Slide 1

Funkcjonowanie instytucji
Unii Europejskiej
w kontekście Traktatu z Lizbony

Zagadnienia tematyczne
Czym jest Unia Europejska?
Instytucje Europejskie
• Rada Europejska
• Komisja europejska
• Rada Unii Europejskiej
• Parlament Europejski
 Ćwiczenia



1. Czym jest Unia Europejska?

Unia Europejska
Powierzchnia: 4 miliony km²
Liczba ludności: 502,477 milionów osób
27 Państw członkowskich
7,28% ludności świata
1 maja 2004 r. – akcesja Polski do UE

Czym jest Unia Europejska?
Traktaty określające status UE

 Traktat ustanawiający Europejską Wspólnotę Węgla i Stali – 1951 r.
 Traktat ustanawiający Europejską Wspólnotę Gospodarczą – 1957 r.
 Traktat ustanawiający Europejską Wspólnotę Energii Atomowej
(EUROATOM) – 1957 r.
 Traktat ustanawiający Jedną Radę i Jedną Komisję Wspólnot
Europejskich – 1965 r.
 Jednolity Akt Europejski - 1986 r.
 Traktat z Maastricht – Traktat o Unii Europejskiej – 1992 r.
 Traktat z Amsterdamu – 1997 r.
 Traktat z Nicei – 2001 r.
 Nieudana próba uchwalenia Konstytucji Unii Europejskiej – 2005 r.
 Traktat z Lizbony – 2007 r.

Traktat z Lizbony

Jest to najnowszy i aktualny dokument określający czym
jest Unia Europejska, jakie są jej podstawy, cele i
kompetencje.
Na podstawie treści tego dokumentu śledzić będziemy
instytucjonalny kształt UE.

Lizbona, uroczystość podpisania
traktatu (13 grudnia 2007 r.)

Lizbona, wspólne zdjęcie głów państw, szefów rządów i ministrów
spraw zagranicznych przed Klasztorem Hieronimitów po
uroczystości podpisania traktatu (13 grudnia 2007 r.)
9 kwietnia 2008 r. Traktat został
ratyfikowany przez Prezydenta RP
Lecha Kaczyńskiego.

UE przed Traktatem z Lizbony
Do momentu wejścia w życie Traktatu z Lizbony Unia Europejska była
szczególną formą współpracy międzynarodowej państw opartą
na trzech filarach:
 Wspólnotach Europejskich,
 wspólnej polityce zagranicznej i bezpieczeństwa
 współpracy policyjnej i sądowej w sprawach karnych.
Unia Europejska nie miała jednak ani osobowości prawnej, ani
własnych instytucji.

Charakter stowarzyszenia
państw członkowskich

Traktat o Unii Europejskiej stanowi w art. 47, że
„Unia ma osobowość prawną”.
Oznacza to, że Unia Europejska staje się
jednolitą organizacją międzynarodową.

Osobowość prawna UE
Unia Europejska nie jest federacją, jak Stany Zjednoczone Ameryki
Północnej, Federacyjna Republika Brazylii lub Federacja Rosyjska.
Jako organizacja międzynarodowa, UE:
 jest podmiotem na arenie polityki międzynarodowej, prowadzi
własną politykę zewnętrzną;
 jest podmiotem umów międzynarodowych;
 prowadzi własną politykę wewnętrzną, posiada własne
instytucje.

Kompetencje Unii Europejskiej

Unia Europejska ma tyle kompetencji,
ile powierzyły jej państwa członkowskie.

1. Kompetencje wyłączne, których nie dzieli z
rządami państw

 unia celna;
 ustanawianie reguł konkurencji niezbędnych do funkcjonowania
rynku wewnętrznego;
 zachowanie morskich zasobów biologicznych;
 wspólna polityka handlowa;
 zawieranie umów międzynarodowych;
 polityka pieniężna w odniesieniu do Państw Członkowskich, których
walutą jest euro.

2. Kompetencje dzielone i działania wspierające
rynek wewnętrzny;
 spójność gospodarcza, społeczna i terytorialna;
 rolnictwo i rybołówstwo, z wyłączeniem zachowania morskich
zasobów biologicznych;
 środowisko;
 ochrona konsumentów;
 transport;
 przestrzeń wolności, bezpieczeństwa i sprawiedliwości;
 badań, rozwoju technologicznego i przestrzeni kosmicznej;
 współpraca na rzecz rozwoju i pomocy humanitarnej.

3. Kompetencje koordynujące i uzupełniające






ochrona i poprawa zdrowia ludzkiego;

przemysł;
kultura;
turystyka;
edukacja, kształcenie zawodowe, młodzież, sport.

Cele Unii Europejskiej I
Zgodnie z art. 3 Traktatu o Unii Europejskiej, celem Unii Europejskiej
jest
wspieranie pokoju, jej wartości
i dobrobytu jej narodów.
Ponadto Unia zapewnia swoim obywatelom przestrzeń wolności,
bezpieczeństwa i sprawiedliwości bez granic wewnętrznych, w której
zagwarantowana jest swoboda przepływu osób, w powiązaniu z
właściwymi środkami w odniesieniu do kontroli granic zewnętrznych,
azylu, imigracji, jak również zapobiegania i zwalczania przestępczości.

Cele Unii Europejskiej II
Unia ustanawia także rynek wewnętrzny oraz działa na rzecz trwałego
rozwoju Europy, którego podstawą jest zrównoważony wzrost
gospodarczy oraz stabilność cen, społeczna gospodarka rynkowa o
wysokiej konkurencyjności, zmierzająca do pełnego zatrudnienia i
postępu społecznego, oraz wysoki poziom ochrony i poprawy jakości
środowiska naturalnego. Wspiera także postęp naukowo-techniczny.

Cele Unii Europejskiej III
Oprócz tego Unia:

• zwalcza wykluczenie społeczne i dyskryminację oraz wspiera
sprawiedliwość i ochronę socjalną, równość kobiet i mężczyzn,
solidarność między pokoleniami i ochronę praw dziecka;
• wspiera spójność gospodarczą, społeczną i terytorialną oraz
solidarność między państwami członkowskimi;
• szanuje swoją bogatą różnorodność kulturową i językową oraz
czuwa nad ochroną i rozwojem
• dziedzictwa kulturowego Europy;
• ustanawia unię gospodarczą i walutową, której walutą jest euro.

Cele Unii Europejskiej IV
W stosunkach zewnętrznych Unia umacnia i propaguje swoje wartości i
interesy, oraz wnosi wkład w ochronę swoich obywateli. Przyczynia się:
•
•
•
•
•
•

do pokoju, bezpieczeństwa, trwałego rozwoju Ziemi,
do solidarności i wzajemnego szacunku między narodami,
do swobodnego i uczciwego handlu,
do wyeliminowania ubóstwa,
do ochrony praw człowieka, w szczególności praw dziecka,
a także do ścisłego przestrzegania i rozwoju prawa
międzynarodowego, w szczególności zasad Karty Narodów
Zjednoczonych.

Karta Praw Podstawowych
art. 2 §1 Każdy ma prawo do życia.

art. 9 Prawo do zawarcia małżeństwa i prawo do założenia rodziny są
gwarantowane zgodnie z ustawami krajowymi regulującymi
korzystanie z tych praw.
art. 33 §1 Rodzina korzysta z ochrony prawnej, ekonomicznej
i społecznej.
art. 22 Unia szanuje różnorodność kulturową, religijną i językową.

Polska
a Karta Praw Podstawowych
Polska zastrzegła kompetencje państw członkowskich do
stanowienia prawa „ w zakresie moralności publicznej,
prawa rodzinnego, a także ochrony godności ludzkiej i
poszanowania fizycznej i moralnej integralności
człowieka”.

2. Instytucje Unii Europejskiej

Główne instytucje Unii Europejskiej





Rada Europejska
Komisja Europejska
Rada Unii Europejskiej
Parlament Europejski

 Trybunał Sprawiedliwości UE
 Europejski Trybunał Obrachunkowy
 Europejski Bank Centralny

Organami doradczymi są:
 Europejski Komitet Ekonomiczno-Społeczny
 Komitet Regionów

Rada Europejska
 Rada Europejska wskazuje Unii Europejskiej ogólny kierunek
działań politycznych i wytycza jej ogólne priorytety. Rada
Europejska daje Unii impulsy niezbędne do rozwoju oraz określa
ogólne kierunki działań i priorytety polityczne. Nie pełni ona funkcji
ustawodawczej.
 W skład Rady Europejskiej wchodzą szefowie państw lub
rządów państw członkowskich, a także jej przewodniczący oraz
przewodniczący Komisji. W jej pracach uczestniczy wysoki
przedstawiciel Unii do spraw zagranicznych i polityki
bezpieczeństwa.
 Wraz z wejściem w życie traktatu z Lizbony 1 grudnia 2009 r.
zyskała status instytucji. Jej przewodniczącym został Herman Van
Rompuy.

Tworzenie
i realizacja
Jak
powstaje prawo
UE

prawa (wersja uproszczona)
jako podstawa funkcjonowania instytucji UE
Problem, obywatele, grupy interesu, eksperci:
dyskusje, konsultacje

Komisja: wystąpienie z oficjalnym wnioskiem

Parlament i Rada UE: wspólna decyzja

Władze krajowe i lokalne: wdrażanie

Komisja i Trybunał Sprawiedliwości: monitorowanie
wdrażania
źródło: opracowanie własne

Komisja Europejska

 Komisja Europejska jest organem wykonawczym UE, który
opracowuje propozycje nowych aktów prawnych, zarządza
na bieżąco wdrażaniem polityki UE i wydatkowaniem
unijnych funduszy.
 Chroniąc interesy Europy jako całości, Komisja dba o to, aby
wszystkie państwa członkowskie UE przestrzegały unijnych
traktatów i przepisów.
 W skład Komisji wchodzi obecnie 27 komisarzy, po jednym z
każdego państwa członkowskiego, w tym wysoki przedstawiciel Unii
do spraw zagranicznych i polityki bezpieczeństwa.

Komisja Europejska
a interesy państw członkowskich

 Komisja reprezentuje Unię Europejską jako całość, a nie
poszczególne państwa członkowskie. Stąd, każdy komisarz nie szuka
rozwiązania korzystnego dla swego państwa, lecz dla Unii jako
całości.
 Na forum Komisji nie ma miejsca na ścieranie się interesów państw
członkowskich.

Kompetencje Komisji Europejskiej
 Bezpośrednia inicjatywa legislacyjna,
 Sporządza roczny plan prac legislacyjnych Wspólnoty określający akty
prawne, które mają zostać wydane.
 Samodzielnie stanowi prawo w przedmiocie zakresu obowiązywania reguł
konkurencji w odniesieniu do przedsiębiorstw publicznych (np. stocznie).
 Na podstawie upoważnienia Rady UE, Komisja może przyjmować akty
prawne o charakterze wykonawczym. W realizacji uprawnień wykonawczych
KE ma obowiązek współpracy z komitetami.
 Wszczyna postępowanie przed Trybunałem Sprawiedliwości.
 Przygotowuje projekt budżetu UE a następnie go realizuje.
 Zarządza funduszami europejskimi.
 Sprawuje kontrolę nad przestrzeganiem prawa UE.

WYSOKI PRZEDSTAWICIEL UNII DO SPRAW
ZAGRANICZNYCH I POLITYKI BEZPIECZEŃSTWA
 Mianowany przez Radę Europejską kwalifikowaną większością głosów +
zatwierdzenie przez PE; pełni funkcję Wiceprzewodniczącego KE
 Funkcje:
 Kieruje PZIB i przedstawia projekty decyzji i działań w ramach PZIB
 Przewodniczy Radzie Spraw Zagranicznych
 Zapewnia spójność działań zewnętrznych Unii jako
wiceprzewodniczący KE
 Kieruje europejską służbą działań zewnętrznych
 Ustanowienie Europejskiej Służby Działań Zewnętrznych
 Pracownicy Sekretariatu Generalnego Rady i Komisji (DG RELEX) –
po 1/3 z każdej instytucji
 Osoby oddelegowane z Państw Członkowskich – 1/3

Rada Unii Europejskiej
•

Rada jest głównym organem decyzyjnym Unii Europejskiej.

•

W jej posiedzeniach uczestniczy po jednym ministrze z każdego
kraju członkowskiego UE.

•

To, który minister uczestniczy w danym spotkaniu Rady UE, zależy
od poruszanej na nim tematyki. Jeżeli na przykład Rada debatuje nad
sprawami związanymi z ochroną środowiska, w posiedzeniu biorą udział
ministrowie środowiska wszystkich państw UE, a radę tę nazywa się „Radą
ds. Środowiska”.

•

Rada UE jest forum międzyrządowym. Każdy minister zasiadający w
radzie jest upoważniony do podejmowania zobowiązań w imieniu swojego
rządu.

•

Rada UE jest forum ścierania się interesów narodowych oraz
interesów państw członkowskich.

Rada Unii Europejskiej
Istnieje dziesięć możliwych konfiguracji Rady:












Rada do spraw Ogólnych
Rada do spraw Zagranicznych
Rada do spraw Gospodarczych i Finansowych
Rada do spraw Współpracy w dziedzinie Wymiaru Sprawiedliwości i Spraw
Wewnętrznych
Rada do spraw Zatrudnienia, Polityki Społecznej, Zdrowia i Polityki
dotyczącej Konsumentów
Rada do spraw Transportu, Telekomunikacji i Energii
Rada do spraw Rolnictwa i Rybołówstwa
Rada do spraw Ochrony Środowiska
Rada do spraw Konkurencji
Rada do spraw Edukacji, Młodzieży i Kultury

Rada Unii Europejskiej

 Przyjmuje europejskie akty prawne oraz projekt budżetu – wspólnie
z Parlamentem Europejskim.
 Koordynuje kierunki polityki gospodarczej i społecznej w krajach
członkowskich.
 Zawiera umowy międzynarodowe między UE a innymi krajami lub
organizacjami międzynarodowymi.
 Nie posiada inicjatywy legislacyjnej.

Głosowanie w Radzie UE

źródło: www.polskawue.gov.pl

Głosowanie w Radzie UE
• Wymóg uzyskania większości kwalifikowanej oznacza, że decyzja
musi uzyskać poparcie większości państw członkowskich (jeżeli
projekt aktu prawnego pochodzi od Komisji Europejskiej) lub 2/3
liczby państw (jeżeli projekt pochodzi od państw członkowskich)
dysponujących co najmniej 255 głosami ważonymi.
• Ponadto, członek Rady może wystąpić o sprawdzenie, czy państwa
członkowskie stanowiące większość kwalifikowaną reprezentują co
najmniej 62 proc. ogółu ludności Unii.
• Jeżeli się okaże, że warunek ten nie został spełniony, decyzja nie
zostaje przyjęta, jednakże to ostatnie kryterium nie ma praktycznego
znaczenia przy spełnieniu kryterium liczby państw i liczby głosów
ważonych.
• System ten będzie obowiązywał do 31 października 2014 r.

Organizacja prac Rady Unii Europejskiej
 Każdy kraj UE ma w Brukseli stały zespół („przedstawicielstwo”),
które go reprezentuje i broni jego interesu narodowego na szczeblu
Unii. Szef przedstawicielstwa pełni de facto rolę ambasadora swego
kraju przy Unii Europejskiej.
 Ambasadorowie (zwani „stałymi przedstawicielami”) spotykają się co
tydzień w ramach Komitetu Stałych Przedstawicieli (francuski skrót:
COREPER).
 Przedstawicielem Rzeczpospolitej Polskiej w Brukseli jest

Jan Tombiński

Prezydencja w Radzie Unii Europejskiej to…






…przywilej organizacji prac Rady UE,
…ustalanie miejsca, daty i tematyki obrad Rady,
…kierowanie pracami Rady UE i przewodniczenie jej obradom,
…wypracowywanie kompromisu pomiędzy poszczególnymi państwami
członkowskimi.

 Prezydencja w Radzie UE trwa sześć miesięcy i przypada kolejno na każde
państwo członkowskie UE.
 Rzeczpospolita Polska sprawowała pierwszą w historii Prezydencję między 1
lipca a 31 grudnia 2011 r.
 Trio Prezydencji…
 Polska, Dania i Cypr

Prezydencja w Radzie Unii Europejskiej

 Państwo, które obejmuje Prezydencję w Radzie UE przejmuje
kolejno odpowiedzialność za porządek obrad Rady i przewodzi
wszystkim jej posiedzeniom, kieruje podejmowaniem decyzji
legislacyjnych i politycznych, oraz wypracowuje kompromisy
pomiędzy poszczególnymi państwami członkowskimi.
 Na przykład, jeśli w grudniu 2012 r. zbierze się Rada ds. Środowiska,
przewodzić jej będzie cypryjski minister środowiska, bo Prezydencja
Rady przypada aktualnie właśnie Cyprowi.

Polska Prezydencja w Radzie UE
Do obszarów kierunkowych Polskiej Prezydencji należały:
 ramy finansowe 2014-2020,
 rynek wewnętrzny;
 stosunki ze Wschodem (Partnerstwo Wschodnie);
 wzmocnienie zewnętrznej polityki energetycznej UE;
 pełne wykorzystanie kapitału intelektualnego Europy;
 wspólna polityka bezpieczeństwa i obrony.
Funkcję Pełnomocnika Rządu ds. Przygotowania Organów Administracji
Rządowej i Sprawowania przez RP Przewodnictwa w Radzie UE pełnił Mikołaj
Dowgielewicz.

www.pl2011.eu
www.rcie.torun.pl

Parlament Europejski
 Parlament Europejski jest jedyną instytucją ponadnarodową, której
członkowie są demokratycznie wybierani w powszechnych wyborach
bezpośrednich. W nim reprezentowani są obywatele Państw
Członkowskich.
 Parlament Europejski jest wybierany co pięć lat i ustanawia liczne
prawa (dyrektywy, rozporządzenia, itp.), które mają wpływ na życie
codzienne każdego obywatela.

Parlament Europejski

 Przewodniczący jest wybierany na odnawialny okres dwóch i pół roku, to
jest na połowę kadencji. Przewodniczący reprezentuje Parlament na
zewnątrz i w stosunkach z innymi instytucjami wspólnotowymi.
 Podczas otwarcia każdego posiedzenia Rady Europejskiej przewodniczący
Parlamentu wyraża stanowisko i przedstawia kwestie zajmujące uwagę
Parlamentu, związane z konkretnymi tematami i punktami wpisanymi w
porządek dzienny.
 Przewodniczący PE podpisuje wraz z przewodniczącym Rady wszystkie
akty prawne podjęte w ramach współdecyzji.

Parlament Europejski
 Zgodnie z ogólną zasadą miejsca są podzielone proporcjonalnie do
liczby mieszkańców każdego kraju. Każde Państwo Członkowskie
posiada stałą liczbę miejsc: maksymalnie 96 a minimalnie - 6.
Obecnie Polskę reprezentuje 50 europarlamantarzystów.
 Każde Państwo Członkowskie określa własną ordynację wyborczą,
lecz stosuje identyczne zasady demokratyczne, to jest prawo do
głosowania w wieku 18 lat (z wyjątkiem Austrii, której obywatele
mogą głosować po ukończeniu 16 lat), równość płci i tajność
głosowania.
 Wybory europejskie już teraz charakteryzuje pewna liczba
wspólnych zasad. Należą do nich bezpośredni i powszechny
charakter wyborów, zasada proporcjonalności i odnawialny
pięcioletni mandat.

Liczba Mandatów w PE

 Maksymalnie 750 + przewodniczący (obecnie 736 posłów)
 Minimalna liczba
członkowskie – 6
 Maksymalna liczba
członkowskie - 96

mandatów
mandatów

przypadających
przypadających

na

państwo

na

państwo

Trybunał Sprawiedliwości
Unii Europejskiej
• Trybunał Sprawiedliwości Unii Europejskiej jest organem sądowym
Unii Europejskiej. Obejmuje: Trybunał Sprawiedliwości, Sąd i
sądy wyspecjalizowane.
• Jego zadaniem jest zapewnienie, by prawo unijne było
interpretowane i stosowane w ten sam sposób w każdym państwie
członkowskim.
• Trybunał jest uprawniony do rozstrzygania sporów prawnych
wynikłych między państwami członkowskimi, instytucjami UE,
przedsiębiorstwami i osobami fizycznymi.
• Trybunał ma siedzibę w Luksemburgu.

Europejski Trybunał Obrachunkowy
 Głównym zadaniem Trybunału jest kontrola gospodarki
pieniężnej UE. Sprawozdanie z wykonania budżetu, które
sporządza po zamknięciu każdego roku budżetowego, stanowi
podstawę do udzielenia Komisje Europejskiej przez Parlament
Europejski absolutorium z realizacji budżetu.
 W skład Trybunału wchodzi jeden obywatel z każdego państwa
członkowskiego. Członków Trybunału mianuje Rada Unii
Europejskiej po konsultacji z Parlamentem Europejskim spośród
kandydatów przedstawionych przez państwa członkowskie.
 Kadencja Trybunału trwa 6 lat. Siedziba tego organu mieści się w
Luksemburgu.

Europejski Komitet Ekonomiczno-Społeczny
skład osobowy
 Organizacje przedstawicieli producentów, rolników, pracowników,
wolnych zawodów, gospodarki społecznej, konsumentów i inne
organizacje pozarządowe;
 Cechą charakterystyczną zorganizowanego społeczeństwa
obywatelskiego jest rola pośrednika między administracją
publiczną a obywatelami.
 Jest to zgromadzenie 344 przedstawicieli pochodzących z 27
państw członkowskich UE
 Członkowie posiadają 4-letni, odnawialny mandat
 Są oni mianowani przez Radę UE w oparciu o listy sporządzane
przez rządy krajowe.

Zgromadzenie podzielone
na 3 GRUPY
 Grupa I - Pracodawcy
 Sektor publiczny i prywatny w przemyśle, handlu, finansach itp.
(duże przedsiębiorstwa);
 Grupa II – Pracownicy
 Ogólnokrajowe związki zawodowe;
 Grupa III – Inne podmioty
 Rolnicy, konsumenci, rzemieślnicy i MŚP, gospodarka społeczna,
społeczne i ekologiczne organizacje pozarządowe, wolne zawody
itp.

Komitet Regionów
 Członkowie Komitetu są wybierani spośród polityków z okręgów
miejskich lub regionów i reprezentują całą gamę działań
podejmowanych przez władze lokalne lub regionalne w Unii
Europejskiej - prezydenci regionów, regionalni parlamentarzyści,
radni miejscy, burmistrzowie dużych miast itp.
 Członkowie Komitetu oraz ich zastępcy są mianowani na 5 lat przez
Radę spośród kandydatów przedstawionych przez państwa
członkowskie. Ich mandat jest odnawialny. Są oni także całkowicie
niezależni w wykonywaniu swoich funkcji.

Komitet Regionów

Co roku Komitet Regionów odbywa pięć sesji plenarnych, podczas których
wyznacza ogólne wytyczne swej polityki oraz przyjmuje opinie.
Członkowie Komitetu przypisani są do wyspecjalizowanych komisji, których
zadaniem jest przygotowywanie sesji plenarnych. W Komitecie działa sześć
takich komisji:
 Komisja ds. Polityki Spójności Regionalnej (COTER),
 Komisja ds. Polityki Gospodarczej i Społecznej (ECOS),
 Komisja ds. Zrównoważonego Rozwoju (DEVE),
 Komisja ds. Kultury i Edukacji (EDUC),
 Komisja ds. Konstytucyjnych i Sprawowania Rządów w Europie
(CONST),
 Komisja ds. Stosunków Zewnętrznych (RELEX).

Komitet Regionów
• Komitet Regionów liczy 344 członków. Liczba członków z
poszczególnych państw w przybliżeniu odzwierciedla ich
liczbę ludności i przedstawia się następująco:
 Francja, Niemcy, Wielka Brytania i Włochy: 24
 Hiszpania i Polska: 21
 Rumunia: 15
 Belgia, Bułgaria, Czechy, Grecja i Węgry, Austria, Niderlandy,
Portugalia i Szwecja: 12
 Dania, Finlandia, Irlandia, Litwa i Słowacja: 9
 Estonia, Łotwa i Słowenia: 7
 Cypr i Luksemburg: 6
 Malta: 5

Dziękuję za uwagę.

www.rcie.torun.pl
www.kursy.rcie.torun.pl


Slide 2

Funkcjonowanie instytucji
Unii Europejskiej
w kontekście Traktatu z Lizbony

Zagadnienia tematyczne
Czym jest Unia Europejska?
Instytucje Europejskie
• Rada Europejska
• Komisja europejska
• Rada Unii Europejskiej
• Parlament Europejski
 Ćwiczenia



1. Czym jest Unia Europejska?

Unia Europejska
Powierzchnia: 4 miliony km²
Liczba ludności: 502,477 milionów osób
27 Państw członkowskich
7,28% ludności świata
1 maja 2004 r. – akcesja Polski do UE

Czym jest Unia Europejska?
Traktaty określające status UE

 Traktat ustanawiający Europejską Wspólnotę Węgla i Stali – 1951 r.
 Traktat ustanawiający Europejską Wspólnotę Gospodarczą – 1957 r.
 Traktat ustanawiający Europejską Wspólnotę Energii Atomowej
(EUROATOM) – 1957 r.
 Traktat ustanawiający Jedną Radę i Jedną Komisję Wspólnot
Europejskich – 1965 r.
 Jednolity Akt Europejski - 1986 r.
 Traktat z Maastricht – Traktat o Unii Europejskiej – 1992 r.
 Traktat z Amsterdamu – 1997 r.
 Traktat z Nicei – 2001 r.
 Nieudana próba uchwalenia Konstytucji Unii Europejskiej – 2005 r.
 Traktat z Lizbony – 2007 r.

Traktat z Lizbony

Jest to najnowszy i aktualny dokument określający czym
jest Unia Europejska, jakie są jej podstawy, cele i
kompetencje.
Na podstawie treści tego dokumentu śledzić będziemy
instytucjonalny kształt UE.

Lizbona, uroczystość podpisania
traktatu (13 grudnia 2007 r.)

Lizbona, wspólne zdjęcie głów państw, szefów rządów i ministrów
spraw zagranicznych przed Klasztorem Hieronimitów po
uroczystości podpisania traktatu (13 grudnia 2007 r.)
9 kwietnia 2008 r. Traktat został
ratyfikowany przez Prezydenta RP
Lecha Kaczyńskiego.

UE przed Traktatem z Lizbony
Do momentu wejścia w życie Traktatu z Lizbony Unia Europejska była
szczególną formą współpracy międzynarodowej państw opartą
na trzech filarach:
 Wspólnotach Europejskich,
 wspólnej polityce zagranicznej i bezpieczeństwa
 współpracy policyjnej i sądowej w sprawach karnych.
Unia Europejska nie miała jednak ani osobowości prawnej, ani
własnych instytucji.

Charakter stowarzyszenia
państw członkowskich

Traktat o Unii Europejskiej stanowi w art. 47, że
„Unia ma osobowość prawną”.
Oznacza to, że Unia Europejska staje się
jednolitą organizacją międzynarodową.

Osobowość prawna UE
Unia Europejska nie jest federacją, jak Stany Zjednoczone Ameryki
Północnej, Federacyjna Republika Brazylii lub Federacja Rosyjska.
Jako organizacja międzynarodowa, UE:
 jest podmiotem na arenie polityki międzynarodowej, prowadzi
własną politykę zewnętrzną;
 jest podmiotem umów międzynarodowych;
 prowadzi własną politykę wewnętrzną, posiada własne
instytucje.

Kompetencje Unii Europejskiej

Unia Europejska ma tyle kompetencji,
ile powierzyły jej państwa członkowskie.

1. Kompetencje wyłączne, których nie dzieli z
rządami państw

 unia celna;
 ustanawianie reguł konkurencji niezbędnych do funkcjonowania
rynku wewnętrznego;
 zachowanie morskich zasobów biologicznych;
 wspólna polityka handlowa;
 zawieranie umów międzynarodowych;
 polityka pieniężna w odniesieniu do Państw Członkowskich, których
walutą jest euro.

2. Kompetencje dzielone i działania wspierające
rynek wewnętrzny;
 spójność gospodarcza, społeczna i terytorialna;
 rolnictwo i rybołówstwo, z wyłączeniem zachowania morskich
zasobów biologicznych;
 środowisko;
 ochrona konsumentów;
 transport;
 przestrzeń wolności, bezpieczeństwa i sprawiedliwości;
 badań, rozwoju technologicznego i przestrzeni kosmicznej;
 współpraca na rzecz rozwoju i pomocy humanitarnej.

3. Kompetencje koordynujące i uzupełniające






ochrona i poprawa zdrowia ludzkiego;

przemysł;
kultura;
turystyka;
edukacja, kształcenie zawodowe, młodzież, sport.

Cele Unii Europejskiej I
Zgodnie z art. 3 Traktatu o Unii Europejskiej, celem Unii Europejskiej
jest
wspieranie pokoju, jej wartości
i dobrobytu jej narodów.
Ponadto Unia zapewnia swoim obywatelom przestrzeń wolności,
bezpieczeństwa i sprawiedliwości bez granic wewnętrznych, w której
zagwarantowana jest swoboda przepływu osób, w powiązaniu z
właściwymi środkami w odniesieniu do kontroli granic zewnętrznych,
azylu, imigracji, jak również zapobiegania i zwalczania przestępczości.

Cele Unii Europejskiej II
Unia ustanawia także rynek wewnętrzny oraz działa na rzecz trwałego
rozwoju Europy, którego podstawą jest zrównoważony wzrost
gospodarczy oraz stabilność cen, społeczna gospodarka rynkowa o
wysokiej konkurencyjności, zmierzająca do pełnego zatrudnienia i
postępu społecznego, oraz wysoki poziom ochrony i poprawy jakości
środowiska naturalnego. Wspiera także postęp naukowo-techniczny.

Cele Unii Europejskiej III
Oprócz tego Unia:

• zwalcza wykluczenie społeczne i dyskryminację oraz wspiera
sprawiedliwość i ochronę socjalną, równość kobiet i mężczyzn,
solidarność między pokoleniami i ochronę praw dziecka;
• wspiera spójność gospodarczą, społeczną i terytorialną oraz
solidarność między państwami członkowskimi;
• szanuje swoją bogatą różnorodność kulturową i językową oraz
czuwa nad ochroną i rozwojem
• dziedzictwa kulturowego Europy;
• ustanawia unię gospodarczą i walutową, której walutą jest euro.

Cele Unii Europejskiej IV
W stosunkach zewnętrznych Unia umacnia i propaguje swoje wartości i
interesy, oraz wnosi wkład w ochronę swoich obywateli. Przyczynia się:
•
•
•
•
•
•

do pokoju, bezpieczeństwa, trwałego rozwoju Ziemi,
do solidarności i wzajemnego szacunku między narodami,
do swobodnego i uczciwego handlu,
do wyeliminowania ubóstwa,
do ochrony praw człowieka, w szczególności praw dziecka,
a także do ścisłego przestrzegania i rozwoju prawa
międzynarodowego, w szczególności zasad Karty Narodów
Zjednoczonych.

Karta Praw Podstawowych
art. 2 §1 Każdy ma prawo do życia.

art. 9 Prawo do zawarcia małżeństwa i prawo do założenia rodziny są
gwarantowane zgodnie z ustawami krajowymi regulującymi
korzystanie z tych praw.
art. 33 §1 Rodzina korzysta z ochrony prawnej, ekonomicznej
i społecznej.
art. 22 Unia szanuje różnorodność kulturową, religijną i językową.

Polska
a Karta Praw Podstawowych
Polska zastrzegła kompetencje państw członkowskich do
stanowienia prawa „ w zakresie moralności publicznej,
prawa rodzinnego, a także ochrony godności ludzkiej i
poszanowania fizycznej i moralnej integralności
człowieka”.

2. Instytucje Unii Europejskiej

Główne instytucje Unii Europejskiej





Rada Europejska
Komisja Europejska
Rada Unii Europejskiej
Parlament Europejski

 Trybunał Sprawiedliwości UE
 Europejski Trybunał Obrachunkowy
 Europejski Bank Centralny

Organami doradczymi są:
 Europejski Komitet Ekonomiczno-Społeczny
 Komitet Regionów

Rada Europejska
 Rada Europejska wskazuje Unii Europejskiej ogólny kierunek
działań politycznych i wytycza jej ogólne priorytety. Rada
Europejska daje Unii impulsy niezbędne do rozwoju oraz określa
ogólne kierunki działań i priorytety polityczne. Nie pełni ona funkcji
ustawodawczej.
 W skład Rady Europejskiej wchodzą szefowie państw lub
rządów państw członkowskich, a także jej przewodniczący oraz
przewodniczący Komisji. W jej pracach uczestniczy wysoki
przedstawiciel Unii do spraw zagranicznych i polityki
bezpieczeństwa.
 Wraz z wejściem w życie traktatu z Lizbony 1 grudnia 2009 r.
zyskała status instytucji. Jej przewodniczącym został Herman Van
Rompuy.

Tworzenie
i realizacja
Jak
powstaje prawo
UE

prawa (wersja uproszczona)
jako podstawa funkcjonowania instytucji UE
Problem, obywatele, grupy interesu, eksperci:
dyskusje, konsultacje

Komisja: wystąpienie z oficjalnym wnioskiem

Parlament i Rada UE: wspólna decyzja

Władze krajowe i lokalne: wdrażanie

Komisja i Trybunał Sprawiedliwości: monitorowanie
wdrażania
źródło: opracowanie własne

Komisja Europejska

 Komisja Europejska jest organem wykonawczym UE, który
opracowuje propozycje nowych aktów prawnych, zarządza
na bieżąco wdrażaniem polityki UE i wydatkowaniem
unijnych funduszy.
 Chroniąc interesy Europy jako całości, Komisja dba o to, aby
wszystkie państwa członkowskie UE przestrzegały unijnych
traktatów i przepisów.
 W skład Komisji wchodzi obecnie 27 komisarzy, po jednym z
każdego państwa członkowskiego, w tym wysoki przedstawiciel Unii
do spraw zagranicznych i polityki bezpieczeństwa.

Komisja Europejska
a interesy państw członkowskich

 Komisja reprezentuje Unię Europejską jako całość, a nie
poszczególne państwa członkowskie. Stąd, każdy komisarz nie szuka
rozwiązania korzystnego dla swego państwa, lecz dla Unii jako
całości.
 Na forum Komisji nie ma miejsca na ścieranie się interesów państw
członkowskich.

Kompetencje Komisji Europejskiej
 Bezpośrednia inicjatywa legislacyjna,
 Sporządza roczny plan prac legislacyjnych Wspólnoty określający akty
prawne, które mają zostać wydane.
 Samodzielnie stanowi prawo w przedmiocie zakresu obowiązywania reguł
konkurencji w odniesieniu do przedsiębiorstw publicznych (np. stocznie).
 Na podstawie upoważnienia Rady UE, Komisja może przyjmować akty
prawne o charakterze wykonawczym. W realizacji uprawnień wykonawczych
KE ma obowiązek współpracy z komitetami.
 Wszczyna postępowanie przed Trybunałem Sprawiedliwości.
 Przygotowuje projekt budżetu UE a następnie go realizuje.
 Zarządza funduszami europejskimi.
 Sprawuje kontrolę nad przestrzeganiem prawa UE.

WYSOKI PRZEDSTAWICIEL UNII DO SPRAW
ZAGRANICZNYCH I POLITYKI BEZPIECZEŃSTWA
 Mianowany przez Radę Europejską kwalifikowaną większością głosów +
zatwierdzenie przez PE; pełni funkcję Wiceprzewodniczącego KE
 Funkcje:
 Kieruje PZIB i przedstawia projekty decyzji i działań w ramach PZIB
 Przewodniczy Radzie Spraw Zagranicznych
 Zapewnia spójność działań zewnętrznych Unii jako
wiceprzewodniczący KE
 Kieruje europejską służbą działań zewnętrznych
 Ustanowienie Europejskiej Służby Działań Zewnętrznych
 Pracownicy Sekretariatu Generalnego Rady i Komisji (DG RELEX) –
po 1/3 z każdej instytucji
 Osoby oddelegowane z Państw Członkowskich – 1/3

Rada Unii Europejskiej
•

Rada jest głównym organem decyzyjnym Unii Europejskiej.

•

W jej posiedzeniach uczestniczy po jednym ministrze z każdego
kraju członkowskiego UE.

•

To, który minister uczestniczy w danym spotkaniu Rady UE, zależy
od poruszanej na nim tematyki. Jeżeli na przykład Rada debatuje nad
sprawami związanymi z ochroną środowiska, w posiedzeniu biorą udział
ministrowie środowiska wszystkich państw UE, a radę tę nazywa się „Radą
ds. Środowiska”.

•

Rada UE jest forum międzyrządowym. Każdy minister zasiadający w
radzie jest upoważniony do podejmowania zobowiązań w imieniu swojego
rządu.

•

Rada UE jest forum ścierania się interesów narodowych oraz
interesów państw członkowskich.

Rada Unii Europejskiej
Istnieje dziesięć możliwych konfiguracji Rady:












Rada do spraw Ogólnych
Rada do spraw Zagranicznych
Rada do spraw Gospodarczych i Finansowych
Rada do spraw Współpracy w dziedzinie Wymiaru Sprawiedliwości i Spraw
Wewnętrznych
Rada do spraw Zatrudnienia, Polityki Społecznej, Zdrowia i Polityki
dotyczącej Konsumentów
Rada do spraw Transportu, Telekomunikacji i Energii
Rada do spraw Rolnictwa i Rybołówstwa
Rada do spraw Ochrony Środowiska
Rada do spraw Konkurencji
Rada do spraw Edukacji, Młodzieży i Kultury

Rada Unii Europejskiej

 Przyjmuje europejskie akty prawne oraz projekt budżetu – wspólnie
z Parlamentem Europejskim.
 Koordynuje kierunki polityki gospodarczej i społecznej w krajach
członkowskich.
 Zawiera umowy międzynarodowe między UE a innymi krajami lub
organizacjami międzynarodowymi.
 Nie posiada inicjatywy legislacyjnej.

Głosowanie w Radzie UE

źródło: www.polskawue.gov.pl

Głosowanie w Radzie UE
• Wymóg uzyskania większości kwalifikowanej oznacza, że decyzja
musi uzyskać poparcie większości państw członkowskich (jeżeli
projekt aktu prawnego pochodzi od Komisji Europejskiej) lub 2/3
liczby państw (jeżeli projekt pochodzi od państw członkowskich)
dysponujących co najmniej 255 głosami ważonymi.
• Ponadto, członek Rady może wystąpić o sprawdzenie, czy państwa
członkowskie stanowiące większość kwalifikowaną reprezentują co
najmniej 62 proc. ogółu ludności Unii.
• Jeżeli się okaże, że warunek ten nie został spełniony, decyzja nie
zostaje przyjęta, jednakże to ostatnie kryterium nie ma praktycznego
znaczenia przy spełnieniu kryterium liczby państw i liczby głosów
ważonych.
• System ten będzie obowiązywał do 31 października 2014 r.

Organizacja prac Rady Unii Europejskiej
 Każdy kraj UE ma w Brukseli stały zespół („przedstawicielstwo”),
które go reprezentuje i broni jego interesu narodowego na szczeblu
Unii. Szef przedstawicielstwa pełni de facto rolę ambasadora swego
kraju przy Unii Europejskiej.
 Ambasadorowie (zwani „stałymi przedstawicielami”) spotykają się co
tydzień w ramach Komitetu Stałych Przedstawicieli (francuski skrót:
COREPER).
 Przedstawicielem Rzeczpospolitej Polskiej w Brukseli jest

Jan Tombiński

Prezydencja w Radzie Unii Europejskiej to…






…przywilej organizacji prac Rady UE,
…ustalanie miejsca, daty i tematyki obrad Rady,
…kierowanie pracami Rady UE i przewodniczenie jej obradom,
…wypracowywanie kompromisu pomiędzy poszczególnymi państwami
członkowskimi.

 Prezydencja w Radzie UE trwa sześć miesięcy i przypada kolejno na każde
państwo członkowskie UE.
 Rzeczpospolita Polska sprawowała pierwszą w historii Prezydencję między 1
lipca a 31 grudnia 2011 r.
 Trio Prezydencji…
 Polska, Dania i Cypr

Prezydencja w Radzie Unii Europejskiej

 Państwo, które obejmuje Prezydencję w Radzie UE przejmuje
kolejno odpowiedzialność za porządek obrad Rady i przewodzi
wszystkim jej posiedzeniom, kieruje podejmowaniem decyzji
legislacyjnych i politycznych, oraz wypracowuje kompromisy
pomiędzy poszczególnymi państwami członkowskimi.
 Na przykład, jeśli w grudniu 2012 r. zbierze się Rada ds. Środowiska,
przewodzić jej będzie cypryjski minister środowiska, bo Prezydencja
Rady przypada aktualnie właśnie Cyprowi.

Polska Prezydencja w Radzie UE
Do obszarów kierunkowych Polskiej Prezydencji należały:
 ramy finansowe 2014-2020,
 rynek wewnętrzny;
 stosunki ze Wschodem (Partnerstwo Wschodnie);
 wzmocnienie zewnętrznej polityki energetycznej UE;
 pełne wykorzystanie kapitału intelektualnego Europy;
 wspólna polityka bezpieczeństwa i obrony.
Funkcję Pełnomocnika Rządu ds. Przygotowania Organów Administracji
Rządowej i Sprawowania przez RP Przewodnictwa w Radzie UE pełnił Mikołaj
Dowgielewicz.

www.pl2011.eu
www.rcie.torun.pl

Parlament Europejski
 Parlament Europejski jest jedyną instytucją ponadnarodową, której
członkowie są demokratycznie wybierani w powszechnych wyborach
bezpośrednich. W nim reprezentowani są obywatele Państw
Członkowskich.
 Parlament Europejski jest wybierany co pięć lat i ustanawia liczne
prawa (dyrektywy, rozporządzenia, itp.), które mają wpływ na życie
codzienne każdego obywatela.

Parlament Europejski

 Przewodniczący jest wybierany na odnawialny okres dwóch i pół roku, to
jest na połowę kadencji. Przewodniczący reprezentuje Parlament na
zewnątrz i w stosunkach z innymi instytucjami wspólnotowymi.
 Podczas otwarcia każdego posiedzenia Rady Europejskiej przewodniczący
Parlamentu wyraża stanowisko i przedstawia kwestie zajmujące uwagę
Parlamentu, związane z konkretnymi tematami i punktami wpisanymi w
porządek dzienny.
 Przewodniczący PE podpisuje wraz z przewodniczącym Rady wszystkie
akty prawne podjęte w ramach współdecyzji.

Parlament Europejski
 Zgodnie z ogólną zasadą miejsca są podzielone proporcjonalnie do
liczby mieszkańców każdego kraju. Każde Państwo Członkowskie
posiada stałą liczbę miejsc: maksymalnie 96 a minimalnie - 6.
Obecnie Polskę reprezentuje 50 europarlamantarzystów.
 Każde Państwo Członkowskie określa własną ordynację wyborczą,
lecz stosuje identyczne zasady demokratyczne, to jest prawo do
głosowania w wieku 18 lat (z wyjątkiem Austrii, której obywatele
mogą głosować po ukończeniu 16 lat), równość płci i tajność
głosowania.
 Wybory europejskie już teraz charakteryzuje pewna liczba
wspólnych zasad. Należą do nich bezpośredni i powszechny
charakter wyborów, zasada proporcjonalności i odnawialny
pięcioletni mandat.

Liczba Mandatów w PE

 Maksymalnie 750 + przewodniczący (obecnie 736 posłów)
 Minimalna liczba
członkowskie – 6
 Maksymalna liczba
członkowskie - 96

mandatów
mandatów

przypadających
przypadających

na

państwo

na

państwo

Trybunał Sprawiedliwości
Unii Europejskiej
• Trybunał Sprawiedliwości Unii Europejskiej jest organem sądowym
Unii Europejskiej. Obejmuje: Trybunał Sprawiedliwości, Sąd i
sądy wyspecjalizowane.
• Jego zadaniem jest zapewnienie, by prawo unijne było
interpretowane i stosowane w ten sam sposób w każdym państwie
członkowskim.
• Trybunał jest uprawniony do rozstrzygania sporów prawnych
wynikłych między państwami członkowskimi, instytucjami UE,
przedsiębiorstwami i osobami fizycznymi.
• Trybunał ma siedzibę w Luksemburgu.

Europejski Trybunał Obrachunkowy
 Głównym zadaniem Trybunału jest kontrola gospodarki
pieniężnej UE. Sprawozdanie z wykonania budżetu, które
sporządza po zamknięciu każdego roku budżetowego, stanowi
podstawę do udzielenia Komisje Europejskiej przez Parlament
Europejski absolutorium z realizacji budżetu.
 W skład Trybunału wchodzi jeden obywatel z każdego państwa
członkowskiego. Członków Trybunału mianuje Rada Unii
Europejskiej po konsultacji z Parlamentem Europejskim spośród
kandydatów przedstawionych przez państwa członkowskie.
 Kadencja Trybunału trwa 6 lat. Siedziba tego organu mieści się w
Luksemburgu.

Europejski Komitet Ekonomiczno-Społeczny
skład osobowy
 Organizacje przedstawicieli producentów, rolników, pracowników,
wolnych zawodów, gospodarki społecznej, konsumentów i inne
organizacje pozarządowe;
 Cechą charakterystyczną zorganizowanego społeczeństwa
obywatelskiego jest rola pośrednika między administracją
publiczną a obywatelami.
 Jest to zgromadzenie 344 przedstawicieli pochodzących z 27
państw członkowskich UE
 Członkowie posiadają 4-letni, odnawialny mandat
 Są oni mianowani przez Radę UE w oparciu o listy sporządzane
przez rządy krajowe.

Zgromadzenie podzielone
na 3 GRUPY
 Grupa I - Pracodawcy
 Sektor publiczny i prywatny w przemyśle, handlu, finansach itp.
(duże przedsiębiorstwa);
 Grupa II – Pracownicy
 Ogólnokrajowe związki zawodowe;
 Grupa III – Inne podmioty
 Rolnicy, konsumenci, rzemieślnicy i MŚP, gospodarka społeczna,
społeczne i ekologiczne organizacje pozarządowe, wolne zawody
itp.

Komitet Regionów
 Członkowie Komitetu są wybierani spośród polityków z okręgów
miejskich lub regionów i reprezentują całą gamę działań
podejmowanych przez władze lokalne lub regionalne w Unii
Europejskiej - prezydenci regionów, regionalni parlamentarzyści,
radni miejscy, burmistrzowie dużych miast itp.
 Członkowie Komitetu oraz ich zastępcy są mianowani na 5 lat przez
Radę spośród kandydatów przedstawionych przez państwa
członkowskie. Ich mandat jest odnawialny. Są oni także całkowicie
niezależni w wykonywaniu swoich funkcji.

Komitet Regionów

Co roku Komitet Regionów odbywa pięć sesji plenarnych, podczas których
wyznacza ogólne wytyczne swej polityki oraz przyjmuje opinie.
Członkowie Komitetu przypisani są do wyspecjalizowanych komisji, których
zadaniem jest przygotowywanie sesji plenarnych. W Komitecie działa sześć
takich komisji:
 Komisja ds. Polityki Spójności Regionalnej (COTER),
 Komisja ds. Polityki Gospodarczej i Społecznej (ECOS),
 Komisja ds. Zrównoważonego Rozwoju (DEVE),
 Komisja ds. Kultury i Edukacji (EDUC),
 Komisja ds. Konstytucyjnych i Sprawowania Rządów w Europie
(CONST),
 Komisja ds. Stosunków Zewnętrznych (RELEX).

Komitet Regionów
• Komitet Regionów liczy 344 członków. Liczba członków z
poszczególnych państw w przybliżeniu odzwierciedla ich
liczbę ludności i przedstawia się następująco:
 Francja, Niemcy, Wielka Brytania i Włochy: 24
 Hiszpania i Polska: 21
 Rumunia: 15
 Belgia, Bułgaria, Czechy, Grecja i Węgry, Austria, Niderlandy,
Portugalia i Szwecja: 12
 Dania, Finlandia, Irlandia, Litwa i Słowacja: 9
 Estonia, Łotwa i Słowenia: 7
 Cypr i Luksemburg: 6
 Malta: 5

Dziękuję za uwagę.

www.rcie.torun.pl
www.kursy.rcie.torun.pl


Slide 3

Funkcjonowanie instytucji
Unii Europejskiej
w kontekście Traktatu z Lizbony

Zagadnienia tematyczne
Czym jest Unia Europejska?
Instytucje Europejskie
• Rada Europejska
• Komisja europejska
• Rada Unii Europejskiej
• Parlament Europejski
 Ćwiczenia



1. Czym jest Unia Europejska?

Unia Europejska
Powierzchnia: 4 miliony km²
Liczba ludności: 502,477 milionów osób
27 Państw członkowskich
7,28% ludności świata
1 maja 2004 r. – akcesja Polski do UE

Czym jest Unia Europejska?
Traktaty określające status UE

 Traktat ustanawiający Europejską Wspólnotę Węgla i Stali – 1951 r.
 Traktat ustanawiający Europejską Wspólnotę Gospodarczą – 1957 r.
 Traktat ustanawiający Europejską Wspólnotę Energii Atomowej
(EUROATOM) – 1957 r.
 Traktat ustanawiający Jedną Radę i Jedną Komisję Wspólnot
Europejskich – 1965 r.
 Jednolity Akt Europejski - 1986 r.
 Traktat z Maastricht – Traktat o Unii Europejskiej – 1992 r.
 Traktat z Amsterdamu – 1997 r.
 Traktat z Nicei – 2001 r.
 Nieudana próba uchwalenia Konstytucji Unii Europejskiej – 2005 r.
 Traktat z Lizbony – 2007 r.

Traktat z Lizbony

Jest to najnowszy i aktualny dokument określający czym
jest Unia Europejska, jakie są jej podstawy, cele i
kompetencje.
Na podstawie treści tego dokumentu śledzić będziemy
instytucjonalny kształt UE.

Lizbona, uroczystość podpisania
traktatu (13 grudnia 2007 r.)

Lizbona, wspólne zdjęcie głów państw, szefów rządów i ministrów
spraw zagranicznych przed Klasztorem Hieronimitów po
uroczystości podpisania traktatu (13 grudnia 2007 r.)
9 kwietnia 2008 r. Traktat został
ratyfikowany przez Prezydenta RP
Lecha Kaczyńskiego.

UE przed Traktatem z Lizbony
Do momentu wejścia w życie Traktatu z Lizbony Unia Europejska była
szczególną formą współpracy międzynarodowej państw opartą
na trzech filarach:
 Wspólnotach Europejskich,
 wspólnej polityce zagranicznej i bezpieczeństwa
 współpracy policyjnej i sądowej w sprawach karnych.
Unia Europejska nie miała jednak ani osobowości prawnej, ani
własnych instytucji.

Charakter stowarzyszenia
państw członkowskich

Traktat o Unii Europejskiej stanowi w art. 47, że
„Unia ma osobowość prawną”.
Oznacza to, że Unia Europejska staje się
jednolitą organizacją międzynarodową.

Osobowość prawna UE
Unia Europejska nie jest federacją, jak Stany Zjednoczone Ameryki
Północnej, Federacyjna Republika Brazylii lub Federacja Rosyjska.
Jako organizacja międzynarodowa, UE:
 jest podmiotem na arenie polityki międzynarodowej, prowadzi
własną politykę zewnętrzną;
 jest podmiotem umów międzynarodowych;
 prowadzi własną politykę wewnętrzną, posiada własne
instytucje.

Kompetencje Unii Europejskiej

Unia Europejska ma tyle kompetencji,
ile powierzyły jej państwa członkowskie.

1. Kompetencje wyłączne, których nie dzieli z
rządami państw

 unia celna;
 ustanawianie reguł konkurencji niezbędnych do funkcjonowania
rynku wewnętrznego;
 zachowanie morskich zasobów biologicznych;
 wspólna polityka handlowa;
 zawieranie umów międzynarodowych;
 polityka pieniężna w odniesieniu do Państw Członkowskich, których
walutą jest euro.

2. Kompetencje dzielone i działania wspierające
rynek wewnętrzny;
 spójność gospodarcza, społeczna i terytorialna;
 rolnictwo i rybołówstwo, z wyłączeniem zachowania morskich
zasobów biologicznych;
 środowisko;
 ochrona konsumentów;
 transport;
 przestrzeń wolności, bezpieczeństwa i sprawiedliwości;
 badań, rozwoju technologicznego i przestrzeni kosmicznej;
 współpraca na rzecz rozwoju i pomocy humanitarnej.

3. Kompetencje koordynujące i uzupełniające






ochrona i poprawa zdrowia ludzkiego;

przemysł;
kultura;
turystyka;
edukacja, kształcenie zawodowe, młodzież, sport.

Cele Unii Europejskiej I
Zgodnie z art. 3 Traktatu o Unii Europejskiej, celem Unii Europejskiej
jest
wspieranie pokoju, jej wartości
i dobrobytu jej narodów.
Ponadto Unia zapewnia swoim obywatelom przestrzeń wolności,
bezpieczeństwa i sprawiedliwości bez granic wewnętrznych, w której
zagwarantowana jest swoboda przepływu osób, w powiązaniu z
właściwymi środkami w odniesieniu do kontroli granic zewnętrznych,
azylu, imigracji, jak również zapobiegania i zwalczania przestępczości.

Cele Unii Europejskiej II
Unia ustanawia także rynek wewnętrzny oraz działa na rzecz trwałego
rozwoju Europy, którego podstawą jest zrównoważony wzrost
gospodarczy oraz stabilność cen, społeczna gospodarka rynkowa o
wysokiej konkurencyjności, zmierzająca do pełnego zatrudnienia i
postępu społecznego, oraz wysoki poziom ochrony i poprawy jakości
środowiska naturalnego. Wspiera także postęp naukowo-techniczny.

Cele Unii Europejskiej III
Oprócz tego Unia:

• zwalcza wykluczenie społeczne i dyskryminację oraz wspiera
sprawiedliwość i ochronę socjalną, równość kobiet i mężczyzn,
solidarność między pokoleniami i ochronę praw dziecka;
• wspiera spójność gospodarczą, społeczną i terytorialną oraz
solidarność między państwami członkowskimi;
• szanuje swoją bogatą różnorodność kulturową i językową oraz
czuwa nad ochroną i rozwojem
• dziedzictwa kulturowego Europy;
• ustanawia unię gospodarczą i walutową, której walutą jest euro.

Cele Unii Europejskiej IV
W stosunkach zewnętrznych Unia umacnia i propaguje swoje wartości i
interesy, oraz wnosi wkład w ochronę swoich obywateli. Przyczynia się:
•
•
•
•
•
•

do pokoju, bezpieczeństwa, trwałego rozwoju Ziemi,
do solidarności i wzajemnego szacunku między narodami,
do swobodnego i uczciwego handlu,
do wyeliminowania ubóstwa,
do ochrony praw człowieka, w szczególności praw dziecka,
a także do ścisłego przestrzegania i rozwoju prawa
międzynarodowego, w szczególności zasad Karty Narodów
Zjednoczonych.

Karta Praw Podstawowych
art. 2 §1 Każdy ma prawo do życia.

art. 9 Prawo do zawarcia małżeństwa i prawo do założenia rodziny są
gwarantowane zgodnie z ustawami krajowymi regulującymi
korzystanie z tych praw.
art. 33 §1 Rodzina korzysta z ochrony prawnej, ekonomicznej
i społecznej.
art. 22 Unia szanuje różnorodność kulturową, religijną i językową.

Polska
a Karta Praw Podstawowych
Polska zastrzegła kompetencje państw członkowskich do
stanowienia prawa „ w zakresie moralności publicznej,
prawa rodzinnego, a także ochrony godności ludzkiej i
poszanowania fizycznej i moralnej integralności
człowieka”.

2. Instytucje Unii Europejskiej

Główne instytucje Unii Europejskiej





Rada Europejska
Komisja Europejska
Rada Unii Europejskiej
Parlament Europejski

 Trybunał Sprawiedliwości UE
 Europejski Trybunał Obrachunkowy
 Europejski Bank Centralny

Organami doradczymi są:
 Europejski Komitet Ekonomiczno-Społeczny
 Komitet Regionów

Rada Europejska
 Rada Europejska wskazuje Unii Europejskiej ogólny kierunek
działań politycznych i wytycza jej ogólne priorytety. Rada
Europejska daje Unii impulsy niezbędne do rozwoju oraz określa
ogólne kierunki działań i priorytety polityczne. Nie pełni ona funkcji
ustawodawczej.
 W skład Rady Europejskiej wchodzą szefowie państw lub
rządów państw członkowskich, a także jej przewodniczący oraz
przewodniczący Komisji. W jej pracach uczestniczy wysoki
przedstawiciel Unii do spraw zagranicznych i polityki
bezpieczeństwa.
 Wraz z wejściem w życie traktatu z Lizbony 1 grudnia 2009 r.
zyskała status instytucji. Jej przewodniczącym został Herman Van
Rompuy.

Tworzenie
i realizacja
Jak
powstaje prawo
UE

prawa (wersja uproszczona)
jako podstawa funkcjonowania instytucji UE
Problem, obywatele, grupy interesu, eksperci:
dyskusje, konsultacje

Komisja: wystąpienie z oficjalnym wnioskiem

Parlament i Rada UE: wspólna decyzja

Władze krajowe i lokalne: wdrażanie

Komisja i Trybunał Sprawiedliwości: monitorowanie
wdrażania
źródło: opracowanie własne

Komisja Europejska

 Komisja Europejska jest organem wykonawczym UE, który
opracowuje propozycje nowych aktów prawnych, zarządza
na bieżąco wdrażaniem polityki UE i wydatkowaniem
unijnych funduszy.
 Chroniąc interesy Europy jako całości, Komisja dba o to, aby
wszystkie państwa członkowskie UE przestrzegały unijnych
traktatów i przepisów.
 W skład Komisji wchodzi obecnie 27 komisarzy, po jednym z
każdego państwa członkowskiego, w tym wysoki przedstawiciel Unii
do spraw zagranicznych i polityki bezpieczeństwa.

Komisja Europejska
a interesy państw członkowskich

 Komisja reprezentuje Unię Europejską jako całość, a nie
poszczególne państwa członkowskie. Stąd, każdy komisarz nie szuka
rozwiązania korzystnego dla swego państwa, lecz dla Unii jako
całości.
 Na forum Komisji nie ma miejsca na ścieranie się interesów państw
członkowskich.

Kompetencje Komisji Europejskiej
 Bezpośrednia inicjatywa legislacyjna,
 Sporządza roczny plan prac legislacyjnych Wspólnoty określający akty
prawne, które mają zostać wydane.
 Samodzielnie stanowi prawo w przedmiocie zakresu obowiązywania reguł
konkurencji w odniesieniu do przedsiębiorstw publicznych (np. stocznie).
 Na podstawie upoważnienia Rady UE, Komisja może przyjmować akty
prawne o charakterze wykonawczym. W realizacji uprawnień wykonawczych
KE ma obowiązek współpracy z komitetami.
 Wszczyna postępowanie przed Trybunałem Sprawiedliwości.
 Przygotowuje projekt budżetu UE a następnie go realizuje.
 Zarządza funduszami europejskimi.
 Sprawuje kontrolę nad przestrzeganiem prawa UE.

WYSOKI PRZEDSTAWICIEL UNII DO SPRAW
ZAGRANICZNYCH I POLITYKI BEZPIECZEŃSTWA
 Mianowany przez Radę Europejską kwalifikowaną większością głosów +
zatwierdzenie przez PE; pełni funkcję Wiceprzewodniczącego KE
 Funkcje:
 Kieruje PZIB i przedstawia projekty decyzji i działań w ramach PZIB
 Przewodniczy Radzie Spraw Zagranicznych
 Zapewnia spójność działań zewnętrznych Unii jako
wiceprzewodniczący KE
 Kieruje europejską służbą działań zewnętrznych
 Ustanowienie Europejskiej Służby Działań Zewnętrznych
 Pracownicy Sekretariatu Generalnego Rady i Komisji (DG RELEX) –
po 1/3 z każdej instytucji
 Osoby oddelegowane z Państw Członkowskich – 1/3

Rada Unii Europejskiej
•

Rada jest głównym organem decyzyjnym Unii Europejskiej.

•

W jej posiedzeniach uczestniczy po jednym ministrze z każdego
kraju członkowskiego UE.

•

To, który minister uczestniczy w danym spotkaniu Rady UE, zależy
od poruszanej na nim tematyki. Jeżeli na przykład Rada debatuje nad
sprawami związanymi z ochroną środowiska, w posiedzeniu biorą udział
ministrowie środowiska wszystkich państw UE, a radę tę nazywa się „Radą
ds. Środowiska”.

•

Rada UE jest forum międzyrządowym. Każdy minister zasiadający w
radzie jest upoważniony do podejmowania zobowiązań w imieniu swojego
rządu.

•

Rada UE jest forum ścierania się interesów narodowych oraz
interesów państw członkowskich.

Rada Unii Europejskiej
Istnieje dziesięć możliwych konfiguracji Rady:












Rada do spraw Ogólnych
Rada do spraw Zagranicznych
Rada do spraw Gospodarczych i Finansowych
Rada do spraw Współpracy w dziedzinie Wymiaru Sprawiedliwości i Spraw
Wewnętrznych
Rada do spraw Zatrudnienia, Polityki Społecznej, Zdrowia i Polityki
dotyczącej Konsumentów
Rada do spraw Transportu, Telekomunikacji i Energii
Rada do spraw Rolnictwa i Rybołówstwa
Rada do spraw Ochrony Środowiska
Rada do spraw Konkurencji
Rada do spraw Edukacji, Młodzieży i Kultury

Rada Unii Europejskiej

 Przyjmuje europejskie akty prawne oraz projekt budżetu – wspólnie
z Parlamentem Europejskim.
 Koordynuje kierunki polityki gospodarczej i społecznej w krajach
członkowskich.
 Zawiera umowy międzynarodowe między UE a innymi krajami lub
organizacjami międzynarodowymi.
 Nie posiada inicjatywy legislacyjnej.

Głosowanie w Radzie UE

źródło: www.polskawue.gov.pl

Głosowanie w Radzie UE
• Wymóg uzyskania większości kwalifikowanej oznacza, że decyzja
musi uzyskać poparcie większości państw członkowskich (jeżeli
projekt aktu prawnego pochodzi od Komisji Europejskiej) lub 2/3
liczby państw (jeżeli projekt pochodzi od państw członkowskich)
dysponujących co najmniej 255 głosami ważonymi.
• Ponadto, członek Rady może wystąpić o sprawdzenie, czy państwa
członkowskie stanowiące większość kwalifikowaną reprezentują co
najmniej 62 proc. ogółu ludności Unii.
• Jeżeli się okaże, że warunek ten nie został spełniony, decyzja nie
zostaje przyjęta, jednakże to ostatnie kryterium nie ma praktycznego
znaczenia przy spełnieniu kryterium liczby państw i liczby głosów
ważonych.
• System ten będzie obowiązywał do 31 października 2014 r.

Organizacja prac Rady Unii Europejskiej
 Każdy kraj UE ma w Brukseli stały zespół („przedstawicielstwo”),
które go reprezentuje i broni jego interesu narodowego na szczeblu
Unii. Szef przedstawicielstwa pełni de facto rolę ambasadora swego
kraju przy Unii Europejskiej.
 Ambasadorowie (zwani „stałymi przedstawicielami”) spotykają się co
tydzień w ramach Komitetu Stałych Przedstawicieli (francuski skrót:
COREPER).
 Przedstawicielem Rzeczpospolitej Polskiej w Brukseli jest

Jan Tombiński

Prezydencja w Radzie Unii Europejskiej to…






…przywilej organizacji prac Rady UE,
…ustalanie miejsca, daty i tematyki obrad Rady,
…kierowanie pracami Rady UE i przewodniczenie jej obradom,
…wypracowywanie kompromisu pomiędzy poszczególnymi państwami
członkowskimi.

 Prezydencja w Radzie UE trwa sześć miesięcy i przypada kolejno na każde
państwo członkowskie UE.
 Rzeczpospolita Polska sprawowała pierwszą w historii Prezydencję między 1
lipca a 31 grudnia 2011 r.
 Trio Prezydencji…
 Polska, Dania i Cypr

Prezydencja w Radzie Unii Europejskiej

 Państwo, które obejmuje Prezydencję w Radzie UE przejmuje
kolejno odpowiedzialność za porządek obrad Rady i przewodzi
wszystkim jej posiedzeniom, kieruje podejmowaniem decyzji
legislacyjnych i politycznych, oraz wypracowuje kompromisy
pomiędzy poszczególnymi państwami członkowskimi.
 Na przykład, jeśli w grudniu 2012 r. zbierze się Rada ds. Środowiska,
przewodzić jej będzie cypryjski minister środowiska, bo Prezydencja
Rady przypada aktualnie właśnie Cyprowi.

Polska Prezydencja w Radzie UE
Do obszarów kierunkowych Polskiej Prezydencji należały:
 ramy finansowe 2014-2020,
 rynek wewnętrzny;
 stosunki ze Wschodem (Partnerstwo Wschodnie);
 wzmocnienie zewnętrznej polityki energetycznej UE;
 pełne wykorzystanie kapitału intelektualnego Europy;
 wspólna polityka bezpieczeństwa i obrony.
Funkcję Pełnomocnika Rządu ds. Przygotowania Organów Administracji
Rządowej i Sprawowania przez RP Przewodnictwa w Radzie UE pełnił Mikołaj
Dowgielewicz.

www.pl2011.eu
www.rcie.torun.pl

Parlament Europejski
 Parlament Europejski jest jedyną instytucją ponadnarodową, której
członkowie są demokratycznie wybierani w powszechnych wyborach
bezpośrednich. W nim reprezentowani są obywatele Państw
Członkowskich.
 Parlament Europejski jest wybierany co pięć lat i ustanawia liczne
prawa (dyrektywy, rozporządzenia, itp.), które mają wpływ na życie
codzienne każdego obywatela.

Parlament Europejski

 Przewodniczący jest wybierany na odnawialny okres dwóch i pół roku, to
jest na połowę kadencji. Przewodniczący reprezentuje Parlament na
zewnątrz i w stosunkach z innymi instytucjami wspólnotowymi.
 Podczas otwarcia każdego posiedzenia Rady Europejskiej przewodniczący
Parlamentu wyraża stanowisko i przedstawia kwestie zajmujące uwagę
Parlamentu, związane z konkretnymi tematami i punktami wpisanymi w
porządek dzienny.
 Przewodniczący PE podpisuje wraz z przewodniczącym Rady wszystkie
akty prawne podjęte w ramach współdecyzji.

Parlament Europejski
 Zgodnie z ogólną zasadą miejsca są podzielone proporcjonalnie do
liczby mieszkańców każdego kraju. Każde Państwo Członkowskie
posiada stałą liczbę miejsc: maksymalnie 96 a minimalnie - 6.
Obecnie Polskę reprezentuje 50 europarlamantarzystów.
 Każde Państwo Członkowskie określa własną ordynację wyborczą,
lecz stosuje identyczne zasady demokratyczne, to jest prawo do
głosowania w wieku 18 lat (z wyjątkiem Austrii, której obywatele
mogą głosować po ukończeniu 16 lat), równość płci i tajność
głosowania.
 Wybory europejskie już teraz charakteryzuje pewna liczba
wspólnych zasad. Należą do nich bezpośredni i powszechny
charakter wyborów, zasada proporcjonalności i odnawialny
pięcioletni mandat.

Liczba Mandatów w PE

 Maksymalnie 750 + przewodniczący (obecnie 736 posłów)
 Minimalna liczba
członkowskie – 6
 Maksymalna liczba
członkowskie - 96

mandatów
mandatów

przypadających
przypadających

na

państwo

na

państwo

Trybunał Sprawiedliwości
Unii Europejskiej
• Trybunał Sprawiedliwości Unii Europejskiej jest organem sądowym
Unii Europejskiej. Obejmuje: Trybunał Sprawiedliwości, Sąd i
sądy wyspecjalizowane.
• Jego zadaniem jest zapewnienie, by prawo unijne było
interpretowane i stosowane w ten sam sposób w każdym państwie
członkowskim.
• Trybunał jest uprawniony do rozstrzygania sporów prawnych
wynikłych między państwami członkowskimi, instytucjami UE,
przedsiębiorstwami i osobami fizycznymi.
• Trybunał ma siedzibę w Luksemburgu.

Europejski Trybunał Obrachunkowy
 Głównym zadaniem Trybunału jest kontrola gospodarki
pieniężnej UE. Sprawozdanie z wykonania budżetu, które
sporządza po zamknięciu każdego roku budżetowego, stanowi
podstawę do udzielenia Komisje Europejskiej przez Parlament
Europejski absolutorium z realizacji budżetu.
 W skład Trybunału wchodzi jeden obywatel z każdego państwa
członkowskiego. Członków Trybunału mianuje Rada Unii
Europejskiej po konsultacji z Parlamentem Europejskim spośród
kandydatów przedstawionych przez państwa członkowskie.
 Kadencja Trybunału trwa 6 lat. Siedziba tego organu mieści się w
Luksemburgu.

Europejski Komitet Ekonomiczno-Społeczny
skład osobowy
 Organizacje przedstawicieli producentów, rolników, pracowników,
wolnych zawodów, gospodarki społecznej, konsumentów i inne
organizacje pozarządowe;
 Cechą charakterystyczną zorganizowanego społeczeństwa
obywatelskiego jest rola pośrednika między administracją
publiczną a obywatelami.
 Jest to zgromadzenie 344 przedstawicieli pochodzących z 27
państw członkowskich UE
 Członkowie posiadają 4-letni, odnawialny mandat
 Są oni mianowani przez Radę UE w oparciu o listy sporządzane
przez rządy krajowe.

Zgromadzenie podzielone
na 3 GRUPY
 Grupa I - Pracodawcy
 Sektor publiczny i prywatny w przemyśle, handlu, finansach itp.
(duże przedsiębiorstwa);
 Grupa II – Pracownicy
 Ogólnokrajowe związki zawodowe;
 Grupa III – Inne podmioty
 Rolnicy, konsumenci, rzemieślnicy i MŚP, gospodarka społeczna,
społeczne i ekologiczne organizacje pozarządowe, wolne zawody
itp.

Komitet Regionów
 Członkowie Komitetu są wybierani spośród polityków z okręgów
miejskich lub regionów i reprezentują całą gamę działań
podejmowanych przez władze lokalne lub regionalne w Unii
Europejskiej - prezydenci regionów, regionalni parlamentarzyści,
radni miejscy, burmistrzowie dużych miast itp.
 Członkowie Komitetu oraz ich zastępcy są mianowani na 5 lat przez
Radę spośród kandydatów przedstawionych przez państwa
członkowskie. Ich mandat jest odnawialny. Są oni także całkowicie
niezależni w wykonywaniu swoich funkcji.

Komitet Regionów

Co roku Komitet Regionów odbywa pięć sesji plenarnych, podczas których
wyznacza ogólne wytyczne swej polityki oraz przyjmuje opinie.
Członkowie Komitetu przypisani są do wyspecjalizowanych komisji, których
zadaniem jest przygotowywanie sesji plenarnych. W Komitecie działa sześć
takich komisji:
 Komisja ds. Polityki Spójności Regionalnej (COTER),
 Komisja ds. Polityki Gospodarczej i Społecznej (ECOS),
 Komisja ds. Zrównoważonego Rozwoju (DEVE),
 Komisja ds. Kultury i Edukacji (EDUC),
 Komisja ds. Konstytucyjnych i Sprawowania Rządów w Europie
(CONST),
 Komisja ds. Stosunków Zewnętrznych (RELEX).

Komitet Regionów
• Komitet Regionów liczy 344 członków. Liczba członków z
poszczególnych państw w przybliżeniu odzwierciedla ich
liczbę ludności i przedstawia się następująco:
 Francja, Niemcy, Wielka Brytania i Włochy: 24
 Hiszpania i Polska: 21
 Rumunia: 15
 Belgia, Bułgaria, Czechy, Grecja i Węgry, Austria, Niderlandy,
Portugalia i Szwecja: 12
 Dania, Finlandia, Irlandia, Litwa i Słowacja: 9
 Estonia, Łotwa i Słowenia: 7
 Cypr i Luksemburg: 6
 Malta: 5

Dziękuję za uwagę.

www.rcie.torun.pl
www.kursy.rcie.torun.pl


Slide 4

Funkcjonowanie instytucji
Unii Europejskiej
w kontekście Traktatu z Lizbony

Zagadnienia tematyczne
Czym jest Unia Europejska?
Instytucje Europejskie
• Rada Europejska
• Komisja europejska
• Rada Unii Europejskiej
• Parlament Europejski
 Ćwiczenia



1. Czym jest Unia Europejska?

Unia Europejska
Powierzchnia: 4 miliony km²
Liczba ludności: 502,477 milionów osób
27 Państw członkowskich
7,28% ludności świata
1 maja 2004 r. – akcesja Polski do UE

Czym jest Unia Europejska?
Traktaty określające status UE

 Traktat ustanawiający Europejską Wspólnotę Węgla i Stali – 1951 r.
 Traktat ustanawiający Europejską Wspólnotę Gospodarczą – 1957 r.
 Traktat ustanawiający Europejską Wspólnotę Energii Atomowej
(EUROATOM) – 1957 r.
 Traktat ustanawiający Jedną Radę i Jedną Komisję Wspólnot
Europejskich – 1965 r.
 Jednolity Akt Europejski - 1986 r.
 Traktat z Maastricht – Traktat o Unii Europejskiej – 1992 r.
 Traktat z Amsterdamu – 1997 r.
 Traktat z Nicei – 2001 r.
 Nieudana próba uchwalenia Konstytucji Unii Europejskiej – 2005 r.
 Traktat z Lizbony – 2007 r.

Traktat z Lizbony

Jest to najnowszy i aktualny dokument określający czym
jest Unia Europejska, jakie są jej podstawy, cele i
kompetencje.
Na podstawie treści tego dokumentu śledzić będziemy
instytucjonalny kształt UE.

Lizbona, uroczystość podpisania
traktatu (13 grudnia 2007 r.)

Lizbona, wspólne zdjęcie głów państw, szefów rządów i ministrów
spraw zagranicznych przed Klasztorem Hieronimitów po
uroczystości podpisania traktatu (13 grudnia 2007 r.)
9 kwietnia 2008 r. Traktat został
ratyfikowany przez Prezydenta RP
Lecha Kaczyńskiego.

UE przed Traktatem z Lizbony
Do momentu wejścia w życie Traktatu z Lizbony Unia Europejska była
szczególną formą współpracy międzynarodowej państw opartą
na trzech filarach:
 Wspólnotach Europejskich,
 wspólnej polityce zagranicznej i bezpieczeństwa
 współpracy policyjnej i sądowej w sprawach karnych.
Unia Europejska nie miała jednak ani osobowości prawnej, ani
własnych instytucji.

Charakter stowarzyszenia
państw członkowskich

Traktat o Unii Europejskiej stanowi w art. 47, że
„Unia ma osobowość prawną”.
Oznacza to, że Unia Europejska staje się
jednolitą organizacją międzynarodową.

Osobowość prawna UE
Unia Europejska nie jest federacją, jak Stany Zjednoczone Ameryki
Północnej, Federacyjna Republika Brazylii lub Federacja Rosyjska.
Jako organizacja międzynarodowa, UE:
 jest podmiotem na arenie polityki międzynarodowej, prowadzi
własną politykę zewnętrzną;
 jest podmiotem umów międzynarodowych;
 prowadzi własną politykę wewnętrzną, posiada własne
instytucje.

Kompetencje Unii Europejskiej

Unia Europejska ma tyle kompetencji,
ile powierzyły jej państwa członkowskie.

1. Kompetencje wyłączne, których nie dzieli z
rządami państw

 unia celna;
 ustanawianie reguł konkurencji niezbędnych do funkcjonowania
rynku wewnętrznego;
 zachowanie morskich zasobów biologicznych;
 wspólna polityka handlowa;
 zawieranie umów międzynarodowych;
 polityka pieniężna w odniesieniu do Państw Członkowskich, których
walutą jest euro.

2. Kompetencje dzielone i działania wspierające
rynek wewnętrzny;
 spójność gospodarcza, społeczna i terytorialna;
 rolnictwo i rybołówstwo, z wyłączeniem zachowania morskich
zasobów biologicznych;
 środowisko;
 ochrona konsumentów;
 transport;
 przestrzeń wolności, bezpieczeństwa i sprawiedliwości;
 badań, rozwoju technologicznego i przestrzeni kosmicznej;
 współpraca na rzecz rozwoju i pomocy humanitarnej.

3. Kompetencje koordynujące i uzupełniające






ochrona i poprawa zdrowia ludzkiego;

przemysł;
kultura;
turystyka;
edukacja, kształcenie zawodowe, młodzież, sport.

Cele Unii Europejskiej I
Zgodnie z art. 3 Traktatu o Unii Europejskiej, celem Unii Europejskiej
jest
wspieranie pokoju, jej wartości
i dobrobytu jej narodów.
Ponadto Unia zapewnia swoim obywatelom przestrzeń wolności,
bezpieczeństwa i sprawiedliwości bez granic wewnętrznych, w której
zagwarantowana jest swoboda przepływu osób, w powiązaniu z
właściwymi środkami w odniesieniu do kontroli granic zewnętrznych,
azylu, imigracji, jak również zapobiegania i zwalczania przestępczości.

Cele Unii Europejskiej II
Unia ustanawia także rynek wewnętrzny oraz działa na rzecz trwałego
rozwoju Europy, którego podstawą jest zrównoważony wzrost
gospodarczy oraz stabilność cen, społeczna gospodarka rynkowa o
wysokiej konkurencyjności, zmierzająca do pełnego zatrudnienia i
postępu społecznego, oraz wysoki poziom ochrony i poprawy jakości
środowiska naturalnego. Wspiera także postęp naukowo-techniczny.

Cele Unii Europejskiej III
Oprócz tego Unia:

• zwalcza wykluczenie społeczne i dyskryminację oraz wspiera
sprawiedliwość i ochronę socjalną, równość kobiet i mężczyzn,
solidarność między pokoleniami i ochronę praw dziecka;
• wspiera spójność gospodarczą, społeczną i terytorialną oraz
solidarność między państwami członkowskimi;
• szanuje swoją bogatą różnorodność kulturową i językową oraz
czuwa nad ochroną i rozwojem
• dziedzictwa kulturowego Europy;
• ustanawia unię gospodarczą i walutową, której walutą jest euro.

Cele Unii Europejskiej IV
W stosunkach zewnętrznych Unia umacnia i propaguje swoje wartości i
interesy, oraz wnosi wkład w ochronę swoich obywateli. Przyczynia się:
•
•
•
•
•
•

do pokoju, bezpieczeństwa, trwałego rozwoju Ziemi,
do solidarności i wzajemnego szacunku między narodami,
do swobodnego i uczciwego handlu,
do wyeliminowania ubóstwa,
do ochrony praw człowieka, w szczególności praw dziecka,
a także do ścisłego przestrzegania i rozwoju prawa
międzynarodowego, w szczególności zasad Karty Narodów
Zjednoczonych.

Karta Praw Podstawowych
art. 2 §1 Każdy ma prawo do życia.

art. 9 Prawo do zawarcia małżeństwa i prawo do założenia rodziny są
gwarantowane zgodnie z ustawami krajowymi regulującymi
korzystanie z tych praw.
art. 33 §1 Rodzina korzysta z ochrony prawnej, ekonomicznej
i społecznej.
art. 22 Unia szanuje różnorodność kulturową, religijną i językową.

Polska
a Karta Praw Podstawowych
Polska zastrzegła kompetencje państw członkowskich do
stanowienia prawa „ w zakresie moralności publicznej,
prawa rodzinnego, a także ochrony godności ludzkiej i
poszanowania fizycznej i moralnej integralności
człowieka”.

2. Instytucje Unii Europejskiej

Główne instytucje Unii Europejskiej





Rada Europejska
Komisja Europejska
Rada Unii Europejskiej
Parlament Europejski

 Trybunał Sprawiedliwości UE
 Europejski Trybunał Obrachunkowy
 Europejski Bank Centralny

Organami doradczymi są:
 Europejski Komitet Ekonomiczno-Społeczny
 Komitet Regionów

Rada Europejska
 Rada Europejska wskazuje Unii Europejskiej ogólny kierunek
działań politycznych i wytycza jej ogólne priorytety. Rada
Europejska daje Unii impulsy niezbędne do rozwoju oraz określa
ogólne kierunki działań i priorytety polityczne. Nie pełni ona funkcji
ustawodawczej.
 W skład Rady Europejskiej wchodzą szefowie państw lub
rządów państw członkowskich, a także jej przewodniczący oraz
przewodniczący Komisji. W jej pracach uczestniczy wysoki
przedstawiciel Unii do spraw zagranicznych i polityki
bezpieczeństwa.
 Wraz z wejściem w życie traktatu z Lizbony 1 grudnia 2009 r.
zyskała status instytucji. Jej przewodniczącym został Herman Van
Rompuy.

Tworzenie
i realizacja
Jak
powstaje prawo
UE

prawa (wersja uproszczona)
jako podstawa funkcjonowania instytucji UE
Problem, obywatele, grupy interesu, eksperci:
dyskusje, konsultacje

Komisja: wystąpienie z oficjalnym wnioskiem

Parlament i Rada UE: wspólna decyzja

Władze krajowe i lokalne: wdrażanie

Komisja i Trybunał Sprawiedliwości: monitorowanie
wdrażania
źródło: opracowanie własne

Komisja Europejska

 Komisja Europejska jest organem wykonawczym UE, który
opracowuje propozycje nowych aktów prawnych, zarządza
na bieżąco wdrażaniem polityki UE i wydatkowaniem
unijnych funduszy.
 Chroniąc interesy Europy jako całości, Komisja dba o to, aby
wszystkie państwa członkowskie UE przestrzegały unijnych
traktatów i przepisów.
 W skład Komisji wchodzi obecnie 27 komisarzy, po jednym z
każdego państwa członkowskiego, w tym wysoki przedstawiciel Unii
do spraw zagranicznych i polityki bezpieczeństwa.

Komisja Europejska
a interesy państw członkowskich

 Komisja reprezentuje Unię Europejską jako całość, a nie
poszczególne państwa członkowskie. Stąd, każdy komisarz nie szuka
rozwiązania korzystnego dla swego państwa, lecz dla Unii jako
całości.
 Na forum Komisji nie ma miejsca na ścieranie się interesów państw
członkowskich.

Kompetencje Komisji Europejskiej
 Bezpośrednia inicjatywa legislacyjna,
 Sporządza roczny plan prac legislacyjnych Wspólnoty określający akty
prawne, które mają zostać wydane.
 Samodzielnie stanowi prawo w przedmiocie zakresu obowiązywania reguł
konkurencji w odniesieniu do przedsiębiorstw publicznych (np. stocznie).
 Na podstawie upoważnienia Rady UE, Komisja może przyjmować akty
prawne o charakterze wykonawczym. W realizacji uprawnień wykonawczych
KE ma obowiązek współpracy z komitetami.
 Wszczyna postępowanie przed Trybunałem Sprawiedliwości.
 Przygotowuje projekt budżetu UE a następnie go realizuje.
 Zarządza funduszami europejskimi.
 Sprawuje kontrolę nad przestrzeganiem prawa UE.

WYSOKI PRZEDSTAWICIEL UNII DO SPRAW
ZAGRANICZNYCH I POLITYKI BEZPIECZEŃSTWA
 Mianowany przez Radę Europejską kwalifikowaną większością głosów +
zatwierdzenie przez PE; pełni funkcję Wiceprzewodniczącego KE
 Funkcje:
 Kieruje PZIB i przedstawia projekty decyzji i działań w ramach PZIB
 Przewodniczy Radzie Spraw Zagranicznych
 Zapewnia spójność działań zewnętrznych Unii jako
wiceprzewodniczący KE
 Kieruje europejską służbą działań zewnętrznych
 Ustanowienie Europejskiej Służby Działań Zewnętrznych
 Pracownicy Sekretariatu Generalnego Rady i Komisji (DG RELEX) –
po 1/3 z każdej instytucji
 Osoby oddelegowane z Państw Członkowskich – 1/3

Rada Unii Europejskiej
•

Rada jest głównym organem decyzyjnym Unii Europejskiej.

•

W jej posiedzeniach uczestniczy po jednym ministrze z każdego
kraju członkowskiego UE.

•

To, który minister uczestniczy w danym spotkaniu Rady UE, zależy
od poruszanej na nim tematyki. Jeżeli na przykład Rada debatuje nad
sprawami związanymi z ochroną środowiska, w posiedzeniu biorą udział
ministrowie środowiska wszystkich państw UE, a radę tę nazywa się „Radą
ds. Środowiska”.

•

Rada UE jest forum międzyrządowym. Każdy minister zasiadający w
radzie jest upoważniony do podejmowania zobowiązań w imieniu swojego
rządu.

•

Rada UE jest forum ścierania się interesów narodowych oraz
interesów państw członkowskich.

Rada Unii Europejskiej
Istnieje dziesięć możliwych konfiguracji Rady:












Rada do spraw Ogólnych
Rada do spraw Zagranicznych
Rada do spraw Gospodarczych i Finansowych
Rada do spraw Współpracy w dziedzinie Wymiaru Sprawiedliwości i Spraw
Wewnętrznych
Rada do spraw Zatrudnienia, Polityki Społecznej, Zdrowia i Polityki
dotyczącej Konsumentów
Rada do spraw Transportu, Telekomunikacji i Energii
Rada do spraw Rolnictwa i Rybołówstwa
Rada do spraw Ochrony Środowiska
Rada do spraw Konkurencji
Rada do spraw Edukacji, Młodzieży i Kultury

Rada Unii Europejskiej

 Przyjmuje europejskie akty prawne oraz projekt budżetu – wspólnie
z Parlamentem Europejskim.
 Koordynuje kierunki polityki gospodarczej i społecznej w krajach
członkowskich.
 Zawiera umowy międzynarodowe między UE a innymi krajami lub
organizacjami międzynarodowymi.
 Nie posiada inicjatywy legislacyjnej.

Głosowanie w Radzie UE

źródło: www.polskawue.gov.pl

Głosowanie w Radzie UE
• Wymóg uzyskania większości kwalifikowanej oznacza, że decyzja
musi uzyskać poparcie większości państw członkowskich (jeżeli
projekt aktu prawnego pochodzi od Komisji Europejskiej) lub 2/3
liczby państw (jeżeli projekt pochodzi od państw członkowskich)
dysponujących co najmniej 255 głosami ważonymi.
• Ponadto, członek Rady może wystąpić o sprawdzenie, czy państwa
członkowskie stanowiące większość kwalifikowaną reprezentują co
najmniej 62 proc. ogółu ludności Unii.
• Jeżeli się okaże, że warunek ten nie został spełniony, decyzja nie
zostaje przyjęta, jednakże to ostatnie kryterium nie ma praktycznego
znaczenia przy spełnieniu kryterium liczby państw i liczby głosów
ważonych.
• System ten będzie obowiązywał do 31 października 2014 r.

Organizacja prac Rady Unii Europejskiej
 Każdy kraj UE ma w Brukseli stały zespół („przedstawicielstwo”),
które go reprezentuje i broni jego interesu narodowego na szczeblu
Unii. Szef przedstawicielstwa pełni de facto rolę ambasadora swego
kraju przy Unii Europejskiej.
 Ambasadorowie (zwani „stałymi przedstawicielami”) spotykają się co
tydzień w ramach Komitetu Stałych Przedstawicieli (francuski skrót:
COREPER).
 Przedstawicielem Rzeczpospolitej Polskiej w Brukseli jest

Jan Tombiński

Prezydencja w Radzie Unii Europejskiej to…






…przywilej organizacji prac Rady UE,
…ustalanie miejsca, daty i tematyki obrad Rady,
…kierowanie pracami Rady UE i przewodniczenie jej obradom,
…wypracowywanie kompromisu pomiędzy poszczególnymi państwami
członkowskimi.

 Prezydencja w Radzie UE trwa sześć miesięcy i przypada kolejno na każde
państwo członkowskie UE.
 Rzeczpospolita Polska sprawowała pierwszą w historii Prezydencję między 1
lipca a 31 grudnia 2011 r.
 Trio Prezydencji…
 Polska, Dania i Cypr

Prezydencja w Radzie Unii Europejskiej

 Państwo, które obejmuje Prezydencję w Radzie UE przejmuje
kolejno odpowiedzialność za porządek obrad Rady i przewodzi
wszystkim jej posiedzeniom, kieruje podejmowaniem decyzji
legislacyjnych i politycznych, oraz wypracowuje kompromisy
pomiędzy poszczególnymi państwami członkowskimi.
 Na przykład, jeśli w grudniu 2012 r. zbierze się Rada ds. Środowiska,
przewodzić jej będzie cypryjski minister środowiska, bo Prezydencja
Rady przypada aktualnie właśnie Cyprowi.

Polska Prezydencja w Radzie UE
Do obszarów kierunkowych Polskiej Prezydencji należały:
 ramy finansowe 2014-2020,
 rynek wewnętrzny;
 stosunki ze Wschodem (Partnerstwo Wschodnie);
 wzmocnienie zewnętrznej polityki energetycznej UE;
 pełne wykorzystanie kapitału intelektualnego Europy;
 wspólna polityka bezpieczeństwa i obrony.
Funkcję Pełnomocnika Rządu ds. Przygotowania Organów Administracji
Rządowej i Sprawowania przez RP Przewodnictwa w Radzie UE pełnił Mikołaj
Dowgielewicz.

www.pl2011.eu
www.rcie.torun.pl

Parlament Europejski
 Parlament Europejski jest jedyną instytucją ponadnarodową, której
członkowie są demokratycznie wybierani w powszechnych wyborach
bezpośrednich. W nim reprezentowani są obywatele Państw
Członkowskich.
 Parlament Europejski jest wybierany co pięć lat i ustanawia liczne
prawa (dyrektywy, rozporządzenia, itp.), które mają wpływ na życie
codzienne każdego obywatela.

Parlament Europejski

 Przewodniczący jest wybierany na odnawialny okres dwóch i pół roku, to
jest na połowę kadencji. Przewodniczący reprezentuje Parlament na
zewnątrz i w stosunkach z innymi instytucjami wspólnotowymi.
 Podczas otwarcia każdego posiedzenia Rady Europejskiej przewodniczący
Parlamentu wyraża stanowisko i przedstawia kwestie zajmujące uwagę
Parlamentu, związane z konkretnymi tematami i punktami wpisanymi w
porządek dzienny.
 Przewodniczący PE podpisuje wraz z przewodniczącym Rady wszystkie
akty prawne podjęte w ramach współdecyzji.

Parlament Europejski
 Zgodnie z ogólną zasadą miejsca są podzielone proporcjonalnie do
liczby mieszkańców każdego kraju. Każde Państwo Członkowskie
posiada stałą liczbę miejsc: maksymalnie 96 a minimalnie - 6.
Obecnie Polskę reprezentuje 50 europarlamantarzystów.
 Każde Państwo Członkowskie określa własną ordynację wyborczą,
lecz stosuje identyczne zasady demokratyczne, to jest prawo do
głosowania w wieku 18 lat (z wyjątkiem Austrii, której obywatele
mogą głosować po ukończeniu 16 lat), równość płci i tajność
głosowania.
 Wybory europejskie już teraz charakteryzuje pewna liczba
wspólnych zasad. Należą do nich bezpośredni i powszechny
charakter wyborów, zasada proporcjonalności i odnawialny
pięcioletni mandat.

Liczba Mandatów w PE

 Maksymalnie 750 + przewodniczący (obecnie 736 posłów)
 Minimalna liczba
członkowskie – 6
 Maksymalna liczba
członkowskie - 96

mandatów
mandatów

przypadających
przypadających

na

państwo

na

państwo

Trybunał Sprawiedliwości
Unii Europejskiej
• Trybunał Sprawiedliwości Unii Europejskiej jest organem sądowym
Unii Europejskiej. Obejmuje: Trybunał Sprawiedliwości, Sąd i
sądy wyspecjalizowane.
• Jego zadaniem jest zapewnienie, by prawo unijne było
interpretowane i stosowane w ten sam sposób w każdym państwie
członkowskim.
• Trybunał jest uprawniony do rozstrzygania sporów prawnych
wynikłych między państwami członkowskimi, instytucjami UE,
przedsiębiorstwami i osobami fizycznymi.
• Trybunał ma siedzibę w Luksemburgu.

Europejski Trybunał Obrachunkowy
 Głównym zadaniem Trybunału jest kontrola gospodarki
pieniężnej UE. Sprawozdanie z wykonania budżetu, które
sporządza po zamknięciu każdego roku budżetowego, stanowi
podstawę do udzielenia Komisje Europejskiej przez Parlament
Europejski absolutorium z realizacji budżetu.
 W skład Trybunału wchodzi jeden obywatel z każdego państwa
członkowskiego. Członków Trybunału mianuje Rada Unii
Europejskiej po konsultacji z Parlamentem Europejskim spośród
kandydatów przedstawionych przez państwa członkowskie.
 Kadencja Trybunału trwa 6 lat. Siedziba tego organu mieści się w
Luksemburgu.

Europejski Komitet Ekonomiczno-Społeczny
skład osobowy
 Organizacje przedstawicieli producentów, rolników, pracowników,
wolnych zawodów, gospodarki społecznej, konsumentów i inne
organizacje pozarządowe;
 Cechą charakterystyczną zorganizowanego społeczeństwa
obywatelskiego jest rola pośrednika między administracją
publiczną a obywatelami.
 Jest to zgromadzenie 344 przedstawicieli pochodzących z 27
państw członkowskich UE
 Członkowie posiadają 4-letni, odnawialny mandat
 Są oni mianowani przez Radę UE w oparciu o listy sporządzane
przez rządy krajowe.

Zgromadzenie podzielone
na 3 GRUPY
 Grupa I - Pracodawcy
 Sektor publiczny i prywatny w przemyśle, handlu, finansach itp.
(duże przedsiębiorstwa);
 Grupa II – Pracownicy
 Ogólnokrajowe związki zawodowe;
 Grupa III – Inne podmioty
 Rolnicy, konsumenci, rzemieślnicy i MŚP, gospodarka społeczna,
społeczne i ekologiczne organizacje pozarządowe, wolne zawody
itp.

Komitet Regionów
 Członkowie Komitetu są wybierani spośród polityków z okręgów
miejskich lub regionów i reprezentują całą gamę działań
podejmowanych przez władze lokalne lub regionalne w Unii
Europejskiej - prezydenci regionów, regionalni parlamentarzyści,
radni miejscy, burmistrzowie dużych miast itp.
 Członkowie Komitetu oraz ich zastępcy są mianowani na 5 lat przez
Radę spośród kandydatów przedstawionych przez państwa
członkowskie. Ich mandat jest odnawialny. Są oni także całkowicie
niezależni w wykonywaniu swoich funkcji.

Komitet Regionów

Co roku Komitet Regionów odbywa pięć sesji plenarnych, podczas których
wyznacza ogólne wytyczne swej polityki oraz przyjmuje opinie.
Członkowie Komitetu przypisani są do wyspecjalizowanych komisji, których
zadaniem jest przygotowywanie sesji plenarnych. W Komitecie działa sześć
takich komisji:
 Komisja ds. Polityki Spójności Regionalnej (COTER),
 Komisja ds. Polityki Gospodarczej i Społecznej (ECOS),
 Komisja ds. Zrównoważonego Rozwoju (DEVE),
 Komisja ds. Kultury i Edukacji (EDUC),
 Komisja ds. Konstytucyjnych i Sprawowania Rządów w Europie
(CONST),
 Komisja ds. Stosunków Zewnętrznych (RELEX).

