Slide 1

‫یکی از پستانداران فک خزری کمیاب آبزی دنیاست‬
‫که فقط در دریای خزرو رودخانههای منتهی به آن‬
‫زندگی میکند‪ .‬این گونه تنها پستاندار دریای‬
‫خزر محسوب میشود و به دلیل صید بیرویه و بههم‬
‫جمعیت نیازمند‬
‫ّ‬
‫خوردن شرایط زیستی و کاهش شدید‬
‫حمایت بینالمللی است‪.‬‬
‫فک خزری بهطور میانگین ‪ ۱٫۵‬متر طول و ‪۶۸‬‬
‫کیلوگرم وزن دارد و یکی از کوچکترین انواع فک‬
‫به شمار میرود‪.‬‬
‫ساحلنشینان شمال به آن سگ آبی میگویند‪ .‬فکها‬
‫در میان هزار نوع جاندار خزر تنها پستاندار‬
‫این دریا محسوب میشوند‪ .‬فکها جانورانی با‬
‫ارزشاند که حتی با مدفوع خود یک منبع غذایی در‬
‫دریای خزر به وجود میآورند و نابودی آنها‬
‫اکوسیستم خزر را به خطر میاندازد‪ .‬فکها در‬
‫تابستان‪ ،‬بهار وپاییز بیشتر در آبهای ایران‬
‫زندگی میکنند و برای زایمان به مناطق یخی در‬
‫شمال دریای خزر مهاجرت میکنند‪.‬‬

‫َپنگوئنها پرندگانی هستند بدون‬
‫ِوهسانان از‬
‫قدرت پرواز از راستهُگ‬
‫خانوادهُگوهگان که از ماهیها‬
‫تغذیه میکنند آنها بالهای کلفتی‬
‫دارند که به عنوان باله شنا از‬
‫آن بهره میگیرند‪ .‬پنگوئنها در‬
‫جاهای سردسیر نیمگردی پایینی‬
‫زمین زیست میکنند‪.‬‬
‫نام راسته و خانواده آنها‬
‫نمایانگر شکل گوه ای بدن آنها‬
‫است‪.‬‬
‫از نظر ریشهای نام پنگوئن متعلق‬
‫به پنگوئن اقیانوس منجمد شمالی‬
‫میباشداین پرندگان قادر به پرواز‬
‫نیستند زمانی که ملوانها به‬
‫اقیانوس منجمد جنوبی رسیدند همین‬
‫نام را به پرندگان آنجا که قادر‬

‫روباه جانوری از تیرهی سگسانان است‪.‬‬
‫تقریبا در همه جای دنیا زندگی‬
‫ً‬
‫روباه‬
‫میکند‪ .‬روباه در نواحی قطبی در جلگه‬
‫بیدرخت شمال و دور نیز به سر میبرد‪ .‬در‬
‫سراسر دنیا روباهها به رنگهای مختلف‬
‫دیده میشوند‪ .‬در بیابان های افریقا و در‬
‫خاورمیانه در کویرها و در دشتهای خشک‬
‫نیز روباه زندگی میکند‪ .‬روباههای سرخ در‬
‫اروپا‪ ،‬آفریقا‪ ،‬ودر آسیا و آمریکای‬
‫شمالی به سر میبرند‪ .‬البته همهی روباهان‬
‫واقعا سرخرنگ نیستند‪ .‬روباهها به‬
‫ً‬
‫سرخ‪،‬‬
‫رنگهای گوناگونی از سرخ پدیده طالئی تا‬
‫قهوهای شدید میباشند‪ .‬برخی از روباهان‬
‫موی سیاه خالص دارند‪ .‬روباه سرخ را ممکن‬
‫است روباه نقرهای نیز بنامند‪ .‬این نوع‬
‫روباه خطوط پوشش سرخ با خطوط سیاه روی‬
‫پشت و شانهاش دارد‪.‬‬

‫کانگورو جانوری از راسته کیسه‬
‫خواران علف خور از خانواده‬
‫دراز پا است که در استرالیا و‬
‫گینه نو زندگی میکند‪ .‬کانگورو‬
‫میتواند به کمک پاهایش پرشهای‬
‫بلندی انجام دهد‪ .‬طول این‬
‫پرشها به سه متر هم میرسد‪ .‬دم‬
‫کانگوروها بلند و عضالنی است‪.‬‬
‫نوع ماده دارای کیسه ایست که‬
‫نوزاد کانکورو پس از به دنیا‬
‫آمدن به داخل آن رفته و در‬
‫آنجا از شیر مادر تغذیه میکند‬
‫تا به رشد کافی رسیده و قادر‬
‫به زندگی در بیرون کیسه شود‪.‬‬
‫نوزاد کانگورو در هنگام تولد‬
‫جثهای بسیار کوچک دارد که قطر‬
‫آن از دو سانتیمتر بیشتر‬

‫اسب‪ ،‬یکی از دو زیر گونه های اسب وحشی‬
‫است‪ .‬این جانور پستاندار و فردسم است و‬
‫به تیره اسبیان تعلق دارد‪ .‬فرگشت اسب‬
‫از ‪ ۴۵‬تا ‪ ۵۵‬میلیون سال پیش به این سو‬
‫آغاز شده است‪ ،‬گذشته اسبهای بزرگ و‬
‫تکسم امروزی به جانورانی کوچکجثه و‬
‫چندسم باز میگردد‪ .‬نزدیک به ‪ ۴۰۰۰‬سال‬
‫پیش از میالد انسان تالش کرد تا اسب را‬
‫اهلی کند‪ .‬گمان بر این است که تا سال‬
‫‪ ۳۰۰۰‬پیش از میالد اسبهای اهلی در جاهای‬
‫گوناگونی از زمین حضور داشتند‪ .‬اسبهای‬
‫زیرگونه اهلی شدهاند‪ ،‬اگرچه بسیاری از‬
‫آنها در طبیعت آزاد زندگی میکنند‪.‬‬
‫البته اسبهایی وجود دارند که هرگز اهلی‬
‫نشدهاند؛ برای نمونه اسب شوالسکی تنها‬
‫واقعا تاکنون وحشی‬
‫ً‬
‫زیرگونهای است که‬
‫باقیمانده است‪.‬‬

‫موش پستانداری کوچک از راسته‬
‫جوندگان است که مواد غذایی خود‬
‫را به وسیله حرکات رفت و برگشتی‬
‫با جلو آرواره تحتانی خرد میکند‪.‬‬
‫چون دندانهای این حیوان مثل سایر‬
‫جوندگان رشد دایمی دارد‪ ،‬برای‬
‫جلوگیری از رشد بیش از حد‪ ،‬مجبور‬
‫دایما دندانهای خود را با‬
‫ً‬
‫است که‬
‫نسبتا سخت‪ ،‬از قبیل‬
‫ً‬
‫جویدن چیزهای‬
‫دانهها و حبوبات‪ ،‬بفرساید و اگر‬
‫موفق به پیدا کردن دانههای سخت‬
‫نگردد به جویدن فرشها‪ ،‬لباسها‪،‬‬
‫کتابها و هرچه که در دسترس خود‬
‫بیابد مشغول میشود‪.‬‬

‫َخرگوش پستانداری است علفخواران‪ ،‬از‬
‫تیره خرگوش و دارای اندامی شبیه به‬
‫گربه و گوشهای دراز و لبهای‬
‫شکافدار‪ .‬دستهای خرگوش از پاهایش‬
‫کوتاهتر است‪ .‬و بسیار تند حرکت‬
‫میکند‪ ،‬و دارای انواع مختلف است‪ .‬در‬
‫حدود ‪ ۶‬تا ‪ ۸‬بچه به دنیا میآورد‪.‬‬
‫در هنگام زمستان به دلیل داشتن پوست‬
‫سفید پیدا کردن او در برف دشوار‬
‫است‪ .‬تغییر رنگ پوست این حیوان ما‬
‫را به شگفت میآورد یعنی در زمستان‬
‫سفید شدن پوست این جانور و در‬
‫تابستان خاکستری یا قهوهای شدن آن‪.‬‬
‫میتوان این خرگوش را مانند آفتاب‬
‫پرست دانست که او نیز تغییر رنگ‬
‫میدهد‪ .‬خرگوش قطبی سوراخهایی به عمق‬
‫‪ ۲‬متر در برف حفر میکند که این مکان‬
‫جای مناسبی برای مخفی کردن کودکان‬

‫مرال یا گوزن قرمز یا گاو کوهی یکی از‬
‫بزرگترین انواع گوزن است که بومی اروپا‪،‬‬
‫آسیای صغیر‪ ،‬غرب آسیا و آسیای میانه و شمال‬
‫آفریقا میباشد‪ .‬تا سال ‪ ۲۰۰۴‬واپیتی یاِالک‬
‫گوزن بومی شرق آسیا و آمریکای شمالی یکی از‬
‫انواع مرال محسوب میشد؛ این باور بر اساس‬
‫دورگههای باروری که از آمیزش این دو جانور‬
‫در اسارت به دست آمده بود‪ ،‬اتخاذ شده بود‬
‫ولی مطالعات ژنتیکی اخیر بر روی صدها نمونه‬
‫از زیرگونههای مختلف مرال و الک و همچنین‬
‫دیگر گونههای خانواده گوزنهای مشخص کرده که‬
‫این دو گونههای مستقلی به شمار میروند‪.‬‬
‫مرال بر اثر فعالیتهای انسانی به کشورهای‬
‫دیگری چون آرژانتین‪ ،‬استرالیا و نیوزیلند‬
‫هم وارد شده و به جهت آسیبی که به حیات وحش‬
‫بومی این مناطق وارد کرده در فهرست بدترین‬
‫‪ ۱۰۰‬گونه مهاجم دنیا قرار دارد‬

‫فیل یا پیل نام حیوانی بزرگجثه از راسته‬
‫خرطومداران از خانواده فیالن است که بیشتر‬
‫بومی هندوستان و آفریقا میباشد ‪.‬فیلها‬
‫سنگینترین جانوران خشکی هستند‪ .‬نوع بالغ فیل‬
‫نر در حدود ‪ ۶۵۶۸/۵‬کیلو وزن و ‪ ۳/۶‬تا ‪ ۴‬متر‬
‫طول دارد‪ .‬دو گونه فیل وجود دارد؛ یکی فیل‬
‫آفریقایی که در آفریقا مخصوصا کنگو و کنیا‬
‫زندگی میکند و دیگری هم فیل آسیایی که در‬
‫هند‪ ،‬برمه‪ ،‬ماالیا‪ ،‬سیالن و سوماترا به سر‬
‫میبرند‪ .‬فیل آسیایی دارای پیشانی متورم و عاج‬
‫سبکتر وگوشهای کوچکتر است‪ .‬به عالوه قد فیل‬
‫هندی کوتاهتر است و عاجهای فیل هندی خیلی‬
‫کوچکتر است‪ .‬از تفاوتهای دیگر این دو نوع فیل‬
‫آن است که در حالی که فیلهای افریقایی چهار‬
‫یا پنج سم در جلو و سه سم در عقب دارد در فیل‬
‫آسیایی سمها به ترتیب چهار و پنج عدد میباشد‪.‬‬

‫بر نام علمی‪ :‬بزرگترین جانور از تیره‬
‫گربه ایان است که طول قامت آن تا ‪۳٫۳‬‬
‫متر و وزن آن تا ‪ ۳۰۶‬کیلوگرم میرسد‪ .‬مهم‬
‫ترین مشخصهٔ این جانور‪ ،‬خطهای عمودی تیره‬
‫روی خز قرمز‪-‬نارنجی آن است که در ناحیه‬
‫زیرین روشن تر است‪ .‬این جانور دارای‬
‫بدنی عضالنی و پاهایی بسیار نیرومند است‪.‬‬
‫براق به رنگ‬
‫بدن ببر دارای موهای بلند و ّ‬
‫نارنجی‪ ،‬همراه با خطهای سیاه عمودی‬
‫جثه ببرهای نر بزرگتر از ببرهای‬
‫میباشد‪ّ .‬‬
‫ماده است و همچنین موهای روی گونه ببر‬
‫نر بلندتر از ببر ماده میباشد‪ .‬دندانهای‬
‫ببر بسیار قوی است و دندان نیش آن در‬
‫میان جانوران خشکی بلندترین است‪ .‬طول‬
‫تاج دندان ببر به ‪ ۷۴٫۵‬میلیمتر و گاهی‬
‫تا ‪ ۹۰‬میلیمتر میرسد‬


Slide 2

‫یکی از پستانداران فک خزری کمیاب آبزی دنیاست‬
‫که فقط در دریای خزرو رودخانههای منتهی به آن‬
‫زندگی میکند‪ .‬این گونه تنها پستاندار دریای‬
‫خزر محسوب میشود و به دلیل صید بیرویه و بههم‬
‫جمعیت نیازمند‬
‫ّ‬
‫خوردن شرایط زیستی و کاهش شدید‬
‫حمایت بینالمللی است‪.‬‬
‫فک خزری بهطور میانگین ‪ ۱٫۵‬متر طول و ‪۶۸‬‬
‫کیلوگرم وزن دارد و یکی از کوچکترین انواع فک‬
‫به شمار میرود‪.‬‬
‫ساحلنشینان شمال به آن سگ آبی میگویند‪ .‬فکها‬
‫در میان هزار نوع جاندار خزر تنها پستاندار‬
‫این دریا محسوب میشوند‪ .‬فکها جانورانی با‬
‫ارزشاند که حتی با مدفوع خود یک منبع غذایی در‬
‫دریای خزر به وجود میآورند و نابودی آنها‬
‫اکوسیستم خزر را به خطر میاندازد‪ .‬فکها در‬
‫تابستان‪ ،‬بهار وپاییز بیشتر در آبهای ایران‬
‫زندگی میکنند و برای زایمان به مناطق یخی در‬
‫شمال دریای خزر مهاجرت میکنند‪.‬‬

‫َپنگوئنها پرندگانی هستند بدون‬
‫ِوهسانان از‬
‫قدرت پرواز از راستهُگ‬
‫خانوادهُگوهگان که از ماهیها‬
‫تغذیه میکنند آنها بالهای کلفتی‬
‫دارند که به عنوان باله شنا از‬
‫آن بهره میگیرند‪ .‬پنگوئنها در‬
‫جاهای سردسیر نیمگردی پایینی‬
‫زمین زیست میکنند‪.‬‬
‫نام راسته و خانواده آنها‬
‫نمایانگر شکل گوه ای بدن آنها‬
‫است‪.‬‬
‫از نظر ریشهای نام پنگوئن متعلق‬
‫به پنگوئن اقیانوس منجمد شمالی‬
‫میباشداین پرندگان قادر به پرواز‬
‫نیستند زمانی که ملوانها به‬
‫اقیانوس منجمد جنوبی رسیدند همین‬
‫نام را به پرندگان آنجا که قادر‬

‫روباه جانوری از تیرهی سگسانان است‪.‬‬
‫تقریبا در همه جای دنیا زندگی‬
‫ً‬
‫روباه‬
‫میکند‪ .‬روباه در نواحی قطبی در جلگه‬
‫بیدرخت شمال و دور نیز به سر میبرد‪ .‬در‬
‫سراسر دنیا روباهها به رنگهای مختلف‬
‫دیده میشوند‪ .‬در بیابان های افریقا و در‬
‫خاورمیانه در کویرها و در دشتهای خشک‬
‫نیز روباه زندگی میکند‪ .‬روباههای سرخ در‬
‫اروپا‪ ،‬آفریقا‪ ،‬ودر آسیا و آمریکای‬
‫شمالی به سر میبرند‪ .‬البته همهی روباهان‬
‫واقعا سرخرنگ نیستند‪ .‬روباهها به‬
‫ً‬
‫سرخ‪،‬‬
‫رنگهای گوناگونی از سرخ پدیده طالئی تا‬
‫قهوهای شدید میباشند‪ .‬برخی از روباهان‬
‫موی سیاه خالص دارند‪ .‬روباه سرخ را ممکن‬
‫است روباه نقرهای نیز بنامند‪ .‬این نوع‬
‫روباه خطوط پوشش سرخ با خطوط سیاه روی‬
‫پشت و شانهاش دارد‪.‬‬

