Transcript Wyższa Szkoła Informatyki i Zarządzania
WYŻSZA SZKOŁA INFORMATYKI I ZARZĄDZANIA
z siedzibą w Rzeszowie
Bezpieczeństwo społeczne
28.04.2020
Wykład 6: DEMOGRAFIA A BEZPIECZEŃSTWO SPOŁECZNE
Rzeszów dr inż. Tomasz Bąk Modyfikacja: Leszek Baran 1
WYŻSZA SZKOŁA INFORMATYKI I ZARZĄDZANIA
z siedzibą w Rzeszowie
Demografia
Dziedzina nauki zajmująca się powstawaniem, życiem i przemijaniem społeczności ludzkiej.
Demografia zajmuje się w równej mierze przyrostem naturalnym, migracjami, strukturą społeczną (wiek, płeć, przynależność zawodowa, narodowość, wyznanie) oraz ich rozmieszczeniem przestrzennym i oddziaływaniami społecznymi i socjologicznymi.
2
WYŻSZA SZKOŁA INFORMATYKI I ZARZĄDZANIA
z siedzibą w Rzeszowie
Problemy demograficzne
• • • • • • Długość życia Wielkość rodzin Dzietność kobiet Formalne i nieformalne związki kobiet i mężczyzn Czas wchodzenia ludzi w takie związki Migracje (wewnętrzne i zewnętrzne) 3
WYŻSZA SZKOŁA INFORMATYKI I ZARZĄDZANIA
z siedzibą w Rzeszowie
Zmiany demograficzne w Polsce
Mniej małżeństw Małżeństwa zawierane później Wzrost oczekiwanej długości życia Spadek stopy urodzeń (okresowe wzrosty) Spadek stopy śmiertelności
4
WYŻSZA SZKOŁA INFORMATYKI I ZARZĄDZANIA
z siedzibą w Rzeszowie
Starzenie się społeczeństw
5
WYŻSZA SZKOŁA INFORMATYKI I ZARZĄDZANIA
z siedzibą w Rzeszowie
Żyjemy coraz dłużej...
82 62 58 54 50 78 74 70 66 1952 1953 1960 1961 1970 1980 1990 1995 2000 2001 mężczyźni 2002 2003 2004 kobiety 2005 2006
Przeciętna długość trwania życia w momencie urodzenia Źródło: GUS
6
WYŻSZA SZKOŁA INFORMATYKI I ZARZĄDZANIA
z siedzibą w Rzeszowie 7
WYŻSZA SZKOŁA INFORMATYKI I ZARZĄDZANIA
z siedzibą w Rzeszowie 8
72 70 68 66
WYŻSZA SZKOŁA INFORMATYKI I ZARZĄDZANIA
z siedzibą w Rzeszowie 74 76
Choć nadal krócej niż inni...
Przeciętne trwanie życia ludzkiego w Polsce i UE kobiety
82 81 80 79 78 77 76 75 74 1989 1990 1991 1992 1993 1994 1995 1996 1997 1998 1999 2000 2006 UE Polska 64 1989 1990 1991 1992 1993 1994 1995 1996 1997 1998 1999 2000 2006 UE Polska
Przeciętne trwanie życia ludzkiego w Polsce i UE mężczyźni
25 20 30 45 40 35
WYŻSZA SZKOŁA INFORMATYKI I ZARZĄDZANIA
z siedzibą w Rzeszowie
Jesteśmy coraz starsi
Mediana wieku populacji Polski w latach 1994-2006 ...i w latach 2002-2030
1994 1995 1996 1997 1998 1999 2000 2001 2002 2003 2004 2005 2006
Źródło: GUS
kobiety mężczyźni 50,00 48,00 46,00 44,00 42,00 40,00 38,00 37,93 razem total kobiety females mężczyźni males 38,58 36,48 36,00 34,00 32,00 30,00 33,95 35,90 34,50 2002 2004 39,20 35,11 2006 37,13 39,75 35,88 2008 37,79 40,36 36,69 2010 38,48 42,13 38,71 2015 40,31 48,69 46,26 47,29 44,02 42,46 43,36 44,74 45,92 40,93 2020 2030 10 2025
WYŻSZA SZKOŁA INFORMATYKI I ZARZĄDZANIA
z siedzibą w Rzeszowie
Maleje obciążenie demograficzne dziećmi