Komitet Regionów
• Komitet Regionów liczy 344 członków. Liczba członków z
poszczególnych państw w przybliżeniu odzwierciedla ich
liczbę ludności i przedstawia się następująco:
 Francja, Niemcy, Wielka Brytania i Włochy: 24
 Hiszpania i Polska: 21
 Rumunia: 15
 Belgia, Bułgaria, Czechy, Grecja i Węgry, Austria, Niderlandy,
Portugalia i Szwecja: 12
 Dania, Finlandia, Irlandia, Litwa i Słowacja: 9
 Estonia, Łotwa i Słowenia: 7
 Cypr i Luksemburg: 6
 Malta: 5

Dziękuję za uwagę.

www.rcie.torun.pl
www.kursy.rcie.torun.pl


Slide 5

Funkcjonowanie instytucji
Unii Europejskiej
w kontekście Traktatu z Lizbony

Zagadnienia tematyczne
Czym jest Unia Europejska?
Instytucje Europejskie
• Rada Europejska
• Komisja europejska
• Rada Unii Europejskiej
• Parlament Europejski
 Ćwiczenia



1. Czym jest Unia Europejska?

Unia Europejska
Powierzchnia: 4 miliony km²
Liczba ludności: 502,477 milionów osób
27 Państw członkowskich
7,28% ludności świata
1 maja 2004 r. – akcesja Polski do UE

Czym jest Unia Europejska?
Traktaty określające status UE

 Traktat ustanawiający Europejską Wspólnotę Węgla i Stali – 1951 r.
 Traktat ustanawiający Europejską Wspólnotę Gospodarczą – 1957 r.
 Traktat ustanawiający Europejską Wspólnotę Energii Atomowej
(EUROATOM) – 1957 r.
 Traktat ustanawiający Jedną Radę i Jedną Komisję Wspólnot
Europejskich – 1965 r.
 Jednolity Akt Europejski - 1986 r.
 Traktat z Maastricht – Traktat o Unii Europejskiej – 1992 r.
 Traktat z Amsterdamu – 1997 r.
 Traktat z Nicei – 2001 r.
 Nieudana próba uchwalenia Konstytucji Unii Europejskiej – 2005 r.
 Traktat z Lizbony – 2007 r.

Traktat z Lizbony

Jest to najnowszy i aktualny dokument określający czym
jest Unia Europejska, jakie są jej podstawy, cele i
kompetencje.
Na podstawie treści tego dokumentu śledzić będziemy
instytucjonalny kształt UE.

Lizbona, uroczystość podpisania
traktatu (13 grudnia 2007 r.)

Lizbona, wspólne zdjęcie głów państw, szefów rządów i ministrów
spraw zagranicznych przed Klasztorem Hieronimitów po
uroczystości podpisania traktatu (13 grudnia 2007 r.)
9 kwietnia 2008 r. Traktat został
ratyfikowany przez Prezydenta RP
Lecha Kaczyńskiego.

UE przed Traktatem z Lizbony
Do momentu wejścia w życie Traktatu z Lizbony Unia Europejska była
szczególną formą współpracy międzynarodowej państw opartą
na trzech filarach:
 Wspólnotach Europejskich,
 wspólnej polityce zagranicznej i bezpieczeństwa
 współpracy policyjnej i sądowej w sprawach karnych.
Unia Europejska nie miała jednak ani osobowości prawnej, ani
własnych instytucji.

Charakter stowarzyszenia
państw członkowskich

Traktat o Unii Europejskiej stanowi w art. 47, że
„Unia ma osobowość prawną”.
Oznacza to, że Unia Europejska staje się
jednolitą organizacją międzynarodową.

Osobowość prawna UE
Unia Europejska nie jest federacją, jak Stany Zjednoczone Ameryki
Północnej, Federacyjna Republika Brazylii lub Federacja Rosyjska.
Jako organizacja międzynarodowa, UE:
 jest podmiotem na arenie polityki międzynarodowej, prowadzi
własną politykę zewnętrzną;
 jest podmiotem umów międzynarodowych;
 prowadzi własną politykę wewnętrzną, posiada własne
instytucje.

Kompetencje Unii Europejskiej

Unia Europejska ma tyle kompetencji,
ile powierzyły jej państwa członkowskie.

1. Kompetencje wyłączne, których nie dzieli z
rządami państw

 unia celna;
 ustanawianie reguł konkurencji niezbędnych do funkcjonowania
rynku wewnętrznego;
 zachowanie morskich zasobów biologicznych;
 wspólna polityka handlowa;
 zawieranie umów międzynarodowych;
 polityka pieniężna w odniesieniu do Państw Członkowskich, których
walutą jest euro.

2. Kompetencje dzielone i działania wspierające
rynek wewnętrzny;
 spójność gospodarcza, społeczna i terytorialna;
 rolnictwo i rybołówstwo, z wyłączeniem zachowania morskich
zasobów biologicznych;
 środowisko;
 ochrona konsumentów;
 transport;
 przestrzeń wolności, bezpieczeństwa i sprawiedliwości;
 badań, rozwoju technologicznego i przestrzeni kosmicznej;
 współpraca na rzecz rozwoju i pomocy humanitarnej.

3. Kompetencje koordynujące i uzupełniające






ochrona i poprawa zdrowia ludzkiego;

przemysł;
kultura;
turystyka;
edukacja, kształcenie zawodowe, młodzież, sport.

Cele Unii Europejskiej I
Zgodnie z art. 3 Traktatu o Unii Europejskiej, celem Unii Europejskiej
jest
wspieranie pokoju, jej wartości
i dobrobytu jej narodów.
Ponadto Unia zapewnia swoim obywatelom przestrzeń wolności,
bezpieczeństwa i sprawiedliwości bez granic wewnętrznych, w której
zagwarantowana jest swoboda przepływu osób, w powiązaniu z
właściwymi środkami w odniesieniu do kontroli granic zewnętrznych,
azylu, imigracji, jak również zapobiegania i zwalczania przestępczości.

Cele Unii Europejskiej II
Unia ustanawia także rynek wewnętrzny oraz działa na rzecz trwałego
rozwoju Europy, którego podstawą jest zrównoważony wzrost
gospodarczy oraz stabilność cen, społeczna gospodarka rynkowa o
wysokiej konkurencyjności, zmierzająca do pełnego zatrudnienia i
postępu społecznego, oraz wysoki poziom ochrony i poprawy jakości
środowiska naturalnego. Wspiera także postęp naukowo-techniczny.

Cele Unii Europejskiej III
Oprócz tego Unia:

• zwalcza wykluczenie społeczne i dyskryminację oraz wspiera
sprawiedliwość i ochronę socjalną, równość kobiet i mężczyzn,
solidarność między pokoleniami i ochronę praw dziecka;
• wspiera spójność gospodarczą, społeczną i terytorialną oraz
solidarność między państwami członkowskimi;
• szanuje swoją bogatą różnorodność kulturową i językową oraz
czuwa nad ochroną i rozwojem
• dziedzictwa kulturowego Europy;
• ustanawia unię gospodarczą i walutową, której walutą jest euro.

Cele Unii Europejskiej IV
W stosunkach zewnętrznych Unia umacnia i propaguje swoje wartości i
interesy, oraz wnosi wkład w ochronę swoich obywateli. Przyczynia się:
•
•
•
•
•
•

do pokoju, bezpieczeństwa, trwałego rozwoju Ziemi,
do solidarności i wzajemnego szacunku między narodami,
do swobodnego i uczciwego handlu,
do wyeliminowania ubóstwa,
do ochrony praw człowieka, w szczególności praw dziecka,
a także do ścisłego przestrzegania i rozwoju prawa
międzynarodowego, w szczególności zasad Karty Narodów
Zjednoczonych.

Karta Praw Podstawowych
art. 2 §1 Każdy ma prawo do życia.

art. 9 Prawo do zawarcia małżeństwa i prawo do założenia rodziny są
gwarantowane zgodnie z ustawami krajowymi regulującymi
korzystanie z tych praw.
art. 33 §1 Rodzina korzysta z ochrony prawnej, ekonomicznej
i społecznej.
art. 22 Unia szanuje różnorodność kulturową, religijną i językową.

Polska
a Karta Praw Podstawowych
Polska zastrzegła kompetencje państw członkowskich do
stanowienia prawa „ w zakresie moralności publicznej,
prawa rodzinnego, a także ochrony godności ludzkiej i
poszanowania fizycznej i moralnej integralności
człowieka”.

2. Instytucje Unii Europejskiej

Główne instytucje Unii Europejskiej





Rada Europejska
Komisja Europejska
Rada Unii Europejskiej
Parlament Europejski

 Trybunał Sprawiedliwości UE
 Europejski Trybunał Obrachunkowy
 Europejski Bank Centralny

Organami doradczymi są:
 Europejski Komitet Ekonomiczno-Społeczny
 Komitet Regionów

Rada Europejska
 Rada Europejska wskazuje Unii Europejskiej ogólny kierunek
działań politycznych i wytycza jej ogólne priorytety. Rada
Europejska daje Unii impulsy niezbędne do rozwoju oraz określa
ogólne kierunki działań i priorytety polityczne. Nie pełni ona funkcji
ustawodawczej.
 W skład Rady Europejskiej wchodzą szefowie państw lub
rządów państw członkowskich, a także jej przewodniczący oraz
przewodniczący Komisji. W jej pracach uczestniczy wysoki
przedstawiciel Unii do spraw zagranicznych i polityki
bezpieczeństwa.
 Wraz z wejściem w życie traktatu z Lizbony 1 grudnia 2009 r.
zyskała status instytucji. Jej przewodniczącym został Herman Van
Rompuy.

Tworzenie
i realizacja
Jak
powstaje prawo
UE

prawa (wersja uproszczona)
jako podstawa funkcjonowania instytucji UE
Problem, obywatele, grupy interesu, eksperci:
dyskusje, konsultacje

Komisja: wystąpienie z oficjalnym wnioskiem

Parlament i Rada UE: wspólna decyzja

Władze krajowe i lokalne: wdrażanie

Komisja i Trybunał Sprawiedliwości: monitorowanie
wdrażania
źródło: opracowanie własne

Komisja Europejska

 Komisja Europejska jest organem wykonawczym UE, który
opracowuje propozycje nowych aktów prawnych, zarządza
na bieżąco wdrażaniem polityki UE i wydatkowaniem
unijnych funduszy.
 Chroniąc interesy Europy jako całości, Komisja dba o to, aby
wszystkie państwa członkowskie UE przestrzegały unijnych
traktatów i przepisów.
 W skład Komisji wchodzi obecnie 27 komisarzy, po jednym z
każdego państwa członkowskiego, w tym wysoki przedstawiciel Unii
do spraw zagranicznych i polityki bezpieczeństwa.

Komisja Europejska
a interesy państw członkowskich

 Komisja reprezentuje Unię Europejską jako całość, a nie
poszczególne państwa członkowskie. Stąd, każdy komisarz nie szuka
rozwiązania korzystnego dla swego państwa, lecz dla Unii jako
całości.
 Na forum Komisji nie ma miejsca na ścieranie się interesów państw
członkowskich.

Kompetencje Komisji Europejskiej
 Bezpośrednia inicjatywa legislacyjna,
 Sporządza roczny plan prac legislacyjnych Wspólnoty określający akty
prawne, które mają zostać wydane.
 Samodzielnie stanowi prawo w przedmiocie zakresu obowiązywania reguł
konkurencji w odniesieniu do przedsiębiorstw publicznych (np. stocznie).
 Na podstawie upoważnienia Rady UE, Komisja może przyjmować akty
prawne o charakterze wykonawczym. W realizacji uprawnień wykonawczych
KE ma obowiązek współpracy z komitetami.
 Wszczyna postępowanie przed Trybunałem Sprawiedliwości.
 Przygotowuje projekt budżetu UE a następnie go realizuje.
 Zarządza funduszami europejskimi.
 Sprawuje kontrolę nad przestrzeganiem prawa UE.

WYSOKI PRZEDSTAWICIEL UNII DO SPRAW
ZAGRANICZNYCH I POLITYKI BEZPIECZEŃSTWA
 Mianowany przez Radę Europejską kwalifikowaną większością głosów +
zatwierdzenie przez PE; pełni funkcję Wiceprzewodniczącego KE
 Funkcje:
 Kieruje PZIB i przedstawia projekty decyzji i działań w ramach PZIB
 Przewodniczy Radzie Spraw Zagranicznych
 Zapewnia spójność działań zewnętrznych Unii jako
wiceprzewodniczący KE
 Kieruje europejską służbą działań zewnętrznych
 Ustanowienie Europejskiej Służby Działań Zewnętrznych
 Pracownicy Sekretariatu Generalnego Rady i Komisji (DG RELEX) –
po 1/3 z każdej instytucji
 Osoby oddelegowane z Państw Członkowskich – 1/3

Rada Unii Europejskiej
•

Rada jest głównym organem decyzyjnym Unii Europejskiej.

•

W jej posiedzeniach uczestniczy po jednym ministrze z każdego
kraju członkowskiego UE.

•

To, który minister uczestniczy w danym spotkaniu Rady UE, zależy
od poruszanej na nim tematyki. Jeżeli na przykład Rada debatuje nad
sprawami związanymi z ochroną środowiska, w posiedzeniu biorą udział
ministrowie środowiska wszystkich państw UE, a radę tę nazywa się „Radą
ds. Środowiska”.

•

Rada UE jest forum międzyrządowym. Każdy minister zasiadający w
radzie jest upoważniony do podejmowania zobowiązań w imieniu swojego
rządu.

•

Rada UE jest forum ścierania się interesów narodowych oraz
interesów państw członkowskich.

Rada Unii Europejskiej
Istnieje dziesięć możliwych konfiguracji Rady:












Rada do spraw Ogólnych
Rada do spraw Zagranicznych
Rada do spraw Gospodarczych i Finansowych
Rada do spraw Współpracy w dziedzinie Wymiaru Sprawiedliwości i Spraw
Wewnętrznych
Rada do spraw Zatrudnienia, Polityki Społecznej, Zdrowia i Polityki
dotyczącej Konsumentów
Rada do spraw Transportu, Telekomunikacji i Energii
Rada do spraw Rolnictwa i Rybołówstwa
Rada do spraw Ochrony Środowiska
Rada do spraw Konkurencji
Rada do spraw Edukacji, Młodzieży i Kultury

Rada Unii Europejskiej

 Przyjmuje europejskie akty prawne oraz projekt budżetu – wspólnie
z Parlamentem Europejskim.
 Koordynuje kierunki polityki gospodarczej i społecznej w krajach
członkowskich.
 Zawiera umowy międzynarodowe między UE a innymi krajami lub
organizacjami międzynarodowymi.
 Nie posiada inicjatywy legislacyjnej.

Głosowanie w Radzie UE

źródło: www.polskawue.gov.pl

Głosowanie w Radzie UE
• Wymóg uzyskania większości kwalifikowanej oznacza, że decyzja
musi uzyskać poparcie większości państw członkowskich (jeżeli
projekt aktu prawnego pochodzi od Komisji Europejskiej) lub 2/3
liczby państw (jeżeli projekt pochodzi od państw członkowskich)
dysponujących co najmniej 255 głosami ważonymi.
• Ponadto, członek Rady może wystąpić o sprawdzenie, czy państwa
członkowskie stanowiące większość kwalifikowaną reprezentują co
najmniej 62 proc. ogółu ludności Unii.
• Jeżeli się okaże, że warunek ten nie został spełniony, decyzja nie
zostaje przyjęta, jednakże to ostatnie kryterium nie ma praktycznego
znaczenia przy spełnieniu kryterium liczby państw i liczby głosów
ważonych.
• System ten będzie obowiązywał do 31 października 2014 r.

Organizacja prac Rady Unii Europejskiej
 Każdy kraj UE ma w Brukseli stały zespół („przedstawicielstwo”),
które go reprezentuje i broni jego interesu narodowego na szczeblu
Unii. Szef przedstawicielstwa pełni de facto rolę ambasadora swego
kraju przy Unii Europejskiej.
 Ambasadorowie (zwani „stałymi przedstawicielami”) spotykają się co
tydzień w ramach Komitetu Stałych Przedstawicieli (francuski skrót:
COREPER).
 Przedstawicielem Rzeczpospolitej Polskiej w Brukseli jest

Jan Tombiński

Prezydencja w Radzie Unii Europejskiej to…






…przywilej organizacji prac Rady UE,
…ustalanie miejsca, daty i tematyki obrad Rady,
…kierowanie pracami Rady UE i przewodniczenie jej obradom,
…wypracowywanie kompromisu pomiędzy poszczególnymi państwami
członkowskimi.

 Prezydencja w Radzie UE trwa sześć miesięcy i przypada kolejno na każde
państwo członkowskie UE.
 Rzeczpospolita Polska sprawowała pierwszą w historii Prezydencję między 1
lipca a 31 grudnia 2011 r.
 Trio Prezydencji…
 Polska, Dania i Cypr

Prezydencja w Radzie Unii Europejskiej

 Państwo, które obejmuje Prezydencję w Radzie UE przejmuje
kolejno odpowiedzialność za porządek obrad Rady i przewodzi
wszystkim jej posiedzeniom, kieruje podejmowaniem decyzji
legislacyjnych i politycznych, oraz wypracowuje kompromisy
pomiędzy poszczególnymi państwami członkowskimi.
 Na przykład, jeśli w grudniu 2012 r. zbierze się Rada ds. Środowiska,
przewodzić jej będzie cypryjski minister środowiska, bo Prezydencja
Rady przypada aktualnie właśnie Cyprowi.

Polska Prezydencja w Radzie UE
Do obszarów kierunkowych Polskiej Prezydencji należały:
 ramy finansowe 2014-2020,
 rynek wewnętrzny;
 stosunki ze Wschodem (Partnerstwo Wschodnie);
 wzmocnienie zewnętrznej polityki energetycznej UE;
 pełne wykorzystanie kapitału intelektualnego Europy;
 wspólna polityka bezpieczeństwa i obrony.
Funkcję Pełnomocnika Rządu ds. Przygotowania Organów Administracji
Rządowej i Sprawowania przez RP Przewodnictwa w Radzie UE pełnił Mikołaj
Dowgielewicz.

www.pl2011.eu
www.rcie.torun.pl

Parlament Europejski
 Parlament Europejski jest jedyną instytucją ponadnarodową, której
członkowie są demokratycznie wybierani w powszechnych wyborach
bezpośrednich. W nim reprezentowani są obywatele Państw
Członkowskich.
 Parlament Europejski jest wybierany co pięć lat i ustanawia liczne
prawa (dyrektywy, rozporządzenia, itp.), które mają wpływ na życie
codzienne każdego obywatela.

Parlament Europejski

 Przewodniczący jest wybierany na odnawialny okres dwóch i pół roku, to
jest na połowę kadencji. Przewodniczący reprezentuje Parlament na
zewnątrz i w stosunkach z innymi instytucjami wspólnotowymi.
 Podczas otwarcia każdego posiedzenia Rady Europejskiej przewodniczący
Parlamentu wyraża stanowisko i przedstawia kwestie zajmujące uwagę
Parlamentu, związane z konkretnymi tematami i punktami wpisanymi w
porządek dzienny.
 Przewodniczący PE podpisuje wraz z przewodniczącym Rady wszystkie
akty prawne podjęte w ramach współdecyzji.

Parlament Europejski
 Zgodnie z ogólną zasadą miejsca są podzielone proporcjonalnie do
liczby mieszkańców każdego kraju. Każde Państwo Członkowskie
posiada stałą liczbę miejsc: maksymalnie 96 a minimalnie - 6.
Obecnie Polskę reprezentuje 50 europarlamantarzystów.
 Każde Państwo Członkowskie określa własną ordynację wyborczą,
lecz stosuje identyczne zasady demokratyczne, to jest prawo do
głosowania w wieku 18 lat (z wyjątkiem Austrii, której obywatele
mogą głosować po ukończeniu 16 lat), równość płci i tajność
głosowania.
 Wybory europejskie już teraz charakteryzuje pewna liczba
wspólnych zasad. Należą do nich bezpośredni i powszechny
charakter wyborów, zasada proporcjonalności i odnawialny
pięcioletni mandat.

Liczba Mandatów w PE

 Maksymalnie 750 + przewodniczący (obecnie 736 posłów)
 Minimalna liczba
członkowskie – 6
 Maksymalna liczba
członkowskie - 96

mandatów
mandatów

przypadających
przypadających

na

państwo

na

państwo

Trybunał Sprawiedliwości
Unii Europejskiej
• Trybunał Sprawiedliwości Unii Europejskiej jest organem sądowym
Unii Europejskiej. Obejmuje: Trybunał Sprawiedliwości, Sąd i
sądy wyspecjalizowane.
• Jego zadaniem jest zapewnienie, by prawo unijne było
interpretowane i stosowane w ten sam sposób w każdym państwie
członkowskim.
• Trybunał jest uprawniony do rozstrzygania sporów prawnych
wynikłych między państwami członkowskimi, instytucjami UE,
przedsiębiorstwami i osobami fizycznymi.
• Trybunał ma siedzibę w Luksemburgu.

Europejski Trybunał Obrachunkowy
 Głównym zadaniem Trybunału jest kontrola gospodarki
pieniężnej UE. Sprawozdanie z wykonania budżetu, które
sporządza po zamknięciu każdego roku budżetowego, stanowi
podstawę do udzielenia Komisje Europejskiej przez Parlament
Europejski absolutorium z realizacji budżetu.
 W skład Trybunału wchodzi jeden obywatel z każdego państwa
członkowskiego. Członków Trybunału mianuje Rada Unii
Europejskiej po konsultacji z Parlamentem Europejskim spośród
kandydatów przedstawionych przez państwa członkowskie.
 Kadencja Trybunału trwa 6 lat. Siedziba tego organu mieści się w
Luksemburgu.

Europejski Komitet Ekonomiczno-Społeczny
skład osobowy
 Organizacje przedstawicieli producentów, rolników, pracowników,
wolnych zawodów, gospodarki społecznej, konsumentów i inne
organizacje pozarządowe;
 Cechą charakterystyczną zorganizowanego społeczeństwa
obywatelskiego jest rola pośrednika między administracją
publiczną a obywatelami.
 Jest to zgromadzenie 344 przedstawicieli pochodzących z 27
państw członkowskich UE
 Członkowie posiadają 4-letni, odnawialny mandat
 Są oni mianowani przez Radę UE w oparciu o listy sporządzane
przez rządy krajowe.

Zgromadzenie podzielone
na 3 GRUPY
 Grupa I - Pracodawcy
 Sektor publiczny i prywatny w przemyśle, handlu, finansach itp.
(duże przedsiębiorstwa);
 Grupa II – Pracownicy
 Ogólnokrajowe związki zawodowe;
 Grupa III – Inne podmioty
 Rolnicy, konsumenci, rzemieślnicy i MŚP, gospodarka społeczna,
społeczne i ekologiczne organizacje pozarządowe, wolne zawody
itp.

Komitet Regionów
 Członkowie Komitetu są wybierani spośród polityków z okręgów
miejskich lub regionów i reprezentują całą gamę działań
podejmowanych przez władze lokalne lub regionalne w Unii
Europejskiej - prezydenci regionów, regionalni parlamentarzyści,
radni miejscy, burmistrzowie dużych miast itp.
 Członkowie Komitetu oraz ich zastępcy są mianowani na 5 lat przez
Radę spośród kandydatów przedstawionych przez państwa
członkowskie. Ich mandat jest odnawialny. Są oni także całkowicie
niezależni w wykonywaniu swoich funkcji.

Komitet Regionów

Co roku Komitet Regionów odbywa pięć sesji plenarnych, podczas których
wyznacza ogólne wytyczne swej polityki oraz przyjmuje opinie.
Członkowie Komitetu przypisani są do wyspecjalizowanych komisji, których
zadaniem jest przygotowywanie sesji plenarnych. W Komitecie działa sześć
takich komisji:
 Komisja ds. Polityki Spójności Regionalnej (COTER),
 Komisja ds. Polityki Gospodarczej i Społecznej (ECOS),
 Komisja ds. Zrównoważonego Rozwoju (DEVE),
 Komisja ds. Kultury i Edukacji (EDUC),
 Komisja ds. Konstytucyjnych i Sprawowania Rządów w Europie
(CONST),
 Komisja ds. Stosunków Zewnętrznych (RELEX).

Komitet Regionów
• Komitet Regionów liczy 344 członków. Liczba członków z
poszczególnych państw w przybliżeniu odzwierciedla ich
liczbę ludności i przedstawia się następująco:
 Francja, Niemcy, Wielka Brytania i Włochy: 24
 Hiszpania i Polska: 21
 Rumunia: 15
 Belgia, Bułgaria, Czechy, Grecja i Węgry, Austria, Niderlandy,
Portugalia i Szwecja: 12
 Dania, Finlandia, Irlandia, Litwa i Słowacja: 9
 Estonia, Łotwa i Słowenia: 7
 Cypr i Luksemburg: 6
 Malta: 5

Dziękuję za uwagę.

www.rcie.torun.pl
www.kursy.rcie.torun.pl


Slide 6

Funkcjonowanie instytucji
Unii Europejskiej
w kontekście Traktatu z Lizbony

Zagadnienia tematyczne
Czym jest Unia Europejska?
Instytucje Europejskie
• Rada Europejska
• Komisja europejska
• Rada Unii Europejskiej
• Parlament Europejski
 Ćwiczenia



1. Czym jest Unia Europejska?

Unia Europejska
Powierzchnia: 4 miliony km²
Liczba ludności: 502,477 milionów osób
27 Państw członkowskich
7,28% ludności świata
1 maja 2004 r. – akcesja Polski do UE

Czym jest Unia Europejska?
Traktaty określające status UE

 Traktat ustanawiający Europejską Wspólnotę Węgla i Stali – 1951 r.
 Traktat ustanawiający Europejską Wspólnotę Gospodarczą – 1957 r.
 Traktat ustanawiający Europejską Wspólnotę Energii Atomowej
(EUROATOM) – 1957 r.
 Traktat ustanawiający Jedną Radę i Jedną Komisję Wspólnot
Europejskich – 1965 r.
 Jednolity Akt Europejski - 1986 r.
 Traktat z Maastricht – Traktat o Unii Europejskiej – 1992 r.
 Traktat z Amsterdamu – 1997 r.
 Traktat z Nicei – 2001 r.
 Nieudana próba uchwalenia Konstytucji Unii Europejskiej – 2005 r.
 Traktat z Lizbony – 2007 r.

Traktat z Lizbony

Jest to najnowszy i aktualny dokument określający czym
jest Unia Europejska, jakie są jej podstawy, cele i
kompetencje.
Na podstawie treści tego dokumentu śledzić będziemy
instytucjonalny kształt UE.

Lizbona, uroczystość podpisania
traktatu (13 grudnia 2007 r.)

Lizbona, wspólne zdjęcie głów państw, szefów rządów i ministrów
spraw zagranicznych przed Klasztorem Hieronimitów po
uroczystości podpisania traktatu (13 grudnia 2007 r.)
9 kwietnia 2008 r. Traktat został
ratyfikowany przez Prezydenta RP
Lecha Kaczyńskiego.

UE przed Traktatem z Lizbony
Do momentu wejścia w życie Traktatu z Lizbony Unia Europejska była
szczególną formą współpracy międzynarodowej państw opartą
na trzech filarach:
 Wspólnotach Europejskich,
 wspólnej polityce zagranicznej i bezpieczeństwa
 współpracy policyjnej i sądowej w sprawach karnych.
Unia Europejska nie miała jednak ani osobowości prawnej, ani
własnych instytucji.

Charakter stowarzyszenia
państw członkowskich

Traktat o Unii Europejskiej stanowi w art. 47, że
„Unia ma osobowość prawną”.
Oznacza to, że Unia Europejska staje się
jednolitą organizacją międzynarodową.

Osobowość prawna UE
Unia Europejska nie jest federacją, jak Stany Zjednoczone Ameryki
Północnej, Federacyjna Republika Brazylii lub Federacja Rosyjska.
Jako organizacja międzynarodowa, UE:
 jest podmiotem na arenie polityki międzynarodowej, prowadzi
własną politykę zewnętrzną;
 jest podmiotem umów międzynarodowych;
 prowadzi własną politykę wewnętrzną, posiada własne
instytucje.

Kompetencje Unii Europejskiej

Unia Europejska ma tyle kompetencji,
ile powierzyły jej państwa członkowskie.

1. Kompetencje wyłączne, których nie dzieli z
rządami państw

 unia celna;
 ustanawianie reguł konkurencji niezbędnych do funkcjonowania
rynku wewnętrznego;
 zachowanie morskich zasobów biologicznych;
 wspólna polityka handlowa;
 zawieranie umów międzynarodowych;
 polityka pieniężna w odniesieniu do Państw Członkowskich, których
walutą jest euro.

2. Kompetencje dzielone i działania wspierające
rynek wewnętrzny;
 spójność gospodarcza, społeczna i terytorialna;
 rolnictwo i rybołówstwo, z wyłączeniem zachowania morskich
zasobów biologicznych;
 środowisko;
 ochrona konsumentów;
 transport;
 przestrzeń wolności, bezpieczeństwa i sprawiedliwości;
 badań, rozwoju technologicznego i przestrzeni kosmicznej;
 współpraca na rzecz rozwoju i pomocy humanitarnej.

3. Kompetencje koordynujące i uzupełniające






ochrona i poprawa zdrowia ludzkiego;

przemysł;
kultura;
turystyka;
edukacja, kształcenie zawodowe, młodzież, sport.

Cele Unii Europejskiej I
Zgodnie z art. 3 Traktatu o Unii Europejskiej, celem Unii Europejskiej
jest
wspieranie pokoju, jej wartości
i dobrobytu jej narodów.
Ponadto Unia zapewnia swoim obywatelom przestrzeń wolności,
bezpieczeństwa i sprawiedliwości bez granic wewnętrznych, w której
zagwarantowana jest swoboda przepływu osób, w powiązaniu z
właściwymi środkami w odniesieniu do kontroli granic zewnętrznych,
azylu, imigracji, jak również zapobiegania i zwalczania przestępczości.

Cele Unii Europejskiej II
Unia ustanawia także rynek wewnętrzny oraz działa na rzecz trwałego
rozwoju Europy, którego podstawą jest zrównoważony wzrost
gospodarczy oraz stabilność cen, społeczna gospodarka rynkowa o
wysokiej konkurencyjności, zmierzająca do pełnego zatrudnienia i
postępu społecznego, oraz wysoki poziom ochrony i poprawy jakości
środowiska naturalnego. Wspiera także postęp naukowo-techniczny.

Cele Unii Europejskiej III
Oprócz tego Unia:

• zwalcza wykluczenie społeczne i dyskryminację oraz wspiera
sprawiedliwość i ochronę socjalną, równość kobiet i mężczyzn,
solidarność między pokoleniami i ochronę praw dziecka;
• wspiera spójność gospodarczą, społeczną i terytorialną oraz
solidarność między państwami członkowskimi;
• szanuje swoją bogatą różnorodność kulturową i językową oraz
czuwa nad ochroną i rozwojem
• dziedzictwa kulturowego Europy;
• ustanawia unię gospodarczą i walutową, której walutą jest euro.

Cele Unii Europejskiej IV
W stosunkach zewnętrznych Unia umacnia i propaguje swoje wartości i
interesy, oraz wnosi wkład w ochronę swoich obywateli. Przyczynia się:
•
•
•
•
•
•

do pokoju, bezpieczeństwa, trwałego rozwoju Ziemi,
do solidarności i wzajemnego szacunku między narodami,
do swobodnego i uczciwego handlu,
do wyeliminowania ubóstwa,
do ochrony praw człowieka, w szczególności praw dziecka,
a także do ścisłego przestrzegania i rozwoju prawa
międzynarodowego, w szczególności zasad Karty Narodów
Zjednoczonych.

Karta Praw Podstawowych
art. 2 §1 Każdy ma prawo do życia.

art. 9 Prawo do zawarcia małżeństwa i prawo do założenia rodziny są
gwarantowane zgodnie z ustawami krajowymi regulującymi
korzystanie z tych praw.
art. 33 §1 Rodzina korzysta z ochrony prawnej, ekonomicznej
i społecznej.
art. 22 Unia szanuje różnorodność kulturową, religijną i językową.

Polska
a Karta Praw Podstawowych
Polska zastrzegła kompetencje państw członkowskich do
stanowienia prawa „ w zakresie moralności publicznej,
prawa rodzinnego, a także ochrony godności ludzkiej i
poszanowania fizycznej i moralnej integralności
człowieka”.

2. Instytucje Unii Europejskiej

Główne instytucje Unii Europejskiej





Rada Europejska
Komisja Europejska
Rada Unii Europejskiej
Parlament Europejski

 Trybunał Sprawiedliwości UE
 Europejski Trybunał Obrachunkowy
 Europejski Bank Centralny

Organami doradczymi są:
 Europejski Komitet Ekonomiczno-Społeczny
 Komitet Regionów

Rada Europejska
 Rada Europejska wskazuje Unii Europejskiej ogólny kierunek
działań politycznych i wytycza jej ogólne priorytety. Rada
Europejska daje Unii impulsy niezbędne do rozwoju oraz określa
ogólne kierunki działań i priorytety polityczne. Nie pełni ona funkcji
ustawodawczej.
 W skład Rady Europejskiej wchodzą szefowie państw lub
rządów państw członkowskich, a także jej przewodniczący oraz
przewodniczący Komisji. W jej pracach uczestniczy wysoki
przedstawiciel Unii do spraw zagranicznych i polityki
bezpieczeństwa.
 Wraz z wejściem w życie traktatu z Lizbony 1 grudnia 2009 r.
zyskała status instytucji. Jej przewodniczącym został Herman Van
Rompuy.

Tworzenie
i realizacja
Jak
powstaje prawo
UE

prawa (wersja uproszczona)
jako podstawa funkcjonowania instytucji UE
Problem, obywatele, grupy interesu, eksperci:
dyskusje, konsultacje

Komisja: wystąpienie z oficjalnym wnioskiem

Parlament i Rada UE: wspólna decyzja

Władze krajowe i lokalne: wdrażanie

Komisja i Trybunał Sprawiedliwości: monitorowanie
wdrażania
źródło: opracowanie własne

Komisja Europejska

 Komisja Europejska jest organem wykonawczym UE, który
opracowuje propozycje nowych aktów prawnych, zarządza
na bieżąco wdrażaniem polityki UE i wydatkowaniem
unijnych funduszy.
 Chroniąc interesy Europy jako całości, Komisja dba o to, aby
wszystkie państwa członkowskie UE przestrzegały unijnych
traktatów i przepisów.
 W skład Komisji wchodzi obecnie 27 komisarzy, po jednym z
każdego państwa członkowskiego, w tym wysoki przedstawiciel Unii
do spraw zagranicznych i polityki bezpieczeństwa.

Komisja Europejska
a interesy państw członkowskich

 Komisja reprezentuje Unię Europejską jako całość, a nie
poszczególne państwa członkowskie. Stąd, każdy komisarz nie szuka
rozwiązania korzystnego dla swego państwa, lecz dla Unii jako
całości.
 Na forum Komisji nie ma miejsca na ścieranie się interesów państw
członkowskich.

Kompetencje Komisji Europejskiej
 Bezpośrednia inicjatywa legislacyjna,
 Sporządza roczny plan prac legislacyjnych Wspólnoty określający akty
prawne, które mają zostać wydane.
 Samodzielnie stanowi prawo w przedmiocie zakresu obowiązywania reguł
konkurencji w odniesieniu do przedsiębiorstw publicznych (np. stocznie).
 Na podstawie upoważnienia Rady UE, Komisja może przyjmować akty
prawne o charakterze wykonawczym. W realizacji uprawnień wykonawczych
KE ma obowiązek współpracy z komitetami.
 Wszczyna postępowanie przed Trybunałem Sprawiedliwości.
 Przygotowuje projekt budżetu UE a następnie go realizuje.
 Zarządza funduszami europejskimi.
 Sprawuje kontrolę nad przestrzeganiem prawa UE.

WYSOKI PRZEDSTAWICIEL UNII DO SPRAW
ZAGRANICZNYCH I POLITYKI BEZPIECZEŃSTWA
 Mianowany przez Radę Europejską kwalifikowaną większością głosów +
zatwierdzenie przez PE; pełni funkcję Wiceprzewodniczącego KE
 Funkcje:
 Kieruje PZIB i przedstawia projekty decyzji i działań w ramach PZIB
 Przewodniczy Radzie Spraw Zagranicznych
 Zapewnia spójność działań zewnętrznych Unii jako
wiceprzewodniczący KE
 Kieruje europejską służbą działań zewnętrznych
 Ustanowienie Europejskiej Służby Działań Zewnętrznych
 Pracownicy Sekretariatu Generalnego Rady i Komisji (DG RELEX) –
po 1/3 z każdej instytucji
 Osoby oddelegowane z Państw Członkowskich – 1/3

Rada Unii Europejskiej
•

Rada jest głównym organem decyzyjnym Unii Europejskiej.

•

W jej posiedzeniach uczestniczy po jednym ministrze z każdego
kraju członkowskiego UE.

•

To, który minister uczestniczy w danym spotkaniu Rady UE, zależy
od poruszanej na nim tematyki. Jeżeli na przykład Rada debatuje nad
sprawami związanymi z ochroną środowiska, w posiedzeniu biorą udział
ministrowie środowiska wszystkich państw UE, a radę tę nazywa się „Radą
ds. Środowiska”.

•

Rada UE jest forum międzyrządowym. Każdy minister zasiadający w
radzie jest upoważniony do podejmowania zobowiązań w imieniu swojego
rządu.

•

Rada UE jest forum ścierania się interesów narodowych oraz
interesów państw członkowskich.

Rada Unii Europejskiej
Istnieje dziesięć możliwych konfiguracji Rady:












Rada do spraw Ogólnych
Rada do spraw Zagranicznych
Rada do spraw Gospodarczych i Finansowych
Rada do spraw Współpracy w dziedzinie Wymiaru Sprawiedliwości i Spraw
Wewnętrznych
Rada do spraw Zatrudnienia, Polityki Społecznej, Zdrowia i Polityki
dotyczącej Konsumentów
Rada do spraw Transportu, Telekomunikacji i Energii
Rada do spraw Rolnictwa i Rybołówstwa
Rada do spraw Ochrony Środowiska
Rada do spraw Konkurencji
Rada do spraw Edukacji, Młodzieży i Kultury

Rada Unii Europejskiej

 Przyjmuje europejskie akty prawne oraz projekt budżetu – wspólnie
z Parlamentem Europejskim.
 Koordynuje kierunki polityki gospodarczej i społecznej w krajach
członkowskich.
 Zawiera umowy międzynarodowe między UE a innymi krajami lub
organizacjami międzynarodowymi.
 Nie posiada inicjatywy legislacyjnej.

Głosowanie w Radzie UE

źródło: www.polskawue.gov.pl

Głosowanie w Radzie UE
• Wymóg uzyskania większości kwalifikowanej oznacza, że decyzja
musi uzyskać poparcie większości państw członkowskich (jeżeli
projekt aktu prawnego pochodzi od Komisji Europejskiej) lub 2/3
liczby państw (jeżeli projekt pochodzi od państw członkowskich)
dysponujących co najmniej 255 głosami ważonymi.
• Ponadto, członek Rady może wystąpić o sprawdzenie, czy państwa
członkowskie stanowiące większość kwalifikowaną reprezentują co
najmniej 62 proc. ogółu ludności Unii.
• Jeżeli się okaże, że warunek ten nie został spełniony, decyzja nie
zostaje przyjęta, jednakże to ostatnie kryterium nie ma praktycznego
znaczenia przy spełnieniu kryterium liczby państw i liczby głosów
ważonych.
• System ten będzie obowiązywał do 31 października 2014 r.

Organizacja prac Rady Unii Europejskiej
 Każdy kraj UE ma w Brukseli stały zespół („przedstawicielstwo”),
które go reprezentuje i broni jego interesu narodowego na szczeblu
Unii. Szef przedstawicielstwa pełni de facto rolę ambasadora swego
kraju przy Unii Europejskiej.
 Ambasadorowie (zwani „stałymi przedstawicielami”) spotykają się co
tydzień w ramach Komitetu Stałych Przedstawicieli (francuski skrót:
COREPER).
 Przedstawicielem Rzeczpospolitej Polskiej w Brukseli jest

Jan Tombiński

Prezydencja w Radzie Unii Europejskiej to…






…przywilej organizacji prac Rady UE,
…ustalanie miejsca, daty i tematyki obrad Rady,
…kierowanie pracami Rady UE i przewodniczenie jej obradom,
…wypracowywanie kompromisu pomiędzy poszczególnymi państwami
członkowskimi.

 Prezydencja w Radzie UE trwa sześć miesięcy i przypada kolejno na każde
państwo członkowskie UE.
 Rzeczpospolita Polska sprawowała pierwszą w historii Prezydencję między 1
lipca a 31 grudnia 2011 r.
 Trio Prezydencji…
 Polska, Dania i Cypr

Prezydencja w Radzie Unii Europejskiej

 Państwo, które obejmuje Prezydencję w Radzie UE przejmuje
kolejno odpowiedzialność za porządek obrad Rady i przewodzi
wszystkim jej posiedzeniom, kieruje podejmowaniem decyzji
legislacyjnych i politycznych, oraz wypracowuje kompromisy
pomiędzy poszczególnymi państwami członkowskimi.
 Na przykład, jeśli w grudniu 2012 r. zbierze się Rada ds. Środowiska,
przewodzić jej będzie cypryjski minister środowiska, bo Prezydencja
Rady przypada aktualnie właśnie Cyprowi.

Polska Prezydencja w Radzie UE
Do obszarów kierunkowych Polskiej Prezydencji należały:
 ramy finansowe 2014-2020,
 rynek wewnętrzny;
 stosunki ze Wschodem (Partnerstwo Wschodnie);
 wzmocnienie zewnętrznej polityki energetycznej UE;
 pełne wykorzystanie kapitału intelektualnego Europy;
 wspólna polityka bezpieczeństwa i obrony.
Funkcję Pełnomocnika Rządu ds. Przygotowania Organów Administracji
Rządowej i Sprawowania przez RP Przewodnictwa w Radzie UE pełnił Mikołaj
Dowgielewicz.

www.pl2011.eu
www.rcie.torun.pl

Parlament Europejski
 Parlament Europejski jest jedyną instytucją ponadnarodową, której
członkowie są demokratycznie wybierani w powszechnych wyborach
bezpośrednich. W nim reprezentowani są obywatele Państw
Członkowskich.
 Parlament Europejski jest wybierany co pięć lat i ustanawia liczne
prawa (dyrektywy, rozporządzenia, itp.), które mają wpływ na życie
codzienne każdego obywatela.

Parlament Europejski

 Przewodniczący jest wybierany na odnawialny okres dwóch i pół roku, to
jest na połowę kadencji. Przewodniczący reprezentuje Parlament na
zewnątrz i w stosunkach z innymi instytucjami wspólnotowymi.
 Podczas otwarcia każdego posiedzenia Rady Europejskiej przewodniczący
Parlamentu wyraża stanowisko i przedstawia kwestie zajmujące uwagę
Parlamentu, związane z konkretnymi tematami i punktami wpisanymi w
porządek dzienny.
 Przewodniczący PE podpisuje wraz z przewodniczącym Rady wszystkie
akty prawne podjęte w ramach współdecyzji.

Parlament Europejski
 Zgodnie z ogólną zasadą miejsca są podzielone proporcjonalnie do
liczby mieszkańców każdego kraju. Każde Państwo Członkowskie
posiada stałą liczbę miejsc: maksymalnie 96 a minimalnie - 6.
Obecnie Polskę reprezentuje 50 europarlamantarzystów.
 Każde Państwo Członkowskie określa własną ordynację wyborczą,
lecz stosuje identyczne zasady demokratyczne, to jest prawo do
głosowania w wieku 18 lat (z wyjątkiem Austrii, której obywatele
mogą głosować po ukończeniu 16 lat), równość płci i tajność
głosowania.
 Wybory europejskie już teraz charakteryzuje pewna liczba
wspólnych zasad. Należą do nich bezpośredni i powszechny
charakter wyborów, zasada proporcjonalności i odnawialny
pięcioletni mandat.

Liczba Mandatów w PE

 Maksymalnie 750 + przewodniczący (obecnie 736 posłów)
 Minimalna liczba
członkowskie – 6
 Maksymalna liczba
członkowskie - 96

mandatów
mandatów

przypadających
przypadających

na

państwo

na

państwo

Trybunał Sprawiedliwości
Unii Europejskiej
• Trybunał Sprawiedliwości Unii Europejskiej jest organem sądowym
Unii Europejskiej. Obejmuje: Trybunał Sprawiedliwości, Sąd i
sądy wyspecjalizowane.
• Jego zadaniem jest zapewnienie, by prawo unijne było
interpretowane i stosowane w ten sam sposób w każdym państwie
członkowskim.
• Trybunał jest uprawniony do rozstrzygania sporów prawnych
wynikłych między państwami członkowskimi, instytucjami UE,
przedsiębiorstwami i osobami fizycznymi.
• Trybunał ma siedzibę w Luksemburgu.

Europejski Trybunał Obrachunkowy
 Głównym zadaniem Trybunału jest kontrola gospodarki
pieniężnej UE. Sprawozdanie z wykonania budżetu, które
sporządza po zamknięciu każdego roku budżetowego, stanowi
podstawę do udzielenia Komisje Europejskiej przez Parlament
Europejski absolutorium z realizacji budżetu.
 W skład Trybunału wchodzi jeden obywatel z każdego państwa
członkowskiego. Członków Trybunału mianuje Rada Unii
Europejskiej po konsultacji z Parlamentem Europejskim spośród
kandydatów przedstawionych przez państwa członkowskie.
 Kadencja Trybunału trwa 6 lat. Siedziba tego organu mieści się w
Luksemburgu.

Europejski Komitet Ekonomiczno-Społeczny
skład osobowy
 Organizacje przedstawicieli producentów, rolników, pracowników,
wolnych zawodów, gospodarki społecznej, konsumentów i inne
organizacje pozarządowe;
 Cechą charakterystyczną zorganizowanego społeczeństwa
obywatelskiego jest rola pośrednika między administracją
publiczną a obywatelami.
 Jest to zgromadzenie 344 przedstawicieli pochodzących z 27
państw członkowskich UE
 Członkowie posiadają 4-letni, odnawialny mandat
 Są oni mianowani przez Radę UE w oparciu o listy sporządzane
przez rządy krajowe.

Zgromadzenie podzielone
na 3 GRUPY
 Grupa I - Pracodawcy
 Sektor publiczny i prywatny w przemyśle, handlu, finansach itp.
(duże przedsiębiorstwa);
 Grupa II – Pracownicy
 Ogólnokrajowe związki zawodowe;
 Grupa III – Inne podmioty
 Rolnicy, konsumenci, rzemieślnicy i MŚP, gospodarka społeczna,
społeczne i ekologiczne organizacje pozarządowe, wolne zawody
itp.

Komitet Regionów
 Członkowie Komitetu są wybierani spośród polityków z okręgów
miejskich lub regionów i reprezentują całą gamę działań
podejmowanych przez władze lokalne lub regionalne w Unii
Europejskiej - prezydenci regionów, regionalni parlamentarzyści,
radni miejscy, burmistrzowie dużych miast itp.
 Członkowie Komitetu oraz ich zastępcy są mianowani na 5 lat przez
Radę spośród kandydatów przedstawionych przez państwa
członkowskie. Ich mandat jest odnawialny. Są oni także całkowicie
niezależni w wykonywaniu swoich funkcji.

Komitet Regionów

Co roku Komitet Regionów odbywa pięć sesji plenarnych, podczas których
wyznacza ogólne wytyczne swej polityki oraz przyjmuje opinie.
Członkowie Komitetu przypisani są do wyspecjalizowanych komisji, których
zadaniem jest przygotowywanie sesji plenarnych. W Komitecie działa sześć
takich komisji:
 Komisja ds. Polityki Spójności Regionalnej (COTER),
 Komisja ds. Polityki Gospodarczej i Społecznej (ECOS),
 Komisja ds. Zrównoważonego Rozwoju (DEVE),
 Komisja ds. Kultury i Edukacji (EDUC),
 Komisja ds. Konstytucyjnych i Sprawowania Rządów w Europie
(CONST),
 Komisja ds. Stosunków Zewnętrznych (RELEX).

Komitet Regionów
• Komitet Regionów liczy 344 członków. Liczba członków z
poszczególnych państw w przybliżeniu odzwierciedla ich
liczbę ludności i przedstawia się następująco:
 Francja, Niemcy, Wielka Brytania i Włochy: 24
 Hiszpania i Polska: 21
 Rumunia: 15
 Belgia, Bułgaria, Czechy, Grecja i Węgry, Austria, Niderlandy,
Portugalia i Szwecja: 12
 Dania, Finlandia, Irlandia, Litwa i Słowacja: 9
 Estonia, Łotwa i Słowenia: 7
 Cypr i Luksemburg: 6
 Malta: 5

Dziękuję za uwagę.

www.rcie.torun.pl
www.kursy.rcie.torun.pl


Slide 7

Funkcjonowanie instytucji
Unii Europejskiej
w kontekście Traktatu z Lizbony

Zagadnienia tematyczne
Czym jest Unia Europejska?
Instytucje Europejskie
• Rada Europejska
• Komisja europejska
• Rada Unii Europejskiej
• Parlament Europejski
 Ćwiczenia



1. Czym jest Unia Europejska?

Unia Europejska
Powierzchnia: 4 miliony km²
Liczba ludności: 502,477 milionów osób
27 Państw członkowskich
7,28% ludności świata
1 maja 2004 r. – akcesja Polski do UE

Czym jest Unia Europejska?
Traktaty określające status UE

 Traktat ustanawiający Europejską Wspólnotę Węgla i Stali – 1951 r.
 Traktat ustanawiający Europejską Wspólnotę Gospodarczą – 1957 r.
 Traktat ustanawiający Europejską Wspólnotę Energii Atomowej
(EUROATOM) – 1957 r.
 Traktat ustanawiający Jedną Radę i Jedną Komisję Wspólnot
Europejskich – 1965 r.
 Jednolity Akt Europejski - 1986 r.
 Traktat z Maastricht – Traktat o Unii Europejskiej – 1992 r.
 Traktat z Amsterdamu – 1997 r.
 Traktat z Nicei – 2001 r.
 Nieudana próba uchwalenia Konstytucji Unii Europejskiej – 2005 r.
 Traktat z Lizbony – 2007 r.

Traktat z Lizbony

Jest to najnowszy i aktualny dokument określający czym
jest Unia Europejska, jakie są jej podstawy, cele i
kompetencje.
Na podstawie treści tego dokumentu śledzić będziemy
instytucjonalny kształt UE.

Lizbona, uroczystość podpisania
traktatu (13 grudnia 2007 r.)

Lizbona, wspólne zdjęcie głów państw, szefów rządów i ministrów
spraw zagranicznych przed Klasztorem Hieronimitów po
uroczystości podpisania traktatu (13 grudnia 2007 r.)
9 kwietnia 2008 r. Traktat został
ratyfikowany przez Prezydenta RP
Lecha Kaczyńskiego.

UE przed Traktatem z Lizbony
Do momentu wejścia w życie Traktatu z Lizbony Unia Europejska była
szczególną formą współpracy międzynarodowej państw opartą
na trzech filarach:
 Wspólnotach Europejskich,
 wspólnej polityce zagranicznej i bezpieczeństwa
 współpracy policyjnej i sądowej w sprawach karnych.
Unia Europejska nie miała jednak ani osobowości prawnej, ani
własnych instytucji.

Charakter stowarzyszenia
państw członkowskich

Traktat o Unii Europejskiej stanowi w art. 47, że
„Unia ma osobowość prawną”.
Oznacza to, że Unia Europejska staje się
jednolitą organizacją międzynarodową.

Osobowość prawna UE
Unia Europejska nie jest federacją, jak Stany Zjednoczone Ameryki
Północnej, Federacyjna Republika Brazylii lub Federacja Rosyjska.
Jako organizacja międzynarodowa, UE:
 jest podmiotem na arenie polityki międzynarodowej, prowadzi
własną politykę zewnętrzną;
 jest podmiotem umów międzynarodowych;
 prowadzi własną politykę wewnętrzną, posiada własne
instytucje.

Kompetencje Unii Europejskiej

Unia Europejska ma tyle kompetencji,
ile powierzyły jej państwa członkowskie.

1. Kompetencje wyłączne, których nie dzieli z
rządami państw

 unia celna;
 ustanawianie reguł konkurencji niezbędnych do funkcjonowania
rynku wewnętrznego;
 zachowanie morskich zasobów biologicznych;
 wspólna polityka handlowa;
 zawieranie umów międzynarodowych;
 polityka pieniężna w odniesieniu do Państw Członkowskich, których
walutą jest euro.

2. Kompetencje dzielone i działania wspierające
rynek wewnętrzny;
 spójność gospodarcza, społeczna i terytorialna;
 rolnictwo i rybołówstwo, z wyłączeniem zachowania morskich
zasobów biologicznych;
 środowisko;
 ochrona konsumentów;
 transport;
 przestrzeń wolności, bezpieczeństwa i sprawiedliwości;
 badań, rozwoju technologicznego i przestrzeni kosmicznej;
 współpraca na rzecz rozwoju i pomocy humanitarnej.

3. Kompetencje koordynujące i uzupełniające






ochrona i poprawa zdrowia ludzkiego;

przemysł;
kultura;
turystyka;
edukacja, kształcenie zawodowe, młodzież, sport.

Cele Unii Europejskiej I
Zgodnie z art. 3 Traktatu o Unii Europejskiej, celem Unii Europejskiej
jest
wspieranie pokoju, jej wartości
i dobrobytu jej narodów.
Ponadto Unia zapewnia swoim obywatelom przestrzeń wolności,
bezpieczeństwa i sprawiedliwości bez granic wewnętrznych, w której
zagwarantowana jest swoboda przepływu osób, w powiązaniu z
właściwymi środkami w odniesieniu do kontroli granic zewnętrznych,
azylu, imigracji, jak również zapobiegania i zwalczania przestępczości.

Cele Unii Europejskiej II
Unia ustanawia także rynek wewnętrzny oraz działa na rzecz trwałego
rozwoju Europy, którego podstawą jest zrównoważony wzrost
gospodarczy oraz stabilność cen, społeczna gospodarka rynkowa o
wysokiej konkurencyjności, zmierzająca do pełnego zatrudnienia i
postępu społecznego, oraz wysoki poziom ochrony i poprawy jakości
środowiska naturalnego. Wspiera także postęp naukowo-techniczny.

Cele Unii Europejskiej III
Oprócz tego Unia:

• zwalcza wykluczenie społeczne i dyskryminację oraz wspiera
sprawiedliwość i ochronę socjalną, równość kobiet i mężczyzn,
solidarność między pokoleniami i ochronę praw dziecka;
• wspiera spójność gospodarczą, społeczną i terytorialną oraz
solidarność między państwami członkowskimi;
• szanuje swoją bogatą różnorodność kulturową i językową oraz
czuwa nad ochroną i rozwojem
• dziedzictwa kulturowego Europy;
• ustanawia unię gospodarczą i walutową, której walutą jest euro.

Cele Unii Europejskiej IV
W stosunkach zewnętrznych Unia umacnia i propaguje swoje wartości i
interesy, oraz wnosi wkład w ochronę swoich obywateli. Przyczynia się:
•
•
•
•
•
•

do pokoju, bezpieczeństwa, trwałego rozwoju Ziemi,
do solidarności i wzajemnego szacunku między narodami,
do swobodnego i uczciwego handlu,
do wyeliminowania ubóstwa,
do ochrony praw człowieka, w szczególności praw dziecka,
a także do ścisłego przestrzegania i rozwoju prawa
międzynarodowego, w szczególności zasad Karty Narodów
Zjednoczonych.

Karta Praw Podstawowych
art. 2 §1 Każdy ma prawo do życia.

art. 9 Prawo do zawarcia małżeństwa i prawo do założenia rodziny są
gwarantowane zgodnie z ustawami krajowymi regulującymi
korzystanie z tych praw.
art. 33 §1 Rodzina korzysta z ochrony prawnej, ekonomicznej
i społecznej.
art. 22 Unia szanuje różnorodność kulturową, religijną i językową.

Polska
a Karta Praw Podstawowych
Polska zastrzegła kompetencje państw członkowskich do
stanowienia prawa „ w zakresie moralności publicznej,
prawa rodzinnego, a także ochrony godności ludzkiej i
poszanowania fizycznej i moralnej integralności
człowieka”.

2. Instytucje Unii Europejskiej

Główne instytucje Unii Europejskiej





Rada Europejska
Komisja Europejska
Rada Unii Europejskiej
Parlament Europejski

 Trybunał Sprawiedliwości UE
 Europejski Trybunał Obrachunkowy
 Europejski Bank Centralny

Organami doradczymi są:
 Europejski Komitet Ekonomiczno-Społeczny
 Komitet Regionów

Rada Europejska
 Rada Europejska wskazuje Unii Europejskiej ogólny kierunek
działań politycznych i wytycza jej ogólne priorytety. Rada
Europejska daje Unii impulsy niezbędne do rozwoju oraz określa
ogólne kierunki działań i priorytety polityczne. Nie pełni ona funkcji
ustawodawczej.
 W skład Rady Europejskiej wchodzą szefowie państw lub
rządów państw członkowskich, a także jej przewodniczący oraz
przewodniczący Komisji. W jej pracach uczestniczy wysoki
przedstawiciel Unii do spraw zagranicznych i polityki
bezpieczeństwa.
 Wraz z wejściem w życie traktatu z Lizbony 1 grudnia 2009 r.
zyskała status instytucji. Jej przewodniczącym został Herman Van
Rompuy.

Tworzenie
i realizacja
Jak
powstaje prawo
UE

prawa (wersja uproszczona)
jako podstawa funkcjonowania instytucji UE
Problem, obywatele, grupy interesu, eksperci:
dyskusje, konsultacje

Komisja: wystąpienie z oficjalnym wnioskiem

Parlament i Rada UE: wspólna decyzja

Władze krajowe i lokalne: wdrażanie

Komisja i Trybunał Sprawiedliwości: monitorowanie
wdrażania
źródło: opracowanie własne

Komisja Europejska

 Komisja Europejska jest organem wykonawczym UE, który
opracowuje propozycje nowych aktów prawnych, zarządza
na bieżąco wdrażaniem polityki UE i wydatkowaniem
unijnych funduszy.
 Chroniąc interesy Europy jako całości, Komisja dba o to, aby
wszystkie państwa członkowskie UE przestrzegały unijnych
traktatów i przepisów.
 W skład Komisji wchodzi obecnie 27 komisarzy, po jednym z
każdego państwa członkowskiego, w tym wysoki przedstawiciel Unii
do spraw zagranicznych i polityki bezpieczeństwa.

Komisja Europejska
a interesy państw członkowskich

 Komisja reprezentuje Unię Europejską jako całość, a nie
poszczególne państwa członkowskie. Stąd, każdy komisarz nie szuka
rozwiązania korzystnego dla swego państwa, lecz dla Unii jako
całości.
 Na forum Komisji nie ma miejsca na ścieranie się interesów państw
członkowskich.

Kompetencje Komisji Europejskiej
 Bezpośrednia inicjatywa legislacyjna,
 Sporządza roczny plan prac legislacyjnych Wspólnoty określający akty
prawne, które mają zostać wydane.
 Samodzielnie stanowi prawo w przedmiocie zakresu obowiązywania reguł
konkurencji w odniesieniu do przedsiębiorstw publicznych (np. stocznie).
 Na podstawie upoważnienia Rady UE, Komisja może przyjmować akty
prawne o charakterze wykonawczym. W realizacji uprawnień wykonawczych
KE ma obowiązek współpracy z komitetami.
 Wszczyna postępowanie przed Trybunałem Sprawiedliwości.
 Przygotowuje projekt budżetu UE a następnie go realizuje.
 Zarządza funduszami europejskimi.
 Sprawuje kontrolę nad przestrzeganiem prawa UE.

WYSOKI PRZEDSTAWICIEL UNII DO SPRAW
ZAGRANICZNYCH I POLITYKI BEZPIECZEŃSTWA
 Mianowany przez Radę Europejską kwalifikowaną większością głosów +
zatwierdzenie przez PE; pełni funkcję Wiceprzewodniczącego KE
 Funkcje:
 Kieruje PZIB i przedstawia projekty decyzji i działań w ramach PZIB
 Przewodniczy Radzie Spraw Zagranicznych
 Zapewnia spójność działań zewnętrznych Unii jako
wiceprzewodniczący KE
 Kieruje europejską służbą działań zewnętrznych
 Ustanowienie Europejskiej Służby Działań Zewnętrznych
 Pracownicy Sekretariatu Generalnego Rady i Komisji (DG RELEX) –
po 1/3 z każdej instytucji
 Osoby oddelegowane z Państw Członkowskich – 1/3

Rada Unii Europejskiej
•

Rada jest głównym organem decyzyjnym Unii Europejskiej.

•

W jej posiedzeniach uczestniczy po jednym ministrze z każdego
kraju członkowskiego UE.

•

To, który minister uczestniczy w danym spotkaniu Rady UE, zależy
od poruszanej na nim tematyki. Jeżeli na przykład Rada debatuje nad
sprawami związanymi z ochroną środowiska, w posiedzeniu biorą udział
ministrowie środowiska wszystkich państw UE, a radę tę nazywa się „Radą
ds. Środowiska”.

•

Rada UE jest forum międzyrządowym. Każdy minister zasiadający w
radzie jest upoważniony do podejmowania zobowiązań w imieniu swojego
rządu.

•

Rada UE jest forum ścierania się interesów narodowych oraz
interesów państw członkowskich.

Rada Unii Europejskiej
Istnieje dziesięć możliwych konfiguracji Rady:












Rada do spraw Ogólnych
Rada do spraw Zagranicznych
Rada do spraw Gospodarczych i Finansowych
Rada do spraw Współpracy w dziedzinie Wymiaru Sprawiedliwości i Spraw
Wewnętrznych
Rada do spraw Zatrudnienia, Polityki Społecznej, Zdrowia i Polityki
dotyczącej Konsumentów
Rada do spraw Transportu, Telekomunikacji i Energii
Rada do spraw Rolnictwa i Rybołówstwa
Rada do spraw Ochrony Środowiska
Rada do spraw Konkurencji
Rada do spraw Edukacji, Młodzieży i Kultury

Rada Unii Europejskiej

 Przyjmuje europejskie akty prawne oraz projekt budżetu – wspólnie
z Parlamentem Europejskim.
 Koordynuje kierunki polityki gospodarczej i społecznej w krajach
członkowskich.
 Zawiera umowy międzynarodowe między UE a innymi krajami lub
organizacjami międzynarodowymi.
 Nie posiada inicjatywy legislacyjnej.

Głosowanie w Radzie UE

źródło: www.polskawue.gov.pl

Głosowanie w Radzie UE
• Wymóg uzyskania większości kwalifikowanej oznacza, że decyzja
musi uzyskać poparcie większości państw członkowskich (jeżeli
projekt aktu prawnego pochodzi od Komisji Europejskiej) lub 2/3
liczby państw (jeżeli projekt pochodzi od państw członkowskich)
dysponujących co najmniej 255 głosami ważonymi.
• Ponadto, członek Rady może wystąpić o sprawdzenie, czy państwa
członkowskie stanowiące większość kwalifikowaną reprezentują co
najmniej 62 proc. ogółu ludności Unii.
• Jeżeli się okaże, że warunek ten nie został spełniony, decyzja nie
zostaje przyjęta, jednakże to ostatnie kryterium nie ma praktycznego
znaczenia przy spełnieniu kryterium liczby państw i liczby głosów
ważonych.
• System ten będzie obowiązywał do 31 października 2014 r.

Organizacja prac Rady Unii Europejskiej
 Każdy kraj UE ma w Brukseli stały zespół („przedstawicielstwo”),
które go reprezentuje i broni jego interesu narodowego na szczeblu
Unii. Szef przedstawicielstwa pełni de facto rolę ambasadora swego
kraju przy Unii Europejskiej.
 Ambasadorowie (zwani „stałymi przedstawicielami”) spotykają się co
tydzień w ramach Komitetu Stałych Przedstawicieli (francuski skrót:
COREPER).
 Przedstawicielem Rzeczpospolitej Polskiej w Brukseli jest

Jan Tombiński

Prezydencja w Radzie Unii Europejskiej to…






…przywilej organizacji prac Rady UE,
…ustalanie miejsca, daty i tematyki obrad Rady,
…kierowanie pracami Rady UE i przewodniczenie jej obradom,
…wypracowywanie kompromisu pomiędzy poszczególnymi państwami
członkowskimi.

 Prezydencja w Radzie UE trwa sześć miesięcy i przypada kolejno na każde
państwo członkowskie UE.
 Rzeczpospolita Polska sprawowała pierwszą w historii Prezydencję między 1
lipca a 31 grudnia 2011 r.
 Trio Prezydencji…
 Polska, Dania i Cypr

Prezydencja w Radzie Unii Europejskiej

 Państwo, które obejmuje Prezydencję w Radzie UE przejmuje
kolejno odpowiedzialność za porządek obrad Rady i przewodzi
wszystkim jej posiedzeniom, kieruje podejmowaniem decyzji
legislacyjnych i politycznych, oraz wypracowuje kompromisy
pomiędzy poszczególnymi państwami członkowskimi.
 Na przykład, jeśli w grudniu 2012 r. zbierze się Rada ds. Środowiska,
przewodzić jej będzie cypryjski minister środowiska, bo Prezydencja
Rady przypada aktualnie właśnie Cyprowi.

Polska Prezydencja w Radzie UE
Do obszarów kierunkowych Polskiej Prezydencji należały:
 ramy finansowe 2014-2020,
 rynek wewnętrzny;
 stosunki ze Wschodem (Partnerstwo Wschodnie);
 wzmocnienie zewnętrznej polityki energetycznej UE;
 pełne wykorzystanie kapitału intelektualnego Europy;
 wspólna polityka bezpieczeństwa i obrony.
Funkcję Pełnomocnika Rządu ds. Przygotowania Organów Administracji
Rządowej i Sprawowania przez RP Przewodnictwa w Radzie UE pełnił Mikołaj
Dowgielewicz.

www.pl2011.eu
www.rcie.torun.pl

Parlament Europejski
 Parlament Europejski jest jedyną instytucją ponadnarodową, której
członkowie są demokratycznie wybierani w powszechnych wyborach
bezpośrednich. W nim reprezentowani są obywatele Państw
Członkowskich.
 Parlament Europejski jest wybierany co pięć lat i ustanawia liczne
prawa (dyrektywy, rozporządzenia, itp.), które mają wpływ na życie
codzienne każdego obywatela.

Parlament Europejski

 Przewodniczący jest wybierany na odnawialny okres dwóch i pół roku, to
jest na połowę kadencji. Przewodniczący reprezentuje Parlament na
zewnątrz i w stosunkach z innymi instytucjami wspólnotowymi.
 Podczas otwarcia każdego posiedzenia Rady Europejskiej przewodniczący
Parlamentu wyraża stanowisko i przedstawia kwestie zajmujące uwagę
Parlamentu, związane z konkretnymi tematami i punktami wpisanymi w
porządek dzienny.
 Przewodniczący PE podpisuje wraz z przewodniczącym Rady wszystkie
akty prawne podjęte w ramach współdecyzji.

Parlament Europejski
 Zgodnie z ogólną zasadą miejsca są podzielone proporcjonalnie do
liczby mieszkańców każdego kraju. Każde Państwo Członkowskie
posiada stałą liczbę miejsc: maksymalnie 96 a minimalnie - 6.
Obecnie Polskę reprezentuje 50 europarlamantarzystów.
 Każde Państwo Członkowskie określa własną ordynację wyborczą,
lecz stosuje identyczne zasady demokratyczne, to jest prawo do
głosowania w wieku 18 lat (z wyjątkiem Austrii, której obywatele
mogą głosować po ukończeniu 16 lat), równość płci i tajność
głosowania.
 Wybory europejskie już teraz charakteryzuje pewna liczba
wspólnych zasad. Należą do nich bezpośredni i powszechny
charakter wyborów, zasada proporcjonalności i odnawialny
pięcioletni mandat.

Liczba Mandatów w PE

 Maksymalnie 750 + przewodniczący (obecnie 736 posłów)
 Minimalna liczba
członkowskie – 6
 Maksymalna liczba
członkowskie - 96

mandatów
mandatów

przypadających
przypadających

na

państwo

na

państwo

Trybunał Sprawiedliwości
Unii Europejskiej
• Trybunał Sprawiedliwości Unii Europejskiej jest organem sądowym
Unii Europejskiej. Obejmuje: Trybunał Sprawiedliwości, Sąd i
sądy wyspecjalizowane.
• Jego zadaniem jest zapewnienie, by prawo unijne było
interpretowane i stosowane w ten sam sposób w każdym państwie
członkowskim.
• Trybunał jest uprawniony do rozstrzygania sporów prawnych
wynikłych między państwami członkowskimi, instytucjami UE,
przedsiębiorstwami i osobami fizycznymi.
• Trybunał ma siedzibę w Luksemburgu.

Europejski Trybunał Obrachunkowy
 Głównym zadaniem Trybunału jest kontrola gospodarki
pieniężnej UE. Sprawozdanie z wykonania budżetu, które
sporządza po zamknięciu każdego roku budżetowego, stanowi
podstawę do udzielenia Komisje Europejskiej przez Parlament
Europejski absolutorium z realizacji budżetu.
 W skład Trybunału wchodzi jeden obywatel z każdego państwa
członkowskiego. Członków Trybunału mianuje Rada Unii
Europejskiej po konsultacji z Parlamentem Europejskim spośród
kandydatów przedstawionych przez państwa członkowskie.
 Kadencja Trybunału trwa 6 lat. Siedziba tego organu mieści się w
Luksemburgu.

Europejski Komitet Ekonomiczno-Społeczny
skład osobowy
 Organizacje przedstawicieli producentów, rolników, pracowników,
wolnych zawodów, gospodarki społecznej, konsumentów i inne
organizacje pozarządowe;
 Cechą charakterystyczną zorganizowanego społeczeństwa
obywatelskiego jest rola pośrednika między administracją
publiczną a obywatelami.
 Jest to zgromadzenie 344 przedstawicieli pochodzących z 27
państw członkowskich UE
 Członkowie posiadają 4-letni, odnawialny mandat
 Są oni mianowani przez Radę UE w oparciu o listy sporządzane
przez rządy krajowe.

Zgromadzenie podzielone
na 3 GRUPY
 Grupa I - Pracodawcy
 Sektor publiczny i prywatny w przemyśle, handlu, finansach itp.
(duże przedsiębiorstwa);
 Grupa II – Pracownicy
 Ogólnokrajowe związki zawodowe;
 Grupa III – Inne podmioty
 Rolnicy, konsumenci, rzemieślnicy i MŚP, gospodarka społeczna,
społeczne i ekologiczne organizacje pozarządowe, wolne zawody
itp.

Komitet Regionów
 Członkowie Komitetu są wybierani spośród polityków z okręgów
miejskich lub regionów i reprezentują całą gamę działań
podejmowanych przez władze lokalne lub regionalne w Unii
Europejskiej - prezydenci regionów, regionalni parlamentarzyści,
radni miejscy, burmistrzowie dużych miast itp.
 Członkowie Komitetu oraz ich zastępcy są mianowani na 5 lat przez
Radę spośród kandydatów przedstawionych przez państwa
członkowskie. Ich mandat jest odnawialny. Są oni także całkowicie
niezależni w wykonywaniu swoich funkcji.

Komitet Regionów

Co roku Komitet Regionów odbywa pięć sesji plenarnych, podczas których
wyznacza ogólne wytyczne swej polityki oraz przyjmuje opinie.
Członkowie Komitetu przypisani są do wyspecjalizowanych komisji, których
zadaniem jest przygotowywanie sesji plenarnych. W Komitecie działa sześć
takich komisji:
 Komisja ds. Polityki Spójności Regionalnej (COTER),
 Komisja ds. Polityki Gospodarczej i Społecznej (ECOS),
 Komisja ds. Zrównoważonego Rozwoju (DEVE),
 Komisja ds. Kultury i Edukacji (EDUC),
 Komisja ds. Konstytucyjnych i Sprawowania Rządów w Europie
(CONST),
 Komisja ds. Stosunków Zewnętrznych (RELEX).

Komitet Regionów
• Komitet Regionów liczy 344 członków. Liczba członków z
poszczególnych państw w przybliżeniu odzwierciedla ich
liczbę ludności i przedstawia się następująco:
 Francja, Niemcy, Wielka Brytania i Włochy: 24
 Hiszpania i Polska: 21
 Rumunia: 15
 Belgia, Bułgaria, Czechy, Grecja i Węgry, Austria, Niderlandy,
Portugalia i Szwecja: 12
 Dania, Finlandia, Irlandia, Litwa i Słowacja: 9
 Estonia, Łotwa i Słowenia: 7
 Cypr i Luksemburg: 6
 Malta: 5

Dziękuję za uwagę.

www.rcie.torun.pl
www.kursy.rcie.torun.pl


Slide 8

Funkcjonowanie instytucji
Unii Europejskiej
w kontekście Traktatu z Lizbony

Zagadnienia tematyczne
Czym jest Unia Europejska?
Instytucje Europejskie
• Rada Europejska
• Komisja europejska
• Rada Unii Europejskiej
• Parlament Europejski
 Ćwiczenia



1. Czym jest Unia Europejska?

Unia Europejska
Powierzchnia: 4 miliony km²
Liczba ludności: 502,477 milionów osób
27 Państw członkowskich
7,28% ludności świata
1 maja 2004 r. – akcesja Polski do UE

Czym jest Unia Europejska?
Traktaty określające status UE

 Traktat ustanawiający Europejską Wspólnotę Węgla i Stali – 1951 r.
 Traktat ustanawiający Europejską Wspólnotę Gospodarczą – 1957 r.
 Traktat ustanawiający Europejską Wspólnotę Energii Atomowej
(EUROATOM) – 1957 r.
 Traktat ustanawiający Jedną Radę i Jedną Komisję Wspólnot
Europejskich – 1965 r.
 Jednolity Akt Europejski - 1986 r.
 Traktat z Maastricht – Traktat o Unii Europejskiej – 1992 r.
 Traktat z Amsterdamu – 1997 r.
 Traktat z Nicei – 2001 r.
 Nieudana próba uchwalenia Konstytucji Unii Europejskiej – 2005 r.
 Traktat z Lizbony – 2007 r.

Traktat z Lizbony

Jest to najnowszy i aktualny dokument określający czym
jest Unia Europejska, jakie są jej podstawy, cele i
kompetencje.
Na podstawie treści tego dokumentu śledzić będziemy
instytucjonalny kształt UE.

Lizbona, uroczystość podpisania
traktatu (13 grudnia 2007 r.)

Lizbona, wspólne zdjęcie głów państw, szefów rządów i ministrów
spraw zagranicznych przed Klasztorem Hieronimitów po
uroczystości podpisania traktatu (13 grudnia 2007 r.)
9 kwietnia 2008 r. Traktat został
ratyfikowany przez Prezydenta RP
Lecha Kaczyńskiego.

UE przed Traktatem z Lizbony
Do momentu wejścia w życie Traktatu z Lizbony Unia Europejska była
szczególną formą współpracy międzynarodowej państw opartą
na trzech filarach:
 Wspólnotach Europejskich,
 wspólnej polityce zagranicznej i bezpieczeństwa
 współpracy policyjnej i sądowej w sprawach karnych.
Unia Europejska nie miała jednak ani osobowości prawnej, ani
własnych instytucji.

Charakter stowarzyszenia
państw członkowskich

Traktat o Unii Europejskiej stanowi w art. 47, że
„Unia ma osobowość prawną”.
Oznacza to, że Unia Europejska staje się
jednolitą organizacją międzynarodową.

Osobowość prawna UE
Unia Europejska nie jest federacją, jak Stany Zjednoczone Ameryki
Północnej, Federacyjna Republika Brazylii lub Federacja Rosyjska.
Jako organizacja międzynarodowa, UE:
 jest podmiotem na arenie polityki międzynarodowej, prowadzi
własną politykę zewnętrzną;
 jest podmiotem umów międzynarodowych;
 prowadzi własną politykę wewnętrzną, posiada własne
instytucje.

Kompetencje Unii Europejskiej

Unia Europejska ma tyle kompetencji,
ile powierzyły jej państwa członkowskie.

1. Kompetencje wyłączne, których nie dzieli z
rządami państw

 unia celna;
 ustanawianie reguł konkurencji niezbędnych do funkcjonowania
rynku wewnętrznego;
 zachowanie morskich zasobów biologicznych;
 wspólna polityka handlowa;
 zawieranie umów międzynarodowych;
 polityka pieniężna w odniesieniu do Państw Członkowskich, których
walutą jest euro.

2. Kompetencje dzielone i działania wspierające
rynek wewnętrzny;
 spójność gospodarcza, społeczna i terytorialna;
 rolnictwo i rybołówstwo, z wyłączeniem zachowania morskich
zasobów biologicznych;
 środowisko;
 ochrona konsumentów;
 transport;
 przestrzeń wolności, bezpieczeństwa i sprawiedliwości;
 badań, rozwoju technologicznego i przestrzeni kosmicznej;
 współpraca na rzecz rozwoju i pomocy humanitarnej.

3. Kompetencje koordynujące i uzupełniające






ochrona i poprawa zdrowia ludzkiego;

przemysł;
kultura;
turystyka;
edukacja, kształcenie zawodowe, młodzież, sport.

Cele Unii Europejskiej I
Zgodnie z art. 3 Traktatu o Unii Europejskiej, celem Unii Europejskiej
jest
wspieranie pokoju, jej wartości
i dobrobytu jej narodów.
Ponadto Unia zapewnia swoim obywatelom przestrzeń wolności,
bezpieczeństwa i sprawiedliwości bez granic wewnętrznych, w której
zagwarantowana jest swoboda przepływu osób, w powiązaniu z
właściwymi środkami w odniesieniu do kontroli granic zewnętrznych,
azylu, imigracji, jak również zapobiegania i zwalczania przestępczości.

Cele Unii Europejskiej II
Unia ustanawia także rynek wewnętrzny oraz działa na rzecz trwałego
rozwoju Europy, którego podstawą jest zrównoważony wzrost
gospodarczy oraz stabilność cen, społeczna gospodarka rynkowa o
wysokiej konkurencyjności, zmierzająca do pełnego zatrudnienia i
postępu społecznego, oraz wysoki poziom ochrony i poprawy jakości
środowiska naturalnego. Wspiera także postęp naukowo-techniczny.

Cele Unii Europejskiej III
Oprócz tego Unia:

• zwalcza wykluczenie społeczne i dyskryminację oraz wspiera
sprawiedliwość i ochronę socjalną, równość kobiet i mężczyzn,
solidarność między pokoleniami i ochronę praw dziecka;
• wspiera spójność gospodarczą, społeczną i terytorialną oraz
solidarność między państwami członkowskimi;
• szanuje swoją bogatą różnorodność kulturową i językową oraz
czuwa nad ochroną i rozwojem
• dziedzictwa kulturowego Europy;
• ustanawia unię gospodarczą i walutową, której walutą jest euro.

Cele Unii Europejskiej IV
W stosunkach zewnętrznych Unia umacnia i propaguje swoje wartości i
interesy, oraz wnosi wkład w ochronę swoich obywateli. Przyczynia się:
•
•
•
•
•
•

do pokoju, bezpieczeństwa, trwałego rozwoju Ziemi,
do solidarności i wzajemnego szacunku między narodami,
do swobodnego i uczciwego handlu,
do wyeliminowania ubóstwa,
do ochrony praw człowieka, w szczególności praw dziecka,
a także do ścisłego przestrzegania i rozwoju prawa
międzynarodowego, w szczególności zasad Karty Narodów
Zjednoczonych.

Karta Praw Podstawowych
art. 2 §1 Każdy ma prawo do życia.

art. 9 Prawo do zawarcia małżeństwa i prawo do założenia rodziny są
gwarantowane zgodnie z ustawami krajowymi regulującymi
korzystanie z tych praw.
art. 33 §1 Rodzina korzysta z ochrony prawnej, ekonomicznej
i społecznej.
art. 22 Unia szanuje różnorodność kulturową, religijną i językową.

Polska
a Karta Praw Podstawowych
Polska zastrzegła kompetencje państw członkowskich do
stanowienia prawa „ w zakresie moralności publicznej,
prawa rodzinnego, a także ochrony godności ludzkiej i
poszanowania fizycznej i moralnej integralności
człowieka”.

2. Instytucje Unii Europejskiej

Główne instytucje Unii Europejskiej





Rada Europejska
Komisja Europejska
Rada Unii Europejskiej
Parlament Europejski

 Trybunał Sprawiedliwości UE
 Europejski Trybunał Obrachunkowy
 Europejski Bank Centralny

Organami doradczymi są:
 Europejski Komitet Ekonomiczno-Społeczny
 Komitet Regionów

Rada Europejska
 Rada Europejska wskazuje Unii Europejskiej ogólny kierunek
działań politycznych i wytycza jej ogólne priorytety. Rada
Europejska daje Unii impulsy niezbędne do rozwoju oraz określa
ogólne kierunki działań i priorytety polityczne. Nie pełni ona funkcji
ustawodawczej.
 W skład Rady Europejskiej wchodzą szefowie państw lub
rządów państw członkowskich, a także jej przewodniczący oraz
przewodniczący Komisji. W jej pracach uczestniczy wysoki
przedstawiciel Unii do spraw zagranicznych i polityki
bezpieczeństwa.
 Wraz z wejściem w życie traktatu z Lizbony 1 grudnia 2009 r.
zyskała status instytucji. Jej przewodniczącym został Herman Van
Rompuy.

Tworzenie
i realizacja
Jak
powstaje prawo
UE

prawa (wersja uproszczona)
jako podstawa funkcjonowania instytucji UE
Problem, obywatele, grupy interesu, eksperci:
dyskusje, konsultacje

Komisja: wystąpienie z oficjalnym wnioskiem

Parlament i Rada UE: wspólna decyzja

Władze krajowe i lokalne: wdrażanie

Komisja i Trybunał Sprawiedliwości: monitorowanie
wdrażania
źródło: opracowanie własne

Komisja Europejska

 Komisja Europejska jest organem wykonawczym UE, który
opracowuje propozycje nowych aktów prawnych, zarządza
na bieżąco wdrażaniem polityki UE i wydatkowaniem
unijnych funduszy.
 Chroniąc interesy Europy jako całości, Komisja dba o to, aby
wszystkie państwa członkowskie UE przestrzegały unijnych
traktatów i przepisów.
 W skład Komisji wchodzi obecnie 27 komisarzy, po jednym z
każdego państwa członkowskiego, w tym wysoki przedstawiciel Unii
do spraw zagranicznych i polityki bezpieczeństwa.

Komisja Europejska
a interesy państw członkowskich

 Komisja reprezentuje Unię Europejską jako całość, a nie
poszczególne państwa członkowskie. Stąd, każdy komisarz nie szuka
rozwiązania korzystnego dla swego państwa, lecz dla Unii jako
całości.
 Na forum Komisji nie ma miejsca na ścieranie się interesów państw
członkowskich.

Kompetencje Komisji Europejskiej
 Bezpośrednia inicjatywa legislacyjna,
 Sporządza roczny plan prac legislacyjnych Wspólnoty określający akty
prawne, które mają zostać wydane.
 Samodzielnie stanowi prawo w przedmiocie zakresu obowiązywania reguł
konkurencji w odniesieniu do przedsiębiorstw publicznych (np. stocznie).
 Na podstawie upoważnienia Rady UE, Komisja może przyjmować akty
prawne o charakterze wykonawczym. W realizacji uprawnień wykonawczych
KE ma obowiązek współpracy z komitetami.
 Wszczyna postępowanie przed Trybunałem Sprawiedliwości.
 Przygotowuje projekt budżetu UE a następnie go realizuje.
 Zarządza funduszami europejskimi.
 Sprawuje kontrolę nad przestrzeganiem prawa UE.

WYSOKI PRZEDSTAWICIEL UNII DO SPRAW
ZAGRANICZNYCH I POLITYKI BEZPIECZEŃSTWA
 Mianowany przez Radę Europejską kwalifikowaną większością głosów +
zatwierdzenie przez PE; pełni funkcję Wiceprzewodniczącego KE
 Funkcje:
 Kieruje PZIB i przedstawia projekty decyzji i działań w ramach PZIB
 Przewodniczy Radzie Spraw Zagranicznych
 Zapewnia spójność działań zewnętrznych Unii jako
wiceprzewodniczący KE
 Kieruje europejską służbą działań zewnętrznych
 Ustanowienie Europejskiej Służby Działań Zewnętrznych
 Pracownicy Sekretariatu Generalnego Rady i Komisji (DG RELEX) –
po 1/3 z każdej instytucji
 Osoby oddelegowane z Państw Członkowskich – 1/3

Rada Unii Europejskiej
•

Rada jest głównym organem decyzyjnym Unii Europejskiej.

•

W jej posiedzeniach uczestniczy po jednym ministrze z każdego
kraju członkowskiego UE.

•

To, który minister uczestniczy w danym spotkaniu Rady UE, zależy
od poruszanej na nim tematyki. Jeżeli na przykład Rada debatuje nad
sprawami związanymi z ochroną środowiska, w posiedzeniu biorą udział
ministrowie środowiska wszystkich państw UE, a radę tę nazywa się „Radą
ds. Środowiska”.

•

Rada UE jest forum międzyrządowym. Każdy minister zasiadający w
radzie jest upoważniony do podejmowania zobowiązań w imieniu swojego
rządu.

•

Rada UE jest forum ścierania się interesów narodowych oraz
interesów państw członkowskich.

Rada Unii Europejskiej
Istnieje dziesięć możliwych konfiguracji Rady:












Rada do spraw Ogólnych
Rada do spraw Zagranicznych
Rada do spraw Gospodarczych i Finansowych
Rada do spraw Współpracy w dziedzinie Wymiaru Sprawiedliwości i Spraw
Wewnętrznych
Rada do spraw Zatrudnienia, Polityki Społecznej, Zdrowia i Polityki
dotyczącej Konsumentów
Rada do spraw Transportu, Telekomunikacji i Energii
Rada do spraw Rolnictwa i Rybołówstwa
Rada do spraw Ochrony Środowiska
Rada do spraw Konkurencji
Rada do spraw Edukacji, Młodzieży i Kultury

Rada Unii Europejskiej

 Przyjmuje europejskie akty prawne oraz projekt budżetu – wspólnie
z Parlamentem Europejskim.
 Koordynuje kierunki polityki gospodarczej i społecznej w krajach
członkowskich.
 Zawiera umowy międzynarodowe między UE a innymi krajami lub
organizacjami międzynarodowymi.
 Nie posiada inicjatywy legislacyjnej.

Głosowanie w Radzie UE

źródło: www.polskawue.gov.pl

Głosowanie w Radzie UE
• Wymóg uzyskania większości kwalifikowanej oznacza, że decyzja
musi uzyskać poparcie większości państw członkowskich (jeżeli
projekt aktu prawnego pochodzi od Komisji Europejskiej) lub 2/3
liczby państw (jeżeli projekt pochodzi od państw członkowskich)
dysponujących co najmniej 255 głosami ważonymi.
• Ponadto, członek Rady może wystąpić o sprawdzenie, czy państwa
członkowskie stanowiące większość kwalifikowaną reprezentują co
najmniej 62 proc. ogółu ludności Unii.
• Jeżeli się okaże, że warunek ten nie został spełniony, decyzja nie
zostaje przyjęta, jednakże to ostatnie kryterium nie ma praktycznego
znaczenia przy spełnieniu kryterium liczby państw i liczby głosów
ważonych.
• System ten będzie obowiązywał do 31 października 2014 r.

Organizacja prac Rady Unii Europejskiej
 Każdy kraj UE ma w Brukseli stały zespół („przedstawicielstwo”),
które go reprezentuje i broni jego interesu narodowego na szczeblu
Unii. Szef przedstawicielstwa pełni de facto rolę ambasadora swego
kraju przy Unii Europejskiej.
 Ambasadorowie (zwani „stałymi przedstawicielami”) spotykają się co
tydzień w ramach Komitetu Stałych Przedstawicieli (francuski skrót:
COREPER).
 Przedstawicielem Rzeczpospolitej Polskiej w Brukseli jest

Jan Tombiński

Prezydencja w Radzie Unii Europejskiej to…






…przywilej organizacji prac Rady UE,
…ustalanie miejsca, daty i tematyki obrad Rady,
…kierowanie pracami Rady UE i przewodniczenie jej obradom,
…wypracowywanie kompromisu pomiędzy poszczególnymi państwami
członkowskimi.

 Prezydencja w Radzie UE trwa sześć miesięcy i przypada kolejno na każde
państwo członkowskie UE.
 Rzeczpospolita Polska sprawowała pierwszą w historii Prezydencję między 1
lipca a 31 grudnia 2011 r.
 Trio Prezydencji…
 Polska, Dania i Cypr

Prezydencja w Radzie Unii Europejskiej

 Państwo, które obejmuje Prezydencję w Radzie UE przejmuje
kolejno odpowiedzialność za porządek obrad Rady i przewodzi
wszystkim jej posiedzeniom, kieruje podejmowaniem decyzji
legislacyjnych i politycznych, oraz wypracowuje kompromisy
pomiędzy poszczególnymi państwami członkowskimi.
 Na przykład, jeśli w grudniu 2012 r. zbierze się Rada ds. Środowiska,
przewodzić jej będzie cypryjski minister środowiska, bo Prezydencja
Rady przypada aktualnie właśnie Cyprowi.

Polska Prezydencja w Radzie UE
Do obszarów kierunkowych Polskiej Prezydencji należały:
 ramy finansowe 2014-2020,
 rynek wewnętrzny;
 stosunki ze Wschodem (Partnerstwo Wschodnie);
 wzmocnienie zewnętrznej polityki energetycznej UE;
 pełne wykorzystanie kapitału intelektualnego Europy;
 wspólna polityka bezpieczeństwa i obrony.
Funkcję Pełnomocnika Rządu ds. Przygotowania Organów Administracji
Rządowej i Sprawowania przez RP Przewodnictwa w Radzie UE pełnił Mikołaj
Dowgielewicz.

www.pl2011.eu
www.rcie.torun.pl

Parlament Europejski
 Parlament Europejski jest jedyną instytucją ponadnarodową, której
członkowie są demokratycznie wybierani w powszechnych wyborach
bezpośrednich. W nim reprezentowani są obywatele Państw
Członkowskich.
 Parlament Europejski jest wybierany co pięć lat i ustanawia liczne
prawa (dyrektywy, rozporządzenia, itp.), które mają wpływ na życie
codzienne każdego obywatela.

Parlament Europejski

 Przewodniczący jest wybierany na odnawialny okres dwóch i pół roku, to
jest na połowę kadencji. Przewodniczący reprezentuje Parlament na
zewnątrz i w stosunkach z innymi instytucjami wspólnotowymi.
 Podczas otwarcia każdego posiedzenia Rady Europejskiej przewodniczący
Parlamentu wyraża stanowisko i przedstawia kwestie zajmujące uwagę
Parlamentu, związane z konkretnymi tematami i punktami wpisanymi w
porządek dzienny.
 Przewodniczący PE podpisuje wraz z przewodniczącym Rady wszystkie
akty prawne podjęte w ramach współdecyzji.

Parlament Europejski
 Zgodnie z ogólną zasadą miejsca są podzielone proporcjonalnie do
liczby mieszkańców każdego kraju. Każde Państwo Członkowskie
posiada stałą liczbę miejsc: maksymalnie 96 a minimalnie - 6.
Obecnie Polskę reprezentuje 50 europarlamantarzystów.
 Każde Państwo Członkowskie określa własną ordynację wyborczą,
lecz stosuje identyczne zasady demokratyczne, to jest prawo do
głosowania w wieku 18 lat (z wyjątkiem Austrii, której obywatele
mogą głosować po ukończeniu 16 lat), równość płci i tajność
głosowania.
 Wybory europejskie już teraz charakteryzuje pewna liczba
wspólnych zasad. Należą do nich bezpośredni i powszechny
charakter wyborów, zasada proporcjonalności i odnawialny
pięcioletni mandat.

Liczba Mandatów w PE

 Maksymalnie 750 + przewodniczący (obecnie 736 posłów)
 Minimalna liczba
członkowskie – 6
 Maksymalna liczba
członkowskie - 96

mandatów
mandatów

przypadających
przypadających

na

państwo

na

państwo

Trybunał Sprawiedliwości
Unii Europejskiej
• Trybunał Sprawiedliwości Unii Europejskiej jest organem sądowym
Unii Europejskiej. Obejmuje: Trybunał Sprawiedliwości, Sąd i
sądy wyspecjalizowane.
• Jego zadaniem jest zapewnienie, by prawo unijne było
interpretowane i stosowane w ten sam sposób w każdym państwie
członkowskim.
• Trybunał jest uprawniony do rozstrzygania sporów prawnych
wynikłych między państwami członkowskimi, instytucjami UE,
przedsiębiorstwami i osobami fizycznymi.
• Trybunał ma siedzibę w Luksemburgu.

Europejski Trybunał Obrachunkowy
 Głównym zadaniem Trybunału jest kontrola gospodarki
pieniężnej UE. Sprawozdanie z wykonania budżetu, które
sporządza po zamknięciu każdego roku budżetowego, stanowi
podstawę do udzielenia Komisje Europejskiej przez Parlament
Europejski absolutorium z realizacji budżetu.
 W skład Trybunału wchodzi jeden obywatel z każdego państwa
członkowskiego. Członków Trybunału mianuje Rada Unii
Europejskiej po konsultacji z Parlamentem Europejskim spośród
kandydatów przedstawionych przez państwa członkowskie.
 Kadencja Trybunału trwa 6 lat. Siedziba tego organu mieści się w
Luksemburgu.

Europejski Komitet Ekonomiczno-Społeczny
skład osobowy
 Organizacje przedstawicieli producentów, rolników, pracowników,
wolnych zawodów, gospodarki społecznej, konsumentów i inne
organizacje pozarządowe;
 Cechą charakterystyczną zorganizowanego społeczeństwa
obywatelskiego jest rola pośrednika między administracją
publiczną a obywatelami.
 Jest to zgromadzenie 344 przedstawicieli pochodzących z 27
państw członkowskich UE
 Członkowie posiadają 4-letni, odnawialny mandat
 Są oni mianowani przez Radę UE w oparciu o listy sporządzane
przez rządy krajowe.

Zgromadzenie podzielone
na 3 GRUPY
 Grupa I - Pracodawcy
 Sektor publiczny i prywatny w przemyśle, handlu, finansach itp.
(duże przedsiębiorstwa);
 Grupa II – Pracownicy
 Ogólnokrajowe związki zawodowe;
 Grupa III – Inne podmioty
 Rolnicy, konsumenci, rzemieślnicy i MŚP, gospodarka społeczna,
społeczne i ekologiczne organizacje pozarządowe, wolne zawody
itp.

Komitet Regionów
 Członkowie Komitetu są wybierani spośród polityków z okręgów
miejskich lub regionów i reprezentują całą gamę działań
podejmowanych przez władze lokalne lub regionalne w Unii
Europejskiej - prezydenci regionów, regionalni parlamentarzyści,
radni miejscy, burmistrzowie dużych miast itp.
 Członkowie Komitetu oraz ich zastępcy są mianowani na 5 lat przez
Radę spośród kandydatów przedstawionych przez państwa
członkowskie. Ich mandat jest odnawialny. Są oni także całkowicie
niezależni w wykonywaniu swoich funkcji.

