzn, za ich sytuację przede
wszystkim odpowiedzialni są oni sami lub ich najbliższa
rodzina, natomiast w opinii bezdomnych kobiet, za ich
stan odpowiedzialna jest przede wszystkim najbliższa
rodzina oraz one same.
Przyczyny bezdomności c.d.
• Jeżeli zastosować typologię przyczyn bezdomności, to
kolejność jest następująca:
– typ mieszkaniowy
– typ finansowy
– typ uzależnień
Łącznie wymienione typy stanowią ponad 80%
wszystkich przypadków
Marginalizacja i wykluczenie
• Wykluczenie bardzo duże dotyczy 28,3% bezdomnych,
duże – 51,6%, umiarkowane – 17,8%, niewielkie – 2,2%
bezdomnych. Wykluczenie bardzo duże dotyka częściej
mężczyzn niż kobiety
• Wykluczenie bardzo duże rośnie wraz z wiekiem.
Wykluczenie umiarkowane natomiast jest częstsze w
młodszych kategoriach wiekowych
• Częstość wykluczenia bardzo dużego maleje wraz ze
wzrostem wykształcenia i rośnie wraz ze stażem
bezdomności
Problemy zdrowotne
• Bezdomni często cierpią na różnego rodzaju
dolegliwości zdrowotne. Niemal połowa bezdomnych
uskarża się na bezsenność i bóle głowy. Skala
problemów zdrowotnych rośnie wraz z wiekiem. Są też
one częstsze wśród bezdomnych kobiet.
• Prawie 1/4 bezdomnych było hospitalizowanych w
ostatnim roku, zaś ok. 1/5 bezdomnych było niezdolnych
do wykonywania pracy zawodowej lub codziennych
obowiązków w związku z chorobą lub obrażeniami ciała.
1/5 bezdomnych ma przyznaną grupę inwalidzką lub
stopień niepełnosprawności.
Uzależnienia i konflikty z prawem
• Do picia alkoholu przyznaje się mniej niż 1/4
bezdomnych. Z tych, którzy przyznają się do picia
alkoholu, blisko 1/3 pije kilka razy w miesiącu, a co
szósty bezdomny pije codziennie lub częściej. W tej
ostatniej grupie, pijących szczególnie intensywnie, jest
znacznie więcej mężczyzn niż kobiet. Częstość spożycia
alkoholu maleje wraz z poziomem wykształcenia.
Uzależnienia i konflikty
z prawem c.d.
• Papierosy pali blisko 3/4 bezdomnych. Natomiast
narkotyki bierze niewielu bezdomnych.
• Kłopoty z policją lub strażą miejską w następstwie
spożycia alkoholu ma 32,6% bezdomnych.
Kontakty z rodziną
• Najczęściej bezdomni mają rodziny, chociaż wraz z
wiekiem częstość posiadania rodziny maleje.
• Większość bezdomnych ma też własne dzieci, ale ok.
1/3 mężczyzn i ok. 1/5 kobiet nie utrzymuje z nimi
kontaktu.
• Spośród bezdomnych posiadających żyjących rodziców
(lub rodzica), częste i regularne kontakty utrzymuje z
nimi 22,2%.
• Spośród zamężnych / żonatych bezdomnych, aż 60,1%
nie utrzymuje kontaktów z mężem lub żoną.
Kontakty z rodziną c.d.
• Bezdomni bardzo często wychowywali się w
rodzinach patologicznych. Blisko połowa pochodzi z
rodzin, w których ojciec lub matka nadużywali
alkoholu, a (w przybliżeniu) co dziesiąty bezdomny
pochodzi z rodziny, w której ktoś z najbliższych
został skazany prawomocnym wyrokiem sądu.
Aktywność zawodowa i źródła
dochodów
• Najczęstszymi źródłami dochodu bezdomnych są prace dorywcze
lub sezonowe (30,6%) oraz zasiłki z pomocy społecznej (28,1%).