‫کانگورو جانوری از راسته کیسه‬
‫خواران علف خور از خانواده‬
‫دراز پا است که در استرالیا و‬
‫گینه نو زندگی میکند‪ .‬کانگورو‬
‫میتواند به کمک پاهایش پرشهای‬
‫بلندی انجام دهد‪ .‬طول این‬
‫پرشها به سه متر هم میرسد‪ .‬دم‬
‫کانگوروها بلند و عضالنی است‪.‬‬
‫نوع ماده دارای کیسه ایست که‬
‫نوزاد کانکورو پس از به دنیا‬
‫آمدن به داخل آن رفته و در‬
‫آنجا از شیر مادر تغذیه میکند‬
‫تا به رشد کافی رسیده و قادر‬
‫به زندگی در بیرون کیسه شود‪.‬‬
‫نوزاد کانگورو در هنگام تولد‬
‫جثهای بسیار کوچک دارد که قطر‬
‫آن از دو سانتیمتر بیشتر‬

‫اسب‪ ،‬یکی از دو زیر گونه های اسب وحشی‬
‫است‪ .‬این جانور پستاندار و فردسم است و‬
‫به تیره اسبیان تعلق دارد‪ .‬فرگشت اسب‬
‫از ‪ ۴۵‬تا ‪ ۵۵‬میلیون سال پیش به این سو‬
‫آغاز شده است‪ ،‬گذشته اسبهای بزرگ و‬
‫تکسم امروزی به جانورانی کوچکجثه و‬
‫چندسم باز میگردد‪ .‬نزدیک به ‪ ۴۰۰۰‬سال‬
‫پیش از میالد انسان تالش کرد تا اسب را‬
‫اهلی کند‪ .‬گمان بر این است که تا سال‬
‫‪ ۳۰۰۰‬پیش از میالد اسبهای اهلی در جاهای‬
‫گوناگونی از زمین حضور داشتند‪ .‬اسبهای‬
‫زیرگونه اهلی شدهاند‪ ،‬اگرچه بسیاری از‬
‫آنها در طبیعت آزاد زندگی میکنند‪.‬‬
‫البته اسبهایی وجود دارند که هرگز اهلی‬
‫نشدهاند؛ برای نمونه اسب شوالسکی تنها‬
‫واقعا تاکنون وحشی‬
‫ً‬
‫زیرگونهای است که‬
‫باقیمانده است‪.‬‬

‫موش پستانداری کوچک از راسته‬
‫جوندگان است که مواد غذایی خود‬
‫را به وسیله حرکات رفت و برگشتی‬
‫با جلو آرواره تحتانی خرد میکند‪.‬‬
‫چون دندانهای این حیوان مثل سایر‬
‫جوندگان رشد دایمی دارد‪ ،‬برای‬
‫جلوگیری از رشد بیش از حد‪ ،‬مجبور‬
‫دایما دندانهای خود را با‬
‫ً‬
‫است که‬
‫نسبتا سخت‪ ،‬از قبیل‬
‫ً‬
‫جویدن چیزهای‬
‫دانهها و حبوبات‪ ،‬بفرساید و اگر‬
‫موفق به پیدا کردن دانههای سخت‬
‫نگردد به جویدن فرشها‪ ،‬لباسها‪،‬‬
‫کتابها و هرچه که در دسترس خود‬
‫بیابد مشغول میشود‪.‬‬

‫َخرگوش پستانداری است علفخواران‪ ،‬از‬
‫تیره خرگوش و دارای اندامی شبیه به‬
‫گربه و گوشهای دراز و لبهای‬
‫شکافدار‪ .‬دستهای خرگوش از پاهایش‬
‫کوتاهتر است‪ .‬و بسیار تند حرکت‬
‫میکند‪ ،‬و دارای انواع مختلف است‪ .‬در‬
‫حدود ‪ ۶‬تا ‪ ۸‬بچه به دنیا میآورد‪.‬‬
‫در هنگام زمستان به دلیل داشتن پوست‬
‫سفید پیدا کردن او در برف دشوار‬
‫است‪ .‬تغییر رنگ پوست این حیوان ما‬
‫را به شگفت میآورد یعنی در زمستان‬
‫سفید شدن پوست این جانور و در‬
‫تابستان خاکستری یا قهوهای شدن آن‪.‬‬
‫میتوان این خرگوش را مانند آفتاب‬
‫پرست دانست که او نیز تغییر رنگ‬
‫میدهد‪ .‬خرگوش قطبی سوراخهایی به عمق‬
‫‪ ۲‬متر در برف حفر میکند که این مکان‬
‫جای مناسبی برای مخفی کردن کودکان‬

‫مرال یا گوزن قرمز یا گاو کوهی یکی از‬
‫بزرگترین انواع گوزن است که بومی اروپا‪،‬‬
‫آسیای صغیر‪ ،‬غرب آسیا و آسیای میانه و شمال‬
‫آفریقا میباشد‪ .‬تا سال ‪ ۲۰۰۴‬واپیتی یاِالک‬
‫گوزن بومی شرق آسیا و آمریکای شمالی یکی از‬
‫انواع مرال محسوب میشد؛ این باور بر اساس‬
‫دورگههای باروری که از آمیزش این دو جانور‬
‫در اسارت به دست آمده بود‪ ،‬اتخاذ شده بود‬
‫ولی مطالعات ژنتیکی اخیر بر روی صدها نمونه‬
‫از زیرگونههای مختلف مرال و الک و همچنین‬
‫دیگر گونههای خانواده گوزنهای مشخص کرده که‬
‫این دو گونههای مستقلی به شمار میروند‪.‬‬
‫مرال بر اثر فعالیتهای انسانی به کشورهای‬
‫دیگری چون آرژانتین‪ ،‬استرالیا و نیوزیلند‬
‫هم وارد شده و به جهت آسیبی که به حیات وحش‬
‫بومی این مناطق وارد کرده در فهرست بدترین‬
‫‪ ۱۰۰‬گونه مهاجم دنیا قرار دارد‬

‫فیل یا پیل نام حیوانی بزرگجثه از راسته‬
‫خرطومداران از خانواده فیالن است که بیشتر‬
‫بومی هندوستان و آفریقا میباشد ‪.‬فیلها‬
‫سنگینترین جانوران خشکی هستند‪ .‬نوع بالغ فیل‬
‫نر در حدود ‪ ۶۵۶۸/۵‬کیلو وزن و ‪ ۳/۶‬تا ‪ ۴‬متر‬
‫طول دارد‪ .‬دو گونه فیل وجود دارد؛ یکی فیل‬
‫آفریقایی که در آفریقا مخصوصا کنگو و کنیا‬
‫زندگی میکند و دیگری هم فیل آسیایی که در‬
‫هند‪ ،‬برمه‪ ،‬ماالیا‪ ،‬سیالن و سوماترا به سر‬
‫میبرند‪ .‬فیل آسیایی دارای پیشانی متورم و عاج‬
‫سبکتر وگوشهای کوچکتر است‪ .‬به عالوه قد فیل‬
‫هندی کوتاهتر است و عاجهای فیل هندی خیلی‬
‫کوچکتر است‪ .‬از تفاوتهای دیگر این دو نوع فیل‬
‫آن است که در حالی که فیلهای افریقایی چهار‬
‫یا پنج سم در جلو و سه سم در عقب دارد در فیل‬
‫آسیایی سمها به ترتیب چهار و پنج عدد میباشد‪.‬‬

‫بر نام علمی‪ :‬بزرگترین جانور از تیره‬
‫گربه ایان است که طول قامت آن تا ‪۳٫۳‬‬
‫متر و وزن آن تا ‪ ۳۰۶‬کیلوگرم میرسد‪ .‬مهم‬
‫ترین مشخصهٔ این جانور‪ ،‬خطهای عمودی تیره‬
‫روی خز قرمز‪-‬نارنجی آن است که در ناحیه‬
‫زیرین روشن تر است‪ .‬این جانور دارای‬
‫بدنی عضالنی و پاهایی بسیار نیرومند است‪.‬‬
‫براق به رنگ‬
‫بدن ببر دارای موهای بلند و ّ‬
‫نارنجی‪ ،‬همراه با خطهای سیاه عمودی‬
‫جثه ببرهای نر بزرگتر از ببرهای‬
‫میباشد‪ّ .‬‬
‫ماده است و همچنین موهای روی گونه ببر‬
‫نر بلندتر از ببر ماده میباشد‪ .‬دندانهای‬
‫ببر بسیار قوی است و دندان نیش آن در‬
‫میان جانوران خشکی بلندترین است‪ .‬طول‬
‫تاج دندان ببر به ‪ ۷۴٫۵‬میلیمتر و گاهی‬
‫تا ‪ ۹۰‬میلیمتر میرسد‬


Slide 3

‫یکی از پستانداران فک خزری کمیاب آبزی دنیاست‬
‫که فقط در دریای خزرو رودخانههای منتهی به آن‬
‫زندگی میکند‪ .‬این گونه تنها پستاندار دریای‬
‫خزر محسوب میشود و به دلیل صید بیرویه و بههم‬
‫جمعیت نیازمند‬
‫ّ‬
‫خوردن شرایط زیستی و کاهش شدید‬
‫حمایت بینالمللی است‪.‬‬
‫فک خزری بهطور میانگین ‪ ۱٫۵‬متر طول و ‪۶۸‬‬
‫کیلوگرم وزن دارد و یکی از کوچکترین انواع فک‬
‫به شمار میرود‪.‬‬
‫ساحلنشینان شمال به آن سگ آبی میگویند‪ .‬فکها‬
‫در میان هزار نوع جاندار خزر تنها پستاندار‬
‫این دریا محسوب میشوند‪ .‬فکها جانورانی با‬
‫ارزشاند که حتی با مدفوع خود یک منبع غذایی در‬
‫دریای خزر به وجود میآورند و نابودی آنها‬
‫اکوسیستم خزر را به خطر میاندازد‪ .‬فکها در‬
‫تابستان‪ ،‬بهار وپاییز بیشتر در آبهای ایران‬
‫زندگی میکنند و برای زایمان به مناطق یخی در‬
‫شمال دریای خزر مهاجرت میکنند‪.‬‬

‫َپنگوئنها پرندگانی هستند بدون‬
‫ِوهسانان از‬
‫قدرت پرواز از راستهُگ‬
‫خانوادهُگوهگان که از ماهیها‬
‫تغذیه میکنند آنها بالهای کلفتی‬
‫دارند که به عنوان باله شنا از‬
‫آن بهره میگیرند‪ .‬پنگوئنها در‬
‫جاهای سردسیر نیمگردی پایینی‬
‫زمین زیست میکنند‪.‬‬
‫نام راسته و خانواده آنها‬
‫نمایانگر شکل گوه ای بدن آنها‬
‫است‪.‬‬
‫از نظر ریشهای نام پنگوئن متعلق‬
‫به پنگوئن اقیانوس منجمد شمالی‬
‫میباشداین پرندگان قادر به پرواز‬
‫نیستند زمانی که ملوانها به‬
‫اقیانوس منجمد جنوبی رسیدند همین‬
‫نام را به پرندگان آنجا که قادر‬

‫روباه جانوری از تیرهی سگسانان است‪.‬‬
‫تقریبا در همه جای دنیا زندگی‬
‫ً‬
‫روباه‬
‫میکند‪ .‬روباه در نواحی قطبی در جلگه‬
‫بیدرخت شمال و دور نیز به سر میبرد‪ .‬در‬
‫سراسر دنیا روباهها به رنگهای مختلف‬
‫دیده میشوند‪ .‬در بیابان های افریقا و در‬
‫خاورمیانه در کویرها و در دشتهای خشک‬
‫نیز روباه زندگی میکند‪ .‬روباههای سرخ در‬
‫اروپا‪ ،‬آفریقا‪ ،‬ودر آسیا و آمریکای‬
‫شمالی به سر میبرند‪ .‬البته همهی روباهان‬
‫واقعا سرخرنگ نیستند‪ .‬روباهها به‬
‫ً‬
‫سرخ‪،‬‬
‫رنگهای گوناگونی از سرخ پدیده طالئی تا‬
‫قهوهای شدید میباشند‪ .‬برخی از روباهان‬
‫موی سیاه خالص دارند‪ .‬روباه سرخ را ممکن‬
‫است روباه نقرهای نیز بنامند‪ .‬این نوع‬
‫روباه خطوط پوشش سرخ با خطوط سیاه روی‬
‫پشت و شانهاش دارد‪.‬‬

‫کانگورو جانوری از راسته کیسه‬
‫خواران علف خور از خانواده‬
‫دراز پا است که در استرالیا و‬
‫گینه نو زندگی میکند‪ .‬کانگورو‬
‫میتواند به کمک پاهایش پرشهای‬
‫بلندی انجام دهد‪ .‬طول این‬
‫پرشها به سه متر هم میرسد‪ .‬دم‬
‫کانگوروها بلند و عضالنی است‪.‬‬
‫نوع ماده دارای کیسه ایست که‬
‫نوزاد کانکورو پس از به دنیا‬
‫آمدن به داخل آن رفته و در‬
‫آنجا از شیر مادر تغذیه میکند‬
‫تا به رشد کافی رسیده و قادر‬
‫به زندگی در بیرون کیسه شود‪.‬‬
‫نوزاد کانگورو در هنگام تولد‬
‫جثهای بسیار کوچک دارد که قطر‬
‫آن از دو سانتیمتر بیشتر‬

‫اسب‪ ،‬یکی از دو زیر گونه های اسب وحشی‬
‫است‪ .‬این جانور پستاندار و فردسم است و‬
‫به تیره اسبیان تعلق دارد‪ .‬فرگشت اسب‬
‫از ‪ ۴۵‬تا ‪ ۵۵‬میلیون سال پیش به این سو‬
‫آغاز شده است‪ ،‬گذشته اسبهای بزرگ و‬
‫تکسم امروزی به جانورانی کوچکجثه و‬
‫چندسم باز میگردد‪ .‬نزدیک به ‪ ۴۰۰۰‬سال‬
‫پیش از میالد انسان تالش کرد تا اسب را‬
‫اهلی کند‪ .‬گمان بر این است که تا سال‬
‫‪ ۳۰۰۰‬پیش از میالد اسبهای اهلی در جاهای‬
‫گوناگونی از زمین حضور داشتند‪ .‬اسبهای‬
‫زیرگونه اهلی شدهاند‪ ،‬اگرچه بسیاری از‬
‫آنها در طبیعت آزاد زندگی میکنند‪.‬‬
‫البته اسبهایی وجود دارند که هرگز اهلی‬
‫نشدهاند؛ برای نمونه اسب شوالسکی تنها‬
‫واقعا تاکنون وحشی‬
‫ً‬
‫زیرگونهای است که‬
‫باقیمانده است‪.‬‬