Komitet Regionów

Co roku Komitet Regionów odbywa pięć sesji plenarnych, podczas których
wyznacza ogólne wytyczne swej polityki oraz przyjmuje opinie.
Członkowie Komitetu przypisani są do wyspecjalizowanych komisji, których
zadaniem jest przygotowywanie sesji plenarnych. W Komitecie działa sześć
takich komisji:
 Komisja ds. Polityki Spójności Regionalnej (COTER),
 Komisja ds. Polityki Gospodarczej i Społecznej (ECOS),
 Komisja ds. Zrównoważonego Rozwoju (DEVE),
 Komisja ds. Kultury i Edukacji (EDUC),
 Komisja ds. Konstytucyjnych i Sprawowania Rządów w Europie
(CONST),
 Komisja ds. Stosunków Zewnętrznych (RELEX).

Komitet Regionów
• Komitet Regionów liczy 344 członków. Liczba członków z
poszczególnych państw w przybliżeniu odzwierciedla ich
liczbę ludności i przedstawia się następująco:
 Francja, Niemcy, Wielka Brytania i Włochy: 24
 Hiszpania i Polska: 21
 Rumunia: 15
 Belgia, Bułgaria, Czechy, Grecja i Węgry, Austria, Niderlandy,
Portugalia i Szwecja: 12
 Dania, Finlandia, Irlandia, Litwa i Słowacja: 9
 Estonia, Łotwa i Słowenia: 7
 Cypr i Luksemburg: 6
 Malta: 5

Dziękuję za uwagę.

www.rcie.torun.pl
www.kursy.rcie.torun.pl


Slide 9

Funkcjonowanie instytucji
Unii Europejskiej
w kontekście Traktatu z Lizbony

Zagadnienia tematyczne
Czym jest Unia Europejska?
Instytucje Europejskie
• Rada Europejska
• Komisja europejska
• Rada Unii Europejskiej
• Parlament Europejski
 Ćwiczenia



1. Czym jest Unia Europejska?

Unia Europejska
Powierzchnia: 4 miliony km²
Liczba ludności: 502,477 milionów osób
27 Państw członkowskich
7,28% ludności świata
1 maja 2004 r. – akcesja Polski do UE

Czym jest Unia Europejska?
Traktaty określające status UE

 Traktat ustanawiający Europejską Wspólnotę Węgla i Stali – 1951 r.
 Traktat ustanawiający Europejską Wspólnotę Gospodarczą – 1957 r.
 Traktat ustanawiający Europejską Wspólnotę Energii Atomowej
(EUROATOM) – 1957 r.
 Traktat ustanawiający Jedną Radę i Jedną Komisję Wspólnot
Europejskich – 1965 r.
 Jednolity Akt Europejski - 1986 r.
 Traktat z Maastricht – Traktat o Unii Europejskiej – 1992 r.
 Traktat z Amsterdamu – 1997 r.
 Traktat z Nicei – 2001 r.
 Nieudana próba uchwalenia Konstytucji Unii Europejskiej – 2005 r.
 Traktat z Lizbony – 2007 r.

Traktat z Lizbony

Jest to najnowszy i aktualny dokument określający czym
jest Unia Europejska, jakie są jej podstawy, cele i
kompetencje.
Na podstawie treści tego dokumentu śledzić będziemy
instytucjonalny kształt UE.

Lizbona, uroczystość podpisania
traktatu (13 grudnia 2007 r.)

Lizbona, wspólne zdjęcie głów państw, szefów rządów i ministrów
spraw zagranicznych przed Klasztorem Hieronimitów po
uroczystości podpisania traktatu (13 grudnia 2007 r.)
9 kwietnia 2008 r. Traktat został
ratyfikowany przez Prezydenta RP
Lecha Kaczyńskiego.

UE przed Traktatem z Lizbony
Do momentu wejścia w życie Traktatu z Lizbony Unia Europejska była
szczególną formą współpracy międzynarodowej państw opartą
na trzech filarach:
 Wspólnotach Europejskich,
 wspólnej polityce zagranicznej i bezpieczeństwa
 współpracy policyjnej i sądowej w sprawach karnych.
Unia Europejska nie miała jednak ani osobowości prawnej, ani
własnych instytucji.

Charakter stowarzyszenia
państw członkowskich

Traktat o Unii Europejskiej stanowi w art. 47, że
„Unia ma osobowość prawną”.
Oznacza to, że Unia Europejska staje się
jednolitą organizacją międzynarodową.

Osobowość prawna UE
Unia Europejska nie jest federacją, jak Stany Zjednoczone Ameryki
Północnej, Federacyjna Republika Brazylii lub Federacja Rosyjska.
Jako organizacja międzynarodowa, UE:
 jest podmiotem na arenie polityki międzynarodowej, prowadzi
własną politykę zewnętrzną;
 jest podmiotem umów międzynarodowych;
 prowadzi własną politykę wewnętrzną, posiada własne
instytucje.

Kompetencje Unii Europejskiej

Unia Europejska ma tyle kompetencji,
ile powierzyły jej państwa członkowskie.

1. Kompetencje wyłączne, których nie dzieli z
rządami państw

 unia celna;
 ustanawianie reguł konkurencji niezbędnych do funkcjonowania
rynku wewnętrznego;
 zachowanie morskich zasobów biologicznych;
 wspólna polityka handlowa;
 zawieranie umów międzynarodowych;
 polityka pieniężna w odniesieniu do Państw Członkowskich, których
walutą jest euro.

2. Kompetencje dzielone i działania wspierające
rynek wewnętrzny;
 spójność gospodarcza, społeczna i terytorialna;
 rolnictwo i rybołówstwo, z wyłączeniem zachowania morskich
zasobów biologicznych;
 środowisko;
 ochrona konsumentów;
 transport;
 przestrzeń wolności, bezpieczeństwa i sprawiedliwości;
 badań, rozwoju technologicznego i przestrzeni kosmicznej;
 współpraca na rzecz rozwoju i pomocy humanitarnej.

3. Kompetencje koordynujące i uzupełniające






ochrona i poprawa zdrowia ludzkiego;

przemysł;
kultura;
turystyka;
edukacja, kształcenie zawodowe, młodzież, sport.

Cele Unii Europejskiej I
Zgodnie z art. 3 Traktatu o Unii Europejskiej, celem Unii Europejskiej
jest
wspieranie pokoju, jej wartości
i dobrobytu jej narodów.
Ponadto Unia zapewnia swoim obywatelom przestrzeń wolności,
bezpieczeństwa i sprawiedliwości bez granic wewnętrznych, w której
zagwarantowana jest swoboda przepływu osób, w powiązaniu z
właściwymi środkami w odniesieniu do kontroli granic zewnętrznych,
azylu, imigracji, jak również zapobiegania i zwalczania przestępczości.

Cele Unii Europejskiej II
Unia ustanawia także rynek wewnętrzny oraz działa na rzecz trwałego
rozwoju Europy, którego podstawą jest zrównoważony wzrost
gospodarczy oraz stabilność cen, społeczna gospodarka rynkowa o
wysokiej konkurencyjności, zmierzająca do pełnego zatrudnienia i
postępu społecznego, oraz wysoki poziom ochrony i poprawy jakości
środowiska naturalnego. Wspiera także postęp naukowo-techniczny.

Cele Unii Europejskiej III
Oprócz tego Unia:

• zwalcza wykluczenie społeczne i dyskryminację oraz wspiera
sprawiedliwość i ochronę socjalną, równość kobiet i mężczyzn,
solidarność między pokoleniami i ochronę praw dziecka;
• wspiera spójność gospodarczą, społeczną i terytorialną oraz
solidarność między państwami członkowskimi;
• szanuje swoją bogatą różnorodność kulturową i językową oraz
czuwa nad ochroną i rozwojem
• dziedzictwa kulturowego Europy;
• ustanawia unię gospodarczą i walutową, której walutą jest euro.

Cele Unii Europejskiej IV
W stosunkach zewnętrznych Unia umacnia i propaguje swoje wartości i
interesy, oraz wnosi wkład w ochronę swoich obywateli. Przyczynia się:
•
•
•
•
•
•

do pokoju, bezpieczeństwa, trwałego rozwoju Ziemi,
do solidarności i wzajemnego szacunku między narodami,
do swobodnego i uczciwego handlu,
do wyeliminowania ubóstwa,
do ochrony praw człowieka, w szczególności praw dziecka,
a także do ścisłego przestrzegania i rozwoju prawa
międzynarodowego, w szczególności zasad Karty Narodów
Zjednoczonych.

Karta Praw Podstawowych
art. 2 §1 Każdy ma prawo do życia.

art. 9 Prawo do zawarcia małżeństwa i prawo do założenia rodziny są
gwarantowane zgodnie z ustawami krajowymi regulującymi
korzystanie z tych praw.
art. 33 §1 Rodzina korzysta z ochrony prawnej, ekonomicznej
i społecznej.
art. 22 Unia szanuje różnorodność kulturową, religijną i językową.

Polska
a Karta Praw Podstawowych
Polska zastrzegła kompetencje państw członkowskich do
stanowienia prawa „ w zakresie moralności publicznej,
prawa rodzinnego, a także ochrony godności ludzkiej i
poszanowania fizycznej i moralnej integralności
człowieka”.

2. Instytucje Unii Europejskiej

Główne instytucje Unii Europejskiej





Rada Europejska
Komisja Europejska
Rada Unii Europejskiej
Parlament Europejski

 Trybunał Sprawiedliwości UE
 Europejski Trybunał Obrachunkowy
 Europejski Bank Centralny

Organami doradczymi są:
 Europejski Komitet Ekonomiczno-Społeczny
 Komitet Regionów

Rada Europejska
 Rada Europejska wskazuje Unii Europejskiej ogólny kierunek
działań politycznych i wytycza jej ogólne priorytety. Rada
Europejska daje Unii impulsy niezbędne do rozwoju oraz określa
ogólne kierunki działań i priorytety polityczne. Nie pełni ona funkcji
ustawodawczej.
 W skład Rady Europejskiej wchodzą szefowie państw lub
rządów państw członkowskich, a także jej przewodniczący oraz
przewodniczący Komisji. W jej pracach uczestniczy wysoki
przedstawiciel Unii do spraw zagranicznych i polityki
bezpieczeństwa.
 Wraz z wejściem w życie traktatu z Lizbony 1 grudnia 2009 r.
zyskała status instytucji. Jej przewodniczącym został Herman Van
Rompuy.

Tworzenie
i realizacja
Jak
powstaje prawo
UE

prawa (wersja uproszczona)
jako podstawa funkcjonowania instytucji UE
Problem, obywatele, grupy interesu, eksperci:
dyskusje, konsultacje

Komisja: wystąpienie z oficjalnym wnioskiem

Parlament i Rada UE: wspólna decyzja

Władze krajowe i lokalne: wdrażanie

Komisja i Trybunał Sprawiedliwości: monitorowanie
wdrażania
źródło: opracowanie własne

Komisja Europejska

 Komisja Europejska jest organem wykonawczym UE, który
opracowuje propozycje nowych aktów prawnych, zarządza
na bieżąco wdrażaniem polityki UE i wydatkowaniem
unijnych funduszy.
 Chroniąc interesy Europy jako całości, Komisja dba o to, aby
wszystkie państwa członkowskie UE przestrzegały unijnych
traktatów i przepisów.
 W skład Komisji wchodzi obecnie 27 komisarzy, po jednym z
każdego państwa członkowskiego, w tym wysoki przedstawiciel Unii
do spraw zagranicznych i polityki bezpieczeństwa.

Komisja Europejska
a interesy państw członkowskich

 Komisja reprezentuje Unię Europejską jako całość, a nie
poszczególne państwa członkowskie. Stąd, każdy komisarz nie szuka
rozwiązania korzystnego dla swego państwa, lecz dla Unii jako
całości.
 Na forum Komisji nie ma miejsca na ścieranie się interesów państw
członkowskich.

Kompetencje Komisji Europejskiej
 Bezpośrednia inicjatywa legislacyjna,
 Sporządza roczny plan prac legislacyjnych Wspólnoty określający akty
prawne, które mają zostać wydane.
 Samodzielnie stanowi prawo w przedmiocie zakresu obowiązywania reguł
konkurencji w odniesieniu do przedsiębiorstw publicznych (np. stocznie).
 Na podstawie upoważnienia Rady UE, Komisja może przyjmować akty
prawne o charakterze wykonawczym. W realizacji uprawnień wykonawczych
KE ma obowiązek współpracy z komitetami.
 Wszczyna postępowanie przed Trybunałem Sprawiedliwości.
 Przygotowuje projekt budżetu UE a następnie go realizuje.
 Zarządza funduszami europejskimi.
 Sprawuje kontrolę nad przestrzeganiem prawa UE.

WYSOKI PRZEDSTAWICIEL UNII DO SPRAW
ZAGRANICZNYCH I POLITYKI BEZPIECZEŃSTWA
 Mianowany przez Radę Europejską kwalifikowaną większością głosów +
zatwierdzenie przez PE; pełni funkcję Wiceprzewodniczącego KE
 Funkcje:
 Kieruje PZIB i przedstawia projekty decyzji i działań w ramach PZIB
 Przewodniczy Radzie Spraw Zagranicznych
 Zapewnia spójność działań zewnętrznych Unii jako
wiceprzewodniczący KE
 Kieruje europejską służbą działań zewnętrznych
 Ustanowienie Europejskiej Służby Działań Zewnętrznych
 Pracownicy Sekretariatu Generalnego Rady i Komisji (DG RELEX) –
po 1/3 z każdej instytucji
 Osoby oddelegowane z Państw Członkowskich – 1/3

Rada Unii Europejskiej
•

Rada jest głównym organem decyzyjnym Unii Europejskiej.

•

W jej posiedzeniach uczestniczy po jednym ministrze z każdego
kraju członkowskiego UE.

•

To, który minister uczestniczy w danym spotkaniu Rady UE, zależy
od poruszanej na nim tematyki. Jeżeli na przykład Rada debatuje nad
sprawami związanymi z ochroną środowiska, w posiedzeniu biorą udział
ministrowie środowiska wszystkich państw UE, a radę tę nazywa się „Radą
ds. Środowiska”.

•

Rada UE jest forum międzyrządowym. Każdy minister zasiadający w
radzie jest upoważniony do podejmowania zobowiązań w imieniu swojego
rządu.

•

Rada UE jest forum ścierania się interesów narodowych oraz
interesów państw członkowskich.

Rada Unii Europejskiej
Istnieje dziesięć możliwych konfiguracji Rady:












Rada do spraw Ogólnych
Rada do spraw Zagranicznych
Rada do spraw Gospodarczych i Finansowych
Rada do spraw Współpracy w dziedzinie Wymiaru Sprawiedliwości i Spraw
Wewnętrznych
Rada do spraw Zatrudnienia, Polityki Społecznej, Zdrowia i Polityki
dotyczącej Konsumentów
Rada do spraw Transportu, Telekomunikacji i Energii
Rada do spraw Rolnictwa i Rybołówstwa
Rada do spraw Ochrony Środowiska
Rada do spraw Konkurencji
Rada do spraw Edukacji, Młodzieży i Kultury

Rada Unii Europejskiej

 Przyjmuje europejskie akty prawne oraz projekt budżetu – wspólnie
z Parlamentem Europejskim.
 Koordynuje kierunki polityki gospodarczej i społecznej w krajach
członkowskich.
 Zawiera umowy międzynarodowe między UE a innymi krajami lub
organizacjami międzynarodowymi.
 Nie posiada inicjatywy legislacyjnej.

Głosowanie w Radzie UE

źródło: www.polskawue.gov.pl

Głosowanie w Radzie UE
• Wymóg uzyskania większości kwalifikowanej oznacza, że decyzja
musi uzyskać poparcie większości państw członkowskich (jeżeli
projekt aktu prawnego pochodzi od Komisji Europejskiej) lub 2/3
liczby państw (jeżeli projekt pochodzi od państw członkowskich)
dysponujących co najmniej 255 głosami ważonymi.
• Ponadto, członek Rady może wystąpić o sprawdzenie, czy państwa
członkowskie stanowiące większość kwalifikowaną reprezentują co
najmniej 62 proc. ogółu ludności Unii.
• Jeżeli się okaże, że warunek ten nie został spełniony, decyzja nie
zostaje przyjęta, jednakże to ostatnie kryterium nie ma praktycznego
znaczenia przy spełnieniu kryterium liczby państw i liczby głosów
ważonych.
• System ten będzie obowiązywał do 31 października 2014 r.

Organizacja prac Rady Unii Europejskiej
 Każdy kraj UE ma w Brukseli stały zespół („przedstawicielstwo”),
które go reprezentuje i broni jego interesu narodowego na szczeblu
Unii. Szef przedstawicielstwa pełni de facto rolę ambasadora swego
kraju przy Unii Europejskiej.
 Ambasadorowie (zwani „stałymi przedstawicielami”) spotykają się co
tydzień w ramach Komitetu Stałych Przedstawicieli (francuski skrót:
COREPER).
 Przedstawicielem Rzeczpospolitej Polskiej w Brukseli jest

Jan Tombiński

Prezydencja w Radzie Unii Europejskiej to…






…przywilej organizacji prac Rady UE,
…ustalanie miejsca, daty i tematyki obrad Rady,
…kierowanie pracami Rady UE i przewodniczenie jej obradom,
…wypracowywanie kompromisu pomiędzy poszczególnymi państwami
członkowskimi.

 Prezydencja w Radzie UE trwa sześć miesięcy i przypada kolejno na każde
państwo członkowskie UE.
 Rzeczpospolita Polska sprawowała pierwszą w historii Prezydencję między 1
lipca a 31 grudnia 2011 r.
 Trio Prezydencji…
 Polska, Dania i Cypr

Prezydencja w Radzie Unii Europejskiej

 Państwo, które obejmuje Prezydencję w Radzie UE przejmuje
kolejno odpowiedzialność za porządek obrad Rady i przewodzi
wszystkim jej posiedzeniom, kieruje podejmowaniem decyzji
legislacyjnych i politycznych, oraz wypracowuje kompromisy
pomiędzy poszczególnymi państwami członkowskimi.
 Na przykład, jeśli w grudniu 2012 r. zbierze się Rada ds. Środowiska,
przewodzić jej będzie cypryjski minister środowiska, bo Prezydencja
Rady przypada aktualnie właśnie Cyprowi.

Polska Prezydencja w Radzie UE
Do obszarów kierunkowych Polskiej Prezydencji należały:
 ramy finansowe 2014-2020,
 rynek wewnętrzny;
 stosunki ze Wschodem (Partnerstwo Wschodnie);
 wzmocnienie zewnętrznej polityki energetycznej UE;
 pełne wykorzystanie kapitału intelektualnego Europy;
 wspólna polityka bezpieczeństwa i obrony.
Funkcję Pełnomocnika Rządu ds. Przygotowania Organów Administracji
Rządowej i Sprawowania przez RP Przewodnictwa w Radzie UE pełnił Mikołaj
Dowgielewicz.

www.pl2011.eu
www.rcie.torun.pl

Parlament Europejski
 Parlament Europejski jest jedyną instytucją ponadnarodową, której
członkowie są demokratycznie wybierani w powszechnych wyborach
bezpośrednich. W nim reprezentowani są obywatele Państw
Członkowskich.
 Parlament Europejski jest wybierany co pięć lat i ustanawia liczne
prawa (dyrektywy, rozporządzenia, itp.), które mają wpływ na życie
codzienne każdego obywatela.

Parlament Europejski

 Przewodniczący jest wybierany na odnawialny okres dwóch i pół roku, to
jest na połowę kadencji. Przewodniczący reprezentuje Parlament na
zewnątrz i w stosunkach z innymi instytucjami wspólnotowymi.
 Podczas otwarcia każdego posiedzenia Rady Europejskiej przewodniczący
Parlamentu wyraża stanowisko i przedstawia kwestie zajmujące uwagę
Parlamentu, związane z konkretnymi tematami i punktami wpisanymi w
porządek dzienny.
 Przewodniczący PE podpisuje wraz z przewodniczącym Rady wszystkie
akty prawne podjęte w ramach współdecyzji.

Parlament Europejski
 Zgodnie z ogólną zasadą miejsca są podzielone proporcjonalnie do
liczby mieszkańców każdego kraju. Każde Państwo Członkowskie
posiada stałą liczbę miejsc: maksymalnie 96 a minimalnie - 6.
Obecnie Polskę reprezentuje 50 europarlamantarzystów.
 Każde Państwo Członkowskie określa własną ordynację wyborczą,
lecz stosuje identyczne zasady demokratyczne, to jest prawo do
głosowania w wieku 18 lat (z wyjątkiem Austrii, której obywatele
mogą głosować po ukończeniu 16 lat), równość płci i tajność
głosowania.
 Wybory europejskie już teraz charakteryzuje pewna liczba
wspólnych zasad. Należą do nich bezpośredni i powszechny
charakter wyborów, zasada proporcjonalności i odnawialny
pięcioletni mandat.

Liczba Mandatów w PE

 Maksymalnie 750 + przewodniczący (obecnie 736 posłów)
 Minimalna liczba
członkowskie – 6
 Maksymalna liczba
członkowskie - 96

mandatów
mandatów

przypadających
przypadających

na

państwo

na

państwo

Trybunał Sprawiedliwości
Unii Europejskiej
• Trybunał Sprawiedliwości Unii Europejskiej jest organem sądowym
Unii Europejskiej. Obejmuje: Trybunał Sprawiedliwości, Sąd i
sądy wyspecjalizowane.
• Jego zadaniem jest zapewnienie, by prawo unijne było
interpretowane i stosowane w ten sam sposób w każdym państwie
członkowskim.
• Trybunał jest uprawniony do rozstrzygania sporów prawnych
wynikłych między państwami członkowskimi, instytucjami UE,
przedsiębiorstwami i osobami fizycznymi.
• Trybunał ma siedzibę w Luksemburgu.

Europejski Trybunał Obrachunkowy
 Głównym zadaniem Trybunału jest kontrola gospodarki
pieniężnej UE. Sprawozdanie z wykonania budżetu, które
sporządza po zamknięciu każdego roku budżetowego, stanowi
podstawę do udzielenia Komisje Europejskiej przez Parlament
Europejski absolutorium z realizacji budżetu.
 W skład Trybunału wchodzi jeden obywatel z każdego państwa
członkowskiego. Członków Trybunału mianuje Rada Unii
Europejskiej po konsultacji z Parlamentem Europejskim spośród
kandydatów przedstawionych przez państwa członkowskie.
 Kadencja Trybunału trwa 6 lat. Siedziba tego organu mieści się w
Luksemburgu.

Europejski Komitet Ekonomiczno-Społeczny
skład osobowy
 Organizacje przedstawicieli producentów, rolników, pracowników,
wolnych zawodów, gospodarki społecznej, konsumentów i inne
organizacje pozarządowe;
 Cechą charakterystyczną zorganizowanego społeczeństwa
obywatelskiego jest rola pośrednika między administracją
publiczną a obywatelami.
 Jest to zgromadzenie 344 przedstawicieli pochodzących z 27
państw członkowskich UE
 Członkowie posiadają 4-letni, odnawialny mandat
 Są oni mianowani przez Radę UE w oparciu o listy sporządzane
przez rządy krajowe.

Zgromadzenie podzielone
na 3 GRUPY
 Grupa I - Pracodawcy
 Sektor publiczny i prywatny w przemyśle, handlu, finansach itp.
(duże przedsiębiorstwa);
 Grupa II – Pracownicy
 Ogólnokrajowe związki zawodowe;
 Grupa III – Inne podmioty
 Rolnicy, konsumenci, rzemieślnicy i MŚP, gospodarka społeczna,
społeczne i ekologiczne organizacje pozarządowe, wolne zawody
itp.

Komitet Regionów
 Członkowie Komitetu są wybierani spośród polityków z okręgów
miejskich lub regionów i reprezentują całą gamę działań
podejmowanych przez władze lokalne lub regionalne w Unii
Europejskiej - prezydenci regionów, regionalni parlamentarzyści,
radni miejscy, burmistrzowie dużych miast itp.
 Członkowie Komitetu oraz ich zastępcy są mianowani na 5 lat przez
Radę spośród kandydatów przedstawionych przez państwa
członkowskie. Ich mandat jest odnawialny. Są oni także całkowicie
niezależni w wykonywaniu swoich funkcji.

Komitet Regionów

Co roku Komitet Regionów odbywa pięć sesji plenarnych, podczas których
wyznacza ogólne wytyczne swej polityki oraz przyjmuje opinie.
Członkowie Komitetu przypisani są do wyspecjalizowanych komisji, których
zadaniem jest przygotowywanie sesji plenarnych. W Komitecie działa sześć
takich komisji:
 Komisja ds. Polityki Spójności Regionalnej (COTER),
 Komisja ds. Polityki Gospodarczej i Społecznej (ECOS),
 Komisja ds. Zrównoważonego Rozwoju (DEVE),
 Komisja ds. Kultury i Edukacji (EDUC),
 Komisja ds. Konstytucyjnych i Sprawowania Rządów w Europie
(CONST),
 Komisja ds. Stosunków Zewnętrznych (RELEX).

Komitet Regionów
• Komitet Regionów liczy 344 członków. Liczba członków z
poszczególnych państw w przybliżeniu odzwierciedla ich
liczbę ludności i przedstawia się następująco:
 Francja, Niemcy, Wielka Brytania i Włochy: 24
 Hiszpania i Polska: 21
 Rumunia: 15
 Belgia, Bułgaria, Czechy, Grecja i Węgry, Austria, Niderlandy,
Portugalia i Szwecja: 12
 Dania, Finlandia, Irlandia, Litwa i Słowacja: 9
 Estonia, Łotwa i Słowenia: 7
 Cypr i Luksemburg: 6
 Malta: 5

Dziękuję za uwagę.

www.rcie.torun.pl
www.kursy.rcie.torun.pl


Slide 10

Funkcjonowanie instytucji
Unii Europejskiej
w kontekście Traktatu z Lizbony

Zagadnienia tematyczne
Czym jest Unia Europejska?
Instytucje Europejskie
• Rada Europejska
• Komisja europejska
• Rada Unii Europejskiej
• Parlament Europejski
 Ćwiczenia



1. Czym jest Unia Europejska?

Unia Europejska
Powierzchnia: 4 miliony km²
Liczba ludności: 502,477 milionów osób
27 Państw członkowskich
7,28% ludności świata
1 maja 2004 r. – akcesja Polski do UE

Czym jest Unia Europejska?
Traktaty określające status UE

 Traktat ustanawiający Europejską Wspólnotę Węgla i Stali – 1951 r.
 Traktat ustanawiający Europejską Wspólnotę Gospodarczą – 1957 r.
 Traktat ustanawiający Europejską Wspólnotę Energii Atomowej
(EUROATOM) – 1957 r.
 Traktat ustanawiający Jedną Radę i Jedną Komisję Wspólnot
Europejskich – 1965 r.
 Jednolity Akt Europejski - 1986 r.
 Traktat z Maastricht – Traktat o Unii Europejskiej – 1992 r.
 Traktat z Amsterdamu – 1997 r.
 Traktat z Nicei – 2001 r.
 Nieudana próba uchwalenia Konstytucji Unii Europejskiej – 2005 r.
 Traktat z Lizbony – 2007 r.

Traktat z Lizbony

Jest to najnowszy i aktualny dokument określający czym
jest Unia Europejska, jakie są jej podstawy, cele i
kompetencje.
Na podstawie treści tego dokumentu śledzić będziemy
instytucjonalny kształt UE.

Lizbona, uroczystość podpisania
traktatu (13 grudnia 2007 r.)

Lizbona, wspólne zdjęcie głów państw, szefów rządów i ministrów
spraw zagranicznych przed Klasztorem Hieronimitów po
uroczystości podpisania traktatu (13 grudnia 2007 r.)
9 kwietnia 2008 r. Traktat został
ratyfikowany przez Prezydenta RP
Lecha Kaczyńskiego.

UE przed Traktatem z Lizbony
Do momentu wejścia w życie Traktatu z Lizbony Unia Europejska była
szczególną formą współpracy międzynarodowej państw opartą
na trzech filarach:
 Wspólnotach Europejskich,
 wspólnej polityce zagranicznej i bezpieczeństwa
 współpracy policyjnej i sądowej w sprawach karnych.
Unia Europejska nie miała jednak ani osobowości prawnej, ani
własnych instytucji.

Charakter stowarzyszenia
państw członkowskich

Traktat o Unii Europejskiej stanowi w art. 47, że
„Unia ma osobowość prawną”.
Oznacza to, że Unia Europejska staje się
jednolitą organizacją międzynarodową.

Osobowość prawna UE
Unia Europejska nie jest federacją, jak Stany Zjednoczone Ameryki
Północnej, Federacyjna Republika Brazylii lub Federacja Rosyjska.
Jako organizacja międzynarodowa, UE:
 jest podmiotem na arenie polityki międzynarodowej, prowadzi
własną politykę zewnętrzną;
 jest podmiotem umów międzynarodowych;
 prowadzi własną politykę wewnętrzną, posiada własne
instytucje.

Kompetencje Unii Europejskiej

Unia Europejska ma tyle kompetencji,
ile powierzyły jej państwa członkowskie.

1. Kompetencje wyłączne, których nie dzieli z
rządami państw

 unia celna;
 ustanawianie reguł konkurencji niezbędnych do funkcjonowania
rynku wewnętrznego;
 zachowanie morskich zasobów biologicznych;
 wspólna polityka handlowa;
 zawieranie umów międzynarodowych;
 polityka pieniężna w odniesieniu do Państw Członkowskich, których
walutą jest euro.

2. Kompetencje dzielone i działania wspierające
rynek wewnętrzny;
 spójność gospodarcza, społeczna i terytorialna;
 rolnictwo i rybołówstwo, z wyłączeniem zachowania morskich
zasobów biologicznych;
 środowisko;
 ochrona konsumentów;
 transport;
 przestrzeń wolności, bezpieczeństwa i sprawiedliwości;
 badań, rozwoju technologicznego i przestrzeni kosmicznej;
 współpraca na rzecz rozwoju i pomocy humanitarnej.

3. Kompetencje koordynujące i uzupełniające






ochrona i poprawa zdrowia ludzkiego;

przemysł;
kultura;
turystyka;
edukacja, kształcenie zawodowe, młodzież, sport.

Cele Unii Europejskiej I
Zgodnie z art. 3 Traktatu o Unii Europejskiej, celem Unii Europejskiej
jest
wspieranie pokoju, jej wartości
i dobrobytu jej narodów.
Ponadto Unia zapewnia swoim obywatelom przestrzeń wolności,
bezpieczeństwa i sprawiedliwości bez granic wewnętrznych, w której
zagwarantowana jest swoboda przepływu osób, w powiązaniu z
właściwymi środkami w odniesieniu do kontroli granic zewnętrznych,
azylu, imigracji, jak również zapobiegania i zwalczania przestępczości.

Cele Unii Europejskiej II
Unia ustanawia także rynek wewnętrzny oraz działa na rzecz trwałego
rozwoju Europy, którego podstawą jest zrównoważony wzrost
gospodarczy oraz stabilność cen, społeczna gospodarka rynkowa o
wysokiej konkurencyjności, zmierzająca do pełnego zatrudnienia i
postępu społecznego, oraz wysoki poziom ochrony i poprawy jakości
środowiska naturalnego. Wspiera także postęp naukowo-techniczny.

Cele Unii Europejskiej III
Oprócz tego Unia:

• zwalcza wykluczenie społeczne i dyskryminację oraz wspiera
sprawiedliwość i ochronę socjalną, równość kobiet i mężczyzn,
solidarność między pokoleniami i ochronę praw dziecka;
• wspiera spójność gospodarczą, społeczną i terytorialną oraz
solidarność między państwami członkowskimi;
• szanuje swoją bogatą różnorodność kulturową i językową oraz
czuwa nad ochroną i rozwojem
• dziedzictwa kulturowego Europy;
• ustanawia unię gospodarczą i walutową, której walutą jest euro.

Cele Unii Europejskiej IV
W stosunkach zewnętrznych Unia umacnia i propaguje swoje wartości i
interesy, oraz wnosi wkład w ochronę swoich obywateli. Przyczynia się:
•
•
•
•
•
•

do pokoju, bezpieczeństwa, trwałego rozwoju Ziemi,
do solidarności i wzajemnego szacunku między narodami,
do swobodnego i uczciwego handlu,
do wyeliminowania ubóstwa,
do ochrony praw człowieka, w szczególności praw dziecka,
a także do ścisłego przestrzegania i rozwoju prawa
międzynarodowego, w szczególności zasad Karty Narodów
Zjednoczonych.

Karta Praw Podstawowych
art. 2 §1 Każdy ma prawo do życia.

art. 9 Prawo do zawarcia małżeństwa i prawo do założenia rodziny są
gwarantowane zgodnie z ustawami krajowymi regulującymi
korzystanie z tych praw.
art. 33 §1 Rodzina korzysta z ochrony prawnej, ekonomicznej
i społecznej.
art. 22 Unia szanuje różnorodność kulturową, religijną i językową.

Polska
a Karta Praw Podstawowych
Polska zastrzegła kompetencje państw członkowskich do
stanowienia prawa „ w zakresie moralności publicznej,
prawa rodzinnego, a także ochrony godności ludzkiej i
poszanowania fizycznej i moralnej integralności
człowieka”.

2. Instytucje Unii Europejskiej

Główne instytucje Unii Europejskiej





Rada Europejska
Komisja Europejska
Rada Unii Europejskiej
Parlament Europejski

 Trybunał Sprawiedliwości UE
 Europejski Trybunał Obrachunkowy
 Europejski Bank Centralny

Organami doradczymi są:
 Europejski Komitet Ekonomiczno-Społeczny
 Komitet Regionów

Rada Europejska
 Rada Europejska wskazuje Unii Europejskiej ogólny kierunek
działań politycznych i wytycza jej ogólne priorytety. Rada
Europejska daje Unii impulsy niezbędne do rozwoju oraz określa
ogólne kierunki działań i priorytety polityczne. Nie pełni ona funkcji
ustawodawczej.
 W skład Rady Europejskiej wchodzą szefowie państw lub
rządów państw członkowskich, a także jej przewodniczący oraz
przewodniczący Komisji. W jej pracach uczestniczy wysoki
przedstawiciel Unii do spraw zagranicznych i polityki
bezpieczeństwa.
 Wraz z wejściem w życie traktatu z Lizbony 1 grudnia 2009 r.
zyskała status instytucji. Jej przewodniczącym został Herman Van
Rompuy.

Tworzenie
i realizacja
Jak
powstaje prawo
UE

prawa (wersja uproszczona)
jako podstawa funkcjonowania instytucji UE
Problem, obywatele, grupy interesu, eksperci:
dyskusje, konsultacje

Komisja: wystąpienie z oficjalnym wnioskiem

Parlament i Rada UE: wspólna decyzja

Władze krajowe i lokalne: wdrażanie

Komisja i Trybunał Sprawiedliwości: monitorowanie
wdrażania
źródło: opracowanie własne

Komisja Europejska

 Komisja Europejska jest organem wykonawczym UE, który
opracowuje propozycje nowych aktów prawnych, zarządza
na bieżąco wdrażaniem polityki UE i wydatkowaniem
unijnych funduszy.
 Chroniąc interesy Europy jako całości, Komisja dba o to, aby
wszystkie państwa członkowskie UE przestrzegały unijnych
traktatów i przepisów.
 W skład Komisji wchodzi obecnie 27 komisarzy, po jednym z
każdego państwa członkowskiego, w tym wysoki przedstawiciel Unii
do spraw zagranicznych i polityki bezpieczeństwa.

Komisja Europejska
a interesy państw członkowskich

 Komisja reprezentuje Unię Europejską jako całość, a nie
poszczególne państwa członkowskie. Stąd, każdy komisarz nie szuka
rozwiązania korzystnego dla swego państwa, lecz dla Unii jako
całości.
 Na forum Komisji nie ma miejsca na ścieranie się interesów państw
członkowskich.

Kompetencje Komisji Europejskiej
 Bezpośrednia inicjatywa legislacyjna,
 Sporządza roczny plan prac legislacyjnych Wspólnoty określający akty
prawne, które mają zostać wydane.
 Samodzielnie stanowi prawo w przedmiocie zakresu obowiązywania reguł
konkurencji w odniesieniu do przedsiębiorstw publicznych (np. stocznie).
 Na podstawie upoważnienia Rady UE, Komisja może przyjmować akty
prawne o charakterze wykonawczym. W realizacji uprawnień wykonawczych
KE ma obowiązek współpracy z komitetami.
 Wszczyna postępowanie przed Trybunałem Sprawiedliwości.
 Przygotowuje projekt budżetu UE a następnie go realizuje.
 Zarządza funduszami europejskimi.
 Sprawuje kontrolę nad przestrzeganiem prawa UE.

WYSOKI PRZEDSTAWICIEL UNII DO SPRAW
ZAGRANICZNYCH I POLITYKI BEZPIECZEŃSTWA
 Mianowany przez Radę Europejską kwalifikowaną większością głosów +
zatwierdzenie przez PE; pełni funkcję Wiceprzewodniczącego KE
 Funkcje:
 Kieruje PZIB i przedstawia projekty decyzji i działań w ramach PZIB
 Przewodniczy Radzie Spraw Zagranicznych
 Zapewnia spójność działań zewnętrznych Unii jako
wiceprzewodniczący KE
 Kieruje europejską służbą działań zewnętrznych
 Ustanowienie Europejskiej Służby Działań Zewnętrznych
 Pracownicy Sekretariatu Generalnego Rady i Komisji (DG RELEX) –
po 1/3 z każdej instytucji
 Osoby oddelegowane z Państw Członkowskich – 1/3

Rada Unii Europejskiej
•

Rada jest głównym organem decyzyjnym Unii Europejskiej.

•

W jej posiedzeniach uczestniczy po jednym ministrze z każdego
kraju członkowskiego UE.

•

To, który minister uczestniczy w danym spotkaniu Rady UE, zależy
od poruszanej na nim tematyki. Jeżeli na przykład Rada debatuje nad
sprawami związanymi z ochroną środowiska, w posiedzeniu biorą udział
ministrowie środowiska wszystkich państw UE, a radę tę nazywa się „Radą
ds. Środowiska”.

•

Rada UE jest forum międzyrządowym. Każdy minister zasiadający w
radzie jest upoważniony do podejmowania zobowiązań w imieniu swojego
rządu.

•

Rada UE jest forum ścierania się interesów narodowych oraz
interesów państw członkowskich.

Rada Unii Europejskiej
Istnieje dziesięć możliwych konfiguracji Rady:












Rada do spraw Ogólnych
Rada do spraw Zagranicznych
Rada do spraw Gospodarczych i Finansowych
Rada do spraw Współpracy w dziedzinie Wymiaru Sprawiedliwości i Spraw
Wewnętrznych
Rada do spraw Zatrudnienia, Polityki Społecznej, Zdrowia i Polityki
dotyczącej Konsumentów
Rada do spraw Transportu, Telekomunikacji i Energii
Rada do spraw Rolnictwa i Rybołówstwa
Rada do spraw Ochrony Środowiska
Rada do spraw Konkurencji
Rada do spraw Edukacji, Młodzieży i Kultury

Rada Unii Europejskiej

 Przyjmuje europejskie akty prawne oraz projekt budżetu – wspólnie
z Parlamentem Europejskim.
 Koordynuje kierunki polityki gospodarczej i społecznej w krajach
członkowskich.
 Zawiera umowy międzynarodowe między UE a innymi krajami lub
organizacjami międzynarodowymi.
 Nie posiada inicjatywy legislacyjnej.

Głosowanie w Radzie UE

źródło: www.polskawue.gov.pl

Głosowanie w Radzie UE
• Wymóg uzyskania większości kwalifikowanej oznacza, że decyzja
musi uzyskać poparcie większości państw członkowskich (jeżeli
projekt aktu prawnego pochodzi od Komisji Europejskiej) lub 2/3
liczby państw (jeżeli projekt pochodzi od państw członkowskich)
dysponujących co najmniej 255 głosami ważonymi.
• Ponadto, członek Rady może wystąpić o sprawdzenie, czy państwa
członkowskie stanowiące większość kwalifikowaną reprezentują co
najmniej 62 proc. ogółu ludności Unii.
• Jeżeli się okaże, że warunek ten nie został spełniony, decyzja nie
zostaje przyjęta, jednakże to ostatnie kryterium nie ma praktycznego
znaczenia przy spełnieniu kryterium liczby państw i liczby głosów
ważonych.
• System ten będzie obowiązywał do 31 października 2014 r.

Organizacja prac Rady Unii Europejskiej
 Każdy kraj UE ma w Brukseli stały zespół („przedstawicielstwo”),
które go reprezentuje i broni jego interesu narodowego na szczeblu
Unii. Szef przedstawicielstwa pełni de facto rolę ambasadora swego
kraju przy Unii Europejskiej.
 Ambasadorowie (zwani „stałymi przedstawicielami”) spotykają się co
tydzień w ramach Komitetu Stałych Przedstawicieli (francuski skrót:
COREPER).
 Przedstawicielem Rzeczpospolitej Polskiej w Brukseli jest

Jan Tombiński

Prezydencja w Radzie Unii Europejskiej to…






…przywilej organizacji prac Rady UE,
…ustalanie miejsca, daty i tematyki obrad Rady,
…kierowanie pracami Rady UE i przewodniczenie jej obradom,
…wypracowywanie kompromisu pomiędzy poszczególnymi państwami
członkowskimi.

 Prezydencja w Radzie UE trwa sześć miesięcy i przypada kolejno na każde
państwo członkowskie UE.
 Rzeczpospolita Polska sprawowała pierwszą w historii Prezydencję między 1
lipca a 31 grudnia 2011 r.
 Trio Prezydencji…
 Polska, Dania i Cypr

Prezydencja w Radzie Unii Europejskiej

 Państwo, które obejmuje Prezydencję w Radzie UE przejmuje
kolejno odpowiedzialność za porządek obrad Rady i przewodzi
wszystkim jej posiedzeniom, kieruje podejmowaniem decyzji
legislacyjnych i politycznych, oraz wypracowuje kompromisy
pomiędzy poszczególnymi państwami członkowskimi.
 Na przykład, jeśli w grudniu 2012 r. zbierze się Rada ds. Środowiska,
przewodzić jej będzie cypryjski minister środowiska, bo Prezydencja
Rady przypada aktualnie właśnie Cyprowi.

Polska Prezydencja w Radzie UE
Do obszarów kierunkowych Polskiej Prezydencji należały:
 ramy finansowe 2014-2020,
 rynek wewnętrzny;
 stosunki ze Wschodem (Partnerstwo Wschodnie);
 wzmocnienie zewnętrznej polityki energetycznej UE;
 pełne wykorzystanie kapitału intelektualnego Europy;
 wspólna polityka bezpieczeństwa i obrony.
Funkcję Pełnomocnika Rządu ds. Przygotowania Organów Administracji
Rządowej i Sprawowania przez RP Przewodnictwa w Radzie UE pełnił Mikołaj
Dowgielewicz.

www.pl2011.eu
www.rcie.torun.pl

Parlament Europejski
 Parlament Europejski jest jedyną instytucją ponadnarodową, której
członkowie są demokratycznie wybierani w powszechnych wyborach
bezpośrednich. W nim reprezentowani są obywatele Państw
Członkowskich.
 Parlament Europejski jest wybierany co pięć lat i ustanawia liczne
prawa (dyrektywy, rozporządzenia, itp.), które mają wpływ na życie
codzienne każdego obywatela.

Parlament Europejski

 Przewodniczący jest wybierany na odnawialny okres dwóch i pół roku, to
jest na połowę kadencji. Przewodniczący reprezentuje Parlament na
zewnątrz i w stosunkach z innymi instytucjami wspólnotowymi.
 Podczas otwarcia każdego posiedzenia Rady Europejskiej przewodniczący
Parlamentu wyraża stanowisko i przedstawia kwestie zajmujące uwagę
Parlamentu, związane z konkretnymi tematami i punktami wpisanymi w
porządek dzienny.
 Przewodniczący PE podpisuje wraz z przewodniczącym Rady wszystkie
akty prawne podjęte w ramach współdecyzji.

Parlament Europejski
 Zgodnie z ogólną zasadą miejsca są podzielone proporcjonalnie do
liczby mieszkańców każdego kraju. Każde Państwo Członkowskie
posiada stałą liczbę miejsc: maksymalnie 96 a minimalnie - 6.
Obecnie Polskę reprezentuje 50 europarlamantarzystów.
 Każde Państwo Członkowskie określa własną ordynację wyborczą,
lecz stosuje identyczne zasady demokratyczne, to jest prawo do
głosowania w wieku 18 lat (z wyjątkiem Austrii, której obywatele
mogą głosować po ukończeniu 16 lat), równość płci i tajność
głosowania.
 Wybory europejskie już teraz charakteryzuje pewna liczba
wspólnych zasad. Należą do nich bezpośredni i powszechny
charakter wyborów, zasada proporcjonalności i odnawialny
pięcioletni mandat.

Liczba Mandatów w PE

 Maksymalnie 750 + przewodniczący (obecnie 736 posłów)
 Minimalna liczba
członkowskie – 6
 Maksymalna liczba
członkowskie - 96

mandatów
mandatów

przypadających
przypadających

na

państwo

na

państwo

Trybunał Sprawiedliwości
Unii Europejskiej
• Trybunał Sprawiedliwości Unii Europejskiej jest organem sądowym
Unii Europejskiej. Obejmuje: Trybunał Sprawiedliwości, Sąd i
sądy wyspecjalizowane.
• Jego zadaniem jest zapewnienie, by prawo unijne było
interpretowane i stosowane w ten sam sposób w każdym państwie
członkowskim.
• Trybunał jest uprawniony do rozstrzygania sporów prawnych
wynikłych między państwami członkowskimi, instytucjami UE,
przedsiębiorstwami i osobami fizycznymi.
• Trybunał ma siedzibę w Luksemburgu.

Europejski Trybunał Obrachunkowy
 Głównym zadaniem Trybunału jest kontrola gospodarki
pieniężnej UE. Sprawozdanie z wykonania budżetu, które
sporządza po zamknięciu każdego roku budżetowego, stanowi
podstawę do udzielenia Komisje Europejskiej przez Parlament
Europejski absolutorium z realizacji budżetu.
 W skład Trybunału wchodzi jeden obywatel z każdego państwa
członkowskiego. Członków Trybunału mianuje Rada Unii
Europejskiej po konsultacji z Parlamentem Europejskim spośród
kandydatów przedstawionych przez państwa członkowskie.
 Kadencja Trybunału trwa 6 lat. Siedziba tego organu mieści się w
Luksemburgu.

Europejski Komitet Ekonomiczno-Społeczny
skład osobowy
 Organizacje przedstawicieli producentów, rolników, pracowników,
wolnych zawodów, gospodarki społecznej, konsumentów i inne
organizacje pozarządowe;
 Cechą charakterystyczną zorganizowanego społeczeństwa
obywatelskiego jest rola pośrednika między administracją
publiczną a obywatelami.
 Jest to zgromadzenie 344 przedstawicieli pochodzących z 27
państw członkowskich UE
 Członkowie posiadają 4-letni, odnawialny mandat
 Są oni mianowani przez Radę UE w oparciu o listy sporządzane
przez rządy krajowe.

Zgromadzenie podzielone
na 3 GRUPY
 Grupa I - Pracodawcy
 Sektor publiczny i prywatny w przemyśle, handlu, finansach itp.
(duże przedsiębiorstwa);
 Grupa II – Pracownicy
 Ogólnokrajowe związki zawodowe;
 Grupa III – Inne podmioty
 Rolnicy, konsumenci, rzemieślnicy i MŚP, gospodarka społeczna,
społeczne i ekologiczne organizacje pozarządowe, wolne zawody
itp.

Komitet Regionów
 Członkowie Komitetu są wybierani spośród polityków z okręgów
miejskich lub regionów i reprezentują całą gamę działań
podejmowanych przez władze lokalne lub regionalne w Unii
Europejskiej - prezydenci regionów, regionalni parlamentarzyści,
radni miejscy, burmistrzowie dużych miast itp.
 Członkowie Komitetu oraz ich zastępcy są mianowani na 5 lat przez
Radę spośród kandydatów przedstawionych przez państwa
członkowskie. Ich mandat jest odnawialny. Są oni także całkowicie
niezależni w wykonywaniu swoich funkcji.

Komitet Regionów

Co roku Komitet Regionów odbywa pięć sesji plenarnych, podczas których
wyznacza ogólne wytyczne swej polityki oraz przyjmuje opinie.
Członkowie Komitetu przypisani są do wyspecjalizowanych komisji, których
zadaniem jest przygotowywanie sesji plenarnych. W Komitecie działa sześć
takich komisji:
 Komisja ds. Polityki Spójności Regionalnej (COTER),
 Komisja ds. Polityki Gospodarczej i Społecznej (ECOS),
 Komisja ds. Zrównoważonego Rozwoju (DEVE),
 Komisja ds. Kultury i Edukacji (EDUC),
 Komisja ds. Konstytucyjnych i Sprawowania Rządów w Europie
(CONST),
 Komisja ds. Stosunków Zewnętrznych (RELEX).

Komitet Regionów
• Komitet Regionów liczy 344 członków. Liczba członków z
poszczególnych państw w przybliżeniu odzwierciedla ich
liczbę ludności i przedstawia się następująco:
 Francja, Niemcy, Wielka Brytania i Włochy: 24
 Hiszpania i Polska: 21
 Rumunia: 15
 Belgia, Bułgaria, Czechy, Grecja i Węgry, Austria, Niderlandy,
Portugalia i Szwecja: 12
 Dania, Finlandia, Irlandia, Litwa i Słowacja: 9
 Estonia, Łotwa i Słowenia: 7
 Cypr i Luksemburg: 6
 Malta: 5

Dziękuję za uwagę.

www.rcie.torun.pl
www.kursy.rcie.torun.pl


Slide 11

Funkcjonowanie instytucji
Unii Europejskiej
w kontekście Traktatu z Lizbony

Zagadnienia tematyczne
Czym jest Unia Europejska?
Instytucje Europejskie
• Rada Europejska
• Komisja europejska
• Rada Unii Europejskiej
• Parlament Europejski
 Ćwiczenia



1. Czym jest Unia Europejska?

Unia Europejska
Powierzchnia: 4 miliony km²
Liczba ludności: 502,477 milionów osób
27 Państw członkowskich
7,28% ludności świata
1 maja 2004 r. – akcesja Polski do UE

Czym jest Unia Europejska?
Traktaty określające status UE

 Traktat ustanawiający Europejską Wspólnotę Węgla i Stali – 1951 r.
 Traktat ustanawiający Europejską Wspólnotę Gospodarczą – 1957 r.
 Traktat ustanawiający Europejską Wspólnotę Energii Atomowej
(EUROATOM) – 1957 r.
 Traktat ustanawiający Jedną Radę i Jedną Komisję Wspólnot
Europejskich – 1965 r.
 Jednolity Akt Europejski - 1986 r.
 Traktat z Maastricht – Traktat o Unii Europejskiej – 1992 r.
 Traktat z Amsterdamu – 1997 r.
 Traktat z Nicei – 2001 r.
 Nieudana próba uchwalenia Konstytucji Unii Europejskiej – 2005 r.
 Traktat z Lizbony – 2007 r.

Traktat z Lizbony

Jest to najnowszy i aktualny dokument określający czym
jest Unia Europejska, jakie są jej podstawy, cele i
kompetencje.
Na podstawie treści tego dokumentu śledzić będziemy
instytucjonalny kształt UE.

Lizbona, uroczystość podpisania
traktatu (13 grudnia 2007 r.)

Lizbona, wspólne zdjęcie głów państw, szefów rządów i ministrów
spraw zagranicznych przed Klasztorem Hieronimitów po
uroczystości podpisania traktatu (13 grudnia 2007 r.)
9 kwietnia 2008 r. Traktat został
ratyfikowany przez Prezydenta RP
Lecha Kaczyńskiego.

UE przed Traktatem z Lizbony
Do momentu wejścia w życie Traktatu z Lizbony Unia Europejska była
szczególną formą współpracy międzynarodowej państw opartą
na trzech filarach:
 Wspólnotach Europejskich,
 wspólnej polityce zagranicznej i bezpieczeństwa
 współpracy policyjnej i sądowej w sprawach karnych.
Unia Europejska nie miała jednak ani osobowości prawnej, ani
własnych instytucji.

Charakter stowarzyszenia
państw członkowskich

Traktat o Unii Europejskiej stanowi w art. 47, że
„Unia ma osobowość prawną”.
Oznacza to, że Unia Europejska staje się
jednolitą organizacją międzynarodową.

Osobowość prawna UE
Unia Europejska nie jest federacją, jak Stany Zjednoczone Ameryki
Północnej, Federacyjna Republika Brazylii lub Federacja Rosyjska.
Jako organizacja międzynarodowa, UE:
 jest podmiotem na arenie polityki międzynarodowej, prowadzi
własną politykę zewnętrzną;
 jest podmiotem umów międzynarodowych;
 prowadzi własną politykę wewnętrzną, posiada własne
instytucje.

Kompetencje Unii Europejskiej

Unia Europejska ma tyle kompetencji,
ile powierzyły jej państwa członkowskie.

1. Kompetencje wyłączne, których nie dzieli z
rządami państw

 unia celna;
 ustanawianie reguł konkurencji niezbędnych do funkcjonowania
rynku wewnętrznego;
 zachowanie morskich zasobów biologicznych;
 wspólna polityka handlowa;
 zawieranie umów międzynarodowych;
 polityka pieniężna w odniesieniu do Państw Członkowskich, których
walutą jest euro.

2. Kompetencje dzielone i działania wspierające
rynek wewnętrzny;
 spójność gospodarcza, społeczna i terytorialna;
 rolnictwo i rybołówstwo, z wyłączeniem zachowania morskich
zasobów biologicznych;
 środowisko;
 ochrona konsumentów;
 transport;
 przestrzeń wolności, bezpieczeństwa i sprawiedliwości;
 badań, rozwoju technologicznego i przestrzeni kosmicznej;
 współpraca na rzecz rozwoju i pomocy humanitarnej.

3. Kompetencje koordynujące i uzupełniające






ochrona i poprawa zdrowia ludzkiego;

przemysł;
kultura;
turystyka;
edukacja, kształcenie zawodowe, młodzież, sport.

Cele Unii Europejskiej I
Zgodnie z art. 3 Traktatu o Unii Europejskiej, celem Unii Europejskiej
jest
wspieranie pokoju, jej wartości
i dobrobytu jej narodów.
Ponadto Unia zapewnia swoim obywatelom przestrzeń wolności,
bezpieczeństwa i sprawiedliwości bez granic wewnętrznych, w której
zagwarantowana jest swoboda przepływu osób, w powiązaniu z
właściwymi środkami w odniesieniu do kontroli granic zewnętrznych,
azylu, imigracji, jak również zapobiegania i zwalczania przestępczości.

Cele Unii Europejskiej II
Unia ustanawia także rynek wewnętrzny oraz działa na rzecz trwałego
rozwoju Europy, którego podstawą jest zrównoważony wzrost
gospodarczy oraz stabilność cen, społeczna gospodarka rynkowa o
wysokiej konkurencyjności, zmierzająca do pełnego zatrudnienia i
postępu społecznego, oraz wysoki poziom ochrony i poprawy jakości
środowiska naturalnego. Wspiera także postęp naukowo-techniczny.

Cele Unii Europejskiej III
Oprócz tego Unia:

• zwalcza wykluczenie społeczne i dyskryminację oraz wspiera
sprawiedliwość i ochronę socjalną, równość kobiet i mężczyzn,
solidarność między pokoleniami i ochronę praw dziecka;
• wspiera spójność gospodarczą, społeczną i terytorialną oraz
solidarność między państwami członkowskimi;
• szanuje swoją bogatą różnorodność kulturową i językową oraz
czuwa nad ochroną i rozwojem
• dziedzictwa kulturowego Europy;
• ustanawia unię gospodarczą i walutową, której walutą jest euro.

Cele Unii Europejskiej IV
W stosunkach zewnętrznych Unia umacnia i propaguje swoje wartości i
interesy, oraz wnosi wkład w ochronę swoich obywateli. Przyczynia się:
•
•
•
•
•
•

do pokoju, bezpieczeństwa, trwałego rozwoju Ziemi,
do solidarności i wzajemnego szacunku między narodami,
do swobodnego i uczciwego handlu,
do wyeliminowania ubóstwa,
do ochrony praw człowieka, w szczególności praw dziecka,
a także do ścisłego przestrzegania i rozwoju prawa
międzynarodowego, w szczególności zasad Karty Narodów
Zjednoczonych.

Karta Praw Podstawowych
art. 2 §1 Każdy ma prawo do życia.

art. 9 Prawo do zawarcia małżeństwa i prawo do założenia rodziny są
gwarantowane zgodnie z ustawami krajowymi regulującymi
korzystanie z tych praw.
art. 33 §1 Rodzina korzysta z ochrony prawnej, ekonomicznej
i społecznej.
art. 22 Unia szanuje różnorodność kulturową, religijną i językową.

Polska
a Karta Praw Podstawowych
Polska zastrzegła kompetencje państw członkowskich do
stanowienia prawa „ w zakresie moralności publicznej,
prawa rodzinnego, a także ochrony godności ludzkiej i
poszanowania fizycznej i moralnej integralności
człowieka”.

2. Instytucje Unii Europejskiej

Główne instytucje Unii Europejskiej





Rada Europejska
Komisja Europejska
Rada Unii Europejskiej
Parlament Europejski

 Trybunał Sprawiedliwości UE
 Europejski Trybunał Obrachunkowy
 Europejski Bank Centralny

Organami doradczymi są:
 Europejski Komitet Ekonomiczno-Społeczny
 Komitet Regionów

Rada Europejska
 Rada Europejska wskazuje Unii Europejskiej ogólny kierunek
działań politycznych i wytycza jej ogólne priorytety. Rada
Europejska daje Unii impulsy niezbędne do rozwoju oraz określa
ogólne kierunki działań i priorytety polityczne. Nie pełni ona funkcji
ustawodawczej.
 W skład Rady Europejskiej wchodzą szefowie państw lub
rządów państw członkowskich, a także jej przewodniczący oraz
przewodniczący Komisji. W jej pracach uczestniczy wysoki
przedstawiciel Unii do spraw zagranicznych i polityki
bezpieczeństwa.
 Wraz z wejściem w życie traktatu z Lizbony 1 grudnia 2009 r.
zyskała status instytucji. Jej przewodniczącym został Herman Van
Rompuy.

Tworzenie
i realizacja
Jak
powstaje prawo
UE

prawa (wersja uproszczona)
jako podstawa funkcjonowania instytucji UE
Problem, obywatele, grupy interesu, eksperci:
dyskusje, konsultacje

Komisja: wystąpienie z oficjalnym wnioskiem

Parlament i Rada UE: wspólna decyzja

Władze krajowe i lokalne: wdrażanie

Komisja i Trybunał Sprawiedliwości: monitorowanie
wdrażania
źródło: opracowanie własne

Komisja Europejska

 Komisja Europejska jest organem wykonawczym UE, który
opracowuje propozycje nowych aktów prawnych, zarządza
na bieżąco wdrażaniem polityki UE i wydatkowaniem
unijnych funduszy.
 Chroniąc interesy Europy jako całości, Komisja dba o to, aby
wszystkie państwa członkowskie UE przestrzegały unijnych
traktatów i przepisów.
 W skład Komisji wchodzi obecnie 27 komisarzy, po jednym z
każdego państwa członkowskiego, w tym wysoki przedstawiciel Unii
do spraw zagranicznych i polityki bezpieczeństwa.

Komisja Europejska
a interesy państw członkowskich

 Komisja reprezentuje Unię Europejską jako całość, a nie
poszczególne państwa członkowskie. Stąd, każdy komisarz nie szuka
rozwiązania korzystnego dla swego państwa, lecz dla Unii jako
całości.
 Na forum Komisji nie ma miejsca na ścieranie się interesów państw
członkowskich.

Kompetencje Komisji Europejskiej
 Bezpośrednia inicjatywa legislacyjna,
 Sporządza roczny plan prac legislacyjnych Wspólnoty określający akty
prawne, które mają zostać wydane.
 Samodzielnie stanowi prawo w przedmiocie zakresu obowiązywania reguł
konkurencji w odniesieniu do przedsiębiorstw publicznych (np. stocznie).
 Na podstawie upoważnienia Rady UE, Komisja może przyjmować akty
prawne o charakterze wykonawczym. W realizacji uprawnień wykonawczych
KE ma obowiązek współpracy z komitetami.
 Wszczyna postępowanie przed Trybunałem Sprawiedliwości.
 Przygotowuje projekt budżetu UE a następnie go realizuje.
 Zarządza funduszami europejskimi.
 Sprawuje kontrolę nad przestrzeganiem prawa UE.

WYSOKI PRZEDSTAWICIEL UNII DO SPRAW
ZAGRANICZNYCH I POLITYKI BEZPIECZEŃSTWA
 Mianowany przez Radę Europejską kwalifikowaną większością głosów +
zatwierdzenie przez PE; pełni funkcję Wiceprzewodniczącego KE
 Funkcje:
 Kieruje PZIB i przedstawia projekty decyzji i działań w ramach PZIB
 Przewodniczy Radzie Spraw Zagranicznych
 Zapewnia spójność działań zewnętrznych Unii jako
wiceprzewodniczący KE
 Kieruje europejską służbą działań zewnętrznych
 Ustanowienie Europejskiej Służby Działań Zewnętrznych
 Pracownicy Sekretariatu Generalnego Rady i Komisji (DG RELEX) –
po 1/3 z każdej instytucji
 Osoby oddelegowane z Państw Członkowskich – 1/3

Rada Unii Europejskiej
•

Rada jest głównym organem decyzyjnym Unii Europejskiej.

•

W jej posiedzeniach uczestniczy po jednym ministrze z każdego
kraju członkowskiego UE.

•

To, który minister uczestniczy w danym spotkaniu Rady UE, zależy
od poruszanej na nim tematyki. Jeżeli na przykład Rada debatuje nad
sprawami związanymi z ochroną środowiska, w posiedzeniu biorą udział
ministrowie środowiska wszystkich państw UE, a radę tę nazywa się „Radą
ds. Środowiska”.

•

Rada UE jest forum międzyrządowym. Każdy minister zasiadający w
radzie jest upoważniony do podejmowania zobowiązań w imieniu swojego
rządu.

•

Rada UE jest forum ścierania się interesów narodowych oraz
interesów państw członkowskich.

Rada Unii Europejskiej
Istnieje dziesięć możliwych konfiguracji Rady:












Rada do spraw Ogólnych
Rada do spraw Zagranicznych
Rada do spraw Gospodarczych i Finansowych
Rada do spraw Współpracy w dziedzinie Wymiaru Sprawiedliwości i Spraw
Wewnętrznych
Rada do spraw Zatrudnienia, Polityki Społecznej, Zdrowia i Polityki
dotyczącej Konsumentów
Rada do spraw Transportu, Telekomunikacji i Energii
Rada do spraw Rolnictwa i Rybołówstwa
Rada do spraw Ochrony Środowiska
Rada do spraw Konkurencji
Rada do spraw Edukacji, Młodzieży i Kultury

Rada Unii Europejskiej

 Przyjmuje europejskie akty prawne oraz projekt budżetu – wspólnie
z Parlamentem Europejskim.
 Koordynuje kierunki polityki gospodarczej i społecznej w krajach
członkowskich.
 Zawiera umowy międzynarodowe między UE a innymi krajami lub
organizacjami międzynarodowymi.
 Nie posiada inicjatywy legislacyjnej.

Głosowanie w Radzie UE

źródło: www.polskawue.gov.pl

Głosowanie w Radzie UE
• Wymóg uzyskania większości kwalifikowanej oznacza, że decyzja
musi uzyskać poparcie większości państw członkowskich (jeżeli
projekt aktu prawnego pochodzi od Komisji Europejskiej) lub 2/3
liczby państw (jeżeli projekt pochodzi od państw członkowskich)
dysponujących co najmniej 255 głosami ważonymi.
• Ponadto, członek Rady może wystąpić o sprawdzenie, czy państwa
członkowskie stanowiące większość kwalifikowaną reprezentują co
najmniej 62 proc. ogółu ludności Unii.
• Jeżeli się okaże, że warunek ten nie został spełniony, decyzja nie
zostaje przyjęta, jednakże to ostatnie kryterium nie ma praktycznego
znaczenia przy spełnieniu kryterium liczby państw i liczby głosów
ważonych.
• System ten będzie obowiązywał do 31 października 2014 r.

Organizacja prac Rady Unii Europejskiej
 Każdy kraj UE ma w Brukseli stały zespół („przedstawicielstwo”),
które go reprezentuje i broni jego interesu narodowego na szczeblu
Unii. Szef przedstawicielstwa pełni de facto rolę ambasadora swego
kraju przy Unii Europejskiej.
 Ambasadorowie (zwani „stałymi przedstawicielami”) spotykają się co
tydzień w ramach Komitetu Stałych Przedstawicieli (francuski skrót:
COREPER).
 Przedstawicielem Rzeczpospolitej Polskiej w Brukseli jest

Jan Tombiński

Prezydencja w Radzie Unii Europejskiej to…






…przywilej organizacji prac Rady UE,
…ustalanie miejsca, daty i tematyki obrad Rady,
…kierowanie pracami Rady UE i przewodniczenie jej obradom,
…wypracowywanie kompromisu pomiędzy poszczególnymi państwami
członkowskimi.

 Prezydencja w Radzie UE trwa sześć miesięcy i przypada kolejno na każde
państwo członkowskie UE.
 Rzeczpospolita Polska sprawowała pierwszą w historii Prezydencję między 1
lipca a 31 grudnia 2011 r.
 Trio Prezydencji…
 Polska, Dania i Cypr

Prezydencja w Radzie Unii Europejskiej

 Państwo, które obejmuje Prezydencję w Radzie UE przejmuje
kolejno odpowiedzialność za porządek obrad Rady i przewodzi
wszystkim jej posiedzeniom, kieruje podejmowaniem decyzji
legislacyjnych i politycznych, oraz wypracowuje kompromisy
pomiędzy poszczególnymi państwami członkowskimi.
 Na przykład, jeśli w grudniu 2012 r. zbierze się Rada ds. Środowiska,
przewodzić jej będzie cypryjski minister środowiska, bo Prezydencja
Rady przypada aktualnie właśnie Cyprowi.

Polska Prezydencja w Radzie UE
Do obszarów kierunkowych Polskiej Prezydencji należały:
 ramy finansowe 2014-2020,
 rynek wewnętrzny;
 stosunki ze Wschodem (Partnerstwo Wschodnie);
 wzmocnienie zewnętrznej polityki energetycznej UE;
 pełne wykorzystanie kapitału intelektualnego Europy;
 wspólna polityka bezpieczeństwa i obrony.
Funkcję Pełnomocnika Rządu ds. Przygotowania Organów Administracji
Rządowej i Sprawowania przez RP Przewodnictwa w Radzie UE pełnił Mikołaj
Dowgielewicz.

www.pl2011.eu
www.rcie.torun.pl

Parlament Europejski
 Parlament Europejski jest jedyną instytucją ponadnarodową, której
członkowie są demokratycznie wybierani w powszechnych wyborach
bezpośrednich. W nim reprezentowani są obywatele Państw
Członkowskich.
 Parlament Europejski jest wybierany co pięć lat i ustanawia liczne
prawa (dyrektywy, rozporządzenia, itp.), które mają wpływ na życie
codzienne każdego obywatela.

Parlament Europejski

 Przewodniczący jest wybierany na odnawialny okres dwóch i pół roku, to
jest na połowę kadencji. Przewodniczący reprezentuje Parlament na
zewnątrz i w stosunkach z innymi instytucjami wspólnotowymi.
 Podczas otwarcia każdego posiedzenia Rady Europejskiej przewodniczący
Parlamentu wyraża stanowisko i przedstawia kwestie zajmujące uwagę
Parlamentu, związane z konkretnymi tematami i punktami wpisanymi w
porządek dzienny.
 Przewodniczący PE podpisuje wraz z przewodniczącym Rady wszystkie
akty prawne podjęte w ramach współdecyzji.

Parlament Europejski
 Zgodnie z ogólną zasadą miejsca są podzielone proporcjonalnie do
liczby mieszkańców każdego kraju. Każde Państwo Członkowskie
posiada stałą liczbę miejsc: maksymalnie 96 a minimalnie - 6.
Obecnie Polskę reprezentuje 50 europarlamantarzystów.
 Każde Państwo Członkowskie określa własną ordynację wyborczą,
lecz stosuje identyczne zasady demokratyczne, to jest prawo do
głosowania w wieku 18 lat (z wyjątkiem Austrii, której obywatele
mogą głosować po ukończeniu 16 lat), równość płci i tajność
głosowania.
 Wybory europejskie już teraz charakteryzuje pewna liczba
wspólnych zasad. Należą do nich bezpośredni i powszechny
charakter wyborów, zasada proporcjonalności i odnawialny
pięcioletni mandat.

Liczba Mandatów w PE

 Maksymalnie 750 + przewodniczący (obecnie 736 posłów)
 Minimalna liczba
członkowskie – 6
 Maksymalna liczba
członkowskie - 96

mandatów
mandatów

przypadających
przypadających

na

państwo

na

państwo

Trybunał Sprawiedliwości
Unii Europejskiej
• Trybunał Sprawiedliwości Unii Europejskiej jest organem sądowym
Unii Europejskiej. Obejmuje: Trybunał Sprawiedliwości, Sąd i
sądy wyspecjalizowane.
• Jego zadaniem jest zapewnienie, by prawo unijne było
interpretowane i stosowane w ten sam sposób w każdym państwie
członkowskim.
• Trybunał jest uprawniony do rozstrzygania sporów prawnych
wynikłych między państwami członkowskimi, instytucjami UE,
przedsiębiorstwami i osobami fizycznymi.
• Trybunał ma siedzibę w Luksemburgu.

Europejski Trybunał Obrachunkowy
 Głównym zadaniem Trybunału jest kontrola gospodarki
pieniężnej UE. Sprawozdanie z wykonania budżetu, które
sporządza po zamknięciu każdego roku budżetowego, stanowi
podstawę do udzielenia Komisje Europejskiej przez Parlament
Europejski absolutorium z realizacji budżetu.
 W skład Trybunału wchodzi jeden obywatel z każdego państwa
członkowskiego. Członków Trybunału mianuje Rada Unii
Europejskiej po konsultacji z Parlamentem Europejskim spośród
kandydatów przedstawionych przez państwa członkowskie.
 Kadencja Trybunału trwa 6 lat. Siedziba tego organu mieści się w
Luksemburgu.

Europejski Komitet Ekonomiczno-Społeczny
skład osobowy
 Organizacje przedstawicieli producentów, rolników, pracowników,
wolnych zawodów, gospodarki społecznej, konsumentów i inne
organizacje pozarządowe;
 Cechą charakterystyczną zorganizowanego społeczeństwa
obywatelskiego jest rola pośrednika między administracją
publiczną a obywatelami.
 Jest to zgromadzenie 344 przedstawicieli pochodzących z 27
państw członkowskich UE
 Członkowie posiadają 4-letni, odnawialny mandat
 Są oni mianowani przez Radę UE w oparciu o listy sporządzane
przez rządy krajowe.

Zgromadzenie podzielone
na 3 GRUPY
 Grupa I - Pracodawcy
 Sektor publiczny i prywatny w przemyśle, handlu, finansach itp.
(duże przedsiębiorstwa);
 Grupa II – Pracownicy
 Ogólnokrajowe związki zawodowe;
 Grupa III – Inne podmioty
 Rolnicy, konsumenci, rzemieślnicy i MŚP, gospodarka społeczna,
społeczne i ekologiczne organizacje pozarządowe, wolne zawody
itp.

Komitet Regionów
 Członkowie Komitetu są wybierani spośród polityków z okręgów
miejskich lub regionów i reprezentują całą gamę działań
podejmowanych przez władze lokalne lub regionalne w Unii
Europejskiej - prezydenci regionów, regionalni parlamentarzyści,
radni miejscy, burmistrzowie dużych miast itp.
 Członkowie Komitetu oraz ich zastępcy są mianowani na 5 lat przez
Radę spośród kandydatów przedstawionych przez państwa
członkowskie. Ich mandat jest odnawialny. Są oni także całkowicie
niezależni w wykonywaniu swoich funkcji.

Komitet Regionów

Co roku Komitet Regionów odbywa pięć sesji plenarnych, podczas których
wyznacza ogólne wytyczne swej polityki oraz przyjmuje opinie.
Członkowie Komitetu przypisani są do wyspecjalizowanych komisji, których
zadaniem jest przygotowywanie sesji plenarnych. W Komitecie działa sześć
takich komisji:
 Komisja ds. Polityki Spójności Regionalnej (COTER),
 Komisja ds. Polityki Gospodarczej i Społecznej (ECOS),
 Komisja ds. Zrównoważonego Rozwoju (DEVE),
 Komisja ds. Kultury i Edukacji (EDUC),
 Komisja ds. Konstytucyjnych i Sprawowania Rządów w Europie
(CONST),
 Komisja ds. Stosunków Zewnętrznych (RELEX).

Komitet Regionów
• Komitet Regionów liczy 344 członków. Liczba członków z
poszczególnych państw w przybliżeniu odzwierciedla ich
liczbę ludności i przedstawia się następująco:
 Francja, Niemcy, Wielka Brytania i Włochy: 24
 Hiszpania i Polska: 21
 Rumunia: 15
 Belgia, Bułgaria, Czechy, Grecja i Węgry, Austria, Niderlandy,
Portugalia i Szwecja: 12
 Dania, Finlandia, Irlandia, Litwa i Słowacja: 9
 Estonia, Łotwa i Słowenia: 7
 Cypr i Luksemburg: 6
 Malta: 5

Dziękuję za uwagę.

www.rcie.torun.pl
www.kursy.rcie.torun.pl


Slide 12

Funkcjonowanie instytucji
Unii Europejskiej
w kontekście Traktatu z Lizbony

Zagadnienia tematyczne
Czym jest Unia Europejska?
Instytucje Europejskie
• Rada Europejska
• Komisja europejska
• Rada Unii Europejskiej
• Parlament Europejski
 Ćwiczenia



1. Czym jest Unia Europejska?

Unia Europejska
Powierzchnia: 4 miliony km²
Liczba ludności: 502,477 milionów osób
27 Państw członkowskich
7,28% ludności świata
1 maja 2004 r. – akcesja Polski do UE

Czym jest Unia Europejska?
Traktaty określające status UE

 Traktat ustanawiający Europejską Wspólnotę Węgla i Stali – 1951 r.
 Traktat ustanawiający Europejską Wspólnotę Gospodarczą – 1957 r.
 Traktat ustanawiający Europejską Wspólnotę Energii Atomowej
(EUROATOM) – 1957 r.
 Traktat ustanawiający Jedną Radę i Jedną Komisję Wspólnot
Europejskich – 1965 r.
 Jednolity Akt Europejski - 1986 r.
 Traktat z Maastricht – Traktat o Unii Europejskiej – 1992 r.
 Traktat z Amsterdamu – 1997 r.
 Traktat z Nicei – 2001 r.
 Nieudana próba uchwalenia Konstytucji Unii Europejskiej – 2005 r.
 Traktat z Lizbony – 2007 r.

Traktat z Lizbony

Jest to najnowszy i aktualny dokument określający czym
jest Unia Europejska, jakie są jej podstawy, cele i
kompetencje.
Na podstawie treści tego dokumentu śledzić będziemy
instytucjonalny kształt UE.

Lizbona, uroczystość podpisania
traktatu (13 grudnia 2007 r.)

Lizbona, wspólne zdjęcie głów państw, szefów rządów i ministrów
spraw zagranicznych przed Klasztorem Hieronimitów po
uroczystości podpisania traktatu (13 grudnia 2007 r.)
9 kwietnia 2008 r. Traktat został
ratyfikowany przez Prezydenta RP
Lecha Kaczyńskiego.

UE przed Traktatem z Lizbony
Do momentu wejścia w życie Traktatu z Lizbony Unia Europejska była
szczególną formą współpracy międzynarodowej państw opartą
na trzech filarach:
 Wspólnotach Europejskich,
 wspólnej polityce zagranicznej i bezpieczeństwa
 współpracy policyjnej i sądowej w sprawach karnych.
Unia Europejska nie miała jednak ani osobowości prawnej, ani
własnych instytucji.

Charakter stowarzyszenia
państw członkowskich

Traktat o Unii Europejskiej stanowi w art. 47, że
„Unia ma osobowość prawną”.
Oznacza to, że Unia Europejska staje się
jednolitą organizacją międzynarodową.

Osobowość prawna UE
Unia Europejska nie jest federacją, jak Stany Zjednoczone Ameryki
Północnej, Federacyjna Republika Brazylii lub Federacja Rosyjska.
Jako organizacja międzynarodowa, UE:
 jest podmiotem na arenie polityki międzynarodowej, prowadzi
własną politykę zewnętrzną;
 jest podmiotem umów międzynarodowych;
 prowadzi własną politykę wewnętrzną, posiada własne
instytucje.

Kompetencje Unii Europejskiej

Unia Europejska ma tyle kompetencji,
ile powierzyły jej państwa członkowskie.

1. Kompetencje wyłączne, których nie dzieli z
rządami państw

 unia celna;
 ustanawianie reguł konkurencji niezbędnych do funkcjonowania
rynku wewnętrznego;
 zachowanie morskich zasobów biologicznych;
 wspólna polityka handlowa;
 zawieranie umów międzynarodowych;
 polityka pieniężna w odniesieniu do Państw Członkowskich, których
walutą jest euro.

2. Kompetencje dzielone i działania wspierające
rynek wewnętrzny;
 spójność gospodarcza, społeczna i terytorialna;
 rolnictwo i rybołówstwo, z wyłączeniem zachowania morskich
zasobów biologicznych;
 środowisko;
 ochrona konsumentów;
 transport;
 przestrzeń wolności, bezpieczeństwa i sprawiedliwości;
 badań, rozwoju technologicznego i przestrzeni kosmicznej;
 współpraca na rzecz rozwoju i pomocy humanitarnej.

3. Kompetencje koordynujące i uzupełniające






ochrona i poprawa zdrowia ludzkiego;

przemysł;
kultura;
turystyka;
edukacja, kształcenie zawodowe, młodzież, sport.

Cele Unii Europejskiej I
Zgodnie z art. 3 Traktatu o Unii Europejskiej, celem Unii Europejskiej
jest
wspieranie pokoju, jej wartości
i dobrobytu jej narodów.
Ponadto Unia zapewnia swoim obywatelom przestrzeń wolności,
bezpieczeństwa i sprawiedliwości bez granic wewnętrznych, w której
zagwarantowana jest swoboda przepływu osób, w powiązaniu z
właściwymi środkami w odniesieniu do kontroli granic zewnętrznych,
azylu, imigracji, jak również zapobiegania i zwalczania przestępczości.

Cele Unii Europejskiej II
Unia ustanawia także rynek wewnętrzny oraz działa na rzecz trwałego
rozwoju Europy, którego podstawą jest zrównoważony wzrost
gospodarczy oraz stabilność cen, społeczna gospodarka rynkowa o
wysokiej konkurencyjności, zmierzająca do pełnego zatrudnienia i
postępu społecznego, oraz wysoki poziom ochrony i poprawy jakości
środowiska naturalnego. Wspiera także postęp naukowo-techniczny.

Cele Unii Europejskiej III
Oprócz tego Unia:

• zwalcza wykluczenie społeczne i dyskryminację oraz wspiera
sprawiedliwość i ochronę socjalną, równość kobiet i mężczyzn,
solidarność między pokoleniami i ochronę praw dziecka;
• wspiera spójność gospodarczą, społeczną i terytorialną oraz
solidarność między państwami członkowskimi;
• szanuje swoją bogatą różnorodność kulturową i językową oraz
czuwa nad ochroną i rozwojem
• dziedzictwa kulturowego Europy;
• ustanawia unię gospodarczą i walutową, której walutą jest euro.

Cele Unii Europejskiej IV
W stosunkach zewnętrznych Unia umacnia i propaguje swoje wartości i
interesy, oraz wnosi wkład w ochronę swoich obywateli. Przyczynia się:
•
•
•
•
•
•

do pokoju, bezpieczeństwa, trwałego rozwoju Ziemi,
do solidarności i wzajemnego szacunku między narodami,
do swobodnego i uczciwego handlu,
do wyeliminowania ubóstwa,
do ochrony praw człowieka, w szczególności praw dziecka,
a także do ścisłego przestrzegania i rozwoju prawa
międzynarodowego, w szczególności zasad Karty Narodów
Zjednoczonych.

Karta Praw Podstawowych
art. 2 §1 Każdy ma prawo do życia.

art. 9 Prawo do zawarcia małżeństwa i prawo do założenia rodziny są
gwarantowane zgodnie z ustawami krajowymi regulującymi
korzystanie z tych praw.
art. 33 §1 Rodzina korzysta z ochrony prawnej, ekonomicznej
i społecznej.
art. 22 Unia szanuje różnorodność kulturową, religijną i językową.

Polska
a Karta Praw Podstawowych
Polska zastrzegła kompetencje państw członkowskich do
stanowienia prawa „ w zakresie moralności publicznej,
prawa rodzinnego, a także ochrony godności ludzkiej i
poszanowania fizycznej i moralnej integralności
człowieka”.

2. Instytucje Unii Europejskiej

Główne instytucje Unii Europejskiej





Rada Europejska
Komisja Europejska
Rada Unii Europejskiej
Parlament Europejski

 Trybunał Sprawiedliwości UE
 Europejski Trybunał Obrachunkowy
 Europejski Bank Centralny

Organami doradczymi są:
 Europejski Komitet Ekonomiczno-Społeczny
 Komitet Regionów

Rada Europejska
 Rada Europejska wskazuje Unii Europejskiej ogólny kierunek
działań politycznych i wytycza jej ogólne priorytety. Rada
Europejska daje Unii impulsy niezbędne do rozwoju oraz określa
ogólne kierunki działań i priorytety polityczne. Nie pełni ona funkcji
ustawodawczej.
 W skład Rady Europejskiej wchodzą szefowie państw lub
rządów państw członkowskich, a także jej przewodniczący oraz
przewodniczący Komisji. W jej pracach uczestniczy wysoki
przedstawiciel Unii do spraw zagranicznych i polityki
bezpieczeństwa.
 Wraz z wejściem w życie traktatu z Lizbony 1 grudnia 2009 r.
zyskała status instytucji. Jej przewodniczącym został Herman Van
Rompuy.

Tworzenie
i realizacja
Jak
powstaje prawo
UE

prawa (wersja uproszczona)
jako podstawa funkcjonowania instytucji UE
Problem, obywatele, grupy interesu, eksperci:
dyskusje, konsultacje

Komisja: wystąpienie z oficjalnym wnioskiem

Parlament i Rada UE: wspólna decyzja

Władze krajowe i lokalne: wdrażanie

Komisja i Trybunał Sprawiedliwości: monitorowanie
wdrażania
źródło: opracowanie własne

Komisja Europejska

 Komisja Europejska jest organem wykonawczym UE, który
opracowuje propozycje nowych aktów prawnych, zarządza
na bieżąco wdrażaniem polityki UE i wydatkowaniem
unijnych funduszy.
 Chroniąc interesy Europy jako całości, Komisja dba o to, aby
wszystkie państwa członkowskie UE przestrzegały unijnych
traktatów i przepisów.
 W skład Komisji wchodzi obecnie 27 komisarzy, po jednym z
każdego państwa członkowskiego, w tym wysoki przedstawiciel Unii
do spraw zagranicznych i polityki bezpieczeństwa.

Komisja Europejska
a interesy państw członkowskich

 Komisja reprezentuje Unię Europejską jako całość, a nie
poszczególne państwa członkowskie. Stąd, każdy komisarz nie szuka
rozwiązania korzystnego dla swego państwa, lecz dla Unii jako
całości.
 Na forum Komisji nie ma miejsca na ścieranie się interesów państw
członkowskich.

Kompetencje Komisji Europejskiej
 Bezpośrednia inicjatywa legislacyjna,
 Sporządza roczny plan prac legislacyjnych Wspólnoty określający akty
prawne, które mają zostać wydane.
 Samodzielnie stanowi prawo w przedmiocie zakresu obowiązywania reguł
konkurencji w odniesieniu do przedsiębiorstw publicznych (np. stocznie).
 Na podstawie upoważnienia Rady UE, Komisja może przyjmować akty
prawne o charakterze wykonawczym. W realizacji uprawnień wykonawczych
KE ma obowiązek współpracy z komitetami.
 Wszczyna postępowanie przed Trybunałem Sprawiedliwości.
 Przygotowuje projekt budżetu UE a następnie go realizuje.
 Zarządza funduszami europejskimi.
 Sprawuje kontrolę nad przestrzeganiem prawa UE.

WYSOKI PRZEDSTAWICIEL UNII DO SPRAW
ZAGRANICZNYCH I POLITYKI BEZPIECZEŃSTWA
 Mianowany przez Radę Europejską kwalifikowaną większością głosów +
zatwierdzenie przez PE; pełni funkcję Wiceprzewodniczącego KE
 Funkcje:
 Kieruje PZIB i przedstawia projekty decyzji i działań w ramach PZIB
 Przewodniczy Radzie Spraw Zagranicznych
 Zapewnia spójność działań zewnętrznych Unii jako
wiceprzewodniczący KE
 Kieruje europejską służbą działań zewnętrznych
 Ustanowienie Europejskiej Służby Działań Zewnętrznych
 Pracownicy Sekretariatu Generalnego Rady i Komisji (DG RELEX) –
po 1/3 z każdej instytucji
 Osoby oddelegowane z Państw Członkowskich – 1/3

Rada Unii Europejskiej
•

Rada jest głównym organem decyzyjnym Unii Europejskiej.

•

W jej posiedzeniach uczestniczy po jednym ministrze z każdego
kraju członkowskiego UE.

•

To, który minister uczestniczy w danym spotkaniu Rady UE, zależy
od poruszanej na nim tematyki. Jeżeli na przykład Rada debatuje nad
sprawami związanymi z ochroną środowiska, w posiedzeniu biorą udział
ministrowie środowiska wszystkich państw UE, a radę tę nazywa się „Radą
ds. Środowiska”.

•

Rada UE jest forum międzyrządowym. Każdy minister zasiadający w
radzie jest upoważniony do podejmowania zobowiązań w imieniu swojego
rządu.

•

Rada UE jest forum ścierania się interesów narodowych oraz
interesów państw członkowskich.

Rada Unii Europejskiej
Istnieje dziesięć możliwych konfiguracji Rady:












Rada do spraw Ogólnych
Rada do spraw Zagranicznych
Rada do spraw Gospodarczych i Finansowych
Rada do spraw Współpracy w dziedzinie Wymiaru Sprawiedliwości i Spraw
Wewnętrznych
Rada do spraw Zatrudnienia, Polityki Społecznej, Zdrowia i Polityki
dotyczącej Konsumentów
Rada do spraw Transportu, Telekomunikacji i Energii
Rada do spraw Rolnictwa i Rybołówstwa
Rada do spraw Ochrony Środowiska
Rada do spraw Konkurencji
Rada do spraw Edukacji, Młodzieży i Kultury

Rada Unii Europejskiej

 Przyjmuje europejskie akty prawne oraz projekt budżetu – wspólnie
z Parlamentem Europejskim.
 Koordynuje kierunki polityki gospodarczej i społecznej w krajach
członkowskich.
 Zawiera umowy międzynarodowe między UE a innymi krajami lub
organizacjami międzynarodowymi.
 Nie posiada inicjatywy legislacyjnej.

Głosowanie w Radzie UE

źródło: www.polskawue.gov.pl

Głosowanie w Radzie UE
• Wymóg uzyskania większości kwalifikowanej oznacza, że decyzja
musi uzyskać poparcie większości państw członkowskich (jeżeli
projekt aktu prawnego pochodzi od Komisji Europejskiej) lub 2/3
liczby państw (jeżeli projekt pochodzi od państw członkowskich)
dysponujących co najmniej 255 głosami ważonymi.
• Ponadto, członek Rady może wystąpić o sprawdzenie, czy państwa
członkowskie stanowiące większość kwalifikowaną reprezentują co
najmniej 62 proc. ogółu ludności Unii.
• Jeżeli się okaże, że warunek ten nie został spełniony, decyzja nie
zostaje przyjęta, jednakże to ostatnie kryterium nie ma praktycznego
znaczenia przy spełnieniu kryterium liczby państw i liczby głosów
ważonych.
• System ten będzie obowiązywał do 31 października 2014 r.

Organizacja prac Rady Unii Europejskiej
 Każdy kraj UE ma w Brukseli stały zespół („przedstawicielstwo”),
które go reprezentuje i broni jego interesu narodowego na szczeblu
Unii. Szef przedstawicielstwa pełni de facto rolę ambasadora swego
kraju przy Unii Europejskiej.
 Ambasadorowie (zwani „stałymi przedstawicielami”) spotykają się co
tydzień w ramach Komitetu Stałych Przedstawicieli (francuski skrót:
COREPER).
 Przedstawicielem Rzeczpospolitej Polskiej w Brukseli jest

Jan Tombiński

Prezydencja w Radzie Unii Europejskiej to…






…przywilej organizacji prac Rady UE,
…ustalanie miejsca, daty i tematyki obrad Rady,
…kierowanie pracami Rady UE i przewodniczenie jej obradom,
…wypracowywanie kompromisu pomiędzy poszczególnymi państwami
członkowskimi.

 Prezydencja w Radzie UE trwa sześć miesięcy i przypada kolejno na każde
państwo członkowskie UE.
 Rzeczpospolita Polska sprawowała pierwszą w historii Prezydencję między 1
lipca a 31 grudnia 2011 r.
 Trio Prezydencji…
 Polska, Dania i Cypr

Prezydencja w Radzie Unii Europejskiej

 Państwo, które obejmuje Prezydencję w Radzie UE przejmuje
kolejno odpowiedzialność za porządek obrad Rady i przewodzi
wszystkim jej posiedzeniom, kieruje podejmowaniem decyzji
legislacyjnych i politycznych, oraz wypracowuje kompromisy
pomiędzy poszczególnymi państwami członkowskimi.
 Na przykład, jeśli w grudniu 2012 r. zbierze się Rada ds. Środowiska,
przewodzić jej będzie cypryjski minister środowiska, bo Prezydencja
Rady przypada aktualnie właśnie Cyprowi.

Polska Prezydencja w Radzie UE
Do obszarów kierunkowych Polskiej Prezydencji należały:
 ramy finansowe 2014-2020,
 rynek wewnętrzny;
 stosunki ze Wschodem (Partnerstwo Wschodnie);
 wzmocnienie zewnętrznej polityki energetycznej UE;
 pełne wykorzystanie kapitału intelektualnego Europy;
 wspólna polityka bezpieczeństwa i obrony.
Funkcję Pełnomocnika Rządu ds. Przygotowania Organów Administracji
Rządowej i Sprawowania przez RP Przewodnictwa w Radzie UE pełnił Mikołaj
Dowgielewicz.

www.pl2011.eu
www.rcie.torun.pl

Parlament Europejski
 Parlament Europejski jest jedyną instytucją ponadnarodową, której
członkowie są demokratycznie wybierani w powszechnych wyborach
bezpośrednich. W nim reprezentowani są obywatele Państw
Członkowskich.
 Parlament Europejski jest wybierany co pięć lat i ustanawia liczne
prawa (dyrektywy, rozporządzenia, itp.), które mają wpływ na życie
codzienne każdego obywatela.

Parlament Europejski

 Przewodniczący jest wybierany na odnawialny okres dwóch i pół roku, to
jest na połowę kadencji. Przewodniczący reprezentuje Parlament na
zewnątrz i w stosunkach z innymi instytucjami wspólnotowymi.
 Podczas otwarcia każdego posiedzenia Rady Europejskiej przewodniczący
Parlamentu wyraża stanowisko i przedstawia kwestie zajmujące uwagę
Parlamentu, związane z konkretnymi tematami i punktami wpisanymi w
porządek dzienny.
 Przewodniczący PE podpisuje wraz z przewodniczącym Rady wszystkie
akty prawne podjęte w ramach współdecyzji.

Parlament Europejski
 Zgodnie z ogólną zasadą miejsca są podzielone proporcjonalnie do
liczby mieszkańców każdego kraju. Każde Państwo Członkowskie
posiada stałą liczbę miejsc: maksymalnie 96 a minimalnie - 6.
Obecnie Polskę reprezentuje 50 europarlamantarzystów.
 Każde Państwo Członkowskie określa własną ordynację wyborczą,
lecz stosuje identyczne zasady demokratyczne, to jest prawo do
głosowania w wieku 18 lat (z wyjątkiem Austrii, której obywatele
mogą głosować po ukończeniu 16 lat), równość płci i tajność
głosowania.
 Wybory europejskie już teraz charakteryzuje pewna liczba
wspólnych zasad. Należą do nich bezpośredni i powszechny
charakter wyborów, zasada proporcjonalności i odnawialny
pięcioletni mandat.

Liczba Mandatów w PE

 Maksymalnie 750 + przewodniczący (obecnie 736 posłów)
 Minimalna liczba
członkowskie – 6
 Maksymalna liczba
członkowskie - 96

mandatów
mandatów

przypadających
przypadających

na

państwo

na

państwo

Trybunał Sprawiedliwości
Unii Europejskiej
• Trybunał Sprawiedliwości Unii Europejskiej jest organem sądowym
Unii Europejskiej. Obejmuje: Trybunał Sprawiedliwości, Sąd i
sądy wyspecjalizowane.
• Jego zadaniem jest zapewnienie, by prawo unijne było
interpretowane i stosowane w ten sam sposób w każdym państwie
członkowskim.
• Trybunał jest uprawniony do rozstrzygania sporów prawnych
wynikłych między państwami członkowskimi, instytucjami UE,
przedsiębiorstwami i osobami fizycznymi.
• Trybunał ma siedzibę w Luksemburgu.

Europejski Trybunał Obrachunkowy
 Głównym zadaniem Trybunału jest kontrola gospodarki
pieniężnej UE. Sprawozdanie z wykonania budżetu, które
sporządza po zamknięciu każdego roku budżetowego, stanowi
podstawę do udzielenia Komisje Europejskiej przez Parlament
Europejski absolutorium z realizacji budżetu.
 W skład Trybunału wchodzi jeden obywatel z każdego państwa
członkowskiego. Członków Trybunału mianuje Rada Unii
Europejskiej po konsultacji z Parlamentem Europejskim spośród
kandydatów przedstawionych przez państwa członkowskie.
 Kadencja Trybunału trwa 6 lat. Siedziba tego organu mieści się w
Luksemburgu.

Europejski Komitet Ekonomiczno-Społeczny
skład osobowy
 Organizacje przedstawicieli producentów, rolników, pracowników,
wolnych zawodów, gospodarki społecznej, konsumentów i inne
organizacje pozarządowe;
 Cechą charakterystyczną zorganizowanego społeczeństwa
obywatelskiego jest rola pośrednika między administracją
publiczną a obywatelami.
 Jest to zgromadzenie 344 przedstawicieli pochodzących z 27
państw członkowskich UE
 Członkowie posiadają 4-letni, odnawialny mandat
 Są oni mianowani przez Radę UE w oparciu o listy sporządzane
przez rządy krajowe.