0,75
Współczynnik obciążenia demograficznego ludnością w wieku przedprodukcyjnym
0,5 0,25 1989 0,57 0,55 0,49 0,51 0,51 0,48 ogółem miasta w ieś 1991 0,56 0,46 1993 0,49 0,54 0,43 1995 0,47 0,52 0,40 1997 0,44 0,49 0,37 1999 0,41 0,45 0,43 0,38 0,33 2001 11 0,30 2003 0,35
WYŻSZA SZKOŁA INFORMATYKI I ZARZĄDZANIA
z siedzibą w Rzeszowie
Zaczyna wzrastać obciążenie „starszymi”
Współczynnik obciążenia demograficznego ludnością w wieku poprodukcyjnym
0,4 0,3 0,2 0,1 0,27 0,19 0,22 1989 0,28 0,20 0,23 1991 0,28 0,20 0,23 1993 0,28 0,21 0,23 1995 0,28 0,22 0,24 1997 0,27 0,22 0,24 1999 0,27 0,26 0,22 0,24 2001 12 0,23 0,24 ogółem miasta w ieś 2003
WYŻSZA SZKOŁA INFORMATYKI I ZARZĄDZANIA
z siedzibą w Rzeszowie
A tak będzie wyglądało w roku 2030
Współczynniki obciążenia demograficznego ludnością w wieku przed– i popoprodukcyjnym
0,80 0,75 0,70 0,65 0,60 0-17 60+ / 65+ Ogółem Total 0,70 0,72 0,65 0,55 0,50 0,45 0,40 0,35 0,30 0,61 0,25 0,20 0,24 2002 0,36 0,24 0,57 2004 0,33 0,24 0,55 2006 0,31 0,25 0,54 2008 0,29 0,26 0,54 2010 0,28 0,31 0,58 2015 0,26 0,38 2020 0,27 0,43 2025 0,27 0,46 2030 0,26 13
WYŻSZA SZKOŁA INFORMATYKI I ZARZĄDZANIA
z siedzibą w Rzeszowie
Wielkość rodzin
•
Wiek zawierania małżeństw później, tym mniej dzieci…
•
Im
Pojawia się trend odraczania małżeństwa ... 14
WYŻSZA SZKOŁA INFORMATYKI I ZARZĄDZANIA
z siedzibą w Rzeszowie
Średni wiek wstępowania w pierwszy związek małżeński w latach 1990-2005
25 24 23 22 28 27 26 21 20 1990 2000 kobiety 2003 mężczyźni
Źródło: Rocznik Demograficzny 2007
2005 15
WYŻSZA SZKOŁA INFORMATYKI I ZARZĄDZANIA
z siedzibą w Rzeszowie
Przeciętny wiek zawierania pierwszego małżeństwa - mężczyźni
36 34 24 22 20 32 30 28 26 Polska Czechy Litwa Finlandia Szwecja Francja Hiszpania Dania 2000 2006 UE 27
Źródło: Eurostat
16
WYŻSZA SZKOŁA INFORMATYKI I ZARZĄDZANIA
z siedzibą w Rzeszowie
Przeciętny wiek zawierania pierwszego małżeństwa kobiety
26 24 22 32 30 28 20 Polska Czechy Litwa Finlandia Szwecja 2000 2006 Francja Hiszpania Dania
Źródło: Eurostat
17 UE 27
WYŻSZA SZKOŁA INFORMATYKI I ZARZĄDZANIA
z siedzibą w Rzeszowie
Urodzenia
• • Współczynnik dzietności (reprodukcji): – Dzietności (reprodukcji) brutto (ogólnej) – – Dzietności (reprodukcji) netto Stopa urodzeń pozamałżeńskich Przyrost naturalny: – Współczynnik przyrostu naturalnego – – Współczynnik dynamiki demograficznej Uwaga: dynamika demograficzna nie musi być równa dynamice populacji (migracje) 18
• • • • • •
WYŻSZA SZKOŁA INFORMATYKI I ZARZĄDZANIA
z siedzibą w Rzeszowie
Współczynnik przyrostu naturalnego
pomiędzy liczbą urodzeń a liczbą zgonów w badanym okresie, na określonym terytorium.
stanowi różnicę
Współczynnik dynamiki demograficznej
to proporcja pomiędzy liczbą urodzeń żywych i liczbą zgonów w czasie
t.