‫موش پستانداری کوچک از راسته‬
‫جوندگان است که مواد غذایی خود‬
‫را به وسیله حرکات رفت و برگشتی‬
‫با جلو آرواره تحتانی خرد میکند‪.‬‬
‫چون دندانهای این حیوان مثل سایر‬
‫جوندگان رشد دایمی دارد‪ ،‬برای‬
‫جلوگیری از رشد بیش از حد‪ ،‬مجبور‬
‫دایما دندانهای خود را با‬
‫ً‬
‫است که‬
‫نسبتا سخت‪ ،‬از قبیل‬
‫ً‬
‫جویدن چیزهای‬
‫دانهها و حبوبات‪ ،‬بفرساید و اگر‬
‫موفق به پیدا کردن دانههای سخت‬
‫نگردد به جویدن فرشها‪ ،‬لباسها‪،‬‬
‫کتابها و هرچه که در دسترس خود‬
‫بیابد مشغول میشود‪.‬‬

‫َخرگوش پستانداری است علفخواران‪ ،‬از‬
‫تیره خرگوش و دارای اندامی شبیه به‬
‫گربه و گوشهای دراز و لبهای‬
‫شکافدار‪ .‬دستهای خرگوش از پاهایش‬
‫کوتاهتر است‪ .‬و بسیار تند حرکت‬
‫میکند‪ ،‬و دارای انواع مختلف است‪ .‬در‬
‫حدود ‪ ۶‬تا ‪ ۸‬بچه به دنیا میآورد‪.‬‬
‫در هنگام زمستان به دلیل داشتن پوست‬
‫سفید پیدا کردن او در برف دشوار‬
‫است‪ .‬تغییر رنگ پوست این حیوان ما‬
‫را به شگفت میآورد یعنی در زمستان‬
‫سفید شدن پوست این جانور و در‬
‫تابستان خاکستری یا قهوهای شدن آن‪.‬‬
‫میتوان این خرگوش را مانند آفتاب‬
‫پرست دانست که او نیز تغییر رنگ‬
‫میدهد‪ .‬خرگوش قطبی سوراخهایی به عمق‬
‫‪ ۲‬متر در برف حفر میکند که این مکان‬
‫جای مناسبی برای مخفی کردن کودکان‬

‫مرال یا گوزن قرمز یا گاو کوهی یکی از‬
‫بزرگترین انواع گوزن است که بومی اروپا‪،‬‬
‫آسیای صغیر‪ ،‬غرب آسیا و آسیای میانه و شمال‬
‫آفریقا میباشد‪ .‬تا سال ‪ ۲۰۰۴‬واپیتی یاِالک‬
‫گوزن بومی شرق آسیا و آمریکای شمالی یکی از‬
‫انواع مرال محسوب میشد؛ این باور بر اساس‬
‫دورگههای باروری که از آمیزش این دو جانور‬
‫در اسارت به دست آمده بود‪ ،‬اتخاذ شده بود‬
‫ولی مطالعات ژنتیکی اخیر بر روی صدها نمونه‬
‫از زیرگونههای مختلف مرال و الک و همچنین‬
‫دیگر گونههای خانواده گوزنهای مشخص کرده که‬
‫این دو گونههای مستقلی به شمار میروند‪.‬‬
‫مرال بر اثر فعالیتهای انسانی به کشورهای‬
‫دیگری چون آرژانتین‪ ،‬استرالیا و نیوزیلند‬
‫هم وارد شده و به جهت آسیبی که به حیات وحش‬
‫بومی این مناطق وارد کرده در فهرست بدترین‬
‫‪ ۱۰۰‬گونه مهاجم دنیا قرار دارد‬

‫فیل یا پیل نام حیوانی بزرگجثه از راسته‬
‫خرطومداران از خانواده فیالن است که بیشتر‬
‫بومی هندوستان و آفریقا میباشد ‪.‬فیلها‬
‫سنگینترین جانوران خشکی هستند‪ .‬نوع بالغ فیل‬
‫نر در حدود ‪ ۶۵۶۸/۵‬کیلو وزن و ‪ ۳/۶‬تا ‪ ۴‬متر‬
‫طول دارد‪ .‬دو گونه فیل وجود دارد؛ یکی فیل‬
‫آفریقایی که در آفریقا مخصوصا کنگو و کنیا‬
‫زندگی میکند و دیگری هم فیل آسیایی که در‬
‫هند‪ ،‬برمه‪ ،‬ماالیا‪ ،‬سیالن و سوماترا به سر‬
‫میبرند‪ .‬فیل آسیایی دارای پیشانی متورم و عاج‬
‫سبکتر وگوشهای کوچکتر است‪ .‬به عالوه قد فیل‬
‫هندی کوتاهتر است و عاجهای فیل هندی خیلی‬
‫کوچکتر است‪ .‬از تفاوتهای دیگر این دو نوع فیل‬
‫آن است که در حالی که فیلهای افریقایی چهار‬
‫یا پنج سم در جلو و سه سم در عقب دارد در فیل‬
‫آسیایی سمها به ترتیب چهار و پنج عدد میباشد‪.‬‬

‫بر نام علمی‪ :‬بزرگترین جانور از تیره‬
‫گربه ایان است که طول قامت آن تا ‪۳٫۳‬‬
‫متر و وزن آن تا ‪ ۳۰۶‬کیلوگرم میرسد‪ .‬مهم‬
‫ترین مشخصهٔ این جانور‪ ،‬خطهای عمودی تیره‬
‫روی خز قرمز‪-‬نارنجی آن است که در ناحیه‬
‫زیرین روشن تر است‪ .‬این جانور دارای‬
‫بدنی عضالنی و پاهایی بسیار نیرومند است‪.‬‬
‫براق به رنگ‬
‫بدن ببر دارای موهای بلند و ّ‬
‫نارنجی‪ ،‬همراه با خطهای سیاه عمودی‬
‫جثه ببرهای نر بزرگتر از ببرهای‬
‫میباشد‪ّ .‬‬
‫ماده است و همچنین موهای روی گونه ببر‬
‫نر بلندتر از ببر ماده میباشد‪ .‬دندانهای‬
‫ببر بسیار قوی است و دندان نیش آن در‬
‫میان جانوران خشکی بلندترین است‪ .‬طول‬
‫تاج دندان ببر به ‪ ۷۴٫۵‬میلیمتر و گاهی‬
‫تا ‪ ۹۰‬میلیمتر میرسد‬


Slide 4

‫یکی از پستانداران فک خزری کمیاب آبزی دنیاست‬
‫که فقط در دریای خزرو رودخانههای منتهی به آن‬
‫زندگی میکند‪ .‬این گونه تنها پستاندار دریای‬
‫خزر محسوب میشود و به دلیل صید بیرویه و بههم‬
‫جمعیت نیازمند‬
‫ّ‬
‫خوردن شرایط زیستی و کاهش شدید‬
‫حمایت بینالمللی است‪.‬‬
‫فک خزری بهطور میانگین ‪ ۱٫۵‬متر طول و ‪۶۸‬‬
‫کیلوگرم وزن دارد و یکی از کوچکترین انواع فک‬
‫به شمار میرود‪.‬‬
‫ساحلنشینان شمال به آن سگ آبی میگویند‪ .‬فکها‬
‫در میان هزار نوع جاندار خزر تنها پستاندار‬
‫این دریا محسوب میشوند‪ .‬فکها جانورانی با‬
‫ارزشاند که حتی با مدفوع خود یک منبع غذایی در‬
‫دریای خزر به وجود میآورند و نابودی آنها‬
‫اکوسیستم خزر را به خطر میاندازد‪ .‬فکها در‬
‫تابستان‪ ،‬بهار وپاییز بیشتر در آبهای ایران‬
‫زندگی میکنند و برای زایمان به مناطق یخی در‬
‫شمال دریای خزر مهاجرت میکنند‪.‬‬

‫َپنگوئنها پرندگانی هستند بدون‬
‫ِوهسانان از‬
‫قدرت پرواز از راستهُگ‬
‫خانوادهُگوهگان که از ماهیها‬
‫تغذیه میکنند آنها بالهای کلفتی‬
‫دارند که به عنوان باله شنا از‬
‫آن بهره میگیرند‪ .‬پنگوئنها در‬
‫جاهای سردسیر نیمگردی پایینی‬
‫زمین زیست میکنند‪.‬‬
‫نام راسته و خانواده آنها‬
‫نمایانگر شکل گوه ای بدن آنها‬
‫است‪.‬‬
‫از نظر ریشهای نام پنگوئن متعلق‬
‫به پنگوئن اقیانوس منجمد شمالی‬
‫میباشداین پرندگان قادر به پرواز‬
‫نیستند زمانی که ملوانها به‬
‫اقیانوس منجمد جنوبی رسیدند همین‬
‫نام را به پرندگان آنجا که قادر‬

‫روباه جانوری از تیرهی سگسانان است‪.‬‬
‫تقریبا در همه جای دنیا زندگی‬
‫ً‬
‫روباه‬
‫میکند‪ .‬روباه در نواحی قطبی در جلگه‬
‫بیدرخت شمال و دور نیز به سر میبرد‪ .‬در‬
‫سراسر دنیا روباهها به رنگهای مختلف‬
‫دیده میشوند‪ .‬در بیابان های افریقا و در‬
‫خاورمیانه در کویرها و در دشتهای خشک‬
‫نیز روباه زندگی میکند‪ .‬روباههای سرخ در‬
‫اروپا‪ ،‬آفریقا‪ ،‬ودر آسیا و آمریکای‬
‫شمالی به سر میبرند‪ .‬البته همهی روباهان‬
‫واقعا سرخرنگ نیستند‪ .‬روباهها به‬
‫ً‬
‫سرخ‪،‬‬
‫رنگهای گوناگونی از سرخ پدیده طالئی تا‬
‫قهوهای شدید میباشند‪ .‬برخی از روباهان‬
‫موی سیاه خالص دارند‪ .‬روباه سرخ را ممکن‬
‫است روباه نقرهای نیز بنامند‪ .‬این نوع‬
‫روباه خطوط پوشش سرخ با خطوط سیاه روی‬
‫پشت و شانهاش دارد‪.‬‬

‫کانگورو جانوری از راسته کیسه‬
‫خواران علف خور از خانواده‬
‫دراز پا است که در استرالیا و‬
‫گینه نو زندگی میکند‪ .‬کانگورو‬
‫میتواند به کمک پاهایش پرشهای‬
‫بلندی انجام دهد‪ .‬طول این‬
‫پرشها به سه متر هم میرسد‪ .‬دم‬
‫کانگوروها بلند و عضالنی است‪.‬‬
‫نوع ماده دارای کیسه ایست که‬
‫نوزاد کانکورو پس از به دنیا‬
‫آمدن به داخل آن رفته و در‬
‫آنجا از شیر مادر تغذیه میکند‬
‫تا به رشد کافی رسیده و قادر‬
‫به زندگی در بیرون کیسه شود‪.‬‬
‫نوزاد کانگورو در هنگام تولد‬
‫جثهای بسیار کوچک دارد که قطر‬
‫آن از دو سانتیمتر بیشتر‬

‫اسب‪ ،‬یکی از دو زیر گونه های اسب وحشی‬
‫است‪ .‬این جانور پستاندار و فردسم است و‬
‫به تیره اسبیان تعلق دارد‪ .‬فرگشت اسب‬
‫از ‪ ۴۵‬تا ‪ ۵۵‬میلیون سال پیش به این سو‬
‫آغاز شده است‪ ،‬گذشته اسبهای بزرگ و‬
‫تکسم امروزی به جانورانی کوچکجثه و‬
‫چندسم باز میگردد‪ .‬نزدیک به ‪ ۴۰۰۰‬سال‬
‫پیش از میالد انسان تالش کرد تا اسب را‬
‫اهلی کند‪ .‬گمان بر این است که تا سال‬
‫‪ ۳۰۰۰‬پیش از میالد اسبهای اهلی در جاهای‬
‫گوناگونی از زمین حضور داشتند‪ .‬اسبهای‬
‫زیرگونه اهلی شدهاند‪ ،‬اگرچه بسیاری از‬
‫آنها در طبیعت آزاد زندگی میکنند‪.‬‬
‫البته اسبهایی وجود دارند که هرگز اهلی‬
‫نشدهاند؛ برای نمونه اسب شوالسکی تنها‬
‫واقعا تاکنون وحشی‬
‫ً‬
‫زیرگونهای است که‬
‫باقیمانده است‪.‬‬

‫موش پستانداری کوچک از راسته‬
‫جوندگان است که مواد غذایی خود‬
‫را به وسیله حرکات رفت و برگشتی‬
‫با جلو آرواره تحتانی خرد میکند‪.‬‬
‫چون دندانهای این حیوان مثل سایر‬
‫جوندگان رشد دایمی دارد‪ ،‬برای‬
‫جلوگیری از رشد بیش از حد‪ ،‬مجبور‬
‫دایما دندانهای خود را با‬
‫ً‬
‫است که‬
‫نسبتا سخت‪ ،‬از قبیل‬
‫ً‬
‫جویدن چیزهای‬
‫دانهها و حبوبات‪ ،‬بفرساید و اگر‬
‫موفق به پیدا کردن دانههای سخت‬
‫نگردد به جویدن فرشها‪ ،‬لباسها‪،‬‬
‫کتابها و هرچه که در دسترس خود‬
‫بیابد مشغول میشود‪.‬‬

‫َخرگوش پستانداری است علفخواران‪ ،‬از‬
‫تیره خرگوش و دارای اندامی شبیه به‬
‫گربه و گوشهای دراز و لبهای‬
‫شکافدار‪ .‬دستهای خرگوش از پاهایش‬
‫کوتاهتر است‪ .‬و بسیار تند حرکت‬
‫میکند‪ ،‬و دارای انواع مختلف است‪ .‬در‬
‫حدود ‪ ۶‬تا ‪ ۸‬بچه به دنیا میآورد‪.‬‬
‫در هنگام زمستان به دلیل داشتن پوست‬
‫سفید پیدا کردن او در برف دشوار‬
‫است‪ .‬تغییر رنگ پوست این حیوان ما‬
‫را به شگفت میآورد یعنی در زمستان‬
‫سفید شدن پوست این جانور و در‬
‫تابستان خاکستری یا قهوهای شدن آن‪.‬‬
‫میتوان این خرگوش را مانند آفتاب‬
‫پرست دانست که او نیز تغییر رنگ‬
‫میدهد‪ .‬خرگوش قطبی سوراخهایی به عمق‬
‫‪ ۲‬متر در برف حفر میکند که این مکان‬
‫جای مناسبی برای مخفی کردن کودکان‬

‫مرال یا گوزن قرمز یا گاو کوهی یکی از‬
‫بزرگترین انواع گوزن است که بومی اروپا‪،‬‬
‫آسیای صغیر‪ ،‬غرب آسیا و آسیای میانه و شمال‬
‫آفریقا میباشد‪ .‬تا سال ‪ ۲۰۰۴‬واپیتی یاِالک‬
‫گوزن بومی شرق آسیا و آمریکای شمالی یکی از‬
‫انواع مرال محسوب میشد؛ این باور بر اساس‬
‫دورگههای باروری که از آمیزش این دو جانور‬
‫در اسارت به دست آمده بود‪ ،‬اتخاذ شده بود‬
‫ولی مطالعات ژنتیکی اخیر بر روی صدها نمونه‬
‫از زیرگونههای مختلف مرال و الک و همچنین‬
‫دیگر گونههای خانواده گوزنهای مشخص کرده که‬
‫این دو گونههای مستقلی به شمار میروند‪.‬‬
‫مرال بر اثر فعالیتهای انسانی به کشورهای‬
‫دیگری چون آرژانتین‪ ،‬استرالیا و نیوزیلند‬
‫هم وارد شده و به جهت آسیبی که به حیات وحش‬
‫بومی این مناطق وارد کرده در فهرست بدترین‬
‫‪ ۱۰۰‬گونه مهاجم دنیا قرار دارد‬