Zgromadzenie podzielone
na 3 GRUPY
 Grupa I - Pracodawcy
 Sektor publiczny i prywatny w przemyśle, handlu, finansach itp.
(duże przedsiębiorstwa);
 Grupa II – Pracownicy
 Ogólnokrajowe związki zawodowe;
 Grupa III – Inne podmioty
 Rolnicy, konsumenci, rzemieślnicy i MŚP, gospodarka społeczna,
społeczne i ekologiczne organizacje pozarządowe, wolne zawody
itp.

Komitet Regionów
 Członkowie Komitetu są wybierani spośród polityków z okręgów
miejskich lub regionów i reprezentują całą gamę działań
podejmowanych przez władze lokalne lub regionalne w Unii
Europejskiej - prezydenci regionów, regionalni parlamentarzyści,
radni miejscy, burmistrzowie dużych miast itp.
 Członkowie Komitetu oraz ich zastępcy są mianowani na 5 lat przez
Radę spośród kandydatów przedstawionych przez państwa
członkowskie. Ich mandat jest odnawialny. Są oni także całkowicie
niezależni w wykonywaniu swoich funkcji.

Komitet Regionów

Co roku Komitet Regionów odbywa pięć sesji plenarnych, podczas których
wyznacza ogólne wytyczne swej polityki oraz przyjmuje opinie.
Członkowie Komitetu przypisani są do wyspecjalizowanych komisji, których
zadaniem jest przygotowywanie sesji plenarnych. W Komitecie działa sześć
takich komisji:
 Komisja ds. Polityki Spójności Regionalnej (COTER),
 Komisja ds. Polityki Gospodarczej i Społecznej (ECOS),
 Komisja ds. Zrównoważonego Rozwoju (DEVE),
 Komisja ds. Kultury i Edukacji (EDUC),
 Komisja ds. Konstytucyjnych i Sprawowania Rządów w Europie
(CONST),
 Komisja ds. Stosunków Zewnętrznych (RELEX).

Komitet Regionów
• Komitet Regionów liczy 344 członków. Liczba członków z
poszczególnych państw w przybliżeniu odzwierciedla ich
liczbę ludności i przedstawia się następująco:
 Francja, Niemcy, Wielka Brytania i Włochy: 24
 Hiszpania i Polska: 21
 Rumunia: 15
 Belgia, Bułgaria, Czechy, Grecja i Węgry, Austria, Niderlandy,
Portugalia i Szwecja: 12
 Dania, Finlandia, Irlandia, Litwa i Słowacja: 9
 Estonia, Łotwa i Słowenia: 7
 Cypr i Luksemburg: 6
 Malta: 5

Dziękuję za uwagę.

www.rcie.torun.pl
www.kursy.rcie.torun.pl


Slide 13

Funkcjonowanie instytucji
Unii Europejskiej
w kontekście Traktatu z Lizbony

Zagadnienia tematyczne
Czym jest Unia Europejska?
Instytucje Europejskie
• Rada Europejska
• Komisja europejska
• Rada Unii Europejskiej
• Parlament Europejski
 Ćwiczenia



1. Czym jest Unia Europejska?

Unia Europejska
Powierzchnia: 4 miliony km²
Liczba ludności: 502,477 milionów osób
27 Państw członkowskich
7,28% ludności świata
1 maja 2004 r. – akcesja Polski do UE

Czym jest Unia Europejska?
Traktaty określające status UE

 Traktat ustanawiający Europejską Wspólnotę Węgla i Stali – 1951 r.
 Traktat ustanawiający Europejską Wspólnotę Gospodarczą – 1957 r.
 Traktat ustanawiający Europejską Wspólnotę Energii Atomowej
(EUROATOM) – 1957 r.
 Traktat ustanawiający Jedną Radę i Jedną Komisję Wspólnot
Europejskich – 1965 r.
 Jednolity Akt Europejski - 1986 r.
 Traktat z Maastricht – Traktat o Unii Europejskiej – 1992 r.
 Traktat z Amsterdamu – 1997 r.
 Traktat z Nicei – 2001 r.
 Nieudana próba uchwalenia Konstytucji Unii Europejskiej – 2005 r.
 Traktat z Lizbony – 2007 r.

Traktat z Lizbony

Jest to najnowszy i aktualny dokument określający czym
jest Unia Europejska, jakie są jej podstawy, cele i
kompetencje.
Na podstawie treści tego dokumentu śledzić będziemy
instytucjonalny kształt UE.

Lizbona, uroczystość podpisania
traktatu (13 grudnia 2007 r.)

Lizbona, wspólne zdjęcie głów państw, szefów rządów i ministrów
spraw zagranicznych przed Klasztorem Hieronimitów po
uroczystości podpisania traktatu (13 grudnia 2007 r.)
9 kwietnia 2008 r. Traktat został
ratyfikowany przez Prezydenta RP
Lecha Kaczyńskiego.

UE przed Traktatem z Lizbony
Do momentu wejścia w życie Traktatu z Lizbony Unia Europejska była
szczególną formą współpracy międzynarodowej państw opartą
na trzech filarach:
 Wspólnotach Europejskich,
 wspólnej polityce zagranicznej i bezpieczeństwa
 współpracy policyjnej i sądowej w sprawach karnych.
Unia Europejska nie miała jednak ani osobowości prawnej, ani
własnych instytucji.

Charakter stowarzyszenia
państw członkowskich

Traktat o Unii Europejskiej stanowi w art. 47, że
„Unia ma osobowość prawną”.
Oznacza to, że Unia Europejska staje się
jednolitą organizacją międzynarodową.

Osobowość prawna UE
Unia Europejska nie jest federacją, jak Stany Zjednoczone Ameryki
Północnej, Federacyjna Republika Brazylii lub Federacja Rosyjska.
Jako organizacja międzynarodowa, UE:
 jest podmiotem na arenie polityki międzynarodowej, prowadzi
własną politykę zewnętrzną;
 jest podmiotem umów międzynarodowych;
 prowadzi własną politykę wewnętrzną, posiada własne
instytucje.

Kompetencje Unii Europejskiej

Unia Europejska ma tyle kompetencji,
ile powierzyły jej państwa członkowskie.

1. Kompetencje wyłączne, których nie dzieli z
rządami państw

 unia celna;
 ustanawianie reguł konkurencji niezbędnych do funkcjonowania
rynku wewnętrznego;
 zachowanie morskich zasobów biologicznych;
 wspólna polityka handlowa;
 zawieranie umów międzynarodowych;
 polityka pieniężna w odniesieniu do Państw Członkowskich, których
walutą jest euro.

2. Kompetencje dzielone i działania wspierające
rynek wewnętrzny;
 spójność gospodarcza, społeczna i terytorialna;
 rolnictwo i rybołówstwo, z wyłączeniem zachowania morskich
zasobów biologicznych;
 środowisko;
 ochrona konsumentów;
 transport;
 przestrzeń wolności, bezpieczeństwa i sprawiedliwości;
 badań, rozwoju technologicznego i przestrzeni kosmicznej;
 współpraca na rzecz rozwoju i pomocy humanitarnej.

3. Kompetencje koordynujące i uzupełniające






ochrona i poprawa zdrowia ludzkiego;

przemysł;
kultura;
turystyka;
edukacja, kształcenie zawodowe, młodzież, sport.

Cele Unii Europejskiej I
Zgodnie z art. 3 Traktatu o Unii Europejskiej, celem Unii Europejskiej
jest
wspieranie pokoju, jej wartości
i dobrobytu jej narodów.
Ponadto Unia zapewnia swoim obywatelom przestrzeń wolności,
bezpieczeństwa i sprawiedliwości bez granic wewnętrznych, w której
zagwarantowana jest swoboda przepływu osób, w powiązaniu z
właściwymi środkami w odniesieniu do kontroli granic zewnętrznych,
azylu, imigracji, jak również zapobiegania i zwalczania przestępczości.

Cele Unii Europejskiej II
Unia ustanawia także rynek wewnętrzny oraz działa na rzecz trwałego
rozwoju Europy, którego podstawą jest zrównoważony wzrost
gospodarczy oraz stabilność cen, społeczna gospodarka rynkowa o
wysokiej konkurencyjności, zmierzająca do pełnego zatrudnienia i
postępu społecznego, oraz wysoki poziom ochrony i poprawy jakości
środowiska naturalnego. Wspiera także postęp naukowo-techniczny.

Cele Unii Europejskiej III
Oprócz tego Unia:

• zwalcza wykluczenie społeczne i dyskryminację oraz wspiera
sprawiedliwość i ochronę socjalną, równość kobiet i mężczyzn,
solidarność między pokoleniami i ochronę praw dziecka;
• wspiera spójność gospodarczą, społeczną i terytorialną oraz
solidarność między państwami członkowskimi;
• szanuje swoją bogatą różnorodność kulturową i językową oraz
czuwa nad ochroną i rozwojem
• dziedzictwa kulturowego Europy;
• ustanawia unię gospodarczą i walutową, której walutą jest euro.

Cele Unii Europejskiej IV
W stosunkach zewnętrznych Unia umacnia i propaguje swoje wartości i
interesy, oraz wnosi wkład w ochronę swoich obywateli. Przyczynia się:
•
•
•
•
•
•

do pokoju, bezpieczeństwa, trwałego rozwoju Ziemi,
do solidarności i wzajemnego szacunku między narodami,
do swobodnego i uczciwego handlu,
do wyeliminowania ubóstwa,
do ochrony praw człowieka, w szczególności praw dziecka,
a także do ścisłego przestrzegania i rozwoju prawa
międzynarodowego, w szczególności zasad Karty Narodów
Zjednoczonych.

Karta Praw Podstawowych
art. 2 §1 Każdy ma prawo do życia.

art. 9 Prawo do zawarcia małżeństwa i prawo do założenia rodziny są
gwarantowane zgodnie z ustawami krajowymi regulującymi
korzystanie z tych praw.
art. 33 §1 Rodzina korzysta z ochrony prawnej, ekonomicznej
i społecznej.
art. 22 Unia szanuje różnorodność kulturową, religijną i językową.

Polska
a Karta Praw Podstawowych
Polska zastrzegła kompetencje państw członkowskich do
stanowienia prawa „ w zakresie moralności publicznej,
prawa rodzinnego, a także ochrony godności ludzkiej i
poszanowania fizycznej i moralnej integralności
człowieka”.

2. Instytucje Unii Europejskiej

Główne instytucje Unii Europejskiej





Rada Europejska
Komisja Europejska
Rada Unii Europejskiej
Parlament Europejski

 Trybunał Sprawiedliwości UE
 Europejski Trybunał Obrachunkowy
 Europejski Bank Centralny

Organami doradczymi są:
 Europejski Komitet Ekonomiczno-Społeczny
 Komitet Regionów

Rada Europejska
 Rada Europejska wskazuje Unii Europejskiej ogólny kierunek
działań politycznych i wytycza jej ogólne priorytety. Rada
Europejska daje Unii impulsy niezbędne do rozwoju oraz określa
ogólne kierunki działań i priorytety polityczne. Nie pełni ona funkcji
ustawodawczej.
 W skład Rady Europejskiej wchodzą szefowie państw lub
rządów państw członkowskich, a także jej przewodniczący oraz
przewodniczący Komisji. W jej pracach uczestniczy wysoki
przedstawiciel Unii do spraw zagranicznych i polityki
bezpieczeństwa.
 Wraz z wejściem w życie traktatu z Lizbony 1 grudnia 2009 r.
zyskała status instytucji. Jej przewodniczącym został Herman Van
Rompuy.

Tworzenie
i realizacja
Jak
powstaje prawo
UE

prawa (wersja uproszczona)
jako podstawa funkcjonowania instytucji UE
Problem, obywatele, grupy interesu, eksperci:
dyskusje, konsultacje

Komisja: wystąpienie z oficjalnym wnioskiem

Parlament i Rada UE: wspólna decyzja

Władze krajowe i lokalne: wdrażanie

Komisja i Trybunał Sprawiedliwości: monitorowanie
wdrażania
źródło: opracowanie własne

Komisja Europejska

 Komisja Europejska jest organem wykonawczym UE, który
opracowuje propozycje nowych aktów prawnych, zarządza
na bieżąco wdrażaniem polityki UE i wydatkowaniem
unijnych funduszy.
 Chroniąc interesy Europy jako całości, Komisja dba o to, aby
wszystkie państwa członkowskie UE przestrzegały unijnych
traktatów i przepisów.
 W skład Komisji wchodzi obecnie 27 komisarzy, po jednym z
każdego państwa członkowskiego, w tym wysoki przedstawiciel Unii
do spraw zagranicznych i polityki bezpieczeństwa.

Komisja Europejska
a interesy państw członkowskich

 Komisja reprezentuje Unię Europejską jako całość, a nie
poszczególne państwa członkowskie. Stąd, każdy komisarz nie szuka
rozwiązania korzystnego dla swego państwa, lecz dla Unii jako
całości.
 Na forum Komisji nie ma miejsca na ścieranie się interesów państw
członkowskich.

Kompetencje Komisji Europejskiej
 Bezpośrednia inicjatywa legislacyjna,
 Sporządza roczny plan prac legislacyjnych Wspólnoty określający akty
prawne, które mają zostać wydane.
 Samodzielnie stanowi prawo w przedmiocie zakresu obowiązywania reguł
konkurencji w odniesieniu do przedsiębiorstw publicznych (np. stocznie).
 Na podstawie upoważnienia Rady UE, Komisja może przyjmować akty
prawne o charakterze wykonawczym. W realizacji uprawnień wykonawczych
KE ma obowiązek współpracy z komitetami.
 Wszczyna postępowanie przed Trybunałem Sprawiedliwości.
 Przygotowuje projekt budżetu UE a następnie go realizuje.
 Zarządza funduszami europejskimi.
 Sprawuje kontrolę nad przestrzeganiem prawa UE.

WYSOKI PRZEDSTAWICIEL UNII DO SPRAW
ZAGRANICZNYCH I POLITYKI BEZPIECZEŃSTWA
 Mianowany przez Radę Europejską kwalifikowaną większością głosów +
zatwierdzenie przez PE; pełni funkcję Wiceprzewodniczącego KE
 Funkcje:
 Kieruje PZIB i przedstawia projekty decyzji i działań w ramach PZIB
 Przewodniczy Radzie Spraw Zagranicznych
 Zapewnia spójność działań zewnętrznych Unii jako
wiceprzewodniczący KE
 Kieruje europejską służbą działań zewnętrznych
 Ustanowienie Europejskiej Służby Działań Zewnętrznych
 Pracownicy Sekretariatu Generalnego Rady i Komisji (DG RELEX) –
po 1/3 z każdej instytucji
 Osoby oddelegowane z Państw Członkowskich – 1/3

Rada Unii Europejskiej
•

Rada jest głównym organem decyzyjnym Unii Europejskiej.

•

W jej posiedzeniach uczestniczy po jednym ministrze z każdego
kraju członkowskiego UE.

•

To, który minister uczestniczy w danym spotkaniu Rady UE, zależy
od poruszanej na nim tematyki. Jeżeli na przykład Rada debatuje nad
sprawami związanymi z ochroną środowiska, w posiedzeniu biorą udział
ministrowie środowiska wszystkich państw UE, a radę tę nazywa się „Radą
ds. Środowiska”.

•

Rada UE jest forum międzyrządowym. Każdy minister zasiadający w
radzie jest upoważniony do podejmowania zobowiązań w imieniu swojego
rządu.

•

Rada UE jest forum ścierania się interesów narodowych oraz
interesów państw członkowskich.

Rada Unii Europejskiej
Istnieje dziesięć możliwych konfiguracji Rady:












Rada do spraw Ogólnych
Rada do spraw Zagranicznych
Rada do spraw Gospodarczych i Finansowych
Rada do spraw Współpracy w dziedzinie Wymiaru Sprawiedliwości i Spraw
Wewnętrznych
Rada do spraw Zatrudnienia, Polityki Społecznej, Zdrowia i Polityki
dotyczącej Konsumentów
Rada do spraw Transportu, Telekomunikacji i Energii
Rada do spraw Rolnictwa i Rybołówstwa
Rada do spraw Ochrony Środowiska
Rada do spraw Konkurencji
Rada do spraw Edukacji, Młodzieży i Kultury

Rada Unii Europejskiej

 Przyjmuje europejskie akty prawne oraz projekt budżetu – wspólnie
z Parlamentem Europejskim.
 Koordynuje kierunki polityki gospodarczej i społecznej w krajach
członkowskich.
 Zawiera umowy międzynarodowe między UE a innymi krajami lub
organizacjami międzynarodowymi.
 Nie posiada inicjatywy legislacyjnej.

Głosowanie w Radzie UE

źródło: www.polskawue.gov.pl

Głosowanie w Radzie UE
• Wymóg uzyskania większości kwalifikowanej oznacza, że decyzja
musi uzyskać poparcie większości państw członkowskich (jeżeli
projekt aktu prawnego pochodzi od Komisji Europejskiej) lub 2/3
liczby państw (jeżeli projekt pochodzi od państw członkowskich)
dysponujących co najmniej 255 głosami ważonymi.
• Ponadto, członek Rady może wystąpić o sprawdzenie, czy państwa
członkowskie stanowiące większość kwalifikowaną reprezentują co
najmniej 62 proc. ogółu ludności Unii.
• Jeżeli się okaże, że warunek ten nie został spełniony, decyzja nie
zostaje przyjęta, jednakże to ostatnie kryterium nie ma praktycznego
znaczenia przy spełnieniu kryterium liczby państw i liczby głosów
ważonych.
• System ten będzie obowiązywał do 31 października 2014 r.

Organizacja prac Rady Unii Europejskiej
 Każdy kraj UE ma w Brukseli stały zespół („przedstawicielstwo”),
które go reprezentuje i broni jego interesu narodowego na szczeblu
Unii. Szef przedstawicielstwa pełni de facto rolę ambasadora swego
kraju przy Unii Europejskiej.
 Ambasadorowie (zwani „stałymi przedstawicielami”) spotykają się co
tydzień w ramach Komitetu Stałych Przedstawicieli (francuski skrót:
COREPER).
 Przedstawicielem Rzeczpospolitej Polskiej w Brukseli jest

Jan Tombiński

Prezydencja w Radzie Unii Europejskiej to…






…przywilej organizacji prac Rady UE,
…ustalanie miejsca, daty i tematyki obrad Rady,
…kierowanie pracami Rady UE i przewodniczenie jej obradom,
…wypracowywanie kompromisu pomiędzy poszczególnymi państwami
członkowskimi.

 Prezydencja w Radzie UE trwa sześć miesięcy i przypada kolejno na każde
państwo członkowskie UE.
 Rzeczpospolita Polska sprawowała pierwszą w historii Prezydencję między 1
lipca a 31 grudnia 2011 r.
 Trio Prezydencji…
 Polska, Dania i Cypr

Prezydencja w Radzie Unii Europejskiej

 Państwo, które obejmuje Prezydencję w Radzie UE przejmuje
kolejno odpowiedzialność za porządek obrad Rady i przewodzi
wszystkim jej posiedzeniom, kieruje podejmowaniem decyzji
legislacyjnych i politycznych, oraz wypracowuje kompromisy
pomiędzy poszczególnymi państwami członkowskimi.
 Na przykład, jeśli w grudniu 2012 r. zbierze się Rada ds. Środowiska,
przewodzić jej będzie cypryjski minister środowiska, bo Prezydencja
Rady przypada aktualnie właśnie Cyprowi.

Polska Prezydencja w Radzie UE
Do obszarów kierunkowych Polskiej Prezydencji należały:
 ramy finansowe 2014-2020,
 rynek wewnętrzny;
 stosunki ze Wschodem (Partnerstwo Wschodnie);
 wzmocnienie zewnętrznej polityki energetycznej UE;
 pełne wykorzystanie kapitału intelektualnego Europy;
 wspólna polityka bezpieczeństwa i obrony.
Funkcję Pełnomocnika Rządu ds. Przygotowania Organów Administracji
Rządowej i Sprawowania przez RP Przewodnictwa w Radzie UE pełnił Mikołaj
Dowgielewicz.

www.pl2011.eu
www.rcie.torun.pl

Parlament Europejski
 Parlament Europejski jest jedyną instytucją ponadnarodową, której
członkowie są demokratycznie wybierani w powszechnych wyborach
bezpośrednich. W nim reprezentowani są obywatele Państw
Członkowskich.
 Parlament Europejski jest wybierany co pięć lat i ustanawia liczne
prawa (dyrektywy, rozporządzenia, itp.), które mają wpływ na życie
codzienne każdego obywatela.

Parlament Europejski

 Przewodniczący jest wybierany na odnawialny okres dwóch i pół roku, to
jest na połowę kadencji. Przewodniczący reprezentuje Parlament na
zewnątrz i w stosunkach z innymi instytucjami wspólnotowymi.
 Podczas otwarcia każdego posiedzenia Rady Europejskiej przewodniczący
Parlamentu wyraża stanowisko i przedstawia kwestie zajmujące uwagę
Parlamentu, związane z konkretnymi tematami i punktami wpisanymi w
porządek dzienny.
 Przewodniczący PE podpisuje wraz z przewodniczącym Rady wszystkie
akty prawne podjęte w ramach współdecyzji.

Parlament Europejski
 Zgodnie z ogólną zasadą miejsca są podzielone proporcjonalnie do
liczby mieszkańców każdego kraju. Każde Państwo Członkowskie
posiada stałą liczbę miejsc: maksymalnie 96 a minimalnie - 6.
Obecnie Polskę reprezentuje 50 europarlamantarzystów.
 Każde Państwo Członkowskie określa własną ordynację wyborczą,
lecz stosuje identyczne zasady demokratyczne, to jest prawo do
głosowania w wieku 18 lat (z wyjątkiem Austrii, której obywatele
mogą głosować po ukończeniu 16 lat), równość płci i tajność
głosowania.
 Wybory europejskie już teraz charakteryzuje pewna liczba
wspólnych zasad. Należą do nich bezpośredni i powszechny
charakter wyborów, zasada proporcjonalności i odnawialny
pięcioletni mandat.

Liczba Mandatów w PE

 Maksymalnie 750 + przewodniczący (obecnie 736 posłów)
 Minimalna liczba
członkowskie – 6
 Maksymalna liczba
członkowskie - 96

mandatów
mandatów

przypadających
przypadających

na

państwo

na

państwo

Trybunał Sprawiedliwości
Unii Europejskiej
• Trybunał Sprawiedliwości Unii Europejskiej jest organem sądowym
Unii Europejskiej. Obejmuje: Trybunał Sprawiedliwości, Sąd i
sądy wyspecjalizowane.
• Jego zadaniem jest zapewnienie, by prawo unijne było
interpretowane i stosowane w ten sam sposób w każdym państwie
członkowskim.
• Trybunał jest uprawniony do rozstrzygania sporów prawnych
wynikłych między państwami członkowskimi, instytucjami UE,
przedsiębiorstwami i osobami fizycznymi.
• Trybunał ma siedzibę w Luksemburgu.

Europejski Trybunał Obrachunkowy
 Głównym zadaniem Trybunału jest kontrola gospodarki
pieniężnej UE. Sprawozdanie z wykonania budżetu, które
sporządza po zamknięciu każdego roku budżetowego, stanowi
podstawę do udzielenia Komisje Europejskiej przez Parlament
Europejski absolutorium z realizacji budżetu.
 W skład Trybunału wchodzi jeden obywatel z każdego państwa
członkowskiego. Członków Trybunału mianuje Rada Unii
Europejskiej po konsultacji z Parlamentem Europejskim spośród
kandydatów przedstawionych przez państwa członkowskie.
 Kadencja Trybunału trwa 6 lat. Siedziba tego organu mieści się w
Luksemburgu.

Europejski Komitet Ekonomiczno-Społeczny
skład osobowy
 Organizacje przedstawicieli producentów, rolników, pracowników,
wolnych zawodów, gospodarki społecznej, konsumentów i inne
organizacje pozarządowe;
 Cechą charakterystyczną zorganizowanego społeczeństwa
obywatelskiego jest rola pośrednika między administracją
publiczną a obywatelami.
 Jest to zgromadzenie 344 przedstawicieli pochodzących z 27
państw członkowskich UE
 Członkowie posiadają 4-letni, odnawialny mandat
 Są oni mianowani przez Radę UE w oparciu o listy sporządzane
przez rządy krajowe.

Zgromadzenie podzielone
na 3 GRUPY
 Grupa I - Pracodawcy
 Sektor publiczny i prywatny w przemyśle, handlu, finansach itp.
(duże przedsiębiorstwa);
 Grupa II – Pracownicy
 Ogólnokrajowe związki zawodowe;
 Grupa III – Inne podmioty
 Rolnicy, konsumenci, rzemieślnicy i MŚP, gospodarka społeczna,
społeczne i ekologiczne organizacje pozarządowe, wolne zawody
itp.

Komitet Regionów
 Członkowie Komitetu są wybierani spośród polityków z okręgów
miejskich lub regionów i reprezentują całą gamę działań
podejmowanych przez władze lokalne lub regionalne w Unii
Europejskiej - prezydenci regionów, regionalni parlamentarzyści,
radni miejscy, burmistrzowie dużych miast itp.
 Członkowie Komitetu oraz ich zastępcy są mianowani na 5 lat przez
Radę spośród kandydatów przedstawionych przez państwa
członkowskie. Ich mandat jest odnawialny. Są oni także całkowicie
niezależni w wykonywaniu swoich funkcji.

Komitet Regionów

Co roku Komitet Regionów odbywa pięć sesji plenarnych, podczas których
wyznacza ogólne wytyczne swej polityki oraz przyjmuje opinie.
Członkowie Komitetu przypisani są do wyspecjalizowanych komisji, których
zadaniem jest przygotowywanie sesji plenarnych. W Komitecie działa sześć
takich komisji:
 Komisja ds. Polityki Spójności Regionalnej (COTER),
 Komisja ds. Polityki Gospodarczej i Społecznej (ECOS),
 Komisja ds. Zrównoważonego Rozwoju (DEVE),
 Komisja ds. Kultury i Edukacji (EDUC),
 Komisja ds. Konstytucyjnych i Sprawowania Rządów w Europie
(CONST),
 Komisja ds. Stosunków Zewnętrznych (RELEX).

Komitet Regionów
• Komitet Regionów liczy 344 członków. Liczba członków z
poszczególnych państw w przybliżeniu odzwierciedla ich
liczbę ludności i przedstawia się następująco:
 Francja, Niemcy, Wielka Brytania i Włochy: 24
 Hiszpania i Polska: 21
 Rumunia: 15
 Belgia, Bułgaria, Czechy, Grecja i Węgry, Austria, Niderlandy,
Portugalia i Szwecja: 12
 Dania, Finlandia, Irlandia, Litwa i Słowacja: 9
 Estonia, Łotwa i Słowenia: 7
 Cypr i Luksemburg: 6
 Malta: 5

Dziękuję za uwagę.

www.rcie.torun.pl
www.kursy.rcie.torun.pl


Slide 14

Funkcjonowanie instytucji
Unii Europejskiej
w kontekście Traktatu z Lizbony

Zagadnienia tematyczne
Czym jest Unia Europejska?
Instytucje Europejskie
• Rada Europejska
• Komisja europejska
• Rada Unii Europejskiej
• Parlament Europejski
 Ćwiczenia



1. Czym jest Unia Europejska?

Unia Europejska
Powierzchnia: 4 miliony km²
Liczba ludności: 502,477 milionów osób
27 Państw członkowskich
7,28% ludności świata
1 maja 2004 r. – akcesja Polski do UE

Czym jest Unia Europejska?
Traktaty określające status UE

 Traktat ustanawiający Europejską Wspólnotę Węgla i Stali – 1951 r.
 Traktat ustanawiający Europejską Wspólnotę Gospodarczą – 1957 r.
 Traktat ustanawiający Europejską Wspólnotę Energii Atomowej
(EUROATOM) – 1957 r.
 Traktat ustanawiający Jedną Radę i Jedną Komisję Wspólnot
Europejskich – 1965 r.
 Jednolity Akt Europejski - 1986 r.
 Traktat z Maastricht – Traktat o Unii Europejskiej – 1992 r.
 Traktat z Amsterdamu – 1997 r.
 Traktat z Nicei – 2001 r.
 Nieudana próba uchwalenia Konstytucji Unii Europejskiej – 2005 r.
 Traktat z Lizbony – 2007 r.

Traktat z Lizbony

Jest to najnowszy i aktualny dokument określający czym
jest Unia Europejska, jakie są jej podstawy, cele i
kompetencje.
Na podstawie treści tego dokumentu śledzić będziemy
instytucjonalny kształt UE.

Lizbona, uroczystość podpisania
traktatu (13 grudnia 2007 r.)

Lizbona, wspólne zdjęcie głów państw, szefów rządów i ministrów
spraw zagranicznych przed Klasztorem Hieronimitów po
uroczystości podpisania traktatu (13 grudnia 2007 r.)
9 kwietnia 2008 r. Traktat został
ratyfikowany przez Prezydenta RP
Lecha Kaczyńskiego.

UE przed Traktatem z Lizbony
Do momentu wejścia w życie Traktatu z Lizbony Unia Europejska była
szczególną formą współpracy międzynarodowej państw opartą
na trzech filarach:
 Wspólnotach Europejskich,
 wspólnej polityce zagranicznej i bezpieczeństwa
 współpracy policyjnej i sądowej w sprawach karnych.
Unia Europejska nie miała jednak ani osobowości prawnej, ani
własnych instytucji.

Charakter stowarzyszenia
państw członkowskich

Traktat o Unii Europejskiej stanowi w art. 47, że
„Unia ma osobowość prawną”.
Oznacza to, że Unia Europejska staje się
jednolitą organizacją międzynarodową.

Osobowość prawna UE
Unia Europejska nie jest federacją, jak Stany Zjednoczone Ameryki
Północnej, Federacyjna Republika Brazylii lub Federacja Rosyjska.
Jako organizacja międzynarodowa, UE:
 jest podmiotem na arenie polityki międzynarodowej, prowadzi
własną politykę zewnętrzną;
 jest podmiotem umów międzynarodowych;
 prowadzi własną politykę wewnętrzną, posiada własne
instytucje.

Kompetencje Unii Europejskiej

Unia Europejska ma tyle kompetencji,
ile powierzyły jej państwa członkowskie.

1. Kompetencje wyłączne, których nie dzieli z
rządami państw

 unia celna;
 ustanawianie reguł konkurencji niezbędnych do funkcjonowania
rynku wewnętrznego;
 zachowanie morskich zasobów biologicznych;
 wspólna polityka handlowa;
 zawieranie umów międzynarodowych;
 polityka pieniężna w odniesieniu do Państw Członkowskich, których
walutą jest euro.

2. Kompetencje dzielone i działania wspierające
rynek wewnętrzny;
 spójność gospodarcza, społeczna i terytorialna;
 rolnictwo i rybołówstwo, z wyłączeniem zachowania morskich
zasobów biologicznych;
 środowisko;
 ochrona konsumentów;
 transport;
 przestrzeń wolności, bezpieczeństwa i sprawiedliwości;
 badań, rozwoju technologicznego i przestrzeni kosmicznej;
 współpraca na rzecz rozwoju i pomocy humanitarnej.

3. Kompetencje koordynujące i uzupełniające






ochrona i poprawa zdrowia ludzkiego;

przemysł;
kultura;
turystyka;
edukacja, kształcenie zawodowe, młodzież, sport.

Cele Unii Europejskiej I
Zgodnie z art. 3 Traktatu o Unii Europejskiej, celem Unii Europejskiej
jest
wspieranie pokoju, jej wartości
i dobrobytu jej narodów.
Ponadto Unia zapewnia swoim obywatelom przestrzeń wolności,
bezpieczeństwa i sprawiedliwości bez granic wewnętrznych, w której
zagwarantowana jest swoboda przepływu osób, w powiązaniu z
właściwymi środkami w odniesieniu do kontroli granic zewnętrznych,
azylu, imigracji, jak również zapobiegania i zwalczania przestępczości.

Cele Unii Europejskiej II
Unia ustanawia także rynek wewnętrzny oraz działa na rzecz trwałego
rozwoju Europy, którego podstawą jest zrównoważony wzrost
gospodarczy oraz stabilność cen, społeczna gospodarka rynkowa o
wysokiej konkurencyjności, zmierzająca do pełnego zatrudnienia i
postępu społecznego, oraz wysoki poziom ochrony i poprawy jakości
środowiska naturalnego. Wspiera także postęp naukowo-techniczny.

Cele Unii Europejskiej III
Oprócz tego Unia:

• zwalcza wykluczenie społeczne i dyskryminację oraz wspiera
sprawiedliwość i ochronę socjalną, równość kobiet i mężczyzn,
solidarność między pokoleniami i ochronę praw dziecka;
• wspiera spójność gospodarczą, społeczną i terytorialną oraz
solidarność między państwami członkowskimi;
• szanuje swoją bogatą różnorodność kulturową i językową oraz
czuwa nad ochroną i rozwojem
• dziedzictwa kulturowego Europy;
• ustanawia unię gospodarczą i walutową, której walutą jest euro.

Cele Unii Europejskiej IV
W stosunkach zewnętrznych Unia umacnia i propaguje swoje wartości i
interesy, oraz wnosi wkład w ochronę swoich obywateli. Przyczynia się:
•
•
•
•
•
•

do pokoju, bezpieczeństwa, trwałego rozwoju Ziemi,
do solidarności i wzajemnego szacunku między narodami,
do swobodnego i uczciwego handlu,
do wyeliminowania ubóstwa,
do ochrony praw człowieka, w szczególności praw dziecka,
a także do ścisłego przestrzegania i rozwoju prawa
międzynarodowego, w szczególności zasad Karty Narodów
Zjednoczonych.

Karta Praw Podstawowych
art. 2 §1 Każdy ma prawo do życia.

art. 9 Prawo do zawarcia małżeństwa i prawo do założenia rodziny są
gwarantowane zgodnie z ustawami krajowymi regulującymi
korzystanie z tych praw.
art. 33 §1 Rodzina korzysta z ochrony prawnej, ekonomicznej
i społecznej.
art. 22 Unia szanuje różnorodność kulturową, religijną i językową.

Polska
a Karta Praw Podstawowych
Polska zastrzegła kompetencje państw członkowskich do
stanowienia prawa „ w zakresie moralności publicznej,
prawa rodzinnego, a także ochrony godności ludzkiej i
poszanowania fizycznej i moralnej integralności
człowieka”.

2. Instytucje Unii Europejskiej

Główne instytucje Unii Europejskiej





Rada Europejska
Komisja Europejska
Rada Unii Europejskiej
Parlament Europejski

 Trybunał Sprawiedliwości UE
 Europejski Trybunał Obrachunkowy
 Europejski Bank Centralny

Organami doradczymi są:
 Europejski Komitet Ekonomiczno-Społeczny
 Komitet Regionów

Rada Europejska
 Rada Europejska wskazuje Unii Europejskiej ogólny kierunek
działań politycznych i wytycza jej ogólne priorytety. Rada
Europejska daje Unii impulsy niezbędne do rozwoju oraz określa
ogólne kierunki działań i priorytety polityczne. Nie pełni ona funkcji
ustawodawczej.
 W skład Rady Europejskiej wchodzą szefowie państw lub
rządów państw członkowskich, a także jej przewodniczący oraz
przewodniczący Komisji. W jej pracach uczestniczy wysoki
przedstawiciel Unii do spraw zagranicznych i polityki
bezpieczeństwa.
 Wraz z wejściem w życie traktatu z Lizbony 1 grudnia 2009 r.
zyskała status instytucji. Jej przewodniczącym został Herman Van
Rompuy.

Tworzenie
i realizacja
Jak
powstaje prawo
UE

prawa (wersja uproszczona)
jako podstawa funkcjonowania instytucji UE
Problem, obywatele, grupy interesu, eksperci:
dyskusje, konsultacje

Komisja: wystąpienie z oficjalnym wnioskiem

Parlament i Rada UE: wspólna decyzja

Władze krajowe i lokalne: wdrażanie

Komisja i Trybunał Sprawiedliwości: monitorowanie
wdrażania
źródło: opracowanie własne

Komisja Europejska

 Komisja Europejska jest organem wykonawczym UE, który
opracowuje propozycje nowych aktów prawnych, zarządza
na bieżąco wdrażaniem polityki UE i wydatkowaniem
unijnych funduszy.
 Chroniąc interesy Europy jako całości, Komisja dba o to, aby
wszystkie państwa członkowskie UE przestrzegały unijnych
traktatów i przepisów.
 W skład Komisji wchodzi obecnie 27 komisarzy, po jednym z
każdego państwa członkowskiego, w tym wysoki przedstawiciel Unii
do spraw zagranicznych i polityki bezpieczeństwa.

Komisja Europejska
a interesy państw członkowskich

 Komisja reprezentuje Unię Europejską jako całość, a nie
poszczególne państwa członkowskie. Stąd, każdy komisarz nie szuka
rozwiązania korzystnego dla swego państwa, lecz dla Unii jako
całości.
 Na forum Komisji nie ma miejsca na ścieranie się interesów państw
członkowskich.

Kompetencje Komisji Europejskiej
 Bezpośrednia inicjatywa legislacyjna,
 Sporządza roczny plan prac legislacyjnych Wspólnoty określający akty
prawne, które mają zostać wydane.
 Samodzielnie stanowi prawo w przedmiocie zakresu obowiązywania reguł
konkurencji w odniesieniu do przedsiębiorstw publicznych (np. stocznie).
 Na podstawie upoważnienia Rady UE, Komisja może przyjmować akty
prawne o charakterze wykonawczym. W realizacji uprawnień wykonawczych
KE ma obowiązek współpracy z komitetami.
 Wszczyna postępowanie przed Trybunałem Sprawiedliwości.
 Przygotowuje projekt budżetu UE a następnie go realizuje.
 Zarządza funduszami europejskimi.
 Sprawuje kontrolę nad przestrzeganiem prawa UE.

WYSOKI PRZEDSTAWICIEL UNII DO SPRAW
ZAGRANICZNYCH I POLITYKI BEZPIECZEŃSTWA
 Mianowany przez Radę Europejską kwalifikowaną większością głosów +
zatwierdzenie przez PE; pełni funkcję Wiceprzewodniczącego KE
 Funkcje:
 Kieruje PZIB i przedstawia projekty decyzji i działań w ramach PZIB
 Przewodniczy Radzie Spraw Zagranicznych
 Zapewnia spójność działań zewnętrznych Unii jako
wiceprzewodniczący KE
 Kieruje europejską służbą działań zewnętrznych
 Ustanowienie Europejskiej Służby Działań Zewnętrznych
 Pracownicy Sekretariatu Generalnego Rady i Komisji (DG RELEX) –
po 1/3 z każdej instytucji
 Osoby oddelegowane z Państw Członkowskich – 1/3

Rada Unii Europejskiej
•

Rada jest głównym organem decyzyjnym Unii Europejskiej.

•

W jej posiedzeniach uczestniczy po jednym ministrze z każdego
kraju członkowskiego UE.

•

To, który minister uczestniczy w danym spotkaniu Rady UE, zależy
od poruszanej na nim tematyki. Jeżeli na przykład Rada debatuje nad
sprawami związanymi z ochroną środowiska, w posiedzeniu biorą udział
ministrowie środowiska wszystkich państw UE, a radę tę nazywa się „Radą
ds. Środowiska”.

•

Rada UE jest forum międzyrządowym. Każdy minister zasiadający w
radzie jest upoważniony do podejmowania zobowiązań w imieniu swojego
rządu.

•

Rada UE jest forum ścierania się interesów narodowych oraz
interesów państw członkowskich.

Rada Unii Europejskiej
Istnieje dziesięć możliwych konfiguracji Rady:












Rada do spraw Ogólnych
Rada do spraw Zagranicznych
Rada do spraw Gospodarczych i Finansowych
Rada do spraw Współpracy w dziedzinie Wymiaru Sprawiedliwości i Spraw
Wewnętrznych
Rada do spraw Zatrudnienia, Polityki Społecznej, Zdrowia i Polityki
dotyczącej Konsumentów
Rada do spraw Transportu, Telekomunikacji i Energii
Rada do spraw Rolnictwa i Rybołówstwa
Rada do spraw Ochrony Środowiska
Rada do spraw Konkurencji
Rada do spraw Edukacji, Młodzieży i Kultury

Rada Unii Europejskiej

 Przyjmuje europejskie akty prawne oraz projekt budżetu – wspólnie
z Parlamentem Europejskim.
 Koordynuje kierunki polityki gospodarczej i społecznej w krajach
członkowskich.
 Zawiera umowy międzynarodowe między UE a innymi krajami lub
organizacjami międzynarodowymi.
 Nie posiada inicjatywy legislacyjnej.

Głosowanie w Radzie UE

źródło: www.polskawue.gov.pl

Głosowanie w Radzie UE
• Wymóg uzyskania większości kwalifikowanej oznacza, że decyzja
musi uzyskać poparcie większości państw członkowskich (jeżeli
projekt aktu prawnego pochodzi od Komisji Europejskiej) lub 2/3
liczby państw (jeżeli projekt pochodzi od państw członkowskich)
dysponujących co najmniej 255 głosami ważonymi.
• Ponadto, członek Rady może wystąpić o sprawdzenie, czy państwa
członkowskie stanowiące większość kwalifikowaną reprezentują co
najmniej 62 proc. ogółu ludności Unii.
• Jeżeli się okaże, że warunek ten nie został spełniony, decyzja nie
zostaje przyjęta, jednakże to ostatnie kryterium nie ma praktycznego
znaczenia przy spełnieniu kryterium liczby państw i liczby głosów
ważonych.
• System ten będzie obowiązywał do 31 października 2014 r.

Organizacja prac Rady Unii Europejskiej
 Każdy kraj UE ma w Brukseli stały zespół („przedstawicielstwo”),
które go reprezentuje i broni jego interesu narodowego na szczeblu
Unii. Szef przedstawicielstwa pełni de facto rolę ambasadora swego
kraju przy Unii Europejskiej.
 Ambasadorowie (zwani „stałymi przedstawicielami”) spotykają się co
tydzień w ramach Komitetu Stałych Przedstawicieli (francuski skrót:
COREPER).
 Przedstawicielem Rzeczpospolitej Polskiej w Brukseli jest

Jan Tombiński

Prezydencja w Radzie Unii Europejskiej to…






…przywilej organizacji prac Rady UE,
…ustalanie miejsca, daty i tematyki obrad Rady,
…kierowanie pracami Rady UE i przewodniczenie jej obradom,
…wypracowywanie kompromisu pomiędzy poszczególnymi państwami
członkowskimi.

 Prezydencja w Radzie UE trwa sześć miesięcy i przypada kolejno na każde
państwo członkowskie UE.
 Rzeczpospolita Polska sprawowała pierwszą w historii Prezydencję między 1
lipca a 31 grudnia 2011 r.
 Trio Prezydencji…
 Polska, Dania i Cypr

Prezydencja w Radzie Unii Europejskiej

 Państwo, które obejmuje Prezydencję w Radzie UE przejmuje
kolejno odpowiedzialność za porządek obrad Rady i przewodzi
wszystkim jej posiedzeniom, kieruje podejmowaniem decyzji
legislacyjnych i politycznych, oraz wypracowuje kompromisy
pomiędzy poszczególnymi państwami członkowskimi.
 Na przykład, jeśli w grudniu 2012 r. zbierze się Rada ds. Środowiska,
przewodzić jej będzie cypryjski minister środowiska, bo Prezydencja
Rady przypada aktualnie właśnie Cyprowi.

Polska Prezydencja w Radzie UE
Do obszarów kierunkowych Polskiej Prezydencji należały:
 ramy finansowe 2014-2020,
 rynek wewnętrzny;
 stosunki ze Wschodem (Partnerstwo Wschodnie);
 wzmocnienie zewnętrznej polityki energetycznej UE;
 pełne wykorzystanie kapitału intelektualnego Europy;
 wspólna polityka bezpieczeństwa i obrony.
Funkcję Pełnomocnika Rządu ds. Przygotowania Organów Administracji
Rządowej i Sprawowania przez RP Przewodnictwa w Radzie UE pełnił Mikołaj
Dowgielewicz.

www.pl2011.eu
www.rcie.torun.pl

Parlament Europejski
 Parlament Europejski jest jedyną instytucją ponadnarodową, której
członkowie są demokratycznie wybierani w powszechnych wyborach
bezpośrednich. W nim reprezentowani są obywatele Państw
Członkowskich.
 Parlament Europejski jest wybierany co pięć lat i ustanawia liczne
prawa (dyrektywy, rozporządzenia, itp.), które mają wpływ na życie
codzienne każdego obywatela.

Parlament Europejski

 Przewodniczący jest wybierany na odnawialny okres dwóch i pół roku, to
jest na połowę kadencji. Przewodniczący reprezentuje Parlament na
zewnątrz i w stosunkach z innymi instytucjami wspólnotowymi.
 Podczas otwarcia każdego posiedzenia Rady Europejskiej przewodniczący
Parlamentu wyraża stanowisko i przedstawia kwestie zajmujące uwagę
Parlamentu, związane z konkretnymi tematami i punktami wpisanymi w
porządek dzienny.
 Przewodniczący PE podpisuje wraz z przewodniczącym Rady wszystkie
akty prawne podjęte w ramach współdecyzji.

Parlament Europejski
 Zgodnie z ogólną zasadą miejsca są podzielone proporcjonalnie do
liczby mieszkańców każdego kraju. Każde Państwo Członkowskie
posiada stałą liczbę miejsc: maksymalnie 96 a minimalnie - 6.
Obecnie Polskę reprezentuje 50 europarlamantarzystów.
 Każde Państwo Członkowskie określa własną ordynację wyborczą,
lecz stosuje identyczne zasady demokratyczne, to jest prawo do
głosowania w wieku 18 lat (z wyjątkiem Austrii, której obywatele
mogą głosować po ukończeniu 16 lat), równość płci i tajność
głosowania.
 Wybory europejskie już teraz charakteryzuje pewna liczba
wspólnych zasad. Należą do nich bezpośredni i powszechny
charakter wyborów, zasada proporcjonalności i odnawialny
pięcioletni mandat.

Liczba Mandatów w PE

 Maksymalnie 750 + przewodniczący (obecnie 736 posłów)
 Minimalna liczba
członkowskie – 6
 Maksymalna liczba
członkowskie - 96

mandatów
mandatów

przypadających
przypadających

na

państwo

na

państwo

Trybunał Sprawiedliwości
Unii Europejskiej
• Trybunał Sprawiedliwości Unii Europejskiej jest organem sądowym
Unii Europejskiej. Obejmuje: Trybunał Sprawiedliwości, Sąd i
sądy wyspecjalizowane.
• Jego zadaniem jest zapewnienie, by prawo unijne było
interpretowane i stosowane w ten sam sposób w każdym państwie
członkowskim.
• Trybunał jest uprawniony do rozstrzygania sporów prawnych
wynikłych między państwami członkowskimi, instytucjami UE,
przedsiębiorstwami i osobami fizycznymi.
• Trybunał ma siedzibę w Luksemburgu.

Europejski Trybunał Obrachunkowy
 Głównym zadaniem Trybunału jest kontrola gospodarki
pieniężnej UE. Sprawozdanie z wykonania budżetu, które
sporządza po zamknięciu każdego roku budżetowego, stanowi
podstawę do udzielenia Komisje Europejskiej przez Parlament
Europejski absolutorium z realizacji budżetu.
 W skład Trybunału wchodzi jeden obywatel z każdego państwa
członkowskiego. Członków Trybunału mianuje Rada Unii
Europejskiej po konsultacji z Parlamentem Europejskim spośród
kandydatów przedstawionych przez państwa członkowskie.
 Kadencja Trybunału trwa 6 lat. Siedziba tego organu mieści się w
Luksemburgu.

Europejski Komitet Ekonomiczno-Społeczny
skład osobowy
 Organizacje przedstawicieli producentów, rolników, pracowników,
wolnych zawodów, gospodarki społecznej, konsumentów i inne
organizacje pozarządowe;
 Cechą charakterystyczną zorganizowanego społeczeństwa
obywatelskiego jest rola pośrednika między administracją
publiczną a obywatelami.
 Jest to zgromadzenie 344 przedstawicieli pochodzących z 27
państw członkowskich UE
 Członkowie posiadają 4-letni, odnawialny mandat
 Są oni mianowani przez Radę UE w oparciu o listy sporządzane
przez rządy krajowe.

Zgromadzenie podzielone
na 3 GRUPY
 Grupa I - Pracodawcy
 Sektor publiczny i prywatny w przemyśle, handlu, finansach itp.
(duże przedsiębiorstwa);
 Grupa II – Pracownicy
 Ogólnokrajowe związki zawodowe;
 Grupa III – Inne podmioty
 Rolnicy, konsumenci, rzemieślnicy i MŚP, gospodarka społeczna,
społeczne i ekologiczne organizacje pozarządowe, wolne zawody
itp.

Komitet Regionów
 Członkowie Komitetu są wybierani spośród polityków z okręgów
miejskich lub regionów i reprezentują całą gamę działań
podejmowanych przez władze lokalne lub regionalne w Unii
Europejskiej - prezydenci regionów, regionalni parlamentarzyści,
radni miejscy, burmistrzowie dużych miast itp.
 Członkowie Komitetu oraz ich zastępcy są mianowani na 5 lat przez
Radę spośród kandydatów przedstawionych przez państwa
członkowskie. Ich mandat jest odnawialny. Są oni także całkowicie
niezależni w wykonywaniu swoich funkcji.

Komitet Regionów

Co roku Komitet Regionów odbywa pięć sesji plenarnych, podczas których
wyznacza ogólne wytyczne swej polityki oraz przyjmuje opinie.
Członkowie Komitetu przypisani są do wyspecjalizowanych komisji, których
zadaniem jest przygotowywanie sesji plenarnych. W Komitecie działa sześć
takich komisji:
 Komisja ds. Polityki Spójności Regionalnej (COTER),
 Komisja ds. Polityki Gospodarczej i Społecznej (ECOS),
 Komisja ds. Zrównoważonego Rozwoju (DEVE),
 Komisja ds. Kultury i Edukacji (EDUC),
 Komisja ds. Konstytucyjnych i Sprawowania Rządów w Europie
(CONST),
 Komisja ds. Stosunków Zewnętrznych (RELEX).

Komitet Regionów
• Komitet Regionów liczy 344 członków. Liczba członków z
poszczególnych państw w przybliżeniu odzwierciedla ich
liczbę ludności i przedstawia się następująco:
 Francja, Niemcy, Wielka Brytania i Włochy: 24
 Hiszpania i Polska: 21
 Rumunia: 15
 Belgia, Bułgaria, Czechy, Grecja i Węgry, Austria, Niderlandy,
Portugalia i Szwecja: 12
 Dania, Finlandia, Irlandia, Litwa i Słowacja: 9
 Estonia, Łotwa i Słowenia: 7
 Cypr i Luksemburg: 6
 Malta: 5

Dziękuję za uwagę.

www.rcie.torun.pl
www.kursy.rcie.torun.pl


Slide 15

Funkcjonowanie instytucji
Unii Europejskiej
w kontekście Traktatu z Lizbony

Zagadnienia tematyczne
Czym jest Unia Europejska?
Instytucje Europejskie
• Rada Europejska
• Komisja europejska
• Rada Unii Europejskiej
• Parlament Europejski
 Ćwiczenia



1. Czym jest Unia Europejska?

Unia Europejska
Powierzchnia: 4 miliony km²
Liczba ludności: 502,477 milionów osób
27 Państw członkowskich
7,28% ludności świata
1 maja 2004 r. – akcesja Polski do UE

Czym jest Unia Europejska?
Traktaty określające status UE

 Traktat ustanawiający Europejską Wspólnotę Węgla i Stali – 1951 r.
 Traktat ustanawiający Europejską Wspólnotę Gospodarczą – 1957 r.
 Traktat ustanawiający Europejską Wspólnotę Energii Atomowej
(EUROATOM) – 1957 r.
 Traktat ustanawiający Jedną Radę i Jedną Komisję Wspólnot
Europejskich – 1965 r.
 Jednolity Akt Europejski - 1986 r.
 Traktat z Maastricht – Traktat o Unii Europejskiej – 1992 r.
 Traktat z Amsterdamu – 1997 r.
 Traktat z Nicei – 2001 r.
 Nieudana próba uchwalenia Konstytucji Unii Europejskiej – 2005 r.
 Traktat z Lizbony – 2007 r.

Traktat z Lizbony

Jest to najnowszy i aktualny dokument określający czym
jest Unia Europejska, jakie są jej podstawy, cele i
kompetencje.
Na podstawie treści tego dokumentu śledzić będziemy
instytucjonalny kształt UE.

Lizbona, uroczystość podpisania
traktatu (13 grudnia 2007 r.)

Lizbona, wspólne zdjęcie głów państw, szefów rządów i ministrów
spraw zagranicznych przed Klasztorem Hieronimitów po
uroczystości podpisania traktatu (13 grudnia 2007 r.)
9 kwietnia 2008 r. Traktat został
ratyfikowany przez Prezydenta RP
Lecha Kaczyńskiego.

UE przed Traktatem z Lizbony
Do momentu wejścia w życie Traktatu z Lizbony Unia Europejska była
szczególną formą współpracy międzynarodowej państw opartą
na trzech filarach:
 Wspólnotach Europejskich,
 wspólnej polityce zagranicznej i bezpieczeństwa
 współpracy policyjnej i sądowej w sprawach karnych.
Unia Europejska nie miała jednak ani osobowości prawnej, ani
własnych instytucji.

Charakter stowarzyszenia
państw członkowskich

Traktat o Unii Europejskiej stanowi w art. 47, że
„Unia ma osobowość prawną”.
Oznacza to, że Unia Europejska staje się
jednolitą organizacją międzynarodową.

Osobowość prawna UE
Unia Europejska nie jest federacją, jak Stany Zjednoczone Ameryki
Północnej, Federacyjna Republika Brazylii lub Federacja Rosyjska.
Jako organizacja międzynarodowa, UE:
 jest podmiotem na arenie polityki międzynarodowej, prowadzi
własną politykę zewnętrzną;
 jest podmiotem umów międzynarodowych;
 prowadzi własną politykę wewnętrzną, posiada własne
instytucje.

Kompetencje Unii Europejskiej

Unia Europejska ma tyle kompetencji,
ile powierzyły jej państwa członkowskie.

1. Kompetencje wyłączne, których nie dzieli z
rządami państw

 unia celna;
 ustanawianie reguł konkurencji niezbędnych do funkcjonowania
rynku wewnętrznego;
 zachowanie morskich zasobów biologicznych;
 wspólna polityka handlowa;
 zawieranie umów międzynarodowych;
 polityka pieniężna w odniesieniu do Państw Członkowskich, których
walutą jest euro.

2. Kompetencje dzielone i działania wspierające
rynek wewnętrzny;
 spójność gospodarcza, społeczna i terytorialna;
 rolnictwo i rybołówstwo, z wyłączeniem zachowania morskich
zasobów biologicznych;
 środowisko;
 ochrona konsumentów;
 transport;
 przestrzeń wolności, bezpieczeństwa i sprawiedliwości;
 badań, rozwoju technologicznego i przestrzeni kosmicznej;
 współpraca na rzecz rozwoju i pomocy humanitarnej.

3. Kompetencje koordynujące i uzupełniające






ochrona i poprawa zdrowia ludzkiego;

przemysł;
kultura;
turystyka;
edukacja, kształcenie zawodowe, młodzież, sport.

Cele Unii Europejskiej I
Zgodnie z art. 3 Traktatu o Unii Europejskiej, celem Unii Europejskiej
jest
wspieranie pokoju, jej wartości
i dobrobytu jej narodów.
Ponadto Unia zapewnia swoim obywatelom przestrzeń wolności,
bezpieczeństwa i sprawiedliwości bez granic wewnętrznych, w której
zagwarantowana jest swoboda przepływu osób, w powiązaniu z
właściwymi środkami w odniesieniu do kontroli granic zewnętrznych,
azylu, imigracji, jak również zapobiegania i zwalczania przestępczości.

Cele Unii Europejskiej II
Unia ustanawia także rynek wewnętrzny oraz działa na rzecz trwałego
rozwoju Europy, którego podstawą jest zrównoważony wzrost
gospodarczy oraz stabilność cen, społeczna gospodarka rynkowa o
wysokiej konkurencyjności, zmierzająca do pełnego zatrudnienia i
postępu społecznego, oraz wysoki poziom ochrony i poprawy jakości
środowiska naturalnego. Wspiera także postęp naukowo-techniczny.

Cele Unii Europejskiej III
Oprócz tego Unia:

• zwalcza wykluczenie społeczne i dyskryminację oraz wspiera
sprawiedliwość i ochronę socjalną, równość kobiet i mężczyzn,
solidarność między pokoleniami i ochronę praw dziecka;
• wspiera spójność gospodarczą, społeczną i terytorialną oraz
solidarność między państwami członkowskimi;
• szanuje swoją bogatą różnorodność kulturową i językową oraz
czuwa nad ochroną i rozwojem
• dziedzictwa kulturowego Europy;
• ustanawia unię gospodarczą i walutową, której walutą jest euro.

Cele Unii Europejskiej IV
W stosunkach zewnętrznych Unia umacnia i propaguje swoje wartości i
interesy, oraz wnosi wkład w ochronę swoich obywateli. Przyczynia się:
•
•
•
•
•
•

do pokoju, bezpieczeństwa, trwałego rozwoju Ziemi,
do solidarności i wzajemnego szacunku między narodami,
do swobodnego i uczciwego handlu,
do wyeliminowania ubóstwa,
do ochrony praw człowieka, w szczególności praw dziecka,
a także do ścisłego przestrzegania i rozwoju prawa
międzynarodowego, w szczególności zasad Karty Narodów
Zjednoczonych.

Karta Praw Podstawowych
art. 2 §1 Każdy ma prawo do życia.

art. 9 Prawo do zawarcia małżeństwa i prawo do założenia rodziny są
gwarantowane zgodnie z ustawami krajowymi regulującymi
korzystanie z tych praw.
art. 33 §1 Rodzina korzysta z ochrony prawnej, ekonomicznej
i społecznej.
art. 22 Unia szanuje różnorodność kulturową, religijną i językową.

Polska
a Karta Praw Podstawowych
Polska zastrzegła kompetencje państw członkowskich do
stanowienia prawa „ w zakresie moralności publicznej,
prawa rodzinnego, a także ochrony godności ludzkiej i
poszanowania fizycznej i moralnej integralności
człowieka”.

2. Instytucje Unii Europejskiej

Główne instytucje Unii Europejskiej





Rada Europejska
Komisja Europejska
Rada Unii Europejskiej
Parlament Europejski

 Trybunał Sprawiedliwości UE
 Europejski Trybunał Obrachunkowy
 Europejski Bank Centralny

Organami doradczymi są:
 Europejski Komitet Ekonomiczno-Społeczny
 Komitet Regionów

Rada Europejska
 Rada Europejska wskazuje Unii Europejskiej ogólny kierunek
działań politycznych i wytycza jej ogólne priorytety. Rada
Europejska daje Unii impulsy niezbędne do rozwoju oraz określa
ogólne kierunki działań i priorytety polityczne. Nie pełni ona funkcji
ustawodawczej.
 W skład Rady Europejskiej wchodzą szefowie państw lub
rządów państw członkowskich, a także jej przewodniczący oraz
przewodniczący Komisji. W jej pracach uczestniczy wysoki
przedstawiciel Unii do spraw zagranicznych i polityki
bezpieczeństwa.
 Wraz z wejściem w życie traktatu z Lizbony 1 grudnia 2009 r.
zyskała status instytucji. Jej przewodniczącym został Herman Van
Rompuy.

Tworzenie
i realizacja
Jak
powstaje prawo
UE

prawa (wersja uproszczona)
jako podstawa funkcjonowania instytucji UE
Problem, obywatele, grupy interesu, eksperci:
dyskusje, konsultacje

Komisja: wystąpienie z oficjalnym wnioskiem

Parlament i Rada UE: wspólna decyzja

Władze krajowe i lokalne: wdrażanie

Komisja i Trybunał Sprawiedliwości: monitorowanie
wdrażania
źródło: opracowanie własne

Komisja Europejska

 Komisja Europejska jest organem wykonawczym UE, który
opracowuje propozycje nowych aktów prawnych, zarządza
na bieżąco wdrażaniem polityki UE i wydatkowaniem
unijnych funduszy.
 Chroniąc interesy Europy jako całości, Komisja dba o to, aby
wszystkie państwa członkowskie UE przestrzegały unijnych
traktatów i przepisów.
 W skład Komisji wchodzi obecnie 27 komisarzy, po jednym z
każdego państwa członkowskiego, w tym wysoki przedstawiciel Unii
do spraw zagranicznych i polityki bezpieczeństwa.

Komisja Europejska
a interesy państw członkowskich

 Komisja reprezentuje Unię Europejską jako całość, a nie
poszczególne państwa członkowskie. Stąd, każdy komisarz nie szuka
rozwiązania korzystnego dla swego państwa, lecz dla Unii jako
całości.
 Na forum Komisji nie ma miejsca na ścieranie się interesów państw
członkowskich.

Kompetencje Komisji Europejskiej
 Bezpośrednia inicjatywa legislacyjna,
 Sporządza roczny plan prac legislacyjnych Wspólnoty określający akty
prawne, które mają zostać wydane.
 Samodzielnie stanowi prawo w przedmiocie zakresu obowiązywania reguł
konkurencji w odniesieniu do przedsiębiorstw publicznych (np. stocznie).
 Na podstawie upoważnienia Rady UE, Komisja może przyjmować akty
prawne o charakterze wykonawczym. W realizacji uprawnień wykonawczych
KE ma obowiązek współpracy z komitetami.
 Wszczyna postępowanie przed Trybunałem Sprawiedliwości.
 Przygotowuje projekt budżetu UE a następnie go realizuje.
 Zarządza funduszami europejskimi.
 Sprawuje kontrolę nad przestrzeganiem prawa UE.

WYSOKI PRZEDSTAWICIEL UNII DO SPRAW
ZAGRANICZNYCH I POLITYKI BEZPIECZEŃSTWA
 Mianowany przez Radę Europejską kwalifikowaną większością głosów +
zatwierdzenie przez PE; pełni funkcję Wiceprzewodniczącego KE
 Funkcje:
 Kieruje PZIB i przedstawia projekty decyzji i działań w ramach PZIB
 Przewodniczy Radzie Spraw Zagranicznych
 Zapewnia spójność działań zewnętrznych Unii jako
wiceprzewodniczący KE
 Kieruje europejską służbą działań zewnętrznych
 Ustanowienie Europejskiej Służby Działań Zewnętrznych
 Pracownicy Sekretariatu Generalnego Rady i Komisji (DG RELEX) –
po 1/3 z każdej instytucji
 Osoby oddelegowane z Państw Członkowskich – 1/3

Rada Unii Europejskiej
•

Rada jest głównym organem decyzyjnym Unii Europejskiej.

•

W jej posiedzeniach uczestniczy po jednym ministrze z każdego
kraju członkowskiego UE.

•

To, który minister uczestniczy w danym spotkaniu Rady UE, zależy
od poruszanej na nim tematyki. Jeżeli na przykład Rada debatuje nad
sprawami związanymi z ochroną środowiska, w posiedzeniu biorą udział
ministrowie środowiska wszystkich państw UE, a radę tę nazywa się „Radą
ds. Środowiska”.

•

Rada UE jest forum międzyrządowym. Każdy minister zasiadający w
radzie jest upoważniony do podejmowania zobowiązań w imieniu swojego
rządu.

•

Rada UE jest forum ścierania się interesów narodowych oraz
interesów państw członkowskich.

Rada Unii Europejskiej
Istnieje dziesięć możliwych konfiguracji Rady:












Rada do spraw Ogólnych
Rada do spraw Zagranicznych
Rada do spraw Gospodarczych i Finansowych
Rada do spraw Współpracy w dziedzinie Wymiaru Sprawiedliwości i Spraw
Wewnętrznych
Rada do spraw Zatrudnienia, Polityki Społecznej, Zdrowia i Polityki
dotyczącej Konsumentów
Rada do spraw Transportu, Telekomunikacji i Energii
Rada do spraw Rolnictwa i Rybołówstwa
Rada do spraw Ochrony Środowiska
Rada do spraw Konkurencji
Rada do spraw Edukacji, Młodzieży i Kultury

Rada Unii Europejskiej

 Przyjmuje europejskie akty prawne oraz projekt budżetu – wspólnie
z Parlamentem Europejskim.
 Koordynuje kierunki polityki gospodarczej i społecznej w krajach
członkowskich.
 Zawiera umowy międzynarodowe między UE a innymi krajami lub
organizacjami międzynarodowymi.
 Nie posiada inicjatywy legislacyjnej.

Głosowanie w Radzie UE

źródło: www.polskawue.gov.pl

Głosowanie w Radzie UE
• Wymóg uzyskania większości kwalifikowanej oznacza, że decyzja
musi uzyskać poparcie większości państw członkowskich (jeżeli
projekt aktu prawnego pochodzi od Komisji Europejskiej) lub 2/3
liczby państw (jeżeli projekt pochodzi od państw członkowskich)
dysponujących co najmniej 255 głosami ważonymi.
• Ponadto, członek Rady może wystąpić o sprawdzenie, czy państwa
członkowskie stanowiące większość kwalifikowaną reprezentują co
najmniej 62 proc. ogółu ludności Unii.
• Jeżeli się okaże, że warunek ten nie został spełniony, decyzja nie
zostaje przyjęta, jednakże to ostatnie kryterium nie ma praktycznego
znaczenia przy spełnieniu kryterium liczby państw i liczby głosów
ważonych.
• System ten będzie obowiązywał do 31 października 2014 r.

Organizacja prac Rady Unii Europejskiej
 Każdy kraj UE ma w Brukseli stały zespół („przedstawicielstwo”),
które go reprezentuje i broni jego interesu narodowego na szczeblu
Unii. Szef przedstawicielstwa pełni de facto rolę ambasadora swego
kraju przy Unii Europejskiej.
 Ambasadorowie (zwani „stałymi przedstawicielami”) spotykają się co
tydzień w ramach Komitetu Stałych Przedstawicieli (francuski skrót:
COREPER).
 Przedstawicielem Rzeczpospolitej Polskiej w Brukseli jest

Jan Tombiński

Prezydencja w Radzie Unii Europejskiej to…






…przywilej organizacji prac Rady UE,
…ustalanie miejsca, daty i tematyki obrad Rady,
…kierowanie pracami Rady UE i przewodniczenie jej obradom,
…wypracowywanie kompromisu pomiędzy poszczególnymi państwami
członkowskimi.

 Prezydencja w Radzie UE trwa sześć miesięcy i przypada kolejno na każde
państwo członkowskie UE.
 Rzeczpospolita Polska sprawowała pierwszą w historii Prezydencję między 1
lipca a 31 grudnia 2011 r.
 Trio Prezydencji…
 Polska, Dania i Cypr

Prezydencja w Radzie Unii Europejskiej

 Państwo, które obejmuje Prezydencję w Radzie UE przejmuje
kolejno odpowiedzialność za porządek obrad Rady i przewodzi
wszystkim jej posiedzeniom, kieruje podejmowaniem decyzji
legislacyjnych i politycznych, oraz wypracowuje kompromisy
pomiędzy poszczególnymi państwami członkowskimi.
 Na przykład, jeśli w grudniu 2012 r. zbierze się Rada ds. Środowiska,
przewodzić jej będzie cypryjski minister środowiska, bo Prezydencja
Rady przypada aktualnie właśnie Cyprowi.

Polska Prezydencja w Radzie UE
Do obszarów kierunkowych Polskiej Prezydencji należały:
 ramy finansowe 2014-2020,
 rynek wewnętrzny;
 stosunki ze Wschodem (Partnerstwo Wschodnie);
 wzmocnienie zewnętrznej polityki energetycznej UE;
 pełne wykorzystanie kapitału intelektualnego Europy;
 wspólna polityka bezpieczeństwa i obrony.
Funkcję Pełnomocnika Rządu ds. Przygotowania Organów Administracji
Rządowej i Sprawowania przez RP Przewodnictwa w Radzie UE pełnił Mikołaj
Dowgielewicz.

www.pl2011.eu
www.rcie.torun.pl

Parlament Europejski
 Parlament Europejski jest jedyną instytucją ponadnarodową, której
członkowie są demokratycznie wybierani w powszechnych wyborach
bezpośrednich. W nim reprezentowani są obywatele Państw
Członkowskich.
 Parlament Europejski jest wybierany co pięć lat i ustanawia liczne
prawa (dyrektywy, rozporządzenia, itp.), które mają wpływ na życie
codzienne każdego obywatela.

Parlament Europejski

 Przewodniczący jest wybierany na odnawialny okres dwóch i pół roku, to
jest na połowę kadencji. Przewodniczący reprezentuje Parlament na
zewnątrz i w stosunkach z innymi instytucjami wspólnotowymi.
 Podczas otwarcia każdego posiedzenia Rady Europejskiej przewodniczący
Parlamentu wyraża stanowisko i przedstawia kwestie zajmujące uwagę
Parlamentu, związane z konkretnymi tematami i punktami wpisanymi w
porządek dzienny.
 Przewodniczący PE podpisuje wraz z przewodniczącym Rady wszystkie
akty prawne podjęte w ramach współdecyzji.

Parlament Europejski
 Zgodnie z ogólną zasadą miejsca są podzielone proporcjonalnie do
liczby mieszkańców każdego kraju. Każde Państwo Członkowskie
posiada stałą liczbę miejsc: maksymalnie 96 a minimalnie - 6.
Obecnie Polskę reprezentuje 50 europarlamantarzystów.
 Każde Państwo Członkowskie określa własną ordynację wyborczą,
lecz stosuje identyczne zasady demokratyczne, to jest prawo do
głosowania w wieku 18 lat (z wyjątkiem Austrii, której obywatele
mogą głosować po ukończeniu 16 lat), równość płci i tajność
głosowania.
 Wybory europejskie już teraz charakteryzuje pewna liczba
wspólnych zasad. Należą do nich bezpośredni i powszechny
charakter wyborów, zasada proporcjonalności i odnawialny
pięcioletni mandat.

Liczba Mandatów w PE

 Maksymalnie 750 + przewodniczący (obecnie 736 posłów)
 Minimalna liczba
członkowskie – 6
 Maksymalna liczba
członkowskie - 96

mandatów
mandatów

przypadających
przypadających

na

państwo

na

państwo

Trybunał Sprawiedliwości
Unii Europejskiej
• Trybunał Sprawiedliwości Unii Europejskiej jest organem sądowym
Unii Europejskiej. Obejmuje: Trybunał Sprawiedliwości, Sąd i
sądy wyspecjalizowane.
• Jego zadaniem jest zapewnienie, by prawo unijne było
interpretowane i stosowane w ten sam sposób w każdym państwie
członkowskim.
• Trybunał jest uprawniony do rozstrzygania sporów prawnych
wynikłych między państwami członkowskimi, instytucjami UE,
przedsiębiorstwami i osobami fizycznymi.
• Trybunał ma siedzibę w Luksemburgu.

Europejski Trybunał Obrachunkowy
 Głównym zadaniem Trybunału jest kontrola gospodarki
pieniężnej UE. Sprawozdanie z wykonania budżetu, które
sporządza po zamknięciu każdego roku budżetowego, stanowi
podstawę do udzielenia Komisje Europejskiej przez Parlament
Europejski absolutorium z realizacji budżetu.
 W skład Trybunału wchodzi jeden obywatel z każdego państwa
członkowskiego. Członków Trybunału mianuje Rada Unii
Europejskiej po konsultacji z Parlamentem Europejskim spośród
kandydatów przedstawionych przez państwa członkowskie.
 Kadencja Trybunału trwa 6 lat. Siedziba tego organu mieści się w
Luksemburgu.

Europejski Komitet Ekonomiczno-Społeczny
skład osobowy
 Organizacje przedstawicieli producentów, rolników, pracowników,
wolnych zawodów, gospodarki społecznej, konsumentów i inne
organizacje pozarządowe;
 Cechą charakterystyczną zorganizowanego społeczeństwa
obywatelskiego jest rola pośrednika między administracją
publiczną a obywatelami.
 Jest to zgromadzenie 344 przedstawicieli pochodzących z 27
państw członkowskich UE
 Członkowie posiadają 4-letni, odnawialny mandat
 Są oni mianowani przez Radę UE w oparciu o listy sporządzane
przez rządy krajowe.

Zgromadzenie podzielone
na 3 GRUPY
 Grupa I - Pracodawcy
 Sektor publiczny i prywatny w przemyśle, handlu, finansach itp.
(duże przedsiębiorstwa);
 Grupa II – Pracownicy
 Ogólnokrajowe związki zawodowe;
 Grupa III – Inne podmioty
 Rolnicy, konsumenci, rzemieślnicy i MŚP, gospodarka społeczna,
społeczne i ekologiczne organizacje pozarządowe, wolne zawody
itp.

Komitet Regionów
 Członkowie Komitetu są wybierani spośród polityków z okręgów
miejskich lub regionów i reprezentują całą gamę działań
podejmowanych przez władze lokalne lub regionalne w Unii
Europejskiej - prezydenci regionów, regionalni parlamentarzyści,
radni miejscy, burmistrzowie dużych miast itp.
 Członkowie Komitetu oraz ich zastępcy są mianowani na 5 lat przez
Radę spośród kandydatów przedstawionych przez państwa
członkowskie. Ich mandat jest odnawialny. Są oni także całkowicie
niezależni w wykonywaniu swoich funkcji.

Komitet Regionów

Co roku Komitet Regionów odbywa pięć sesji plenarnych, podczas których
wyznacza ogólne wytyczne swej polityki oraz przyjmuje opinie.
Członkowie Komitetu przypisani są do wyspecjalizowanych komisji, których
zadaniem jest przygotowywanie sesji plenarnych. W Komitecie działa sześć
takich komisji:
 Komisja ds. Polityki Spójności Regionalnej (COTER),
 Komisja ds. Polityki Gospodarczej i Społecznej (ECOS),
 Komisja ds. Zrównoważonego Rozwoju (DEVE),
 Komisja ds. Kultury i Edukacji (EDUC),
 Komisja ds. Konstytucyjnych i Sprawowania Rządów w Europie
(CONST),
 Komisja ds. Stosunków Zewnętrznych (RELEX).

Komitet Regionów
• Komitet Regionów liczy 344 członków. Liczba członków z
poszczególnych państw w przybliżeniu odzwierciedla ich
liczbę ludności i przedstawia się następująco:
 Francja, Niemcy, Wielka Brytania i Włochy: 24
 Hiszpania i Polska: 21
 Rumunia: 15
 Belgia, Bułgaria, Czechy, Grecja i Węgry, Austria, Niderlandy,
Portugalia i Szwecja: 12
 Dania, Finlandia, Irlandia, Litwa i Słowacja: 9
 Estonia, Łotwa i Słowenia: 7
 Cypr i Luksemburg: 6
 Malta: 5

Dziękuję za uwagę.

www.rcie.torun.pl
www.kursy.rcie.torun.pl


Slide 16

Funkcjonowanie instytucji
Unii Europejskiej
w kontekście Traktatu z Lizbony

Zagadnienia tematyczne
Czym jest Unia Europejska?
Instytucje Europejskie
• Rada Europejska
• Komisja europejska
• Rada Unii Europejskiej
• Parlament Europejski
 Ćwiczenia



1. Czym jest Unia Europejska?

Unia Europejska
Powierzchnia: 4 miliony km²
Liczba ludności: 502,477 milionów osób
27 Państw członkowskich
7,28% ludności świata
1 maja 2004 r. – akcesja Polski do UE

Czym jest Unia Europejska?
Traktaty określające status UE

 Traktat ustanawiający Europejską Wspólnotę Węgla i Stali – 1951 r.
 Traktat ustanawiający Europejską Wspólnotę Gospodarczą – 1957 r.
 Traktat ustanawiający Europejską Wspólnotę Energii Atomowej
(EUROATOM) – 1957 r.
 Traktat ustanawiający Jedną Radę i Jedną Komisję Wspólnot
Europejskich – 1965 r.
 Jednolity Akt Europejski - 1986 r.
 Traktat z Maastricht – Traktat o Unii Europejskiej – 1992 r.
 Traktat z Amsterdamu – 1997 r.
 Traktat z Nicei – 2001 r.
 Nieudana próba uchwalenia Konstytucji Unii Europejskiej – 2005 r.
 Traktat z Lizbony – 2007 r.

Traktat z Lizbony

Jest to najnowszy i aktualny dokument określający czym
jest Unia Europejska, jakie są jej podstawy, cele i
kompetencje.
Na podstawie treści tego dokumentu śledzić będziemy
instytucjonalny kształt UE.

Lizbona, uroczystość podpisania
traktatu (13 grudnia 2007 r.)

Lizbona, wspólne zdjęcie głów państw, szefów rządów i ministrów
spraw zagranicznych przed Klasztorem Hieronimitów po
uroczystości podpisania traktatu (13 grudnia 2007 r.)
9 kwietnia 2008 r. Traktat został
ratyfikowany przez Prezydenta RP
Lecha Kaczyńskiego.

UE przed Traktatem z Lizbony
Do momentu wejścia w życie Traktatu z Lizbony Unia Europejska była
szczególną formą współpracy międzynarodowej państw opartą
na trzech filarach:
 Wspólnotach Europejskich,
 wspólnej polityce zagranicznej i bezpieczeństwa
 współpracy policyjnej i sądowej w sprawach karnych.
Unia Europejska nie miała jednak ani osobowości prawnej, ani
własnych instytucji.

Charakter stowarzyszenia
państw członkowskich

Traktat o Unii Europejskiej stanowi w art. 47, że
„Unia ma osobowość prawną”.
Oznacza to, że Unia Europejska staje się
jednolitą organizacją międzynarodową.

Osobowość prawna UE
Unia Europejska nie jest federacją, jak Stany Zjednoczone Ameryki
Północnej, Federacyjna Republika Brazylii lub Federacja Rosyjska.
Jako organizacja międzynarodowa, UE:
 jest podmiotem na arenie polityki międzynarodowej, prowadzi
własną politykę zewnętrzną;
 jest podmiotem umów międzynarodowych;
 prowadzi własną politykę wewnętrzną, posiada własne
instytucje.

Kompetencje Unii Europejskiej

Unia Europejska ma tyle kompetencji,
ile powierzyły jej państwa członkowskie.

1. Kompetencje wyłączne, których nie dzieli z
rządami państw

 unia celna;
 ustanawianie reguł konkurencji niezbędnych do funkcjonowania
rynku wewnętrznego;
 zachowanie morskich zasobów biologicznych;
 wspólna polityka handlowa;
 zawieranie umów międzynarodowych;
 polityka pieniężna w odniesieniu do Państw Członkowskich, których
walutą jest euro.

2. Kompetencje dzielone i działania wspierające
rynek wewnętrzny;
 spójność gospodarcza, społeczna i terytorialna;
 rolnictwo i rybołówstwo, z wyłączeniem zachowania morskich
zasobów biologicznych;
 środowisko;
 ochrona konsumentów;
 transport;
 przestrzeń wolności, bezpieczeństwa i sprawiedliwości;
 badań, rozwoju technologicznego i przestrzeni kosmicznej;
 współpraca na rzecz rozwoju i pomocy humanitarnej.

3. Kompetencje koordynujące i uzupełniające






ochrona i poprawa zdrowia ludzkiego;

przemysł;
kultura;
turystyka;
edukacja, kształcenie zawodowe, młodzież, sport.

Cele Unii Europejskiej I
Zgodnie z art. 3 Traktatu o Unii Europejskiej, celem Unii Europejskiej
jest
wspieranie pokoju, jej wartości
i dobrobytu jej narodów.
Ponadto Unia zapewnia swoim obywatelom przestrzeń wolności,
bezpieczeństwa i sprawiedliwości bez granic wewnętrznych, w której
zagwarantowana jest swoboda przepływu osób, w powiązaniu z
właściwymi środkami w odniesieniu do kontroli granic zewnętrznych,
azylu, imigracji, jak również zapobiegania i zwalczania przestępczości.

Cele Unii Europejskiej II
Unia ustanawia także rynek wewnętrzny oraz działa na rzecz trwałego
rozwoju Europy, którego podstawą jest zrównoważony wzrost
gospodarczy oraz stabilność cen, społeczna gospodarka rynkowa o
wysokiej konkurencyjności, zmierzająca do pełnego zatrudnienia i
postępu społecznego, oraz wysoki poziom ochrony i poprawy jakości
środowiska naturalnego. Wspiera także postęp naukowo-techniczny.

Cele Unii Europejskiej III
Oprócz tego Unia:

• zwalcza wykluczenie społeczne i dyskryminację oraz wspiera
sprawiedliwość i ochronę socjalną, równość kobiet i mężczyzn,
solidarność między pokoleniami i ochronę praw dziecka;
• wspiera spójność gospodarczą, społeczną i terytorialną oraz
solidarność między państwami członkowskimi;
• szanuje swoją bogatą różnorodność kulturową i językową oraz
czuwa nad ochroną i rozwojem
• dziedzictwa kulturowego Europy;
• ustanawia unię gospodarczą i walutową, której walutą jest euro.

Cele Unii Europejskiej IV
W stosunkach zewnętrznych Unia umacnia i propaguje swoje wartości i
interesy, oraz wnosi wkład w ochronę swoich obywateli. Przyczynia się:
•
•
•
•
•
•

do pokoju, bezpieczeństwa, trwałego rozwoju Ziemi,
do solidarności i wzajemnego szacunku między narodami,
do swobodnego i uczciwego handlu,
do wyeliminowania ubóstwa,
do ochrony praw człowieka, w szczególności praw dziecka,
a także do ścisłego przestrzegania i rozwoju prawa
międzynarodowego, w szczególności zasad Karty Narodów
Zjednoczonych.

Karta Praw Podstawowych
art. 2 §1 Każdy ma prawo do życia.

art. 9 Prawo do zawarcia małżeństwa i prawo do założenia rodziny są
gwarantowane zgodnie z ustawami krajowymi regulującymi
korzystanie z tych praw.
art. 33 §1 Rodzina korzysta z ochrony prawnej, ekonomicznej
i społecznej.
art. 22 Unia szanuje różnorodność kulturową, religijną i językową.

Polska
a Karta Praw Podstawowych
Polska zastrzegła kompetencje państw członkowskich do
stanowienia prawa „ w zakresie moralności publicznej,
prawa rodzinnego, a także ochrony godności ludzkiej i
poszanowania fizycznej i moralnej integralności
człowieka”.

2. Instytucje Unii Europejskiej

Główne instytucje Unii Europejskiej





Rada Europejska
Komisja Europejska
Rada Unii Europejskiej
Parlament Europejski

 Trybunał Sprawiedliwości UE
 Europejski Trybunał Obrachunkowy
 Europejski Bank Centralny

Organami doradczymi są:
 Europejski Komitet Ekonomiczno-Społeczny
 Komitet Regionów

Rada Europejska
 Rada Europejska wskazuje Unii Europejskiej ogólny kierunek
działań politycznych i wytycza jej ogólne priorytety. Rada
Europejska daje Unii impulsy niezbędne do rozwoju oraz określa
ogólne kierunki działań i priorytety polityczne. Nie pełni ona funkcji
ustawodawczej.
 W skład Rady Europejskiej wchodzą szefowie państw lub
rządów państw członkowskich, a także jej przewodniczący oraz
przewodniczący Komisji. W jej pracach uczestniczy wysoki
przedstawiciel Unii do spraw zagranicznych i polityki
bezpieczeństwa.
 Wraz z wejściem w życie traktatu z Lizbony 1 grudnia 2009 r.
zyskała status instytucji. Jej przewodniczącym został Herman Van
Rompuy.

Tworzenie
i realizacja
Jak
powstaje prawo
UE

prawa (wersja uproszczona)
jako podstawa funkcjonowania instytucji UE
Problem, obywatele, grupy interesu, eksperci:
dyskusje, konsultacje

Komisja: wystąpienie z oficjalnym wnioskiem

Parlament i Rada UE: wspólna decyzja

Władze krajowe i lokalne: wdrażanie

Komisja i Trybunał Sprawiedliwości: monitorowanie
wdrażania
źródło: opracowanie własne

Komisja Europejska

 Komisja Europejska jest organem wykonawczym UE, który
opracowuje propozycje nowych aktów prawnych, zarządza
na bieżąco wdrażaniem polityki UE i wydatkowaniem
unijnych funduszy.
 Chroniąc interesy Europy jako całości, Komisja dba o to, aby
wszystkie państwa członkowskie UE przestrzegały unijnych
traktatów i przepisów.
 W skład Komisji wchodzi obecnie 27 komisarzy, po jednym z
każdego państwa członkowskiego, w tym wysoki przedstawiciel Unii
do spraw zagranicznych i polityki bezpieczeństwa.

Komisja Europejska
a interesy państw członkowskich

 Komisja reprezentuje Unię Europejską jako całość, a nie
poszczególne państwa członkowskie. Stąd, każdy komisarz nie szuka
rozwiązania korzystnego dla swego państwa, lecz dla Unii jako
całości.
 Na forum Komisji nie ma miejsca na ścieranie się interesów państw
członkowskich.

Kompetencje Komisji Europejskiej
 Bezpośrednia inicjatywa legislacyjna,
 Sporządza roczny plan prac legislacyjnych Wspólnoty określający akty
prawne, które mają zostać wydane.
 Samodzielnie stanowi prawo w przedmiocie zakresu obowiązywania reguł
konkurencji w odniesieniu do przedsiębiorstw publicznych (np. stocznie).
 Na podstawie upoważnienia Rady UE, Komisja może przyjmować akty
prawne o charakterze wykonawczym. W realizacji uprawnień wykonawczych
KE ma obowiązek współpracy z komitetami.
 Wszczyna postępowanie przed Trybunałem Sprawiedliwości.
 Przygotowuje projekt budżetu UE a następnie go realizuje.
 Zarządza funduszami europejskimi.
 Sprawuje kontrolę nad przestrzeganiem prawa UE.

WYSOKI PRZEDSTAWICIEL UNII DO SPRAW
ZAGRANICZNYCH I POLITYKI BEZPIECZEŃSTWA
 Mianowany przez Radę Europejską kwalifikowaną większością głosów +
zatwierdzenie przez PE; pełni funkcję Wiceprzewodniczącego KE
 Funkcje:
 Kieruje PZIB i przedstawia projekty decyzji i działań w ramach PZIB
 Przewodniczy Radzie Spraw Zagranicznych
 Zapewnia spójność działań zewnętrznych Unii jako
wiceprzewodniczący KE
 Kieruje europejską służbą działań zewnętrznych
 Ustanowienie Europejskiej Służby Działań Zewnętrznych
 Pracownicy Sekretariatu Generalnego Rady i Komisji (DG RELEX) –
po 1/3 z każdej instytucji
 Osoby oddelegowane z Państw Członkowskich – 1/3

Rada Unii Europejskiej
•

Rada jest głównym organem decyzyjnym Unii Europejskiej.

•

W jej posiedzeniach uczestniczy po jednym ministrze z każdego
kraju członkowskiego UE.

•

To, który minister uczestniczy w danym spotkaniu Rady UE, zależy
od poruszanej na nim tematyki. Jeżeli na przykład Rada debatuje nad
sprawami związanymi z ochroną środowiska, w posiedzeniu biorą udział
ministrowie środowiska wszystkich państw UE, a radę tę nazywa się „Radą
ds. Środowiska”.

•

Rada UE jest forum międzyrządowym. Każdy minister zasiadający w
radzie jest upoważniony do podejmowania zobowiązań w imieniu swojego
rządu.

•

Rada UE jest forum ścierania się interesów narodowych oraz
interesów państw członkowskich.

Rada Unii Europejskiej
Istnieje dziesięć możliwych konfiguracji Rady:












Rada do spraw Ogólnych
Rada do spraw Zagranicznych
Rada do spraw Gospodarczych i Finansowych
Rada do spraw Współpracy w dziedzinie Wymiaru Sprawiedliwości i Spraw
Wewnętrznych
Rada do spraw Zatrudnienia, Polityki Społecznej, Zdrowia i Polityki
dotyczącej Konsumentów
Rada do spraw Transportu, Telekomunikacji i Energii
Rada do spraw Rolnictwa i Rybołówstwa
Rada do spraw Ochrony Środowiska
Rada do spraw Konkurencji
Rada do spraw Edukacji, Młodzieży i Kultury

Rada Unii Europejskiej

 Przyjmuje europejskie akty prawne oraz projekt budżetu – wspólnie
z Parlamentem Europejskim.
 Koordynuje kierunki polityki gospodarczej i społecznej w krajach
członkowskich.
 Zawiera umowy międzynarodowe między UE a innymi krajami lub
organizacjami międzynarodowymi.
 Nie posiada inicjatywy legislacyjnej.

Głosowanie w Radzie UE

źródło: www.polskawue.gov.pl

Głosowanie w Radzie UE
• Wymóg uzyskania większości kwalifikowanej oznacza, że decyzja
musi uzyskać poparcie większości państw członkowskich (jeżeli
projekt aktu prawnego pochodzi od Komisji Europejskiej) lub 2/3
liczby państw (jeżeli projekt pochodzi od państw członkowskich)
dysponujących co najmniej 255 głosami ważonymi.
• Ponadto, członek Rady może wystąpić o sprawdzenie, czy państwa
członkowskie stanowiące większość kwalifikowaną reprezentują co
najmniej 62 proc. ogółu ludności Unii.
• Jeżeli się okaże, że warunek ten nie został spełniony, decyzja nie
zostaje przyjęta, jednakże to ostatnie kryterium nie ma praktycznego
znaczenia przy spełnieniu kryterium liczby państw i liczby głosów
ważonych.
• System ten będzie obowiązywał do 31 października 2014 r.

Organizacja prac Rady Unii Europejskiej
 Każdy kraj UE ma w Brukseli stały zespół („przedstawicielstwo”),
które go reprezentuje i broni jego interesu narodowego na szczeblu
Unii. Szef przedstawicielstwa pełni de facto rolę ambasadora swego
kraju przy Unii Europejskiej.
 Ambasadorowie (zwani „stałymi przedstawicielami”) spotykają się co
tydzień w ramach Komitetu Stałych Przedstawicieli (francuski skrót:
COREPER).
 Przedstawicielem Rzeczpospolitej Polskiej w Brukseli jest

Jan Tombiński

Prezydencja w Radzie Unii Europejskiej to…






…przywilej organizacji prac Rady UE,
…ustalanie miejsca, daty i tematyki obrad Rady,
…kierowanie pracami Rady UE i przewodniczenie jej obradom,
…wypracowywanie kompromisu pomiędzy poszczególnymi państwami
członkowskimi.

 Prezydencja w Radzie UE trwa sześć miesięcy i przypada kolejno na każde
państwo członkowskie UE.
 Rzeczpospolita Polska sprawowała pierwszą w historii Prezydencję między 1
lipca a 31 grudnia 2011 r.
 Trio Prezydencji…
 Polska, Dania i Cypr

Prezydencja w Radzie Unii Europejskiej

 Państwo, które obejmuje Prezydencję w Radzie UE przejmuje
kolejno odpowiedzialność za porządek obrad Rady i przewodzi
wszystkim jej posiedzeniom, kieruje podejmowaniem decyzji
legislacyjnych i politycznych, oraz wypracowuje kompromisy
pomiędzy poszczególnymi państwami członkowskimi.
 Na przykład, jeśli w grudniu 2012 r. zbierze się Rada ds. Środowiska,
przewodzić jej będzie cypryjski minister środowiska, bo Prezydencja
Rady przypada aktualnie właśnie Cyprowi.

Polska Prezydencja w Radzie UE
Do obszarów kierunkowych Polskiej Prezydencji należały:
 ramy finansowe 2014-2020,
 rynek wewnętrzny;
 stosunki ze Wschodem (Partnerstwo Wschodnie);
 wzmocnienie zewnętrznej polityki energetycznej UE;
 pełne wykorzystanie kapitału intelektualnego Europy;
 wspólna polityka bezpieczeństwa i obrony.
Funkcję Pełnomocnika Rządu ds. Przygotowania Organów Administracji
Rządowej i Sprawowania przez RP Przewodnictwa w Radzie UE pełnił Mikołaj
Dowgielewicz.

www.pl2011.eu
www.rcie.torun.pl

Parlament Europejski
 Parlament Europejski jest jedyną instytucją ponadnarodową, której
członkowie są demokratycznie wybierani w powszechnych wyborach
bezpośrednich. W nim reprezentowani są obywatele Państw
Członkowskich.
 Parlament Europejski jest wybierany co pięć lat i ustanawia liczne
prawa (dyrektywy, rozporządzenia, itp.), które mają wpływ na życie
codzienne każdego obywatela.

Parlament Europejski

 Przewodniczący jest wybierany na odnawialny okres dwóch i pół roku, to
jest na połowę kadencji. Przewodniczący reprezentuje Parlament na
zewnątrz i w stosunkach z innymi instytucjami wspólnotowymi.
 Podczas otwarcia każdego posiedzenia Rady Europejskiej przewodniczący
Parlamentu wyraża stanowisko i przedstawia kwestie zajmujące uwagę
Parlamentu, związane z konkretnymi tematami i punktami wpisanymi w
porządek dzienny.
 Przewodniczący PE podpisuje wraz z przewodniczącym Rady wszystkie
akty prawne podjęte w ramach współdecyzji.

Parlament Europejski
 Zgodnie z ogólną zasadą miejsca są podzielone proporcjonalnie do
liczby mieszkańców każdego kraju. Każde Państwo Członkowskie
posiada stałą liczbę miejsc: maksymalnie 96 a minimalnie - 6.
Obecnie Polskę reprezentuje 50 europarlamantarzystów.
 Każde Państwo Członkowskie określa własną ordynację wyborczą,
lecz stosuje identyczne zasady demokratyczne, to jest prawo do
głosowania w wieku 18 lat (z wyjątkiem Austrii, której obywatele
mogą głosować po ukończeniu 16 lat), równość płci i tajność
głosowania.
 Wybory europejskie już teraz charakteryzuje pewna liczba
wspólnych zasad. Należą do nich bezpośredni i powszechny
charakter wyborów, zasada proporcjonalności i odnawialny
pięcioletni mandat.

Liczba Mandatów w PE

 Maksymalnie 750 + przewodniczący (obecnie 736 posłów)
 Minimalna liczba
członkowskie – 6
 Maksymalna liczba
członkowskie - 96

mandatów
mandatów

przypadających
przypadających

na

państwo

na

państwo

Trybunał Sprawiedliwości
Unii Europejskiej
• Trybunał Sprawiedliwości Unii Europejskiej jest organem sądowym
Unii Europejskiej. Obejmuje: Trybunał Sprawiedliwości, Sąd i
sądy wyspecjalizowane.
• Jego zadaniem jest zapewnienie, by prawo unijne było
interpretowane i stosowane w ten sam sposób w każdym państwie
członkowskim.
• Trybunał jest uprawniony do rozstrzygania sporów prawnych
wynikłych między państwami członkowskimi, instytucjami UE,
przedsiębiorstwami i osobami fizycznymi.
• Trybunał ma siedzibę w Luksemburgu.