Płodność kobiet mierzy się współczynnikiem
obliczonym jako iloraz liczby urodzeń żywych i liczby kobiet w wieku rozrodczym (15-49 lat) – odnosimy to do współ. reprod. netto
Współczynnik dzietności
określa liczbę urodzeń przypadającą na jedną kobietę w wieku rozrodczym – do współ. reprod. brutto
Współczynnik reprodukcji netto
informuje, ile żywo urodzonych dzieci płci żeńskiej dożywających wieku swych matek przypada na jedną kobietę w wieku rozrodczym.
Współczynnik reprodukcji brutto
przedstawia liczbę córek urodzonych przeciętnie przez kobietę.
19
WYŻSZA SZKOŁA INFORMATYKI I ZARZĄDZANIA
z siedzibą w Rzeszowie Urodzenia i współczynnik dzietności brutto, tj. ogólnej (TFR Total Fertility [ang. płodności] Rate ) 20
WYŻSZA SZKOŁA INFORMATYKI I ZARZĄDZANIA
z siedzibą w Rzeszowie
Współczynniki dzietności miasto - wieś
3,5 3 2,5 2 1,5 1 0,5 1970 1980 1985 1989 1991 1993 1995 1887 1999 2001 2003 2005 2006 ogółem miasta wieś
Źródło: GUS
21
WYŻSZA SZKOŁA INFORMATYKI I ZARZĄDZANIA
z siedzibą w Rzeszowie
TFR Polska - Europa
22
23 22 25 24 26
WYŻSZA SZKOŁA INFORMATYKI I ZARZĄDZANIA
z siedzibą w Rzeszowie
Średni wiek kobiet rodzących pierwsze dziecko w latach 1970-2006
21
Źródło: GUS
23
WYŻSZA SZKOŁA INFORMATYKI I ZARZĄDZANIA
z siedzibą w Rzeszowie
Wiek matki i TFR
24
WYŻSZA SZKOŁA INFORMATYKI I ZARZĄDZANIA
z siedzibą w Rzeszowie
Coraz więcej dzieci rodzi się poza małżeństwem Źródło: Michał Boni, Perspektywa strategiczna – Polska 2030
25
WYŻSZA SZKOŁA INFORMATYKI I ZARZĄDZANIA
z siedzibą w Rzeszowie Urodzenia pozamałżeńskie – Polska i Europa 26
WYŻSZA SZKOŁA INFORMATYKI I ZARZĄDZANIA
z siedzibą w Rzeszowie
Migracje
Migracja, emigracja, imigracja – wędrówka ludności mająca na celu zmianę miejsca pobytu. Przemieszczanie się ludności jest całkowicie naturalnym zjawiskiem i występowało we wszystkich czasach. Nasilenie się migracji może nastąpić m.in. z przyczyn złej sytuacji gospodarczej w miejscu zamieszkania (migracje ekonomiczne) lub sytuacji politycznej nie odpowiadającej migrującym (migracje polityczne).
Osobnym zjawiskiem są migracje ze wsi do miast.
27
WYŻSZA SZKOŁA INFORMATYKI I ZARZĄDZANIA
z siedzibą w Rzeszowie
Migracje Polaków
28
WYŻSZA SZKOŁA INFORMATYKI I ZARZĄDZANIA
z siedzibą w Rzeszowie 29
WYŻSZA SZKOŁA INFORMATYKI I ZARZĄDZANIA
z siedzibą w Rzeszowie 30
WYŻSZA SZKOŁA INFORMATYKI I ZARZĄDZANIA
z siedzibą w Rzeszowie
Polityka demograficzna
Wszelkie działania państwa i jego instytucji, mające na celu ukształtowanie takich stosunków ludnościowych, aby osiągnięta została określona liczba oraz struktura ludności. Używając odpowiednich bodźców państwo wpływa zatem m.in. na strukturę ludności wg płci lub wieku, na przyrost naturalny bądź na rozmieszczenie terytorialne. Jest to taka polityka, której zadaniem jest wpływanie na zachowania demograficzne ludności danego państwa.