‫فیل یا پیل نام حیوانی بزرگجثه از راسته‬
‫خرطومداران از خانواده فیالن است که بیشتر‬
‫بومی هندوستان و آفریقا میباشد ‪.‬فیلها‬
‫سنگینترین جانوران خشکی هستند‪ .‬نوع بالغ فیل‬
‫نر در حدود ‪ ۶۵۶۸/۵‬کیلو وزن و ‪ ۳/۶‬تا ‪ ۴‬متر‬
‫طول دارد‪ .‬دو گونه فیل وجود دارد؛ یکی فیل‬
‫آفریقایی که در آفریقا مخصوصا کنگو و کنیا‬
‫زندگی میکند و دیگری هم فیل آسیایی که در‬
‫هند‪ ،‬برمه‪ ،‬ماالیا‪ ،‬سیالن و سوماترا به سر‬
‫میبرند‪ .‬فیل آسیایی دارای پیشانی متورم و عاج‬
‫سبکتر وگوشهای کوچکتر است‪ .‬به عالوه قد فیل‬
‫هندی کوتاهتر است و عاجهای فیل هندی خیلی‬
‫کوچکتر است‪ .‬از تفاوتهای دیگر این دو نوع فیل‬
‫آن است که در حالی که فیلهای افریقایی چهار‬
‫یا پنج سم در جلو و سه سم در عقب دارد در فیل‬
‫آسیایی سمها به ترتیب چهار و پنج عدد میباشد‪.‬‬

‫بر نام علمی‪ :‬بزرگترین جانور از تیره‬
‫گربه ایان است که طول قامت آن تا ‪۳٫۳‬‬
‫متر و وزن آن تا ‪ ۳۰۶‬کیلوگرم میرسد‪ .‬مهم‬
‫ترین مشخصهٔ این جانور‪ ،‬خطهای عمودی تیره‬
‫روی خز قرمز‪-‬نارنجی آن است که در ناحیه‬
‫زیرین روشن تر است‪ .‬این جانور دارای‬
‫بدنی عضالنی و پاهایی بسیار نیرومند است‪.‬‬
‫براق به رنگ‬
‫بدن ببر دارای موهای بلند و ّ‬
‫نارنجی‪ ،‬همراه با خطهای سیاه عمودی‬
‫جثه ببرهای نر بزرگتر از ببرهای‬
‫میباشد‪ّ .‬‬
‫ماده است و همچنین موهای روی گونه ببر‬
‫نر بلندتر از ببر ماده میباشد‪ .‬دندانهای‬
‫ببر بسیار قوی است و دندان نیش آن در‬
‫میان جانوران خشکی بلندترین است‪ .‬طول‬
‫تاج دندان ببر به ‪ ۷۴٫۵‬میلیمتر و گاهی‬
‫تا ‪ ۹۰‬میلیمتر میرسد‬


Slide 5

‫یکی از پستانداران فک خزری کمیاب آبزی دنیاست‬
‫که فقط در دریای خزرو رودخانههای منتهی به آن‬
‫زندگی میکند‪ .‬این گونه تنها پستاندار دریای‬
‫خزر محسوب میشود و به دلیل صید بیرویه و بههم‬
‫جمعیت نیازمند‬
‫ّ‬
‫خوردن شرایط زیستی و کاهش شدید‬
‫حمایت بینالمللی است‪.‬‬
‫فک خزری بهطور میانگین ‪ ۱٫۵‬متر طول و ‪۶۸‬‬
‫کیلوگرم وزن دارد و یکی از کوچکترین انواع فک‬
‫به شمار میرود‪.‬‬
‫ساحلنشینان شمال به آن سگ آبی میگویند‪ .‬فکها‬
‫در میان هزار نوع جاندار خزر تنها پستاندار‬
‫این دریا محسوب میشوند‪ .‬فکها جانورانی با‬
‫ارزشاند که حتی با مدفوع خود یک منبع غذایی در‬
‫دریای خزر به وجود میآورند و نابودی آنها‬
‫اکوسیستم خزر را به خطر میاندازد‪ .‬فکها در‬
‫تابستان‪ ،‬بهار وپاییز بیشتر در آبهای ایران‬
‫زندگی میکنند و برای زایمان به مناطق یخی در‬
‫شمال دریای خزر مهاجرت میکنند‪.‬‬

‫َپنگوئنها پرندگانی هستند بدون‬
‫ِوهسانان از‬
‫قدرت پرواز از راستهُگ‬
‫خانوادهُگوهگان که از ماهیها‬
‫تغذیه میکنند آنها بالهای کلفتی‬
‫دارند که به عنوان باله شنا از‬
‫آن بهره میگیرند‪ .‬پنگوئنها در‬
‫جاهای سردسیر نیمگردی پایینی‬
‫زمین زیست میکنند‪.‬‬
‫نام راسته و خانواده آنها‬
‫نمایانگر شکل گوه ای بدن آنها‬
‫است‪.‬‬
‫از نظر ریشهای نام پنگوئن متعلق‬
‫به پنگوئن اقیانوس منجمد شمالی‬
‫میباشداین پرندگان قادر به پرواز‬
‫نیستند زمانی که ملوانها به‬
‫اقیانوس منجمد جنوبی رسیدند همین‬
‫نام را به پرندگان آنجا که قادر‬

‫روباه جانوری از تیرهی سگسانان است‪.‬‬
‫تقریبا در همه جای دنیا زندگی‬
‫ً‬
‫روباه‬
‫میکند‪ .‬روباه در نواحی قطبی در جلگه‬
‫بیدرخت شمال و دور نیز به سر میبرد‪ .‬در‬
‫سراسر دنیا روباهها به رنگهای مختلف‬
‫دیده میشوند‪ .‬در بیابان های افریقا و در‬
‫خاورمیانه در کویرها و در دشتهای خشک‬
‫نیز روباه زندگی میکند‪ .‬روباههای سرخ در‬
‫اروپا‪ ،‬آفریقا‪ ،‬ودر آسیا و آمریکای‬
‫شمالی به سر میبرند‪ .‬البته همهی روباهان‬
‫واقعا سرخرنگ نیستند‪ .‬روباهها به‬
‫ً‬
‫سرخ‪،‬‬
‫رنگهای گوناگونی از سرخ پدیده طالئی تا‬
‫قهوهای شدید میباشند‪ .‬برخی از روباهان‬
‫موی سیاه خالص دارند‪ .‬روباه سرخ را ممکن‬
‫است روباه نقرهای نیز بنامند‪ .‬این نوع‬
‫روباه خطوط پوشش سرخ با خطوط سیاه روی‬
‫پشت و شانهاش دارد‪.‬‬

‫کانگورو جانوری از راسته کیسه‬
‫خواران علف خور از خانواده‬
‫دراز پا است که در استرالیا و‬
‫گینه نو زندگی میکند‪ .‬کانگورو‬
‫میتواند به کمک پاهایش پرشهای‬
‫بلندی انجام دهد‪ .‬طول این‬
‫پرشها به سه متر هم میرسد‪ .‬دم‬
‫کانگوروها بلند و عضالنی است‪.‬‬
‫نوع ماده دارای کیسه ایست که‬
‫نوزاد کانکورو پس از به دنیا‬
‫آمدن به داخل آن رفته و در‬
‫آنجا از شیر مادر تغذیه میکند‬
‫تا به رشد کافی رسیده و قادر‬
‫به زندگی در بیرون کیسه شود‪.‬‬
‫نوزاد کانگورو در هنگام تولد‬
‫جثهای بسیار کوچک دارد که قطر‬
‫آن از دو سانتیمتر بیشتر‬

‫اسب‪ ،‬یکی از دو زیر گونه های اسب وحشی‬
‫است‪ .‬این جانور پستاندار و فردسم است و‬
‫به تیره اسبیان تعلق دارد‪ .‬فرگشت اسب‬
‫از ‪ ۴۵‬تا ‪ ۵۵‬میلیون سال پیش به این سو‬
‫آغاز شده است‪ ،‬گذشته اسبهای بزرگ و‬
‫تکسم امروزی به جانورانی کوچکجثه و‬
‫چندسم باز میگردد‪ .‬نزدیک به ‪ ۴۰۰۰‬سال‬
‫پیش از میالد انسان تالش کرد تا اسب را‬
‫اهلی کند‪ .‬گمان بر این است که تا سال‬
‫‪ ۳۰۰۰‬پیش از میالد اسبهای اهلی در جاهای‬
‫گوناگونی از زمین حضور داشتند‪ .‬اسبهای‬
‫زیرگونه اهلی شدهاند‪ ،‬اگرچه بسیاری از‬
‫آنها در طبیعت آزاد زندگی میکنند‪.‬‬
‫البته اسبهایی وجود دارند که هرگز اهلی‬
‫نشدهاند؛ برای نمونه اسب شوالسکی تنها‬
‫واقعا تاکنون وحشی‬
‫ً‬
‫زیرگونهای است که‬
‫باقیمانده است‪.‬‬

‫موش پستانداری کوچک از راسته‬
‫جوندگان است که مواد غذایی خود‬
‫را به وسیله حرکات رفت و برگشتی‬
‫با جلو آرواره تحتانی خرد میکند‪.‬‬
‫چون دندانهای این حیوان مثل سایر‬
‫جوندگان رشد دایمی دارد‪ ،‬برای‬
‫جلوگیری از رشد بیش از حد‪ ،‬مجبور‬
‫دایما دندانهای خود را با‬
‫ً‬
‫است که‬
‫نسبتا سخت‪ ،‬از قبیل‬
‫ً‬
‫جویدن چیزهای‬
‫دانهها و حبوبات‪ ،‬بفرساید و اگر‬
‫موفق به پیدا کردن دانههای سخت‬
‫نگردد به جویدن فرشها‪ ،‬لباسها‪،‬‬
‫کتابها و هرچه که در دسترس خود‬
‫بیابد مشغول میشود‪.‬‬

‫َخرگوش پستانداری است علفخواران‪ ،‬از‬
‫تیره خرگوش و دارای اندامی شبیه به‬
‫گربه و گوشهای دراز و لبهای‬
‫شکافدار‪ .‬دستهای خرگوش از پاهایش‬
‫کوتاهتر است‪ .‬و بسیار تند حرکت‬
‫میکند‪ ،‬و دارای انواع مختلف است‪ .‬در‬
‫حدود ‪ ۶‬تا ‪ ۸‬بچه به دنیا میآورد‪.‬‬
‫در هنگام زمستان به دلیل داشتن پوست‬
‫سفید پیدا کردن او در برف دشوار‬
‫است‪ .‬تغییر رنگ پوست این حیوان ما‬
‫را به شگفت میآورد یعنی در زمستان‬
‫سفید شدن پوست این جانور و در‬
‫تابستان خاکستری یا قهوهای شدن آن‪.‬‬
‫میتوان این خرگوش را مانند آفتاب‬
‫پرست دانست که او نیز تغییر رنگ‬
‫میدهد‪ .‬خرگوش قطبی سوراخهایی به عمق‬
‫‪ ۲‬متر در برف حفر میکند که این مکان‬
‫جای مناسبی برای مخفی کردن کودکان‬

‫مرال یا گوزن قرمز یا گاو کوهی یکی از‬
‫بزرگترین انواع گوزن است که بومی اروپا‪،‬‬
‫آسیای صغیر‪ ،‬غرب آسیا و آسیای میانه و شمال‬
‫آفریقا میباشد‪ .‬تا سال ‪ ۲۰۰۴‬واپیتی یاِالک‬
‫گوزن بومی شرق آسیا و آمریکای شمالی یکی از‬
‫انواع مرال محسوب میشد؛ این باور بر اساس‬
‫دورگههای باروری که از آمیزش این دو جانور‬
‫در اسارت به دست آمده بود‪ ،‬اتخاذ شده بود‬
‫ولی مطالعات ژنتیکی اخیر بر روی صدها نمونه‬
‫از زیرگونههای مختلف مرال و الک و همچنین‬
‫دیگر گونههای خانواده گوزنهای مشخص کرده که‬
‫این دو گونههای مستقلی به شمار میروند‪.‬‬
‫مرال بر اثر فعالیتهای انسانی به کشورهای‬
‫دیگری چون آرژانتین‪ ،‬استرالیا و نیوزیلند‬
‫هم وارد شده و به جهت آسیبی که به حیات وحش‬
‫بومی این مناطق وارد کرده در فهرست بدترین‬
‫‪ ۱۰۰‬گونه مهاجم دنیا قرار دارد‬

‫فیل یا پیل نام حیوانی بزرگجثه از راسته‬
‫خرطومداران از خانواده فیالن است که بیشتر‬
‫بومی هندوستان و آفریقا میباشد ‪.‬فیلها‬
‫سنگینترین جانوران خشکی هستند‪ .‬نوع بالغ فیل‬
‫نر در حدود ‪ ۶۵۶۸/۵‬کیلو وزن و ‪ ۳/۶‬تا ‪ ۴‬متر‬
‫طول دارد‪ .‬دو گونه فیل وجود دارد؛ یکی فیل‬
‫آفریقایی که در آفریقا مخصوصا کنگو و کنیا‬
‫زندگی میکند و دیگری هم فیل آسیایی که در‬
‫هند‪ ،‬برمه‪ ،‬ماالیا‪ ،‬سیالن و سوماترا به سر‬
‫میبرند‪ .‬فیل آسیایی دارای پیشانی متورم و عاج‬
‫سبکتر وگوشهای کوچکتر است‪ .‬به عالوه قد فیل‬
‫هندی کوتاهتر است و عاجهای فیل هندی خیلی‬
‫کوچکتر است‪ .‬از تفاوتهای دیگر این دو نوع فیل‬
‫آن است که در حالی که فیلهای افریقایی چهار‬
‫یا پنج سم در جلو و سه سم در عقب دارد در فیل‬
‫آسیایی سمها به ترتیب چهار و پنج عدد میباشد‪.‬‬

‫بر نام علمی‪ :‬بزرگترین جانور از تیره‬
‫گربه ایان است که طول قامت آن تا ‪۳٫۳‬‬
‫متر و وزن آن تا ‪ ۳۰۶‬کیلوگرم میرسد‪ .‬مهم‬
‫ترین مشخصهٔ این جانور‪ ،‬خطهای عمودی تیره‬
‫روی خز قرمز‪-‬نارنجی آن است که در ناحیه‬
‫زیرین روشن تر است‪ .‬این جانور دارای‬
‫بدنی عضالنی و پاهایی بسیار نیرومند است‪.‬‬
‫براق به رنگ‬
‫بدن ببر دارای موهای بلند و ّ‬
‫نارنجی‪ ،‬همراه با خطهای سیاه عمودی‬
‫جثه ببرهای نر بزرگتر از ببرهای‬
‫میباشد‪ّ .‬‬
‫ماده است و همچنین موهای روی گونه ببر‬
‫نر بلندتر از ببر ماده میباشد‪ .‬دندانهای‬
‫ببر بسیار قوی است و دندان نیش آن در‬
‫میان جانوران خشکی بلندترین است‪ .‬طول‬
‫تاج دندان ببر به ‪ ۷۴٫۵‬میلیمتر و گاهی‬
‫تا ‪ ۹۰‬میلیمتر میرسد‬