Europejski Trybunał Obrachunkowy
 Głównym zadaniem Trybunału jest kontrola gospodarki
pieniężnej UE. Sprawozdanie z wykonania budżetu, które
sporządza po zamknięciu każdego roku budżetowego, stanowi
podstawę do udzielenia Komisje Europejskiej przez Parlament
Europejski absolutorium z realizacji budżetu.
 W skład Trybunału wchodzi jeden obywatel z każdego państwa
członkowskiego. Członków Trybunału mianuje Rada Unii
Europejskiej po konsultacji z Parlamentem Europejskim spośród
kandydatów przedstawionych przez państwa członkowskie.
 Kadencja Trybunału trwa 6 lat. Siedziba tego organu mieści się w
Luksemburgu.

Europejski Komitet Ekonomiczno-Społeczny
skład osobowy
 Organizacje przedstawicieli producentów, rolników, pracowników,
wolnych zawodów, gospodarki społecznej, konsumentów i inne
organizacje pozarządowe;
 Cechą charakterystyczną zorganizowanego społeczeństwa
obywatelskiego jest rola pośrednika między administracją
publiczną a obywatelami.
 Jest to zgromadzenie 344 przedstawicieli pochodzących z 27
państw członkowskich UE
 Członkowie posiadają 4-letni, odnawialny mandat
 Są oni mianowani przez Radę UE w oparciu o listy sporządzane
przez rządy krajowe.

Zgromadzenie podzielone
na 3 GRUPY
 Grupa I - Pracodawcy
 Sektor publiczny i prywatny w przemyśle, handlu, finansach itp.
(duże przedsiębiorstwa);
 Grupa II – Pracownicy
 Ogólnokrajowe związki zawodowe;
 Grupa III – Inne podmioty
 Rolnicy, konsumenci, rzemieślnicy i MŚP, gospodarka społeczna,
społeczne i ekologiczne organizacje pozarządowe, wolne zawody
itp.

Komitet Regionów
 Członkowie Komitetu są wybierani spośród polityków z okręgów
miejskich lub regionów i reprezentują całą gamę działań
podejmowanych przez władze lokalne lub regionalne w Unii
Europejskiej - prezydenci regionów, regionalni parlamentarzyści,
radni miejscy, burmistrzowie dużych miast itp.
 Członkowie Komitetu oraz ich zastępcy są mianowani na 5 lat przez
Radę spośród kandydatów przedstawionych przez państwa
członkowskie. Ich mandat jest odnawialny. Są oni także całkowicie
niezależni w wykonywaniu swoich funkcji.

Komitet Regionów

Co roku Komitet Regionów odbywa pięć sesji plenarnych, podczas których
wyznacza ogólne wytyczne swej polityki oraz przyjmuje opinie.
Członkowie Komitetu przypisani są do wyspecjalizowanych komisji, których
zadaniem jest przygotowywanie sesji plenarnych. W Komitecie działa sześć
takich komisji:
 Komisja ds. Polityki Spójności Regionalnej (COTER),
 Komisja ds. Polityki Gospodarczej i Społecznej (ECOS),
 Komisja ds. Zrównoważonego Rozwoju (DEVE),
 Komisja ds. Kultury i Edukacji (EDUC),
 Komisja ds. Konstytucyjnych i Sprawowania Rządów w Europie
(CONST),
 Komisja ds. Stosunków Zewnętrznych (RELEX).

Komitet Regionów
• Komitet Regionów liczy 344 członków. Liczba członków z
poszczególnych państw w przybliżeniu odzwierciedla ich
liczbę ludności i przedstawia się następująco:
 Francja, Niemcy, Wielka Brytania i Włochy: 24
 Hiszpania i Polska: 21
 Rumunia: 15
 Belgia, Bułgaria, Czechy, Grecja i Węgry, Austria, Niderlandy,
Portugalia i Szwecja: 12
 Dania, Finlandia, Irlandia, Litwa i Słowacja: 9
 Estonia, Łotwa i Słowenia: 7
 Cypr i Luksemburg: 6
 Malta: 5

Dziękuję za uwagę.

www.rcie.torun.pl
www.kursy.rcie.torun.pl


Slide 17

Funkcjonowanie instytucji
Unii Europejskiej
w kontekście Traktatu z Lizbony

Zagadnienia tematyczne
Czym jest Unia Europejska?
Instytucje Europejskie
• Rada Europejska
• Komisja europejska
• Rada Unii Europejskiej
• Parlament Europejski
 Ćwiczenia



1. Czym jest Unia Europejska?

Unia Europejska
Powierzchnia: 4 miliony km²
Liczba ludności: 502,477 milionów osób
27 Państw członkowskich
7,28% ludności świata
1 maja 2004 r. – akcesja Polski do UE

Czym jest Unia Europejska?
Traktaty określające status UE

 Traktat ustanawiający Europejską Wspólnotę Węgla i Stali – 1951 r.
 Traktat ustanawiający Europejską Wspólnotę Gospodarczą – 1957 r.
 Traktat ustanawiający Europejską Wspólnotę Energii Atomowej
(EUROATOM) – 1957 r.
 Traktat ustanawiający Jedną Radę i Jedną Komisję Wspólnot
Europejskich – 1965 r.
 Jednolity Akt Europejski - 1986 r.
 Traktat z Maastricht – Traktat o Unii Europejskiej – 1992 r.
 Traktat z Amsterdamu – 1997 r.
 Traktat z Nicei – 2001 r.
 Nieudana próba uchwalenia Konstytucji Unii Europejskiej – 2005 r.
 Traktat z Lizbony – 2007 r.

Traktat z Lizbony

Jest to najnowszy i aktualny dokument określający czym
jest Unia Europejska, jakie są jej podstawy, cele i
kompetencje.
Na podstawie treści tego dokumentu śledzić będziemy
instytucjonalny kształt UE.

Lizbona, uroczystość podpisania
traktatu (13 grudnia 2007 r.)

Lizbona, wspólne zdjęcie głów państw, szefów rządów i ministrów
spraw zagranicznych przed Klasztorem Hieronimitów po
uroczystości podpisania traktatu (13 grudnia 2007 r.)
9 kwietnia 2008 r. Traktat został
ratyfikowany przez Prezydenta RP
Lecha Kaczyńskiego.

UE przed Traktatem z Lizbony
Do momentu wejścia w życie Traktatu z Lizbony Unia Europejska była
szczególną formą współpracy międzynarodowej państw opartą
na trzech filarach:
 Wspólnotach Europejskich,
 wspólnej polityce zagranicznej i bezpieczeństwa
 współpracy policyjnej i sądowej w sprawach karnych.
Unia Europejska nie miała jednak ani osobowości prawnej, ani
własnych instytucji.

Charakter stowarzyszenia
państw członkowskich

Traktat o Unii Europejskiej stanowi w art. 47, że
„Unia ma osobowość prawną”.
Oznacza to, że Unia Europejska staje się
jednolitą organizacją międzynarodową.

Osobowość prawna UE
Unia Europejska nie jest federacją, jak Stany Zjednoczone Ameryki
Północnej, Federacyjna Republika Brazylii lub Federacja Rosyjska.
Jako organizacja międzynarodowa, UE:
 jest podmiotem na arenie polityki międzynarodowej, prowadzi
własną politykę zewnętrzną;
 jest podmiotem umów międzynarodowych;
 prowadzi własną politykę wewnętrzną, posiada własne
instytucje.

Kompetencje Unii Europejskiej

Unia Europejska ma tyle kompetencji,
ile powierzyły jej państwa członkowskie.

1. Kompetencje wyłączne, których nie dzieli z
rządami państw

 unia celna;
 ustanawianie reguł konkurencji niezbędnych do funkcjonowania
rynku wewnętrznego;
 zachowanie morskich zasobów biologicznych;
 wspólna polityka handlowa;
 zawieranie umów międzynarodowych;
 polityka pieniężna w odniesieniu do Państw Członkowskich, których
walutą jest euro.

2. Kompetencje dzielone i działania wspierające
rynek wewnętrzny;
 spójność gospodarcza, społeczna i terytorialna;
 rolnictwo i rybołówstwo, z wyłączeniem zachowania morskich
zasobów biologicznych;
 środowisko;
 ochrona konsumentów;
 transport;
 przestrzeń wolności, bezpieczeństwa i sprawiedliwości;
 badań, rozwoju technologicznego i przestrzeni kosmicznej;
 współpraca na rzecz rozwoju i pomocy humanitarnej.

3. Kompetencje koordynujące i uzupełniające






ochrona i poprawa zdrowia ludzkiego;

przemysł;
kultura;
turystyka;
edukacja, kształcenie zawodowe, młodzież, sport.

Cele Unii Europejskiej I
Zgodnie z art. 3 Traktatu o Unii Europejskiej, celem Unii Europejskiej
jest
wspieranie pokoju, jej wartości
i dobrobytu jej narodów.
Ponadto Unia zapewnia swoim obywatelom przestrzeń wolności,
bezpieczeństwa i sprawiedliwości bez granic wewnętrznych, w której
zagwarantowana jest swoboda przepływu osób, w powiązaniu z
właściwymi środkami w odniesieniu do kontroli granic zewnętrznych,
azylu, imigracji, jak również zapobiegania i zwalczania przestępczości.

Cele Unii Europejskiej II
Unia ustanawia także rynek wewnętrzny oraz działa na rzecz trwałego
rozwoju Europy, którego podstawą jest zrównoważony wzrost
gospodarczy oraz stabilność cen, społeczna gospodarka rynkowa o
wysokiej konkurencyjności, zmierzająca do pełnego zatrudnienia i
postępu społecznego, oraz wysoki poziom ochrony i poprawy jakości
środowiska naturalnego. Wspiera także postęp naukowo-techniczny.

Cele Unii Europejskiej III
Oprócz tego Unia:

• zwalcza wykluczenie społeczne i dyskryminację oraz wspiera
sprawiedliwość i ochronę socjalną, równość kobiet i mężczyzn,
solidarność między pokoleniami i ochronę praw dziecka;
• wspiera spójność gospodarczą, społeczną i terytorialną oraz
solidarność między państwami członkowskimi;
• szanuje swoją bogatą różnorodność kulturową i językową oraz
czuwa nad ochroną i rozwojem
• dziedzictwa kulturowego Europy;
• ustanawia unię gospodarczą i walutową, której walutą jest euro.

Cele Unii Europejskiej IV
W stosunkach zewnętrznych Unia umacnia i propaguje swoje wartości i
interesy, oraz wnosi wkład w ochronę swoich obywateli. Przyczynia się:
•
•
•
•
•
•

do pokoju, bezpieczeństwa, trwałego rozwoju Ziemi,
do solidarności i wzajemnego szacunku między narodami,
do swobodnego i uczciwego handlu,
do wyeliminowania ubóstwa,
do ochrony praw człowieka, w szczególności praw dziecka,
a także do ścisłego przestrzegania i rozwoju prawa
międzynarodowego, w szczególności zasad Karty Narodów
Zjednoczonych.

Karta Praw Podstawowych
art. 2 §1 Każdy ma prawo do życia.

art. 9 Prawo do zawarcia małżeństwa i prawo do założenia rodziny są
gwarantowane zgodnie z ustawami krajowymi regulującymi
korzystanie z tych praw.
art. 33 §1 Rodzina korzysta z ochrony prawnej, ekonomicznej
i społecznej.
art. 22 Unia szanuje różnorodność kulturową, religijną i językową.

Polska
a Karta Praw Podstawowych
Polska zastrzegła kompetencje państw członkowskich do
stanowienia prawa „ w zakresie moralności publicznej,
prawa rodzinnego, a także ochrony godności ludzkiej i
poszanowania fizycznej i moralnej integralności
człowieka”.

2. Instytucje Unii Europejskiej

Główne instytucje Unii Europejskiej





Rada Europejska
Komisja Europejska
Rada Unii Europejskiej
Parlament Europejski

 Trybunał Sprawiedliwości UE
 Europejski Trybunał Obrachunkowy
 Europejski Bank Centralny

Organami doradczymi są:
 Europejski Komitet Ekonomiczno-Społeczny
 Komitet Regionów

Rada Europejska
 Rada Europejska wskazuje Unii Europejskiej ogólny kierunek
działań politycznych i wytycza jej ogólne priorytety. Rada
Europejska daje Unii impulsy niezbędne do rozwoju oraz określa
ogólne kierunki działań i priorytety polityczne. Nie pełni ona funkcji
ustawodawczej.
 W skład Rady Europejskiej wchodzą szefowie państw lub
rządów państw członkowskich, a także jej przewodniczący oraz
przewodniczący Komisji. W jej pracach uczestniczy wysoki
przedstawiciel Unii do spraw zagranicznych i polityki
bezpieczeństwa.
 Wraz z wejściem w życie traktatu z Lizbony 1 grudnia 2009 r.
zyskała status instytucji. Jej przewodniczącym został Herman Van
Rompuy.

Tworzenie
i realizacja
Jak
powstaje prawo
UE

prawa (wersja uproszczona)
jako podstawa funkcjonowania instytucji UE
Problem, obywatele, grupy interesu, eksperci:
dyskusje, konsultacje

Komisja: wystąpienie z oficjalnym wnioskiem

Parlament i Rada UE: wspólna decyzja

Władze krajowe i lokalne: wdrażanie

Komisja i Trybunał Sprawiedliwości: monitorowanie
wdrażania
źródło: opracowanie własne

Komisja Europejska

 Komisja Europejska jest organem wykonawczym UE, który
opracowuje propozycje nowych aktów prawnych, zarządza
na bieżąco wdrażaniem polityki UE i wydatkowaniem
unijnych funduszy.
 Chroniąc interesy Europy jako całości, Komisja dba o to, aby
wszystkie państwa członkowskie UE przestrzegały unijnych
traktatów i przepisów.
 W skład Komisji wchodzi obecnie 27 komisarzy, po jednym z
każdego państwa członkowskiego, w tym wysoki przedstawiciel Unii
do spraw zagranicznych i polityki bezpieczeństwa.

Komisja Europejska
a interesy państw członkowskich

 Komisja reprezentuje Unię Europejską jako całość, a nie
poszczególne państwa członkowskie. Stąd, każdy komisarz nie szuka
rozwiązania korzystnego dla swego państwa, lecz dla Unii jako
całości.
 Na forum Komisji nie ma miejsca na ścieranie się interesów państw
członkowskich.

Kompetencje Komisji Europejskiej
 Bezpośrednia inicjatywa legislacyjna,
 Sporządza roczny plan prac legislacyjnych Wspólnoty określający akty
prawne, które mają zostać wydane.
 Samodzielnie stanowi prawo w przedmiocie zakresu obowiązywania reguł
konkurencji w odniesieniu do przedsiębiorstw publicznych (np. stocznie).
 Na podstawie upoważnienia Rady UE, Komisja może przyjmować akty
prawne o charakterze wykonawczym. W realizacji uprawnień wykonawczych
KE ma obowiązek współpracy z komitetami.
 Wszczyna postępowanie przed Trybunałem Sprawiedliwości.
 Przygotowuje projekt budżetu UE a następnie go realizuje.
 Zarządza funduszami europejskimi.
 Sprawuje kontrolę nad przestrzeganiem prawa UE.

WYSOKI PRZEDSTAWICIEL UNII DO SPRAW
ZAGRANICZNYCH I POLITYKI BEZPIECZEŃSTWA
 Mianowany przez Radę Europejską kwalifikowaną większością głosów +
zatwierdzenie przez PE; pełni funkcję Wiceprzewodniczącego KE
 Funkcje:
 Kieruje PZIB i przedstawia projekty decyzji i działań w ramach PZIB
 Przewodniczy Radzie Spraw Zagranicznych
 Zapewnia spójność działań zewnętrznych Unii jako
wiceprzewodniczący KE
 Kieruje europejską służbą działań zewnętrznych
 Ustanowienie Europejskiej Służby Działań Zewnętrznych
 Pracownicy Sekretariatu Generalnego Rady i Komisji (DG RELEX) –
po 1/3 z każdej instytucji
 Osoby oddelegowane z Państw Członkowskich – 1/3

Rada Unii Europejskiej
•

Rada jest głównym organem decyzyjnym Unii Europejskiej.

•

W jej posiedzeniach uczestniczy po jednym ministrze z każdego
kraju członkowskiego UE.

•

To, który minister uczestniczy w danym spotkaniu Rady UE, zależy
od poruszanej na nim tematyki. Jeżeli na przykład Rada debatuje nad
sprawami związanymi z ochroną środowiska, w posiedzeniu biorą udział
ministrowie środowiska wszystkich państw UE, a radę tę nazywa się „Radą
ds. Środowiska”.

•

Rada UE jest forum międzyrządowym. Każdy minister zasiadający w
radzie jest upoważniony do podejmowania zobowiązań w imieniu swojego
rządu.

•

Rada UE jest forum ścierania się interesów narodowych oraz
interesów państw członkowskich.

Rada Unii Europejskiej
Istnieje dziesięć możliwych konfiguracji Rady:












Rada do spraw Ogólnych
Rada do spraw Zagranicznych
Rada do spraw Gospodarczych i Finansowych
Rada do spraw Współpracy w dziedzinie Wymiaru Sprawiedliwości i Spraw
Wewnętrznych
Rada do spraw Zatrudnienia, Polityki Społecznej, Zdrowia i Polityki
dotyczącej Konsumentów
Rada do spraw Transportu, Telekomunikacji i Energii
Rada do spraw Rolnictwa i Rybołówstwa
Rada do spraw Ochrony Środowiska
Rada do spraw Konkurencji
Rada do spraw Edukacji, Młodzieży i Kultury

Rada Unii Europejskiej

 Przyjmuje europejskie akty prawne oraz projekt budżetu – wspólnie
z Parlamentem Europejskim.
 Koordynuje kierunki polityki gospodarczej i społecznej w krajach
członkowskich.
 Zawiera umowy międzynarodowe między UE a innymi krajami lub
organizacjami międzynarodowymi.
 Nie posiada inicjatywy legislacyjnej.

Głosowanie w Radzie UE

źródło: www.polskawue.gov.pl

Głosowanie w Radzie UE
• Wymóg uzyskania większości kwalifikowanej oznacza, że decyzja
musi uzyskać poparcie większości państw członkowskich (jeżeli
projekt aktu prawnego pochodzi od Komisji Europejskiej) lub 2/3
liczby państw (jeżeli projekt pochodzi od państw członkowskich)
dysponujących co najmniej 255 głosami ważonymi.
• Ponadto, członek Rady może wystąpić o sprawdzenie, czy państwa
członkowskie stanowiące większość kwalifikowaną reprezentują co
najmniej 62 proc. ogółu ludności Unii.
• Jeżeli się okaże, że warunek ten nie został spełniony, decyzja nie
zostaje przyjęta, jednakże to ostatnie kryterium nie ma praktycznego
znaczenia przy spełnieniu kryterium liczby państw i liczby głosów
ważonych.
• System ten będzie obowiązywał do 31 października 2014 r.

Organizacja prac Rady Unii Europejskiej
 Każdy kraj UE ma w Brukseli stały zespół („przedstawicielstwo”),
które go reprezentuje i broni jego interesu narodowego na szczeblu
Unii. Szef przedstawicielstwa pełni de facto rolę ambasadora swego
kraju przy Unii Europejskiej.
 Ambasadorowie (zwani „stałymi przedstawicielami”) spotykają się co
tydzień w ramach Komitetu Stałych Przedstawicieli (francuski skrót:
COREPER).
 Przedstawicielem Rzeczpospolitej Polskiej w Brukseli jest

Jan Tombiński

Prezydencja w Radzie Unii Europejskiej to…






…przywilej organizacji prac Rady UE,
…ustalanie miejsca, daty i tematyki obrad Rady,
…kierowanie pracami Rady UE i przewodniczenie jej obradom,
…wypracowywanie kompromisu pomiędzy poszczególnymi państwami
członkowskimi.

 Prezydencja w Radzie UE trwa sześć miesięcy i przypada kolejno na każde
państwo członkowskie UE.
 Rzeczpospolita Polska sprawowała pierwszą w historii Prezydencję między 1
lipca a 31 grudnia 2011 r.
 Trio Prezydencji…
 Polska, Dania i Cypr

Prezydencja w Radzie Unii Europejskiej

 Państwo, które obejmuje Prezydencję w Radzie UE przejmuje
kolejno odpowiedzialność za porządek obrad Rady i przewodzi
wszystkim jej posiedzeniom, kieruje podejmowaniem decyzji
legislacyjnych i politycznych, oraz wypracowuje kompromisy
pomiędzy poszczególnymi państwami członkowskimi.
 Na przykład, jeśli w grudniu 2012 r. zbierze się Rada ds. Środowiska,
przewodzić jej będzie cypryjski minister środowiska, bo Prezydencja
Rady przypada aktualnie właśnie Cyprowi.

Polska Prezydencja w Radzie UE
Do obszarów kierunkowych Polskiej Prezydencji należały:
 ramy finansowe 2014-2020,
 rynek wewnętrzny;
 stosunki ze Wschodem (Partnerstwo Wschodnie);
 wzmocnienie zewnętrznej polityki energetycznej UE;
 pełne wykorzystanie kapitału intelektualnego Europy;
 wspólna polityka bezpieczeństwa i obrony.
Funkcję Pełnomocnika Rządu ds. Przygotowania Organów Administracji
Rządowej i Sprawowania przez RP Przewodnictwa w Radzie UE pełnił Mikołaj
Dowgielewicz.

www.pl2011.eu
www.rcie.torun.pl

Parlament Europejski
 Parlament Europejski jest jedyną instytucją ponadnarodową, której
członkowie są demokratycznie wybierani w powszechnych wyborach
bezpośrednich. W nim reprezentowani są obywatele Państw
Członkowskich.
 Parlament Europejski jest wybierany co pięć lat i ustanawia liczne
prawa (dyrektywy, rozporządzenia, itp.), które mają wpływ na życie
codzienne każdego obywatela.

Parlament Europejski

 Przewodniczący jest wybierany na odnawialny okres dwóch i pół roku, to
jest na połowę kadencji. Przewodniczący reprezentuje Parlament na
zewnątrz i w stosunkach z innymi instytucjami wspólnotowymi.
 Podczas otwarcia każdego posiedzenia Rady Europejskiej przewodniczący
Parlamentu wyraża stanowisko i przedstawia kwestie zajmujące uwagę
Parlamentu, związane z konkretnymi tematami i punktami wpisanymi w
porządek dzienny.
 Przewodniczący PE podpisuje wraz z przewodniczącym Rady wszystkie
akty prawne podjęte w ramach współdecyzji.

Parlament Europejski
 Zgodnie z ogólną zasadą miejsca są podzielone proporcjonalnie do
liczby mieszkańców każdego kraju. Każde Państwo Członkowskie
posiada stałą liczbę miejsc: maksymalnie 96 a minimalnie - 6.
Obecnie Polskę reprezentuje 50 europarlamantarzystów.
 Każde Państwo Członkowskie określa własną ordynację wyborczą,
lecz stosuje identyczne zasady demokratyczne, to jest prawo do
głosowania w wieku 18 lat (z wyjątkiem Austrii, której obywatele
mogą głosować po ukończeniu 16 lat), równość płci i tajność
głosowania.
 Wybory europejskie już teraz charakteryzuje pewna liczba
wspólnych zasad. Należą do nich bezpośredni i powszechny
charakter wyborów, zasada proporcjonalności i odnawialny
pięcioletni mandat.

Liczba Mandatów w PE

 Maksymalnie 750 + przewodniczący (obecnie 736 posłów)
 Minimalna liczba
członkowskie – 6
 Maksymalna liczba
członkowskie - 96

mandatów
mandatów

przypadających
przypadających

na

państwo

na

państwo

Trybunał Sprawiedliwości
Unii Europejskiej
• Trybunał Sprawiedliwości Unii Europejskiej jest organem sądowym
Unii Europejskiej. Obejmuje: Trybunał Sprawiedliwości, Sąd i
sądy wyspecjalizowane.
• Jego zadaniem jest zapewnienie, by prawo unijne było
interpretowane i stosowane w ten sam sposób w każdym państwie
członkowskim.
• Trybunał jest uprawniony do rozstrzygania sporów prawnych
wynikłych między państwami członkowskimi, instytucjami UE,
przedsiębiorstwami i osobami fizycznymi.
• Trybunał ma siedzibę w Luksemburgu.

Europejski Trybunał Obrachunkowy
 Głównym zadaniem Trybunału jest kontrola gospodarki
pieniężnej UE. Sprawozdanie z wykonania budżetu, które
sporządza po zamknięciu każdego roku budżetowego, stanowi
podstawę do udzielenia Komisje Europejskiej przez Parlament
Europejski absolutorium z realizacji budżetu.
 W skład Trybunału wchodzi jeden obywatel z każdego państwa
członkowskiego. Członków Trybunału mianuje Rada Unii
Europejskiej po konsultacji z Parlamentem Europejskim spośród
kandydatów przedstawionych przez państwa członkowskie.
 Kadencja Trybunału trwa 6 lat. Siedziba tego organu mieści się w
Luksemburgu.

Europejski Komitet Ekonomiczno-Społeczny
skład osobowy
 Organizacje przedstawicieli producentów, rolników, pracowników,
wolnych zawodów, gospodarki społecznej, konsumentów i inne
organizacje pozarządowe;
 Cechą charakterystyczną zorganizowanego społeczeństwa
obywatelskiego jest rola pośrednika między administracją
publiczną a obywatelami.
 Jest to zgromadzenie 344 przedstawicieli pochodzących z 27
państw członkowskich UE
 Członkowie posiadają 4-letni, odnawialny mandat
 Są oni mianowani przez Radę UE w oparciu o listy sporządzane
przez rządy krajowe.

Zgromadzenie podzielone
na 3 GRUPY
 Grupa I - Pracodawcy
 Sektor publiczny i prywatny w przemyśle, handlu, finansach itp.
(duże przedsiębiorstwa);
 Grupa II – Pracownicy
 Ogólnokrajowe związki zawodowe;
 Grupa III – Inne podmioty
 Rolnicy, konsumenci, rzemieślnicy i MŚP, gospodarka społeczna,
społeczne i ekologiczne organizacje pozarządowe, wolne zawody
itp.

Komitet Regionów
 Członkowie Komitetu są wybierani spośród polityków z okręgów
miejskich lub regionów i reprezentują całą gamę działań
podejmowanych przez władze lokalne lub regionalne w Unii
Europejskiej - prezydenci regionów, regionalni parlamentarzyści,
radni miejscy, burmistrzowie dużych miast itp.
 Członkowie Komitetu oraz ich zastępcy są mianowani na 5 lat przez
Radę spośród kandydatów przedstawionych przez państwa
członkowskie. Ich mandat jest odnawialny. Są oni także całkowicie
niezależni w wykonywaniu swoich funkcji.

Komitet Regionów

Co roku Komitet Regionów odbywa pięć sesji plenarnych, podczas których
wyznacza ogólne wytyczne swej polityki oraz przyjmuje opinie.
Członkowie Komitetu przypisani są do wyspecjalizowanych komisji, których
zadaniem jest przygotowywanie sesji plenarnych. W Komitecie działa sześć
takich komisji:
 Komisja ds. Polityki Spójności Regionalnej (COTER),
 Komisja ds. Polityki Gospodarczej i Społecznej (ECOS),
 Komisja ds. Zrównoważonego Rozwoju (DEVE),
 Komisja ds. Kultury i Edukacji (EDUC),
 Komisja ds. Konstytucyjnych i Sprawowania Rządów w Europie
(CONST),
 Komisja ds. Stosunków Zewnętrznych (RELEX).

Komitet Regionów
• Komitet Regionów liczy 344 członków. Liczba członków z
poszczególnych państw w przybliżeniu odzwierciedla ich
liczbę ludności i przedstawia się następująco:
 Francja, Niemcy, Wielka Brytania i Włochy: 24
 Hiszpania i Polska: 21
 Rumunia: 15
 Belgia, Bułgaria, Czechy, Grecja i Węgry, Austria, Niderlandy,
Portugalia i Szwecja: 12
 Dania, Finlandia, Irlandia, Litwa i Słowacja: 9
 Estonia, Łotwa i Słowenia: 7
 Cypr i Luksemburg: 6
 Malta: 5

Dziękuję za uwagę.

www.rcie.torun.pl
www.kursy.rcie.torun.pl


Slide 18

Funkcjonowanie instytucji
Unii Europejskiej
w kontekście Traktatu z Lizbony

Zagadnienia tematyczne
Czym jest Unia Europejska?
Instytucje Europejskie
• Rada Europejska
• Komisja europejska
• Rada Unii Europejskiej
• Parlament Europejski
 Ćwiczenia



1. Czym jest Unia Europejska?

Unia Europejska
Powierzchnia: 4 miliony km²
Liczba ludności: 502,477 milionów osób
27 Państw członkowskich
7,28% ludności świata
1 maja 2004 r. – akcesja Polski do UE

Czym jest Unia Europejska?
Traktaty określające status UE

 Traktat ustanawiający Europejską Wspólnotę Węgla i Stali – 1951 r.
 Traktat ustanawiający Europejską Wspólnotę Gospodarczą – 1957 r.
 Traktat ustanawiający Europejską Wspólnotę Energii Atomowej
(EUROATOM) – 1957 r.
 Traktat ustanawiający Jedną Radę i Jedną Komisję Wspólnot
Europejskich – 1965 r.
 Jednolity Akt Europejski - 1986 r.
 Traktat z Maastricht – Traktat o Unii Europejskiej – 1992 r.
 Traktat z Amsterdamu – 1997 r.
 Traktat z Nicei – 2001 r.
 Nieudana próba uchwalenia Konstytucji Unii Europejskiej – 2005 r.
 Traktat z Lizbony – 2007 r.

Traktat z Lizbony

Jest to najnowszy i aktualny dokument określający czym
jest Unia Europejska, jakie są jej podstawy, cele i
kompetencje.
Na podstawie treści tego dokumentu śledzić będziemy
instytucjonalny kształt UE.

Lizbona, uroczystość podpisania
traktatu (13 grudnia 2007 r.)

Lizbona, wspólne zdjęcie głów państw, szefów rządów i ministrów
spraw zagranicznych przed Klasztorem Hieronimitów po
uroczystości podpisania traktatu (13 grudnia 2007 r.)
9 kwietnia 2008 r. Traktat został
ratyfikowany przez Prezydenta RP
Lecha Kaczyńskiego.

UE przed Traktatem z Lizbony
Do momentu wejścia w życie Traktatu z Lizbony Unia Europejska była
szczególną formą współpracy międzynarodowej państw opartą
na trzech filarach:
 Wspólnotach Europejskich,
 wspólnej polityce zagranicznej i bezpieczeństwa
 współpracy policyjnej i sądowej w sprawach karnych.
Unia Europejska nie miała jednak ani osobowości prawnej, ani
własnych instytucji.

Charakter stowarzyszenia
państw członkowskich

Traktat o Unii Europejskiej stanowi w art. 47, że
„Unia ma osobowość prawną”.
Oznacza to, że Unia Europejska staje się
jednolitą organizacją międzynarodową.

Osobowość prawna UE
Unia Europejska nie jest federacją, jak Stany Zjednoczone Ameryki
Północnej, Federacyjna Republika Brazylii lub Federacja Rosyjska.
Jako organizacja międzynarodowa, UE:
 jest podmiotem na arenie polityki międzynarodowej, prowadzi
własną politykę zewnętrzną;
 jest podmiotem umów międzynarodowych;
 prowadzi własną politykę wewnętrzną, posiada własne
instytucje.

Kompetencje Unii Europejskiej

Unia Europejska ma tyle kompetencji,
ile powierzyły jej państwa członkowskie.

1. Kompetencje wyłączne, których nie dzieli z
rządami państw

 unia celna;
 ustanawianie reguł konkurencji niezbędnych do funkcjonowania
rynku wewnętrznego;
 zachowanie morskich zasobów biologicznych;
 wspólna polityka handlowa;
 zawieranie umów międzynarodowych;
 polityka pieniężna w odniesieniu do Państw Członkowskich, których
walutą jest euro.

2. Kompetencje dzielone i działania wspierające
rynek wewnętrzny;
 spójność gospodarcza, społeczna i terytorialna;
 rolnictwo i rybołówstwo, z wyłączeniem zachowania morskich
zasobów biologicznych;
 środowisko;
 ochrona konsumentów;
 transport;
 przestrzeń wolności, bezpieczeństwa i sprawiedliwości;
 badań, rozwoju technologicznego i przestrzeni kosmicznej;
 współpraca na rzecz rozwoju i pomocy humanitarnej.

3. Kompetencje koordynujące i uzupełniające






ochrona i poprawa zdrowia ludzkiego;

przemysł;
kultura;
turystyka;
edukacja, kształcenie zawodowe, młodzież, sport.

Cele Unii Europejskiej I
Zgodnie z art. 3 Traktatu o Unii Europejskiej, celem Unii Europejskiej
jest
wspieranie pokoju, jej wartości
i dobrobytu jej narodów.
Ponadto Unia zapewnia swoim obywatelom przestrzeń wolności,
bezpieczeństwa i sprawiedliwości bez granic wewnętrznych, w której
zagwarantowana jest swoboda przepływu osób, w powiązaniu z
właściwymi środkami w odniesieniu do kontroli granic zewnętrznych,
azylu, imigracji, jak również zapobiegania i zwalczania przestępczości.

Cele Unii Europejskiej II
Unia ustanawia także rynek wewnętrzny oraz działa na rzecz trwałego
rozwoju Europy, którego podstawą jest zrównoważony wzrost
gospodarczy oraz stabilność cen, społeczna gospodarka rynkowa o
wysokiej konkurencyjności, zmierzająca do pełnego zatrudnienia i
postępu społecznego, oraz wysoki poziom ochrony i poprawy jakości
środowiska naturalnego. Wspiera także postęp naukowo-techniczny.

Cele Unii Europejskiej III
Oprócz tego Unia:

• zwalcza wykluczenie społeczne i dyskryminację oraz wspiera
sprawiedliwość i ochronę socjalną, równość kobiet i mężczyzn,
solidarność między pokoleniami i ochronę praw dziecka;
• wspiera spójność gospodarczą, społeczną i terytorialną oraz
solidarność między państwami członkowskimi;
• szanuje swoją bogatą różnorodność kulturową i językową oraz
czuwa nad ochroną i rozwojem
• dziedzictwa kulturowego Europy;
• ustanawia unię gospodarczą i walutową, której walutą jest euro.

Cele Unii Europejskiej IV
W stosunkach zewnętrznych Unia umacnia i propaguje swoje wartości i
interesy, oraz wnosi wkład w ochronę swoich obywateli. Przyczynia się:
•
•
•
•
•
•

do pokoju, bezpieczeństwa, trwałego rozwoju Ziemi,
do solidarności i wzajemnego szacunku między narodami,
do swobodnego i uczciwego handlu,
do wyeliminowania ubóstwa,
do ochrony praw człowieka, w szczególności praw dziecka,
a także do ścisłego przestrzegania i rozwoju prawa
międzynarodowego, w szczególności zasad Karty Narodów
Zjednoczonych.

Karta Praw Podstawowych
art. 2 §1 Każdy ma prawo do życia.

art. 9 Prawo do zawarcia małżeństwa i prawo do założenia rodziny są
gwarantowane zgodnie z ustawami krajowymi regulującymi
korzystanie z tych praw.
art. 33 §1 Rodzina korzysta z ochrony prawnej, ekonomicznej
i społecznej.
art. 22 Unia szanuje różnorodność kulturową, religijną i językową.

Polska
a Karta Praw Podstawowych
Polska zastrzegła kompetencje państw członkowskich do
stanowienia prawa „ w zakresie moralności publicznej,
prawa rodzinnego, a także ochrony godności ludzkiej i
poszanowania fizycznej i moralnej integralności
człowieka”.

2. Instytucje Unii Europejskiej

Główne instytucje Unii Europejskiej





Rada Europejska
Komisja Europejska
Rada Unii Europejskiej
Parlament Europejski

 Trybunał Sprawiedliwości UE
 Europejski Trybunał Obrachunkowy
 Europejski Bank Centralny

Organami doradczymi są:
 Europejski Komitet Ekonomiczno-Społeczny
 Komitet Regionów

Rada Europejska
 Rada Europejska wskazuje Unii Europejskiej ogólny kierunek
działań politycznych i wytycza jej ogólne priorytety. Rada
Europejska daje Unii impulsy niezbędne do rozwoju oraz określa
ogólne kierunki działań i priorytety polityczne. Nie pełni ona funkcji
ustawodawczej.
 W skład Rady Europejskiej wchodzą szefowie państw lub
rządów państw członkowskich, a także jej przewodniczący oraz
przewodniczący Komisji. W jej pracach uczestniczy wysoki
przedstawiciel Unii do spraw zagranicznych i polityki
bezpieczeństwa.
 Wraz z wejściem w życie traktatu z Lizbony 1 grudnia 2009 r.
zyskała status instytucji. Jej przewodniczącym został Herman Van
Rompuy.

Tworzenie
i realizacja
Jak
powstaje prawo
UE

prawa (wersja uproszczona)
jako podstawa funkcjonowania instytucji UE
Problem, obywatele, grupy interesu, eksperci:
dyskusje, konsultacje

Komisja: wystąpienie z oficjalnym wnioskiem

Parlament i Rada UE: wspólna decyzja

Władze krajowe i lokalne: wdrażanie

Komisja i Trybunał Sprawiedliwości: monitorowanie
wdrażania
źródło: opracowanie własne

Komisja Europejska

 Komisja Europejska jest organem wykonawczym UE, który
opracowuje propozycje nowych aktów prawnych, zarządza
na bieżąco wdrażaniem polityki UE i wydatkowaniem
unijnych funduszy.
 Chroniąc interesy Europy jako całości, Komisja dba o to, aby
wszystkie państwa członkowskie UE przestrzegały unijnych
traktatów i przepisów.
 W skład Komisji wchodzi obecnie 27 komisarzy, po jednym z
każdego państwa członkowskiego, w tym wysoki przedstawiciel Unii
do spraw zagranicznych i polityki bezpieczeństwa.

Komisja Europejska
a interesy państw członkowskich

 Komisja reprezentuje Unię Europejską jako całość, a nie
poszczególne państwa członkowskie. Stąd, każdy komisarz nie szuka
rozwiązania korzystnego dla swego państwa, lecz dla Unii jako
całości.
 Na forum Komisji nie ma miejsca na ścieranie się interesów państw
członkowskich.

Kompetencje Komisji Europejskiej
 Bezpośrednia inicjatywa legislacyjna,
 Sporządza roczny plan prac legislacyjnych Wspólnoty określający akty
prawne, które mają zostać wydane.
 Samodzielnie stanowi prawo w przedmiocie zakresu obowiązywania reguł
konkurencji w odniesieniu do przedsiębiorstw publicznych (np. stocznie).
 Na podstawie upoważnienia Rady UE, Komisja może przyjmować akty
prawne o charakterze wykonawczym. W realizacji uprawnień wykonawczych
KE ma obowiązek współpracy z komitetami.
 Wszczyna postępowanie przed Trybunałem Sprawiedliwości.
 Przygotowuje projekt budżetu UE a następnie go realizuje.
 Zarządza funduszami europejskimi.
 Sprawuje kontrolę nad przestrzeganiem prawa UE.

WYSOKI PRZEDSTAWICIEL UNII DO SPRAW
ZAGRANICZNYCH I POLITYKI BEZPIECZEŃSTWA
 Mianowany przez Radę Europejską kwalifikowaną większością głosów +
zatwierdzenie przez PE; pełni funkcję Wiceprzewodniczącego KE
 Funkcje:
 Kieruje PZIB i przedstawia projekty decyzji i działań w ramach PZIB
 Przewodniczy Radzie Spraw Zagranicznych
 Zapewnia spójność działań zewnętrznych Unii jako
wiceprzewodniczący KE
 Kieruje europejską służbą działań zewnętrznych
 Ustanowienie Europejskiej Służby Działań Zewnętrznych
 Pracownicy Sekretariatu Generalnego Rady i Komisji (DG RELEX) –
po 1/3 z każdej instytucji
 Osoby oddelegowane z Państw Członkowskich – 1/3

Rada Unii Europejskiej
•

Rada jest głównym organem decyzyjnym Unii Europejskiej.

•

W jej posiedzeniach uczestniczy po jednym ministrze z każdego
kraju członkowskiego UE.

•

To, który minister uczestniczy w danym spotkaniu Rady UE, zależy
od poruszanej na nim tematyki. Jeżeli na przykład Rada debatuje nad
sprawami związanymi z ochroną środowiska, w posiedzeniu biorą udział
ministrowie środowiska wszystkich państw UE, a radę tę nazywa się „Radą
ds. Środowiska”.

•

Rada UE jest forum międzyrządowym. Każdy minister zasiadający w
radzie jest upoważniony do podejmowania zobowiązań w imieniu swojego
rządu.

•

Rada UE jest forum ścierania się interesów narodowych oraz
interesów państw członkowskich.

Rada Unii Europejskiej
Istnieje dziesięć możliwych konfiguracji Rady:












Rada do spraw Ogólnych
Rada do spraw Zagranicznych
Rada do spraw Gospodarczych i Finansowych
Rada do spraw Współpracy w dziedzinie Wymiaru Sprawiedliwości i Spraw
Wewnętrznych
Rada do spraw Zatrudnienia, Polityki Społecznej, Zdrowia i Polityki
dotyczącej Konsumentów
Rada do spraw Transportu, Telekomunikacji i Energii
Rada do spraw Rolnictwa i Rybołówstwa
Rada do spraw Ochrony Środowiska
Rada do spraw Konkurencji
Rada do spraw Edukacji, Młodzieży i Kultury

Rada Unii Europejskiej

 Przyjmuje europejskie akty prawne oraz projekt budżetu – wspólnie
z Parlamentem Europejskim.
 Koordynuje kierunki polityki gospodarczej i społecznej w krajach
członkowskich.
 Zawiera umowy międzynarodowe między UE a innymi krajami lub
organizacjami międzynarodowymi.
 Nie posiada inicjatywy legislacyjnej.

Głosowanie w Radzie UE

źródło: www.polskawue.gov.pl

Głosowanie w Radzie UE
• Wymóg uzyskania większości kwalifikowanej oznacza, że decyzja
musi uzyskać poparcie większości państw członkowskich (jeżeli
projekt aktu prawnego pochodzi od Komisji Europejskiej) lub 2/3
liczby państw (jeżeli projekt pochodzi od państw członkowskich)
dysponujących co najmniej 255 głosami ważonymi.
• Ponadto, członek Rady może wystąpić o sprawdzenie, czy państwa
członkowskie stanowiące większość kwalifikowaną reprezentują co
najmniej 62 proc. ogółu ludności Unii.
• Jeżeli się okaże, że warunek ten nie został spełniony, decyzja nie
zostaje przyjęta, jednakże to ostatnie kryterium nie ma praktycznego
znaczenia przy spełnieniu kryterium liczby państw i liczby głosów
ważonych.
• System ten będzie obowiązywał do 31 października 2014 r.

Organizacja prac Rady Unii Europejskiej
 Każdy kraj UE ma w Brukseli stały zespół („przedstawicielstwo”),
które go reprezentuje i broni jego interesu narodowego na szczeblu
Unii. Szef przedstawicielstwa pełni de facto rolę ambasadora swego
kraju przy Unii Europejskiej.
 Ambasadorowie (zwani „stałymi przedstawicielami”) spotykają się co
tydzień w ramach Komitetu Stałych Przedstawicieli (francuski skrót:
COREPER).
 Przedstawicielem Rzeczpospolitej Polskiej w Brukseli jest

Jan Tombiński

Prezydencja w Radzie Unii Europejskiej to…






…przywilej organizacji prac Rady UE,
…ustalanie miejsca, daty i tematyki obrad Rady,
…kierowanie pracami Rady UE i przewodniczenie jej obradom,
…wypracowywanie kompromisu pomiędzy poszczególnymi państwami
członkowskimi.

 Prezydencja w Radzie UE trwa sześć miesięcy i przypada kolejno na każde
państwo członkowskie UE.
 Rzeczpospolita Polska sprawowała pierwszą w historii Prezydencję między 1
lipca a 31 grudnia 2011 r.
 Trio Prezydencji…
 Polska, Dania i Cypr

Prezydencja w Radzie Unii Europejskiej

 Państwo, które obejmuje Prezydencję w Radzie UE przejmuje
kolejno odpowiedzialność za porządek obrad Rady i przewodzi
wszystkim jej posiedzeniom, kieruje podejmowaniem decyzji
legislacyjnych i politycznych, oraz wypracowuje kompromisy
pomiędzy poszczególnymi państwami członkowskimi.
 Na przykład, jeśli w grudniu 2012 r. zbierze się Rada ds. Środowiska,
przewodzić jej będzie cypryjski minister środowiska, bo Prezydencja
Rady przypada aktualnie właśnie Cyprowi.

Polska Prezydencja w Radzie UE
Do obszarów kierunkowych Polskiej Prezydencji należały:
 ramy finansowe 2014-2020,
 rynek wewnętrzny;
 stosunki ze Wschodem (Partnerstwo Wschodnie);
 wzmocnienie zewnętrznej polityki energetycznej UE;
 pełne wykorzystanie kapitału intelektualnego Europy;
 wspólna polityka bezpieczeństwa i obrony.
Funkcję Pełnomocnika Rządu ds. Przygotowania Organów Administracji
Rządowej i Sprawowania przez RP Przewodnictwa w Radzie UE pełnił Mikołaj
Dowgielewicz.

www.pl2011.eu
www.rcie.torun.pl

Parlament Europejski
 Parlament Europejski jest jedyną instytucją ponadnarodową, której
członkowie są demokratycznie wybierani w powszechnych wyborach
bezpośrednich. W nim reprezentowani są obywatele Państw
Członkowskich.
 Parlament Europejski jest wybierany co pięć lat i ustanawia liczne
prawa (dyrektywy, rozporządzenia, itp.), które mają wpływ na życie
codzienne każdego obywatela.

Parlament Europejski

 Przewodniczący jest wybierany na odnawialny okres dwóch i pół roku, to
jest na połowę kadencji. Przewodniczący reprezentuje Parlament na
zewnątrz i w stosunkach z innymi instytucjami wspólnotowymi.
 Podczas otwarcia każdego posiedzenia Rady Europejskiej przewodniczący
Parlamentu wyraża stanowisko i przedstawia kwestie zajmujące uwagę
Parlamentu, związane z konkretnymi tematami i punktami wpisanymi w
porządek dzienny.
 Przewodniczący PE podpisuje wraz z przewodniczącym Rady wszystkie
akty prawne podjęte w ramach współdecyzji.

Parlament Europejski
 Zgodnie z ogólną zasadą miejsca są podzielone proporcjonalnie do
liczby mieszkańców każdego kraju. Każde Państwo Członkowskie
posiada stałą liczbę miejsc: maksymalnie 96 a minimalnie - 6.
Obecnie Polskę reprezentuje 50 europarlamantarzystów.
 Każde Państwo Członkowskie określa własną ordynację wyborczą,
lecz stosuje identyczne zasady demokratyczne, to jest prawo do
głosowania w wieku 18 lat (z wyjątkiem Austrii, której obywatele
mogą głosować po ukończeniu 16 lat), równość płci i tajność
głosowania.
 Wybory europejskie już teraz charakteryzuje pewna liczba
wspólnych zasad. Należą do nich bezpośredni i powszechny
charakter wyborów, zasada proporcjonalności i odnawialny
pięcioletni mandat.

Liczba Mandatów w PE

 Maksymalnie 750 + przewodniczący (obecnie 736 posłów)
 Minimalna liczba
członkowskie – 6
 Maksymalna liczba
członkowskie - 96

mandatów
mandatów

przypadających
przypadających

na

państwo

na

państwo

Trybunał Sprawiedliwości
Unii Europejskiej
• Trybunał Sprawiedliwości Unii Europejskiej jest organem sądowym
Unii Europejskiej. Obejmuje: Trybunał Sprawiedliwości, Sąd i
sądy wyspecjalizowane.
• Jego zadaniem jest zapewnienie, by prawo unijne było
interpretowane i stosowane w ten sam sposób w każdym państwie
członkowskim.
• Trybunał jest uprawniony do rozstrzygania sporów prawnych
wynikłych między państwami członkowskimi, instytucjami UE,
przedsiębiorstwami i osobami fizycznymi.
• Trybunał ma siedzibę w Luksemburgu.

Europejski Trybunał Obrachunkowy
 Głównym zadaniem Trybunału jest kontrola gospodarki
pieniężnej UE. Sprawozdanie z wykonania budżetu, które
sporządza po zamknięciu każdego roku budżetowego, stanowi
podstawę do udzielenia Komisje Europejskiej przez Parlament
Europejski absolutorium z realizacji budżetu.
 W skład Trybunału wchodzi jeden obywatel z każdego państwa
członkowskiego. Członków Trybunału mianuje Rada Unii
Europejskiej po konsultacji z Parlamentem Europejskim spośród
kandydatów przedstawionych przez państwa członkowskie.
 Kadencja Trybunału trwa 6 lat. Siedziba tego organu mieści się w
Luksemburgu.

Europejski Komitet Ekonomiczno-Społeczny
skład osobowy
 Organizacje przedstawicieli producentów, rolników, pracowników,
wolnych zawodów, gospodarki społecznej, konsumentów i inne
organizacje pozarządowe;
 Cechą charakterystyczną zorganizowanego społeczeństwa
obywatelskiego jest rola pośrednika między administracją
publiczną a obywatelami.
 Jest to zgromadzenie 344 przedstawicieli pochodzących z 27
państw członkowskich UE
 Członkowie posiadają 4-letni, odnawialny mandat
 Są oni mianowani przez Radę UE w oparciu o listy sporządzane
przez rządy krajowe.

Zgromadzenie podzielone
na 3 GRUPY
 Grupa I - Pracodawcy
 Sektor publiczny i prywatny w przemyśle, handlu, finansach itp.
(duże przedsiębiorstwa);
 Grupa II – Pracownicy
 Ogólnokrajowe związki zawodowe;
 Grupa III – Inne podmioty
 Rolnicy, konsumenci, rzemieślnicy i MŚP, gospodarka społeczna,
społeczne i ekologiczne organizacje pozarządowe, wolne zawody
itp.

Komitet Regionów
 Członkowie Komitetu są wybierani spośród polityków z okręgów
miejskich lub regionów i reprezentują całą gamę działań
podejmowanych przez władze lokalne lub regionalne w Unii
Europejskiej - prezydenci regionów, regionalni parlamentarzyści,
radni miejscy, burmistrzowie dużych miast itp.
 Członkowie Komitetu oraz ich zastępcy są mianowani na 5 lat przez
Radę spośród kandydatów przedstawionych przez państwa
członkowskie. Ich mandat jest odnawialny. Są oni także całkowicie
niezależni w wykonywaniu swoich funkcji.

Komitet Regionów

Co roku Komitet Regionów odbywa pięć sesji plenarnych, podczas których
wyznacza ogólne wytyczne swej polityki oraz przyjmuje opinie.
Członkowie Komitetu przypisani są do wyspecjalizowanych komisji, których
zadaniem jest przygotowywanie sesji plenarnych. W Komitecie działa sześć
takich komisji:
 Komisja ds. Polityki Spójności Regionalnej (COTER),
 Komisja ds. Polityki Gospodarczej i Społecznej (ECOS),
 Komisja ds. Zrównoważonego Rozwoju (DEVE),
 Komisja ds. Kultury i Edukacji (EDUC),
 Komisja ds. Konstytucyjnych i Sprawowania Rządów w Europie
(CONST),
 Komisja ds. Stosunków Zewnętrznych (RELEX).

Komitet Regionów
• Komitet Regionów liczy 344 członków. Liczba członków z
poszczególnych państw w przybliżeniu odzwierciedla ich
liczbę ludności i przedstawia się następująco:
 Francja, Niemcy, Wielka Brytania i Włochy: 24
 Hiszpania i Polska: 21
 Rumunia: 15
 Belgia, Bułgaria, Czechy, Grecja i Węgry, Austria, Niderlandy,
Portugalia i Szwecja: 12
 Dania, Finlandia, Irlandia, Litwa i Słowacja: 9
 Estonia, Łotwa i Słowenia: 7
 Cypr i Luksemburg: 6
 Malta: 5

Dziękuję za uwagę.

www.rcie.torun.pl
www.kursy.rcie.torun.pl


Slide 19

Funkcjonowanie instytucji
Unii Europejskiej
w kontekście Traktatu z Lizbony

Zagadnienia tematyczne
Czym jest Unia Europejska?
Instytucje Europejskie
• Rada Europejska
• Komisja europejska
• Rada Unii Europejskiej
• Parlament Europejski
 Ćwiczenia



1. Czym jest Unia Europejska?

Unia Europejska
Powierzchnia: 4 miliony km²
Liczba ludności: 502,477 milionów osób
27 Państw członkowskich
7,28% ludności świata
1 maja 2004 r. – akcesja Polski do UE

Czym jest Unia Europejska?
Traktaty określające status UE

 Traktat ustanawiający Europejską Wspólnotę Węgla i Stali – 1951 r.
 Traktat ustanawiający Europejską Wspólnotę Gospodarczą – 1957 r.
 Traktat ustanawiający Europejską Wspólnotę Energii Atomowej
(EUROATOM) – 1957 r.
 Traktat ustanawiający Jedną Radę i Jedną Komisję Wspólnot
Europejskich – 1965 r.
 Jednolity Akt Europejski - 1986 r.
 Traktat z Maastricht – Traktat o Unii Europejskiej – 1992 r.
 Traktat z Amsterdamu – 1997 r.
 Traktat z Nicei – 2001 r.
 Nieudana próba uchwalenia Konstytucji Unii Europejskiej – 2005 r.
 Traktat z Lizbony – 2007 r.

Traktat z Lizbony

Jest to najnowszy i aktualny dokument określający czym
jest Unia Europejska, jakie są jej podstawy, cele i
kompetencje.
Na podstawie treści tego dokumentu śledzić będziemy
instytucjonalny kształt UE.

Lizbona, uroczystość podpisania
traktatu (13 grudnia 2007 r.)

Lizbona, wspólne zdjęcie głów państw, szefów rządów i ministrów
spraw zagranicznych przed Klasztorem Hieronimitów po
uroczystości podpisania traktatu (13 grudnia 2007 r.)
9 kwietnia 2008 r. Traktat został
ratyfikowany przez Prezydenta RP
Lecha Kaczyńskiego.

UE przed Traktatem z Lizbony
Do momentu wejścia w życie Traktatu z Lizbony Unia Europejska była
szczególną formą współpracy międzynarodowej państw opartą
na trzech filarach:
 Wspólnotach Europejskich,
 wspólnej polityce zagranicznej i bezpieczeństwa
 współpracy policyjnej i sądowej w sprawach karnych.
Unia Europejska nie miała jednak ani osobowości prawnej, ani
własnych instytucji.

Charakter stowarzyszenia
państw członkowskich

Traktat o Unii Europejskiej stanowi w art. 47, że
„Unia ma osobowość prawną”.
Oznacza to, że Unia Europejska staje się
jednolitą organizacją międzynarodową.

Osobowość prawna UE
Unia Europejska nie jest federacją, jak Stany Zjednoczone Ameryki
Północnej, Federacyjna Republika Brazylii lub Federacja Rosyjska.
Jako organizacja międzynarodowa, UE:
 jest podmiotem na arenie polityki międzynarodowej, prowadzi
własną politykę zewnętrzną;
 jest podmiotem umów międzynarodowych;
 prowadzi własną politykę wewnętrzną, posiada własne
instytucje.

Kompetencje Unii Europejskiej

Unia Europejska ma tyle kompetencji,
ile powierzyły jej państwa członkowskie.

1. Kompetencje wyłączne, których nie dzieli z
rządami państw

 unia celna;
 ustanawianie reguł konkurencji niezbędnych do funkcjonowania
rynku wewnętrznego;
 zachowanie morskich zasobów biologicznych;
 wspólna polityka handlowa;
 zawieranie umów międzynarodowych;
 polityka pieniężna w odniesieniu do Państw Członkowskich, których
walutą jest euro.

2. Kompetencje dzielone i działania wspierające
rynek wewnętrzny;
 spójność gospodarcza, społeczna i terytorialna;
 rolnictwo i rybołówstwo, z wyłączeniem zachowania morskich
zasobów biologicznych;
 środowisko;
 ochrona konsumentów;
 transport;
 przestrzeń wolności, bezpieczeństwa i sprawiedliwości;
 badań, rozwoju technologicznego i przestrzeni kosmicznej;
 współpraca na rzecz rozwoju i pomocy humanitarnej.

3. Kompetencje koordynujące i uzupełniające






ochrona i poprawa zdrowia ludzkiego;

przemysł;
kultura;
turystyka;
edukacja, kształcenie zawodowe, młodzież, sport.

Cele Unii Europejskiej I
Zgodnie z art. 3 Traktatu o Unii Europejskiej, celem Unii Europejskiej
jest
wspieranie pokoju, jej wartości
i dobrobytu jej narodów.
Ponadto Unia zapewnia swoim obywatelom przestrzeń wolności,
bezpieczeństwa i sprawiedliwości bez granic wewnętrznych, w której
zagwarantowana jest swoboda przepływu osób, w powiązaniu z
właściwymi środkami w odniesieniu do kontroli granic zewnętrznych,
azylu, imigracji, jak również zapobiegania i zwalczania przestępczości.

Cele Unii Europejskiej II
Unia ustanawia także rynek wewnętrzny oraz działa na rzecz trwałego
rozwoju Europy, którego podstawą jest zrównoważony wzrost
gospodarczy oraz stabilność cen, społeczna gospodarka rynkowa o
wysokiej konkurencyjności, zmierzająca do pełnego zatrudnienia i
postępu społecznego, oraz wysoki poziom ochrony i poprawy jakości
środowiska naturalnego. Wspiera także postęp naukowo-techniczny.

Cele Unii Europejskiej III
Oprócz tego Unia:

• zwalcza wykluczenie społeczne i dyskryminację oraz wspiera
sprawiedliwość i ochronę socjalną, równość kobiet i mężczyzn,
solidarność między pokoleniami i ochronę praw dziecka;
• wspiera spójność gospodarczą, społeczną i terytorialną oraz
solidarność między państwami członkowskimi;
• szanuje swoją bogatą różnorodność kulturową i językową oraz
czuwa nad ochroną i rozwojem
• dziedzictwa kulturowego Europy;
• ustanawia unię gospodarczą i walutową, której walutą jest euro.

Cele Unii Europejskiej IV
W stosunkach zewnętrznych Unia umacnia i propaguje swoje wartości i
interesy, oraz wnosi wkład w ochronę swoich obywateli. Przyczynia się:
•
•
•
•
•
•

do pokoju, bezpieczeństwa, trwałego rozwoju Ziemi,
do solidarności i wzajemnego szacunku między narodami,
do swobodnego i uczciwego handlu,
do wyeliminowania ubóstwa,
do ochrony praw człowieka, w szczególności praw dziecka,
a także do ścisłego przestrzegania i rozwoju prawa
międzynarodowego, w szczególności zasad Karty Narodów
Zjednoczonych.

Karta Praw Podstawowych
art. 2 §1 Każdy ma prawo do życia.

art. 9 Prawo do zawarcia małżeństwa i prawo do założenia rodziny są
gwarantowane zgodnie z ustawami krajowymi regulującymi
korzystanie z tych praw.
art. 33 §1 Rodzina korzysta z ochrony prawnej, ekonomicznej
i społecznej.
art. 22 Unia szanuje różnorodność kulturową, religijną i językową.

Polska
a Karta Praw Podstawowych
Polska zastrzegła kompetencje państw członkowskich do
stanowienia prawa „ w zakresie moralności publicznej,
prawa rodzinnego, a także ochrony godności ludzkiej i
poszanowania fizycznej i moralnej integralności
człowieka”.

2. Instytucje Unii Europejskiej

Główne instytucje Unii Europejskiej





Rada Europejska
Komisja Europejska
Rada Unii Europejskiej
Parlament Europejski

 Trybunał Sprawiedliwości UE
 Europejski Trybunał Obrachunkowy
 Europejski Bank Centralny

Organami doradczymi są:
 Europejski Komitet Ekonomiczno-Społeczny
 Komitet Regionów

Rada Europejska
 Rada Europejska wskazuje Unii Europejskiej ogólny kierunek
działań politycznych i wytycza jej ogólne priorytety. Rada
Europejska daje Unii impulsy niezbędne do rozwoju oraz określa
ogólne kierunki działań i priorytety polityczne. Nie pełni ona funkcji
ustawodawczej.
 W skład Rady Europejskiej wchodzą szefowie państw lub
rządów państw członkowskich, a także jej przewodniczący oraz
przewodniczący Komisji. W jej pracach uczestniczy wysoki
przedstawiciel Unii do spraw zagranicznych i polityki
bezpieczeństwa.
 Wraz z wejściem w życie traktatu z Lizbony 1 grudnia 2009 r.
zyskała status instytucji. Jej przewodniczącym został Herman Van
Rompuy.

Tworzenie
i realizacja
Jak
powstaje prawo
UE

prawa (wersja uproszczona)
jako podstawa funkcjonowania instytucji UE
Problem, obywatele, grupy interesu, eksperci:
dyskusje, konsultacje

Komisja: wystąpienie z oficjalnym wnioskiem

Parlament i Rada UE: wspólna decyzja

Władze krajowe i lokalne: wdrażanie

Komisja i Trybunał Sprawiedliwości: monitorowanie
wdrażania
źródło: opracowanie własne

Komisja Europejska

 Komisja Europejska jest organem wykonawczym UE, który
opracowuje propozycje nowych aktów prawnych, zarządza
na bieżąco wdrażaniem polityki UE i wydatkowaniem
unijnych funduszy.
 Chroniąc interesy Europy jako całości, Komisja dba o to, aby
wszystkie państwa członkowskie UE przestrzegały unijnych
traktatów i przepisów.
 W skład Komisji wchodzi obecnie 27 komisarzy, po jednym z
każdego państwa członkowskiego, w tym wysoki przedstawiciel Unii
do spraw zagranicznych i polityki bezpieczeństwa.

Komisja Europejska
a interesy państw członkowskich

 Komisja reprezentuje Unię Europejską jako całość, a nie
poszczególne państwa członkowskie. Stąd, każdy komisarz nie szuka
rozwiązania korzystnego dla swego państwa, lecz dla Unii jako
całości.
 Na forum Komisji nie ma miejsca na ścieranie się interesów państw
członkowskich.

Kompetencje Komisji Europejskiej
 Bezpośrednia inicjatywa legislacyjna,
 Sporządza roczny plan prac legislacyjnych Wspólnoty określający akty
prawne, które mają zostać wydane.
 Samodzielnie stanowi prawo w przedmiocie zakresu obowiązywania reguł
konkurencji w odniesieniu do przedsiębiorstw publicznych (np. stocznie).
 Na podstawie upoważnienia Rady UE, Komisja może przyjmować akty
prawne o charakterze wykonawczym. W realizacji uprawnień wykonawczych
KE ma obowiązek współpracy z komitetami.
 Wszczyna postępowanie przed Trybunałem Sprawiedliwości.
 Przygotowuje projekt budżetu UE a następnie go realizuje.
 Zarządza funduszami europejskimi.
 Sprawuje kontrolę nad przestrzeganiem prawa UE.

WYSOKI PRZEDSTAWICIEL UNII DO SPRAW
ZAGRANICZNYCH I POLITYKI BEZPIECZEŃSTWA
 Mianowany przez Radę Europejską kwalifikowaną większością głosów +
zatwierdzenie przez PE; pełni funkcję Wiceprzewodniczącego KE
 Funkcje:
 Kieruje PZIB i przedstawia projekty decyzji i działań w ramach PZIB
 Przewodniczy Radzie Spraw Zagranicznych
 Zapewnia spójność działań zewnętrznych Unii jako
wiceprzewodniczący KE
 Kieruje europejską służbą działań zewnętrznych
 Ustanowienie Europejskiej Służby Działań Zewnętrznych
 Pracownicy Sekretariatu Generalnego Rady i Komisji (DG RELEX) –
po 1/3 z każdej instytucji
 Osoby oddelegowane z Państw Członkowskich – 1/3

Rada Unii Europejskiej
•

Rada jest głównym organem decyzyjnym Unii Europejskiej.

•

W jej posiedzeniach uczestniczy po jednym ministrze z każdego
kraju członkowskiego UE.

•

To, który minister uczestniczy w danym spotkaniu Rady UE, zależy
od poruszanej na nim tematyki. Jeżeli na przykład Rada debatuje nad
sprawami związanymi z ochroną środowiska, w posiedzeniu biorą udział
ministrowie środowiska wszystkich państw UE, a radę tę nazywa się „Radą
ds. Środowiska”.

•

Rada UE jest forum międzyrządowym. Każdy minister zasiadający w
radzie jest upoważniony do podejmowania zobowiązań w imieniu swojego
rządu.

•

Rada UE jest forum ścierania się interesów narodowych oraz
interesów państw członkowskich.

Rada Unii Europejskiej
Istnieje dziesięć możliwych konfiguracji Rady:












Rada do spraw Ogólnych
Rada do spraw Zagranicznych
Rada do spraw Gospodarczych i Finansowych
Rada do spraw Współpracy w dziedzinie Wymiaru Sprawiedliwości i Spraw
Wewnętrznych
Rada do spraw Zatrudnienia, Polityki Społecznej, Zdrowia i Polityki
dotyczącej Konsumentów
Rada do spraw Transportu, Telekomunikacji i Energii
Rada do spraw Rolnictwa i Rybołówstwa
Rada do spraw Ochrony Środowiska
Rada do spraw Konkurencji
Rada do spraw Edukacji, Młodzieży i Kultury

Rada Unii Europejskiej

 Przyjmuje europejskie akty prawne oraz projekt budżetu – wspólnie
z Parlamentem Europejskim.
 Koordynuje kierunki polityki gospodarczej i społecznej w krajach
członkowskich.
 Zawiera umowy międzynarodowe między UE a innymi krajami lub
organizacjami międzynarodowymi.
 Nie posiada inicjatywy legislacyjnej.

Głosowanie w Radzie UE

źródło: www.polskawue.gov.pl

Głosowanie w Radzie UE
• Wymóg uzyskania większości kwalifikowanej oznacza, że decyzja
musi uzyskać poparcie większości państw członkowskich (jeżeli
projekt aktu prawnego pochodzi od Komisji Europejskiej) lub 2/3
liczby państw (jeżeli projekt pochodzi od państw członkowskich)
dysponujących co najmniej 255 głosami ważonymi.
• Ponadto, członek Rady może wystąpić o sprawdzenie, czy państwa
członkowskie stanowiące większość kwalifikowaną reprezentują co
najmniej 62 proc. ogółu ludności Unii.
• Jeżeli się okaże, że warunek ten nie został spełniony, decyzja nie
zostaje przyjęta, jednakże to ostatnie kryterium nie ma praktycznego
znaczenia przy spełnieniu kryterium liczby państw i liczby głosów
ważonych.
• System ten będzie obowiązywał do 31 października 2014 r.

Organizacja prac Rady Unii Europejskiej
 Każdy kraj UE ma w Brukseli stały zespół („przedstawicielstwo”),
które go reprezentuje i broni jego interesu narodowego na szczeblu
Unii. Szef przedstawicielstwa pełni de facto rolę ambasadora swego
kraju przy Unii Europejskiej.
 Ambasadorowie (zwani „stałymi przedstawicielami”) spotykają się co
tydzień w ramach Komitetu Stałych Przedstawicieli (francuski skrót:
COREPER).
 Przedstawicielem Rzeczpospolitej Polskiej w Brukseli jest

Jan Tombiński

Prezydencja w Radzie Unii Europejskiej to…






…przywilej organizacji prac Rady UE,
…ustalanie miejsca, daty i tematyki obrad Rady,
…kierowanie pracami Rady UE i przewodniczenie jej obradom,
…wypracowywanie kompromisu pomiędzy poszczególnymi państwami
członkowskimi.

 Prezydencja w Radzie UE trwa sześć miesięcy i przypada kolejno na każde
państwo członkowskie UE.
 Rzeczpospolita Polska sprawowała pierwszą w historii Prezydencję między 1
lipca a 31 grudnia 2011 r.
 Trio Prezydencji…
 Polska, Dania i Cypr

Prezydencja w Radzie Unii Europejskiej

 Państwo, które obejmuje Prezydencję w Radzie UE przejmuje
kolejno odpowiedzialność za porządek obrad Rady i przewodzi
wszystkim jej posiedzeniom, kieruje podejmowaniem decyzji
legislacyjnych i politycznych, oraz wypracowuje kompromisy
pomiędzy poszczególnymi państwami członkowskimi.
 Na przykład, jeśli w grudniu 2012 r. zbierze się Rada ds. Środowiska,
przewodzić jej będzie cypryjski minister środowiska, bo Prezydencja
Rady przypada aktualnie właśnie Cyprowi.

Polska Prezydencja w Radzie UE
Do obszarów kierunkowych Polskiej Prezydencji należały:
 ramy finansowe 2014-2020,
 rynek wewnętrzny;
 stosunki ze Wschodem (Partnerstwo Wschodnie);
 wzmocnienie zewnętrznej polityki energetycznej UE;
 pełne wykorzystanie kapitału intelektualnego Europy;
 wspólna polityka bezpieczeństwa i obrony.
Funkcję Pełnomocnika Rządu ds. Przygotowania Organów Administracji
Rządowej i Sprawowania przez RP Przewodnictwa w Radzie UE pełnił Mikołaj
Dowgielewicz.

www.pl2011.eu
www.rcie.torun.pl

Parlament Europejski
 Parlament Europejski jest jedyną instytucją ponadnarodową, której
członkowie są demokratycznie wybierani w powszechnych wyborach
bezpośrednich. W nim reprezentowani są obywatele Państw
Członkowskich.
 Parlament Europejski jest wybierany co pięć lat i ustanawia liczne
prawa (dyrektywy, rozporządzenia, itp.), które mają wpływ na życie
codzienne każdego obywatela.

Parlament Europejski

 Przewodniczący jest wybierany na odnawialny okres dwóch i pół roku, to
jest na połowę kadencji. Przewodniczący reprezentuje Parlament na
zewnątrz i w stosunkach z innymi instytucjami wspólnotowymi.
 Podczas otwarcia każdego posiedzenia Rady Europejskiej przewodniczący
Parlamentu wyraża stanowisko i przedstawia kwestie zajmujące uwagę
Parlamentu, związane z konkretnymi tematami i punktami wpisanymi w
porządek dzienny.
 Przewodniczący PE podpisuje wraz z przewodniczącym Rady wszystkie
akty prawne podjęte w ramach współdecyzji.

Parlament Europejski
 Zgodnie z ogólną zasadą miejsca są podzielone proporcjonalnie do
liczby mieszkańców każdego kraju. Każde Państwo Członkowskie
posiada stałą liczbę miejsc: maksymalnie 96 a minimalnie - 6.
Obecnie Polskę reprezentuje 50 europarlamantarzystów.
 Każde Państwo Członkowskie określa własną ordynację wyborczą,
lecz stosuje identyczne zasady demokratyczne, to jest prawo do
głosowania w wieku 18 lat (z wyjątkiem Austrii, której obywatele
mogą głosować po ukończeniu 16 lat), równość płci i tajność
głosowania.
 Wybory europejskie już teraz charakteryzuje pewna liczba
wspólnych zasad. Należą do nich bezpośredni i powszechny
charakter wyborów, zasada proporcjonalności i odnawialny
pięcioletni mandat.

Liczba Mandatów w PE

 Maksymalnie 750 + przewodniczący (obecnie 736 posłów)
 Minimalna liczba
członkowskie – 6
 Maksymalna liczba
członkowskie - 96

mandatów
mandatów

przypadających
przypadających

na

państwo

na

państwo

Trybunał Sprawiedliwości
Unii Europejskiej
• Trybunał Sprawiedliwości Unii Europejskiej jest organem sądowym
Unii Europejskiej. Obejmuje: Trybunał Sprawiedliwości, Sąd i
sądy wyspecjalizowane.
• Jego zadaniem jest zapewnienie, by prawo unijne było
interpretowane i stosowane w ten sam sposób w każdym państwie
członkowskim.
• Trybunał jest uprawniony do rozstrzygania sporów prawnych
wynikłych między państwami członkowskimi, instytucjami UE,
przedsiębiorstwami i osobami fizycznymi.
• Trybunał ma siedzibę w Luksemburgu.

Europejski Trybunał Obrachunkowy
 Głównym zadaniem Trybunału jest kontrola gospodarki
pieniężnej UE. Sprawozdanie z wykonania budżetu, które
sporządza po zamknięciu każdego roku budżetowego, stanowi
podstawę do udzielenia Komisje Europejskiej przez Parlament
Europejski absolutorium z realizacji budżetu.
 W skład Trybunału wchodzi jeden obywatel z każdego państwa
członkowskiego. Członków Trybunału mianuje Rada Unii
Europejskiej po konsultacji z Parlamentem Europejskim spośród
kandydatów przedstawionych przez państwa członkowskie.
 Kadencja Trybunału trwa 6 lat. Siedziba tego organu mieści się w
Luksemburgu.

Europejski Komitet Ekonomiczno-Społeczny
skład osobowy
 Organizacje przedstawicieli producentów, rolników, pracowników,
wolnych zawodów, gospodarki społecznej, konsumentów i inne
organizacje pozarządowe;
 Cechą charakterystyczną zorganizowanego społeczeństwa
obywatelskiego jest rola pośrednika między administracją
publiczną a obywatelami.
 Jest to zgromadzenie 344 przedstawicieli pochodzących z 27
państw członkowskich UE
 Członkowie posiadają 4-letni, odnawialny mandat
 Są oni mianowani przez Radę UE w oparciu o listy sporządzane
przez rządy krajowe.

Zgromadzenie podzielone
na 3 GRUPY
 Grupa I - Pracodawcy
 Sektor publiczny i prywatny w przemyśle, handlu, finansach itp.
(duże przedsiębiorstwa);
 Grupa II – Pracownicy
 Ogólnokrajowe związki zawodowe;
 Grupa III – Inne podmioty
 Rolnicy, konsumenci, rzemieślnicy i MŚP, gospodarka społeczna,
społeczne i ekologiczne organizacje pozarządowe, wolne zawody
itp.

Komitet Regionów
 Członkowie Komitetu są wybierani spośród polityków z okręgów
miejskich lub regionów i reprezentują całą gamę działań
podejmowanych przez władze lokalne lub regionalne w Unii
Europejskiej - prezydenci regionów, regionalni parlamentarzyści,
radni miejscy, burmistrzowie dużych miast itp.
 Członkowie Komitetu oraz ich zastępcy są mianowani na 5 lat przez
Radę spośród kandydatów przedstawionych przez państwa
członkowskie. Ich mandat jest odnawialny. Są oni także całkowicie
niezależni w wykonywaniu swoich funkcji.

Komitet Regionów

Co roku Komitet Regionów odbywa pięć sesji plenarnych, podczas których
wyznacza ogólne wytyczne swej polityki oraz przyjmuje opinie.
Członkowie Komitetu przypisani są do wyspecjalizowanych komisji, których
zadaniem jest przygotowywanie sesji plenarnych. W Komitecie działa sześć
takich komisji:
 Komisja ds. Polityki Spójności Regionalnej (COTER),
 Komisja ds. Polityki Gospodarczej i Społecznej (ECOS),
 Komisja ds. Zrównoważonego Rozwoju (DEVE),
 Komisja ds. Kultury i Edukacji (EDUC),
 Komisja ds. Konstytucyjnych i Sprawowania Rządów w Europie
(CONST),
 Komisja ds. Stosunków Zewnętrznych (RELEX).

Komitet Regionów
• Komitet Regionów liczy 344 członków. Liczba członków z
poszczególnych państw w przybliżeniu odzwierciedla ich
liczbę ludności i przedstawia się następująco:
 Francja, Niemcy, Wielka Brytania i Włochy: 24
 Hiszpania i Polska: 21
 Rumunia: 15
 Belgia, Bułgaria, Czechy, Grecja i Węgry, Austria, Niderlandy,
Portugalia i Szwecja: 12
 Dania, Finlandia, Irlandia, Litwa i Słowacja: 9
 Estonia, Łotwa i Słowenia: 7
 Cypr i Luksemburg: 6
 Malta: 5

Dziękuję za uwagę.

www.rcie.torun.pl
www.kursy.rcie.torun.pl


Slide 20

Funkcjonowanie instytucji
Unii Europejskiej
w kontekście Traktatu z Lizbony

Zagadnienia tematyczne
Czym jest Unia Europejska?
Instytucje Europejskie
• Rada Europejska
• Komisja europejska
• Rada Unii Europejskiej
• Parlament Europejski
 Ćwiczenia



1. Czym jest Unia Europejska?

Unia Europejska
Powierzchnia: 4 miliony km²
Liczba ludności: 502,477 milionów osób
27 Państw członkowskich
7,28% ludności świata
1 maja 2004 r. – akcesja Polski do UE

Czym jest Unia Europejska?
Traktaty określające status UE

 Traktat ustanawiający Europejską Wspólnotę Węgla i Stali – 1951 r.
 Traktat ustanawiający Europejską Wspólnotę Gospodarczą – 1957 r.
 Traktat ustanawiający Europejską Wspólnotę Energii Atomowej
(EUROATOM) – 1957 r.
 Traktat ustanawiający Jedną Radę i Jedną Komisję Wspólnot
Europejskich – 1965 r.
 Jednolity Akt Europejski - 1986 r.
 Traktat z Maastricht – Traktat o Unii Europejskiej – 1992 r.
 Traktat z Amsterdamu – 1997 r.
 Traktat z Nicei – 2001 r.
 Nieudana próba uchwalenia Konstytucji Unii Europejskiej – 2005 r.
 Traktat z Lizbony – 2007 r.

Traktat z Lizbony

Jest to najnowszy i aktualny dokument określający czym
jest Unia Europejska, jakie są jej podstawy, cele i
kompetencje.
Na podstawie treści tego dokumentu śledzić będziemy
instytucjonalny kształt UE.

Lizbona, uroczystość podpisania
traktatu (13 grudnia 2007 r.)

Lizbona, wspólne zdjęcie głów państw, szefów rządów i ministrów
spraw zagranicznych przed Klasztorem Hieronimitów po
uroczystości podpisania traktatu (13 grudnia 2007 r.)
9 kwietnia 2008 r. Traktat został
ratyfikowany przez Prezydenta RP
Lecha Kaczyńskiego.

UE przed Traktatem z Lizbony
Do momentu wejścia w życie Traktatu z Lizbony Unia Europejska była
szczególną formą współpracy międzynarodowej państw opartą
na trzech filarach:
 Wspólnotach Europejskich,
 wspólnej polityce zagranicznej i bezpieczeństwa
 współpracy policyjnej i sądowej w sprawach karnych.
Unia Europejska nie miała jednak ani osobowości prawnej, ani
własnych instytucji.

Charakter stowarzyszenia
państw członkowskich

Traktat o Unii Europejskiej stanowi w art. 47, że
„Unia ma osobowość prawną”.
Oznacza to, że Unia Europejska staje się
jednolitą organizacją międzynarodową.

Osobowość prawna UE
Unia Europejska nie jest federacją, jak Stany Zjednoczone Ameryki
Północnej, Federacyjna Republika Brazylii lub Federacja Rosyjska.
Jako organizacja międzynarodowa, UE:
 jest podmiotem na arenie polityki międzynarodowej, prowadzi
własną politykę zewnętrzną;
 jest podmiotem umów międzynarodowych;
 prowadzi własną politykę wewnętrzną, posiada własne
instytucje.

Kompetencje Unii Europejskiej

Unia Europejska ma tyle kompetencji,
ile powierzyły jej państwa członkowskie.

1. Kompetencje wyłączne, których nie dzieli z
rządami państw

 unia celna;
 ustanawianie reguł konkurencji niezbędnych do funkcjonowania
rynku wewnętrznego;
 zachowanie morskich zasobów biologicznych;
 wspólna polityka handlowa;
 zawieranie umów międzynarodowych;
 polityka pieniężna w odniesieniu do Państw Członkowskich, których
walutą jest euro.

2. Kompetencje dzielone i działania wspierające
rynek wewnętrzny;
 spójność gospodarcza, społeczna i terytorialna;
 rolnictwo i rybołówstwo, z wyłączeniem zachowania morskich
zasobów biologicznych;
 środowisko;
 ochrona konsumentów;
 transport;
 przestrzeń wolności, bezpieczeństwa i sprawiedliwości;
 badań, rozwoju technologicznego i przestrzeni kosmicznej;
 współpraca na rzecz rozwoju i pomocy humanitarnej.

3. Kompetencje koordynujące i uzupełniające






ochrona i poprawa zdrowia ludzkiego;

przemysł;
kultura;
turystyka;
edukacja, kształcenie zawodowe, młodzież, sport.

Cele Unii Europejskiej I
Zgodnie z art. 3 Traktatu o Unii Europejskiej, celem Unii Europejskiej
jest
wspieranie pokoju, jej wartości
i dobrobytu jej narodów.
Ponadto Unia zapewnia swoim obywatelom przestrzeń wolności,
bezpieczeństwa i sprawiedliwości bez granic wewnętrznych, w której
zagwarantowana jest swoboda przepływu osób, w powiązaniu z
właściwymi środkami w odniesieniu do kontroli granic zewnętrznych,
azylu, imigracji, jak również zapobiegania i zwalczania przestępczości.

Cele Unii Europejskiej II
Unia ustanawia także rynek wewnętrzny oraz działa na rzecz trwałego
rozwoju Europy, którego podstawą jest zrównoważony wzrost
gospodarczy oraz stabilność cen, społeczna gospodarka rynkowa o
wysokiej konkurencyjności, zmierzająca do pełnego zatrudnienia i
postępu społecznego, oraz wysoki poziom ochrony i poprawy jakości
środowiska naturalnego. Wspiera także postęp naukowo-techniczny.

Cele Unii Europejskiej III
Oprócz tego Unia:

• zwalcza wykluczenie społeczne i dyskryminację oraz wspiera
sprawiedliwość i ochronę socjalną, równość kobiet i mężczyzn,
solidarność między pokoleniami i ochronę praw dziecka;
• wspiera spójność gospodarczą, społeczną i terytorialną oraz
solidarność między państwami członkowskimi;
• szanuje swoją bogatą różnorodność kulturową i językową oraz
czuwa nad ochroną i rozwojem
• dziedzictwa kulturowego Europy;
• ustanawia unię gospodarczą i walutową, której walutą jest euro.

Cele Unii Europejskiej IV
W stosunkach zewnętrznych Unia umacnia i propaguje swoje wartości i
interesy, oraz wnosi wkład w ochronę swoich obywateli. Przyczynia się:
•
•
•
•
•
•

do pokoju, bezpieczeństwa, trwałego rozwoju Ziemi,
do solidarności i wzajemnego szacunku między narodami,
do swobodnego i uczciwego handlu,
do wyeliminowania ubóstwa,
do ochrony praw człowieka, w szczególności praw dziecka,
a także do ścisłego przestrzegania i rozwoju prawa
międzynarodowego, w szczególności zasad Karty Narodów
Zjednoczonych.

Karta Praw Podstawowych
art. 2 §1 Każdy ma prawo do życia.

art. 9 Prawo do zawarcia małżeństwa i prawo do założenia rodziny są
gwarantowane zgodnie z ustawami krajowymi regulującymi
korzystanie z tych praw.
art. 33 §1 Rodzina korzysta z ochrony prawnej, ekonomicznej
i społecznej.
art. 22 Unia szanuje różnorodność kulturową, religijną i językową.

Polska
a Karta Praw Podstawowych
Polska zastrzegła kompetencje państw członkowskich do
stanowienia prawa „ w zakresie moralności publicznej,
prawa rodzinnego, a także ochrony godności ludzkiej i
poszanowania fizycznej i moralnej integralności
człowieka”.

2. Instytucje Unii Europejskiej

Główne instytucje Unii Europejskiej





Rada Europejska
Komisja Europejska
Rada Unii Europejskiej
Parlament Europejski

 Trybunał Sprawiedliwości UE
 Europejski Trybunał Obrachunkowy
 Europejski Bank Centralny

Organami doradczymi są:
 Europejski Komitet Ekonomiczno-Społeczny
 Komitet Regionów

Rada Europejska
 Rada Europejska wskazuje Unii Europejskiej ogólny kierunek
działań politycznych i wytycza jej ogólne priorytety. Rada
Europejska daje Unii impulsy niezbędne do rozwoju oraz określa
ogólne kierunki działań i priorytety polityczne. Nie pełni ona funkcji
ustawodawczej.
 W skład Rady Europejskiej wchodzą szefowie państw lub
rządów państw członkowskich, a także jej przewodniczący oraz
przewodniczący Komisji. W jej pracach uczestniczy wysoki
przedstawiciel Unii do spraw zagranicznych i polityki
bezpieczeństwa.
 Wraz z wejściem w życie traktatu z Lizbony 1 grudnia 2009 r.
zyskała status instytucji. Jej przewodniczącym został Herman Van
Rompuy.

Tworzenie
i realizacja
Jak
powstaje prawo
UE

prawa (wersja uproszczona)
jako podstawa funkcjonowania instytucji UE
Problem, obywatele, grupy interesu, eksperci:
dyskusje, konsultacje

Komisja: wystąpienie z oficjalnym wnioskiem

Parlament i Rada UE: wspólna decyzja

Władze krajowe i lokalne: wdrażanie

Komisja i Trybunał Sprawiedliwości: monitorowanie
wdrażania
źródło: opracowanie własne

Komisja Europejska

 Komisja Europejska jest organem wykonawczym UE, który
opracowuje propozycje nowych aktów prawnych, zarządza
na bieżąco wdrażaniem polityki UE i wydatkowaniem
unijnych funduszy.
 Chroniąc interesy Europy jako całości, Komisja dba o to, aby
wszystkie państwa członkowskie UE przestrzegały unijnych
traktatów i przepisów.
 W skład Komisji wchodzi obecnie 27 komisarzy, po jednym z
każdego państwa członkowskiego, w tym wysoki przedstawiciel Unii
do spraw zagranicznych i polityki bezpieczeństwa.

Komisja Europejska
a interesy państw członkowskich

 Komisja reprezentuje Unię Europejską jako całość, a nie
poszczególne państwa członkowskie. Stąd, każdy komisarz nie szuka
rozwiązania korzystnego dla swego państwa, lecz dla Unii jako
całości.
 Na forum Komisji nie ma miejsca na ścieranie się interesów państw
członkowskich.

Kompetencje Komisji Europejskiej
 Bezpośrednia inicjatywa legislacyjna,
 Sporządza roczny plan prac legislacyjnych Wspólnoty określający akty
prawne, które mają zostać wydane.
 Samodzielnie stanowi prawo w przedmiocie zakresu obowiązywania reguł
konkurencji w odniesieniu do przedsiębiorstw publicznych (np. stocznie).
 Na podstawie upoważnienia Rady UE, Komisja może przyjmować akty
prawne o charakterze wykonawczym. W realizacji uprawnień wykonawczych
KE ma obowiązek współpracy z komitetami.
 Wszczyna postępowanie przed Trybunałem Sprawiedliwości.
 Przygotowuje projekt budżetu UE a następnie go realizuje.
 Zarządza funduszami europejskimi.
 Sprawuje kontrolę nad przestrzeganiem prawa UE.

WYSOKI PRZEDSTAWICIEL UNII DO SPRAW
ZAGRANICZNYCH I POLITYKI BEZPIECZEŃSTWA
 Mianowany przez Radę Europejską kwalifikowaną większością głosów +
zatwierdzenie przez PE; pełni funkcję Wiceprzewodniczącego KE
 Funkcje:
 Kieruje PZIB i przedstawia projekty decyzji i działań w ramach PZIB
 Przewodniczy Radzie Spraw Zagranicznych
 Zapewnia spójność działań zewnętrznych Unii jako
wiceprzewodniczący KE
 Kieruje europejską służbą działań zewnętrznych
 Ustanowienie Europejskiej Służby Działań Zewnętrznych
 Pracownicy Sekretariatu Generalnego Rady i Komisji (DG RELEX) –
po 1/3 z każdej instytucji
 Osoby oddelegowane z Państw Członkowskich – 1/3

Rada Unii Europejskiej
•

Rada jest głównym organem decyzyjnym Unii Europejskiej.

•

W jej posiedzeniach uczestniczy po jednym ministrze z każdego
kraju członkowskiego UE.

•

To, który minister uczestniczy w danym spotkaniu Rady UE, zależy
od poruszanej na nim tematyki. Jeżeli na przykład Rada debatuje nad
sprawami związanymi z ochroną środowiska, w posiedzeniu biorą udział
ministrowie środowiska wszystkich państw UE, a radę tę nazywa się „Radą
ds. Środowiska”.

•

Rada UE jest forum międzyrządowym. Każdy minister zasiadający w
radzie jest upoważniony do podejmowania zobowiązań w imieniu swojego
rządu.

•

Rada UE jest forum ścierania się interesów narodowych oraz
interesów państw członkowskich.

Rada Unii Europejskiej
Istnieje dziesięć możliwych konfiguracji Rady:












Rada do spraw Ogólnych
Rada do spraw Zagranicznych
Rada do spraw Gospodarczych i Finansowych
Rada do spraw Współpracy w dziedzinie Wymiaru Sprawiedliwości i Spraw
Wewnętrznych
Rada do spraw Zatrudnienia, Polityki Społecznej, Zdrowia i Polityki
dotyczącej Konsumentów
Rada do spraw Transportu, Telekomunikacji i Energii
Rada do spraw Rolnictwa i Rybołówstwa
Rada do spraw Ochrony Środowiska
Rada do spraw Konkurencji
Rada do spraw Edukacji, Młodzieży i Kultury

Rada Unii Europejskiej

 Przyjmuje europejskie akty prawne oraz projekt budżetu – wspólnie
z Parlamentem Europejskim.
 Koordynuje kierunki polityki gospodarczej i społecznej w krajach
członkowskich.
 Zawiera umowy międzynarodowe między UE a innymi krajami lub
organizacjami międzynarodowymi.
 Nie posiada inicjatywy legislacyjnej.

Głosowanie w Radzie UE

źródło: www.polskawue.gov.pl

Głosowanie w Radzie UE
• Wymóg uzyskania większości kwalifikowanej oznacza, że decyzja
musi uzyskać poparcie większości państw członkowskich (jeżeli
projekt aktu prawnego pochodzi od Komisji Europejskiej) lub 2/3
liczby państw (jeżeli projekt pochodzi od państw członkowskich)
dysponujących co najmniej 255 głosami ważonymi.
• Ponadto, członek Rady może wystąpić o sprawdzenie, czy państwa
członkowskie stanowiące większość kwalifikowaną reprezentują co
najmniej 62 proc. ogółu ludności Unii.
• Jeżeli się okaże, że warunek ten nie został spełniony, decyzja nie
zostaje przyjęta, jednakże to ostatnie kryterium nie ma praktycznego
znaczenia przy spełnieniu kryterium liczby państw i liczby głosów
ważonych.
• System ten będzie obowiązywał do 31 października 2014 r.

Organizacja prac Rady Unii Europejskiej
 Każdy kraj UE ma w Brukseli stały zespół („przedstawicielstwo”),
które go reprezentuje i broni jego interesu narodowego na szczeblu
Unii. Szef przedstawicielstwa pełni de facto rolę ambasadora swego
kraju przy Unii Europejskiej.
 Ambasadorowie (zwani „stałymi przedstawicielami”) spotykają się co
tydzień w ramach Komitetu Stałych Przedstawicieli (francuski skrót:
COREPER).
 Przedstawicielem Rzeczpospolitej Polskiej w Brukseli jest

Jan Tombiński

Prezydencja w Radzie Unii Europejskiej to…






…przywilej organizacji prac Rady UE,
…ustalanie miejsca, daty i tematyki obrad Rady,
…kierowanie pracami Rady UE i przewodniczenie jej obradom,
…wypracowywanie kompromisu pomiędzy poszczególnymi państwami
członkowskimi.

 Prezydencja w Radzie UE trwa sześć miesięcy i przypada kolejno na każde
państwo członkowskie UE.
 Rzeczpospolita Polska sprawowała pierwszą w historii Prezydencję między 1
lipca a 31 grudnia 2011 r.
 Trio Prezydencji…
 Polska, Dania i Cypr

Prezydencja w Radzie Unii Europejskiej

 Państwo, które obejmuje Prezydencję w Radzie UE przejmuje
kolejno odpowiedzialność za porządek obrad Rady i przewodzi
wszystkim jej posiedzeniom, kieruje podejmowaniem decyzji
legislacyjnych i politycznych, oraz wypracowuje kompromisy
pomiędzy poszczególnymi państwami członkowskimi.
 Na przykład, jeśli w grudniu 2012 r. zbierze się Rada ds. Środowiska,
przewodzić jej będzie cypryjski minister środowiska, bo Prezydencja
Rady przypada aktualnie właśnie Cyprowi.

Polska Prezydencja w Radzie UE
Do obszarów kierunkowych Polskiej Prezydencji należały:
 ramy finansowe 2014-2020,
 rynek wewnętrzny;
 stosunki ze Wschodem (Partnerstwo Wschodnie);
 wzmocnienie zewnętrznej polityki energetycznej UE;
 pełne wykorzystanie kapitału intelektualnego Europy;
 wspólna polityka bezpieczeństwa i obrony.
Funkcję Pełnomocnika Rządu ds. Przygotowania Organów Administracji
Rządowej i Sprawowania przez RP Przewodnictwa w Radzie UE pełnił Mikołaj
Dowgielewicz.

www.pl2011.eu
www.rcie.torun.pl

Parlament Europejski
 Parlament Europejski jest jedyną instytucją ponadnarodową, której
członkowie są demokratycznie wybierani w powszechnych wyborach
bezpośrednich. W nim reprezentowani są obywatele Państw
Członkowskich.
 Parlament Europejski jest wybierany co pięć lat i ustanawia liczne
prawa (dyrektywy, rozporządzenia, itp.), które mają wpływ na życie
codzienne każdego obywatela.

Parlament Europejski

 Przewodniczący jest wybierany na odnawialny okres dwóch i pół roku, to
jest na połowę kadencji. Przewodniczący reprezentuje Parlament na
zewnątrz i w stosunkach z innymi instytucjami wspólnotowymi.
 Podczas otwarcia każdego posiedzenia Rady Europejskiej przewodniczący
Parlamentu wyraża stanowisko i przedstawia kwestie zajmujące uwagę
Parlamentu, związane z konkretnymi tematami i punktami wpisanymi w
porządek dzienny.
 Przewodniczący PE podpisuje wraz z przewodniczącym Rady wszystkie
akty prawne podjęte w ramach współdecyzji.

Parlament Europejski
 Zgodnie z ogólną zasadą miejsca są podzielone proporcjonalnie do
liczby mieszkańców każdego kraju. Każde Państwo Członkowskie
posiada stałą liczbę miejsc: maksymalnie 96 a minimalnie - 6.
Obecnie Polskę reprezentuje 50 europarlamantarzystów.
 Każde Państwo Członkowskie określa własną ordynację wyborczą,
lecz stosuje identyczne zasady demokratyczne, to jest prawo do
głosowania w wieku 18 lat (z wyjątkiem Austrii, której obywatele
mogą głosować po ukończeniu 16 lat), równość płci i tajność
głosowania.
 Wybory europejskie już teraz charakteryzuje pewna liczba
wspólnych zasad. Należą do nich bezpośredni i powszechny
charakter wyborów, zasada proporcjonalności i odnawialny
pięcioletni mandat.