31
WYŻSZA SZKOŁA INFORMATYKI I ZARZĄDZANIA
z siedzibą w Rzeszowie
Polityka społeczno - ekonomiczna
Jest to część działań państwa związanych z polityką demograficzną, które mają na celu zabezpieczenie przed negatywnymi skutkami zmian np. struktury ludności, rozmieszczenia terytorialnego. Główną przyczyną takich działań są nierówności między poszczególnymi częściami danego państwa, a celem owej polityki jest eliminowanie najbardziej uciążliwych skutków tych nieregularności. 32
WYŻSZA SZKOŁA INFORMATYKI I ZARZĄDZANIA
z siedzibą w Rzeszowie
System edukacji
Zmienność liczebności dzieci w wieku szkolnym zmusza państwa, do przystosowanie systemu edukacyjnego do potrzeb ludności. Państwo musi niwelować negatywne skutki niżów demograficznych, ale musi być także przygotowane na nadejście wyżu. Wiąże się to nie tylko z liczbą placówek edukacyjnych, ale również np. z liczbą uczniów przypadającą na jednego nauczyciela, gdyż zmienność liczebności dzieci powoduje stałe zmiany zapotrzebowania na kadrę w szkolnictwie. Jeżeli weźmiemy natomiast pod uwagę szkolnictwo wyższe, należy rozważyć również kwestię „mody” oraz wymagań rynku pracy. Moda na posiadanie wyższego wykształcenia i rosnące wymagania pracodawców wydają się być największymi motorami rozwoju szkolnictwa wyższego.
33
WYŻSZA SZKOŁA INFORMATYKI I ZARZĄDZANIA
z siedzibą w Rzeszowie
Demografia a rynek pracy
Na rynku pracy największym problemem, a także najważniejszym obszarem zainteresowania polityki demograficznej, jest zmienna liczba ludności w wieku produkcyjnym. Ważne jest również zagadnienie starzejącej się siły roboczej. Działania państwa w zakresie polityki gospodarczej i społecznej mają na celu zapewnienie zrównoważonego rozwoju rynku pracy, tworzenie nowych miejsc pracy oraz zwalczanie bezrobocia.
34
WYŻSZA SZKOŁA INFORMATYKI I ZARZĄDZANIA
z siedzibą w Rzeszowie
Kształtowanie procesów demograficznych
Poprzez kształtowanie procesów demograficznych rozumie się taką politykę, która wpływa na poziom płodności, umieralności oraz migracji społeczeństwa. Są to przede wszystkim: programy planowania rodziny, promocja płodności, system ochrony zdrowia, a także promocja poszczególnych miast i wsi.
35
WYŻSZA SZKOŁA INFORMATYKI I ZARZĄDZANIA
z siedzibą w Rzeszowie
Wpływanie na poziom dzietności
Istnieją dwa kierunki działań mających na celu zmianę poziomu dzietności, a mianowicie: polityka pronatalistyczna oraz polityka antynatalistyczna. Pierwsza ma podnieść, a druga obniżyć poziom dzietności społeczeństwa. Do podstawowych działań promujących rozwój rodziny zalicza się: kredyty niskoprocentowe, pomoc materialna od państwa, ulgi podatkowe, promocja macierzyństwa na rynku pracy i związana z nim długość urlopów macierzyńskich oraz wychowawczych.
36
WYŻSZA SZKOŁA INFORMATYKI I ZARZĄDZANIA
z siedzibą w Rzeszowie
Podnoszenie stanu jakościowego ludności
Celem polityki ludnościowej jest również podnoszenie stanu zdrowia ludności, a także jej stanu bytowego i kulturalnego. Podnoszenie stanu zdrowia ludności związane jest z zorganizowanym systemem placówek leczniczych – przychodni i szpitali. Ważnym elementem jest jednak także podnoszenie świadomości społeczeństw na temat chorób, promocja zdrowego stylu życia, odpowiedniej diety oraz dbałości o środowisko. Stan bytowy społeczeństwa musi być natomiast równoważony przy pomocy państwa, które przez system zabezpieczenia społecznego stara się zapewnić swoim obywatelom chociaż minimalny dochód pozwalający na przeżycie. Podnoszenie stanu kulturowego polega przede wszystkim na promocji szeroko pojętej kultury.
37
WYŻSZA SZKOŁA INFORMATYKI I ZARZĄDZANIA
z siedzibą w Rzeszowie
Wpływanie na ruchy migracyjne
Podstawowym zadaniem państwa w tej dziedzinie jest kontrolowanie strumienia odpływów i przypływów ludności w taki sposób, aby nie dopuścić do zniekształcenia struktury ludności na danym obszarze.
38
28.04.2020
WYŻSZA SZKOŁA INFORMATYKI I ZARZĄDZANIA
z siedzibą w Rzeszowie
PYTANIA?
Rzeszów 39