Slide 6

‫یکی از پستانداران فک خزری کمیاب آبزی دنیاست‬
‫که فقط در دریای خزرو رودخانههای منتهی به آن‬
‫زندگی میکند‪ .‬این گونه تنها پستاندار دریای‬
‫خزر محسوب میشود و به دلیل صید بیرویه و بههم‬
‫جمعیت نیازمند‬
‫ّ‬
‫خوردن شرایط زیستی و کاهش شدید‬
‫حمایت بینالمللی است‪.‬‬
‫فک خزری بهطور میانگین ‪ ۱٫۵‬متر طول و ‪۶۸‬‬
‫کیلوگرم وزن دارد و یکی از کوچکترین انواع فک‬
‫به شمار میرود‪.‬‬
‫ساحلنشینان شمال به آن سگ آبی میگویند‪ .‬فکها‬
‫در میان هزار نوع جاندار خزر تنها پستاندار‬
‫این دریا محسوب میشوند‪ .‬فکها جانورانی با‬
‫ارزشاند که حتی با مدفوع خود یک منبع غذایی در‬
‫دریای خزر به وجود میآورند و نابودی آنها‬
‫اکوسیستم خزر را به خطر میاندازد‪ .‬فکها در‬
‫تابستان‪ ،‬بهار وپاییز بیشتر در آبهای ایران‬
‫زندگی میکنند و برای زایمان به مناطق یخی در‬
‫شمال دریای خزر مهاجرت میکنند‪.‬‬

‫َپنگوئنها پرندگانی هستند بدون‬
‫ِوهسانان از‬
‫قدرت پرواز از راستهُگ‬
‫خانوادهُگوهگان که از ماهیها‬
‫تغذیه میکنند آنها بالهای کلفتی‬
‫دارند که به عنوان باله شنا از‬
‫آن بهره میگیرند‪ .‬پنگوئنها در‬
‫جاهای سردسیر نیمگردی پایینی‬
‫زمین زیست میکنند‪.‬‬
‫نام راسته و خانواده آنها‬
‫نمایانگر شکل گوه ای بدن آنها‬
‫است‪.‬‬
‫از نظر ریشهای نام پنگوئن متعلق‬
‫به پنگوئن اقیانوس منجمد شمالی‬
‫میباشداین پرندگان قادر به پرواز‬
‫نیستند زمانی که ملوانها به‬
‫اقیانوس منجمد جنوبی رسیدند همین‬
‫نام را به پرندگان آنجا که قادر‬

‫روباه جانوری از تیرهی سگسانان است‪.‬‬
‫تقریبا در همه جای دنیا زندگی‬
‫ً‬
‫روباه‬
‫میکند‪ .‬روباه در نواحی قطبی در جلگه‬
‫بیدرخت شمال و دور نیز به سر میبرد‪ .‬در‬
‫سراسر دنیا روباهها به رنگهای مختلف‬
‫دیده میشوند‪ .‬در بیابان های افریقا و در‬
‫خاورمیانه در کویرها و در دشتهای خشک‬
‫نیز روباه زندگی میکند‪ .‬روباههای سرخ در‬
‫اروپا‪ ،‬آفریقا‪ ،‬ودر آسیا و آمریکای‬
‫شمالی به سر میبرند‪ .‬البته همهی روباهان‬
‫واقعا سرخرنگ نیستند‪ .‬روباهها به‬
‫ً‬
‫سرخ‪،‬‬
‫رنگهای گوناگونی از سرخ پدیده طالئی تا‬
‫قهوهای شدید میباشند‪ .‬برخی از روباهان‬
‫موی سیاه خالص دارند‪ .‬روباه سرخ را ممکن‬
‫است روباه نقرهای نیز بنامند‪ .‬این نوع‬
‫روباه خطوط پوشش سرخ با خطوط سیاه روی‬
‫پشت و شانهاش دارد‪.‬‬

‫کانگورو جانوری از راسته کیسه‬
‫خواران علف خور از خانواده‬
‫دراز پا است که در استرالیا و‬
‫گینه نو زندگی میکند‪ .‬کانگورو‬
‫میتواند به کمک پاهایش پرشهای‬
‫بلندی انجام دهد‪ .‬طول این‬
‫پرشها به سه متر هم میرسد‪ .‬دم‬
‫کانگوروها بلند و عضالنی است‪.‬‬
‫نوع ماده دارای کیسه ایست که‬
‫نوزاد کانکورو پس از به دنیا‬
‫آمدن به داخل آن رفته و در‬
‫آنجا از شیر مادر تغذیه میکند‬
‫تا به رشد کافی رسیده و قادر‬
‫به زندگی در بیرون کیسه شود‪.‬‬
‫نوزاد کانگورو در هنگام تولد‬
‫جثهای بسیار کوچک دارد که قطر‬
‫آن از دو سانتیمتر بیشتر‬

‫اسب‪ ،‬یکی از دو زیر گونه های اسب وحشی‬
‫است‪ .‬این جانور پستاندار و فردسم است و‬
‫به تیره اسبیان تعلق دارد‪ .‬فرگشت اسب‬
‫از ‪ ۴۵‬تا ‪ ۵۵‬میلیون سال پیش به این سو‬
‫آغاز شده است‪ ،‬گذشته اسبهای بزرگ و‬
‫تکسم امروزی به جانورانی کوچکجثه و‬
‫چندسم باز میگردد‪ .‬نزدیک به ‪ ۴۰۰۰‬سال‬
‫پیش از میالد انسان تالش کرد تا اسب را‬
‫اهلی کند‪ .‬گمان بر این است که تا سال‬
‫‪ ۳۰۰۰‬پیش از میالد اسبهای اهلی در جاهای‬
‫گوناگونی از زمین حضور داشتند‪ .‬اسبهای‬
‫زیرگونه اهلی شدهاند‪ ،‬اگرچه بسیاری از‬
‫آنها در طبیعت آزاد زندگی میکنند‪.‬‬
‫البته اسبهایی وجود دارند که هرگز اهلی‬
‫نشدهاند؛ برای نمونه اسب شوالسکی تنها‬
‫واقعا تاکنون وحشی‬
‫ً‬
‫زیرگونهای است که‬
‫باقیمانده است‪.‬‬

‫موش پستانداری کوچک از راسته‬
‫جوندگان است که مواد غذایی خود‬
‫را به وسیله حرکات رفت و برگشتی‬
‫با جلو آرواره تحتانی خرد میکند‪.‬‬
‫چون دندانهای این حیوان مثل سایر‬
‫جوندگان رشد دایمی دارد‪ ،‬برای‬
‫جلوگیری از رشد بیش از حد‪ ،‬مجبور‬
‫دایما دندانهای خود را با‬
‫ً‬
‫است که‬
‫نسبتا سخت‪ ،‬از قبیل‬
‫ً‬
‫جویدن چیزهای‬
‫دانهها و حبوبات‪ ،‬بفرساید و اگر‬
‫موفق به پیدا کردن دانههای سخت‬
‫نگردد به جویدن فرشها‪ ،‬لباسها‪،‬‬
‫کتابها و هرچه که در دسترس خود‬
‫بیابد مشغول میشود‪.‬‬

‫َخرگوش پستانداری است علفخواران‪ ،‬از‬
‫تیره خرگوش و دارای اندامی شبیه به‬
‫گربه و گوشهای دراز و لبهای‬
‫شکافدار‪ .‬دستهای خرگوش از پاهایش‬
‫کوتاهتر است‪ .‬و بسیار تند حرکت‬
‫میکند‪ ،‬و دارای انواع مختلف است‪ .‬در‬
‫حدود ‪ ۶‬تا ‪ ۸‬بچه به دنیا میآورد‪.‬‬
‫در هنگام زمستان به دلیل داشتن پوست‬
‫سفید پیدا کردن او در برف دشوار‬
‫است‪ .‬تغییر رنگ پوست این حیوان ما‬
‫را به شگفت میآورد یعنی در زمستان‬
‫سفید شدن پوست این جانور و در‬
‫تابستان خاکستری یا قهوهای شدن آن‪.‬‬
‫میتوان این خرگوش را مانند آفتاب‬
‫پرست دانست که او نیز تغییر رنگ‬
‫میدهد‪ .‬خرگوش قطبی سوراخهایی به عمق‬
‫‪ ۲‬متر در برف حفر میکند که این مکان‬
‫جای مناسبی برای مخفی کردن کودکان‬

‫مرال یا گوزن قرمز یا گاو کوهی یکی از‬
‫بزرگترین انواع گوزن است که بومی اروپا‪،‬‬
‫آسیای صغیر‪ ،‬غرب آسیا و آسیای میانه و شمال‬
‫آفریقا میباشد‪ .‬تا سال ‪ ۲۰۰۴‬واپیتی یاِالک‬
‫گوزن بومی شرق آسیا و آمریکای شمالی یکی از‬
‫انواع مرال محسوب میشد؛ این باور بر اساس‬
‫دورگههای باروری که از آمیزش این دو جانور‬
‫در اسارت به دست آمده بود‪ ،‬اتخاذ شده بود‬
‫ولی مطالعات ژنتیکی اخیر بر روی صدها نمونه‬
‫از زیرگونههای مختلف مرال و الک و همچنین‬
‫دیگر گونههای خانواده گوزنهای مشخص کرده که‬
‫این دو گونههای مستقلی به شمار میروند‪.‬‬
‫مرال بر اثر فعالیتهای انسانی به کشورهای‬
‫دیگری چون آرژانتین‪ ،‬استرالیا و نیوزیلند‬
‫هم وارد شده و به جهت آسیبی که به حیات وحش‬
‫بومی این مناطق وارد کرده در فهرست بدترین‬
‫‪ ۱۰۰‬گونه مهاجم دنیا قرار دارد‬

‫فیل یا پیل نام حیوانی بزرگجثه از راسته‬
‫خرطومداران از خانواده فیالن است که بیشتر‬
‫بومی هندوستان و آفریقا میباشد ‪.‬فیلها‬
‫سنگینترین جانوران خشکی هستند‪ .‬نوع بالغ فیل‬
‫نر در حدود ‪ ۶۵۶۸/۵‬کیلو وزن و ‪ ۳/۶‬تا ‪ ۴‬متر‬
‫طول دارد‪ .‬دو گونه فیل وجود دارد؛ یکی فیل‬
‫آفریقایی که در آفریقا مخصوصا کنگو و کنیا‬
‫زندگی میکند و دیگری هم فیل آسیایی که در‬
‫هند‪ ،‬برمه‪ ،‬ماالیا‪ ،‬سیالن و سوماترا به سر‬
‫میبرند‪ .‬فیل آسیایی دارای پیشانی متورم و عاج‬
‫سبکتر وگوشهای کوچکتر است‪ .‬به عالوه قد فیل‬
‫هندی کوتاهتر است و عاجهای فیل هندی خیلی‬
‫کوچکتر است‪ .‬از تفاوتهای دیگر این دو نوع فیل‬
‫آن است که در حالی که فیلهای افریقایی چهار‬
‫یا پنج سم در جلو و سه سم در عقب دارد در فیل‬
‫آسیایی سمها به ترتیب چهار و پنج عدد میباشد‪.‬‬

‫بر نام علمی‪ :‬بزرگترین جانور از تیره‬
‫گربه ایان است که طول قامت آن تا ‪۳٫۳‬‬
‫متر و وزن آن تا ‪ ۳۰۶‬کیلوگرم میرسد‪ .‬مهم‬
‫ترین مشخصهٔ این جانور‪ ،‬خطهای عمودی تیره‬
‫روی خز قرمز‪-‬نارنجی آن است که در ناحیه‬
‫زیرین روشن تر است‪ .‬این جانور دارای‬
‫بدنی عضالنی و پاهایی بسیار نیرومند است‪.‬‬
‫براق به رنگ‬
‫بدن ببر دارای موهای بلند و ّ‬
‫نارنجی‪ ،‬همراه با خطهای سیاه عمودی‬
‫جثه ببرهای نر بزرگتر از ببرهای‬
‫میباشد‪ّ .‬‬
‫ماده است و همچنین موهای روی گونه ببر‬
‫نر بلندتر از ببر ماده میباشد‪ .‬دندانهای‬
‫ببر بسیار قوی است و دندان نیش آن در‬
‫میان جانوران خشکی بلندترین است‪ .‬طول‬
‫تاج دندان ببر به ‪ ۷۴٫۵‬میلیمتر و گاهی‬
‫تا ‪ ۹۰‬میلیمتر میرسد‬


Slide 7

‫یکی از پستانداران فک خزری کمیاب آبزی دنیاست‬
‫که فقط در دریای خزرو رودخانههای منتهی به آن‬
‫زندگی میکند‪ .‬این گونه تنها پستاندار دریای‬
‫خزر محسوب میشود و به دلیل صید بیرویه و بههم‬
‫جمعیت نیازمند‬
‫ّ‬
‫خوردن شرایط زیستی و کاهش شدید‬
‫حمایت بینالمللی است‪.‬‬
‫فک خزری بهطور میانگین ‪ ۱٫۵‬متر طول و ‪۶۸‬‬
‫کیلوگرم وزن دارد و یکی از کوچکترین انواع فک‬
‫به شمار میرود‪.‬‬
‫ساحلنشینان شمال به آن سگ آبی میگویند‪ .‬فکها‬
‫در میان هزار نوع جاندار خزر تنها پستاندار‬
‫این دریا محسوب میشوند‪ .‬فکها جانورانی با‬
‫ارزشاند که حتی با مدفوع خود یک منبع غذایی در‬
‫دریای خزر به وجود میآورند و نابودی آنها‬
‫اکوسیستم خزر را به خطر میاندازد‪ .‬فکها در‬
‫تابستان‪ ،‬بهار وپاییز بیشتر در آبهای ایران‬
‫زندگی میکنند و برای زایمان به مناطق یخی در‬
‫شمال دریای خزر مهاجرت میکنند‪.‬‬

‫َپنگوئنها پرندگانی هستند بدون‬
‫ِوهسانان از‬
‫قدرت پرواز از راستهُگ‬
‫خانوادهُگوهگان که از ماهیها‬
‫تغذیه میکنند آنها بالهای کلفتی‬
‫دارند که به عنوان باله شنا از‬
‫آن بهره میگیرند‪ .‬پنگوئنها در‬
‫جاهای سردسیر نیمگردی پایینی‬
‫زمین زیست میکنند‪.‬‬
‫نام راسته و خانواده آنها‬
‫نمایانگر شکل گوه ای بدن آنها‬
‫است‪.‬‬
‫از نظر ریشهای نام پنگوئن متعلق‬
‫به پنگوئن اقیانوس منجمد شمالی‬
‫میباشداین پرندگان قادر به پرواز‬
‫نیستند زمانی که ملوانها به‬
‫اقیانوس منجمد جنوبی رسیدند همین‬
‫نام را به پرندگان آنجا که قادر‬

‫روباه جانوری از تیرهی سگسانان است‪.‬‬
‫تقریبا در همه جای دنیا زندگی‬
‫ً‬
‫روباه‬
‫میکند‪ .‬روباه در نواحی قطبی در جلگه‬
‫بیدرخت شمال و دور نیز به سر میبرد‪ .‬در‬
‫سراسر دنیا روباهها به رنگهای مختلف‬
‫دیده میشوند‪ .‬در بیابان های افریقا و در‬
‫خاورمیانه در کویرها و در دشتهای خشک‬
‫نیز روباه زندگی میکند‪ .‬روباههای سرخ در‬
‫اروپا‪ ،‬آفریقا‪ ،‬ودر آسیا و آمریکای‬
‫شمالی به سر میبرند‪ .‬البته همهی روباهان‬
‫واقعا سرخرنگ نیستند‪ .‬روباهها به‬
‫ً‬
‫سرخ‪،‬‬
‫رنگهای گوناگونی از سرخ پدیده طالئی تا‬
‫قهوهای شدید میباشند‪ .‬برخی از روباهان‬
‫موی سیاه خالص دارند‪ .‬روباه سرخ را ممکن‬
‫است روباه نقرهای نیز بنامند‪ .‬این نوع‬
‫روباه خطوط پوشش سرخ با خطوط سیاه روی‬
‫پشت و شانهاش دارد‪.‬‬