Liczba Mandatów w PE

 Maksymalnie 750 + przewodniczący (obecnie 736 posłów)
 Minimalna liczba
członkowskie – 6
 Maksymalna liczba
członkowskie - 96

mandatów
mandatów

przypadających
przypadających

na

państwo

na

państwo

Trybunał Sprawiedliwości
Unii Europejskiej
• Trybunał Sprawiedliwości Unii Europejskiej jest organem sądowym
Unii Europejskiej. Obejmuje: Trybunał Sprawiedliwości, Sąd i
sądy wyspecjalizowane.
• Jego zadaniem jest zapewnienie, by prawo unijne było
interpretowane i stosowane w ten sam sposób w każdym państwie
członkowskim.
• Trybunał jest uprawniony do rozstrzygania sporów prawnych
wynikłych między państwami członkowskimi, instytucjami UE,
przedsiębiorstwami i osobami fizycznymi.
• Trybunał ma siedzibę w Luksemburgu.

Europejski Trybunał Obrachunkowy
 Głównym zadaniem Trybunału jest kontrola gospodarki
pieniężnej UE. Sprawozdanie z wykonania budżetu, które
sporządza po zamknięciu każdego roku budżetowego, stanowi
podstawę do udzielenia Komisje Europejskiej przez Parlament
Europejski absolutorium z realizacji budżetu.
 W skład Trybunału wchodzi jeden obywatel z każdego państwa
członkowskiego. Członków Trybunału mianuje Rada Unii
Europejskiej po konsultacji z Parlamentem Europejskim spośród
kandydatów przedstawionych przez państwa członkowskie.
 Kadencja Trybunału trwa 6 lat. Siedziba tego organu mieści się w
Luksemburgu.

Europejski Komitet Ekonomiczno-Społeczny
skład osobowy
 Organizacje przedstawicieli producentów, rolników, pracowników,
wolnych zawodów, gospodarki społecznej, konsumentów i inne
organizacje pozarządowe;
 Cechą charakterystyczną zorganizowanego społeczeństwa
obywatelskiego jest rola pośrednika między administracją
publiczną a obywatelami.
 Jest to zgromadzenie 344 przedstawicieli pochodzących z 27
państw członkowskich UE
 Członkowie posiadają 4-letni, odnawialny mandat
 Są oni mianowani przez Radę UE w oparciu o listy sporządzane
przez rządy krajowe.

Zgromadzenie podzielone
na 3 GRUPY
 Grupa I - Pracodawcy
 Sektor publiczny i prywatny w przemyśle, handlu, finansach itp.
(duże przedsiębiorstwa);
 Grupa II – Pracownicy
 Ogólnokrajowe związki zawodowe;
 Grupa III – Inne podmioty
 Rolnicy, konsumenci, rzemieślnicy i MŚP, gospodarka społeczna,
społeczne i ekologiczne organizacje pozarządowe, wolne zawody
itp.

Komitet Regionów
 Członkowie Komitetu są wybierani spośród polityków z okręgów
miejskich lub regionów i reprezentują całą gamę działań
podejmowanych przez władze lokalne lub regionalne w Unii
Europejskiej - prezydenci regionów, regionalni parlamentarzyści,
radni miejscy, burmistrzowie dużych miast itp.
 Członkowie Komitetu oraz ich zastępcy są mianowani na 5 lat przez
Radę spośród kandydatów przedstawionych przez państwa
członkowskie. Ich mandat jest odnawialny. Są oni także całkowicie
niezależni w wykonywaniu swoich funkcji.

Komitet Regionów

Co roku Komitet Regionów odbywa pięć sesji plenarnych, podczas których
wyznacza ogólne wytyczne swej polityki oraz przyjmuje opinie.
Członkowie Komitetu przypisani są do wyspecjalizowanych komisji, których
zadaniem jest przygotowywanie sesji plenarnych. W Komitecie działa sześć
takich komisji:
 Komisja ds. Polityki Spójności Regionalnej (COTER),
 Komisja ds. Polityki Gospodarczej i Społecznej (ECOS),
 Komisja ds. Zrównoważonego Rozwoju (DEVE),
 Komisja ds. Kultury i Edukacji (EDUC),
 Komisja ds. Konstytucyjnych i Sprawowania Rządów w Europie
(CONST),
 Komisja ds. Stosunków Zewnętrznych (RELEX).

Komitet Regionów
• Komitet Regionów liczy 344 członków. Liczba członków z
poszczególnych państw w przybliżeniu odzwierciedla ich
liczbę ludności i przedstawia się następująco:
 Francja, Niemcy, Wielka Brytania i Włochy: 24
 Hiszpania i Polska: 21
 Rumunia: 15
 Belgia, Bułgaria, Czechy, Grecja i Węgry, Austria, Niderlandy,
Portugalia i Szwecja: 12
 Dania, Finlandia, Irlandia, Litwa i Słowacja: 9
 Estonia, Łotwa i Słowenia: 7
 Cypr i Luksemburg: 6
 Malta: 5

Dziękuję za uwagę.

www.rcie.torun.pl
www.kursy.rcie.torun.pl


Slide 21

Funkcjonowanie instytucji
Unii Europejskiej
w kontekście Traktatu z Lizbony

Zagadnienia tematyczne
Czym jest Unia Europejska?
Instytucje Europejskie
• Rada Europejska
• Komisja europejska
• Rada Unii Europejskiej
• Parlament Europejski
 Ćwiczenia



1. Czym jest Unia Europejska?

Unia Europejska
Powierzchnia: 4 miliony km²
Liczba ludności: 502,477 milionów osób
27 Państw członkowskich
7,28% ludności świata
1 maja 2004 r. – akcesja Polski do UE

Czym jest Unia Europejska?
Traktaty określające status UE

 Traktat ustanawiający Europejską Wspólnotę Węgla i Stali – 1951 r.
 Traktat ustanawiający Europejską Wspólnotę Gospodarczą – 1957 r.
 Traktat ustanawiający Europejską Wspólnotę Energii Atomowej
(EUROATOM) – 1957 r.
 Traktat ustanawiający Jedną Radę i Jedną Komisję Wspólnot
Europejskich – 1965 r.
 Jednolity Akt Europejski - 1986 r.
 Traktat z Maastricht – Traktat o Unii Europejskiej – 1992 r.
 Traktat z Amsterdamu – 1997 r.
 Traktat z Nicei – 2001 r.
 Nieudana próba uchwalenia Konstytucji Unii Europejskiej – 2005 r.
 Traktat z Lizbony – 2007 r.

Traktat z Lizbony

Jest to najnowszy i aktualny dokument określający czym
jest Unia Europejska, jakie są jej podstawy, cele i
kompetencje.
Na podstawie treści tego dokumentu śledzić będziemy
instytucjonalny kształt UE.

Lizbona, uroczystość podpisania
traktatu (13 grudnia 2007 r.)

Lizbona, wspólne zdjęcie głów państw, szefów rządów i ministrów
spraw zagranicznych przed Klasztorem Hieronimitów po
uroczystości podpisania traktatu (13 grudnia 2007 r.)
9 kwietnia 2008 r. Traktat został
ratyfikowany przez Prezydenta RP
Lecha Kaczyńskiego.

UE przed Traktatem z Lizbony
Do momentu wejścia w życie Traktatu z Lizbony Unia Europejska była
szczególną formą współpracy międzynarodowej państw opartą
na trzech filarach:
 Wspólnotach Europejskich,
 wspólnej polityce zagranicznej i bezpieczeństwa
 współpracy policyjnej i sądowej w sprawach karnych.
Unia Europejska nie miała jednak ani osobowości prawnej, ani
własnych instytucji.

Charakter stowarzyszenia
państw członkowskich

Traktat o Unii Europejskiej stanowi w art. 47, że
„Unia ma osobowość prawną”.
Oznacza to, że Unia Europejska staje się
jednolitą organizacją międzynarodową.

Osobowość prawna UE
Unia Europejska nie jest federacją, jak Stany Zjednoczone Ameryki
Północnej, Federacyjna Republika Brazylii lub Federacja Rosyjska.
Jako organizacja międzynarodowa, UE:
 jest podmiotem na arenie polityki międzynarodowej, prowadzi
własną politykę zewnętrzną;
 jest podmiotem umów międzynarodowych;
 prowadzi własną politykę wewnętrzną, posiada własne
instytucje.

Kompetencje Unii Europejskiej

Unia Europejska ma tyle kompetencji,
ile powierzyły jej państwa członkowskie.

1. Kompetencje wyłączne, których nie dzieli z
rządami państw

 unia celna;
 ustanawianie reguł konkurencji niezbędnych do funkcjonowania
rynku wewnętrznego;
 zachowanie morskich zasobów biologicznych;
 wspólna polityka handlowa;
 zawieranie umów międzynarodowych;
 polityka pieniężna w odniesieniu do Państw Członkowskich, których
walutą jest euro.

2. Kompetencje dzielone i działania wspierające
rynek wewnętrzny;
 spójność gospodarcza, społeczna i terytorialna;
 rolnictwo i rybołówstwo, z wyłączeniem zachowania morskich
zasobów biologicznych;
 środowisko;
 ochrona konsumentów;
 transport;
 przestrzeń wolności, bezpieczeństwa i sprawiedliwości;
 badań, rozwoju technologicznego i przestrzeni kosmicznej;
 współpraca na rzecz rozwoju i pomocy humanitarnej.

3. Kompetencje koordynujące i uzupełniające






ochrona i poprawa zdrowia ludzkiego;

przemysł;
kultura;
turystyka;
edukacja, kształcenie zawodowe, młodzież, sport.

Cele Unii Europejskiej I
Zgodnie z art. 3 Traktatu o Unii Europejskiej, celem Unii Europejskiej
jest
wspieranie pokoju, jej wartości
i dobrobytu jej narodów.
Ponadto Unia zapewnia swoim obywatelom przestrzeń wolności,
bezpieczeństwa i sprawiedliwości bez granic wewnętrznych, w której
zagwarantowana jest swoboda przepływu osób, w powiązaniu z
właściwymi środkami w odniesieniu do kontroli granic zewnętrznych,
azylu, imigracji, jak również zapobiegania i zwalczania przestępczości.

Cele Unii Europejskiej II
Unia ustanawia także rynek wewnętrzny oraz działa na rzecz trwałego
rozwoju Europy, którego podstawą jest zrównoważony wzrost
gospodarczy oraz stabilność cen, społeczna gospodarka rynkowa o
wysokiej konkurencyjności, zmierzająca do pełnego zatrudnienia i
postępu społecznego, oraz wysoki poziom ochrony i poprawy jakości
środowiska naturalnego. Wspiera także postęp naukowo-techniczny.

Cele Unii Europejskiej III
Oprócz tego Unia:

• zwalcza wykluczenie społeczne i dyskryminację oraz wspiera
sprawiedliwość i ochronę socjalną, równość kobiet i mężczyzn,
solidarność między pokoleniami i ochronę praw dziecka;
• wspiera spójność gospodarczą, społeczną i terytorialną oraz
solidarność między państwami członkowskimi;
• szanuje swoją bogatą różnorodność kulturową i językową oraz
czuwa nad ochroną i rozwojem
• dziedzictwa kulturowego Europy;
• ustanawia unię gospodarczą i walutową, której walutą jest euro.

Cele Unii Europejskiej IV
W stosunkach zewnętrznych Unia umacnia i propaguje swoje wartości i
interesy, oraz wnosi wkład w ochronę swoich obywateli. Przyczynia się:
•
•
•
•
•
•

do pokoju, bezpieczeństwa, trwałego rozwoju Ziemi,
do solidarności i wzajemnego szacunku między narodami,
do swobodnego i uczciwego handlu,
do wyeliminowania ubóstwa,
do ochrony praw człowieka, w szczególności praw dziecka,
a także do ścisłego przestrzegania i rozwoju prawa
międzynarodowego, w szczególności zasad Karty Narodów
Zjednoczonych.

Karta Praw Podstawowych
art. 2 §1 Każdy ma prawo do życia.

art. 9 Prawo do zawarcia małżeństwa i prawo do założenia rodziny są
gwarantowane zgodnie z ustawami krajowymi regulującymi
korzystanie z tych praw.
art. 33 §1 Rodzina korzysta z ochrony prawnej, ekonomicznej
i społecznej.
art. 22 Unia szanuje różnorodność kulturową, religijną i językową.

Polska
a Karta Praw Podstawowych
Polska zastrzegła kompetencje państw członkowskich do
stanowienia prawa „ w zakresie moralności publicznej,
prawa rodzinnego, a także ochrony godności ludzkiej i
poszanowania fizycznej i moralnej integralności
człowieka”.

2. Instytucje Unii Europejskiej

Główne instytucje Unii Europejskiej





Rada Europejska
Komisja Europejska
Rada Unii Europejskiej
Parlament Europejski

 Trybunał Sprawiedliwości UE
 Europejski Trybunał Obrachunkowy
 Europejski Bank Centralny

Organami doradczymi są:
 Europejski Komitet Ekonomiczno-Społeczny
 Komitet Regionów

Rada Europejska
 Rada Europejska wskazuje Unii Europejskiej ogólny kierunek
działań politycznych i wytycza jej ogólne priorytety. Rada
Europejska daje Unii impulsy niezbędne do rozwoju oraz określa
ogólne kierunki działań i priorytety polityczne. Nie pełni ona funkcji
ustawodawczej.
 W skład Rady Europejskiej wchodzą szefowie państw lub
rządów państw członkowskich, a także jej przewodniczący oraz
przewodniczący Komisji. W jej pracach uczestniczy wysoki
przedstawiciel Unii do spraw zagranicznych i polityki
bezpieczeństwa.
 Wraz z wejściem w życie traktatu z Lizbony 1 grudnia 2009 r.
zyskała status instytucji. Jej przewodniczącym został Herman Van
Rompuy.

Tworzenie
i realizacja
Jak
powstaje prawo
UE

prawa (wersja uproszczona)
jako podstawa funkcjonowania instytucji UE
Problem, obywatele, grupy interesu, eksperci:
dyskusje, konsultacje

Komisja: wystąpienie z oficjalnym wnioskiem

Parlament i Rada UE: wspólna decyzja

Władze krajowe i lokalne: wdrażanie

Komisja i Trybunał Sprawiedliwości: monitorowanie
wdrażania
źródło: opracowanie własne

Komisja Europejska

 Komisja Europejska jest organem wykonawczym UE, który
opracowuje propozycje nowych aktów prawnych, zarządza
na bieżąco wdrażaniem polityki UE i wydatkowaniem
unijnych funduszy.
 Chroniąc interesy Europy jako całości, Komisja dba o to, aby
wszystkie państwa członkowskie UE przestrzegały unijnych
traktatów i przepisów.
 W skład Komisji wchodzi obecnie 27 komisarzy, po jednym z
każdego państwa członkowskiego, w tym wysoki przedstawiciel Unii
do spraw zagranicznych i polityki bezpieczeństwa.

Komisja Europejska
a interesy państw członkowskich

 Komisja reprezentuje Unię Europejską jako całość, a nie
poszczególne państwa członkowskie. Stąd, każdy komisarz nie szuka
rozwiązania korzystnego dla swego państwa, lecz dla Unii jako
całości.
 Na forum Komisji nie ma miejsca na ścieranie się interesów państw
członkowskich.

Kompetencje Komisji Europejskiej
 Bezpośrednia inicjatywa legislacyjna,
 Sporządza roczny plan prac legislacyjnych Wspólnoty określający akty
prawne, które mają zostać wydane.
 Samodzielnie stanowi prawo w przedmiocie zakresu obowiązywania reguł
konkurencji w odniesieniu do przedsiębiorstw publicznych (np. stocznie).
 Na podstawie upoważnienia Rady UE, Komisja może przyjmować akty
prawne o charakterze wykonawczym. W realizacji uprawnień wykonawczych
KE ma obowiązek współpracy z komitetami.
 Wszczyna postępowanie przed Trybunałem Sprawiedliwości.
 Przygotowuje projekt budżetu UE a następnie go realizuje.
 Zarządza funduszami europejskimi.
 Sprawuje kontrolę nad przestrzeganiem prawa UE.

WYSOKI PRZEDSTAWICIEL UNII DO SPRAW
ZAGRANICZNYCH I POLITYKI BEZPIECZEŃSTWA
 Mianowany przez Radę Europejską kwalifikowaną większością głosów +
zatwierdzenie przez PE; pełni funkcję Wiceprzewodniczącego KE
 Funkcje:
 Kieruje PZIB i przedstawia projekty decyzji i działań w ramach PZIB
 Przewodniczy Radzie Spraw Zagranicznych
 Zapewnia spójność działań zewnętrznych Unii jako
wiceprzewodniczący KE
 Kieruje europejską służbą działań zewnętrznych
 Ustanowienie Europejskiej Służby Działań Zewnętrznych
 Pracownicy Sekretariatu Generalnego Rady i Komisji (DG RELEX) –
po 1/3 z każdej instytucji
 Osoby oddelegowane z Państw Członkowskich – 1/3

Rada Unii Europejskiej
•

Rada jest głównym organem decyzyjnym Unii Europejskiej.

•

W jej posiedzeniach uczestniczy po jednym ministrze z każdego
kraju członkowskiego UE.

•

To, który minister uczestniczy w danym spotkaniu Rady UE, zależy
od poruszanej na nim tematyki. Jeżeli na przykład Rada debatuje nad
sprawami związanymi z ochroną środowiska, w posiedzeniu biorą udział
ministrowie środowiska wszystkich państw UE, a radę tę nazywa się „Radą
ds. Środowiska”.

•

Rada UE jest forum międzyrządowym. Każdy minister zasiadający w
radzie jest upoważniony do podejmowania zobowiązań w imieniu swojego
rządu.

•

Rada UE jest forum ścierania się interesów narodowych oraz
interesów państw członkowskich.

Rada Unii Europejskiej
Istnieje dziesięć możliwych konfiguracji Rady:












Rada do spraw Ogólnych
Rada do spraw Zagranicznych
Rada do spraw Gospodarczych i Finansowych
Rada do spraw Współpracy w dziedzinie Wymiaru Sprawiedliwości i Spraw
Wewnętrznych
Rada do spraw Zatrudnienia, Polityki Społecznej, Zdrowia i Polityki
dotyczącej Konsumentów
Rada do spraw Transportu, Telekomunikacji i Energii
Rada do spraw Rolnictwa i Rybołówstwa
Rada do spraw Ochrony Środowiska
Rada do spraw Konkurencji
Rada do spraw Edukacji, Młodzieży i Kultury

Rada Unii Europejskiej

 Przyjmuje europejskie akty prawne oraz projekt budżetu – wspólnie
z Parlamentem Europejskim.
 Koordynuje kierunki polityki gospodarczej i społecznej w krajach
członkowskich.
 Zawiera umowy międzynarodowe między UE a innymi krajami lub
organizacjami międzynarodowymi.
 Nie posiada inicjatywy legislacyjnej.

Głosowanie w Radzie UE

źródło: www.polskawue.gov.pl

Głosowanie w Radzie UE
• Wymóg uzyskania większości kwalifikowanej oznacza, że decyzja
musi uzyskać poparcie większości państw członkowskich (jeżeli
projekt aktu prawnego pochodzi od Komisji Europejskiej) lub 2/3
liczby państw (jeżeli projekt pochodzi od państw członkowskich)
dysponujących co najmniej 255 głosami ważonymi.
• Ponadto, członek Rady może wystąpić o sprawdzenie, czy państwa
członkowskie stanowiące większość kwalifikowaną reprezentują co
najmniej 62 proc. ogółu ludności Unii.
• Jeżeli się okaże, że warunek ten nie został spełniony, decyzja nie
zostaje przyjęta, jednakże to ostatnie kryterium nie ma praktycznego
znaczenia przy spełnieniu kryterium liczby państw i liczby głosów
ważonych.
• System ten będzie obowiązywał do 31 października 2014 r.

Organizacja prac Rady Unii Europejskiej
 Każdy kraj UE ma w Brukseli stały zespół („przedstawicielstwo”),
które go reprezentuje i broni jego interesu narodowego na szczeblu
Unii. Szef przedstawicielstwa pełni de facto rolę ambasadora swego
kraju przy Unii Europejskiej.
 Ambasadorowie (zwani „stałymi przedstawicielami”) spotykają się co
tydzień w ramach Komitetu Stałych Przedstawicieli (francuski skrót:
COREPER).
 Przedstawicielem Rzeczpospolitej Polskiej w Brukseli jest

Jan Tombiński

Prezydencja w Radzie Unii Europejskiej to…






…przywilej organizacji prac Rady UE,
…ustalanie miejsca, daty i tematyki obrad Rady,
…kierowanie pracami Rady UE i przewodniczenie jej obradom,
…wypracowywanie kompromisu pomiędzy poszczególnymi państwami
członkowskimi.

 Prezydencja w Radzie UE trwa sześć miesięcy i przypada kolejno na każde
państwo członkowskie UE.
 Rzeczpospolita Polska sprawowała pierwszą w historii Prezydencję między 1
lipca a 31 grudnia 2011 r.
 Trio Prezydencji…
 Polska, Dania i Cypr

Prezydencja w Radzie Unii Europejskiej

 Państwo, które obejmuje Prezydencję w Radzie UE przejmuje
kolejno odpowiedzialność za porządek obrad Rady i przewodzi
wszystkim jej posiedzeniom, kieruje podejmowaniem decyzji
legislacyjnych i politycznych, oraz wypracowuje kompromisy
pomiędzy poszczególnymi państwami członkowskimi.
 Na przykład, jeśli w grudniu 2012 r. zbierze się Rada ds. Środowiska,
przewodzić jej będzie cypryjski minister środowiska, bo Prezydencja
Rady przypada aktualnie właśnie Cyprowi.

Polska Prezydencja w Radzie UE
Do obszarów kierunkowych Polskiej Prezydencji należały:
 ramy finansowe 2014-2020,
 rynek wewnętrzny;
 stosunki ze Wschodem (Partnerstwo Wschodnie);
 wzmocnienie zewnętrznej polityki energetycznej UE;
 pełne wykorzystanie kapitału intelektualnego Europy;
 wspólna polityka bezpieczeństwa i obrony.
Funkcję Pełnomocnika Rządu ds. Przygotowania Organów Administracji
Rządowej i Sprawowania przez RP Przewodnictwa w Radzie UE pełnił Mikołaj
Dowgielewicz.

www.pl2011.eu
www.rcie.torun.pl

Parlament Europejski
 Parlament Europejski jest jedyną instytucją ponadnarodową, której
członkowie są demokratycznie wybierani w powszechnych wyborach
bezpośrednich. W nim reprezentowani są obywatele Państw
Członkowskich.
 Parlament Europejski jest wybierany co pięć lat i ustanawia liczne
prawa (dyrektywy, rozporządzenia, itp.), które mają wpływ na życie
codzienne każdego obywatela.

Parlament Europejski

 Przewodniczący jest wybierany na odnawialny okres dwóch i pół roku, to
jest na połowę kadencji. Przewodniczący reprezentuje Parlament na
zewnątrz i w stosunkach z innymi instytucjami wspólnotowymi.
 Podczas otwarcia każdego posiedzenia Rady Europejskiej przewodniczący
Parlamentu wyraża stanowisko i przedstawia kwestie zajmujące uwagę
Parlamentu, związane z konkretnymi tematami i punktami wpisanymi w
porządek dzienny.
 Przewodniczący PE podpisuje wraz z przewodniczącym Rady wszystkie
akty prawne podjęte w ramach współdecyzji.

Parlament Europejski
 Zgodnie z ogólną zasadą miejsca są podzielone proporcjonalnie do
liczby mieszkańców każdego kraju. Każde Państwo Członkowskie
posiada stałą liczbę miejsc: maksymalnie 96 a minimalnie - 6.
Obecnie Polskę reprezentuje 50 europarlamantarzystów.
 Każde Państwo Członkowskie określa własną ordynację wyborczą,
lecz stosuje identyczne zasady demokratyczne, to jest prawo do
głosowania w wieku 18 lat (z wyjątkiem Austrii, której obywatele
mogą głosować po ukończeniu 16 lat), równość płci i tajność
głosowania.
 Wybory europejskie już teraz charakteryzuje pewna liczba
wspólnych zasad. Należą do nich bezpośredni i powszechny
charakter wyborów, zasada proporcjonalności i odnawialny
pięcioletni mandat.

Liczba Mandatów w PE

 Maksymalnie 750 + przewodniczący (obecnie 736 posłów)
 Minimalna liczba
członkowskie – 6
 Maksymalna liczba
członkowskie - 96

mandatów
mandatów

przypadających
przypadających

na

państwo

na

państwo

Trybunał Sprawiedliwości
Unii Europejskiej
• Trybunał Sprawiedliwości Unii Europejskiej jest organem sądowym
Unii Europejskiej. Obejmuje: Trybunał Sprawiedliwości, Sąd i
sądy wyspecjalizowane.
• Jego zadaniem jest zapewnienie, by prawo unijne było
interpretowane i stosowane w ten sam sposób w każdym państwie
członkowskim.
• Trybunał jest uprawniony do rozstrzygania sporów prawnych
wynikłych między państwami członkowskimi, instytucjami UE,
przedsiębiorstwami i osobami fizycznymi.
• Trybunał ma siedzibę w Luksemburgu.

Europejski Trybunał Obrachunkowy
 Głównym zadaniem Trybunału jest kontrola gospodarki
pieniężnej UE. Sprawozdanie z wykonania budżetu, które
sporządza po zamknięciu każdego roku budżetowego, stanowi
podstawę do udzielenia Komisje Europejskiej przez Parlament
Europejski absolutorium z realizacji budżetu.
 W skład Trybunału wchodzi jeden obywatel z każdego państwa
członkowskiego. Członków Trybunału mianuje Rada Unii
Europejskiej po konsultacji z Parlamentem Europejskim spośród
kandydatów przedstawionych przez państwa członkowskie.
 Kadencja Trybunału trwa 6 lat. Siedziba tego organu mieści się w
Luksemburgu.

Europejski Komitet Ekonomiczno-Społeczny
skład osobowy
 Organizacje przedstawicieli producentów, rolników, pracowników,
wolnych zawodów, gospodarki społecznej, konsumentów i inne
organizacje pozarządowe;
 Cechą charakterystyczną zorganizowanego społeczeństwa
obywatelskiego jest rola pośrednika między administracją
publiczną a obywatelami.
 Jest to zgromadzenie 344 przedstawicieli pochodzących z 27
państw członkowskich UE
 Członkowie posiadają 4-letni, odnawialny mandat
 Są oni mianowani przez Radę UE w oparciu o listy sporządzane
przez rządy krajowe.

Zgromadzenie podzielone
na 3 GRUPY
 Grupa I - Pracodawcy
 Sektor publiczny i prywatny w przemyśle, handlu, finansach itp.
(duże przedsiębiorstwa);
 Grupa II – Pracownicy
 Ogólnokrajowe związki zawodowe;
 Grupa III – Inne podmioty
 Rolnicy, konsumenci, rzemieślnicy i MŚP, gospodarka społeczna,
społeczne i ekologiczne organizacje pozarządowe, wolne zawody
itp.

Komitet Regionów
 Członkowie Komitetu są wybierani spośród polityków z okręgów
miejskich lub regionów i reprezentują całą gamę działań
podejmowanych przez władze lokalne lub regionalne w Unii
Europejskiej - prezydenci regionów, regionalni parlamentarzyści,
radni miejscy, burmistrzowie dużych miast itp.
 Członkowie Komitetu oraz ich zastępcy są mianowani na 5 lat przez
Radę spośród kandydatów przedstawionych przez państwa
członkowskie. Ich mandat jest odnawialny. Są oni także całkowicie
niezależni w wykonywaniu swoich funkcji.

Komitet Regionów

Co roku Komitet Regionów odbywa pięć sesji plenarnych, podczas których
wyznacza ogólne wytyczne swej polityki oraz przyjmuje opinie.
Członkowie Komitetu przypisani są do wyspecjalizowanych komisji, których
zadaniem jest przygotowywanie sesji plenarnych. W Komitecie działa sześć
takich komisji:
 Komisja ds. Polityki Spójności Regionalnej (COTER),
 Komisja ds. Polityki Gospodarczej i Społecznej (ECOS),
 Komisja ds. Zrównoważonego Rozwoju (DEVE),
 Komisja ds. Kultury i Edukacji (EDUC),
 Komisja ds. Konstytucyjnych i Sprawowania Rządów w Europie
(CONST),
 Komisja ds. Stosunków Zewnętrznych (RELEX).

Komitet Regionów
• Komitet Regionów liczy 344 członków. Liczba członków z
poszczególnych państw w przybliżeniu odzwierciedla ich
liczbę ludności i przedstawia się następująco:
 Francja, Niemcy, Wielka Brytania i Włochy: 24
 Hiszpania i Polska: 21
 Rumunia: 15
 Belgia, Bułgaria, Czechy, Grecja i Węgry, Austria, Niderlandy,
Portugalia i Szwecja: 12
 Dania, Finlandia, Irlandia, Litwa i Słowacja: 9
 Estonia, Łotwa i Słowenia: 7
 Cypr i Luksemburg: 6
 Malta: 5

Dziękuję za uwagę.

www.rcie.torun.pl
www.kursy.rcie.torun.pl


Slide 22

Funkcjonowanie instytucji
Unii Europejskiej
w kontekście Traktatu z Lizbony

Zagadnienia tematyczne
Czym jest Unia Europejska?
Instytucje Europejskie
• Rada Europejska
• Komisja europejska
• Rada Unii Europejskiej
• Parlament Europejski
 Ćwiczenia



1. Czym jest Unia Europejska?

Unia Europejska
Powierzchnia: 4 miliony km²
Liczba ludności: 502,477 milionów osób
27 Państw członkowskich
7,28% ludności świata
1 maja 2004 r. – akcesja Polski do UE

Czym jest Unia Europejska?
Traktaty określające status UE

 Traktat ustanawiający Europejską Wspólnotę Węgla i Stali – 1951 r.
 Traktat ustanawiający Europejską Wspólnotę Gospodarczą – 1957 r.
 Traktat ustanawiający Europejską Wspólnotę Energii Atomowej
(EUROATOM) – 1957 r.
 Traktat ustanawiający Jedną Radę i Jedną Komisję Wspólnot
Europejskich – 1965 r.
 Jednolity Akt Europejski - 1986 r.
 Traktat z Maastricht – Traktat o Unii Europejskiej – 1992 r.
 Traktat z Amsterdamu – 1997 r.
 Traktat z Nicei – 2001 r.
 Nieudana próba uchwalenia Konstytucji Unii Europejskiej – 2005 r.
 Traktat z Lizbony – 2007 r.

Traktat z Lizbony

Jest to najnowszy i aktualny dokument określający czym
jest Unia Europejska, jakie są jej podstawy, cele i
kompetencje.
Na podstawie treści tego dokumentu śledzić będziemy
instytucjonalny kształt UE.

Lizbona, uroczystość podpisania
traktatu (13 grudnia 2007 r.)

Lizbona, wspólne zdjęcie głów państw, szefów rządów i ministrów
spraw zagranicznych przed Klasztorem Hieronimitów po
uroczystości podpisania traktatu (13 grudnia 2007 r.)
9 kwietnia 2008 r. Traktat został
ratyfikowany przez Prezydenta RP
Lecha Kaczyńskiego.

UE przed Traktatem z Lizbony
Do momentu wejścia w życie Traktatu z Lizbony Unia Europejska była
szczególną formą współpracy międzynarodowej państw opartą
na trzech filarach:
 Wspólnotach Europejskich,
 wspólnej polityce zagranicznej i bezpieczeństwa
 współpracy policyjnej i sądowej w sprawach karnych.
Unia Europejska nie miała jednak ani osobowości prawnej, ani
własnych instytucji.

Charakter stowarzyszenia
państw członkowskich

Traktat o Unii Europejskiej stanowi w art. 47, że
„Unia ma osobowość prawną”.
Oznacza to, że Unia Europejska staje się
jednolitą organizacją międzynarodową.

Osobowość prawna UE
Unia Europejska nie jest federacją, jak Stany Zjednoczone Ameryki
Północnej, Federacyjna Republika Brazylii lub Federacja Rosyjska.
Jako organizacja międzynarodowa, UE:
 jest podmiotem na arenie polityki międzynarodowej, prowadzi
własną politykę zewnętrzną;
 jest podmiotem umów międzynarodowych;
 prowadzi własną politykę wewnętrzną, posiada własne
instytucje.

Kompetencje Unii Europejskiej

Unia Europejska ma tyle kompetencji,
ile powierzyły jej państwa członkowskie.

1. Kompetencje wyłączne, których nie dzieli z
rządami państw

 unia celna;
 ustanawianie reguł konkurencji niezbędnych do funkcjonowania
rynku wewnętrznego;
 zachowanie morskich zasobów biologicznych;
 wspólna polityka handlowa;
 zawieranie umów międzynarodowych;
 polityka pieniężna w odniesieniu do Państw Członkowskich, których
walutą jest euro.

2. Kompetencje dzielone i działania wspierające
rynek wewnętrzny;
 spójność gospodarcza, społeczna i terytorialna;
 rolnictwo i rybołówstwo, z wyłączeniem zachowania morskich
zasobów biologicznych;
 środowisko;
 ochrona konsumentów;
 transport;
 przestrzeń wolności, bezpieczeństwa i sprawiedliwości;
 badań, rozwoju technologicznego i przestrzeni kosmicznej;
 współpraca na rzecz rozwoju i pomocy humanitarnej.

3. Kompetencje koordynujące i uzupełniające






ochrona i poprawa zdrowia ludzkiego;

przemysł;
kultura;
turystyka;
edukacja, kształcenie zawodowe, młodzież, sport.

Cele Unii Europejskiej I
Zgodnie z art. 3 Traktatu o Unii Europejskiej, celem Unii Europejskiej
jest
wspieranie pokoju, jej wartości
i dobrobytu jej narodów.
Ponadto Unia zapewnia swoim obywatelom przestrzeń wolności,
bezpieczeństwa i sprawiedliwości bez granic wewnętrznych, w której
zagwarantowana jest swoboda przepływu osób, w powiązaniu z
właściwymi środkami w odniesieniu do kontroli granic zewnętrznych,
azylu, imigracji, jak również zapobiegania i zwalczania przestępczości.

Cele Unii Europejskiej II
Unia ustanawia także rynek wewnętrzny oraz działa na rzecz trwałego
rozwoju Europy, którego podstawą jest zrównoważony wzrost
gospodarczy oraz stabilność cen, społeczna gospodarka rynkowa o
wysokiej konkurencyjności, zmierzająca do pełnego zatrudnienia i
postępu społecznego, oraz wysoki poziom ochrony i poprawy jakości
środowiska naturalnego. Wspiera także postęp naukowo-techniczny.

Cele Unii Europejskiej III
Oprócz tego Unia:

• zwalcza wykluczenie społeczne i dyskryminację oraz wspiera
sprawiedliwość i ochronę socjalną, równość kobiet i mężczyzn,
solidarność między pokoleniami i ochronę praw dziecka;
• wspiera spójność gospodarczą, społeczną i terytorialną oraz
solidarność między państwami członkowskimi;
• szanuje swoją bogatą różnorodność kulturową i językową oraz
czuwa nad ochroną i rozwojem
• dziedzictwa kulturowego Europy;
• ustanawia unię gospodarczą i walutową, której walutą jest euro.

Cele Unii Europejskiej IV
W stosunkach zewnętrznych Unia umacnia i propaguje swoje wartości i
interesy, oraz wnosi wkład w ochronę swoich obywateli. Przyczynia się:
•
•
•
•
•
•

do pokoju, bezpieczeństwa, trwałego rozwoju Ziemi,
do solidarności i wzajemnego szacunku między narodami,
do swobodnego i uczciwego handlu,
do wyeliminowania ubóstwa,
do ochrony praw człowieka, w szczególności praw dziecka,
a także do ścisłego przestrzegania i rozwoju prawa
międzynarodowego, w szczególności zasad Karty Narodów
Zjednoczonych.

Karta Praw Podstawowych
art. 2 §1 Każdy ma prawo do życia.

art. 9 Prawo do zawarcia małżeństwa i prawo do założenia rodziny są
gwarantowane zgodnie z ustawami krajowymi regulującymi
korzystanie z tych praw.
art. 33 §1 Rodzina korzysta z ochrony prawnej, ekonomicznej
i społecznej.
art. 22 Unia szanuje różnorodność kulturową, religijną i językową.

Polska
a Karta Praw Podstawowych
Polska zastrzegła kompetencje państw członkowskich do
stanowienia prawa „ w zakresie moralności publicznej,
prawa rodzinnego, a także ochrony godności ludzkiej i
poszanowania fizycznej i moralnej integralności
człowieka”.

2. Instytucje Unii Europejskiej

Główne instytucje Unii Europejskiej





Rada Europejska
Komisja Europejska
Rada Unii Europejskiej
Parlament Europejski

 Trybunał Sprawiedliwości UE
 Europejski Trybunał Obrachunkowy
 Europejski Bank Centralny

Organami doradczymi są:
 Europejski Komitet Ekonomiczno-Społeczny
 Komitet Regionów

Rada Europejska
 Rada Europejska wskazuje Unii Europejskiej ogólny kierunek
działań politycznych i wytycza jej ogólne priorytety. Rada
Europejska daje Unii impulsy niezbędne do rozwoju oraz określa
ogólne kierunki działań i priorytety polityczne. Nie pełni ona funkcji
ustawodawczej.
 W skład Rady Europejskiej wchodzą szefowie państw lub
rządów państw członkowskich, a także jej przewodniczący oraz
przewodniczący Komisji. W jej pracach uczestniczy wysoki
przedstawiciel Unii do spraw zagranicznych i polityki
bezpieczeństwa.
 Wraz z wejściem w życie traktatu z Lizbony 1 grudnia 2009 r.
zyskała status instytucji. Jej przewodniczącym został Herman Van
Rompuy.

Tworzenie
i realizacja
Jak
powstaje prawo
UE

prawa (wersja uproszczona)
jako podstawa funkcjonowania instytucji UE
Problem, obywatele, grupy interesu, eksperci:
dyskusje, konsultacje

Komisja: wystąpienie z oficjalnym wnioskiem

Parlament i Rada UE: wspólna decyzja

Władze krajowe i lokalne: wdrażanie

Komisja i Trybunał Sprawiedliwości: monitorowanie
wdrażania
źródło: opracowanie własne

Komisja Europejska

 Komisja Europejska jest organem wykonawczym UE, który
opracowuje propozycje nowych aktów prawnych, zarządza
na bieżąco wdrażaniem polityki UE i wydatkowaniem
unijnych funduszy.
 Chroniąc interesy Europy jako całości, Komisja dba o to, aby
wszystkie państwa członkowskie UE przestrzegały unijnych
traktatów i przepisów.
 W skład Komisji wchodzi obecnie 27 komisarzy, po jednym z
każdego państwa członkowskiego, w tym wysoki przedstawiciel Unii
do spraw zagranicznych i polityki bezpieczeństwa.

Komisja Europejska
a interesy państw członkowskich

 Komisja reprezentuje Unię Europejską jako całość, a nie
poszczególne państwa członkowskie. Stąd, każdy komisarz nie szuka
rozwiązania korzystnego dla swego państwa, lecz dla Unii jako
całości.
 Na forum Komisji nie ma miejsca na ścieranie się interesów państw
członkowskich.

Kompetencje Komisji Europejskiej
 Bezpośrednia inicjatywa legislacyjna,
 Sporządza roczny plan prac legislacyjnych Wspólnoty określający akty
prawne, które mają zostać wydane.
 Samodzielnie stanowi prawo w przedmiocie zakresu obowiązywania reguł
konkurencji w odniesieniu do przedsiębiorstw publicznych (np. stocznie).
 Na podstawie upoważnienia Rady UE, Komisja może przyjmować akty
prawne o charakterze wykonawczym. W realizacji uprawnień wykonawczych
KE ma obowiązek współpracy z komitetami.
 Wszczyna postępowanie przed Trybunałem Sprawiedliwości.
 Przygotowuje projekt budżetu UE a następnie go realizuje.
 Zarządza funduszami europejskimi.
 Sprawuje kontrolę nad przestrzeganiem prawa UE.

WYSOKI PRZEDSTAWICIEL UNII DO SPRAW
ZAGRANICZNYCH I POLITYKI BEZPIECZEŃSTWA
 Mianowany przez Radę Europejską kwalifikowaną większością głosów +
zatwierdzenie przez PE; pełni funkcję Wiceprzewodniczącego KE
 Funkcje:
 Kieruje PZIB i przedstawia projekty decyzji i działań w ramach PZIB
 Przewodniczy Radzie Spraw Zagranicznych
 Zapewnia spójność działań zewnętrznych Unii jako
wiceprzewodniczący KE
 Kieruje europejską służbą działań zewnętrznych
 Ustanowienie Europejskiej Służby Działań Zewnętrznych
 Pracownicy Sekretariatu Generalnego Rady i Komisji (DG RELEX) –
po 1/3 z każdej instytucji
 Osoby oddelegowane z Państw Członkowskich – 1/3

Rada Unii Europejskiej
•

Rada jest głównym organem decyzyjnym Unii Europejskiej.

•

W jej posiedzeniach uczestniczy po jednym ministrze z każdego
kraju członkowskiego UE.

•

To, który minister uczestniczy w danym spotkaniu Rady UE, zależy
od poruszanej na nim tematyki. Jeżeli na przykład Rada debatuje nad
sprawami związanymi z ochroną środowiska, w posiedzeniu biorą udział
ministrowie środowiska wszystkich państw UE, a radę tę nazywa się „Radą
ds. Środowiska”.

•

Rada UE jest forum międzyrządowym. Każdy minister zasiadający w
radzie jest upoważniony do podejmowania zobowiązań w imieniu swojego
rządu.

•

Rada UE jest forum ścierania się interesów narodowych oraz
interesów państw członkowskich.

Rada Unii Europejskiej
Istnieje dziesięć możliwych konfiguracji Rady:












Rada do spraw Ogólnych
Rada do spraw Zagranicznych
Rada do spraw Gospodarczych i Finansowych
Rada do spraw Współpracy w dziedzinie Wymiaru Sprawiedliwości i Spraw
Wewnętrznych
Rada do spraw Zatrudnienia, Polityki Społecznej, Zdrowia i Polityki
dotyczącej Konsumentów
Rada do spraw Transportu, Telekomunikacji i Energii
Rada do spraw Rolnictwa i Rybołówstwa
Rada do spraw Ochrony Środowiska
Rada do spraw Konkurencji
Rada do spraw Edukacji, Młodzieży i Kultury

Rada Unii Europejskiej

 Przyjmuje europejskie akty prawne oraz projekt budżetu – wspólnie
z Parlamentem Europejskim.
 Koordynuje kierunki polityki gospodarczej i społecznej w krajach
członkowskich.
 Zawiera umowy międzynarodowe między UE a innymi krajami lub
organizacjami międzynarodowymi.
 Nie posiada inicjatywy legislacyjnej.

Głosowanie w Radzie UE

źródło: www.polskawue.gov.pl

Głosowanie w Radzie UE
• Wymóg uzyskania większości kwalifikowanej oznacza, że decyzja
musi uzyskać poparcie większości państw członkowskich (jeżeli
projekt aktu prawnego pochodzi od Komisji Europejskiej) lub 2/3
liczby państw (jeżeli projekt pochodzi od państw członkowskich)
dysponujących co najmniej 255 głosami ważonymi.
• Ponadto, członek Rady może wystąpić o sprawdzenie, czy państwa
członkowskie stanowiące większość kwalifikowaną reprezentują co
najmniej 62 proc. ogółu ludności Unii.
• Jeżeli się okaże, że warunek ten nie został spełniony, decyzja nie
zostaje przyjęta, jednakże to ostatnie kryterium nie ma praktycznego
znaczenia przy spełnieniu kryterium liczby państw i liczby głosów
ważonych.
• System ten będzie obowiązywał do 31 października 2014 r.

Organizacja prac Rady Unii Europejskiej
 Każdy kraj UE ma w Brukseli stały zespół („przedstawicielstwo”),
które go reprezentuje i broni jego interesu narodowego na szczeblu
Unii. Szef przedstawicielstwa pełni de facto rolę ambasadora swego
kraju przy Unii Europejskiej.
 Ambasadorowie (zwani „stałymi przedstawicielami”) spotykają się co
tydzień w ramach Komitetu Stałych Przedstawicieli (francuski skrót:
COREPER).
 Przedstawicielem Rzeczpospolitej Polskiej w Brukseli jest

Jan Tombiński

Prezydencja w Radzie Unii Europejskiej to…






…przywilej organizacji prac Rady UE,
…ustalanie miejsca, daty i tematyki obrad Rady,
…kierowanie pracami Rady UE i przewodniczenie jej obradom,
…wypracowywanie kompromisu pomiędzy poszczególnymi państwami
członkowskimi.

 Prezydencja w Radzie UE trwa sześć miesięcy i przypada kolejno na każde
państwo członkowskie UE.
 Rzeczpospolita Polska sprawowała pierwszą w historii Prezydencję między 1
lipca a 31 grudnia 2011 r.
 Trio Prezydencji…
 Polska, Dania i Cypr

Prezydencja w Radzie Unii Europejskiej

 Państwo, które obejmuje Prezydencję w Radzie UE przejmuje
kolejno odpowiedzialność za porządek obrad Rady i przewodzi
wszystkim jej posiedzeniom, kieruje podejmowaniem decyzji
legislacyjnych i politycznych, oraz wypracowuje kompromisy
pomiędzy poszczególnymi państwami członkowskimi.
 Na przykład, jeśli w grudniu 2012 r. zbierze się Rada ds. Środowiska,
przewodzić jej będzie cypryjski minister środowiska, bo Prezydencja
Rady przypada aktualnie właśnie Cyprowi.

Polska Prezydencja w Radzie UE
Do obszarów kierunkowych Polskiej Prezydencji należały:
 ramy finansowe 2014-2020,
 rynek wewnętrzny;
 stosunki ze Wschodem (Partnerstwo Wschodnie);
 wzmocnienie zewnętrznej polityki energetycznej UE;
 pełne wykorzystanie kapitału intelektualnego Europy;
 wspólna polityka bezpieczeństwa i obrony.
Funkcję Pełnomocnika Rządu ds. Przygotowania Organów Administracji
Rządowej i Sprawowania przez RP Przewodnictwa w Radzie UE pełnił Mikołaj
Dowgielewicz.

www.pl2011.eu
www.rcie.torun.pl

Parlament Europejski
 Parlament Europejski jest jedyną instytucją ponadnarodową, której
członkowie są demokratycznie wybierani w powszechnych wyborach
bezpośrednich. W nim reprezentowani są obywatele Państw
Członkowskich.
 Parlament Europejski jest wybierany co pięć lat i ustanawia liczne
prawa (dyrektywy, rozporządzenia, itp.), które mają wpływ na życie
codzienne każdego obywatela.

Parlament Europejski

 Przewodniczący jest wybierany na odnawialny okres dwóch i pół roku, to
jest na połowę kadencji. Przewodniczący reprezentuje Parlament na
zewnątrz i w stosunkach z innymi instytucjami wspólnotowymi.
 Podczas otwarcia każdego posiedzenia Rady Europejskiej przewodniczący
Parlamentu wyraża stanowisko i przedstawia kwestie zajmujące uwagę
Parlamentu, związane z konkretnymi tematami i punktami wpisanymi w
porządek dzienny.
 Przewodniczący PE podpisuje wraz z przewodniczącym Rady wszystkie
akty prawne podjęte w ramach współdecyzji.

Parlament Europejski
 Zgodnie z ogólną zasadą miejsca są podzielone proporcjonalnie do
liczby mieszkańców każdego kraju. Każde Państwo Członkowskie
posiada stałą liczbę miejsc: maksymalnie 96 a minimalnie - 6.
Obecnie Polskę reprezentuje 50 europarlamantarzystów.
 Każde Państwo Członkowskie określa własną ordynację wyborczą,
lecz stosuje identyczne zasady demokratyczne, to jest prawo do
głosowania w wieku 18 lat (z wyjątkiem Austrii, której obywatele
mogą głosować po ukończeniu 16 lat), równość płci i tajność
głosowania.
 Wybory europejskie już teraz charakteryzuje pewna liczba
wspólnych zasad. Należą do nich bezpośredni i powszechny
charakter wyborów, zasada proporcjonalności i odnawialny
pięcioletni mandat.

Liczba Mandatów w PE

 Maksymalnie 750 + przewodniczący (obecnie 736 posłów)
 Minimalna liczba
członkowskie – 6
 Maksymalna liczba
członkowskie - 96

mandatów
mandatów

przypadających
przypadających

na

państwo

na

państwo

Trybunał Sprawiedliwości
Unii Europejskiej
• Trybunał Sprawiedliwości Unii Europejskiej jest organem sądowym
Unii Europejskiej. Obejmuje: Trybunał Sprawiedliwości, Sąd i
sądy wyspecjalizowane.
• Jego zadaniem jest zapewnienie, by prawo unijne było
interpretowane i stosowane w ten sam sposób w każdym państwie
członkowskim.
• Trybunał jest uprawniony do rozstrzygania sporów prawnych
wynikłych między państwami członkowskimi, instytucjami UE,
przedsiębiorstwami i osobami fizycznymi.
• Trybunał ma siedzibę w Luksemburgu.

Europejski Trybunał Obrachunkowy
 Głównym zadaniem Trybunału jest kontrola gospodarki
pieniężnej UE. Sprawozdanie z wykonania budżetu, które
sporządza po zamknięciu każdego roku budżetowego, stanowi
podstawę do udzielenia Komisje Europejskiej przez Parlament
Europejski absolutorium z realizacji budżetu.
 W skład Trybunału wchodzi jeden obywatel z każdego państwa
członkowskiego. Członków Trybunału mianuje Rada Unii
Europejskiej po konsultacji z Parlamentem Europejskim spośród
kandydatów przedstawionych przez państwa członkowskie.
 Kadencja Trybunału trwa 6 lat. Siedziba tego organu mieści się w
Luksemburgu.

Europejski Komitet Ekonomiczno-Społeczny
skład osobowy
 Organizacje przedstawicieli producentów, rolników, pracowników,
wolnych zawodów, gospodarki społecznej, konsumentów i inne
organizacje pozarządowe;
 Cechą charakterystyczną zorganizowanego społeczeństwa
obywatelskiego jest rola pośrednika między administracją
publiczną a obywatelami.
 Jest to zgromadzenie 344 przedstawicieli pochodzących z 27
państw członkowskich UE
 Członkowie posiadają 4-letni, odnawialny mandat
 Są oni mianowani przez Radę UE w oparciu o listy sporządzane
przez rządy krajowe.

Zgromadzenie podzielone
na 3 GRUPY
 Grupa I - Pracodawcy
 Sektor publiczny i prywatny w przemyśle, handlu, finansach itp.
(duże przedsiębiorstwa);
 Grupa II – Pracownicy
 Ogólnokrajowe związki zawodowe;
 Grupa III – Inne podmioty
 Rolnicy, konsumenci, rzemieślnicy i MŚP, gospodarka społeczna,
społeczne i ekologiczne organizacje pozarządowe, wolne zawody
itp.

Komitet Regionów
 Członkowie Komitetu są wybierani spośród polityków z okręgów
miejskich lub regionów i reprezentują całą gamę działań
podejmowanych przez władze lokalne lub regionalne w Unii
Europejskiej - prezydenci regionów, regionalni parlamentarzyści,
radni miejscy, burmistrzowie dużych miast itp.
 Członkowie Komitetu oraz ich zastępcy są mianowani na 5 lat przez
Radę spośród kandydatów przedstawionych przez państwa
członkowskie. Ich mandat jest odnawialny. Są oni także całkowicie
niezależni w wykonywaniu swoich funkcji.

Komitet Regionów

Co roku Komitet Regionów odbywa pięć sesji plenarnych, podczas których
wyznacza ogólne wytyczne swej polityki oraz przyjmuje opinie.
Członkowie Komitetu przypisani są do wyspecjalizowanych komisji, których
zadaniem jest przygotowywanie sesji plenarnych. W Komitecie działa sześć
takich komisji:
 Komisja ds. Polityki Spójności Regionalnej (COTER),
 Komisja ds. Polityki Gospodarczej i Społecznej (ECOS),
 Komisja ds. Zrównoważonego Rozwoju (DEVE),
 Komisja ds. Kultury i Edukacji (EDUC),
 Komisja ds. Konstytucyjnych i Sprawowania Rządów w Europie
(CONST),
 Komisja ds. Stosunków Zewnętrznych (RELEX).

Komitet Regionów
• Komitet Regionów liczy 344 członków. Liczba członków z
poszczególnych państw w przybliżeniu odzwierciedla ich
liczbę ludności i przedstawia się następująco:
 Francja, Niemcy, Wielka Brytania i Włochy: 24
 Hiszpania i Polska: 21
 Rumunia: 15
 Belgia, Bułgaria, Czechy, Grecja i Węgry, Austria, Niderlandy,
Portugalia i Szwecja: 12
 Dania, Finlandia, Irlandia, Litwa i Słowacja: 9
 Estonia, Łotwa i Słowenia: 7
 Cypr i Luksemburg: 6
 Malta: 5

Dziękuję za uwagę.

www.rcie.torun.pl
www.kursy.rcie.torun.pl


Slide 23

Funkcjonowanie instytucji
Unii Europejskiej
w kontekście Traktatu z Lizbony

Zagadnienia tematyczne
Czym jest Unia Europejska?
Instytucje Europejskie
• Rada Europejska
• Komisja europejska
• Rada Unii Europejskiej
• Parlament Europejski
 Ćwiczenia



1. Czym jest Unia Europejska?

Unia Europejska
Powierzchnia: 4 miliony km²
Liczba ludności: 502,477 milionów osób
27 Państw członkowskich
7,28% ludności świata
1 maja 2004 r. – akcesja Polski do UE

Czym jest Unia Europejska?
Traktaty określające status UE

 Traktat ustanawiający Europejską Wspólnotę Węgla i Stali – 1951 r.
 Traktat ustanawiający Europejską Wspólnotę Gospodarczą – 1957 r.
 Traktat ustanawiający Europejską Wspólnotę Energii Atomowej
(EUROATOM) – 1957 r.
 Traktat ustanawiający Jedną Radę i Jedną Komisję Wspólnot
Europejskich – 1965 r.
 Jednolity Akt Europejski - 1986 r.
 Traktat z Maastricht – Traktat o Unii Europejskiej – 1992 r.
 Traktat z Amsterdamu – 1997 r.
 Traktat z Nicei – 2001 r.
 Nieudana próba uchwalenia Konstytucji Unii Europejskiej – 2005 r.
 Traktat z Lizbony – 2007 r.

Traktat z Lizbony

Jest to najnowszy i aktualny dokument określający czym
jest Unia Europejska, jakie są jej podstawy, cele i
kompetencje.
Na podstawie treści tego dokumentu śledzić będziemy
instytucjonalny kształt UE.

Lizbona, uroczystość podpisania
traktatu (13 grudnia 2007 r.)

Lizbona, wspólne zdjęcie głów państw, szefów rządów i ministrów
spraw zagranicznych przed Klasztorem Hieronimitów po
uroczystości podpisania traktatu (13 grudnia 2007 r.)
9 kwietnia 2008 r. Traktat został
ratyfikowany przez Prezydenta RP
Lecha Kaczyńskiego.

UE przed Traktatem z Lizbony
Do momentu wejścia w życie Traktatu z Lizbony Unia Europejska była
szczególną formą współpracy międzynarodowej państw opartą
na trzech filarach:
 Wspólnotach Europejskich,
 wspólnej polityce zagranicznej i bezpieczeństwa
 współpracy policyjnej i sądowej w sprawach karnych.
Unia Europejska nie miała jednak ani osobowości prawnej, ani
własnych instytucji.

Charakter stowarzyszenia
państw członkowskich

Traktat o Unii Europejskiej stanowi w art. 47, że
„Unia ma osobowość prawną”.
Oznacza to, że Unia Europejska staje się
jednolitą organizacją międzynarodową.

Osobowość prawna UE
Unia Europejska nie jest federacją, jak Stany Zjednoczone Ameryki
Północnej, Federacyjna Republika Brazylii lub Federacja Rosyjska.
Jako organizacja międzynarodowa, UE:
 jest podmiotem na arenie polityki międzynarodowej, prowadzi
własną politykę zewnętrzną;
 jest podmiotem umów międzynarodowych;
 prowadzi własną politykę wewnętrzną, posiada własne
instytucje.

Kompetencje Unii Europejskiej

Unia Europejska ma tyle kompetencji,
ile powierzyły jej państwa członkowskie.

1. Kompetencje wyłączne, których nie dzieli z
rządami państw

 unia celna;
 ustanawianie reguł konkurencji niezbędnych do funkcjonowania
rynku wewnętrznego;
 zachowanie morskich zasobów biologicznych;
 wspólna polityka handlowa;
 zawieranie umów międzynarodowych;
 polityka pieniężna w odniesieniu do Państw Członkowskich, których
walutą jest euro.

2. Kompetencje dzielone i działania wspierające
rynek wewnętrzny;
 spójność gospodarcza, społeczna i terytorialna;
 rolnictwo i rybołówstwo, z wyłączeniem zachowania morskich
zasobów biologicznych;
 środowisko;
 ochrona konsumentów;
 transport;
 przestrzeń wolności, bezpieczeństwa i sprawiedliwości;
 badań, rozwoju technologicznego i przestrzeni kosmicznej;
 współpraca na rzecz rozwoju i pomocy humanitarnej.

3. Kompetencje koordynujące i uzupełniające






ochrona i poprawa zdrowia ludzkiego;

przemysł;
kultura;
turystyka;
edukacja, kształcenie zawodowe, młodzież, sport.

Cele Unii Europejskiej I
Zgodnie z art. 3 Traktatu o Unii Europejskiej, celem Unii Europejskiej
jest
wspieranie pokoju, jej wartości
i dobrobytu jej narodów.
Ponadto Unia zapewnia swoim obywatelom przestrzeń wolności,
bezpieczeństwa i sprawiedliwości bez granic wewnętrznych, w której
zagwarantowana jest swoboda przepływu osób, w powiązaniu z
właściwymi środkami w odniesieniu do kontroli granic zewnętrznych,
azylu, imigracji, jak również zapobiegania i zwalczania przestępczości.

Cele Unii Europejskiej II
Unia ustanawia także rynek wewnętrzny oraz działa na rzecz trwałego
rozwoju Europy, którego podstawą jest zrównoważony wzrost
gospodarczy oraz stabilność cen, społeczna gospodarka rynkowa o
wysokiej konkurencyjności, zmierzająca do pełnego zatrudnienia i
postępu społecznego, oraz wysoki poziom ochrony i poprawy jakości
środowiska naturalnego. Wspiera także postęp naukowo-techniczny.

Cele Unii Europejskiej III
Oprócz tego Unia:

• zwalcza wykluczenie społeczne i dyskryminację oraz wspiera
sprawiedliwość i ochronę socjalną, równość kobiet i mężczyzn,
solidarność między pokoleniami i ochronę praw dziecka;
• wspiera spójność gospodarczą, społeczną i terytorialną oraz
solidarność między państwami członkowskimi;
• szanuje swoją bogatą różnorodność kulturową i językową oraz
czuwa nad ochroną i rozwojem
• dziedzictwa kulturowego Europy;
• ustanawia unię gospodarczą i walutową, której walutą jest euro.

Cele Unii Europejskiej IV
W stosunkach zewnętrznych Unia umacnia i propaguje swoje wartości i
interesy, oraz wnosi wkład w ochronę swoich obywateli. Przyczynia się:
•
•
•
•
•
•

do pokoju, bezpieczeństwa, trwałego rozwoju Ziemi,
do solidarności i wzajemnego szacunku między narodami,
do swobodnego i uczciwego handlu,
do wyeliminowania ubóstwa,
do ochrony praw człowieka, w szczególności praw dziecka,
a także do ścisłego przestrzegania i rozwoju prawa
międzynarodowego, w szczególności zasad Karty Narodów
Zjednoczonych.

Karta Praw Podstawowych
art. 2 §1 Każdy ma prawo do życia.

art. 9 Prawo do zawarcia małżeństwa i prawo do założenia rodziny są
gwarantowane zgodnie z ustawami krajowymi regulującymi
korzystanie z tych praw.
art. 33 §1 Rodzina korzysta z ochrony prawnej, ekonomicznej
i społecznej.
art. 22 Unia szanuje różnorodność kulturową, religijną i językową.

Polska
a Karta Praw Podstawowych
Polska zastrzegła kompetencje państw członkowskich do
stanowienia prawa „ w zakresie moralności publicznej,
prawa rodzinnego, a także ochrony godności ludzkiej i
poszanowania fizycznej i moralnej integralności
człowieka”.

2. Instytucje Unii Europejskiej

Główne instytucje Unii Europejskiej





Rada Europejska
Komisja Europejska
Rada Unii Europejskiej
Parlament Europejski

 Trybunał Sprawiedliwości UE
 Europejski Trybunał Obrachunkowy
 Europejski Bank Centralny

Organami doradczymi są:
 Europejski Komitet Ekonomiczno-Społeczny
 Komitet Regionów

Rada Europejska
 Rada Europejska wskazuje Unii Europejskiej ogólny kierunek
działań politycznych i wytycza jej ogólne priorytety. Rada
Europejska daje Unii impulsy niezbędne do rozwoju oraz określa
ogólne kierunki działań i priorytety polityczne. Nie pełni ona funkcji
ustawodawczej.
 W skład Rady Europejskiej wchodzą szefowie państw lub
rządów państw członkowskich, a także jej przewodniczący oraz
przewodniczący Komisji. W jej pracach uczestniczy wysoki
przedstawiciel Unii do spraw zagranicznych i polityki
bezpieczeństwa.
 Wraz z wejściem w życie traktatu z Lizbony 1 grudnia 2009 r.
zyskała status instytucji. Jej przewodniczącym został Herman Van
Rompuy.

Tworzenie
i realizacja
Jak
powstaje prawo
UE

prawa (wersja uproszczona)
jako podstawa funkcjonowania instytucji UE
Problem, obywatele, grupy interesu, eksperci:
dyskusje, konsultacje

Komisja: wystąpienie z oficjalnym wnioskiem

Parlament i Rada UE: wspólna decyzja

Władze krajowe i lokalne: wdrażanie

Komisja i Trybunał Sprawiedliwości: monitorowanie
wdrażania
źródło: opracowanie własne

Komisja Europejska

 Komisja Europejska jest organem wykonawczym UE, który
opracowuje propozycje nowych aktów prawnych, zarządza
na bieżąco wdrażaniem polityki UE i wydatkowaniem
unijnych funduszy.
 Chroniąc interesy Europy jako całości, Komisja dba o to, aby
wszystkie państwa członkowskie UE przestrzegały unijnych
traktatów i przepisów.
 W skład Komisji wchodzi obecnie 27 komisarzy, po jednym z
każdego państwa członkowskiego, w tym wysoki przedstawiciel Unii
do spraw zagranicznych i polityki bezpieczeństwa.

Komisja Europejska
a interesy państw członkowskich

 Komisja reprezentuje Unię Europejską jako całość, a nie
poszczególne państwa członkowskie. Stąd, każdy komisarz nie szuka
rozwiązania korzystnego dla swego państwa, lecz dla Unii jako
całości.
 Na forum Komisji nie ma miejsca na ścieranie się interesów państw
członkowskich.

Kompetencje Komisji Europejskiej
 Bezpośrednia inicjatywa legislacyjna,
 Sporządza roczny plan prac legislacyjnych Wspólnoty określający akty
prawne, które mają zostać wydane.
 Samodzielnie stanowi prawo w przedmiocie zakresu obowiązywania reguł
konkurencji w odniesieniu do przedsiębiorstw publicznych (np. stocznie).
 Na podstawie upoważnienia Rady UE, Komisja może przyjmować akty
prawne o charakterze wykonawczym. W realizacji uprawnień wykonawczych
KE ma obowiązek współpracy z komitetami.
 Wszczyna postępowanie przed Trybunałem Sprawiedliwości.
 Przygotowuje projekt budżetu UE a następnie go realizuje.
 Zarządza funduszami europejskimi.
 Sprawuje kontrolę nad przestrzeganiem prawa UE.

WYSOKI PRZEDSTAWICIEL UNII DO SPRAW
ZAGRANICZNYCH I POLITYKI BEZPIECZEŃSTWA
 Mianowany przez Radę Europejską kwalifikowaną większością głosów +
zatwierdzenie przez PE; pełni funkcję Wiceprzewodniczącego KE
 Funkcje:
 Kieruje PZIB i przedstawia projekty decyzji i działań w ramach PZIB
 Przewodniczy Radzie Spraw Zagranicznych
 Zapewnia spójność działań zewnętrznych Unii jako
wiceprzewodniczący KE
 Kieruje europejską służbą działań zewnętrznych
 Ustanowienie Europejskiej Służby Działań Zewnętrznych
 Pracownicy Sekretariatu Generalnego Rady i Komisji (DG RELEX) –
po 1/3 z każdej instytucji
 Osoby oddelegowane z Państw Członkowskich – 1/3

Rada Unii Europejskiej
•

Rada jest głównym organem decyzyjnym Unii Europejskiej.

•

W jej posiedzeniach uczestniczy po jednym ministrze z każdego
kraju członkowskiego UE.

•

To, który minister uczestniczy w danym spotkaniu Rady UE, zależy
od poruszanej na nim tematyki. Jeżeli na przykład Rada debatuje nad
sprawami związanymi z ochroną środowiska, w posiedzeniu biorą udział
ministrowie środowiska wszystkich państw UE, a radę tę nazywa się „Radą
ds. Środowiska”.

•

Rada UE jest forum międzyrządowym. Każdy minister zasiadający w
radzie jest upoważniony do podejmowania zobowiązań w imieniu swojego
rządu.

•

Rada UE jest forum ścierania się interesów narodowych oraz
interesów państw członkowskich.

Rada Unii Europejskiej
Istnieje dziesięć możliwych konfiguracji Rady:












Rada do spraw Ogólnych
Rada do spraw Zagranicznych
Rada do spraw Gospodarczych i Finansowych
Rada do spraw Współpracy w dziedzinie Wymiaru Sprawiedliwości i Spraw
Wewnętrznych
Rada do spraw Zatrudnienia, Polityki Społecznej, Zdrowia i Polityki
dotyczącej Konsumentów
Rada do spraw Transportu, Telekomunikacji i Energii
Rada do spraw Rolnictwa i Rybołówstwa
Rada do spraw Ochrony Środowiska
Rada do spraw Konkurencji
Rada do spraw Edukacji, Młodzieży i Kultury

Rada Unii Europejskiej

 Przyjmuje europejskie akty prawne oraz projekt budżetu – wspólnie
z Parlamentem Europejskim.
 Koordynuje kierunki polityki gospodarczej i społecznej w krajach
członkowskich.
 Zawiera umowy międzynarodowe między UE a innymi krajami lub
organizacjami międzynarodowymi.
 Nie posiada inicjatywy legislacyjnej.

Głosowanie w Radzie UE

źródło: www.polskawue.gov.pl

Głosowanie w Radzie UE
• Wymóg uzyskania większości kwalifikowanej oznacza, że decyzja
musi uzyskać poparcie większości państw członkowskich (jeżeli
projekt aktu prawnego pochodzi od Komisji Europejskiej) lub 2/3
liczby państw (jeżeli projekt pochodzi od państw członkowskich)
dysponujących co najmniej 255 głosami ważonymi.
• Ponadto, członek Rady może wystąpić o sprawdzenie, czy państwa
członkowskie stanowiące większość kwalifikowaną reprezentują co
najmniej 62 proc. ogółu ludności Unii.
• Jeżeli się okaże, że warunek ten nie został spełniony, decyzja nie
zostaje przyjęta, jednakże to ostatnie kryterium nie ma praktycznego
znaczenia przy spełnieniu kryterium liczby państw i liczby głosów
ważonych.
• System ten będzie obowiązywał do 31 października 2014 r.

Organizacja prac Rady Unii Europejskiej
 Każdy kraj UE ma w Brukseli stały zespół („przedstawicielstwo”),
które go reprezentuje i broni jego interesu narodowego na szczeblu
Unii. Szef przedstawicielstwa pełni de facto rolę ambasadora swego
kraju przy Unii Europejskiej.
 Ambasadorowie (zwani „stałymi przedstawicielami”) spotykają się co
tydzień w ramach Komitetu Stałych Przedstawicieli (francuski skrót:
COREPER).
 Przedstawicielem Rzeczpospolitej Polskiej w Brukseli jest

Jan Tombiński

Prezydencja w Radzie Unii Europejskiej to…






…przywilej organizacji prac Rady UE,
…ustalanie miejsca, daty i tematyki obrad Rady,
…kierowanie pracami Rady UE i przewodniczenie jej obradom,
…wypracowywanie kompromisu pomiędzy poszczególnymi państwami
członkowskimi.

 Prezydencja w Radzie UE trwa sześć miesięcy i przypada kolejno na każde
państwo członkowskie UE.
 Rzeczpospolita Polska sprawowała pierwszą w historii Prezydencję między 1
lipca a 31 grudnia 2011 r.
 Trio Prezydencji…
 Polska, Dania i Cypr

Prezydencja w Radzie Unii Europejskiej

 Państwo, które obejmuje Prezydencję w Radzie UE przejmuje
kolejno odpowiedzialność za porządek obrad Rady i przewodzi
wszystkim jej posiedzeniom, kieruje podejmowaniem decyzji
legislacyjnych i politycznych, oraz wypracowuje kompromisy
pomiędzy poszczególnymi państwami członkowskimi.
 Na przykład, jeśli w grudniu 2012 r. zbierze się Rada ds. Środowiska,
przewodzić jej będzie cypryjski minister środowiska, bo Prezydencja
Rady przypada aktualnie właśnie Cyprowi.

Polska Prezydencja w Radzie UE
Do obszarów kierunkowych Polskiej Prezydencji należały:
 ramy finansowe 2014-2020,
 rynek wewnętrzny;
 stosunki ze Wschodem (Partnerstwo Wschodnie);
 wzmocnienie zewnętrznej polityki energetycznej UE;
 pełne wykorzystanie kapitału intelektualnego Europy;
 wspólna polityka bezpieczeństwa i obrony.
Funkcję Pełnomocnika Rządu ds. Przygotowania Organów Administracji
Rządowej i Sprawowania przez RP Przewodnictwa w Radzie UE pełnił Mikołaj
Dowgielewicz.

www.pl2011.eu
www.rcie.torun.pl

Parlament Europejski
 Parlament Europejski jest jedyną instytucją ponadnarodową, której
członkowie są demokratycznie wybierani w powszechnych wyborach
bezpośrednich. W nim reprezentowani są obywatele Państw
Członkowskich.
 Parlament Europejski jest wybierany co pięć lat i ustanawia liczne
prawa (dyrektywy, rozporządzenia, itp.), które mają wpływ na życie
codzienne każdego obywatela.

Parlament Europejski

 Przewodniczący jest wybierany na odnawialny okres dwóch i pół roku, to
jest na połowę kadencji. Przewodniczący reprezentuje Parlament na
zewnątrz i w stosunkach z innymi instytucjami wspólnotowymi.
 Podczas otwarcia każdego posiedzenia Rady Europejskiej przewodniczący
Parlamentu wyraża stanowisko i przedstawia kwestie zajmujące uwagę
Parlamentu, związane z konkretnymi tematami i punktami wpisanymi w
porządek dzienny.
 Przewodniczący PE podpisuje wraz z przewodniczącym Rady wszystkie
akty prawne podjęte w ramach współdecyzji.

Parlament Europejski
 Zgodnie z ogólną zasadą miejsca są podzielone proporcjonalnie do
liczby mieszkańców każdego kraju. Każde Państwo Członkowskie
posiada stałą liczbę miejsc: maksymalnie 96 a minimalnie - 6.
Obecnie Polskę reprezentuje 50 europarlamantarzystów.
 Każde Państwo Członkowskie określa własną ordynację wyborczą,
lecz stosuje identyczne zasady demokratyczne, to jest prawo do
głosowania w wieku 18 lat (z wyjątkiem Austrii, której obywatele
mogą głosować po ukończeniu 16 lat), równość płci i tajność
głosowania.
 Wybory europejskie już teraz charakteryzuje pewna liczba
wspólnych zasad. Należą do nich bezpośredni i powszechny
charakter wyborów, zasada proporcjonalności i odnawialny
pięcioletni mandat.

Liczba Mandatów w PE

 Maksymalnie 750 + przewodniczący (obecnie 736 posłów)
 Minimalna liczba
członkowskie – 6
 Maksymalna liczba
członkowskie - 96

mandatów
mandatów

przypadających
przypadających

na

państwo

na

państwo

Trybunał Sprawiedliwości
Unii Europejskiej
• Trybunał Sprawiedliwości Unii Europejskiej jest organem sądowym
Unii Europejskiej. Obejmuje: Trybunał Sprawiedliwości, Sąd i
sądy wyspecjalizowane.
• Jego zadaniem jest zapewnienie, by prawo unijne było
interpretowane i stosowane w ten sam sposób w każdym państwie
członkowskim.
• Trybunał jest uprawniony do rozstrzygania sporów prawnych
wynikłych między państwami członkowskimi, instytucjami UE,
przedsiębiorstwami i osobami fizycznymi.
• Trybunał ma siedzibę w Luksemburgu.

Europejski Trybunał Obrachunkowy
 Głównym zadaniem Trybunału jest kontrola gospodarki
pieniężnej UE. Sprawozdanie z wykonania budżetu, które
sporządza po zamknięciu każdego roku budżetowego, stanowi
podstawę do udzielenia Komisje Europejskiej przez Parlament
Europejski absolutorium z realizacji budżetu.
 W skład Trybunału wchodzi jeden obywatel z każdego państwa
członkowskiego. Członków Trybunału mianuje Rada Unii
Europejskiej po konsultacji z Parlamentem Europejskim spośród
kandydatów przedstawionych przez państwa członkowskie.
 Kadencja Trybunału trwa 6 lat. Siedziba tego organu mieści się w
Luksemburgu.

Europejski Komitet Ekonomiczno-Społeczny
skład osobowy
 Organizacje przedstawicieli producentów, rolników, pracowników,
wolnych zawodów, gospodarki społecznej, konsumentów i inne
organizacje pozarządowe;
 Cechą charakterystyczną zorganizowanego społeczeństwa
obywatelskiego jest rola pośrednika między administracją
publiczną a obywatelami.
 Jest to zgromadzenie 344 przedstawicieli pochodzących z 27
państw członkowskich UE
 Członkowie posiadają 4-letni, odnawialny mandat
 Są oni mianowani przez Radę UE w oparciu o listy sporządzane
przez rządy krajowe.

Zgromadzenie podzielone
na 3 GRUPY
 Grupa I - Pracodawcy
 Sektor publiczny i prywatny w przemyśle, handlu, finansach itp.
(duże przedsiębiorstwa);
 Grupa II – Pracownicy
 Ogólnokrajowe związki zawodowe;
 Grupa III – Inne podmioty
 Rolnicy, konsumenci, rzemieślnicy i MŚP, gospodarka społeczna,
społeczne i ekologiczne organizacje pozarządowe, wolne zawody
itp.

Komitet Regionów
 Członkowie Komitetu są wybierani spośród polityków z okręgów
miejskich lub regionów i reprezentują całą gamę działań
podejmowanych przez władze lokalne lub regionalne w Unii
Europejskiej - prezydenci regionów, regionalni parlamentarzyści,
radni miejscy, burmistrzowie dużych miast itp.
 Członkowie Komitetu oraz ich zastępcy są mianowani na 5 lat przez
Radę spośród kandydatów przedstawionych przez państwa
członkowskie. Ich mandat jest odnawialny. Są oni także całkowicie
niezależni w wykonywaniu swoich funkcji.

Komitet Regionów

Co roku Komitet Regionów odbywa pięć sesji plenarnych, podczas których
wyznacza ogólne wytyczne swej polityki oraz przyjmuje opinie.
Członkowie Komitetu przypisani są do wyspecjalizowanych komisji, których
zadaniem jest przygotowywanie sesji plenarnych. W Komitecie działa sześć
takich komisji:
 Komisja ds. Polityki Spójności Regionalnej (COTER),
 Komisja ds. Polityki Gospodarczej i Społecznej (ECOS),
 Komisja ds. Zrównoważonego Rozwoju (DEVE),
 Komisja ds. Kultury i Edukacji (EDUC),
 Komisja ds. Konstytucyjnych i Sprawowania Rządów w Europie
(CONST),
 Komisja ds. Stosunków Zewnętrznych (RELEX).

Komitet Regionów
• Komitet Regionów liczy 344 członków. Liczba członków z
poszczególnych państw w przybliżeniu odzwierciedla ich
liczbę ludności i przedstawia się następująco:
 Francja, Niemcy, Wielka Brytania i Włochy: 24
 Hiszpania i Polska: 21
 Rumunia: 15
 Belgia, Bułgaria, Czechy, Grecja i Węgry, Austria, Niderlandy,
Portugalia i Szwecja: 12
 Dania, Finlandia, Irlandia, Litwa i Słowacja: 9
 Estonia, Łotwa i Słowenia: 7
 Cypr i Luksemburg: 6
 Malta: 5

Dziękuję za uwagę.

www.rcie.torun.pl
www.kursy.rcie.torun.pl


Slide 24

Funkcjonowanie instytucji
Unii Europejskiej
w kontekście Traktatu z Lizbony

Zagadnienia tematyczne
Czym jest Unia Europejska?
Instytucje Europejskie
• Rada Europejska
• Komisja europejska
• Rada Unii Europejskiej
• Parlament Europejski
 Ćwiczenia



1. Czym jest Unia Europejska?

Unia Europejska
Powierzchnia: 4 miliony km²
Liczba ludności: 502,477 milionów osób
27 Państw członkowskich
7,28% ludności świata
1 maja 2004 r. – akcesja Polski do UE

Czym jest Unia Europejska?
Traktaty określające status UE

 Traktat ustanawiający Europejską Wspólnotę Węgla i Stali – 1951 r.
 Traktat ustanawiający Europejską Wspólnotę Gospodarczą – 1957 r.
 Traktat ustanawiający Europejską Wspólnotę Energii Atomowej
(EUROATOM) – 1957 r.
 Traktat ustanawiający Jedną Radę i Jedną Komisję Wspólnot
Europejskich – 1965 r.
 Jednolity Akt Europejski - 1986 r.
 Traktat z Maastricht – Traktat o Unii Europejskiej – 1992 r.
 Traktat z Amsterdamu – 1997 r.
 Traktat z Nicei – 2001 r.
 Nieudana próba uchwalenia Konstytucji Unii Europejskiej – 2005 r.
 Traktat z Lizbony – 2007 r.

Traktat z Lizbony

Jest to najnowszy i aktualny dokument określający czym
jest Unia Europejska, jakie są jej podstawy, cele i
kompetencje.
Na podstawie treści tego dokumentu śledzić będziemy
instytucjonalny kształt UE.

Lizbona, uroczystość podpisania
traktatu (13 grudnia 2007 r.)

Lizbona, wspólne zdjęcie głów państw, szefów rządów i ministrów
spraw zagranicznych przed Klasztorem Hieronimitów po
uroczystości podpisania traktatu (13 grudnia 2007 r.)
9 kwietnia 2008 r. Traktat został
ratyfikowany przez Prezydenta RP
Lecha Kaczyńskiego.

UE przed Traktatem z Lizbony
Do momentu wejścia w życie Traktatu z Lizbony Unia Europejska była
szczególną formą współpracy międzynarodowej państw opartą
na trzech filarach:
 Wspólnotach Europejskich,
 wspólnej polityce zagranicznej i bezpieczeństwa
 współpracy policyjnej i sądowej w sprawach karnych.
Unia Europejska nie miała jednak ani osobowości prawnej, ani
własnych instytucji.

Charakter stowarzyszenia
państw członkowskich

Traktat o Unii Europejskiej stanowi w art. 47, że
„Unia ma osobowość prawną”.
Oznacza to, że Unia Europejska staje się
jednolitą organizacją międzynarodową.

Osobowość prawna UE
Unia Europejska nie jest federacją, jak Stany Zjednoczone Ameryki
Północnej, Federacyjna Republika Brazylii lub Federacja Rosyjska.
Jako organizacja międzynarodowa, UE:
 jest podmiotem na arenie polityki międzynarodowej, prowadzi
własną politykę zewnętrzną;
 jest podmiotem umów międzynarodowych;
 prowadzi własną politykę wewnętrzną, posiada własne
instytucje.

Kompetencje Unii Europejskiej

Unia Europejska ma tyle kompetencji,
ile powierzyły jej państwa członkowskie.

1. Kompetencje wyłączne, których nie dzieli z
rządami państw

 unia celna;
 ustanawianie reguł konkurencji niezbędnych do funkcjonowania
rynku wewnętrznego;
 zachowanie morskich zasobów biologicznych;
 wspólna polityka handlowa;
 zawieranie umów międzynarodowych;
 polityka pieniężna w odniesieniu do Państw Członkowskich, których
walutą jest euro.

2. Kompetencje dzielone i działania wspierające
rynek wewnętrzny;
 spójność gospodarcza, społeczna i terytorialna;
 rolnictwo i rybołówstwo, z wyłączeniem zachowania morskich
zasobów biologicznych;
 środowisko;
 ochrona konsumentów;
 transport;
 przestrzeń wolności, bezpieczeństwa i sprawiedliwości;
 badań, rozwoju technologicznego i przestrzeni kosmicznej;
 współpraca na rzecz rozwoju i pomocy humanitarnej.

3. Kompetencje koordynujące i uzupełniające






ochrona i poprawa zdrowia ludzkiego;

przemysł;
kultura;
turystyka;
edukacja, kształcenie zawodowe, młodzież, sport.

Cele Unii Europejskiej I
Zgodnie z art. 3 Traktatu o Unii Europejskiej, celem Unii Europejskiej
jest
wspieranie pokoju, jej wartości
i dobrobytu jej narodów.
Ponadto Unia zapewnia swoim obywatelom przestrzeń wolności,
bezpieczeństwa i sprawiedliwości bez granic wewnętrznych, w której
zagwarantowana jest swoboda przepływu osób, w powiązaniu z
właściwymi środkami w odniesieniu do kontroli granic zewnętrznych,
azylu, imigracji, jak również zapobiegania i zwalczania przestępczości.

Cele Unii Europejskiej II
Unia ustanawia także rynek wewnętrzny oraz działa na rzecz trwałego
rozwoju Europy, którego podstawą jest zrównoważony wzrost
gospodarczy oraz stabilność cen, społeczna gospodarka rynkowa o
wysokiej konkurencyjności, zmierzająca do pełnego zatrudnienia i
postępu społecznego, oraz wysoki poziom ochrony i poprawy jakości
środowiska naturalnego. Wspiera także postęp naukowo-techniczny.

Cele Unii Europejskiej III
Oprócz tego Unia:

• zwalcza wykluczenie społeczne i dyskryminację oraz wspiera
sprawiedliwość i ochronę socjalną, równość kobiet i mężczyzn,
solidarność między pokoleniami i ochronę praw dziecka;
• wspiera spójność gospodarczą, społeczną i terytorialną oraz
solidarność między państwami członkowskimi;
• szanuje swoją bogatą różnorodność kulturową i językową oraz
czuwa nad ochroną i rozwojem
• dziedzictwa kulturowego Europy;
• ustanawia unię gospodarczą i walutową, której walutą jest euro.

Cele Unii Europejskiej IV
W stosunkach zewnętrznych Unia umacnia i propaguje swoje wartości i
interesy, oraz wnosi wkład w ochronę swoich obywateli. Przyczynia się:
•
•
•
•
•
•

do pokoju, bezpieczeństwa, trwałego rozwoju Ziemi,
do solidarności i wzajemnego szacunku między narodami,
do swobodnego i uczciwego handlu,
do wyeliminowania ubóstwa,
do ochrony praw człowieka, w szczególności praw dziecka,
a także do ścisłego przestrzegania i rozwoju prawa
międzynarodowego, w szczególności zasad Karty Narodów
Zjednoczonych.

Karta Praw Podstawowych
art. 2 §1 Każdy ma prawo do życia.

art. 9 Prawo do zawarcia małżeństwa i prawo do założenia rodziny są
gwarantowane zgodnie z ustawami krajowymi regulującymi
korzystanie z tych praw.
art. 33 §1 Rodzina korzysta z ochrony prawnej, ekonomicznej
i społecznej.
art. 22 Unia szanuje różnorodność kulturową, religijną i językową.

Polska
a Karta Praw Podstawowych
Polska zastrzegła kompetencje państw członkowskich do
stanowienia prawa „ w zakresie moralności publicznej,
prawa rodzinnego, a także ochrony godności ludzkiej i
poszanowania fizycznej i moralnej integralności
człowieka”.

2. Instytucje Unii Europejskiej

Główne instytucje Unii Europejskiej





Rada Europejska
Komisja Europejska
Rada Unii Europejskiej
Parlament Europejski

 Trybunał Sprawiedliwości UE
 Europejski Trybunał Obrachunkowy
 Europejski Bank Centralny

Organami doradczymi są:
 Europejski Komitet Ekonomiczno-Społeczny
 Komitet Regionów

Rada Europejska
 Rada Europejska wskazuje Unii Europejskiej ogólny kierunek
działań politycznych i wytycza jej ogólne priorytety. Rada
Europejska daje Unii impulsy niezbędne do rozwoju oraz określa
ogólne kierunki działań i priorytety polityczne. Nie pełni ona funkcji
ustawodawczej.
 W skład Rady Europejskiej wchodzą szefowie państw lub
rządów państw członkowskich, a także jej przewodniczący oraz
przewodniczący Komisji. W jej pracach uczestniczy wysoki
przedstawiciel Unii do spraw zagranicznych i polityki
bezpieczeństwa.
 Wraz z wejściem w życie traktatu z Lizbony 1 grudnia 2009 r.
zyskała status instytucji. Jej przewodniczącym został Herman Van
Rompuy.

Tworzenie
i realizacja
Jak
powstaje prawo
UE

prawa (wersja uproszczona)
jako podstawa funkcjonowania instytucji UE
Problem, obywatele, grupy interesu, eksperci:
dyskusje, konsultacje

Komisja: wystąpienie z oficjalnym wnioskiem

Parlament i Rada UE: wspólna decyzja

Władze krajowe i lokalne: wdrażanie

Komisja i Trybunał Sprawiedliwości: monitorowanie
wdrażania
źródło: opracowanie własne

Komisja Europejska

 Komisja Europejska jest organem wykonawczym UE, który
opracowuje propozycje nowych aktów prawnych, zarządza
na bieżąco wdrażaniem polityki UE i wydatkowaniem
unijnych funduszy.
 Chroniąc interesy Europy jako całości, Komisja dba o to, aby
wszystkie państwa członkowskie UE przestrzegały unijnych
traktatów i przepisów.
 W skład Komisji wchodzi obecnie 27 komisarzy, po jednym z
każdego państwa członkowskiego, w tym wysoki przedstawiciel Unii
do spraw zagranicznych i polityki bezpieczeństwa.

Komisja Europejska
a interesy państw członkowskich

 Komisja reprezentuje Unię Europejską jako całość, a nie
poszczególne państwa członkowskie. Stąd, każdy komisarz nie szuka
rozwiązania korzystnego dla swego państwa, lecz dla Unii jako
całości.
 Na forum Komisji nie ma miejsca na ścieranie się interesów państw
członkowskich.

Kompetencje Komisji Europejskiej
 Bezpośrednia inicjatywa legislacyjna,
 Sporządza roczny plan prac legislacyjnych Wspólnoty określający akty
prawne, które mają zostać wydane.
 Samodzielnie stanowi prawo w przedmiocie zakresu obowiązywania reguł
konkurencji w odniesieniu do przedsiębiorstw publicznych (np. stocznie).
 Na podstawie upoważnienia Rady UE, Komisja może przyjmować akty
prawne o charakterze wykonawczym. W realizacji uprawnień wykonawczych
KE ma obowiązek współpracy z komitetami.
 Wszczyna postępowanie przed Trybunałem Sprawiedliwości.
 Przygotowuje projekt budżetu UE a następnie go realizuje.
 Zarządza funduszami europejskimi.
 Sprawuje kontrolę nad przestrzeganiem prawa UE.

WYSOKI PRZEDSTAWICIEL UNII DO SPRAW
ZAGRANICZNYCH I POLITYKI BEZPIECZEŃSTWA
 Mianowany przez Radę Europejską kwalifikowaną większością głosów +
zatwierdzenie przez PE; pełni funkcję Wiceprzewodniczącego KE
 Funkcje:
 Kieruje PZIB i przedstawia projekty decyzji i działań w ramach PZIB
 Przewodniczy Radzie Spraw Zagranicznych
 Zapewnia spójność działań zewnętrznych Unii jako
wiceprzewodniczący KE
 Kieruje europejską służbą działań zewnętrznych
 Ustanowienie Europejskiej Służby Działań Zewnętrznych
 Pracownicy Sekretariatu Generalnego Rady i Komisji (DG RELEX) –
po 1/3 z każdej instytucji
 Osoby oddelegowane z Państw Członkowskich – 1/3

Rada Unii Europejskiej
•

Rada jest głównym organem decyzyjnym Unii Europejskiej.

•

W jej posiedzeniach uczestniczy po jednym ministrze z każdego
kraju członkowskiego UE.

•

To, który minister uczestniczy w danym spotkaniu Rady UE, zależy
od poruszanej na nim tematyki. Jeżeli na przykład Rada debatuje nad
sprawami związanymi z ochroną środowiska, w posiedzeniu biorą udział
ministrowie środowiska wszystkich państw UE, a radę tę nazywa się „Radą
ds. Środowiska”.

•

Rada UE jest forum międzyrządowym. Każdy minister zasiadający w
radzie jest upoważniony do podejmowania zobowiązań w imieniu swojego
rządu.

•

Rada UE jest forum ścierania się interesów narodowych oraz
interesów państw członkowskich.

Rada Unii Europejskiej
Istnieje dziesięć możliwych konfiguracji Rady:












Rada do spraw Ogólnych
Rada do spraw Zagranicznych
Rada do spraw Gospodarczych i Finansowych
Rada do spraw Współpracy w dziedzinie Wymiaru Sprawiedliwości i Spraw
Wewnętrznych
Rada do spraw Zatrudnienia, Polityki Społecznej, Zdrowia i Polityki
dotyczącej Konsumentów
Rada do spraw Transportu, Telekomunikacji i Energii
Rada do spraw Rolnictwa i Rybołówstwa
Rada do spraw Ochrony Środowiska
Rada do spraw Konkurencji
Rada do spraw Edukacji, Młodzieży i Kultury

Rada Unii Europejskiej

 Przyjmuje europejskie akty prawne oraz projekt budżetu – wspólnie
z Parlamentem Europejskim.
 Koordynuje kierunki polityki gospodarczej i społecznej w krajach
członkowskich.
 Zawiera umowy międzynarodowe między UE a innymi krajami lub
organizacjami międzynarodowymi.
 Nie posiada inicjatywy legislacyjnej.

Głosowanie w Radzie UE

źródło: www.polskawue.gov.pl

Głosowanie w Radzie UE
• Wymóg uzyskania większości kwalifikowanej oznacza, że decyzja
musi uzyskać poparcie większości państw członkowskich (jeżeli
projekt aktu prawnego pochodzi od Komisji Europejskiej) lub 2/3
liczby państw (jeżeli projekt pochodzi od państw członkowskich)
dysponujących co najmniej 255 głosami ważonymi.
• Ponadto, członek Rady może wystąpić o sprawdzenie, czy państwa
członkowskie stanowiące większość kwalifikowaną reprezentują co
najmniej 62 proc. ogółu ludności Unii.
• Jeżeli się okaże, że warunek ten nie został spełniony, decyzja nie
zostaje przyjęta, jednakże to ostatnie kryterium nie ma praktycznego
znaczenia przy spełnieniu kryterium liczby państw i liczby głosów
ważonych.
• System ten będzie obowiązywał do 31 października 2014 r.

Organizacja prac Rady Unii Europejskiej
 Każdy kraj UE ma w Brukseli stały zespół („przedstawicielstwo”),
które go reprezentuje i broni jego interesu narodowego na szczeblu
Unii. Szef przedstawicielstwa pełni de facto rolę ambasadora swego
kraju przy Unii Europejskiej.
 Ambasadorowie (zwani „stałymi przedstawicielami”) spotykają się co
tydzień w ramach Komitetu Stałych Przedstawicieli (francuski skrót:
COREPER).
 Przedstawicielem Rzeczpospolitej Polskiej w Brukseli jest

Jan Tombiński

Prezydencja w Radzie Unii Europejskiej to…






…przywilej organizacji prac Rady UE,
…ustalanie miejsca, daty i tematyki obrad Rady,
…kierowanie pracami Rady UE i przewodniczenie jej obradom,
…wypracowywanie kompromisu pomiędzy poszczególnymi państwami
członkowskimi.

 Prezydencja w Radzie UE trwa sześć miesięcy i przypada kolejno na każde
państwo członkowskie UE.
 Rzeczpospolita Polska sprawowała pierwszą w historii Prezydencję między 1
lipca a 31 grudnia 2011 r.
 Trio Prezydencji…
 Polska, Dania i Cypr

Prezydencja w Radzie Unii Europejskiej

 Państwo, które obejmuje Prezydencję w Radzie UE przejmuje
kolejno odpowiedzialność za porządek obrad Rady i przewodzi
wszystkim jej posiedzeniom, kieruje podejmowaniem decyzji
legislacyjnych i politycznych, oraz wypracowuje kompromisy
pomiędzy poszczególnymi państwami członkowskimi.
 Na przykład, jeśli w grudniu 2012 r. zbierze się Rada ds. Środowiska,
przewodzić jej będzie cypryjski minister środowiska, bo Prezydencja
Rady przypada aktualnie właśnie Cyprowi.

Polska Prezydencja w Radzie UE
Do obszarów kierunkowych Polskiej Prezydencji należały:
 ramy finansowe 2014-2020,
 rynek wewnętrzny;
 stosunki ze Wschodem (Partnerstwo Wschodnie);
 wzmocnienie zewnętrznej polityki energetycznej UE;
 pełne wykorzystanie kapitału intelektualnego Europy;
 wspólna polityka bezpieczeństwa i obrony.
Funkcję Pełnomocnika Rządu ds. Przygotowania Organów Administracji
Rządowej i Sprawowania przez RP Przewodnictwa w Radzie UE pełnił Mikołaj
Dowgielewicz.

www.pl2011.eu
www.rcie.torun.pl

Parlament Europejski
 Parlament Europejski jest jedyną instytucją ponadnarodową, której
członkowie są demokratycznie wybierani w powszechnych wyborach
bezpośrednich. W nim reprezentowani są obywatele Państw
Członkowskich.
 Parlament Europejski jest wybierany co pięć lat i ustanawia liczne
prawa (dyrektywy, rozporządzenia, itp.), które mają wpływ na życie
codzienne każdego obywatela.

Parlament Europejski

 Przewodniczący jest wybierany na odnawialny okres dwóch i pół roku, to
jest na połowę kadencji. Przewodniczący reprezentuje Parlament na
zewnątrz i w stosunkach z innymi instytucjami wspólnotowymi.
 Podczas otwarcia każdego posiedzenia Rady Europejskiej przewodniczący
Parlamentu wyraża stanowisko i przedstawia kwestie zajmujące uwagę
Parlamentu, związane z konkretnymi tematami i punktami wpisanymi w
porządek dzienny.
 Przewodniczący PE podpisuje wraz z przewodniczącym Rady wszystkie
akty prawne podjęte w ramach współdecyzji.