Dla 13,4% bezdomnych podstawowym źródłem dochodu jest
emerytura lub renta, a dla 10,3% - żebranie. Rzadko podstawą
dochodu jest praca stała (4,3%), zasiłek dla bezrobotnych (5,9%),
świadczenia z ZUS (2,2%) lub alimenty (0,6%).
• Aktualnie lub ostatnio wykonywanym zawodem lub zajęciem
najczęściej jest / była praca w charakterze robotnika
niewykwalifikowanego (34,2%). Na drugim miejscu według częstości
wykonywanego zawodu lub zajęcia znalazło się zatrudnienie w
usługach (25,4%), na miejscu trzecim – praca w charakterze
robotnika wykwalifikowanego (19,7%).
Aktywność zawodowa i źródła
dochodów c.d.
• Bezdomnych zapytano także o przyczynę niepodejmowania pracy
zarobkowej (jeżeli taka sytuacja miała miejsce). Większość (55,5%)
stwierdziła, iż jest to spowodowane brakiem ofert pracy, 21%
tłumaczy to złym stanem zdrowia, natomiast pozostali (11,7%)
uważają, że nie opłaca się pracować.
Próby wyjścia z bezdomności
i przyczyny niepowodzeń
• Blisko 3/4 bezdomnych chciałoby wyjść z bezdomności jak
najszybciej. Częściej tego pragną kobiety oraz osoby z
wykształceniem wyższym.
• Tylko nieco ponad połowa bezdomnych podejmowała próby wyjścia
z bezdomności; również częściej czyniły to kobiety i osoby z
wykształceniem wyższym.
• Chęć jak najszybszej zmiany swojej sytuacji wiąże się z
mieszkaniowym i finansowym typem przyczyn bezdomności, zaś
chęć dalszego życia w obecnych warunkach, wiąże się z typem
rodzinnym przyczyn bezdomności.
Próby wyjścia z bezdomności
i przyczyny niepowodzeń c.d.
• W celu powrotu do normalnego życia, bezdomni najczęściej (blisko
3/4) podejmują pracę zawodową. Tę formę częściej preferują
mężczyźni, jej częstość rośnie również wraz z poziomem
wykształcenia.
• Ci bezdomni, którzy nie chcą zmienić swojej sytuacji życiowej, to
najczęściej osoby o długim stażu bezdomności i starszym wieku.
• Niepowodzenie prób wyjścia z bezdomności, sami bezdomni
tłumaczą przede wszystkim tym, iż nie dopisuje im szczęście w
życiu (41,5%), a także - iż na przeszkodzie stanęła zła wola innych
ludzi (25,3%), zabrakło im sił, aby próbować dalej mimo
niepowodzeń (20,3%).
Wykorzystanie i ocena pomocy
instytucjonalnej
• Bezdomni często korzystają z pomocy instytucjonalnej, np. blisko
połowa korzysta z noclegów i posiłków organizowanych przez
Ośrodki Pomocy Społecznej.
• 40,5% bezdomnych korzystających z pomocy Ośrodka Pomocy
Społecznej uważa, że instytucja ta spełnia większość ich oczekiwań,
25,9% uważa, że OPS spełnia wszystkie oczekiwania, 22,6% spełnia tylko niektóre oczekiwania, zaś 6,4% - uważa, że OPS nie
spełnia ich żadnych oczekiwań.
Wykorzystanie i ocena pomocy
instytucjonalnej c.d.
• Z pomocy instytucji częściej korzystają kobiety oraz osoby o
najkrótszym stażu bezdomności, jak również ci bezdomni, których
głównym źródłem dochodów są alimenty, zasiłek dla bezrobotnych
lub zasiłek z pomocy społecznej.
• Z pomocy instytucji w większym zakresie korzystają bezdomni
żyjący w grupach niż żyjący indywidualnie lub w związkach
koleżeńskich.
Dziękuję za uwagę