‫کانگورو جانوری از راسته کیسه‬
‫خواران علف خور از خانواده‬
‫دراز پا است که در استرالیا و‬
‫گینه نو زندگی میکند‪ .‬کانگورو‬
‫میتواند به کمک پاهایش پرشهای‬
‫بلندی انجام دهد‪ .‬طول این‬
‫پرشها به سه متر هم میرسد‪ .‬دم‬
‫کانگوروها بلند و عضالنی است‪.‬‬
‫نوع ماده دارای کیسه ایست که‬
‫نوزاد کانکورو پس از به دنیا‬
‫آمدن به داخل آن رفته و در‬
‫آنجا از شیر مادر تغذیه میکند‬
‫تا به رشد کافی رسیده و قادر‬
‫به زندگی در بیرون کیسه شود‪.‬‬
‫نوزاد کانگورو در هنگام تولد‬
‫جثهای بسیار کوچک دارد که قطر‬
‫آن از دو سانتیمتر بیشتر‬

‫اسب‪ ،‬یکی از دو زیر گونه های اسب وحشی‬
‫است‪ .‬این جانور پستاندار و فردسم است و‬
‫به تیره اسبیان تعلق دارد‪ .‬فرگشت اسب‬
‫از ‪ ۴۵‬تا ‪ ۵۵‬میلیون سال پیش به این سو‬
‫آغاز شده است‪ ،‬گذشته اسبهای بزرگ و‬
‫تکسم امروزی به جانورانی کوچکجثه و‬
‫چندسم باز میگردد‪ .‬نزدیک به ‪ ۴۰۰۰‬سال‬
‫پیش از میالد انسان تالش کرد تا اسب را‬
‫اهلی کند‪ .‬گمان بر این است که تا سال‬
‫‪ ۳۰۰۰‬پیش از میالد اسبهای اهلی در جاهای‬
‫گوناگونی از زمین حضور داشتند‪ .‬اسبهای‬
‫زیرگونه اهلی شدهاند‪ ،‬اگرچه بسیاری از‬
‫آنها در طبیعت آزاد زندگی میکنند‪.‬‬
‫البته اسبهایی وجود دارند که هرگز اهلی‬
‫نشدهاند؛ برای نمونه اسب شوالسکی تنها‬
‫واقعا تاکنون وحشی‬
‫ً‬
‫زیرگونهای است که‬
‫باقیمانده است‪.‬‬

‫موش پستانداری کوچک از راسته‬
‫جوندگان است که مواد غذایی خود‬
‫را به وسیله حرکات رفت و برگشتی‬
‫با جلو آرواره تحتانی خرد میکند‪.‬‬
‫چون دندانهای این حیوان مثل سایر‬
‫جوندگان رشد دایمی دارد‪ ،‬برای‬
‫جلوگیری از رشد بیش از حد‪ ،‬مجبور‬
‫دایما دندانهای خود را با‬
‫ً‬
‫است که‬
‫نسبتا سخت‪ ،‬از قبیل‬
‫ً‬
‫جویدن چیزهای‬
‫دانهها و حبوبات‪ ،‬بفرساید و اگر‬
‫موفق به پیدا کردن دانههای سخت‬
‫نگردد به جویدن فرشها‪ ،‬لباسها‪،‬‬
‫کتابها و هرچه که در دسترس خود‬
‫بیابد مشغول میشود‪.‬‬

‫َخرگوش پستانداری است علفخواران‪ ،‬از‬
‫تیره خرگوش و دارای اندامی شبیه به‬
‫گربه و گوشهای دراز و لبهای‬
‫شکافدار‪ .‬دستهای خرگوش از پاهایش‬
‫کوتاهتر است‪ .‬و بسیار تند حرکت‬
‫میکند‪ ،‬و دارای انواع مختلف است‪ .‬در‬
‫حدود ‪ ۶‬تا ‪ ۸‬بچه به دنیا میآورد‪.‬‬
‫در هنگام زمستان به دلیل داشتن پوست‬
‫سفید پیدا کردن او در برف دشوار‬
‫است‪ .‬تغییر رنگ پوست این حیوان ما‬
‫را به شگفت میآورد یعنی در زمستان‬
‫سفید شدن پوست این جانور و در‬
‫تابستان خاکستری یا قهوهای شدن آن‪.‬‬
‫میتوان این خرگوش را مانند آفتاب‬
‫پرست دانست که او نیز تغییر رنگ‬
‫میدهد‪ .‬خرگوش قطبی سوراخهایی به عمق‬
‫‪ ۲‬متر در برف حفر میکند که این مکان‬
‫جای مناسبی برای مخفی کردن کودکان‬

‫مرال یا گوزن قرمز یا گاو کوهی یکی از‬
‫بزرگترین انواع گوزن است که بومی اروپا‪،‬‬
‫آسیای صغیر‪ ،‬غرب آسیا و آسیای میانه و شمال‬
‫آفریقا میباشد‪ .‬تا سال ‪ ۲۰۰۴‬واپیتی یاِالک‬
‫گوزن بومی شرق آسیا و آمریکای شمالی یکی از‬
‫انواع مرال محسوب میشد؛ این باور بر اساس‬
‫دورگههای باروری که از آمیزش این دو جانور‬
‫در اسارت به دست آمده بود‪ ،‬اتخاذ شده بود‬
‫ولی مطالعات ژنتیکی اخیر بر روی صدها نمونه‬
‫از زیرگونههای مختلف مرال و الک و همچنین‬
‫دیگر گونههای خانواده گوزنهای مشخص کرده که‬
‫این دو گونههای مستقلی به شمار میروند‪.‬‬
‫مرال بر اثر فعالیتهای انسانی به کشورهای‬
‫دیگری چون آرژانتین‪ ،‬استرالیا و نیوزیلند‬
‫هم وارد شده و به جهت آسیبی که به حیات وحش‬
‫بومی این مناطق وارد کرده در فهرست بدترین‬
‫‪ ۱۰۰‬گونه مهاجم دنیا قرار دارد‬

‫فیل یا پیل نام حیوانی بزرگجثه از راسته‬
‫خرطومداران از خانواده فیالن است که بیشتر‬
‫بومی هندوستان و آفریقا میباشد ‪.‬فیلها‬
‫سنگینترین جانوران خشکی هستند‪ .‬نوع بالغ فیل‬
‫نر در حدود ‪ ۶۵۶۸/۵‬کیلو وزن و ‪ ۳/۶‬تا ‪ ۴‬متر‬
‫طول دارد‪ .‬دو گونه فیل وجود دارد؛ یکی فیل‬
‫آفریقایی که در آفریقا مخصوصا کنگو و کنیا‬
‫زندگی میکند و دیگری هم فیل آسیایی که در‬
‫هند‪ ،‬برمه‪ ،‬ماالیا‪ ،‬سیالن و سوماترا به سر‬
‫میبرند‪ .‬فیل آسیایی دارای پیشانی متورم و عاج‬
‫سبکتر وگوشهای کوچکتر است‪ .‬به عالوه قد فیل‬
‫هندی کوتاهتر است و عاجهای فیل هندی خیلی‬
‫کوچکتر است‪ .‬از تفاوتهای دیگر این دو نوع فیل‬
‫آن است که در حالی که فیلهای افریقایی چهار‬
‫یا پنج سم در جلو و سه سم در عقب دارد در فیل‬
‫آسیایی سمها به ترتیب چهار و پنج عدد میباشد‪.‬‬

‫بر نام علمی‪ :‬بزرگترین جانور از تیره‬
‫گربه ایان است که طول قامت آن تا ‪۳٫۳‬‬
‫متر و وزن آن تا ‪ ۳۰۶‬کیلوگرم میرسد‪ .‬مهم‬
‫ترین مشخصهٔ این جانور‪ ،‬خطهای عمودی تیره‬
‫روی خز قرمز‪-‬نارنجی آن است که در ناحیه‬
‫زیرین روشن تر است‪ .‬این جانور دارای‬
‫بدنی عضالنی و پاهایی بسیار نیرومند است‪.‬‬
‫براق به رنگ‬
‫بدن ببر دارای موهای بلند و ّ‬
‫نارنجی‪ ،‬همراه با خطهای سیاه عمودی‬
‫جثه ببرهای نر بزرگتر از ببرهای‬
‫میباشد‪ّ .‬‬
‫ماده است و همچنین موهای روی گونه ببر‬
‫نر بلندتر از ببر ماده میباشد‪ .‬دندانهای‬
‫ببر بسیار قوی است و دندان نیش آن در‬
‫میان جانوران خشکی بلندترین است‪ .‬طول‬
‫تاج دندان ببر به ‪ ۷۴٫۵‬میلیمتر و گاهی‬
‫تا ‪ ۹۰‬میلیمتر میرسد‬


Slide 8

‫یکی از پستانداران فک خزری کمیاب آبزی دنیاست‬
‫که فقط در دریای خزرو رودخانههای منتهی به آن‬
‫زندگی میکند‪ .‬این گونه تنها پستاندار دریای‬
‫خزر محسوب میشود و به دلیل صید بیرویه و بههم‬
‫جمعیت نیازمند‬
‫ّ‬
‫خوردن شرایط زیستی و کاهش شدید‬
‫حمایت بینالمللی است‪.‬‬
‫فک خزری بهطور میانگین ‪ ۱٫۵‬متر طول و ‪۶۸‬‬
‫کیلوگرم وزن دارد و یکی از کوچکترین انواع فک‬
‫به شمار میرود‪.‬‬
‫ساحلنشینان شمال به آن سگ آبی میگویند‪ .‬فکها‬
‫در میان هزار نوع جاندار خزر تنها پستاندار‬
‫این دریا محسوب میشوند‪ .‬فکها جانورانی با‬
‫ارزشاند که حتی با مدفوع خود یک منبع غذایی در‬
‫دریای خزر به وجود میآورند و نابودی آنها‬
‫اکوسیستم خزر را به خطر میاندازد‪ .‬فکها در‬
‫تابستان‪ ،‬بهار وپاییز بیشتر در آبهای ایران‬
‫زندگی میکنند و برای زایمان به مناطق یخی در‬
‫شمال دریای خزر مهاجرت میکنند‪.‬‬

‫َپنگوئنها پرندگانی هستند بدون‬
‫ِوهسانان از‬
‫قدرت پرواز از راستهُگ‬
‫خانوادهُگوهگان که از ماهیها‬
‫تغذیه میکنند آنها بالهای کلفتی‬
‫دارند که به عنوان باله شنا از‬
‫آن بهره میگیرند‪ .‬پنگوئنها در‬
‫جاهای سردسیر نیمگردی پایینی‬
‫زمین زیست میکنند‪.‬‬
‫نام راسته و خانواده آنها‬
‫نمایانگر شکل گوه ای بدن آنها‬
‫است‪.‬‬
‫از نظر ریشهای نام پنگوئن متعلق‬
‫به پنگوئن اقیانوس منجمد شمالی‬
‫میباشداین پرندگان قادر به پرواز‬
‫نیستند زمانی که ملوانها به‬
‫اقیانوس منجمد جنوبی رسیدند همین‬
‫نام را به پرندگان آنجا که قادر‬

‫روباه جانوری از تیرهی سگسانان است‪.‬‬
‫تقریبا در همه جای دنیا زندگی‬
‫ً‬
‫روباه‬
‫میکند‪ .‬روباه در نواحی قطبی در جلگه‬
‫بیدرخت شمال و دور نیز به سر میبرد‪ .‬در‬
‫سراسر دنیا روباهها به رنگهای مختلف‬
‫دیده میشوند‪ .‬در بیابان های افریقا و در‬
‫خاورمیانه در کویرها و در دشتهای خشک‬
‫نیز روباه زندگی میکند‪ .‬روباههای سرخ در‬
‫اروپا‪ ،‬آفریقا‪ ،‬ودر آسیا و آمریکای‬
‫شمالی به سر میبرند‪ .‬البته همهی روباهان‬
‫واقعا سرخرنگ نیستند‪ .‬روباهها به‬
‫ً‬
‫سرخ‪،‬‬
‫رنگهای گوناگونی از سرخ پدیده طالئی تا‬
‫قهوهای شدید میباشند‪ .‬برخی از روباهان‬
‫موی سیاه خالص دارند‪ .‬روباه سرخ را ممکن‬
‫است روباه نقرهای نیز بنامند‪ .‬این نوع‬
‫روباه خطوط پوشش سرخ با خطوط سیاه روی‬
‫پشت و شانهاش دارد‪.‬‬

‫کانگورو جانوری از راسته کیسه‬
‫خواران علف خور از خانواده‬
‫دراز پا است که در استرالیا و‬
‫گینه نو زندگی میکند‪ .‬کانگورو‬
‫میتواند به کمک پاهایش پرشهای‬
‫بلندی انجام دهد‪ .‬طول این‬
‫پرشها به سه متر هم میرسد‪ .‬دم‬
‫کانگوروها بلند و عضالنی است‪.‬‬
‫نوع ماده دارای کیسه ایست که‬
‫نوزاد کانکورو پس از به دنیا‬
‫آمدن به داخل آن رفته و در‬
‫آنجا از شیر مادر تغذیه میکند‬
‫تا به رشد کافی رسیده و قادر‬
‫به زندگی در بیرون کیسه شود‪.‬‬
‫نوزاد کانگورو در هنگام تولد‬
‫جثهای بسیار کوچک دارد که قطر‬
‫آن از دو سانتیمتر بیشتر‬

‫اسب‪ ،‬یکی از دو زیر گونه های اسب وحشی‬
‫است‪ .‬این جانور پستاندار و فردسم است و‬
‫به تیره اسبیان تعلق دارد‪ .‬فرگشت اسب‬
‫از ‪ ۴۵‬تا ‪ ۵۵‬میلیون سال پیش به این سو‬
‫آغاز شده است‪ ،‬گذشته اسبهای بزرگ و‬
‫تکسم امروزی به جانورانی کوچکجثه و‬
‫چندسم باز میگردد‪ .‬نزدیک به ‪ ۴۰۰۰‬سال‬
‫پیش از میالد انسان تالش کرد تا اسب را‬
‫اهلی کند‪ .‬گمان بر این است که تا سال‬
‫‪ ۳۰۰۰‬پیش از میالد اسبهای اهلی در جاهای‬
‫گوناگونی از زمین حضور داشتند‪ .‬اسبهای‬
‫زیرگونه اهلی شدهاند‪ ،‬اگرچه بسیاری از‬
‫آنها در طبیعت آزاد زندگی میکنند‪.‬‬
‫البته اسبهایی وجود دارند که هرگز اهلی‬
‫نشدهاند؛ برای نمونه اسب شوالسکی تنها‬
‫واقعا تاکنون وحشی‬
‫ً‬
‫زیرگونهای است که‬
‫باقیمانده است‪.‬‬