Parlament Europejski
 Zgodnie z ogólną zasadą miejsca są podzielone proporcjonalnie do
liczby mieszkańców każdego kraju. Każde Państwo Członkowskie
posiada stałą liczbę miejsc: maksymalnie 96 a minimalnie - 6.
Obecnie Polskę reprezentuje 50 europarlamantarzystów.
 Każde Państwo Członkowskie określa własną ordynację wyborczą,
lecz stosuje identyczne zasady demokratyczne, to jest prawo do
głosowania w wieku 18 lat (z wyjątkiem Austrii, której obywatele
mogą głosować po ukończeniu 16 lat), równość płci i tajność
głosowania.
 Wybory europejskie już teraz charakteryzuje pewna liczba
wspólnych zasad. Należą do nich bezpośredni i powszechny
charakter wyborów, zasada proporcjonalności i odnawialny
pięcioletni mandat.

Liczba Mandatów w PE

 Maksymalnie 750 + przewodniczący (obecnie 736 posłów)
 Minimalna liczba
członkowskie – 6
 Maksymalna liczba
członkowskie - 96

mandatów
mandatów

przypadających
przypadających

na

państwo

na

państwo

Trybunał Sprawiedliwości
Unii Europejskiej
• Trybunał Sprawiedliwości Unii Europejskiej jest organem sądowym
Unii Europejskiej. Obejmuje: Trybunał Sprawiedliwości, Sąd i
sądy wyspecjalizowane.
• Jego zadaniem jest zapewnienie, by prawo unijne było
interpretowane i stosowane w ten sam sposób w każdym państwie
członkowskim.
• Trybunał jest uprawniony do rozstrzygania sporów prawnych
wynikłych między państwami członkowskimi, instytucjami UE,
przedsiębiorstwami i osobami fizycznymi.
• Trybunał ma siedzibę w Luksemburgu.

Europejski Trybunał Obrachunkowy
 Głównym zadaniem Trybunału jest kontrola gospodarki
pieniężnej UE. Sprawozdanie z wykonania budżetu, które
sporządza po zamknięciu każdego roku budżetowego, stanowi
podstawę do udzielenia Komisje Europejskiej przez Parlament
Europejski absolutorium z realizacji budżetu.
 W skład Trybunału wchodzi jeden obywatel z każdego państwa
członkowskiego. Członków Trybunału mianuje Rada Unii
Europejskiej po konsultacji z Parlamentem Europejskim spośród
kandydatów przedstawionych przez państwa członkowskie.
 Kadencja Trybunału trwa 6 lat. Siedziba tego organu mieści się w
Luksemburgu.

Europejski Komitet Ekonomiczno-Społeczny
skład osobowy
 Organizacje przedstawicieli producentów, rolników, pracowników,
wolnych zawodów, gospodarki społecznej, konsumentów i inne
organizacje pozarządowe;
 Cechą charakterystyczną zorganizowanego społeczeństwa
obywatelskiego jest rola pośrednika między administracją
publiczną a obywatelami.
 Jest to zgromadzenie 344 przedstawicieli pochodzących z 27
państw członkowskich UE
 Członkowie posiadają 4-letni, odnawialny mandat
 Są oni mianowani przez Radę UE w oparciu o listy sporządzane
przez rządy krajowe.

Zgromadzenie podzielone
na 3 GRUPY
 Grupa I - Pracodawcy
 Sektor publiczny i prywatny w przemyśle, handlu, finansach itp.
(duże przedsiębiorstwa);
 Grupa II – Pracownicy
 Ogólnokrajowe związki zawodowe;
 Grupa III – Inne podmioty
 Rolnicy, konsumenci, rzemieślnicy i MŚP, gospodarka społeczna,
społeczne i ekologiczne organizacje pozarządowe, wolne zawody
itp.

Komitet Regionów
 Członkowie Komitetu są wybierani spośród polityków z okręgów
miejskich lub regionów i reprezentują całą gamę działań
podejmowanych przez władze lokalne lub regionalne w Unii
Europejskiej - prezydenci regionów, regionalni parlamentarzyści,
radni miejscy, burmistrzowie dużych miast itp.
 Członkowie Komitetu oraz ich zastępcy są mianowani na 5 lat przez
Radę spośród kandydatów przedstawionych przez państwa
członkowskie. Ich mandat jest odnawialny. Są oni także całkowicie
niezależni w wykonywaniu swoich funkcji.

Komitet Regionów

Co roku Komitet Regionów odbywa pięć sesji plenarnych, podczas których
wyznacza ogólne wytyczne swej polityki oraz przyjmuje opinie.
Członkowie Komitetu przypisani są do wyspecjalizowanych komisji, których
zadaniem jest przygotowywanie sesji plenarnych. W Komitecie działa sześć
takich komisji:
 Komisja ds. Polityki Spójności Regionalnej (COTER),
 Komisja ds. Polityki Gospodarczej i Społecznej (ECOS),
 Komisja ds. Zrównoważonego Rozwoju (DEVE),
 Komisja ds. Kultury i Edukacji (EDUC),
 Komisja ds. Konstytucyjnych i Sprawowania Rządów w Europie
(CONST),
 Komisja ds. Stosunków Zewnętrznych (RELEX).

Komitet Regionów
• Komitet Regionów liczy 344 członków. Liczba członków z
poszczególnych państw w przybliżeniu odzwierciedla ich
liczbę ludności i przedstawia się następująco:
 Francja, Niemcy, Wielka Brytania i Włochy: 24
 Hiszpania i Polska: 21
 Rumunia: 15
 Belgia, Bułgaria, Czechy, Grecja i Węgry, Austria, Niderlandy,
Portugalia i Szwecja: 12
 Dania, Finlandia, Irlandia, Litwa i Słowacja: 9
 Estonia, Łotwa i Słowenia: 7
 Cypr i Luksemburg: 6
 Malta: 5

Dziękuję za uwagę.

www.rcie.torun.pl
www.kursy.rcie.torun.pl


Slide 25

Funkcjonowanie instytucji
Unii Europejskiej
w kontekście Traktatu z Lizbony

Zagadnienia tematyczne
Czym jest Unia Europejska?
Instytucje Europejskie
• Rada Europejska
• Komisja europejska
• Rada Unii Europejskiej
• Parlament Europejski
 Ćwiczenia



1. Czym jest Unia Europejska?

Unia Europejska
Powierzchnia: 4 miliony km²
Liczba ludności: 502,477 milionów osób
27 Państw członkowskich
7,28% ludności świata
1 maja 2004 r. – akcesja Polski do UE

Czym jest Unia Europejska?
Traktaty określające status UE

 Traktat ustanawiający Europejską Wspólnotę Węgla i Stali – 1951 r.
 Traktat ustanawiający Europejską Wspólnotę Gospodarczą – 1957 r.
 Traktat ustanawiający Europejską Wspólnotę Energii Atomowej
(EUROATOM) – 1957 r.
 Traktat ustanawiający Jedną Radę i Jedną Komisję Wspólnot
Europejskich – 1965 r.
 Jednolity Akt Europejski - 1986 r.
 Traktat z Maastricht – Traktat o Unii Europejskiej – 1992 r.
 Traktat z Amsterdamu – 1997 r.
 Traktat z Nicei – 2001 r.
 Nieudana próba uchwalenia Konstytucji Unii Europejskiej – 2005 r.
 Traktat z Lizbony – 2007 r.

Traktat z Lizbony

Jest to najnowszy i aktualny dokument określający czym
jest Unia Europejska, jakie są jej podstawy, cele i
kompetencje.
Na podstawie treści tego dokumentu śledzić będziemy
instytucjonalny kształt UE.

Lizbona, uroczystość podpisania
traktatu (13 grudnia 2007 r.)

Lizbona, wspólne zdjęcie głów państw, szefów rządów i ministrów
spraw zagranicznych przed Klasztorem Hieronimitów po
uroczystości podpisania traktatu (13 grudnia 2007 r.)
9 kwietnia 2008 r. Traktat został
ratyfikowany przez Prezydenta RP
Lecha Kaczyńskiego.

UE przed Traktatem z Lizbony
Do momentu wejścia w życie Traktatu z Lizbony Unia Europejska była
szczególną formą współpracy międzynarodowej państw opartą
na trzech filarach:
 Wspólnotach Europejskich,
 wspólnej polityce zagranicznej i bezpieczeństwa
 współpracy policyjnej i sądowej w sprawach karnych.
Unia Europejska nie miała jednak ani osobowości prawnej, ani
własnych instytucji.

Charakter stowarzyszenia
państw członkowskich

Traktat o Unii Europejskiej stanowi w art. 47, że
„Unia ma osobowość prawną”.
Oznacza to, że Unia Europejska staje się
jednolitą organizacją międzynarodową.

Osobowość prawna UE
Unia Europejska nie jest federacją, jak Stany Zjednoczone Ameryki
Północnej, Federacyjna Republika Brazylii lub Federacja Rosyjska.
Jako organizacja międzynarodowa, UE:
 jest podmiotem na arenie polityki międzynarodowej, prowadzi
własną politykę zewnętrzną;
 jest podmiotem umów międzynarodowych;
 prowadzi własną politykę wewnętrzną, posiada własne
instytucje.

Kompetencje Unii Europejskiej

Unia Europejska ma tyle kompetencji,
ile powierzyły jej państwa członkowskie.

1. Kompetencje wyłączne, których nie dzieli z
rządami państw

 unia celna;
 ustanawianie reguł konkurencji niezbędnych do funkcjonowania
rynku wewnętrznego;
 zachowanie morskich zasobów biologicznych;
 wspólna polityka handlowa;
 zawieranie umów międzynarodowych;
 polityka pieniężna w odniesieniu do Państw Członkowskich, których
walutą jest euro.

2. Kompetencje dzielone i działania wspierające
rynek wewnętrzny;
 spójność gospodarcza, społeczna i terytorialna;
 rolnictwo i rybołówstwo, z wyłączeniem zachowania morskich
zasobów biologicznych;
 środowisko;
 ochrona konsumentów;
 transport;
 przestrzeń wolności, bezpieczeństwa i sprawiedliwości;
 badań, rozwoju technologicznego i przestrzeni kosmicznej;
 współpraca na rzecz rozwoju i pomocy humanitarnej.

3. Kompetencje koordynujące i uzupełniające






ochrona i poprawa zdrowia ludzkiego;

przemysł;
kultura;
turystyka;
edukacja, kształcenie zawodowe, młodzież, sport.

Cele Unii Europejskiej I
Zgodnie z art. 3 Traktatu o Unii Europejskiej, celem Unii Europejskiej
jest
wspieranie pokoju, jej wartości
i dobrobytu jej narodów.
Ponadto Unia zapewnia swoim obywatelom przestrzeń wolności,
bezpieczeństwa i sprawiedliwości bez granic wewnętrznych, w której
zagwarantowana jest swoboda przepływu osób, w powiązaniu z
właściwymi środkami w odniesieniu do kontroli granic zewnętrznych,
azylu, imigracji, jak również zapobiegania i zwalczania przestępczości.

Cele Unii Europejskiej II
Unia ustanawia także rynek wewnętrzny oraz działa na rzecz trwałego
rozwoju Europy, którego podstawą jest zrównoważony wzrost
gospodarczy oraz stabilność cen, społeczna gospodarka rynkowa o
wysokiej konkurencyjności, zmierzająca do pełnego zatrudnienia i
postępu społecznego, oraz wysoki poziom ochrony i poprawy jakości
środowiska naturalnego. Wspiera także postęp naukowo-techniczny.

Cele Unii Europejskiej III
Oprócz tego Unia:

• zwalcza wykluczenie społeczne i dyskryminację oraz wspiera
sprawiedliwość i ochronę socjalną, równość kobiet i mężczyzn,
solidarność między pokoleniami i ochronę praw dziecka;
• wspiera spójność gospodarczą, społeczną i terytorialną oraz
solidarność między państwami członkowskimi;
• szanuje swoją bogatą różnorodność kulturową i językową oraz
czuwa nad ochroną i rozwojem
• dziedzictwa kulturowego Europy;
• ustanawia unię gospodarczą i walutową, której walutą jest euro.

Cele Unii Europejskiej IV
W stosunkach zewnętrznych Unia umacnia i propaguje swoje wartości i
interesy, oraz wnosi wkład w ochronę swoich obywateli. Przyczynia się:
•
•
•
•
•
•

do pokoju, bezpieczeństwa, trwałego rozwoju Ziemi,
do solidarności i wzajemnego szacunku między narodami,
do swobodnego i uczciwego handlu,
do wyeliminowania ubóstwa,
do ochrony praw człowieka, w szczególności praw dziecka,
a także do ścisłego przestrzegania i rozwoju prawa
międzynarodowego, w szczególności zasad Karty Narodów
Zjednoczonych.

Karta Praw Podstawowych
art. 2 §1 Każdy ma prawo do życia.

art. 9 Prawo do zawarcia małżeństwa i prawo do założenia rodziny są
gwarantowane zgodnie z ustawami krajowymi regulującymi
korzystanie z tych praw.
art. 33 §1 Rodzina korzysta z ochrony prawnej, ekonomicznej
i społecznej.
art. 22 Unia szanuje różnorodność kulturową, religijną i językową.

Polska
a Karta Praw Podstawowych
Polska zastrzegła kompetencje państw członkowskich do
stanowienia prawa „ w zakresie moralności publicznej,
prawa rodzinnego, a także ochrony godności ludzkiej i
poszanowania fizycznej i moralnej integralności
człowieka”.

2. Instytucje Unii Europejskiej

Główne instytucje Unii Europejskiej





Rada Europejska
Komisja Europejska
Rada Unii Europejskiej
Parlament Europejski

 Trybunał Sprawiedliwości UE
 Europejski Trybunał Obrachunkowy
 Europejski Bank Centralny

Organami doradczymi są:
 Europejski Komitet Ekonomiczno-Społeczny
 Komitet Regionów

Rada Europejska
 Rada Europejska wskazuje Unii Europejskiej ogólny kierunek
działań politycznych i wytycza jej ogólne priorytety. Rada
Europejska daje Unii impulsy niezbędne do rozwoju oraz określa
ogólne kierunki działań i priorytety polityczne. Nie pełni ona funkcji
ustawodawczej.
 W skład Rady Europejskiej wchodzą szefowie państw lub
rządów państw członkowskich, a także jej przewodniczący oraz
przewodniczący Komisji. W jej pracach uczestniczy wysoki
przedstawiciel Unii do spraw zagranicznych i polityki
bezpieczeństwa.
 Wraz z wejściem w życie traktatu z Lizbony 1 grudnia 2009 r.
zyskała status instytucji. Jej przewodniczącym został Herman Van
Rompuy.

Tworzenie
i realizacja
Jak
powstaje prawo
UE

prawa (wersja uproszczona)
jako podstawa funkcjonowania instytucji UE
Problem, obywatele, grupy interesu, eksperci:
dyskusje, konsultacje

Komisja: wystąpienie z oficjalnym wnioskiem

Parlament i Rada UE: wspólna decyzja

Władze krajowe i lokalne: wdrażanie

Komisja i Trybunał Sprawiedliwości: monitorowanie
wdrażania
źródło: opracowanie własne

Komisja Europejska

 Komisja Europejska jest organem wykonawczym UE, który
opracowuje propozycje nowych aktów prawnych, zarządza
na bieżąco wdrażaniem polityki UE i wydatkowaniem
unijnych funduszy.
 Chroniąc interesy Europy jako całości, Komisja dba o to, aby
wszystkie państwa członkowskie UE przestrzegały unijnych
traktatów i przepisów.
 W skład Komisji wchodzi obecnie 27 komisarzy, po jednym z
każdego państwa członkowskiego, w tym wysoki przedstawiciel Unii
do spraw zagranicznych i polityki bezpieczeństwa.

Komisja Europejska
a interesy państw członkowskich

 Komisja reprezentuje Unię Europejską jako całość, a nie
poszczególne państwa członkowskie. Stąd, każdy komisarz nie szuka
rozwiązania korzystnego dla swego państwa, lecz dla Unii jako
całości.
 Na forum Komisji nie ma miejsca na ścieranie się interesów państw
członkowskich.

Kompetencje Komisji Europejskiej
 Bezpośrednia inicjatywa legislacyjna,
 Sporządza roczny plan prac legislacyjnych Wspólnoty określający akty
prawne, które mają zostać wydane.
 Samodzielnie stanowi prawo w przedmiocie zakresu obowiązywania reguł
konkurencji w odniesieniu do przedsiębiorstw publicznych (np. stocznie).
 Na podstawie upoważnienia Rady UE, Komisja może przyjmować akty
prawne o charakterze wykonawczym. W realizacji uprawnień wykonawczych
KE ma obowiązek współpracy z komitetami.
 Wszczyna postępowanie przed Trybunałem Sprawiedliwości.
 Przygotowuje projekt budżetu UE a następnie go realizuje.
 Zarządza funduszami europejskimi.
 Sprawuje kontrolę nad przestrzeganiem prawa UE.

WYSOKI PRZEDSTAWICIEL UNII DO SPRAW
ZAGRANICZNYCH I POLITYKI BEZPIECZEŃSTWA
 Mianowany przez Radę Europejską kwalifikowaną większością głosów +
zatwierdzenie przez PE; pełni funkcję Wiceprzewodniczącego KE
 Funkcje:
 Kieruje PZIB i przedstawia projekty decyzji i działań w ramach PZIB
 Przewodniczy Radzie Spraw Zagranicznych
 Zapewnia spójność działań zewnętrznych Unii jako
wiceprzewodniczący KE
 Kieruje europejską służbą działań zewnętrznych
 Ustanowienie Europejskiej Służby Działań Zewnętrznych
 Pracownicy Sekretariatu Generalnego Rady i Komisji (DG RELEX) –
po 1/3 z każdej instytucji
 Osoby oddelegowane z Państw Członkowskich – 1/3

Rada Unii Europejskiej
•

Rada jest głównym organem decyzyjnym Unii Europejskiej.

•

W jej posiedzeniach uczestniczy po jednym ministrze z każdego
kraju członkowskiego UE.

•

To, który minister uczestniczy w danym spotkaniu Rady UE, zależy
od poruszanej na nim tematyki. Jeżeli na przykład Rada debatuje nad
sprawami związanymi z ochroną środowiska, w posiedzeniu biorą udział
ministrowie środowiska wszystkich państw UE, a radę tę nazywa się „Radą
ds. Środowiska”.

•

Rada UE jest forum międzyrządowym. Każdy minister zasiadający w
radzie jest upoważniony do podejmowania zobowiązań w imieniu swojego
rządu.

•

Rada UE jest forum ścierania się interesów narodowych oraz
interesów państw członkowskich.

Rada Unii Europejskiej
Istnieje dziesięć możliwych konfiguracji Rady:












Rada do spraw Ogólnych
Rada do spraw Zagranicznych
Rada do spraw Gospodarczych i Finansowych
Rada do spraw Współpracy w dziedzinie Wymiaru Sprawiedliwości i Spraw
Wewnętrznych
Rada do spraw Zatrudnienia, Polityki Społecznej, Zdrowia i Polityki
dotyczącej Konsumentów
Rada do spraw Transportu, Telekomunikacji i Energii
Rada do spraw Rolnictwa i Rybołówstwa
Rada do spraw Ochrony Środowiska
Rada do spraw Konkurencji
Rada do spraw Edukacji, Młodzieży i Kultury

Rada Unii Europejskiej

 Przyjmuje europejskie akty prawne oraz projekt budżetu – wspólnie
z Parlamentem Europejskim.
 Koordynuje kierunki polityki gospodarczej i społecznej w krajach
członkowskich.
 Zawiera umowy międzynarodowe między UE a innymi krajami lub
organizacjami międzynarodowymi.
 Nie posiada inicjatywy legislacyjnej.

Głosowanie w Radzie UE

źródło: www.polskawue.gov.pl

Głosowanie w Radzie UE
• Wymóg uzyskania większości kwalifikowanej oznacza, że decyzja
musi uzyskać poparcie większości państw członkowskich (jeżeli
projekt aktu prawnego pochodzi od Komisji Europejskiej) lub 2/3
liczby państw (jeżeli projekt pochodzi od państw członkowskich)
dysponujących co najmniej 255 głosami ważonymi.
• Ponadto, członek Rady może wystąpić o sprawdzenie, czy państwa
członkowskie stanowiące większość kwalifikowaną reprezentują co
najmniej 62 proc. ogółu ludności Unii.
• Jeżeli się okaże, że warunek ten nie został spełniony, decyzja nie
zostaje przyjęta, jednakże to ostatnie kryterium nie ma praktycznego
znaczenia przy spełnieniu kryterium liczby państw i liczby głosów
ważonych.
• System ten będzie obowiązywał do 31 października 2014 r.

Organizacja prac Rady Unii Europejskiej
 Każdy kraj UE ma w Brukseli stały zespół („przedstawicielstwo”),
które go reprezentuje i broni jego interesu narodowego na szczeblu
Unii. Szef przedstawicielstwa pełni de facto rolę ambasadora swego
kraju przy Unii Europejskiej.
 Ambasadorowie (zwani „stałymi przedstawicielami”) spotykają się co
tydzień w ramach Komitetu Stałych Przedstawicieli (francuski skrót:
COREPER).
 Przedstawicielem Rzeczpospolitej Polskiej w Brukseli jest

Jan Tombiński

Prezydencja w Radzie Unii Europejskiej to…






…przywilej organizacji prac Rady UE,
…ustalanie miejsca, daty i tematyki obrad Rady,
…kierowanie pracami Rady UE i przewodniczenie jej obradom,
…wypracowywanie kompromisu pomiędzy poszczególnymi państwami
członkowskimi.

 Prezydencja w Radzie UE trwa sześć miesięcy i przypada kolejno na każde
państwo członkowskie UE.
 Rzeczpospolita Polska sprawowała pierwszą w historii Prezydencję między 1
lipca a 31 grudnia 2011 r.
 Trio Prezydencji…
 Polska, Dania i Cypr

Prezydencja w Radzie Unii Europejskiej

 Państwo, które obejmuje Prezydencję w Radzie UE przejmuje
kolejno odpowiedzialność za porządek obrad Rady i przewodzi
wszystkim jej posiedzeniom, kieruje podejmowaniem decyzji
legislacyjnych i politycznych, oraz wypracowuje kompromisy
pomiędzy poszczególnymi państwami członkowskimi.
 Na przykład, jeśli w grudniu 2012 r. zbierze się Rada ds. Środowiska,
przewodzić jej będzie cypryjski minister środowiska, bo Prezydencja
Rady przypada aktualnie właśnie Cyprowi.

Polska Prezydencja w Radzie UE
Do obszarów kierunkowych Polskiej Prezydencji należały:
 ramy finansowe 2014-2020,
 rynek wewnętrzny;
 stosunki ze Wschodem (Partnerstwo Wschodnie);
 wzmocnienie zewnętrznej polityki energetycznej UE;
 pełne wykorzystanie kapitału intelektualnego Europy;
 wspólna polityka bezpieczeństwa i obrony.
Funkcję Pełnomocnika Rządu ds. Przygotowania Organów Administracji
Rządowej i Sprawowania przez RP Przewodnictwa w Radzie UE pełnił Mikołaj
Dowgielewicz.

www.pl2011.eu
www.rcie.torun.pl

Parlament Europejski
 Parlament Europejski jest jedyną instytucją ponadnarodową, której
członkowie są demokratycznie wybierani w powszechnych wyborach
bezpośrednich. W nim reprezentowani są obywatele Państw
Członkowskich.
 Parlament Europejski jest wybierany co pięć lat i ustanawia liczne
prawa (dyrektywy, rozporządzenia, itp.), które mają wpływ na życie
codzienne każdego obywatela.

Parlament Europejski

 Przewodniczący jest wybierany na odnawialny okres dwóch i pół roku, to
jest na połowę kadencji. Przewodniczący reprezentuje Parlament na
zewnątrz i w stosunkach z innymi instytucjami wspólnotowymi.
 Podczas otwarcia każdego posiedzenia Rady Europejskiej przewodniczący
Parlamentu wyraża stanowisko i przedstawia kwestie zajmujące uwagę
Parlamentu, związane z konkretnymi tematami i punktami wpisanymi w
porządek dzienny.
 Przewodniczący PE podpisuje wraz z przewodniczącym Rady wszystkie
akty prawne podjęte w ramach współdecyzji.

Parlament Europejski
 Zgodnie z ogólną zasadą miejsca są podzielone proporcjonalnie do
liczby mieszkańców każdego kraju. Każde Państwo Członkowskie
posiada stałą liczbę miejsc: maksymalnie 96 a minimalnie - 6.
Obecnie Polskę reprezentuje 50 europarlamantarzystów.
 Każde Państwo Członkowskie określa własną ordynację wyborczą,
lecz stosuje identyczne zasady demokratyczne, to jest prawo do
głosowania w wieku 18 lat (z wyjątkiem Austrii, której obywatele
mogą głosować po ukończeniu 16 lat), równość płci i tajność
głosowania.
 Wybory europejskie już teraz charakteryzuje pewna liczba
wspólnych zasad. Należą do nich bezpośredni i powszechny
charakter wyborów, zasada proporcjonalności i odnawialny
pięcioletni mandat.

Liczba Mandatów w PE

 Maksymalnie 750 + przewodniczący (obecnie 736 posłów)
 Minimalna liczba
członkowskie – 6
 Maksymalna liczba
członkowskie - 96

mandatów
mandatów

przypadających
przypadających

na

państwo

na

państwo

Trybunał Sprawiedliwości
Unii Europejskiej
• Trybunał Sprawiedliwości Unii Europejskiej jest organem sądowym
Unii Europejskiej. Obejmuje: Trybunał Sprawiedliwości, Sąd i
sądy wyspecjalizowane.
• Jego zadaniem jest zapewnienie, by prawo unijne było
interpretowane i stosowane w ten sam sposób w każdym państwie
członkowskim.
• Trybunał jest uprawniony do rozstrzygania sporów prawnych
wynikłych między państwami członkowskimi, instytucjami UE,
przedsiębiorstwami i osobami fizycznymi.
• Trybunał ma siedzibę w Luksemburgu.

Europejski Trybunał Obrachunkowy
 Głównym zadaniem Trybunału jest kontrola gospodarki
pieniężnej UE. Sprawozdanie z wykonania budżetu, które
sporządza po zamknięciu każdego roku budżetowego, stanowi
podstawę do udzielenia Komisje Europejskiej przez Parlament
Europejski absolutorium z realizacji budżetu.
 W skład Trybunału wchodzi jeden obywatel z każdego państwa
członkowskiego. Członków Trybunału mianuje Rada Unii
Europejskiej po konsultacji z Parlamentem Europejskim spośród
kandydatów przedstawionych przez państwa członkowskie.
 Kadencja Trybunału trwa 6 lat. Siedziba tego organu mieści się w
Luksemburgu.

Europejski Komitet Ekonomiczno-Społeczny
skład osobowy
 Organizacje przedstawicieli producentów, rolników, pracowników,
wolnych zawodów, gospodarki społecznej, konsumentów i inne
organizacje pozarządowe;
 Cechą charakterystyczną zorganizowanego społeczeństwa
obywatelskiego jest rola pośrednika między administracją
publiczną a obywatelami.
 Jest to zgromadzenie 344 przedstawicieli pochodzących z 27
państw członkowskich UE
 Członkowie posiadają 4-letni, odnawialny mandat
 Są oni mianowani przez Radę UE w oparciu o listy sporządzane
przez rządy krajowe.

Zgromadzenie podzielone
na 3 GRUPY
 Grupa I - Pracodawcy
 Sektor publiczny i prywatny w przemyśle, handlu, finansach itp.
(duże przedsiębiorstwa);
 Grupa II – Pracownicy
 Ogólnokrajowe związki zawodowe;
 Grupa III – Inne podmioty
 Rolnicy, konsumenci, rzemieślnicy i MŚP, gospodarka społeczna,
społeczne i ekologiczne organizacje pozarządowe, wolne zawody
itp.

Komitet Regionów
 Członkowie Komitetu są wybierani spośród polityków z okręgów
miejskich lub regionów i reprezentują całą gamę działań
podejmowanych przez władze lokalne lub regionalne w Unii
Europejskiej - prezydenci regionów, regionalni parlamentarzyści,
radni miejscy, burmistrzowie dużych miast itp.
 Członkowie Komitetu oraz ich zastępcy są mianowani na 5 lat przez
Radę spośród kandydatów przedstawionych przez państwa
członkowskie. Ich mandat jest odnawialny. Są oni także całkowicie
niezależni w wykonywaniu swoich funkcji.

Komitet Regionów

Co roku Komitet Regionów odbywa pięć sesji plenarnych, podczas których
wyznacza ogólne wytyczne swej polityki oraz przyjmuje opinie.
Członkowie Komitetu przypisani są do wyspecjalizowanych komisji, których
zadaniem jest przygotowywanie sesji plenarnych. W Komitecie działa sześć
takich komisji:
 Komisja ds. Polityki Spójności Regionalnej (COTER),
 Komisja ds. Polityki Gospodarczej i Społecznej (ECOS),
 Komisja ds. Zrównoważonego Rozwoju (DEVE),
 Komisja ds. Kultury i Edukacji (EDUC),
 Komisja ds. Konstytucyjnych i Sprawowania Rządów w Europie
(CONST),
 Komisja ds. Stosunków Zewnętrznych (RELEX).

Komitet Regionów
• Komitet Regionów liczy 344 członków. Liczba członków z
poszczególnych państw w przybliżeniu odzwierciedla ich
liczbę ludności i przedstawia się następująco:
 Francja, Niemcy, Wielka Brytania i Włochy: 24
 Hiszpania i Polska: 21
 Rumunia: 15
 Belgia, Bułgaria, Czechy, Grecja i Węgry, Austria, Niderlandy,
Portugalia i Szwecja: 12
 Dania, Finlandia, Irlandia, Litwa i Słowacja: 9
 Estonia, Łotwa i Słowenia: 7
 Cypr i Luksemburg: 6
 Malta: 5

Dziękuję za uwagę.

www.rcie.torun.pl
www.kursy.rcie.torun.pl


Slide 26

Funkcjonowanie instytucji
Unii Europejskiej
w kontekście Traktatu z Lizbony

Zagadnienia tematyczne
Czym jest Unia Europejska?
Instytucje Europejskie
• Rada Europejska
• Komisja europejska
• Rada Unii Europejskiej
• Parlament Europejski
 Ćwiczenia



1. Czym jest Unia Europejska?

Unia Europejska
Powierzchnia: 4 miliony km²
Liczba ludności: 502,477 milionów osób
27 Państw członkowskich
7,28% ludności świata
1 maja 2004 r. – akcesja Polski do UE

Czym jest Unia Europejska?
Traktaty określające status UE

 Traktat ustanawiający Europejską Wspólnotę Węgla i Stali – 1951 r.
 Traktat ustanawiający Europejską Wspólnotę Gospodarczą – 1957 r.
 Traktat ustanawiający Europejską Wspólnotę Energii Atomowej
(EUROATOM) – 1957 r.
 Traktat ustanawiający Jedną Radę i Jedną Komisję Wspólnot
Europejskich – 1965 r.
 Jednolity Akt Europejski - 1986 r.
 Traktat z Maastricht – Traktat o Unii Europejskiej – 1992 r.
 Traktat z Amsterdamu – 1997 r.
 Traktat z Nicei – 2001 r.
 Nieudana próba uchwalenia Konstytucji Unii Europejskiej – 2005 r.
 Traktat z Lizbony – 2007 r.

Traktat z Lizbony

Jest to najnowszy i aktualny dokument określający czym
jest Unia Europejska, jakie są jej podstawy, cele i
kompetencje.
Na podstawie treści tego dokumentu śledzić będziemy
instytucjonalny kształt UE.

Lizbona, uroczystość podpisania
traktatu (13 grudnia 2007 r.)

Lizbona, wspólne zdjęcie głów państw, szefów rządów i ministrów
spraw zagranicznych przed Klasztorem Hieronimitów po
uroczystości podpisania traktatu (13 grudnia 2007 r.)
9 kwietnia 2008 r. Traktat został
ratyfikowany przez Prezydenta RP
Lecha Kaczyńskiego.

UE przed Traktatem z Lizbony
Do momentu wejścia w życie Traktatu z Lizbony Unia Europejska była
szczególną formą współpracy międzynarodowej państw opartą
na trzech filarach:
 Wspólnotach Europejskich,
 wspólnej polityce zagranicznej i bezpieczeństwa
 współpracy policyjnej i sądowej w sprawach karnych.
Unia Europejska nie miała jednak ani osobowości prawnej, ani
własnych instytucji.

Charakter stowarzyszenia
państw członkowskich

Traktat o Unii Europejskiej stanowi w art. 47, że
„Unia ma osobowość prawną”.
Oznacza to, że Unia Europejska staje się
jednolitą organizacją międzynarodową.

Osobowość prawna UE
Unia Europejska nie jest federacją, jak Stany Zjednoczone Ameryki
Północnej, Federacyjna Republika Brazylii lub Federacja Rosyjska.
Jako organizacja międzynarodowa, UE:
 jest podmiotem na arenie polityki międzynarodowej, prowadzi
własną politykę zewnętrzną;
 jest podmiotem umów międzynarodowych;
 prowadzi własną politykę wewnętrzną, posiada własne
instytucje.

Kompetencje Unii Europejskiej

Unia Europejska ma tyle kompetencji,
ile powierzyły jej państwa członkowskie.

1. Kompetencje wyłączne, których nie dzieli z
rządami państw

 unia celna;
 ustanawianie reguł konkurencji niezbędnych do funkcjonowania
rynku wewnętrznego;
 zachowanie morskich zasobów biologicznych;
 wspólna polityka handlowa;
 zawieranie umów międzynarodowych;
 polityka pieniężna w odniesieniu do Państw Członkowskich, których
walutą jest euro.

2. Kompetencje dzielone i działania wspierające
rynek wewnętrzny;
 spójność gospodarcza, społeczna i terytorialna;
 rolnictwo i rybołówstwo, z wyłączeniem zachowania morskich
zasobów biologicznych;
 środowisko;
 ochrona konsumentów;
 transport;
 przestrzeń wolności, bezpieczeństwa i sprawiedliwości;
 badań, rozwoju technologicznego i przestrzeni kosmicznej;
 współpraca na rzecz rozwoju i pomocy humanitarnej.

3. Kompetencje koordynujące i uzupełniające






ochrona i poprawa zdrowia ludzkiego;

przemysł;
kultura;
turystyka;
edukacja, kształcenie zawodowe, młodzież, sport.

Cele Unii Europejskiej I
Zgodnie z art. 3 Traktatu o Unii Europejskiej, celem Unii Europejskiej
jest
wspieranie pokoju, jej wartości
i dobrobytu jej narodów.
Ponadto Unia zapewnia swoim obywatelom przestrzeń wolności,
bezpieczeństwa i sprawiedliwości bez granic wewnętrznych, w której
zagwarantowana jest swoboda przepływu osób, w powiązaniu z
właściwymi środkami w odniesieniu do kontroli granic zewnętrznych,
azylu, imigracji, jak również zapobiegania i zwalczania przestępczości.

Cele Unii Europejskiej II
Unia ustanawia także rynek wewnętrzny oraz działa na rzecz trwałego
rozwoju Europy, którego podstawą jest zrównoważony wzrost
gospodarczy oraz stabilność cen, społeczna gospodarka rynkowa o
wysokiej konkurencyjności, zmierzająca do pełnego zatrudnienia i
postępu społecznego, oraz wysoki poziom ochrony i poprawy jakości
środowiska naturalnego. Wspiera także postęp naukowo-techniczny.

Cele Unii Europejskiej III
Oprócz tego Unia:

• zwalcza wykluczenie społeczne i dyskryminację oraz wspiera
sprawiedliwość i ochronę socjalną, równość kobiet i mężczyzn,
solidarność między pokoleniami i ochronę praw dziecka;
• wspiera spójność gospodarczą, społeczną i terytorialną oraz
solidarność między państwami członkowskimi;
• szanuje swoją bogatą różnorodność kulturową i językową oraz
czuwa nad ochroną i rozwojem
• dziedzictwa kulturowego Europy;
• ustanawia unię gospodarczą i walutową, której walutą jest euro.

Cele Unii Europejskiej IV
W stosunkach zewnętrznych Unia umacnia i propaguje swoje wartości i
interesy, oraz wnosi wkład w ochronę swoich obywateli. Przyczynia się:
•
•
•
•
•
•

do pokoju, bezpieczeństwa, trwałego rozwoju Ziemi,
do solidarności i wzajemnego szacunku między narodami,
do swobodnego i uczciwego handlu,
do wyeliminowania ubóstwa,
do ochrony praw człowieka, w szczególności praw dziecka,
a także do ścisłego przestrzegania i rozwoju prawa
międzynarodowego, w szczególności zasad Karty Narodów
Zjednoczonych.

Karta Praw Podstawowych
art. 2 §1 Każdy ma prawo do życia.

art. 9 Prawo do zawarcia małżeństwa i prawo do założenia rodziny są
gwarantowane zgodnie z ustawami krajowymi regulującymi
korzystanie z tych praw.
art. 33 §1 Rodzina korzysta z ochrony prawnej, ekonomicznej
i społecznej.
art. 22 Unia szanuje różnorodność kulturową, religijną i językową.

Polska
a Karta Praw Podstawowych
Polska zastrzegła kompetencje państw członkowskich do
stanowienia prawa „ w zakresie moralności publicznej,
prawa rodzinnego, a także ochrony godności ludzkiej i
poszanowania fizycznej i moralnej integralności
człowieka”.

2. Instytucje Unii Europejskiej

Główne instytucje Unii Europejskiej





Rada Europejska
Komisja Europejska
Rada Unii Europejskiej
Parlament Europejski

 Trybunał Sprawiedliwości UE
 Europejski Trybunał Obrachunkowy
 Europejski Bank Centralny

Organami doradczymi są:
 Europejski Komitet Ekonomiczno-Społeczny
 Komitet Regionów

Rada Europejska
 Rada Europejska wskazuje Unii Europejskiej ogólny kierunek
działań politycznych i wytycza jej ogólne priorytety. Rada
Europejska daje Unii impulsy niezbędne do rozwoju oraz określa
ogólne kierunki działań i priorytety polityczne. Nie pełni ona funkcji
ustawodawczej.
 W skład Rady Europejskiej wchodzą szefowie państw lub
rządów państw członkowskich, a także jej przewodniczący oraz
przewodniczący Komisji. W jej pracach uczestniczy wysoki
przedstawiciel Unii do spraw zagranicznych i polityki
bezpieczeństwa.
 Wraz z wejściem w życie traktatu z Lizbony 1 grudnia 2009 r.
zyskała status instytucji. Jej przewodniczącym został Herman Van
Rompuy.

Tworzenie
i realizacja
Jak
powstaje prawo
UE

prawa (wersja uproszczona)
jako podstawa funkcjonowania instytucji UE
Problem, obywatele, grupy interesu, eksperci:
dyskusje, konsultacje

Komisja: wystąpienie z oficjalnym wnioskiem

Parlament i Rada UE: wspólna decyzja

Władze krajowe i lokalne: wdrażanie

Komisja i Trybunał Sprawiedliwości: monitorowanie
wdrażania
źródło: opracowanie własne

Komisja Europejska

 Komisja Europejska jest organem wykonawczym UE, który
opracowuje propozycje nowych aktów prawnych, zarządza
na bieżąco wdrażaniem polityki UE i wydatkowaniem
unijnych funduszy.
 Chroniąc interesy Europy jako całości, Komisja dba o to, aby
wszystkie państwa członkowskie UE przestrzegały unijnych
traktatów i przepisów.
 W skład Komisji wchodzi obecnie 27 komisarzy, po jednym z
każdego państwa członkowskiego, w tym wysoki przedstawiciel Unii
do spraw zagranicznych i polityki bezpieczeństwa.

Komisja Europejska
a interesy państw członkowskich

 Komisja reprezentuje Unię Europejską jako całość, a nie
poszczególne państwa członkowskie. Stąd, każdy komisarz nie szuka
rozwiązania korzystnego dla swego państwa, lecz dla Unii jako
całości.
 Na forum Komisji nie ma miejsca na ścieranie się interesów państw
członkowskich.

Kompetencje Komisji Europejskiej
 Bezpośrednia inicjatywa legislacyjna,
 Sporządza roczny plan prac legislacyjnych Wspólnoty określający akty
prawne, które mają zostać wydane.
 Samodzielnie stanowi prawo w przedmiocie zakresu obowiązywania reguł
konkurencji w odniesieniu do przedsiębiorstw publicznych (np. stocznie).
 Na podstawie upoważnienia Rady UE, Komisja może przyjmować akty
prawne o charakterze wykonawczym. W realizacji uprawnień wykonawczych
KE ma obowiązek współpracy z komitetami.
 Wszczyna postępowanie przed Trybunałem Sprawiedliwości.
 Przygotowuje projekt budżetu UE a następnie go realizuje.
 Zarządza funduszami europejskimi.
 Sprawuje kontrolę nad przestrzeganiem prawa UE.

WYSOKI PRZEDSTAWICIEL UNII DO SPRAW
ZAGRANICZNYCH I POLITYKI BEZPIECZEŃSTWA
 Mianowany przez Radę Europejską kwalifikowaną większością głosów +
zatwierdzenie przez PE; pełni funkcję Wiceprzewodniczącego KE
 Funkcje:
 Kieruje PZIB i przedstawia projekty decyzji i działań w ramach PZIB
 Przewodniczy Radzie Spraw Zagranicznych
 Zapewnia spójność działań zewnętrznych Unii jako
wiceprzewodniczący KE
 Kieruje europejską służbą działań zewnętrznych
 Ustanowienie Europejskiej Służby Działań Zewnętrznych
 Pracownicy Sekretariatu Generalnego Rady i Komisji (DG RELEX) –
po 1/3 z każdej instytucji
 Osoby oddelegowane z Państw Członkowskich – 1/3

Rada Unii Europejskiej
•

Rada jest głównym organem decyzyjnym Unii Europejskiej.

•

W jej posiedzeniach uczestniczy po jednym ministrze z każdego
kraju członkowskiego UE.

•

To, który minister uczestniczy w danym spotkaniu Rady UE, zależy
od poruszanej na nim tematyki. Jeżeli na przykład Rada debatuje nad
sprawami związanymi z ochroną środowiska, w posiedzeniu biorą udział
ministrowie środowiska wszystkich państw UE, a radę tę nazywa się „Radą
ds. Środowiska”.

•

Rada UE jest forum międzyrządowym. Każdy minister zasiadający w
radzie jest upoważniony do podejmowania zobowiązań w imieniu swojego
rządu.

•

Rada UE jest forum ścierania się interesów narodowych oraz
interesów państw członkowskich.

Rada Unii Europejskiej
Istnieje dziesięć możliwych konfiguracji Rady:












Rada do spraw Ogólnych
Rada do spraw Zagranicznych
Rada do spraw Gospodarczych i Finansowych
Rada do spraw Współpracy w dziedzinie Wymiaru Sprawiedliwości i Spraw
Wewnętrznych
Rada do spraw Zatrudnienia, Polityki Społecznej, Zdrowia i Polityki
dotyczącej Konsumentów
Rada do spraw Transportu, Telekomunikacji i Energii
Rada do spraw Rolnictwa i Rybołówstwa
Rada do spraw Ochrony Środowiska
Rada do spraw Konkurencji
Rada do spraw Edukacji, Młodzieży i Kultury

Rada Unii Europejskiej

 Przyjmuje europejskie akty prawne oraz projekt budżetu – wspólnie
z Parlamentem Europejskim.
 Koordynuje kierunki polityki gospodarczej i społecznej w krajach
członkowskich.
 Zawiera umowy międzynarodowe między UE a innymi krajami lub
organizacjami międzynarodowymi.
 Nie posiada inicjatywy legislacyjnej.

Głosowanie w Radzie UE

źródło: www.polskawue.gov.pl

Głosowanie w Radzie UE
• Wymóg uzyskania większości kwalifikowanej oznacza, że decyzja
musi uzyskać poparcie większości państw członkowskich (jeżeli
projekt aktu prawnego pochodzi od Komisji Europejskiej) lub 2/3
liczby państw (jeżeli projekt pochodzi od państw członkowskich)
dysponujących co najmniej 255 głosami ważonymi.
• Ponadto, członek Rady może wystąpić o sprawdzenie, czy państwa
członkowskie stanowiące większość kwalifikowaną reprezentują co
najmniej 62 proc. ogółu ludności Unii.
• Jeżeli się okaże, że warunek ten nie został spełniony, decyzja nie
zostaje przyjęta, jednakże to ostatnie kryterium nie ma praktycznego
znaczenia przy spełnieniu kryterium liczby państw i liczby głosów
ważonych.
• System ten będzie obowiązywał do 31 października 2014 r.

Organizacja prac Rady Unii Europejskiej
 Każdy kraj UE ma w Brukseli stały zespół („przedstawicielstwo”),
które go reprezentuje i broni jego interesu narodowego na szczeblu
Unii. Szef przedstawicielstwa pełni de facto rolę ambasadora swego
kraju przy Unii Europejskiej.
 Ambasadorowie (zwani „stałymi przedstawicielami”) spotykają się co
tydzień w ramach Komitetu Stałych Przedstawicieli (francuski skrót:
COREPER).
 Przedstawicielem Rzeczpospolitej Polskiej w Brukseli jest

Jan Tombiński

Prezydencja w Radzie Unii Europejskiej to…






…przywilej organizacji prac Rady UE,
…ustalanie miejsca, daty i tematyki obrad Rady,
…kierowanie pracami Rady UE i przewodniczenie jej obradom,
…wypracowywanie kompromisu pomiędzy poszczególnymi państwami
członkowskimi.

 Prezydencja w Radzie UE trwa sześć miesięcy i przypada kolejno na każde
państwo członkowskie UE.
 Rzeczpospolita Polska sprawowała pierwszą w historii Prezydencję między 1
lipca a 31 grudnia 2011 r.
 Trio Prezydencji…
 Polska, Dania i Cypr

Prezydencja w Radzie Unii Europejskiej

 Państwo, które obejmuje Prezydencję w Radzie UE przejmuje
kolejno odpowiedzialność za porządek obrad Rady i przewodzi
wszystkim jej posiedzeniom, kieruje podejmowaniem decyzji
legislacyjnych i politycznych, oraz wypracowuje kompromisy
pomiędzy poszczególnymi państwami członkowskimi.
 Na przykład, jeśli w grudniu 2012 r. zbierze się Rada ds. Środowiska,
przewodzić jej będzie cypryjski minister środowiska, bo Prezydencja
Rady przypada aktualnie właśnie Cyprowi.

Polska Prezydencja w Radzie UE
Do obszarów kierunkowych Polskiej Prezydencji należały:
 ramy finansowe 2014-2020,
 rynek wewnętrzny;
 stosunki ze Wschodem (Partnerstwo Wschodnie);
 wzmocnienie zewnętrznej polityki energetycznej UE;
 pełne wykorzystanie kapitału intelektualnego Europy;
 wspólna polityka bezpieczeństwa i obrony.
Funkcję Pełnomocnika Rządu ds. Przygotowania Organów Administracji
Rządowej i Sprawowania przez RP Przewodnictwa w Radzie UE pełnił Mikołaj
Dowgielewicz.

www.pl2011.eu
www.rcie.torun.pl

Parlament Europejski
 Parlament Europejski jest jedyną instytucją ponadnarodową, której
członkowie są demokratycznie wybierani w powszechnych wyborach
bezpośrednich. W nim reprezentowani są obywatele Państw
Członkowskich.
 Parlament Europejski jest wybierany co pięć lat i ustanawia liczne
prawa (dyrektywy, rozporządzenia, itp.), które mają wpływ na życie
codzienne każdego obywatela.

Parlament Europejski

 Przewodniczący jest wybierany na odnawialny okres dwóch i pół roku, to
jest na połowę kadencji. Przewodniczący reprezentuje Parlament na
zewnątrz i w stosunkach z innymi instytucjami wspólnotowymi.
 Podczas otwarcia każdego posiedzenia Rady Europejskiej przewodniczący
Parlamentu wyraża stanowisko i przedstawia kwestie zajmujące uwagę
Parlamentu, związane z konkretnymi tematami i punktami wpisanymi w
porządek dzienny.
 Przewodniczący PE podpisuje wraz z przewodniczącym Rady wszystkie
akty prawne podjęte w ramach współdecyzji.

Parlament Europejski
 Zgodnie z ogólną zasadą miejsca są podzielone proporcjonalnie do
liczby mieszkańców każdego kraju. Każde Państwo Członkowskie
posiada stałą liczbę miejsc: maksymalnie 96 a minimalnie - 6.
Obecnie Polskę reprezentuje 50 europarlamantarzystów.
 Każde Państwo Członkowskie określa własną ordynację wyborczą,
lecz stosuje identyczne zasady demokratyczne, to jest prawo do
głosowania w wieku 18 lat (z wyjątkiem Austrii, której obywatele
mogą głosować po ukończeniu 16 lat), równość płci i tajność
głosowania.
 Wybory europejskie już teraz charakteryzuje pewna liczba
wspólnych zasad. Należą do nich bezpośredni i powszechny
charakter wyborów, zasada proporcjonalności i odnawialny
pięcioletni mandat.

Liczba Mandatów w PE

 Maksymalnie 750 + przewodniczący (obecnie 736 posłów)
 Minimalna liczba
członkowskie – 6
 Maksymalna liczba
członkowskie - 96

mandatów
mandatów

przypadających
przypadających

na

państwo

na

państwo

Trybunał Sprawiedliwości
Unii Europejskiej
• Trybunał Sprawiedliwości Unii Europejskiej jest organem sądowym
Unii Europejskiej. Obejmuje: Trybunał Sprawiedliwości, Sąd i
sądy wyspecjalizowane.
• Jego zadaniem jest zapewnienie, by prawo unijne było
interpretowane i stosowane w ten sam sposób w każdym państwie
członkowskim.
• Trybunał jest uprawniony do rozstrzygania sporów prawnych
wynikłych między państwami członkowskimi, instytucjami UE,
przedsiębiorstwami i osobami fizycznymi.
• Trybunał ma siedzibę w Luksemburgu.

Europejski Trybunał Obrachunkowy
 Głównym zadaniem Trybunału jest kontrola gospodarki
pieniężnej UE. Sprawozdanie z wykonania budżetu, które
sporządza po zamknięciu każdego roku budżetowego, stanowi
podstawę do udzielenia Komisje Europejskiej przez Parlament
Europejski absolutorium z realizacji budżetu.
 W skład Trybunału wchodzi jeden obywatel z każdego państwa
członkowskiego. Członków Trybunału mianuje Rada Unii
Europejskiej po konsultacji z Parlamentem Europejskim spośród
kandydatów przedstawionych przez państwa członkowskie.
 Kadencja Trybunału trwa 6 lat. Siedziba tego organu mieści się w
Luksemburgu.

Europejski Komitet Ekonomiczno-Społeczny
skład osobowy
 Organizacje przedstawicieli producentów, rolników, pracowników,
wolnych zawodów, gospodarki społecznej, konsumentów i inne
organizacje pozarządowe;
 Cechą charakterystyczną zorganizowanego społeczeństwa
obywatelskiego jest rola pośrednika między administracją
publiczną a obywatelami.
 Jest to zgromadzenie 344 przedstawicieli pochodzących z 27
państw członkowskich UE
 Członkowie posiadają 4-letni, odnawialny mandat
 Są oni mianowani przez Radę UE w oparciu o listy sporządzane
przez rządy krajowe.

Zgromadzenie podzielone
na 3 GRUPY
 Grupa I - Pracodawcy
 Sektor publiczny i prywatny w przemyśle, handlu, finansach itp.
(duże przedsiębiorstwa);
 Grupa II – Pracownicy
 Ogólnokrajowe związki zawodowe;
 Grupa III – Inne podmioty
 Rolnicy, konsumenci, rzemieślnicy i MŚP, gospodarka społeczna,
społeczne i ekologiczne organizacje pozarządowe, wolne zawody
itp.

Komitet Regionów
 Członkowie Komitetu są wybierani spośród polityków z okręgów
miejskich lub regionów i reprezentują całą gamę działań
podejmowanych przez władze lokalne lub regionalne w Unii
Europejskiej - prezydenci regionów, regionalni parlamentarzyści,
radni miejscy, burmistrzowie dużych miast itp.
 Członkowie Komitetu oraz ich zastępcy są mianowani na 5 lat przez
Radę spośród kandydatów przedstawionych przez państwa
członkowskie. Ich mandat jest odnawialny. Są oni także całkowicie
niezależni w wykonywaniu swoich funkcji.

Komitet Regionów

Co roku Komitet Regionów odbywa pięć sesji plenarnych, podczas których
wyznacza ogólne wytyczne swej polityki oraz przyjmuje opinie.
Członkowie Komitetu przypisani są do wyspecjalizowanych komisji, których
zadaniem jest przygotowywanie sesji plenarnych. W Komitecie działa sześć
takich komisji:
 Komisja ds. Polityki Spójności Regionalnej (COTER),
 Komisja ds. Polityki Gospodarczej i Społecznej (ECOS),
 Komisja ds. Zrównoważonego Rozwoju (DEVE),
 Komisja ds. Kultury i Edukacji (EDUC),
 Komisja ds. Konstytucyjnych i Sprawowania Rządów w Europie
(CONST),
 Komisja ds. Stosunków Zewnętrznych (RELEX).

Komitet Regionów
• Komitet Regionów liczy 344 członków. Liczba członków z
poszczególnych państw w przybliżeniu odzwierciedla ich
liczbę ludności i przedstawia się następująco:
 Francja, Niemcy, Wielka Brytania i Włochy: 24
 Hiszpania i Polska: 21
 Rumunia: 15
 Belgia, Bułgaria, Czechy, Grecja i Węgry, Austria, Niderlandy,
Portugalia i Szwecja: 12
 Dania, Finlandia, Irlandia, Litwa i Słowacja: 9
 Estonia, Łotwa i Słowenia: 7
 Cypr i Luksemburg: 6
 Malta: 5

Dziękuję za uwagę.

www.rcie.torun.pl
www.kursy.rcie.torun.pl


Slide 27

Funkcjonowanie instytucji
Unii Europejskiej
w kontekście Traktatu z Lizbony

Zagadnienia tematyczne
Czym jest Unia Europejska?
Instytucje Europejskie
• Rada Europejska
• Komisja europejska
• Rada Unii Europejskiej
• Parlament Europejski
 Ćwiczenia



1. Czym jest Unia Europejska?

Unia Europejska
Powierzchnia: 4 miliony km²
Liczba ludności: 502,477 milionów osób
27 Państw członkowskich
7,28% ludności świata
1 maja 2004 r. – akcesja Polski do UE

Czym jest Unia Europejska?
Traktaty określające status UE

 Traktat ustanawiający Europejską Wspólnotę Węgla i Stali – 1951 r.
 Traktat ustanawiający Europejską Wspólnotę Gospodarczą – 1957 r.
 Traktat ustanawiający Europejską Wspólnotę Energii Atomowej
(EUROATOM) – 1957 r.
 Traktat ustanawiający Jedną Radę i Jedną Komisję Wspólnot
Europejskich – 1965 r.
 Jednolity Akt Europejski - 1986 r.
 Traktat z Maastricht – Traktat o Unii Europejskiej – 1992 r.
 Traktat z Amsterdamu – 1997 r.
 Traktat z Nicei – 2001 r.
 Nieudana próba uchwalenia Konstytucji Unii Europejskiej – 2005 r.
 Traktat z Lizbony – 2007 r.

Traktat z Lizbony

Jest to najnowszy i aktualny dokument określający czym
jest Unia Europejska, jakie są jej podstawy, cele i
kompetencje.
Na podstawie treści tego dokumentu śledzić będziemy
instytucjonalny kształt UE.

Lizbona, uroczystość podpisania
traktatu (13 grudnia 2007 r.)

Lizbona, wspólne zdjęcie głów państw, szefów rządów i ministrów
spraw zagranicznych przed Klasztorem Hieronimitów po
uroczystości podpisania traktatu (13 grudnia 2007 r.)
9 kwietnia 2008 r. Traktat został
ratyfikowany przez Prezydenta RP
Lecha Kaczyńskiego.

UE przed Traktatem z Lizbony
Do momentu wejścia w życie Traktatu z Lizbony Unia Europejska była
szczególną formą współpracy międzynarodowej państw opartą
na trzech filarach:
 Wspólnotach Europejskich,
 wspólnej polityce zagranicznej i bezpieczeństwa
 współpracy policyjnej i sądowej w sprawach karnych.
Unia Europejska nie miała jednak ani osobowości prawnej, ani
własnych instytucji.

Charakter stowarzyszenia
państw członkowskich

Traktat o Unii Europejskiej stanowi w art. 47, że
„Unia ma osobowość prawną”.
Oznacza to, że Unia Europejska staje się
jednolitą organizacją międzynarodową.

Osobowość prawna UE
Unia Europejska nie jest federacją, jak Stany Zjednoczone Ameryki
Północnej, Federacyjna Republika Brazylii lub Federacja Rosyjska.
Jako organizacja międzynarodowa, UE:
 jest podmiotem na arenie polityki międzynarodowej, prowadzi
własną politykę zewnętrzną;
 jest podmiotem umów międzynarodowych;
 prowadzi własną politykę wewnętrzną, posiada własne
instytucje.

Kompetencje Unii Europejskiej

Unia Europejska ma tyle kompetencji,
ile powierzyły jej państwa członkowskie.

1. Kompetencje wyłączne, których nie dzieli z
rządami państw

 unia celna;
 ustanawianie reguł konkurencji niezbędnych do funkcjonowania
rynku wewnętrznego;
 zachowanie morskich zasobów biologicznych;
 wspólna polityka handlowa;
 zawieranie umów międzynarodowych;
 polityka pieniężna w odniesieniu do Państw Członkowskich, których
walutą jest euro.

2. Kompetencje dzielone i działania wspierające
rynek wewnętrzny;
 spójność gospodarcza, społeczna i terytorialna;
 rolnictwo i rybołówstwo, z wyłączeniem zachowania morskich
zasobów biologicznych;
 środowisko;
 ochrona konsumentów;
 transport;
 przestrzeń wolności, bezpieczeństwa i sprawiedliwości;
 badań, rozwoju technologicznego i przestrzeni kosmicznej;
 współpraca na rzecz rozwoju i pomocy humanitarnej.

3. Kompetencje koordynujące i uzupełniające






ochrona i poprawa zdrowia ludzkiego;

przemysł;
kultura;
turystyka;
edukacja, kształcenie zawodowe, młodzież, sport.

Cele Unii Europejskiej I
Zgodnie z art. 3 Traktatu o Unii Europejskiej, celem Unii Europejskiej
jest
wspieranie pokoju, jej wartości
i dobrobytu jej narodów.
Ponadto Unia zapewnia swoim obywatelom przestrzeń wolności,
bezpieczeństwa i sprawiedliwości bez granic wewnętrznych, w której
zagwarantowana jest swoboda przepływu osób, w powiązaniu z
właściwymi środkami w odniesieniu do kontroli granic zewnętrznych,
azylu, imigracji, jak również zapobiegania i zwalczania przestępczości.

Cele Unii Europejskiej II
Unia ustanawia także rynek wewnętrzny oraz działa na rzecz trwałego
rozwoju Europy, którego podstawą jest zrównoważony wzrost
gospodarczy oraz stabilność cen, społeczna gospodarka rynkowa o
wysokiej konkurencyjności, zmierzająca do pełnego zatrudnienia i
postępu społecznego, oraz wysoki poziom ochrony i poprawy jakości
środowiska naturalnego. Wspiera także postęp naukowo-techniczny.

Cele Unii Europejskiej III
Oprócz tego Unia:

• zwalcza wykluczenie społeczne i dyskryminację oraz wspiera
sprawiedliwość i ochronę socjalną, równość kobiet i mężczyzn,
solidarność między pokoleniami i ochronę praw dziecka;
• wspiera spójność gospodarczą, społeczną i terytorialną oraz
solidarność między państwami członkowskimi;
• szanuje swoją bogatą różnorodność kulturową i językową oraz
czuwa nad ochroną i rozwojem
• dziedzictwa kulturowego Europy;
• ustanawia unię gospodarczą i walutową, której walutą jest euro.

Cele Unii Europejskiej IV
W stosunkach zewnętrznych Unia umacnia i propaguje swoje wartości i
interesy, oraz wnosi wkład w ochronę swoich obywateli. Przyczynia się:
•
•
•
•
•
•

do pokoju, bezpieczeństwa, trwałego rozwoju Ziemi,
do solidarności i wzajemnego szacunku między narodami,
do swobodnego i uczciwego handlu,
do wyeliminowania ubóstwa,
do ochrony praw człowieka, w szczególności praw dziecka,
a także do ścisłego przestrzegania i rozwoju prawa
międzynarodowego, w szczególności zasad Karty Narodów
Zjednoczonych.

Karta Praw Podstawowych
art. 2 §1 Każdy ma prawo do życia.

art. 9 Prawo do zawarcia małżeństwa i prawo do założenia rodziny są
gwarantowane zgodnie z ustawami krajowymi regulującymi
korzystanie z tych praw.
art. 33 §1 Rodzina korzysta z ochrony prawnej, ekonomicznej
i społecznej.
art. 22 Unia szanuje różnorodność kulturową, religijną i językową.

Polska
a Karta Praw Podstawowych
Polska zastrzegła kompetencje państw członkowskich do
stanowienia prawa „ w zakresie moralności publicznej,
prawa rodzinnego, a także ochrony godności ludzkiej i
poszanowania fizycznej i moralnej integralności
człowieka”.

2. Instytucje Unii Europejskiej

Główne instytucje Unii Europejskiej





Rada Europejska
Komisja Europejska
Rada Unii Europejskiej
Parlament Europejski

 Trybunał Sprawiedliwości UE
 Europejski Trybunał Obrachunkowy
 Europejski Bank Centralny

Organami doradczymi są:
 Europejski Komitet Ekonomiczno-Społeczny
 Komitet Regionów

Rada Europejska
 Rada Europejska wskazuje Unii Europejskiej ogólny kierunek
działań politycznych i wytycza jej ogólne priorytety. Rada
Europejska daje Unii impulsy niezbędne do rozwoju oraz określa
ogólne kierunki działań i priorytety polityczne. Nie pełni ona funkcji
ustawodawczej.
 W skład Rady Europejskiej wchodzą szefowie państw lub
rządów państw członkowskich, a także jej przewodniczący oraz
przewodniczący Komisji. W jej pracach uczestniczy wysoki
przedstawiciel Unii do spraw zagranicznych i polityki
bezpieczeństwa.
 Wraz z wejściem w życie traktatu z Lizbony 1 grudnia 2009 r.
zyskała status instytucji. Jej przewodniczącym został Herman Van
Rompuy.

Tworzenie
i realizacja
Jak
powstaje prawo
UE

prawa (wersja uproszczona)
jako podstawa funkcjonowania instytucji UE
Problem, obywatele, grupy interesu, eksperci:
dyskusje, konsultacje

Komisja: wystąpienie z oficjalnym wnioskiem

Parlament i Rada UE: wspólna decyzja

Władze krajowe i lokalne: wdrażanie

Komisja i Trybunał Sprawiedliwości: monitorowanie
wdrażania
źródło: opracowanie własne

Komisja Europejska

 Komisja Europejska jest organem wykonawczym UE, który
opracowuje propozycje nowych aktów prawnych, zarządza
na bieżąco wdrażaniem polityki UE i wydatkowaniem
unijnych funduszy.
 Chroniąc interesy Europy jako całości, Komisja dba o to, aby
wszystkie państwa członkowskie UE przestrzegały unijnych
traktatów i przepisów.
 W skład Komisji wchodzi obecnie 27 komisarzy, po jednym z
każdego państwa członkowskiego, w tym wysoki przedstawiciel Unii
do spraw zagranicznych i polityki bezpieczeństwa.

Komisja Europejska
a interesy państw członkowskich

 Komisja reprezentuje Unię Europejską jako całość, a nie
poszczególne państwa członkowskie. Stąd, każdy komisarz nie szuka
rozwiązania korzystnego dla swego państwa, lecz dla Unii jako
całości.
 Na forum Komisji nie ma miejsca na ścieranie się interesów państw
członkowskich.

Kompetencje Komisji Europejskiej
 Bezpośrednia inicjatywa legislacyjna,
 Sporządza roczny plan prac legislacyjnych Wspólnoty określający akty
prawne, które mają zostać wydane.
 Samodzielnie stanowi prawo w przedmiocie zakresu obowiązywania reguł
konkurencji w odniesieniu do przedsiębiorstw publicznych (np. stocznie).
 Na podstawie upoważnienia Rady UE, Komisja może przyjmować akty
prawne o charakterze wykonawczym. W realizacji uprawnień wykonawczych
KE ma obowiązek współpracy z komitetami.
 Wszczyna postępowanie przed Trybunałem Sprawiedliwości.
 Przygotowuje projekt budżetu UE a następnie go realizuje.
 Zarządza funduszami europejskimi.
 Sprawuje kontrolę nad przestrzeganiem prawa UE.

WYSOKI PRZEDSTAWICIEL UNII DO SPRAW
ZAGRANICZNYCH I POLITYKI BEZPIECZEŃSTWA
 Mianowany przez Radę Europejską kwalifikowaną większością głosów +
zatwierdzenie przez PE; pełni funkcję Wiceprzewodniczącego KE
 Funkcje:
 Kieruje PZIB i przedstawia projekty decyzji i działań w ramach PZIB
 Przewodniczy Radzie Spraw Zagranicznych
 Zapewnia spójność działań zewnętrznych Unii jako
wiceprzewodniczący KE
 Kieruje europejską służbą działań zewnętrznych
 Ustanowienie Europejskiej Służby Działań Zewnętrznych
 Pracownicy Sekretariatu Generalnego Rady i Komisji (DG RELEX) –
po 1/3 z każdej instytucji
 Osoby oddelegowane z Państw Członkowskich – 1/3

Rada Unii Europejskiej
•

Rada jest głównym organem decyzyjnym Unii Europejskiej.

•

W jej posiedzeniach uczestniczy po jednym ministrze z każdego
kraju członkowskiego UE.

•

To, który minister uczestniczy w danym spotkaniu Rady UE, zależy
od poruszanej na nim tematyki. Jeżeli na przykład Rada debatuje nad
sprawami związanymi z ochroną środowiska, w posiedzeniu biorą udział
ministrowie środowiska wszystkich państw UE, a radę tę nazywa się „Radą
ds. Środowiska”.

•

Rada UE jest forum międzyrządowym. Każdy minister zasiadający w
radzie jest upoważniony do podejmowania zobowiązań w imieniu swojego
rządu.

•

Rada UE jest forum ścierania się interesów narodowych oraz
interesów państw członkowskich.

Rada Unii Europejskiej
Istnieje dziesięć możliwych konfiguracji Rady:












Rada do spraw Ogólnych
Rada do spraw Zagranicznych
Rada do spraw Gospodarczych i Finansowych
Rada do spraw Współpracy w dziedzinie Wymiaru Sprawiedliwości i Spraw
Wewnętrznych
Rada do spraw Zatrudnienia, Polityki Społecznej, Zdrowia i Polityki
dotyczącej Konsumentów
Rada do spraw Transportu, Telekomunikacji i Energii
Rada do spraw Rolnictwa i Rybołówstwa
Rada do spraw Ochrony Środowiska
Rada do spraw Konkurencji
Rada do spraw Edukacji, Młodzieży i Kultury

Rada Unii Europejskiej

 Przyjmuje europejskie akty prawne oraz projekt budżetu – wspólnie
z Parlamentem Europejskim.
 Koordynuje kierunki polityki gospodarczej i społecznej w krajach
członkowskich.
 Zawiera umowy międzynarodowe między UE a innymi krajami lub
organizacjami międzynarodowymi.
 Nie posiada inicjatywy legislacyjnej.

Głosowanie w Radzie UE

źródło: www.polskawue.gov.pl

Głosowanie w Radzie UE
• Wymóg uzyskania większości kwalifikowanej oznacza, że decyzja
musi uzyskać poparcie większości państw członkowskich (jeżeli
projekt aktu prawnego pochodzi od Komisji Europejskiej) lub 2/3
liczby państw (jeżeli projekt pochodzi od państw członkowskich)
dysponujących co najmniej 255 głosami ważonymi.
• Ponadto, członek Rady może wystąpić o sprawdzenie, czy państwa
członkowskie stanowiące większość kwalifikowaną reprezentują co
najmniej 62 proc. ogółu ludności Unii.
• Jeżeli się okaże, że warunek ten nie został spełniony, decyzja nie
zostaje przyjęta, jednakże to ostatnie kryterium nie ma praktycznego
znaczenia przy spełnieniu kryterium liczby państw i liczby głosów
ważonych.
• System ten będzie obowiązywał do 31 października 2014 r.

Organizacja prac Rady Unii Europejskiej
 Każdy kraj UE ma w Brukseli stały zespół („przedstawicielstwo”),
które go reprezentuje i broni jego interesu narodowego na szczeblu
Unii. Szef przedstawicielstwa pełni de facto rolę ambasadora swego
kraju przy Unii Europejskiej.
 Ambasadorowie (zwani „stałymi przedstawicielami”) spotykają się co
tydzień w ramach Komitetu Stałych Przedstawicieli (francuski skrót:
COREPER).
 Przedstawicielem Rzeczpospolitej Polskiej w Brukseli jest

Jan Tombiński

Prezydencja w Radzie Unii Europejskiej to…






…przywilej organizacji prac Rady UE,
…ustalanie miejsca, daty i tematyki obrad Rady,
…kierowanie pracami Rady UE i przewodniczenie jej obradom,
…wypracowywanie kompromisu pomiędzy poszczególnymi państwami
członkowskimi.

 Prezydencja w Radzie UE trwa sześć miesięcy i przypada kolejno na każde
państwo członkowskie UE.
 Rzeczpospolita Polska sprawowała pierwszą w historii Prezydencję między 1
lipca a 31 grudnia 2011 r.
 Trio Prezydencji…
 Polska, Dania i Cypr

Prezydencja w Radzie Unii Europejskiej

 Państwo, które obejmuje Prezydencję w Radzie UE przejmuje
kolejno odpowiedzialność za porządek obrad Rady i przewodzi
wszystkim jej posiedzeniom, kieruje podejmowaniem decyzji
legislacyjnych i politycznych, oraz wypracowuje kompromisy
pomiędzy poszczególnymi państwami członkowskimi.
 Na przykład, jeśli w grudniu 2012 r. zbierze się Rada ds. Środowiska,
przewodzić jej będzie cypryjski minister środowiska, bo Prezydencja
Rady przypada aktualnie właśnie Cyprowi.

Polska Prezydencja w Radzie UE
Do obszarów kierunkowych Polskiej Prezydencji należały:
 ramy finansowe 2014-2020,
 rynek wewnętrzny;
 stosunki ze Wschodem (Partnerstwo Wschodnie);
 wzmocnienie zewnętrznej polityki energetycznej UE;
 pełne wykorzystanie kapitału intelektualnego Europy;
 wspólna polityka bezpieczeństwa i obrony.
Funkcję Pełnomocnika Rządu ds. Przygotowania Organów Administracji
Rządowej i Sprawowania przez RP Przewodnictwa w Radzie UE pełnił Mikołaj
Dowgielewicz.

www.pl2011.eu
www.rcie.torun.pl

Parlament Europejski
 Parlament Europejski jest jedyną instytucją ponadnarodową, której
członkowie są demokratycznie wybierani w powszechnych wyborach
bezpośrednich. W nim reprezentowani są obywatele Państw
Członkowskich.
 Parlament Europejski jest wybierany co pięć lat i ustanawia liczne
prawa (dyrektywy, rozporządzenia, itp.), które mają wpływ na życie
codzienne każdego obywatela.

Parlament Europejski

 Przewodniczący jest wybierany na odnawialny okres dwóch i pół roku, to
jest na połowę kadencji. Przewodniczący reprezentuje Parlament na
zewnątrz i w stosunkach z innymi instytucjami wspólnotowymi.
 Podczas otwarcia każdego posiedzenia Rady Europejskiej przewodniczący
Parlamentu wyraża stanowisko i przedstawia kwestie zajmujące uwagę
Parlamentu, związane z konkretnymi tematami i punktami wpisanymi w
porządek dzienny.
 Przewodniczący PE podpisuje wraz z przewodniczącym Rady wszystkie
akty prawne podjęte w ramach współdecyzji.

Parlament Europejski
 Zgodnie z ogólną zasadą miejsca są podzielone proporcjonalnie do
liczby mieszkańców każdego kraju. Każde Państwo Członkowskie
posiada stałą liczbę miejsc: maksymalnie 96 a minimalnie - 6.
Obecnie Polskę reprezentuje 50 europarlamantarzystów.
 Każde Państwo Członkowskie określa własną ordynację wyborczą,
lecz stosuje identyczne zasady demokratyczne, to jest prawo do
głosowania w wieku 18 lat (z wyjątkiem Austrii, której obywatele
mogą głosować po ukończeniu 16 lat), równość płci i tajność
głosowania.
 Wybory europejskie już teraz charakteryzuje pewna liczba
wspólnych zasad. Należą do nich bezpośredni i powszechny
charakter wyborów, zasada proporcjonalności i odnawialny
pięcioletni mandat.

Liczba Mandatów w PE

 Maksymalnie 750 + przewodniczący (obecnie 736 posłów)
 Minimalna liczba
członkowskie – 6
 Maksymalna liczba
członkowskie - 96

mandatów
mandatów

przypadających
przypadających

na

państwo

na

państwo

Trybunał Sprawiedliwości
Unii Europejskiej
• Trybunał Sprawiedliwości Unii Europejskiej jest organem sądowym
Unii Europejskiej. Obejmuje: Trybunał Sprawiedliwości, Sąd i
sądy wyspecjalizowane.
• Jego zadaniem jest zapewnienie, by prawo unijne było
interpretowane i stosowane w ten sam sposób w każdym państwie
członkowskim.
• Trybunał jest uprawniony do rozstrzygania sporów prawnych
wynikłych między państwami członkowskimi, instytucjami UE,
przedsiębiorstwami i osobami fizycznymi.
• Trybunał ma siedzibę w Luksemburgu.

Europejski Trybunał Obrachunkowy
 Głównym zadaniem Trybunału jest kontrola gospodarki
pieniężnej UE. Sprawozdanie z wykonania budżetu, które
sporządza po zamknięciu każdego roku budżetowego, stanowi
podstawę do udzielenia Komisje Europejskiej przez Parlament
Europejski absolutorium z realizacji budżetu.
 W skład Trybunału wchodzi jeden obywatel z każdego państwa
członkowskiego. Członków Trybunału mianuje Rada Unii
Europejskiej po konsultacji z Parlamentem Europejskim spośród
kandydatów przedstawionych przez państwa członkowskie.
 Kadencja Trybunału trwa 6 lat. Siedziba tego organu mieści się w
Luksemburgu.

Europejski Komitet Ekonomiczno-Społeczny
skład osobowy
 Organizacje przedstawicieli producentów, rolników, pracowników,
wolnych zawodów, gospodarki społecznej, konsumentów i inne
organizacje pozarządowe;
 Cechą charakterystyczną zorganizowanego społeczeństwa
obywatelskiego jest rola pośrednika między administracją
publiczną a obywatelami.
 Jest to zgromadzenie 344 przedstawicieli pochodzących z 27
państw członkowskich UE
 Członkowie posiadają 4-letni, odnawialny mandat
 Są oni mianowani przez Radę UE w oparciu o listy sporządzane
przez rządy krajowe.

Zgromadzenie podzielone
na 3 GRUPY
 Grupa I - Pracodawcy
 Sektor publiczny i prywatny w przemyśle, handlu, finansach itp.
(duże przedsiębiorstwa);
 Grupa II – Pracownicy
 Ogólnokrajowe związki zawodowe;
 Grupa III – Inne podmioty
 Rolnicy, konsumenci, rzemieślnicy i MŚP, gospodarka społeczna,
społeczne i ekologiczne organizacje pozarządowe, wolne zawody
itp.

Komitet Regionów
 Członkowie Komitetu są wybierani spośród polityków z okręgów
miejskich lub regionów i reprezentują całą gamę działań
podejmowanych przez władze lokalne lub regionalne w Unii
Europejskiej - prezydenci regionów, regionalni parlamentarzyści,
radni miejscy, burmistrzowie dużych miast itp.
 Członkowie Komitetu oraz ich zastępcy są mianowani na 5 lat przez
Radę spośród kandydatów przedstawionych przez państwa
członkowskie. Ich mandat jest odnawialny. Są oni także całkowicie
niezależni w wykonywaniu swoich funkcji.

Komitet Regionów

Co roku Komitet Regionów odbywa pięć sesji plenarnych, podczas których
wyznacza ogólne wytyczne swej polityki oraz przyjmuje opinie.
Członkowie Komitetu przypisani są do wyspecjalizowanych komisji, których
zadaniem jest przygotowywanie sesji plenarnych. W Komitecie działa sześć
takich komisji:
 Komisja ds. Polityki Spójności Regionalnej (COTER),
 Komisja ds. Polityki Gospodarczej i Społecznej (ECOS),
 Komisja ds. Zrównoważonego Rozwoju (DEVE),
 Komisja ds. Kultury i Edukacji (EDUC),
 Komisja ds. Konstytucyjnych i Sprawowania Rządów w Europie
(CONST),
 Komisja ds. Stosunków Zewnętrznych (RELEX).

Komitet Regionów
• Komitet Regionów liczy 344 członków. Liczba członków z
poszczególnych państw w przybliżeniu odzwierciedla ich
liczbę ludności i przedstawia się następująco:
 Francja, Niemcy, Wielka Brytania i Włochy: 24
 Hiszpania i Polska: 21
 Rumunia: 15
 Belgia, Bułgaria, Czechy, Grecja i Węgry, Austria, Niderlandy,
Portugalia i Szwecja: 12
 Dania, Finlandia, Irlandia, Litwa i Słowacja: 9
 Estonia, Łotwa i Słowenia: 7
 Cypr i Luksemburg: 6
 Malta: 5

Dziękuję za uwagę.

www.rcie.torun.pl
www.kursy.rcie.torun.pl


Slide 28

Funkcjonowanie instytucji
Unii Europejskiej
w kontekście Traktatu z Lizbony

Zagadnienia tematyczne
Czym jest Unia Europejska?
Instytucje Europejskie
• Rada Europejska
• Komisja europejska
• Rada Unii Europejskiej
• Parlament Europejski
 Ćwiczenia



1. Czym jest Unia Europejska?

Unia Europejska
Powierzchnia: 4 miliony km²
Liczba ludności: 502,477 milionów osób
27 Państw członkowskich
7,28% ludności świata
1 maja 2004 r. – akcesja Polski do UE

Czym jest Unia Europejska?
Traktaty określające status UE

 Traktat ustanawiający Europejską Wspólnotę Węgla i Stali – 1951 r.
 Traktat ustanawiający Europejską Wspólnotę Gospodarczą – 1957 r.
 Traktat ustanawiający Europejską Wspólnotę Energii Atomowej
(EUROATOM) – 1957 r.
 Traktat ustanawiający Jedną Radę i Jedną Komisję Wspólnot
Europejskich – 1965 r.
 Jednolity Akt Europejski - 1986 r.
 Traktat z Maastricht – Traktat o Unii Europejskiej – 1992 r.
 Traktat z Amsterdamu – 1997 r.
 Traktat z Nicei – 2001 r.
 Nieudana próba uchwalenia Konstytucji Unii Europejskiej – 2005 r.
 Traktat z Lizbony – 2007 r.

Traktat z Lizbony

Jest to najnowszy i aktualny dokument określający czym
jest Unia Europejska, jakie są jej podstawy, cele i
kompetencje.
Na podstawie treści tego dokumentu śledzić będziemy
instytucjonalny kształt UE.

Lizbona, uroczystość podpisania
traktatu (13 grudnia 2007 r.)

Lizbona, wspólne zdjęcie głów państw, szefów rządów i ministrów
spraw zagranicznych przed Klasztorem Hieronimitów po
uroczystości podpisania traktatu (13 grudnia 2007 r.)
9 kwietnia 2008 r. Traktat został
ratyfikowany przez Prezydenta RP
Lecha Kaczyńskiego.

UE przed Traktatem z Lizbony
Do momentu wejścia w życie Traktatu z Lizbony Unia Europejska była
szczególną formą współpracy międzynarodowej państw opartą
na trzech filarach:
 Wspólnotach Europejskich,
 wspólnej polityce zagranicznej i bezpieczeństwa
 współpracy policyjnej i sądowej w sprawach karnych.
Unia Europejska nie miała jednak ani osobowości prawnej, ani
własnych instytucji.

Charakter stowarzyszenia
państw członkowskich

Traktat o Unii Europejskiej stanowi w art. 47, że
„Unia ma osobowość prawną”.
Oznacza to, że Unia Europejska staje się
jednolitą organizacją międzynarodową.

Osobowość prawna UE
Unia Europejska nie jest federacją, jak Stany Zjednoczone Ameryki
Północnej, Federacyjna Republika Brazylii lub Federacja Rosyjska.
Jako organizacja międzynarodowa, UE:
 jest podmiotem na arenie polityki międzynarodowej, prowadzi
własną politykę zewnętrzną;
 jest podmiotem umów międzynarodowych;
 prowadzi własną politykę wewnętrzną, posiada własne
instytucje.

Kompetencje Unii Europejskiej

Unia Europejska ma tyle kompetencji,
ile powierzyły jej państwa członkowskie.

1. Kompetencje wyłączne, których nie dzieli z
rządami państw

 unia celna;
 ustanawianie reguł konkurencji niezbędnych do funkcjonowania
rynku wewnętrznego;
 zachowanie morskich zasobów biologicznych;
 wspólna polityka handlowa;
 zawieranie umów międzynarodowych;
 polityka pieniężna w odniesieniu do Państw Członkowskich, których
walutą jest euro.

2. Kompetencje dzielone i działania wspierające
rynek wewnętrzny;
 spójność gospodarcza, społeczna i terytorialna;
 rolnictwo i rybołówstwo, z wyłączeniem zachowania morskich
zasobów biologicznych;
 środowisko;
 ochrona konsumentów;
 transport;
 przestrzeń wolności, bezpieczeństwa i sprawiedliwości;
 badań, rozwoju technologicznego i przestrzeni kosmicznej;
 współpraca na rzecz rozwoju i pomocy humanitarnej.

3. Kompetencje koordynujące i uzupełniające






ochrona i poprawa zdrowia ludzkiego;

przemysł;
kultura;
turystyka;
edukacja, kształcenie zawodowe, młodzież, sport.

Cele Unii Europejskiej I
Zgodnie z art. 3 Traktatu o Unii Europejskiej, celem Unii Europejskiej
jest
wspieranie pokoju, jej wartości
i dobrobytu jej narodów.
Ponadto Unia zapewnia swoim obywatelom przestrzeń wolności,
bezpieczeństwa i sprawiedliwości bez granic wewnętrznych, w której
zagwarantowana jest swoboda przepływu osób, w powiązaniu z
właściwymi środkami w odniesieniu do kontroli granic zewnętrznych,
azylu, imigracji, jak również zapobiegania i zwalczania przestępczości.

Cele Unii Europejskiej II
Unia ustanawia także rynek wewnętrzny oraz działa na rzecz trwałego
rozwoju Europy, którego podstawą jest zrównoważony wzrost
gospodarczy oraz stabilność cen, społeczna gospodarka rynkowa o
wysokiej konkurencyjności, zmierzająca do pełnego zatrudnienia i
postępu społecznego, oraz wysoki poziom ochrony i poprawy jakości
środowiska naturalnego. Wspiera także postęp naukowo-techniczny.

Cele Unii Europejskiej III
Oprócz tego Unia:

• zwalcza wykluczenie społeczne i dyskryminację oraz wspiera
sprawiedliwość i ochronę socjalną, równość kobiet i mężczyzn,
solidarność między pokoleniami i ochronę praw dziecka;
• wspiera spójność gospodarczą, społeczną i terytorialną oraz
solidarność między państwami członkowskimi;
• szanuje swoją bogatą różnorodność kulturową i językową oraz
czuwa nad ochroną i rozwojem
• dziedzictwa kulturowego Europy;
• ustanawia unię gospodarczą i walutową, której walutą jest euro.

Cele Unii Europejskiej IV
W stosunkach zewnętrznych Unia umacnia i propaguje swoje wartości i
interesy, oraz wnosi wkład w ochronę swoich obywateli. Przyczynia się:
•
•
•
•
•
•

do pokoju, bezpieczeństwa, trwałego rozwoju Ziemi,
do solidarności i wzajemnego szacunku między narodami,
do swobodnego i uczciwego handlu,
do wyeliminowania ubóstwa,
do ochrony praw człowieka, w szczególności praw dziecka,
a także do ścisłego przestrzegania i rozwoju prawa
międzynarodowego, w szczególności zasad Karty Narodów
Zjednoczonych.

Karta Praw Podstawowych
art. 2 §1 Każdy ma prawo do życia.

art. 9 Prawo do zawarcia małżeństwa i prawo do założenia rodziny są
gwarantowane zgodnie z ustawami krajowymi regulującymi
korzystanie z tych praw.
art. 33 §1 Rodzina korzysta z ochrony prawnej, ekonomicznej
i społecznej.
art. 22 Unia szanuje różnorodność kulturową, religijną i językową.

Polska
a Karta Praw Podstawowych
Polska zastrzegła kompetencje państw członkowskich do
stanowienia prawa „ w zakresie moralności publicznej,
prawa rodzinnego, a także ochrony godności ludzkiej i
poszanowania fizycznej i moralnej integralności
człowieka”.

2. Instytucje Unii Europejskiej

Główne instytucje Unii Europejskiej





Rada Europejska
Komisja Europejska
Rada Unii Europejskiej
Parlament Europejski

 Trybunał Sprawiedliwości UE
 Europejski Trybunał Obrachunkowy
 Europejski Bank Centralny

Organami doradczymi są:
 Europejski Komitet Ekonomiczno-Społeczny
 Komitet Regionów

Rada Europejska
 Rada Europejska wskazuje Unii Europejskiej ogólny kierunek
działań politycznych i wytycza jej ogólne priorytety. Rada
Europejska daje Unii impulsy niezbędne do rozwoju oraz określa
ogólne kierunki działań i priorytety polityczne. Nie pełni ona funkcji
ustawodawczej.
 W skład Rady Europejskiej wchodzą szefowie państw lub
rządów państw członkowskich, a także jej przewodniczący oraz
przewodniczący Komisji. W jej pracach uczestniczy wysoki
przedstawiciel Unii do spraw zagranicznych i polityki
bezpieczeństwa.
 Wraz z wejściem w życie traktatu z Lizbony 1 grudnia 2009 r.
zyskała status instytucji. Jej przewodniczącym został Herman Van
Rompuy.

Tworzenie
i realizacja
Jak
powstaje prawo
UE

prawa (wersja uproszczona)
jako podstawa funkcjonowania instytucji UE
Problem, obywatele, grupy interesu, eksperci:
dyskusje, konsultacje

Komisja: wystąpienie z oficjalnym wnioskiem

Parlament i Rada UE: wspólna decyzja

Władze krajowe i lokalne: wdrażanie

Komisja i Trybunał Sprawiedliwości: monitorowanie
wdrażania
źródło: opracowanie własne

Komisja Europejska

 Komisja Europejska jest organem wykonawczym UE, który
opracowuje propozycje nowych aktów prawnych, zarządza
na bieżąco wdrażaniem polityki UE i wydatkowaniem
unijnych funduszy.
 Chroniąc interesy Europy jako całości, Komisja dba o to, aby
wszystkie państwa członkowskie UE przestrzegały unijnych
traktatów i przepisów.
 W skład Komisji wchodzi obecnie 27 komisarzy, po jednym z
każdego państwa członkowskiego, w tym wysoki przedstawiciel Unii
do spraw zagranicznych i polityki bezpieczeństwa.

Komisja Europejska
a interesy państw członkowskich

 Komisja reprezentuje Unię Europejską jako całość, a nie
poszczególne państwa członkowskie. Stąd, każdy komisarz nie szuka
rozwiązania korzystnego dla swego państwa, lecz dla Unii jako
całości.
 Na forum Komisji nie ma miejsca na ścieranie się interesów państw
członkowskich.

Kompetencje Komisji Europejskiej
 Bezpośrednia inicjatywa legislacyjna,
 Sporządza roczny plan prac legislacyjnych Wspólnoty określający akty
prawne, które mają zostać wydane.
 Samodzielnie stanowi prawo w przedmiocie zakresu obowiązywania reguł
konkurencji w odniesieniu do przedsiębiorstw publicznych (np. stocznie).
 Na podstawie upoważnienia Rady UE, Komisja może przyjmować akty
prawne o charakterze wykonawczym. W realizacji uprawnień wykonawczych
KE ma obowiązek współpracy z komitetami.
 Wszczyna postępowanie przed Trybunałem Sprawiedliwości.
 Przygotowuje projekt budżetu UE a następnie go realizuje.
 Zarządza funduszami europejskimi.
 Sprawuje kontrolę nad przestrzeganiem prawa UE.

WYSOKI PRZEDSTAWICIEL UNII DO SPRAW
ZAGRANICZNYCH I POLITYKI BEZPIECZEŃSTWA
 Mianowany przez Radę Europejską kwalifikowaną większością głosów +
zatwierdzenie przez PE; pełni funkcję Wiceprzewodniczącego KE
 Funkcje:
 Kieruje PZIB i przedstawia projekty decyzji i działań w ramach PZIB
 Przewodniczy Radzie Spraw Zagranicznych
 Zapewnia spójność działań zewnętrznych Unii jako
wiceprzewodniczący KE
 Kieruje europejską służbą działań zewnętrznych
 Ustanowienie Europejskiej Służby Działań Zewnętrznych
 Pracownicy Sekretariatu Generalnego Rady i Komisji (DG RELEX) –
po 1/3 z każdej instytucji
 Osoby oddelegowane z Państw Członkowskich – 1/3

Rada Unii Europejskiej
•

Rada jest głównym organem decyzyjnym Unii Europejskiej.

•

W jej posiedzeniach uczestniczy po jednym ministrze z każdego
kraju członkowskiego UE.

•

To, który minister uczestniczy w danym spotkaniu Rady UE, zależy
od poruszanej na nim tematyki. Jeżeli na przykład Rada debatuje nad
sprawami związanymi z ochroną środowiska, w posiedzeniu biorą udział
ministrowie środowiska wszystkich państw UE, a radę tę nazywa się „Radą
ds. Środowiska”.

•

Rada UE jest forum międzyrządowym. Każdy minister zasiadający w
radzie jest upoważniony do podejmowania zobowiązań w imieniu swojego
rządu.

•

Rada UE jest forum ścierania się interesów narodowych oraz
interesów państw członkowskich.

Rada Unii Europejskiej
Istnieje dziesięć możliwych konfiguracji Rady:












Rada do spraw Ogólnych
Rada do spraw Zagranicznych
Rada do spraw Gospodarczych i Finansowych
Rada do spraw Współpracy w dziedzinie Wymiaru Sprawiedliwości i Spraw
Wewnętrznych
Rada do spraw Zatrudnienia, Polityki Społecznej, Zdrowia i Polityki
dotyczącej Konsumentów
Rada do spraw Transportu, Telekomunikacji i Energii
Rada do spraw Rolnictwa i Rybołówstwa
Rada do spraw Ochrony Środowiska
Rada do spraw Konkurencji
Rada do spraw Edukacji, Młodzieży i Kultury

Rada Unii Europejskiej

 Przyjmuje europejskie akty prawne oraz projekt budżetu – wspólnie
z Parlamentem Europejskim.
 Koordynuje kierunki polityki gospodarczej i społecznej w krajach
członkowskich.
 Zawiera umowy międzynarodowe między UE a innymi krajami lub
organizacjami międzynarodowymi.
 Nie posiada inicjatywy legislacyjnej.

Głosowanie w Radzie UE

źródło: www.polskawue.gov.pl

Głosowanie w Radzie UE
• Wymóg uzyskania większości kwalifikowanej oznacza, że decyzja
musi uzyskać poparcie większości państw członkowskich (jeżeli
projekt aktu prawnego pochodzi od Komisji Europejskiej) lub 2/3
liczby państw (jeżeli projekt pochodzi od państw członkowskich)
dysponujących co najmniej 255 głosami ważonymi.
• Ponadto, członek Rady może wystąpić o sprawdzenie, czy państwa
członkowskie stanowiące większość kwalifikowaną reprezentują co
najmniej 62 proc. ogółu ludności Unii.
• Jeżeli się okaże, że warunek ten nie został spełniony, decyzja nie
zostaje przyjęta, jednakże to ostatnie kryterium nie ma praktycznego
znaczenia przy spełnieniu kryterium liczby państw i liczby głosów
ważonych.
• System ten będzie obowiązywał do 31 października 2014 r.

Organizacja prac Rady Unii Europejskiej
 Każdy kraj UE ma w Brukseli stały zespół („przedstawicielstwo”),
które go reprezentuje i broni jego interesu narodowego na szczeblu
Unii. Szef przedstawicielstwa pełni de facto rolę ambasadora swego
kraju przy Unii Europejskiej.
 Ambasadorowie (zwani „stałymi przedstawicielami”) spotykają się co
tydzień w ramach Komitetu Stałych Przedstawicieli (francuski skrót:
COREPER).
 Przedstawicielem Rzeczpospolitej Polskiej w Brukseli jest

Jan Tombiński

Prezydencja w Radzie Unii Europejskiej to…






…przywilej organizacji prac Rady UE,
…ustalanie miejsca, daty i tematyki obrad Rady,
…kierowanie pracami Rady UE i przewodniczenie jej obradom,
…wypracowywanie kompromisu pomiędzy poszczególnymi państwami
członkowskimi.

 Prezydencja w Radzie UE trwa sześć miesięcy i przypada kolejno na każde
państwo członkowskie UE.
 Rzeczpospolita Polska sprawowała pierwszą w historii Prezydencję między 1
lipca a 31 grudnia 2011 r.
 Trio Prezydencji…
 Polska, Dania i Cypr

Prezydencja w Radzie Unii Europejskiej

 Państwo, które obejmuje Prezydencję w Radzie UE przejmuje
kolejno odpowiedzialność za porządek obrad Rady i przewodzi
wszystkim jej posiedzeniom, kieruje podejmowaniem decyzji
legislacyjnych i politycznych, oraz wypracowuje kompromisy
pomiędzy poszczególnymi państwami członkowskimi.
 Na przykład, jeśli w grudniu 2012 r. zbierze się Rada ds. Środowiska,
przewodzić jej będzie cypryjski minister środowiska, bo Prezydencja
Rady przypada aktualnie właśnie Cyprowi.

Polska Prezydencja w Radzie UE
Do obszarów kierunkowych Polskiej Prezydencji należały:
 ramy finansowe 2014-2020,
 rynek wewnętrzny;
 stosunki ze Wschodem (Partnerstwo Wschodnie);
 wzmocnienie zewnętrznej polityki energetycznej UE;
 pełne wykorzystanie kapitału intelektualnego Europy;
 wspólna polityka bezpieczeństwa i obrony.
Funkcję Pełnomocnika Rządu ds. Przygotowania Organów Administracji
Rządowej i Sprawowania przez RP Przewodnictwa w Radzie UE pełnił Mikołaj
Dowgielewicz.

www.pl2011.eu
www.rcie.torun.pl

Parlament Europejski
 Parlament Europejski jest jedyną instytucją ponadnarodową, której
członkowie są demokratycznie wybierani w powszechnych wyborach
bezpośrednich. W nim reprezentowani są obywatele Państw
Członkowskich.
 Parlament Europejski jest wybierany co pięć lat i ustanawia liczne
prawa (dyrektywy, rozporządzenia, itp.), które mają wpływ na życie
codzienne każdego obywatela.