‫موش پستانداری کوچک از راسته‬
‫جوندگان است که مواد غذایی خود‬
‫را به وسیله حرکات رفت و برگشتی‬
‫با جلو آرواره تحتانی خرد میکند‪.‬‬
‫چون دندانهای این حیوان مثل سایر‬
‫جوندگان رشد دایمی دارد‪ ،‬برای‬
‫جلوگیری از رشد بیش از حد‪ ،‬مجبور‬
‫دایما دندانهای خود را با‬
‫ً‬
‫است که‬
‫نسبتا سخت‪ ،‬از قبیل‬
‫ً‬
‫جویدن چیزهای‬
‫دانهها و حبوبات‪ ،‬بفرساید و اگر‬
‫موفق به پیدا کردن دانههای سخت‬
‫نگردد به جویدن فرشها‪ ،‬لباسها‪،‬‬
‫کتابها و هرچه که در دسترس خود‬
‫بیابد مشغول میشود‪.‬‬

‫َخرگوش پستانداری است علفخواران‪ ،‬از‬
‫تیره خرگوش و دارای اندامی شبیه به‬
‫گربه و گوشهای دراز و لبهای‬
‫شکافدار‪ .‬دستهای خرگوش از پاهایش‬
‫کوتاهتر است‪ .‬و بسیار تند حرکت‬
‫میکند‪ ،‬و دارای انواع مختلف است‪ .‬در‬
‫حدود ‪ ۶‬تا ‪ ۸‬بچه به دنیا میآورد‪.‬‬
‫در هنگام زمستان به دلیل داشتن پوست‬
‫سفید پیدا کردن او در برف دشوار‬
‫است‪ .‬تغییر رنگ پوست این حیوان ما‬
‫را به شگفت میآورد یعنی در زمستان‬
‫سفید شدن پوست این جانور و در‬
‫تابستان خاکستری یا قهوهای شدن آن‪.‬‬
‫میتوان این خرگوش را مانند آفتاب‬
‫پرست دانست که او نیز تغییر رنگ‬
‫میدهد‪ .‬خرگوش قطبی سوراخهایی به عمق‬
‫‪ ۲‬متر در برف حفر میکند که این مکان‬
‫جای مناسبی برای مخفی کردن کودکان‬

‫مرال یا گوزن قرمز یا گاو کوهی یکی از‬
‫بزرگترین انواع گوزن است که بومی اروپا‪،‬‬
‫آسیای صغیر‪ ،‬غرب آسیا و آسیای میانه و شمال‬
‫آفریقا میباشد‪ .‬تا سال ‪ ۲۰۰۴‬واپیتی یاِالک‬
‫گوزن بومی شرق آسیا و آمریکای شمالی یکی از‬
‫انواع مرال محسوب میشد؛ این باور بر اساس‬
‫دورگههای باروری که از آمیزش این دو جانور‬
‫در اسارت به دست آمده بود‪ ،‬اتخاذ شده بود‬
‫ولی مطالعات ژنتیکی اخیر بر روی صدها نمونه‬
‫از زیرگونههای مختلف مرال و الک و همچنین‬
‫دیگر گونههای خانواده گوزنهای مشخص کرده که‬
‫این دو گونههای مستقلی به شمار میروند‪.‬‬
‫مرال بر اثر فعالیتهای انسانی به کشورهای‬
‫دیگری چون آرژانتین‪ ،‬استرالیا و نیوزیلند‬
‫هم وارد شده و به جهت آسیبی که به حیات وحش‬
‫بومی این مناطق وارد کرده در فهرست بدترین‬
‫‪ ۱۰۰‬گونه مهاجم دنیا قرار دارد‬

‫فیل یا پیل نام حیوانی بزرگجثه از راسته‬
‫خرطومداران از خانواده فیالن است که بیشتر‬
‫بومی هندوستان و آفریقا میباشد ‪.‬فیلها‬
‫سنگینترین جانوران خشکی هستند‪ .‬نوع بالغ فیل‬
‫نر در حدود ‪ ۶۵۶۸/۵‬کیلو وزن و ‪ ۳/۶‬تا ‪ ۴‬متر‬
‫طول دارد‪ .‬دو گونه فیل وجود دارد؛ یکی فیل‬
‫آفریقایی که در آفریقا مخصوصا کنگو و کنیا‬
‫زندگی میکند و دیگری هم فیل آسیایی که در‬
‫هند‪ ،‬برمه‪ ،‬ماالیا‪ ،‬سیالن و سوماترا به سر‬
‫میبرند‪ .‬فیل آسیایی دارای پیشانی متورم و عاج‬
‫سبکتر وگوشهای کوچکتر است‪ .‬به عالوه قد فیل‬
‫هندی کوتاهتر است و عاجهای فیل هندی خیلی‬
‫کوچکتر است‪ .‬از تفاوتهای دیگر این دو نوع فیل‬
‫آن است که در حالی که فیلهای افریقایی چهار‬
‫یا پنج سم در جلو و سه سم در عقب دارد در فیل‬
‫آسیایی سمها به ترتیب چهار و پنج عدد میباشد‪.‬‬

‫بر نام علمی‪ :‬بزرگترین جانور از تیره‬
‫گربه ایان است که طول قامت آن تا ‪۳٫۳‬‬
‫متر و وزن آن تا ‪ ۳۰۶‬کیلوگرم میرسد‪ .‬مهم‬
‫ترین مشخصهٔ این جانور‪ ،‬خطهای عمودی تیره‬
‫روی خز قرمز‪-‬نارنجی آن است که در ناحیه‬
‫زیرین روشن تر است‪ .‬این جانور دارای‬
‫بدنی عضالنی و پاهایی بسیار نیرومند است‪.‬‬
‫براق به رنگ‬
‫بدن ببر دارای موهای بلند و ّ‬
‫نارنجی‪ ،‬همراه با خطهای سیاه عمودی‬
‫جثه ببرهای نر بزرگتر از ببرهای‬
‫میباشد‪ّ .‬‬
‫ماده است و همچنین موهای روی گونه ببر‬
‫نر بلندتر از ببر ماده میباشد‪ .‬دندانهای‬
‫ببر بسیار قوی است و دندان نیش آن در‬
‫میان جانوران خشکی بلندترین است‪ .‬طول‬
‫تاج دندان ببر به ‪ ۷۴٫۵‬میلیمتر و گاهی‬
‫تا ‪ ۹۰‬میلیمتر میرسد‬


Slide 9

‫یکی از پستانداران فک خزری کمیاب آبزی دنیاست‬
‫که فقط در دریای خزرو رودخانههای منتهی به آن‬
‫زندگی میکند‪ .‬این گونه تنها پستاندار دریای‬
‫خزر محسوب میشود و به دلیل صید بیرویه و بههم‬
‫جمعیت نیازمند‬
‫ّ‬
‫خوردن شرایط زیستی و کاهش شدید‬
‫حمایت بینالمللی است‪.‬‬
‫فک خزری بهطور میانگین ‪ ۱٫۵‬متر طول و ‪۶۸‬‬
‫کیلوگرم وزن دارد و یکی از کوچکترین انواع فک‬
‫به شمار میرود‪.‬‬
‫ساحلنشینان شمال به آن سگ آبی میگویند‪ .‬فکها‬
‫در میان هزار نوع جاندار خزر تنها پستاندار‬
‫این دریا محسوب میشوند‪ .‬فکها جانورانی با‬
‫ارزشاند که حتی با مدفوع خود یک منبع غذایی در‬
‫دریای خزر به وجود میآورند و نابودی آنها‬
‫اکوسیستم خزر را به خطر میاندازد‪ .‬فکها در‬
‫تابستان‪ ،‬بهار وپاییز بیشتر در آبهای ایران‬
‫زندگی میکنند و برای زایمان به مناطق یخی در‬
‫شمال دریای خزر مهاجرت میکنند‪.‬‬

‫َپنگوئنها پرندگانی هستند بدون‬
‫ِوهسانان از‬
‫قدرت پرواز از راستهُگ‬
‫خانوادهُگوهگان که از ماهیها‬
‫تغذیه میکنند آنها بالهای کلفتی‬
‫دارند که به عنوان باله شنا از‬
‫آن بهره میگیرند‪ .‬پنگوئنها در‬
‫جاهای سردسیر نیمگردی پایینی‬
‫زمین زیست میکنند‪.‬‬
‫نام راسته و خانواده آنها‬
‫نمایانگر شکل گوه ای بدن آنها‬
‫است‪.‬‬
‫از نظر ریشهای نام پنگوئن متعلق‬
‫به پنگوئن اقیانوس منجمد شمالی‬
‫میباشداین پرندگان قادر به پرواز‬
‫نیستند زمانی که ملوانها به‬
‫اقیانوس منجمد جنوبی رسیدند همین‬
‫نام را به پرندگان آنجا که قادر‬

‫روباه جانوری از تیرهی سگسانان است‪.‬‬
‫تقریبا در همه جای دنیا زندگی‬
‫ً‬
‫روباه‬
‫میکند‪ .‬روباه در نواحی قطبی در جلگه‬
‫بیدرخت شمال و دور نیز به سر میبرد‪ .‬در‬
‫سراسر دنیا روباهها به رنگهای مختلف‬
‫دیده میشوند‪ .‬در بیابان های افریقا و در‬
‫خاورمیانه در کویرها و در دشتهای خشک‬
‫نیز روباه زندگی میکند‪ .‬روباههای سرخ در‬
‫اروپا‪ ،‬آفریقا‪ ،‬ودر آسیا و آمریکای‬
‫شمالی به سر میبرند‪ .‬البته همهی روباهان‬
‫واقعا سرخرنگ نیستند‪ .‬روباهها به‬
‫ً‬
‫سرخ‪،‬‬
‫رنگهای گوناگونی از سرخ پدیده طالئی تا‬
‫قهوهای شدید میباشند‪ .‬برخی از روباهان‬
‫موی سیاه خالص دارند‪ .‬روباه سرخ را ممکن‬
‫است روباه نقرهای نیز بنامند‪ .‬این نوع‬
‫روباه خطوط پوشش سرخ با خطوط سیاه روی‬
‫پشت و شانهاش دارد‪.‬‬

‫کانگورو جانوری از راسته کیسه‬
‫خواران علف خور از خانواده‬
‫دراز پا است که در استرالیا و‬
‫گینه نو زندگی میکند‪ .‬کانگورو‬
‫میتواند به کمک پاهایش پرشهای‬
‫بلندی انجام دهد‪ .‬طول این‬
‫پرشها به سه متر هم میرسد‪ .‬دم‬
‫کانگوروها بلند و عضالنی است‪.‬‬
‫نوع ماده دارای کیسه ایست که‬
‫نوزاد کانکورو پس از به دنیا‬
‫آمدن به داخل آن رفته و در‬
‫آنجا از شیر مادر تغذیه میکند‬
‫تا به رشد کافی رسیده و قادر‬
‫به زندگی در بیرون کیسه شود‪.‬‬
‫نوزاد کانگورو در هنگام تولد‬
‫جثهای بسیار کوچک دارد که قطر‬
‫آن از دو سانتیمتر بیشتر‬

‫اسب‪ ،‬یکی از دو زیر گونه های اسب وحشی‬
‫است‪ .‬این جانور پستاندار و فردسم است و‬
‫به تیره اسبیان تعلق دارد‪ .‬فرگشت اسب‬
‫از ‪ ۴۵‬تا ‪ ۵۵‬میلیون سال پیش به این سو‬
‫آغاز شده است‪ ،‬گذشته اسبهای بزرگ و‬
‫تکسم امروزی به جانورانی کوچکجثه و‬
‫چندسم باز میگردد‪ .‬نزدیک به ‪ ۴۰۰۰‬سال‬
‫پیش از میالد انسان تالش کرد تا اسب را‬
‫اهلی کند‪ .‬گمان بر این است که تا سال‬
‫‪ ۳۰۰۰‬پیش از میالد اسبهای اهلی در جاهای‬
‫گوناگونی از زمین حضور داشتند‪ .‬اسبهای‬
‫زیرگونه اهلی شدهاند‪ ،‬اگرچه بسیاری از‬
‫آنها در طبیعت آزاد زندگی میکنند‪.‬‬
‫البته اسبهایی وجود دارند که هرگز اهلی‬
‫نشدهاند؛ برای نمونه اسب شوالسکی تنها‬
‫واقعا تاکنون وحشی‬
‫ً‬
‫زیرگونهای است که‬
‫باقیمانده است‪.‬‬

‫موش پستانداری کوچک از راسته‬
‫جوندگان است که مواد غذایی خود‬
‫را به وسیله حرکات رفت و برگشتی‬
‫با جلو آرواره تحتانی خرد میکند‪.‬‬
‫چون دندانهای این حیوان مثل سایر‬
‫جوندگان رشد دایمی دارد‪ ،‬برای‬
‫جلوگیری از رشد بیش از حد‪ ،‬مجبور‬
‫دایما دندانهای خود را با‬
‫ً‬
‫است که‬
‫نسبتا سخت‪ ،‬از قبیل‬
‫ً‬
‫جویدن چیزهای‬
‫دانهها و حبوبات‪ ،‬بفرساید و اگر‬
‫موفق به پیدا کردن دانههای سخت‬
‫نگردد به جویدن فرشها‪ ،‬لباسها‪،‬‬
‫کتابها و هرچه که در دسترس خود‬
‫بیابد مشغول میشود‪.‬‬

‫َخرگوش پستانداری است علفخواران‪ ،‬از‬
‫تیره خرگوش و دارای اندامی شبیه به‬
‫گربه و گوشهای دراز و لبهای‬
‫شکافدار‪ .‬دستهای خرگوش از پاهایش‬
‫کوتاهتر است‪ .‬و بسیار تند حرکت‬
‫میکند‪ ،‬و دارای انواع مختلف است‪ .‬در‬
‫حدود ‪ ۶‬تا ‪ ۸‬بچه به دنیا میآورد‪.‬‬
‫در هنگام زمستان به دلیل داشتن پوست‬
‫سفید پیدا کردن او در برف دشوار‬
‫است‪ .‬تغییر رنگ پوست این حیوان ما‬
‫را به شگفت میآورد یعنی در زمستان‬
‫سفید شدن پوست این جانور و در‬
‫تابستان خاکستری یا قهوهای شدن آن‪.‬‬
‫میتوان این خرگوش را مانند آفتاب‬
‫پرست دانست که او نیز تغییر رنگ‬
‫میدهد‪ .‬خرگوش قطبی سوراخهایی به عمق‬
‫‪ ۲‬متر در برف حفر میکند که این مکان‬
‫جای مناسبی برای مخفی کردن کودکان‬

‫مرال یا گوزن قرمز یا گاو کوهی یکی از‬
‫بزرگترین انواع گوزن است که بومی اروپا‪،‬‬
‫آسیای صغیر‪ ،‬غرب آسیا و آسیای میانه و شمال‬
‫آفریقا میباشد‪ .‬تا سال ‪ ۲۰۰۴‬واپیتی یاِالک‬
‫گوزن بومی شرق آسیا و آمریکای شمالی یکی از‬
‫انواع مرال محسوب میشد؛ این باور بر اساس‬
‫دورگههای باروری که از آمیزش این دو جانور‬
‫در اسارت به دست آمده بود‪ ،‬اتخاذ شده بود‬
‫ولی مطالعات ژنتیکی اخیر بر روی صدها نمونه‬
‫از زیرگونههای مختلف مرال و الک و همچنین‬
‫دیگر گونههای خانواده گوزنهای مشخص کرده که‬
‫این دو گونههای مستقلی به شمار میروند‪.‬‬
‫مرال بر اثر فعالیتهای انسانی به کشورهای‬
‫دیگری چون آرژانتین‪ ،‬استرالیا و نیوزیلند‬
‫هم وارد شده و به جهت آسیبی که به حیات وحش‬
‫بومی این مناطق وارد کرده در فهرست بدترین‬
‫‪ ۱۰۰‬گونه مهاجم دنیا قرار دارد‬

‫فیل یا پیل نام حیوانی بزرگجثه از راسته‬
‫خرطومداران از خانواده فیالن است که بیشتر‬
‫بومی هندوستان و آفریقا میباشد ‪.‬فیلها‬
‫سنگینترین جانوران خشکی هستند‪ .‬نوع بالغ فیل‬
‫نر در حدود ‪ ۶۵۶۸/۵‬کیلو وزن و ‪ ۳/۶‬تا ‪ ۴‬متر‬
‫طول دارد‪ .‬دو گونه فیل وجود دارد؛ یکی فیل‬
‫آفریقایی که در آفریقا مخصوصا کنگو و کنیا‬
‫زندگی میکند و دیگری هم فیل آسیایی که در‬
‫هند‪ ،‬برمه‪ ،‬ماالیا‪ ،‬سیالن و سوماترا به سر‬
‫میبرند‪ .‬فیل آسیایی دارای پیشانی متورم و عاج‬
‫سبکتر وگوشهای کوچکتر است‪ .‬به عالوه قد فیل‬
‫هندی کوتاهتر است و عاجهای فیل هندی خیلی‬
‫کوچکتر است‪ .‬از تفاوتهای دیگر این دو نوع فیل‬
‫آن است که در حالی که فیلهای افریقایی چهار‬
‫یا پنج سم در جلو و سه سم در عقب دارد در فیل‬
‫آسیایی سمها به ترتیب چهار و پنج عدد میباشد‪.‬‬

‫بر نام علمی‪ :‬بزرگترین جانور از تیره‬
‫گربه ایان است که طول قامت آن تا ‪۳٫۳‬‬
‫متر و وزن آن تا ‪ ۳۰۶‬کیلوگرم میرسد‪ .‬مهم‬
‫ترین مشخصهٔ این جانور‪ ،‬خطهای عمودی تیره‬
‫روی خز قرمز‪-‬نارنجی آن است که در ناحیه‬
‫زیرین روشن تر است‪ .‬این جانور دارای‬
‫بدنی عضالنی و پاهایی بسیار نیرومند است‪.‬‬
‫براق به رنگ‬
‫بدن ببر دارای موهای بلند و ّ‬
‫نارنجی‪ ،‬همراه با خطهای سیاه عمودی‬
‫جثه ببرهای نر بزرگتر از ببرهای‬
‫میباشد‪ّ .‬‬
‫ماده است و همچنین موهای روی گونه ببر‬
‫نر بلندتر از ببر ماده میباشد‪ .‬دندانهای‬
‫ببر بسیار قوی است و دندان نیش آن در‬
‫میان جانوران خشکی بلندترین است‪ .‬طول‬
‫تاج دندان ببر به ‪ ۷۴٫۵‬میلیمتر و گاهی‬
‫تا ‪ ۹۰‬میلیمتر میرسد‬


Slide 10

‫یکی از پستانداران فک خزری کمیاب آبزی دنیاست‬
‫که فقط در دریای خزرو رودخانههای منتهی به آن‬
‫زندگی میکند‪ .‬این گونه تنها پستاندار دریای‬
‫خزر محسوب میشود و به دلیل صید بیرویه و بههم‬
‫جمعیت نیازمند‬
‫ّ‬
‫خوردن شرایط زیستی و کاهش شدید‬
‫حمایت بینالمللی است‪.‬‬
‫فک خزری بهطور میانگین ‪ ۱٫۵‬متر طول و ‪۶۸‬‬
‫کیلوگرم وزن دارد و یکی از کوچکترین انواع فک‬
‫به شمار میرود‪.‬‬
‫ساحلنشینان شمال به آن سگ آبی میگویند‪ .‬فکها‬
‫در میان هزار نوع جاندار خزر تنها پستاندار‬
‫این دریا محسوب میشوند‪ .‬فکها جانورانی با‬
‫ارزشاند که حتی با مدفوع خود یک منبع غذایی در‬
‫دریای خزر به وجود میآورند و نابودی آنها‬
‫اکوسیستم خزر را به خطر میاندازد‪ .‬فکها در‬
‫تابستان‪ ،‬بهار وپاییز بیشتر در آبهای ایران‬
‫زندگی میکنند و برای زایمان به مناطق یخی در‬
‫شمال دریای خزر مهاجرت میکنند‪.‬‬

‫َپنگوئنها پرندگانی هستند بدون‬
‫ِوهسانان از‬
‫قدرت پرواز از راستهُگ‬
‫خانوادهُگوهگان که از ماهیها‬
‫تغذیه میکنند آنها بالهای کلفتی‬
‫دارند که به عنوان باله شنا از‬
‫آن بهره میگیرند‪ .‬پنگوئنها در‬
‫جاهای سردسیر نیمگردی پایینی‬
‫زمین زیست میکنند‪.‬‬
‫نام راسته و خانواده آنها‬
‫نمایانگر شکل گوه ای بدن آنها‬
‫است‪.‬‬
‫از نظر ریشهای نام پنگوئن متعلق‬
‫به پنگوئن اقیانوس منجمد شمالی‬
‫میباشداین پرندگان قادر به پرواز‬
‫نیستند زمانی که ملوانها به‬
‫اقیانوس منجمد جنوبی رسیدند همین‬
‫نام را به پرندگان آنجا که قادر‬

‫روباه جانوری از تیرهی سگسانان است‪.‬‬
‫تقریبا در همه جای دنیا زندگی‬
‫ً‬
‫روباه‬
‫میکند‪ .‬روباه در نواحی قطبی در جلگه‬
‫بیدرخت شمال و دور نیز به سر میبرد‪ .‬در‬
‫سراسر دنیا روباهها به رنگهای مختلف‬
‫دیده میشوند‪ .‬در بیابان های افریقا و در‬
‫خاورمیانه در کویرها و در دشتهای خشک‬
‫نیز روباه زندگی میکند‪ .‬روباههای سرخ در‬
‫اروپا‪ ،‬آفریقا‪ ،‬ودر آسیا و آمریکای‬
‫شمالی به سر میبرند‪ .‬البته همهی روباهان‬
‫واقعا سرخرنگ نیستند‪ .‬روباهها به‬
‫ً‬
‫سرخ‪،‬‬
‫رنگهای گوناگونی از سرخ پدیده طالئی تا‬
‫قهوهای شدید میباشند‪ .‬برخی از روباهان‬
‫موی سیاه خالص دارند‪ .‬روباه سرخ را ممکن‬
‫است روباه نقرهای نیز بنامند‪ .‬این نوع‬
‫روباه خطوط پوشش سرخ با خطوط سیاه روی‬
‫پشت و شانهاش دارد‪.‬‬

‫کانگورو جانوری از راسته کیسه‬
‫خواران علف خور از خانواده‬
‫دراز پا است که در استرالیا و‬
‫گینه نو زندگی میکند‪ .‬کانگورو‬
‫میتواند به کمک پاهایش پرشهای‬
‫بلندی انجام دهد‪ .‬طول این‬
‫پرشها به سه متر هم میرسد‪ .‬دم‬
‫کانگوروها بلند و عضالنی است‪.‬‬
‫نوع ماده دارای کیسه ایست که‬
‫نوزاد کانکورو پس از به دنیا‬
‫آمدن به داخل آن رفته و در‬
‫آنجا از شیر مادر تغذیه میکند‬
‫تا به رشد کافی رسیده و قادر‬
‫به زندگی در بیرون کیسه شود‪.‬‬
‫نوزاد کانگورو در هنگام تولد‬
‫جثهای بسیار کوچک دارد که قطر‬
‫آن از دو سانتیمتر بیشتر‬

‫اسب‪ ،‬یکی از دو زیر گونه های اسب وحشی‬
‫است‪ .‬این جانور پستاندار و فردسم است و‬
‫به تیره اسبیان تعلق دارد‪ .‬فرگشت اسب‬
‫از ‪ ۴۵‬تا ‪ ۵۵‬میلیون سال پیش به این سو‬
‫آغاز شده است‪ ،‬گذشته اسبهای بزرگ و‬
‫تکسم امروزی به جانورانی کوچکجثه و‬
‫چندسم باز میگردد‪ .‬نزدیک به ‪ ۴۰۰۰‬سال‬
‫پیش از میالد انسان تالش کرد تا اسب را‬
‫اهلی کند‪ .‬گمان بر این است که تا سال‬
‫‪ ۳۰۰۰‬پیش از میالد اسبهای اهلی در جاهای‬
‫گوناگونی از زمین حضور داشتند‪ .‬اسبهای‬
‫زیرگونه اهلی شدهاند‪ ،‬اگرچه بسیاری از‬
‫آنها در طبیعت آزاد زندگی میکنند‪.‬‬
‫البته اسبهایی وجود دارند که هرگز اهلی‬
‫نشدهاند؛ برای نمونه اسب شوالسکی تنها‬
‫واقعا تاکنون وحشی‬
‫ً‬
‫زیرگونهای است که‬
‫باقیمانده است‪.‬‬

‫موش پستانداری کوچک از راسته‬
‫جوندگان است که مواد غذایی خود‬
‫را به وسیله حرکات رفت و برگشتی‬
‫با جلو آرواره تحتانی خرد میکند‪.‬‬
‫چون دندانهای این حیوان مثل سایر‬
‫جوندگان رشد دایمی دارد‪ ،‬برای‬
‫جلوگیری از رشد بیش از حد‪ ،‬مجبور‬
‫دایما دندانهای خود را با‬
‫ً‬
‫است که‬
‫نسبتا سخت‪ ،‬از قبیل‬
‫ً‬
‫جویدن چیزهای‬
‫دانهها و حبوبات‪ ،‬بفرساید و اگر‬
‫موفق به پیدا کردن دانههای سخت‬
‫نگردد به جویدن فرشها‪ ،‬لباسها‪،‬‬
‫کتابها و هرچه که در دسترس خود‬
‫بیابد مشغول میشود‪.‬‬

‫َخرگوش پستانداری است علفخواران‪ ،‬از‬
‫تیره خرگوش و دارای اندامی شبیه به‬
‫گربه و گوشهای دراز و لبهای‬
‫شکافدار‪ .‬دستهای خرگوش از پاهایش‬
‫کوتاهتر است‪ .‬و بسیار تند حرکت‬
‫میکند‪ ،‬و دارای انواع مختلف است‪ .‬در‬
‫حدود ‪ ۶‬تا ‪ ۸‬بچه به دنیا میآورد‪.‬‬
‫در هنگام زمستان به دلیل داشتن پوست‬
‫سفید پیدا کردن او در برف دشوار‬
‫است‪ .‬تغییر رنگ پوست این حیوان ما‬
‫را به شگفت میآورد یعنی در زمستان‬
‫سفید شدن پوست این جانور و در‬
‫تابستان خاکستری یا قهوهای شدن آن‪.‬‬
‫میتوان این خرگوش را مانند آفتاب‬
‫پرست دانست که او نیز تغییر رنگ‬
‫میدهد‪ .‬خرگوش قطبی سوراخهایی به عمق‬
‫‪ ۲‬متر در برف حفر میکند که این مکان‬
‫جای مناسبی برای مخفی کردن کودکان‬

‫مرال یا گوزن قرمز یا گاو کوهی یکی از‬
‫بزرگترین انواع گوزن است که بومی اروپا‪،‬‬
‫آسیای صغیر‪ ،‬غرب آسیا و آسیای میانه و شمال‬
‫آفریقا میباشد‪ .‬تا سال ‪ ۲۰۰۴‬واپیتی یاِالک‬
‫گوزن بومی شرق آسیا و آمریکای شمالی یکی از‬
‫انواع مرال محسوب میشد؛ این باور بر اساس‬
‫دورگههای باروری که از آمیزش این دو جانور‬
‫در اسارت به دست آمده بود‪ ،‬اتخاذ شده بود‬
‫ولی مطالعات ژنتیکی اخیر بر روی صدها نمونه‬
‫از زیرگونههای مختلف مرال و الک و همچنین‬
‫دیگر گونههای خانواده گوزنهای مشخص کرده که‬
‫این دو گونههای مستقلی به شمار میروند‪.‬‬
‫مرال بر اثر فعالیتهای انسانی به کشورهای‬
‫دیگری چون آرژانتین‪ ،‬استرالیا و نیوزیلند‬
‫هم وارد شده و به جهت آسیبی که به حیات وحش‬
‫بومی این مناطق وارد کرده در فهرست بدترین‬
‫‪ ۱۰۰‬گونه مهاجم دنیا قرار دارد‬

‫فیل یا پیل نام حیوانی بزرگجثه از راسته‬
‫خرطومداران از خانواده فیالن است که بیشتر‬
‫بومی هندوستان و آفریقا میباشد ‪.‬فیلها‬
‫سنگینترین جانوران خشکی هستند‪ .‬نوع بالغ فیل‬
‫نر در حدود ‪ ۶۵۶۸/۵‬کیلو وزن و ‪ ۳/۶‬تا ‪ ۴‬متر‬
‫طول دارد‪ .‬دو گونه فیل وجود دارد؛ یکی فیل‬
‫آفریقایی که در آفریقا مخصوصا کنگو و کنیا‬
‫زندگی میکند و دیگری هم فیل آسیایی که در‬
‫هند‪ ،‬برمه‪ ،‬ماالیا‪ ،‬سیالن و سوماترا به سر‬
‫میبرند‪ .‬فیل آسیایی دارای پیشانی متورم و عاج‬
‫سبکتر وگوشهای کوچکتر است‪ .‬به عالوه قد فیل‬
‫هندی کوتاهتر است و عاجهای فیل هندی خیلی‬
‫کوچکتر است‪ .‬از تفاوتهای دیگر این دو نوع فیل‬
‫آن است که در حالی که فیلهای افریقایی چهار‬
‫یا پنج سم در جلو و سه سم در عقب دارد در فیل‬
‫آسیایی سمها به ترتیب چهار و پنج عدد میباشد‪.‬‬

‫بر نام علمی‪ :‬بزرگترین جانور از تیره‬
‫گربه ایان است که طول قامت آن تا ‪۳٫۳‬‬
‫متر و وزن آن تا ‪ ۳۰۶‬کیلوگرم میرسد‪ .‬مهم‬
‫ترین مشخصهٔ این جانور‪ ،‬خطهای عمودی تیره‬
‫روی خز قرمز‪-‬نارنجی آن است که در ناحیه‬
‫زیرین روشن تر است‪ .‬این جانور دارای‬
‫بدنی عضالنی و پاهایی بسیار نیرومند است‪.‬‬
‫براق به رنگ‬
‫بدن ببر دارای موهای بلند و ّ‬
‫نارنجی‪ ،‬همراه با خطهای سیاه عمودی‬
‫جثه ببرهای نر بزرگتر از ببرهای‬
‫میباشد‪ّ .‬‬
‫ماده است و همچنین موهای روی گونه ببر‬
‫نر بلندتر از ببر ماده میباشد‪ .‬دندانهای‬
‫ببر بسیار قوی است و دندان نیش آن در‬
‫میان جانوران خشکی بلندترین است‪ .‬طول‬
‫تاج دندان ببر به ‪ ۷۴٫۵‬میلیمتر و گاهی‬
‫تا ‪ ۹۰‬میلیمتر میرسد‬