Parlament Europejski

 Przewodniczący jest wybierany na odnawialny okres dwóch i pół roku, to
jest na połowę kadencji. Przewodniczący reprezentuje Parlament na
zewnątrz i w stosunkach z innymi instytucjami wspólnotowymi.
 Podczas otwarcia każdego posiedzenia Rady Europejskiej przewodniczący
Parlamentu wyraża stanowisko i przedstawia kwestie zajmujące uwagę
Parlamentu, związane z konkretnymi tematami i punktami wpisanymi w
porządek dzienny.
 Przewodniczący PE podpisuje wraz z przewodniczącym Rady wszystkie
akty prawne podjęte w ramach współdecyzji.

Parlament Europejski
 Zgodnie z ogólną zasadą miejsca są podzielone proporcjonalnie do
liczby mieszkańców każdego kraju. Każde Państwo Członkowskie
posiada stałą liczbę miejsc: maksymalnie 96 a minimalnie - 6.
Obecnie Polskę reprezentuje 50 europarlamantarzystów.
 Każde Państwo Członkowskie określa własną ordynację wyborczą,
lecz stosuje identyczne zasady demokratyczne, to jest prawo do
głosowania w wieku 18 lat (z wyjątkiem Austrii, której obywatele
mogą głosować po ukończeniu 16 lat), równość płci i tajność
głosowania.
 Wybory europejskie już teraz charakteryzuje pewna liczba
wspólnych zasad. Należą do nich bezpośredni i powszechny
charakter wyborów, zasada proporcjonalności i odnawialny
pięcioletni mandat.

Liczba Mandatów w PE

 Maksymalnie 750 + przewodniczący (obecnie 736 posłów)
 Minimalna liczba
członkowskie – 6
 Maksymalna liczba
członkowskie - 96

mandatów
mandatów

przypadających
przypadających

na

państwo

na

państwo

Trybunał Sprawiedliwości
Unii Europejskiej
• Trybunał Sprawiedliwości Unii Europejskiej jest organem sądowym
Unii Europejskiej. Obejmuje: Trybunał Sprawiedliwości, Sąd i
sądy wyspecjalizowane.
• Jego zadaniem jest zapewnienie, by prawo unijne było
interpretowane i stosowane w ten sam sposób w każdym państwie
członkowskim.
• Trybunał jest uprawniony do rozstrzygania sporów prawnych
wynikłych między państwami członkowskimi, instytucjami UE,
przedsiębiorstwami i osobami fizycznymi.
• Trybunał ma siedzibę w Luksemburgu.

Europejski Trybunał Obrachunkowy
 Głównym zadaniem Trybunału jest kontrola gospodarki
pieniężnej UE. Sprawozdanie z wykonania budżetu, które
sporządza po zamknięciu każdego roku budżetowego, stanowi
podstawę do udzielenia Komisje Europejskiej przez Parlament
Europejski absolutorium z realizacji budżetu.
 W skład Trybunału wchodzi jeden obywatel z każdego państwa
członkowskiego. Członków Trybunału mianuje Rada Unii
Europejskiej po konsultacji z Parlamentem Europejskim spośród
kandydatów przedstawionych przez państwa członkowskie.
 Kadencja Trybunału trwa 6 lat. Siedziba tego organu mieści się w
Luksemburgu.

Europejski Komitet Ekonomiczno-Społeczny
skład osobowy
 Organizacje przedstawicieli producentów, rolników, pracowników,
wolnych zawodów, gospodarki społecznej, konsumentów i inne
organizacje pozarządowe;
 Cechą charakterystyczną zorganizowanego społeczeństwa
obywatelskiego jest rola pośrednika między administracją
publiczną a obywatelami.
 Jest to zgromadzenie 344 przedstawicieli pochodzących z 27
państw członkowskich UE
 Członkowie posiadają 4-letni, odnawialny mandat
 Są oni mianowani przez Radę UE w oparciu o listy sporządzane
przez rządy krajowe.

Zgromadzenie podzielone
na 3 GRUPY
 Grupa I - Pracodawcy
 Sektor publiczny i prywatny w przemyśle, handlu, finansach itp.
(duże przedsiębiorstwa);
 Grupa II – Pracownicy
 Ogólnokrajowe związki zawodowe;
 Grupa III – Inne podmioty
 Rolnicy, konsumenci, rzemieślnicy i MŚP, gospodarka społeczna,
społeczne i ekologiczne organizacje pozarządowe, wolne zawody
itp.

Komitet Regionów
 Członkowie Komitetu są wybierani spośród polityków z okręgów
miejskich lub regionów i reprezentują całą gamę działań
podejmowanych przez władze lokalne lub regionalne w Unii
Europejskiej - prezydenci regionów, regionalni parlamentarzyści,
radni miejscy, burmistrzowie dużych miast itp.
 Członkowie Komitetu oraz ich zastępcy są mianowani na 5 lat przez
Radę spośród kandydatów przedstawionych przez państwa
członkowskie. Ich mandat jest odnawialny. Są oni także całkowicie
niezależni w wykonywaniu swoich funkcji.

Komitet Regionów

Co roku Komitet Regionów odbywa pięć sesji plenarnych, podczas których
wyznacza ogólne wytyczne swej polityki oraz przyjmuje opinie.
Członkowie Komitetu przypisani są do wyspecjalizowanych komisji, których
zadaniem jest przygotowywanie sesji plenarnych. W Komitecie działa sześć
takich komisji:
 Komisja ds. Polityki Spójności Regionalnej (COTER),
 Komisja ds. Polityki Gospodarczej i Społecznej (ECOS),
 Komisja ds. Zrównoważonego Rozwoju (DEVE),
 Komisja ds. Kultury i Edukacji (EDUC),
 Komisja ds. Konstytucyjnych i Sprawowania Rządów w Europie
(CONST),
 Komisja ds. Stosunków Zewnętrznych (RELEX).

Komitet Regionów
• Komitet Regionów liczy 344 członków. Liczba członków z
poszczególnych państw w przybliżeniu odzwierciedla ich
liczbę ludności i przedstawia się następująco:
 Francja, Niemcy, Wielka Brytania i Włochy: 24
 Hiszpania i Polska: 21
 Rumunia: 15
 Belgia, Bułgaria, Czechy, Grecja i Węgry, Austria, Niderlandy,
Portugalia i Szwecja: 12
 Dania, Finlandia, Irlandia, Litwa i Słowacja: 9
 Estonia, Łotwa i Słowenia: 7
 Cypr i Luksemburg: 6
 Malta: 5

Dziękuję za uwagę.

www.rcie.torun.pl
www.kursy.rcie.torun.pl


Slide 29

Funkcjonowanie instytucji
Unii Europejskiej
w kontekście Traktatu z Lizbony

Zagadnienia tematyczne
Czym jest Unia Europejska?
Instytucje Europejskie
• Rada Europejska
• Komisja europejska
• Rada Unii Europejskiej
• Parlament Europejski
 Ćwiczenia



1. Czym jest Unia Europejska?

Unia Europejska
Powierzchnia: 4 miliony km²
Liczba ludności: 502,477 milionów osób
27 Państw członkowskich
7,28% ludności świata
1 maja 2004 r. – akcesja Polski do UE

Czym jest Unia Europejska?
Traktaty określające status UE

 Traktat ustanawiający Europejską Wspólnotę Węgla i Stali – 1951 r.
 Traktat ustanawiający Europejską Wspólnotę Gospodarczą – 1957 r.
 Traktat ustanawiający Europejską Wspólnotę Energii Atomowej
(EUROATOM) – 1957 r.
 Traktat ustanawiający Jedną Radę i Jedną Komisję Wspólnot
Europejskich – 1965 r.
 Jednolity Akt Europejski - 1986 r.
 Traktat z Maastricht – Traktat o Unii Europejskiej – 1992 r.
 Traktat z Amsterdamu – 1997 r.
 Traktat z Nicei – 2001 r.
 Nieudana próba uchwalenia Konstytucji Unii Europejskiej – 2005 r.
 Traktat z Lizbony – 2007 r.

Traktat z Lizbony

Jest to najnowszy i aktualny dokument określający czym
jest Unia Europejska, jakie są jej podstawy, cele i
kompetencje.
Na podstawie treści tego dokumentu śledzić będziemy
instytucjonalny kształt UE.

Lizbona, uroczystość podpisania
traktatu (13 grudnia 2007 r.)

Lizbona, wspólne zdjęcie głów państw, szefów rządów i ministrów
spraw zagranicznych przed Klasztorem Hieronimitów po
uroczystości podpisania traktatu (13 grudnia 2007 r.)
9 kwietnia 2008 r. Traktat został
ratyfikowany przez Prezydenta RP
Lecha Kaczyńskiego.

UE przed Traktatem z Lizbony
Do momentu wejścia w życie Traktatu z Lizbony Unia Europejska była
szczególną formą współpracy międzynarodowej państw opartą
na trzech filarach:
 Wspólnotach Europejskich,
 wspólnej polityce zagranicznej i bezpieczeństwa
 współpracy policyjnej i sądowej w sprawach karnych.
Unia Europejska nie miała jednak ani osobowości prawnej, ani
własnych instytucji.

Charakter stowarzyszenia
państw członkowskich

Traktat o Unii Europejskiej stanowi w art. 47, że
„Unia ma osobowość prawną”.
Oznacza to, że Unia Europejska staje się
jednolitą organizacją międzynarodową.

Osobowość prawna UE
Unia Europejska nie jest federacją, jak Stany Zjednoczone Ameryki
Północnej, Federacyjna Republika Brazylii lub Federacja Rosyjska.
Jako organizacja międzynarodowa, UE:
 jest podmiotem na arenie polityki międzynarodowej, prowadzi
własną politykę zewnętrzną;
 jest podmiotem umów międzynarodowych;
 prowadzi własną politykę wewnętrzną, posiada własne
instytucje.

Kompetencje Unii Europejskiej

Unia Europejska ma tyle kompetencji,
ile powierzyły jej państwa członkowskie.

1. Kompetencje wyłączne, których nie dzieli z
rządami państw

 unia celna;
 ustanawianie reguł konkurencji niezbędnych do funkcjonowania
rynku wewnętrznego;
 zachowanie morskich zasobów biologicznych;
 wspólna polityka handlowa;
 zawieranie umów międzynarodowych;
 polityka pieniężna w odniesieniu do Państw Członkowskich, których
walutą jest euro.

2. Kompetencje dzielone i działania wspierające
rynek wewnętrzny;
 spójność gospodarcza, społeczna i terytorialna;
 rolnictwo i rybołówstwo, z wyłączeniem zachowania morskich
zasobów biologicznych;
 środowisko;
 ochrona konsumentów;
 transport;
 przestrzeń wolności, bezpieczeństwa i sprawiedliwości;
 badań, rozwoju technologicznego i przestrzeni kosmicznej;
 współpraca na rzecz rozwoju i pomocy humanitarnej.

3. Kompetencje koordynujące i uzupełniające






ochrona i poprawa zdrowia ludzkiego;

przemysł;
kultura;
turystyka;
edukacja, kształcenie zawodowe, młodzież, sport.

Cele Unii Europejskiej I
Zgodnie z art. 3 Traktatu o Unii Europejskiej, celem Unii Europejskiej
jest
wspieranie pokoju, jej wartości
i dobrobytu jej narodów.
Ponadto Unia zapewnia swoim obywatelom przestrzeń wolności,
bezpieczeństwa i sprawiedliwości bez granic wewnętrznych, w której
zagwarantowana jest swoboda przepływu osób, w powiązaniu z
właściwymi środkami w odniesieniu do kontroli granic zewnętrznych,
azylu, imigracji, jak również zapobiegania i zwalczania przestępczości.

Cele Unii Europejskiej II
Unia ustanawia także rynek wewnętrzny oraz działa na rzecz trwałego
rozwoju Europy, którego podstawą jest zrównoważony wzrost
gospodarczy oraz stabilność cen, społeczna gospodarka rynkowa o
wysokiej konkurencyjności, zmierzająca do pełnego zatrudnienia i
postępu społecznego, oraz wysoki poziom ochrony i poprawy jakości
środowiska naturalnego. Wspiera także postęp naukowo-techniczny.

Cele Unii Europejskiej III
Oprócz tego Unia:

• zwalcza wykluczenie społeczne i dyskryminację oraz wspiera
sprawiedliwość i ochronę socjalną, równość kobiet i mężczyzn,
solidarność między pokoleniami i ochronę praw dziecka;
• wspiera spójność gospodarczą, społeczną i terytorialną oraz
solidarność między państwami członkowskimi;
• szanuje swoją bogatą różnorodność kulturową i językową oraz
czuwa nad ochroną i rozwojem
• dziedzictwa kulturowego Europy;
• ustanawia unię gospodarczą i walutową, której walutą jest euro.

Cele Unii Europejskiej IV
W stosunkach zewnętrznych Unia umacnia i propaguje swoje wartości i
interesy, oraz wnosi wkład w ochronę swoich obywateli. Przyczynia się:
•
•
•
•
•
•

do pokoju, bezpieczeństwa, trwałego rozwoju Ziemi,
do solidarności i wzajemnego szacunku między narodami,
do swobodnego i uczciwego handlu,
do wyeliminowania ubóstwa,
do ochrony praw człowieka, w szczególności praw dziecka,
a także do ścisłego przestrzegania i rozwoju prawa
międzynarodowego, w szczególności zasad Karty Narodów
Zjednoczonych.

Karta Praw Podstawowych
art. 2 §1 Każdy ma prawo do życia.

art. 9 Prawo do zawarcia małżeństwa i prawo do założenia rodziny są
gwarantowane zgodnie z ustawami krajowymi regulującymi
korzystanie z tych praw.
art. 33 §1 Rodzina korzysta z ochrony prawnej, ekonomicznej
i społecznej.
art. 22 Unia szanuje różnorodność kulturową, religijną i językową.

Polska
a Karta Praw Podstawowych
Polska zastrzegła kompetencje państw członkowskich do
stanowienia prawa „ w zakresie moralności publicznej,
prawa rodzinnego, a także ochrony godności ludzkiej i
poszanowania fizycznej i moralnej integralności
człowieka”.

2. Instytucje Unii Europejskiej

Główne instytucje Unii Europejskiej





Rada Europejska
Komisja Europejska
Rada Unii Europejskiej
Parlament Europejski

 Trybunał Sprawiedliwości UE
 Europejski Trybunał Obrachunkowy
 Europejski Bank Centralny

Organami doradczymi są:
 Europejski Komitet Ekonomiczno-Społeczny
 Komitet Regionów

Rada Europejska
 Rada Europejska wskazuje Unii Europejskiej ogólny kierunek
działań politycznych i wytycza jej ogólne priorytety. Rada
Europejska daje Unii impulsy niezbędne do rozwoju oraz określa
ogólne kierunki działań i priorytety polityczne. Nie pełni ona funkcji
ustawodawczej.
 W skład Rady Europejskiej wchodzą szefowie państw lub
rządów państw członkowskich, a także jej przewodniczący oraz
przewodniczący Komisji. W jej pracach uczestniczy wysoki
przedstawiciel Unii do spraw zagranicznych i polityki
bezpieczeństwa.
 Wraz z wejściem w życie traktatu z Lizbony 1 grudnia 2009 r.
zyskała status instytucji. Jej przewodniczącym został Herman Van
Rompuy.

Tworzenie
i realizacja
Jak
powstaje prawo
UE

prawa (wersja uproszczona)
jako podstawa funkcjonowania instytucji UE
Problem, obywatele, grupy interesu, eksperci:
dyskusje, konsultacje

Komisja: wystąpienie z oficjalnym wnioskiem

Parlament i Rada UE: wspólna decyzja

Władze krajowe i lokalne: wdrażanie

Komisja i Trybunał Sprawiedliwości: monitorowanie
wdrażania
źródło: opracowanie własne

Komisja Europejska

 Komisja Europejska jest organem wykonawczym UE, który
opracowuje propozycje nowych aktów prawnych, zarządza
na bieżąco wdrażaniem polityki UE i wydatkowaniem
unijnych funduszy.
 Chroniąc interesy Europy jako całości, Komisja dba o to, aby
wszystkie państwa członkowskie UE przestrzegały unijnych
traktatów i przepisów.
 W skład Komisji wchodzi obecnie 27 komisarzy, po jednym z
każdego państwa członkowskiego, w tym wysoki przedstawiciel Unii
do spraw zagranicznych i polityki bezpieczeństwa.

Komisja Europejska
a interesy państw członkowskich

 Komisja reprezentuje Unię Europejską jako całość, a nie
poszczególne państwa członkowskie. Stąd, każdy komisarz nie szuka
rozwiązania korzystnego dla swego państwa, lecz dla Unii jako
całości.
 Na forum Komisji nie ma miejsca na ścieranie się interesów państw
członkowskich.

Kompetencje Komisji Europejskiej
 Bezpośrednia inicjatywa legislacyjna,
 Sporządza roczny plan prac legislacyjnych Wspólnoty określający akty
prawne, które mają zostać wydane.
 Samodzielnie stanowi prawo w przedmiocie zakresu obowiązywania reguł
konkurencji w odniesieniu do przedsiębiorstw publicznych (np. stocznie).
 Na podstawie upoważnienia Rady UE, Komisja może przyjmować akty
prawne o charakterze wykonawczym. W realizacji uprawnień wykonawczych
KE ma obowiązek współpracy z komitetami.
 Wszczyna postępowanie przed Trybunałem Sprawiedliwości.
 Przygotowuje projekt budżetu UE a następnie go realizuje.
 Zarządza funduszami europejskimi.
 Sprawuje kontrolę nad przestrzeganiem prawa UE.

WYSOKI PRZEDSTAWICIEL UNII DO SPRAW
ZAGRANICZNYCH I POLITYKI BEZPIECZEŃSTWA
 Mianowany przez Radę Europejską kwalifikowaną większością głosów +
zatwierdzenie przez PE; pełni funkcję Wiceprzewodniczącego KE
 Funkcje:
 Kieruje PZIB i przedstawia projekty decyzji i działań w ramach PZIB
 Przewodniczy Radzie Spraw Zagranicznych
 Zapewnia spójność działań zewnętrznych Unii jako
wiceprzewodniczący KE
 Kieruje europejską służbą działań zewnętrznych
 Ustanowienie Europejskiej Służby Działań Zewnętrznych
 Pracownicy Sekretariatu Generalnego Rady i Komisji (DG RELEX) –
po 1/3 z każdej instytucji
 Osoby oddelegowane z Państw Członkowskich – 1/3

Rada Unii Europejskiej
•

Rada jest głównym organem decyzyjnym Unii Europejskiej.

•

W jej posiedzeniach uczestniczy po jednym ministrze z każdego
kraju członkowskiego UE.

•

To, który minister uczestniczy w danym spotkaniu Rady UE, zależy
od poruszanej na nim tematyki. Jeżeli na przykład Rada debatuje nad
sprawami związanymi z ochroną środowiska, w posiedzeniu biorą udział
ministrowie środowiska wszystkich państw UE, a radę tę nazywa się „Radą
ds. Środowiska”.

•

Rada UE jest forum międzyrządowym. Każdy minister zasiadający w
radzie jest upoważniony do podejmowania zobowiązań w imieniu swojego
rządu.

•

Rada UE jest forum ścierania się interesów narodowych oraz
interesów państw członkowskich.

Rada Unii Europejskiej
Istnieje dziesięć możliwych konfiguracji Rady:












Rada do spraw Ogólnych
Rada do spraw Zagranicznych
Rada do spraw Gospodarczych i Finansowych
Rada do spraw Współpracy w dziedzinie Wymiaru Sprawiedliwości i Spraw
Wewnętrznych
Rada do spraw Zatrudnienia, Polityki Społecznej, Zdrowia i Polityki
dotyczącej Konsumentów
Rada do spraw Transportu, Telekomunikacji i Energii
Rada do spraw Rolnictwa i Rybołówstwa
Rada do spraw Ochrony Środowiska
Rada do spraw Konkurencji
Rada do spraw Edukacji, Młodzieży i Kultury

Rada Unii Europejskiej

 Przyjmuje europejskie akty prawne oraz projekt budżetu – wspólnie
z Parlamentem Europejskim.
 Koordynuje kierunki polityki gospodarczej i społecznej w krajach
członkowskich.
 Zawiera umowy międzynarodowe między UE a innymi krajami lub
organizacjami międzynarodowymi.
 Nie posiada inicjatywy legislacyjnej.

Głosowanie w Radzie UE

źródło: www.polskawue.gov.pl

Głosowanie w Radzie UE
• Wymóg uzyskania większości kwalifikowanej oznacza, że decyzja
musi uzyskać poparcie większości państw członkowskich (jeżeli
projekt aktu prawnego pochodzi od Komisji Europejskiej) lub 2/3
liczby państw (jeżeli projekt pochodzi od państw członkowskich)
dysponujących co najmniej 255 głosami ważonymi.
• Ponadto, członek Rady może wystąpić o sprawdzenie, czy państwa
członkowskie stanowiące większość kwalifikowaną reprezentują co
najmniej 62 proc. ogółu ludności Unii.
• Jeżeli się okaże, że warunek ten nie został spełniony, decyzja nie
zostaje przyjęta, jednakże to ostatnie kryterium nie ma praktycznego
znaczenia przy spełnieniu kryterium liczby państw i liczby głosów
ważonych.
• System ten będzie obowiązywał do 31 października 2014 r.

Organizacja prac Rady Unii Europejskiej
 Każdy kraj UE ma w Brukseli stały zespół („przedstawicielstwo”),
które go reprezentuje i broni jego interesu narodowego na szczeblu
Unii. Szef przedstawicielstwa pełni de facto rolę ambasadora swego
kraju przy Unii Europejskiej.
 Ambasadorowie (zwani „stałymi przedstawicielami”) spotykają się co
tydzień w ramach Komitetu Stałych Przedstawicieli (francuski skrót:
COREPER).
 Przedstawicielem Rzeczpospolitej Polskiej w Brukseli jest

Jan Tombiński

Prezydencja w Radzie Unii Europejskiej to…






…przywilej organizacji prac Rady UE,
…ustalanie miejsca, daty i tematyki obrad Rady,
…kierowanie pracami Rady UE i przewodniczenie jej obradom,
…wypracowywanie kompromisu pomiędzy poszczególnymi państwami
członkowskimi.

 Prezydencja w Radzie UE trwa sześć miesięcy i przypada kolejno na każde
państwo członkowskie UE.
 Rzeczpospolita Polska sprawowała pierwszą w historii Prezydencję między 1
lipca a 31 grudnia 2011 r.
 Trio Prezydencji…
 Polska, Dania i Cypr

Prezydencja w Radzie Unii Europejskiej

 Państwo, które obejmuje Prezydencję w Radzie UE przejmuje
kolejno odpowiedzialność za porządek obrad Rady i przewodzi
wszystkim jej posiedzeniom, kieruje podejmowaniem decyzji
legislacyjnych i politycznych, oraz wypracowuje kompromisy
pomiędzy poszczególnymi państwami członkowskimi.
 Na przykład, jeśli w grudniu 2012 r. zbierze się Rada ds. Środowiska,
przewodzić jej będzie cypryjski minister środowiska, bo Prezydencja
Rady przypada aktualnie właśnie Cyprowi.

Polska Prezydencja w Radzie UE
Do obszarów kierunkowych Polskiej Prezydencji należały:
 ramy finansowe 2014-2020,
 rynek wewnętrzny;
 stosunki ze Wschodem (Partnerstwo Wschodnie);
 wzmocnienie zewnętrznej polityki energetycznej UE;
 pełne wykorzystanie kapitału intelektualnego Europy;
 wspólna polityka bezpieczeństwa i obrony.
Funkcję Pełnomocnika Rządu ds. Przygotowania Organów Administracji
Rządowej i Sprawowania przez RP Przewodnictwa w Radzie UE pełnił Mikołaj
Dowgielewicz.

www.pl2011.eu
www.rcie.torun.pl

Parlament Europejski
 Parlament Europejski jest jedyną instytucją ponadnarodową, której
członkowie są demokratycznie wybierani w powszechnych wyborach
bezpośrednich. W nim reprezentowani są obywatele Państw
Członkowskich.
 Parlament Europejski jest wybierany co pięć lat i ustanawia liczne
prawa (dyrektywy, rozporządzenia, itp.), które mają wpływ na życie
codzienne każdego obywatela.

Parlament Europejski

 Przewodniczący jest wybierany na odnawialny okres dwóch i pół roku, to
jest na połowę kadencji. Przewodniczący reprezentuje Parlament na
zewnątrz i w stosunkach z innymi instytucjami wspólnotowymi.
 Podczas otwarcia każdego posiedzenia Rady Europejskiej przewodniczący
Parlamentu wyraża stanowisko i przedstawia kwestie zajmujące uwagę
Parlamentu, związane z konkretnymi tematami i punktami wpisanymi w
porządek dzienny.
 Przewodniczący PE podpisuje wraz z przewodniczącym Rady wszystkie
akty prawne podjęte w ramach współdecyzji.

Parlament Europejski
 Zgodnie z ogólną zasadą miejsca są podzielone proporcjonalnie do
liczby mieszkańców każdego kraju. Każde Państwo Członkowskie
posiada stałą liczbę miejsc: maksymalnie 96 a minimalnie - 6.
Obecnie Polskę reprezentuje 50 europarlamantarzystów.
 Każde Państwo Członkowskie określa własną ordynację wyborczą,
lecz stosuje identyczne zasady demokratyczne, to jest prawo do
głosowania w wieku 18 lat (z wyjątkiem Austrii, której obywatele
mogą głosować po ukończeniu 16 lat), równość płci i tajność
głosowania.
 Wybory europejskie już teraz charakteryzuje pewna liczba
wspólnych zasad. Należą do nich bezpośredni i powszechny
charakter wyborów, zasada proporcjonalności i odnawialny
pięcioletni mandat.

Liczba Mandatów w PE

 Maksymalnie 750 + przewodniczący (obecnie 736 posłów)
 Minimalna liczba
członkowskie – 6
 Maksymalna liczba
członkowskie - 96

mandatów
mandatów

przypadających
przypadających

na

państwo

na

państwo

Trybunał Sprawiedliwości
Unii Europejskiej
• Trybunał Sprawiedliwości Unii Europejskiej jest organem sądowym
Unii Europejskiej. Obejmuje: Trybunał Sprawiedliwości, Sąd i
sądy wyspecjalizowane.
• Jego zadaniem jest zapewnienie, by prawo unijne było
interpretowane i stosowane w ten sam sposób w każdym państwie
członkowskim.
• Trybunał jest uprawniony do rozstrzygania sporów prawnych
wynikłych między państwami członkowskimi, instytucjami UE,
przedsiębiorstwami i osobami fizycznymi.
• Trybunał ma siedzibę w Luksemburgu.

Europejski Trybunał Obrachunkowy
 Głównym zadaniem Trybunału jest kontrola gospodarki
pieniężnej UE. Sprawozdanie z wykonania budżetu, które
sporządza po zamknięciu każdego roku budżetowego, stanowi
podstawę do udzielenia Komisje Europejskiej przez Parlament
Europejski absolutorium z realizacji budżetu.
 W skład Trybunału wchodzi jeden obywatel z każdego państwa
członkowskiego. Członków Trybunału mianuje Rada Unii
Europejskiej po konsultacji z Parlamentem Europejskim spośród
kandydatów przedstawionych przez państwa członkowskie.
 Kadencja Trybunału trwa 6 lat. Siedziba tego organu mieści się w
Luksemburgu.

Europejski Komitet Ekonomiczno-Społeczny
skład osobowy
 Organizacje przedstawicieli producentów, rolników, pracowników,
wolnych zawodów, gospodarki społecznej, konsumentów i inne
organizacje pozarządowe;
 Cechą charakterystyczną zorganizowanego społeczeństwa
obywatelskiego jest rola pośrednika między administracją
publiczną a obywatelami.
 Jest to zgromadzenie 344 przedstawicieli pochodzących z 27
państw członkowskich UE
 Członkowie posiadają 4-letni, odnawialny mandat
 Są oni mianowani przez Radę UE w oparciu o listy sporządzane
przez rządy krajowe.

Zgromadzenie podzielone
na 3 GRUPY
 Grupa I - Pracodawcy
 Sektor publiczny i prywatny w przemyśle, handlu, finansach itp.
(duże przedsiębiorstwa);
 Grupa II – Pracownicy
 Ogólnokrajowe związki zawodowe;
 Grupa III – Inne podmioty
 Rolnicy, konsumenci, rzemieślnicy i MŚP, gospodarka społeczna,
społeczne i ekologiczne organizacje pozarządowe, wolne zawody
itp.

Komitet Regionów
 Członkowie Komitetu są wybierani spośród polityków z okręgów
miejskich lub regionów i reprezentują całą gamę działań
podejmowanych przez władze lokalne lub regionalne w Unii
Europejskiej - prezydenci regionów, regionalni parlamentarzyści,
radni miejscy, burmistrzowie dużych miast itp.
 Członkowie Komitetu oraz ich zastępcy są mianowani na 5 lat przez
Radę spośród kandydatów przedstawionych przez państwa
członkowskie. Ich mandat jest odnawialny. Są oni także całkowicie
niezależni w wykonywaniu swoich funkcji.

Komitet Regionów

Co roku Komitet Regionów odbywa pięć sesji plenarnych, podczas których
wyznacza ogólne wytyczne swej polityki oraz przyjmuje opinie.
Członkowie Komitetu przypisani są do wyspecjalizowanych komisji, których
zadaniem jest przygotowywanie sesji plenarnych. W Komitecie działa sześć
takich komisji:
 Komisja ds. Polityki Spójności Regionalnej (COTER),
 Komisja ds. Polityki Gospodarczej i Społecznej (ECOS),
 Komisja ds. Zrównoważonego Rozwoju (DEVE),
 Komisja ds. Kultury i Edukacji (EDUC),
 Komisja ds. Konstytucyjnych i Sprawowania Rządów w Europie
(CONST),
 Komisja ds. Stosunków Zewnętrznych (RELEX).

Komitet Regionów
• Komitet Regionów liczy 344 członków. Liczba członków z
poszczególnych państw w przybliżeniu odzwierciedla ich
liczbę ludności i przedstawia się następująco:
 Francja, Niemcy, Wielka Brytania i Włochy: 24
 Hiszpania i Polska: 21
 Rumunia: 15
 Belgia, Bułgaria, Czechy, Grecja i Węgry, Austria, Niderlandy,
Portugalia i Szwecja: 12
 Dania, Finlandia, Irlandia, Litwa i Słowacja: 9
 Estonia, Łotwa i Słowenia: 7
 Cypr i Luksemburg: 6
 Malta: 5

Dziękuję za uwagę.

www.rcie.torun.pl
www.kursy.rcie.torun.pl


Slide 30

Funkcjonowanie instytucji
Unii Europejskiej
w kontekście Traktatu z Lizbony

Zagadnienia tematyczne
Czym jest Unia Europejska?
Instytucje Europejskie
• Rada Europejska
• Komisja europejska
• Rada Unii Europejskiej
• Parlament Europejski
 Ćwiczenia



1. Czym jest Unia Europejska?

Unia Europejska
Powierzchnia: 4 miliony km²
Liczba ludności: 502,477 milionów osób
27 Państw członkowskich
7,28% ludności świata
1 maja 2004 r. – akcesja Polski do UE

Czym jest Unia Europejska?
Traktaty określające status UE

 Traktat ustanawiający Europejską Wspólnotę Węgla i Stali – 1951 r.
 Traktat ustanawiający Europejską Wspólnotę Gospodarczą – 1957 r.
 Traktat ustanawiający Europejską Wspólnotę Energii Atomowej
(EUROATOM) – 1957 r.
 Traktat ustanawiający Jedną Radę i Jedną Komisję Wspólnot
Europejskich – 1965 r.
 Jednolity Akt Europejski - 1986 r.
 Traktat z Maastricht – Traktat o Unii Europejskiej – 1992 r.
 Traktat z Amsterdamu – 1997 r.
 Traktat z Nicei – 2001 r.
 Nieudana próba uchwalenia Konstytucji Unii Europejskiej – 2005 r.
 Traktat z Lizbony – 2007 r.

Traktat z Lizbony

Jest to najnowszy i aktualny dokument określający czym
jest Unia Europejska, jakie są jej podstawy, cele i
kompetencje.
Na podstawie treści tego dokumentu śledzić będziemy
instytucjonalny kształt UE.

Lizbona, uroczystość podpisania
traktatu (13 grudnia 2007 r.)

Lizbona, wspólne zdjęcie głów państw, szefów rządów i ministrów
spraw zagranicznych przed Klasztorem Hieronimitów po
uroczystości podpisania traktatu (13 grudnia 2007 r.)
9 kwietnia 2008 r. Traktat został
ratyfikowany przez Prezydenta RP
Lecha Kaczyńskiego.

UE przed Traktatem z Lizbony
Do momentu wejścia w życie Traktatu z Lizbony Unia Europejska była
szczególną formą współpracy międzynarodowej państw opartą
na trzech filarach:
 Wspólnotach Europejskich,
 wspólnej polityce zagranicznej i bezpieczeństwa
 współpracy policyjnej i sądowej w sprawach karnych.
Unia Europejska nie miała jednak ani osobowości prawnej, ani
własnych instytucji.

Charakter stowarzyszenia
państw członkowskich

Traktat o Unii Europejskiej stanowi w art. 47, że
„Unia ma osobowość prawną”.
Oznacza to, że Unia Europejska staje się
jednolitą organizacją międzynarodową.

Osobowość prawna UE
Unia Europejska nie jest federacją, jak Stany Zjednoczone Ameryki
Północnej, Federacyjna Republika Brazylii lub Federacja Rosyjska.
Jako organizacja międzynarodowa, UE:
 jest podmiotem na arenie polityki międzynarodowej, prowadzi
własną politykę zewnętrzną;
 jest podmiotem umów międzynarodowych;
 prowadzi własną politykę wewnętrzną, posiada własne
instytucje.

Kompetencje Unii Europejskiej

Unia Europejska ma tyle kompetencji,
ile powierzyły jej państwa członkowskie.

1. Kompetencje wyłączne, których nie dzieli z
rządami państw

 unia celna;
 ustanawianie reguł konkurencji niezbędnych do funkcjonowania
rynku wewnętrznego;
 zachowanie morskich zasobów biologicznych;
 wspólna polityka handlowa;
 zawieranie umów międzynarodowych;
 polityka pieniężna w odniesieniu do Państw Członkowskich, których
walutą jest euro.

2. Kompetencje dzielone i działania wspierające
rynek wewnętrzny;
 spójność gospodarcza, społeczna i terytorialna;
 rolnictwo i rybołówstwo, z wyłączeniem zachowania morskich
zasobów biologicznych;
 środowisko;
 ochrona konsumentów;
 transport;
 przestrzeń wolności, bezpieczeństwa i sprawiedliwości;
 badań, rozwoju technologicznego i przestrzeni kosmicznej;
 współpraca na rzecz rozwoju i pomocy humanitarnej.

3. Kompetencje koordynujące i uzupełniające






ochrona i poprawa zdrowia ludzkiego;

przemysł;
kultura;
turystyka;
edukacja, kształcenie zawodowe, młodzież, sport.

Cele Unii Europejskiej I
Zgodnie z art. 3 Traktatu o Unii Europejskiej, celem Unii Europejskiej
jest
wspieranie pokoju, jej wartości
i dobrobytu jej narodów.
Ponadto Unia zapewnia swoim obywatelom przestrzeń wolności,
bezpieczeństwa i sprawiedliwości bez granic wewnętrznych, w której
zagwarantowana jest swoboda przepływu osób, w powiązaniu z
właściwymi środkami w odniesieniu do kontroli granic zewnętrznych,
azylu, imigracji, jak również zapobiegania i zwalczania przestępczości.

Cele Unii Europejskiej II
Unia ustanawia także rynek wewnętrzny oraz działa na rzecz trwałego
rozwoju Europy, którego podstawą jest zrównoważony wzrost
gospodarczy oraz stabilność cen, społeczna gospodarka rynkowa o
wysokiej konkurencyjności, zmierzająca do pełnego zatrudnienia i
postępu społecznego, oraz wysoki poziom ochrony i poprawy jakości
środowiska naturalnego. Wspiera także postęp naukowo-techniczny.

Cele Unii Europejskiej III
Oprócz tego Unia:

• zwalcza wykluczenie społeczne i dyskryminację oraz wspiera
sprawiedliwość i ochronę socjalną, równość kobiet i mężczyzn,
solidarność między pokoleniami i ochronę praw dziecka;
• wspiera spójność gospodarczą, społeczną i terytorialną oraz
solidarność między państwami członkowskimi;
• szanuje swoją bogatą różnorodność kulturową i językową oraz
czuwa nad ochroną i rozwojem
• dziedzictwa kulturowego Europy;
• ustanawia unię gospodarczą i walutową, której walutą jest euro.

Cele Unii Europejskiej IV
W stosunkach zewnętrznych Unia umacnia i propaguje swoje wartości i
interesy, oraz wnosi wkład w ochronę swoich obywateli. Przyczynia się:
•
•
•
•
•
•

do pokoju, bezpieczeństwa, trwałego rozwoju Ziemi,
do solidarności i wzajemnego szacunku między narodami,
do swobodnego i uczciwego handlu,
do wyeliminowania ubóstwa,
do ochrony praw człowieka, w szczególności praw dziecka,
a także do ścisłego przestrzegania i rozwoju prawa
międzynarodowego, w szczególności zasad Karty Narodów
Zjednoczonych.

Karta Praw Podstawowych
art. 2 §1 Każdy ma prawo do życia.

art. 9 Prawo do zawarcia małżeństwa i prawo do założenia rodziny są
gwarantowane zgodnie z ustawami krajowymi regulującymi
korzystanie z tych praw.
art. 33 §1 Rodzina korzysta z ochrony prawnej, ekonomicznej
i społecznej.
art. 22 Unia szanuje różnorodność kulturową, religijną i językową.

Polska
a Karta Praw Podstawowych
Polska zastrzegła kompetencje państw członkowskich do
stanowienia prawa „ w zakresie moralności publicznej,
prawa rodzinnego, a także ochrony godności ludzkiej i
poszanowania fizycznej i moralnej integralności
człowieka”.

2. Instytucje Unii Europejskiej

Główne instytucje Unii Europejskiej





Rada Europejska
Komisja Europejska
Rada Unii Europejskiej
Parlament Europejski

 Trybunał Sprawiedliwości UE
 Europejski Trybunał Obrachunkowy
 Europejski Bank Centralny

Organami doradczymi są:
 Europejski Komitet Ekonomiczno-Społeczny
 Komitet Regionów

Rada Europejska
 Rada Europejska wskazuje Unii Europejskiej ogólny kierunek
działań politycznych i wytycza jej ogólne priorytety. Rada
Europejska daje Unii impulsy niezbędne do rozwoju oraz określa
ogólne kierunki działań i priorytety polityczne. Nie pełni ona funkcji
ustawodawczej.
 W skład Rady Europejskiej wchodzą szefowie państw lub
rządów państw członkowskich, a także jej przewodniczący oraz
przewodniczący Komisji. W jej pracach uczestniczy wysoki
przedstawiciel Unii do spraw zagranicznych i polityki
bezpieczeństwa.
 Wraz z wejściem w życie traktatu z Lizbony 1 grudnia 2009 r.
zyskała status instytucji. Jej przewodniczącym został Herman Van
Rompuy.

Tworzenie
i realizacja
Jak
powstaje prawo
UE

prawa (wersja uproszczona)
jako podstawa funkcjonowania instytucji UE
Problem, obywatele, grupy interesu, eksperci:
dyskusje, konsultacje

Komisja: wystąpienie z oficjalnym wnioskiem

Parlament i Rada UE: wspólna decyzja

Władze krajowe i lokalne: wdrażanie

Komisja i Trybunał Sprawiedliwości: monitorowanie
wdrażania
źródło: opracowanie własne

Komisja Europejska

 Komisja Europejska jest organem wykonawczym UE, który
opracowuje propozycje nowych aktów prawnych, zarządza
na bieżąco wdrażaniem polityki UE i wydatkowaniem
unijnych funduszy.
 Chroniąc interesy Europy jako całości, Komisja dba o to, aby
wszystkie państwa członkowskie UE przestrzegały unijnych
traktatów i przepisów.
 W skład Komisji wchodzi obecnie 27 komisarzy, po jednym z
każdego państwa członkowskiego, w tym wysoki przedstawiciel Unii
do spraw zagranicznych i polityki bezpieczeństwa.

Komisja Europejska
a interesy państw członkowskich

 Komisja reprezentuje Unię Europejską jako całość, a nie
poszczególne państwa członkowskie. Stąd, każdy komisarz nie szuka
rozwiązania korzystnego dla swego państwa, lecz dla Unii jako
całości.
 Na forum Komisji nie ma miejsca na ścieranie się interesów państw
członkowskich.

Kompetencje Komisji Europejskiej
 Bezpośrednia inicjatywa legislacyjna,
 Sporządza roczny plan prac legislacyjnych Wspólnoty określający akty
prawne, które mają zostać wydane.
 Samodzielnie stanowi prawo w przedmiocie zakresu obowiązywania reguł
konkurencji w odniesieniu do przedsiębiorstw publicznych (np. stocznie).
 Na podstawie upoważnienia Rady UE, Komisja może przyjmować akty
prawne o charakterze wykonawczym. W realizacji uprawnień wykonawczych
KE ma obowiązek współpracy z komitetami.
 Wszczyna postępowanie przed Trybunałem Sprawiedliwości.
 Przygotowuje projekt budżetu UE a następnie go realizuje.
 Zarządza funduszami europejskimi.
 Sprawuje kontrolę nad przestrzeganiem prawa UE.

WYSOKI PRZEDSTAWICIEL UNII DO SPRAW
ZAGRANICZNYCH I POLITYKI BEZPIECZEŃSTWA
 Mianowany przez Radę Europejską kwalifikowaną większością głosów +
zatwierdzenie przez PE; pełni funkcję Wiceprzewodniczącego KE
 Funkcje:
 Kieruje PZIB i przedstawia projekty decyzji i działań w ramach PZIB
 Przewodniczy Radzie Spraw Zagranicznych
 Zapewnia spójność działań zewnętrznych Unii jako
wiceprzewodniczący KE
 Kieruje europejską służbą działań zewnętrznych
 Ustanowienie Europejskiej Służby Działań Zewnętrznych
 Pracownicy Sekretariatu Generalnego Rady i Komisji (DG RELEX) –
po 1/3 z każdej instytucji
 Osoby oddelegowane z Państw Członkowskich – 1/3

Rada Unii Europejskiej
•

Rada jest głównym organem decyzyjnym Unii Europejskiej.

•

W jej posiedzeniach uczestniczy po jednym ministrze z każdego
kraju członkowskiego UE.

•

To, który minister uczestniczy w danym spotkaniu Rady UE, zależy
od poruszanej na nim tematyki. Jeżeli na przykład Rada debatuje nad
sprawami związanymi z ochroną środowiska, w posiedzeniu biorą udział
ministrowie środowiska wszystkich państw UE, a radę tę nazywa się „Radą
ds. Środowiska”.

•

Rada UE jest forum międzyrządowym. Każdy minister zasiadający w
radzie jest upoważniony do podejmowania zobowiązań w imieniu swojego
rządu.

•

Rada UE jest forum ścierania się interesów narodowych oraz
interesów państw członkowskich.

Rada Unii Europejskiej
Istnieje dziesięć możliwych konfiguracji Rady:












Rada do spraw Ogólnych
Rada do spraw Zagranicznych
Rada do spraw Gospodarczych i Finansowych
Rada do spraw Współpracy w dziedzinie Wymiaru Sprawiedliwości i Spraw
Wewnętrznych
Rada do spraw Zatrudnienia, Polityki Społecznej, Zdrowia i Polityki
dotyczącej Konsumentów
Rada do spraw Transportu, Telekomunikacji i Energii
Rada do spraw Rolnictwa i Rybołówstwa
Rada do spraw Ochrony Środowiska
Rada do spraw Konkurencji
Rada do spraw Edukacji, Młodzieży i Kultury

Rada Unii Europejskiej

 Przyjmuje europejskie akty prawne oraz projekt budżetu – wspólnie
z Parlamentem Europejskim.
 Koordynuje kierunki polityki gospodarczej i społecznej w krajach
członkowskich.
 Zawiera umowy międzynarodowe między UE a innymi krajami lub
organizacjami międzynarodowymi.
 Nie posiada inicjatywy legislacyjnej.

Głosowanie w Radzie UE

źródło: www.polskawue.gov.pl

Głosowanie w Radzie UE
• Wymóg uzyskania większości kwalifikowanej oznacza, że decyzja
musi uzyskać poparcie większości państw członkowskich (jeżeli
projekt aktu prawnego pochodzi od Komisji Europejskiej) lub 2/3
liczby państw (jeżeli projekt pochodzi od państw członkowskich)
dysponujących co najmniej 255 głosami ważonymi.
• Ponadto, członek Rady może wystąpić o sprawdzenie, czy państwa
członkowskie stanowiące większość kwalifikowaną reprezentują co
najmniej 62 proc. ogółu ludności Unii.
• Jeżeli się okaże, że warunek ten nie został spełniony, decyzja nie
zostaje przyjęta, jednakże to ostatnie kryterium nie ma praktycznego
znaczenia przy spełnieniu kryterium liczby państw i liczby głosów
ważonych.
• System ten będzie obowiązywał do 31 października 2014 r.

Organizacja prac Rady Unii Europejskiej
 Każdy kraj UE ma w Brukseli stały zespół („przedstawicielstwo”),
które go reprezentuje i broni jego interesu narodowego na szczeblu
Unii. Szef przedstawicielstwa pełni de facto rolę ambasadora swego
kraju przy Unii Europejskiej.
 Ambasadorowie (zwani „stałymi przedstawicielami”) spotykają się co
tydzień w ramach Komitetu Stałych Przedstawicieli (francuski skrót:
COREPER).
 Przedstawicielem Rzeczpospolitej Polskiej w Brukseli jest

Jan Tombiński

Prezydencja w Radzie Unii Europejskiej to…






…przywilej organizacji prac Rady UE,
…ustalanie miejsca, daty i tematyki obrad Rady,
…kierowanie pracami Rady UE i przewodniczenie jej obradom,
…wypracowywanie kompromisu pomiędzy poszczególnymi państwami
członkowskimi.

 Prezydencja w Radzie UE trwa sześć miesięcy i przypada kolejno na każde
państwo członkowskie UE.
 Rzeczpospolita Polska sprawowała pierwszą w historii Prezydencję między 1
lipca a 31 grudnia 2011 r.
 Trio Prezydencji…
 Polska, Dania i Cypr

Prezydencja w Radzie Unii Europejskiej

 Państwo, które obejmuje Prezydencję w Radzie UE przejmuje
kolejno odpowiedzialność za porządek obrad Rady i przewodzi
wszystkim jej posiedzeniom, kieruje podejmowaniem decyzji
legislacyjnych i politycznych, oraz wypracowuje kompromisy
pomiędzy poszczególnymi państwami członkowskimi.
 Na przykład, jeśli w grudniu 2012 r. zbierze się Rada ds. Środowiska,
przewodzić jej będzie cypryjski minister środowiska, bo Prezydencja
Rady przypada aktualnie właśnie Cyprowi.

Polska Prezydencja w Radzie UE
Do obszarów kierunkowych Polskiej Prezydencji należały:
 ramy finansowe 2014-2020,
 rynek wewnętrzny;
 stosunki ze Wschodem (Partnerstwo Wschodnie);
 wzmocnienie zewnętrznej polityki energetycznej UE;
 pełne wykorzystanie kapitału intelektualnego Europy;
 wspólna polityka bezpieczeństwa i obrony.
Funkcję Pełnomocnika Rządu ds. Przygotowania Organów Administracji
Rządowej i Sprawowania przez RP Przewodnictwa w Radzie UE pełnił Mikołaj
Dowgielewicz.

www.pl2011.eu
www.rcie.torun.pl

Parlament Europejski
 Parlament Europejski jest jedyną instytucją ponadnarodową, której
członkowie są demokratycznie wybierani w powszechnych wyborach
bezpośrednich. W nim reprezentowani są obywatele Państw
Członkowskich.
 Parlament Europejski jest wybierany co pięć lat i ustanawia liczne
prawa (dyrektywy, rozporządzenia, itp.), które mają wpływ na życie
codzienne każdego obywatela.

Parlament Europejski

 Przewodniczący jest wybierany na odnawialny okres dwóch i pół roku, to
jest na połowę kadencji. Przewodniczący reprezentuje Parlament na
zewnątrz i w stosunkach z innymi instytucjami wspólnotowymi.
 Podczas otwarcia każdego posiedzenia Rady Europejskiej przewodniczący
Parlamentu wyraża stanowisko i przedstawia kwestie zajmujące uwagę
Parlamentu, związane z konkretnymi tematami i punktami wpisanymi w
porządek dzienny.
 Przewodniczący PE podpisuje wraz z przewodniczącym Rady wszystkie
akty prawne podjęte w ramach współdecyzji.

Parlament Europejski
 Zgodnie z ogólną zasadą miejsca są podzielone proporcjonalnie do
liczby mieszkańców każdego kraju. Każde Państwo Członkowskie
posiada stałą liczbę miejsc: maksymalnie 96 a minimalnie - 6.
Obecnie Polskę reprezentuje 50 europarlamantarzystów.
 Każde Państwo Członkowskie określa własną ordynację wyborczą,
lecz stosuje identyczne zasady demokratyczne, to jest prawo do
głosowania w wieku 18 lat (z wyjątkiem Austrii, której obywatele
mogą głosować po ukończeniu 16 lat), równość płci i tajność
głosowania.
 Wybory europejskie już teraz charakteryzuje pewna liczba
wspólnych zasad. Należą do nich bezpośredni i powszechny
charakter wyborów, zasada proporcjonalności i odnawialny
pięcioletni mandat.

Liczba Mandatów w PE

 Maksymalnie 750 + przewodniczący (obecnie 736 posłów)
 Minimalna liczba
członkowskie – 6
 Maksymalna liczba
członkowskie - 96

mandatów
mandatów

przypadających
przypadających

na

państwo

na

państwo

Trybunał Sprawiedliwości
Unii Europejskiej
• Trybunał Sprawiedliwości Unii Europejskiej jest organem sądowym
Unii Europejskiej. Obejmuje: Trybunał Sprawiedliwości, Sąd i
sądy wyspecjalizowane.
• Jego zadaniem jest zapewnienie, by prawo unijne było
interpretowane i stosowane w ten sam sposób w każdym państwie
członkowskim.
• Trybunał jest uprawniony do rozstrzygania sporów prawnych
wynikłych między państwami członkowskimi, instytucjami UE,
przedsiębiorstwami i osobami fizycznymi.
• Trybunał ma siedzibę w Luksemburgu.

Europejski Trybunał Obrachunkowy
 Głównym zadaniem Trybunału jest kontrola gospodarki
pieniężnej UE. Sprawozdanie z wykonania budżetu, które
sporządza po zamknięciu każdego roku budżetowego, stanowi
podstawę do udzielenia Komisje Europejskiej przez Parlament
Europejski absolutorium z realizacji budżetu.
 W skład Trybunału wchodzi jeden obywatel z każdego państwa
członkowskiego. Członków Trybunału mianuje Rada Unii
Europejskiej po konsultacji z Parlamentem Europejskim spośród
kandydatów przedstawionych przez państwa członkowskie.
 Kadencja Trybunału trwa 6 lat. Siedziba tego organu mieści się w
Luksemburgu.

Europejski Komitet Ekonomiczno-Społeczny
skład osobowy
 Organizacje przedstawicieli producentów, rolników, pracowników,
wolnych zawodów, gospodarki społecznej, konsumentów i inne
organizacje pozarządowe;
 Cechą charakterystyczną zorganizowanego społeczeństwa
obywatelskiego jest rola pośrednika między administracją
publiczną a obywatelami.
 Jest to zgromadzenie 344 przedstawicieli pochodzących z 27
państw członkowskich UE
 Członkowie posiadają 4-letni, odnawialny mandat
 Są oni mianowani przez Radę UE w oparciu o listy sporządzane
przez rządy krajowe.

Zgromadzenie podzielone
na 3 GRUPY
 Grupa I - Pracodawcy
 Sektor publiczny i prywatny w przemyśle, handlu, finansach itp.
(duże przedsiębiorstwa);
 Grupa II – Pracownicy
 Ogólnokrajowe związki zawodowe;
 Grupa III – Inne podmioty
 Rolnicy, konsumenci, rzemieślnicy i MŚP, gospodarka społeczna,
społeczne i ekologiczne organizacje pozarządowe, wolne zawody
itp.

Komitet Regionów
 Członkowie Komitetu są wybierani spośród polityków z okręgów
miejskich lub regionów i reprezentują całą gamę działań
podejmowanych przez władze lokalne lub regionalne w Unii
Europejskiej - prezydenci regionów, regionalni parlamentarzyści,
radni miejscy, burmistrzowie dużych miast itp.
 Członkowie Komitetu oraz ich zastępcy są mianowani na 5 lat przez
Radę spośród kandydatów przedstawionych przez państwa
członkowskie. Ich mandat jest odnawialny. Są oni także całkowicie
niezależni w wykonywaniu swoich funkcji.

Komitet Regionów

Co roku Komitet Regionów odbywa pięć sesji plenarnych, podczas których
wyznacza ogólne wytyczne swej polityki oraz przyjmuje opinie.
Członkowie Komitetu przypisani są do wyspecjalizowanych komisji, których
zadaniem jest przygotowywanie sesji plenarnych. W Komitecie działa sześć
takich komisji:
 Komisja ds. Polityki Spójności Regionalnej (COTER),
 Komisja ds. Polityki Gospodarczej i Społecznej (ECOS),
 Komisja ds. Zrównoważonego Rozwoju (DEVE),
 Komisja ds. Kultury i Edukacji (EDUC),
 Komisja ds. Konstytucyjnych i Sprawowania Rządów w Europie
(CONST),
 Komisja ds. Stosunków Zewnętrznych (RELEX).

Komitet Regionów
• Komitet Regionów liczy 344 członków. Liczba członków z
poszczególnych państw w przybliżeniu odzwierciedla ich
liczbę ludności i przedstawia się następująco:
 Francja, Niemcy, Wielka Brytania i Włochy: 24
 Hiszpania i Polska: 21
 Rumunia: 15
 Belgia, Bułgaria, Czechy, Grecja i Węgry, Austria, Niderlandy,
Portugalia i Szwecja: 12
 Dania, Finlandia, Irlandia, Litwa i Słowacja: 9
 Estonia, Łotwa i Słowenia: 7
 Cypr i Luksemburg: 6
 Malta: 5

Dziękuję za uwagę.

www.rcie.torun.pl
www.kursy.rcie.torun.pl


Slide 31

Funkcjonowanie instytucji
Unii Europejskiej
w kontekście Traktatu z Lizbony

Zagadnienia tematyczne
Czym jest Unia Europejska?
Instytucje Europejskie
• Rada Europejska
• Komisja europejska
• Rada Unii Europejskiej
• Parlament Europejski
 Ćwiczenia



1. Czym jest Unia Europejska?

Unia Europejska
Powierzchnia: 4 miliony km²
Liczba ludności: 502,477 milionów osób
27 Państw członkowskich
7,28% ludności świata
1 maja 2004 r. – akcesja Polski do UE

Czym jest Unia Europejska?
Traktaty określające status UE

 Traktat ustanawiający Europejską Wspólnotę Węgla i Stali – 1951 r.
 Traktat ustanawiający Europejską Wspólnotę Gospodarczą – 1957 r.
 Traktat ustanawiający Europejską Wspólnotę Energii Atomowej
(EUROATOM) – 1957 r.
 Traktat ustanawiający Jedną Radę i Jedną Komisję Wspólnot
Europejskich – 1965 r.
 Jednolity Akt Europejski - 1986 r.
 Traktat z Maastricht – Traktat o Unii Europejskiej – 1992 r.
 Traktat z Amsterdamu – 1997 r.
 Traktat z Nicei – 2001 r.
 Nieudana próba uchwalenia Konstytucji Unii Europejskiej – 2005 r.
 Traktat z Lizbony – 2007 r.

Traktat z Lizbony

Jest to najnowszy i aktualny dokument określający czym
jest Unia Europejska, jakie są jej podstawy, cele i
kompetencje.
Na podstawie treści tego dokumentu śledzić będziemy
instytucjonalny kształt UE.

Lizbona, uroczystość podpisania
traktatu (13 grudnia 2007 r.)

Lizbona, wspólne zdjęcie głów państw, szefów rządów i ministrów
spraw zagranicznych przed Klasztorem Hieronimitów po
uroczystości podpisania traktatu (13 grudnia 2007 r.)
9 kwietnia 2008 r. Traktat został
ratyfikowany przez Prezydenta RP
Lecha Kaczyńskiego.

UE przed Traktatem z Lizbony
Do momentu wejścia w życie Traktatu z Lizbony Unia Europejska była
szczególną formą współpracy międzynarodowej państw opartą
na trzech filarach:
 Wspólnotach Europejskich,
 wspólnej polityce zagranicznej i bezpieczeństwa
 współpracy policyjnej i sądowej w sprawach karnych.
Unia Europejska nie miała jednak ani osobowości prawnej, ani
własnych instytucji.

Charakter stowarzyszenia
państw członkowskich

Traktat o Unii Europejskiej stanowi w art. 47, że
„Unia ma osobowość prawną”.
Oznacza to, że Unia Europejska staje się
jednolitą organizacją międzynarodową.

Osobowość prawna UE
Unia Europejska nie jest federacją, jak Stany Zjednoczone Ameryki
Północnej, Federacyjna Republika Brazylii lub Federacja Rosyjska.
Jako organizacja międzynarodowa, UE:
 jest podmiotem na arenie polityki międzynarodowej, prowadzi
własną politykę zewnętrzną;
 jest podmiotem umów międzynarodowych;
 prowadzi własną politykę wewnętrzną, posiada własne
instytucje.

Kompetencje Unii Europejskiej

Unia Europejska ma tyle kompetencji,
ile powierzyły jej państwa członkowskie.

1. Kompetencje wyłączne, których nie dzieli z
rządami państw

 unia celna;
 ustanawianie reguł konkurencji niezbędnych do funkcjonowania
rynku wewnętrznego;
 zachowanie morskich zasobów biologicznych;
 wspólna polityka handlowa;
 zawieranie umów międzynarodowych;
 polityka pieniężna w odniesieniu do Państw Członkowskich, których
walutą jest euro.

2. Kompetencje dzielone i działania wspierające
rynek wewnętrzny;
 spójność gospodarcza, społeczna i terytorialna;
 rolnictwo i rybołówstwo, z wyłączeniem zachowania morskich
zasobów biologicznych;
 środowisko;
 ochrona konsumentów;
 transport;
 przestrzeń wolności, bezpieczeństwa i sprawiedliwości;
 badań, rozwoju technologicznego i przestrzeni kosmicznej;
 współpraca na rzecz rozwoju i pomocy humanitarnej.

3. Kompetencje koordynujące i uzupełniające






ochrona i poprawa zdrowia ludzkiego;

przemysł;
kultura;
turystyka;
edukacja, kształcenie zawodowe, młodzież, sport.

Cele Unii Europejskiej I
Zgodnie z art. 3 Traktatu o Unii Europejskiej, celem Unii Europejskiej
jest
wspieranie pokoju, jej wartości
i dobrobytu jej narodów.
Ponadto Unia zapewnia swoim obywatelom przestrzeń wolności,
bezpieczeństwa i sprawiedliwości bez granic wewnętrznych, w której
zagwarantowana jest swoboda przepływu osób, w powiązaniu z
właściwymi środkami w odniesieniu do kontroli granic zewnętrznych,
azylu, imigracji, jak również zapobiegania i zwalczania przestępczości.

Cele Unii Europejskiej II
Unia ustanawia także rynek wewnętrzny oraz działa na rzecz trwałego
rozwoju Europy, którego podstawą jest zrównoważony wzrost
gospodarczy oraz stabilność cen, społeczna gospodarka rynkowa o
wysokiej konkurencyjności, zmierzająca do pełnego zatrudnienia i
postępu społecznego, oraz wysoki poziom ochrony i poprawy jakości
środowiska naturalnego. Wspiera także postęp naukowo-techniczny.

Cele Unii Europejskiej III
Oprócz tego Unia:

• zwalcza wykluczenie społeczne i dyskryminację oraz wspiera
sprawiedliwość i ochronę socjalną, równość kobiet i mężczyzn,
solidarność między pokoleniami i ochronę praw dziecka;
• wspiera spójność gospodarczą, społeczną i terytorialną oraz
solidarność między państwami członkowskimi;
• szanuje swoją bogatą różnorodność kulturową i językową oraz
czuwa nad ochroną i rozwojem
• dziedzictwa kulturowego Europy;
• ustanawia unię gospodarczą i walutową, której walutą jest euro.

Cele Unii Europejskiej IV
W stosunkach zewnętrznych Unia umacnia i propaguje swoje wartości i
interesy, oraz wnosi wkład w ochronę swoich obywateli. Przyczynia się:
•
•
•
•
•
•

do pokoju, bezpieczeństwa, trwałego rozwoju Ziemi,
do solidarności i wzajemnego szacunku między narodami,
do swobodnego i uczciwego handlu,
do wyeliminowania ubóstwa,
do ochrony praw człowieka, w szczególności praw dziecka,
a także do ścisłego przestrzegania i rozwoju prawa
międzynarodowego, w szczególności zasad Karty Narodów
Zjednoczonych.

Karta Praw Podstawowych
art. 2 §1 Każdy ma prawo do życia.

art. 9 Prawo do zawarcia małżeństwa i prawo do założenia rodziny są
gwarantowane zgodnie z ustawami krajowymi regulującymi
korzystanie z tych praw.
art. 33 §1 Rodzina korzysta z ochrony prawnej, ekonomicznej
i społecznej.
art. 22 Unia szanuje różnorodność kulturową, religijną i językową.

Polska
a Karta Praw Podstawowych
Polska zastrzegła kompetencje państw członkowskich do
stanowienia prawa „ w zakresie moralności publicznej,
prawa rodzinnego, a także ochrony godności ludzkiej i
poszanowania fizycznej i moralnej integralności
człowieka”.

2. Instytucje Unii Europejskiej

Główne instytucje Unii Europejskiej





Rada Europejska
Komisja Europejska
Rada Unii Europejskiej
Parlament Europejski

 Trybunał Sprawiedliwości UE
 Europejski Trybunał Obrachunkowy
 Europejski Bank Centralny

Organami doradczymi są:
 Europejski Komitet Ekonomiczno-Społeczny
 Komitet Regionów

Rada Europejska
 Rada Europejska wskazuje Unii Europejskiej ogólny kierunek
działań politycznych i wytycza jej ogólne priorytety. Rada
Europejska daje Unii impulsy niezbędne do rozwoju oraz określa
ogólne kierunki działań i priorytety polityczne. Nie pełni ona funkcji
ustawodawczej.
 W skład Rady Europejskiej wchodzą szefowie państw lub
rządów państw członkowskich, a także jej przewodniczący oraz
przewodniczący Komisji. W jej pracach uczestniczy wysoki
przedstawiciel Unii do spraw zagranicznych i polityki
bezpieczeństwa.
 Wraz z wejściem w życie traktatu z Lizbony 1 grudnia 2009 r.
zyskała status instytucji. Jej przewodniczącym został Herman Van
Rompuy.

Tworzenie
i realizacja
Jak
powstaje prawo
UE

prawa (wersja uproszczona)
jako podstawa funkcjonowania instytucji UE
Problem, obywatele, grupy interesu, eksperci:
dyskusje, konsultacje

Komisja: wystąpienie z oficjalnym wnioskiem

Parlament i Rada UE: wspólna decyzja

Władze krajowe i lokalne: wdrażanie

Komisja i Trybunał Sprawiedliwości: monitorowanie
wdrażania
źródło: opracowanie własne

Komisja Europejska

 Komisja Europejska jest organem wykonawczym UE, który
opracowuje propozycje nowych aktów prawnych, zarządza
na bieżąco wdrażaniem polityki UE i wydatkowaniem
unijnych funduszy.
 Chroniąc interesy Europy jako całości, Komisja dba o to, aby
wszystkie państwa członkowskie UE przestrzegały unijnych
traktatów i przepisów.
 W skład Komisji wchodzi obecnie 27 komisarzy, po jednym z
każdego państwa członkowskiego, w tym wysoki przedstawiciel Unii
do spraw zagranicznych i polityki bezpieczeństwa.

Komisja Europejska
a interesy państw członkowskich

 Komisja reprezentuje Unię Europejską jako całość, a nie
poszczególne państwa członkowskie. Stąd, każdy komisarz nie szuka
rozwiązania korzystnego dla swego państwa, lecz dla Unii jako
całości.
 Na forum Komisji nie ma miejsca na ścieranie się interesów państw
członkowskich.

Kompetencje Komisji Europejskiej
 Bezpośrednia inicjatywa legislacyjna,
 Sporządza roczny plan prac legislacyjnych Wspólnoty określający akty
prawne, które mają zostać wydane.
 Samodzielnie stanowi prawo w przedmiocie zakresu obowiązywania reguł
konkurencji w odniesieniu do przedsiębiorstw publicznych (np. stocznie).
 Na podstawie upoważnienia Rady UE, Komisja może przyjmować akty
prawne o charakterze wykonawczym. W realizacji uprawnień wykonawczych
KE ma obowiązek współpracy z komitetami.
 Wszczyna postępowanie przed Trybunałem Sprawiedliwości.
 Przygotowuje projekt budżetu UE a następnie go realizuje.
 Zarządza funduszami europejskimi.
 Sprawuje kontrolę nad przestrzeganiem prawa UE.

WYSOKI PRZEDSTAWICIEL UNII DO SPRAW
ZAGRANICZNYCH I POLITYKI BEZPIECZEŃSTWA
 Mianowany przez Radę Europejską kwalifikowaną większością głosów +
zatwierdzenie przez PE; pełni funkcję Wiceprzewodniczącego KE
 Funkcje:
 Kieruje PZIB i przedstawia projekty decyzji i działań w ramach PZIB
 Przewodniczy Radzie Spraw Zagranicznych
 Zapewnia spójność działań zewnętrznych Unii jako
wiceprzewodniczący KE
 Kieruje europejską służbą działań zewnętrznych
 Ustanowienie Europejskiej Służby Działań Zewnętrznych
 Pracownicy Sekretariatu Generalnego Rady i Komisji (DG RELEX) –
po 1/3 z każdej instytucji
 Osoby oddelegowane z Państw Członkowskich – 1/3

Rada Unii Europejskiej
•

Rada jest głównym organem decyzyjnym Unii Europejskiej.

•

W jej posiedzeniach uczestniczy po jednym ministrze z każdego
kraju członkowskiego UE.

•

To, który minister uczestniczy w danym spotkaniu Rady UE, zależy
od poruszanej na nim tematyki. Jeżeli na przykład Rada debatuje nad
sprawami związanymi z ochroną środowiska, w posiedzeniu biorą udział
ministrowie środowiska wszystkich państw UE, a radę tę nazywa się „Radą
ds. Środowiska”.

•

Rada UE jest forum międzyrządowym. Każdy minister zasiadający w
radzie jest upoważniony do podejmowania zobowiązań w imieniu swojego
rządu.

•

Rada UE jest forum ścierania się interesów narodowych oraz
interesów państw członkowskich.

Rada Unii Europejskiej
Istnieje dziesięć możliwych konfiguracji Rady:












Rada do spraw Ogólnych
Rada do spraw Zagranicznych
Rada do spraw Gospodarczych i Finansowych
Rada do spraw Współpracy w dziedzinie Wymiaru Sprawiedliwości i Spraw
Wewnętrznych
Rada do spraw Zatrudnienia, Polityki Społecznej, Zdrowia i Polityki
dotyczącej Konsumentów
Rada do spraw Transportu, Telekomunikacji i Energii
Rada do spraw Rolnictwa i Rybołówstwa
Rada do spraw Ochrony Środowiska
Rada do spraw Konkurencji
Rada do spraw Edukacji, Młodzieży i Kultury

Rada Unii Europejskiej

 Przyjmuje europejskie akty prawne oraz projekt budżetu – wspólnie
z Parlamentem Europejskim.
 Koordynuje kierunki polityki gospodarczej i społecznej w krajach
członkowskich.
 Zawiera umowy międzynarodowe między UE a innymi krajami lub
organizacjami międzynarodowymi.
 Nie posiada inicjatywy legislacyjnej.

Głosowanie w Radzie UE

źródło: www.polskawue.gov.pl

Głosowanie w Radzie UE
• Wymóg uzyskania większości kwalifikowanej oznacza, że decyzja
musi uzyskać poparcie większości państw członkowskich (jeżeli
projekt aktu prawnego pochodzi od Komisji Europejskiej) lub 2/3
liczby państw (jeżeli projekt pochodzi od państw członkowskich)
dysponujących co najmniej 255 głosami ważonymi.
• Ponadto, członek Rady może wystąpić o sprawdzenie, czy państwa
członkowskie stanowiące większość kwalifikowaną reprezentują co
najmniej 62 proc. ogółu ludności Unii.
• Jeżeli się okaże, że warunek ten nie został spełniony, decyzja nie
zostaje przyjęta, jednakże to ostatnie kryterium nie ma praktycznego
znaczenia przy spełnieniu kryterium liczby państw i liczby głosów
ważonych.
• System ten będzie obowiązywał do 31 października 2014 r.

Organizacja prac Rady Unii Europejskiej
 Każdy kraj UE ma w Brukseli stały zespół („przedstawicielstwo”),
które go reprezentuje i broni jego interesu narodowego na szczeblu
Unii. Szef przedstawicielstwa pełni de facto rolę ambasadora swego
kraju przy Unii Europejskiej.
 Ambasadorowie (zwani „stałymi przedstawicielami”) spotykają się co
tydzień w ramach Komitetu Stałych Przedstawicieli (francuski skrót:
COREPER).
 Przedstawicielem Rzeczpospolitej Polskiej w Brukseli jest

Jan Tombiński

Prezydencja w Radzie Unii Europejskiej to…






…przywilej organizacji prac Rady UE,
…ustalanie miejsca, daty i tematyki obrad Rady,
…kierowanie pracami Rady UE i przewodniczenie jej obradom,
…wypracowywanie kompromisu pomiędzy poszczególnymi państwami
członkowskimi.

 Prezydencja w Radzie UE trwa sześć miesięcy i przypada kolejno na każde
państwo członkowskie UE.
 Rzeczpospolita Polska sprawowała pierwszą w historii Prezydencję między 1
lipca a 31 grudnia 2011 r.
 Trio Prezydencji…
 Polska, Dania i Cypr

Prezydencja w Radzie Unii Europejskiej

 Państwo, które obejmuje Prezydencję w Radzie UE przejmuje
kolejno odpowiedzialność za porządek obrad Rady i przewodzi
wszystkim jej posiedzeniom, kieruje podejmowaniem decyzji
legislacyjnych i politycznych, oraz wypracowuje kompromisy
pomiędzy poszczególnymi państwami członkowskimi.
 Na przykład, jeśli w grudniu 2012 r. zbierze się Rada ds. Środowiska,
przewodzić jej będzie cypryjski minister środowiska, bo Prezydencja
Rady przypada aktualnie właśnie Cyprowi.

Polska Prezydencja w Radzie UE
Do obszarów kierunkowych Polskiej Prezydencji należały:
 ramy finansowe 2014-2020,
 rynek wewnętrzny;
 stosunki ze Wschodem (Partnerstwo Wschodnie);
 wzmocnienie zewnętrznej polityki energetycznej UE;
 pełne wykorzystanie kapitału intelektualnego Europy;
 wspólna polityka bezpieczeństwa i obrony.
Funkcję Pełnomocnika Rządu ds. Przygotowania Organów Administracji
Rządowej i Sprawowania przez RP Przewodnictwa w Radzie UE pełnił Mikołaj
Dowgielewicz.

www.pl2011.eu
www.rcie.torun.pl

Parlament Europejski
 Parlament Europejski jest jedyną instytucją ponadnarodową, której
członkowie są demokratycznie wybierani w powszechnych wyborach
bezpośrednich. W nim reprezentowani są obywatele Państw
Członkowskich.
 Parlament Europejski jest wybierany co pięć lat i ustanawia liczne
prawa (dyrektywy, rozporządzenia, itp.), które mają wpływ na życie
codzienne każdego obywatela.

Parlament Europejski

 Przewodniczący jest wybierany na odnawialny okres dwóch i pół roku, to
jest na połowę kadencji. Przewodniczący reprezentuje Parlament na
zewnątrz i w stosunkach z innymi instytucjami wspólnotowymi.
 Podczas otwarcia każdego posiedzenia Rady Europejskiej przewodniczący
Parlamentu wyraża stanowisko i przedstawia kwestie zajmujące uwagę
Parlamentu, związane z konkretnymi tematami i punktami wpisanymi w
porządek dzienny.
 Przewodniczący PE podpisuje wraz z przewodniczącym Rady wszystkie
akty prawne podjęte w ramach współdecyzji.

Parlament Europejski
 Zgodnie z ogólną zasadą miejsca są podzielone proporcjonalnie do
liczby mieszkańców każdego kraju. Każde Państwo Członkowskie
posiada stałą liczbę miejsc: maksymalnie 96 a minimalnie - 6.
Obecnie Polskę reprezentuje 50 europarlamantarzystów.
 Każde Państwo Członkowskie określa własną ordynację wyborczą,
lecz stosuje identyczne zasady demokratyczne, to jest prawo do
głosowania w wieku 18 lat (z wyjątkiem Austrii, której obywatele
mogą głosować po ukończeniu 16 lat), równość płci i tajność
głosowania.
 Wybory europejskie już teraz charakteryzuje pewna liczba
wspólnych zasad. Należą do nich bezpośredni i powszechny
charakter wyborów, zasada proporcjonalności i odnawialny
pięcioletni mandat.

Liczba Mandatów w PE

 Maksymalnie 750 + przewodniczący (obecnie 736 posłów)
 Minimalna liczba
członkowskie – 6
 Maksymalna liczba
członkowskie - 96

mandatów
mandatów

przypadających
przypadających

na

państwo

na

państwo

Trybunał Sprawiedliwości
Unii Europejskiej
• Trybunał Sprawiedliwości Unii Europejskiej jest organem sądowym
Unii Europejskiej. Obejmuje: Trybunał Sprawiedliwości, Sąd i
sądy wyspecjalizowane.
• Jego zadaniem jest zapewnienie, by prawo unijne było
interpretowane i stosowane w ten sam sposób w każdym państwie
członkowskim.
• Trybunał jest uprawniony do rozstrzygania sporów prawnych
wynikłych między państwami członkowskimi, instytucjami UE,
przedsiębiorstwami i osobami fizycznymi.
• Trybunał ma siedzibę w Luksemburgu.

Europejski Trybunał Obrachunkowy
 Głównym zadaniem Trybunału jest kontrola gospodarki
pieniężnej UE. Sprawozdanie z wykonania budżetu, które
sporządza po zamknięciu każdego roku budżetowego, stanowi
podstawę do udzielenia Komisje Europejskiej przez Parlament
Europejski absolutorium z realizacji budżetu.
 W skład Trybunału wchodzi jeden obywatel z każdego państwa
członkowskiego. Członków Trybunału mianuje Rada Unii
Europejskiej po konsultacji z Parlamentem Europejskim spośród
kandydatów przedstawionych przez państwa członkowskie.
 Kadencja Trybunału trwa 6 lat. Siedziba tego organu mieści się w
Luksemburgu.

Europejski Komitet Ekonomiczno-Społeczny
skład osobowy
 Organizacje przedstawicieli producentów, rolników, pracowników,
wolnych zawodów, gospodarki społecznej, konsumentów i inne
organizacje pozarządowe;
 Cechą charakterystyczną zorganizowanego społeczeństwa
obywatelskiego jest rola pośrednika między administracją
publiczną a obywatelami.
 Jest to zgromadzenie 344 przedstawicieli pochodzących z 27
państw członkowskich UE
 Członkowie posiadają 4-letni, odnawialny mandat
 Są oni mianowani przez Radę UE w oparciu o listy sporządzane
przez rządy krajowe.

Zgromadzenie podzielone
na 3 GRUPY
 Grupa I - Pracodawcy
 Sektor publiczny i prywatny w przemyśle, handlu, finansach itp.
(duże przedsiębiorstwa);
 Grupa II – Pracownicy
 Ogólnokrajowe związki zawodowe;
 Grupa III – Inne podmioty
 Rolnicy, konsumenci, rzemieślnicy i MŚP, gospodarka społeczna,
społeczne i ekologiczne organizacje pozarządowe, wolne zawody
itp.

Komitet Regionów
 Członkowie Komitetu są wybierani spośród polityków z okręgów
miejskich lub regionów i reprezentują całą gamę działań
podejmowanych przez władze lokalne lub regionalne w Unii
Europejskiej - prezydenci regionów, regionalni parlamentarzyści,
radni miejscy, burmistrzowie dużych miast itp.
 Członkowie Komitetu oraz ich zastępcy są mianowani na 5 lat przez
Radę spośród kandydatów przedstawionych przez państwa
członkowskie. Ich mandat jest odnawialny. Są oni także całkowicie
niezależni w wykonywaniu swoich funkcji.

Komitet Regionów

Co roku Komitet Regionów odbywa pięć sesji plenarnych, podczas których
wyznacza ogólne wytyczne swej polityki oraz przyjmuje opinie.
Członkowie Komitetu przypisani są do wyspecjalizowanych komisji, których
zadaniem jest przygotowywanie sesji plenarnych. W Komitecie działa sześć
takich komisji:
 Komisja ds. Polityki Spójności Regionalnej (COTER),
 Komisja ds. Polityki Gospodarczej i Społecznej (ECOS),
 Komisja ds. Zrównoważonego Rozwoju (DEVE),
 Komisja ds. Kultury i Edukacji (EDUC),
 Komisja ds. Konstytucyjnych i Sprawowania Rządów w Europie
(CONST),
 Komisja ds. Stosunków Zewnętrznych (RELEX).

Komitet Regionów
• Komitet Regionów liczy 344 członków. Liczba członków z
poszczególnych państw w przybliżeniu odzwierciedla ich
liczbę ludności i przedstawia się następująco:
 Francja, Niemcy, Wielka Brytania i Włochy: 24
 Hiszpania i Polska: 21
 Rumunia: 15
 Belgia, Bułgaria, Czechy, Grecja i Węgry, Austria, Niderlandy,
Portugalia i Szwecja: 12
 Dania, Finlandia, Irlandia, Litwa i Słowacja: 9
 Estonia, Łotwa i Słowenia: 7
 Cypr i Luksemburg: 6
 Malta: 5

Dziękuję za uwagę.

www.rcie.torun.pl
www.kursy.rcie.torun.pl


Slide 32

Funkcjonowanie instytucji
Unii Europejskiej
w kontekście Traktatu z Lizbony

Zagadnienia tematyczne
Czym jest Unia Europejska?
Instytucje Europejskie
• Rada Europejska
• Komisja europejska
• Rada Unii Europejskiej
• Parlament Europejski
 Ćwiczenia



1. Czym jest Unia Europejska?

Unia Europejska
Powierzchnia: 4 miliony km²
Liczba ludności: 502,477 milionów osób
27 Państw członkowskich
7,28% ludności świata
1 maja 2004 r. – akcesja Polski do UE

Czym jest Unia Europejska?
Traktaty określające status UE

 Traktat ustanawiający Europejską Wspólnotę Węgla i Stali – 1951 r.
 Traktat ustanawiający Europejską Wspólnotę Gospodarczą – 1957 r.
 Traktat ustanawiający Europejską Wspólnotę Energii Atomowej
(EUROATOM) – 1957 r.
 Traktat ustanawiający Jedną Radę i Jedną Komisję Wspólnot
Europejskich – 1965 r.
 Jednolity Akt Europejski - 1986 r.
 Traktat z Maastricht – Traktat o Unii Europejskiej – 1992 r.
 Traktat z Amsterdamu – 1997 r.
 Traktat z Nicei – 2001 r.
 Nieudana próba uchwalenia Konstytucji Unii Europejskiej – 2005 r.
 Traktat z Lizbony – 2007 r.

Traktat z Lizbony

Jest to najnowszy i aktualny dokument określający czym
jest Unia Europejska, jakie są jej podstawy, cele i
kompetencje.
Na podstawie treści tego dokumentu śledzić będziemy
instytucjonalny kształt UE.

Lizbona, uroczystość podpisania
traktatu (13 grudnia 2007 r.)

Lizbona, wspólne zdjęcie głów państw, szefów rządów i ministrów
spraw zagranicznych przed Klasztorem Hieronimitów po
uroczystości podpisania traktatu (13 grudnia 2007 r.)
9 kwietnia 2008 r. Traktat został
ratyfikowany przez Prezydenta RP
Lecha Kaczyńskiego.

UE przed Traktatem z Lizbony
Do momentu wejścia w życie Traktatu z Lizbony Unia Europejska była
szczególną formą współpracy międzynarodowej państw opartą
na trzech filarach:
 Wspólnotach Europejskich,
 wspólnej polityce zagranicznej i bezpieczeństwa
 współpracy policyjnej i sądowej w sprawach karnych.
Unia Europejska nie miała jednak ani osobowości prawnej, ani
własnych instytucji.

Charakter stowarzyszenia
państw członkowskich

Traktat o Unii Europejskiej stanowi w art. 47, że
„Unia ma osobowość prawną”.
Oznacza to, że Unia Europejska staje się
jednolitą organizacją międzynarodową.

Osobowość prawna UE
Unia Europejska nie jest federacją, jak Stany Zjednoczone Ameryki
Północnej, Federacyjna Republika Brazylii lub Federacja Rosyjska.
Jako organizacja międzynarodowa, UE:
 jest podmiotem na arenie polityki międzynarodowej, prowadzi
własną politykę zewnętrzną;
 jest podmiotem umów międzynarodowych;
 prowadzi własną politykę wewnętrzną, posiada własne
instytucje.

Kompetencje Unii Europejskiej

Unia Europejska ma tyle kompetencji,
ile powierzyły jej państwa członkowskie.

1. Kompetencje wyłączne, których nie dzieli z
rządami państw

 unia celna;
 ustanawianie reguł konkurencji niezbędnych do funkcjonowania
rynku wewnętrznego;
 zachowanie morskich zasobów biologicznych;
 wspólna polityka handlowa;
 zawieranie umów międzynarodowych;
 polityka pieniężna w odniesieniu do Państw Członkowskich, których
walutą jest euro.

2. Kompetencje dzielone i działania wspierające
rynek wewnętrzny;
 spójność gospodarcza, społeczna i terytorialna;
 rolnictwo i rybołówstwo, z wyłączeniem zachowania morskich
zasobów biologicznych;
 środowisko;
 ochrona konsumentów;
 transport;
 przestrzeń wolności, bezpieczeństwa i sprawiedliwości;
 badań, rozwoju technologicznego i przestrzeni kosmicznej;
 współpraca na rzecz rozwoju i pomocy humanitarnej.

3. Kompetencje koordynujące i uzupełniające






ochrona i poprawa zdrowia ludzkiego;

przemysł;
kultura;
turystyka;
edukacja, kształcenie zawodowe, młodzież, sport.

Cele Unii Europejskiej I
Zgodnie z art. 3 Traktatu o Unii Europejskiej, celem Unii Europejskiej
jest
wspieranie pokoju, jej wartości
i dobrobytu jej narodów.
Ponadto Unia zapewnia swoim obywatelom przestrzeń wolności,
bezpieczeństwa i sprawiedliwości bez granic wewnętrznych, w której
zagwarantowana jest swoboda przepływu osób, w powiązaniu z
właściwymi środkami w odniesieniu do kontroli granic zewnętrznych,
azylu, imigracji, jak również zapobiegania i zwalczania przestępczości.

Cele Unii Europejskiej II
Unia ustanawia także rynek wewnętrzny oraz działa na rzecz trwałego
rozwoju Europy, którego podstawą jest zrównoważony wzrost
gospodarczy oraz stabilność cen, społeczna gospodarka rynkowa o
wysokiej konkurencyjności, zmierzająca do pełnego zatrudnienia i
postępu społecznego, oraz wysoki poziom ochrony i poprawy jakości
środowiska naturalnego. Wspiera także postęp naukowo-techniczny.

Cele Unii Europejskiej III
Oprócz tego Unia:

• zwalcza wykluczenie społeczne i dyskryminację oraz wspiera
sprawiedliwość i ochronę socjalną, równość kobiet i mężczyzn,
solidarność między pokoleniami i ochronę praw dziecka;
• wspiera spójność gospodarczą, społeczną i terytorialną oraz
solidarność między państwami członkowskimi;
• szanuje swoją bogatą różnorodność kulturową i językową oraz
czuwa nad ochroną i rozwojem
• dziedzictwa kulturowego Europy;
• ustanawia unię gospodarczą i walutową, której walutą jest euro.

Cele Unii Europejskiej IV
W stosunkach zewnętrznych Unia umacnia i propaguje swoje wartości i
interesy, oraz wnosi wkład w ochronę swoich obywateli. Przyczynia się:
•
•
•
•
•
•

do pokoju, bezpieczeństwa, trwałego rozwoju Ziemi,
do solidarności i wzajemnego szacunku między narodami,
do swobodnego i uczciwego handlu,
do wyeliminowania ubóstwa,
do ochrony praw człowieka, w szczególności praw dziecka,
a także do ścisłego przestrzegania i rozwoju prawa
międzynarodowego, w szczególności zasad Karty Narodów
Zjednoczonych.

Karta Praw Podstawowych
art. 2 §1 Każdy ma prawo do życia.

art. 9 Prawo do zawarcia małżeństwa i prawo do założenia rodziny są
gwarantowane zgodnie z ustawami krajowymi regulującymi
korzystanie z tych praw.
art. 33 §1 Rodzina korzysta z ochrony prawnej, ekonomicznej
i społecznej.
art. 22 Unia szanuje różnorodność kulturową, religijną i językową.

Polska
a Karta Praw Podstawowych
Polska zastrzegła kompetencje państw członkowskich do
stanowienia prawa „ w zakresie moralności publicznej,
prawa rodzinnego, a także ochrony godności ludzkiej i
poszanowania fizycznej i moralnej integralności
człowieka”.

2. Instytucje Unii Europejskiej

Główne instytucje Unii Europejskiej





Rada Europejska
Komisja Europejska
Rada Unii Europejskiej
Parlament Europejski

 Trybunał Sprawiedliwości UE
 Europejski Trybunał Obrachunkowy
 Europejski Bank Centralny

Organami doradczymi są:
 Europejski Komitet Ekonomiczno-Społeczny
 Komitet Regionów

Rada Europejska
 Rada Europejska wskazuje Unii Europejskiej ogólny kierunek
działań politycznych i wytycza jej ogólne priorytety. Rada
Europejska daje Unii impulsy niezbędne do rozwoju oraz określa
ogólne kierunki działań i priorytety polityczne. Nie pełni ona funkcji
ustawodawczej.
 W skład Rady Europejskiej wchodzą szefowie państw lub
rządów państw członkowskich, a także jej przewodniczący oraz
przewodniczący Komisji. W jej pracach uczestniczy wysoki
przedstawiciel Unii do spraw zagranicznych i polityki
bezpieczeństwa.
 Wraz z wejściem w życie traktatu z Lizbony 1 grudnia 2009 r.
zyskała status instytucji. Jej przewodniczącym został Herman Van
Rompuy.

Tworzenie
i realizacja
Jak
powstaje prawo
UE

prawa (wersja uproszczona)
jako podstawa funkcjonowania instytucji UE
Problem, obywatele, grupy interesu, eksperci:
dyskusje, konsultacje

Komisja: wystąpienie z oficjalnym wnioskiem

Parlament i Rada UE: wspólna decyzja

Władze krajowe i lokalne: wdrażanie

Komisja i Trybunał Sprawiedliwości: monitorowanie
wdrażania
źródło: opracowanie własne

Komisja Europejska

 Komisja Europejska jest organem wykonawczym UE, który
opracowuje propozycje nowych aktów prawnych, zarządza
na bieżąco wdrażaniem polityki UE i wydatkowaniem
unijnych funduszy.
 Chroniąc interesy Europy jako całości, Komisja dba o to, aby
wszystkie państwa członkowskie UE przestrzegały unijnych
traktatów i przepisów.
 W skład Komisji wchodzi obecnie 27 komisarzy, po jednym z
każdego państwa członkowskiego, w tym wysoki przedstawiciel Unii
do spraw zagranicznych i polityki bezpieczeństwa.

Komisja Europejska
a interesy państw członkowskich

 Komisja reprezentuje Unię Europejską jako całość, a nie
poszczególne państwa członkowskie. Stąd, każdy komisarz nie szuka
rozwiązania korzystnego dla swego państwa, lecz dla Unii jako
całości.
 Na forum Komisji nie ma miejsca na ścieranie się interesów państw
członkowskich.

Kompetencje Komisji Europejskiej
 Bezpośrednia inicjatywa legislacyjna,
 Sporządza roczny plan prac legislacyjnych Wspólnoty określający akty
prawne, które mają zostać wydane.
 Samodzielnie stanowi prawo w przedmiocie zakresu obowiązywania reguł
konkurencji w odniesieniu do przedsiębiorstw publicznych (np. stocznie).
 Na podstawie upoważnienia Rady UE, Komisja może przyjmować akty
prawne o charakterze wykonawczym. W realizacji uprawnień wykonawczych
KE ma obowiązek współpracy z komitetami.
 Wszczyna postępowanie przed Trybunałem Sprawiedliwości.
 Przygotowuje projekt budżetu UE a następnie go realizuje.
 Zarządza funduszami europejskimi.
 Sprawuje kontrolę nad przestrzeganiem prawa UE.

WYSOKI PRZEDSTAWICIEL UNII DO SPRAW
ZAGRANICZNYCH I POLITYKI BEZPIECZEŃSTWA
 Mianowany przez Radę Europejską kwalifikowaną większością głosów +
zatwierdzenie przez PE; pełni funkcję Wiceprzewodniczącego KE
 Funkcje:
 Kieruje PZIB i przedstawia projekty decyzji i działań w ramach PZIB
 Przewodniczy Radzie Spraw Zagranicznych
 Zapewnia spójność działań zewnętrznych Unii jako
wiceprzewodniczący KE
 Kieruje europejską służbą działań zewnętrznych
 Ustanowienie Europejskiej Służby Działań Zewnętrznych
 Pracownicy Sekretariatu Generalnego Rady i Komisji (DG RELEX) –
po 1/3 z każdej instytucji
 Osoby oddelegowane z Państw Członkowskich – 1/3

Rada Unii Europejskiej
•

Rada jest głównym organem decyzyjnym Unii Europejskiej.

•

W jej posiedzeniach uczestniczy po jednym ministrze z każdego
kraju członkowskiego UE.

•

To, który minister uczestniczy w danym spotkaniu Rady UE, zależy
od poruszanej na nim tematyki. Jeżeli na przykład Rada debatuje nad
sprawami związanymi z ochroną środowiska, w posiedzeniu biorą udział
ministrowie środowiska wszystkich państw UE, a radę tę nazywa się „Radą
ds. Środowiska”.

•

Rada UE jest forum międzyrządowym. Każdy minister zasiadający w
radzie jest upoważniony do podejmowania zobowiązań w imieniu swojego
rządu.

•

Rada UE jest forum ścierania się interesów narodowych oraz
interesów państw członkowskich.

Rada Unii Europejskiej
Istnieje dziesięć możliwych konfiguracji Rady:












Rada do spraw Ogólnych
Rada do spraw Zagranicznych
Rada do spraw Gospodarczych i Finansowych
Rada do spraw Współpracy w dziedzinie Wymiaru Sprawiedliwości i Spraw
Wewnętrznych
Rada do spraw Zatrudnienia, Polityki Społecznej, Zdrowia i Polityki
dotyczącej Konsumentów
Rada do spraw Transportu, Telekomunikacji i Energii
Rada do spraw Rolnictwa i Rybołówstwa
Rada do spraw Ochrony Środowiska
Rada do spraw Konkurencji
Rada do spraw Edukacji, Młodzieży i Kultury

Rada Unii Europejskiej

 Przyjmuje europejskie akty prawne oraz projekt budżetu – wspólnie
z Parlamentem Europejskim.
 Koordynuje kierunki polityki gospodarczej i społecznej w krajach
członkowskich.
 Zawiera umowy międzynarodowe między UE a innymi krajami lub
organizacjami międzynarodowymi.
 Nie posiada inicjatywy legislacyjnej.

Głosowanie w Radzie UE

źródło: www.polskawue.gov.pl

Głosowanie w Radzie UE
• Wymóg uzyskania większości kwalifikowanej oznacza, że decyzja
musi uzyskać poparcie większości państw członkowskich (jeżeli
projekt aktu prawnego pochodzi od Komisji Europejskiej) lub 2/3
liczby państw (jeżeli projekt pochodzi od państw członkowskich)
dysponujących co najmniej 255 głosami ważonymi.
• Ponadto, członek Rady może wystąpić o sprawdzenie, czy państwa
członkowskie stanowiące większość kwalifikowaną reprezentują co
najmniej 62 proc. ogółu ludności Unii.
• Jeżeli się okaże, że warunek ten nie został spełniony, decyzja nie
zostaje przyjęta, jednakże to ostatnie kryterium nie ma praktycznego
znaczenia przy spełnieniu kryterium liczby państw i liczby głosów
ważonych.
• System ten będzie obowiązywał do 31 października 2014 r.

Organizacja prac Rady Unii Europejskiej
 Każdy kraj UE ma w Brukseli stały zespół („przedstawicielstwo”),
które go reprezentuje i broni jego interesu narodowego na szczeblu
Unii. Szef przedstawicielstwa pełni de facto rolę ambasadora swego
kraju przy Unii Europejskiej.
 Ambasadorowie (zwani „stałymi przedstawicielami”) spotykają się co
tydzień w ramach Komitetu Stałych Przedstawicieli (francuski skrót:
COREPER).
 Przedstawicielem Rzeczpospolitej Polskiej w Brukseli jest

Jan Tombiński

Prezydencja w Radzie Unii Europejskiej to…






…przywilej organizacji prac Rady UE,
…ustalanie miejsca, daty i tematyki obrad Rady,
…kierowanie pracami Rady UE i przewodniczenie jej obradom,
…wypracowywanie kompromisu pomiędzy poszczególnymi państwami
członkowskimi.

 Prezydencja w Radzie UE trwa sześć miesięcy i przypada kolejno na każde
państwo członkowskie UE.
 Rzeczpospolita Polska sprawowała pierwszą w historii Prezydencję między 1
lipca a 31 grudnia 2011 r.
 Trio Prezydencji…
 Polska, Dania i Cypr

Prezydencja w Radzie Unii Europejskiej

 Państwo, które obejmuje Prezydencję w Radzie UE przejmuje
kolejno odpowiedzialność za porządek obrad Rady i przewodzi
wszystkim jej posiedzeniom, kieruje podejmowaniem decyzji
legislacyjnych i politycznych, oraz wypracowuje kompromisy
pomiędzy poszczególnymi państwami członkowskimi.
 Na przykład, jeśli w grudniu 2012 r. zbierze się Rada ds. Środowiska,
przewodzić jej będzie cypryjski minister środowiska, bo Prezydencja
Rady przypada aktualnie właśnie Cyprowi.

Polska Prezydencja w Radzie UE
Do obszarów kierunkowych Polskiej Prezydencji należały:
 ramy finansowe 2014-2020,
 rynek wewnętrzny;
 stosunki ze Wschodem (Partnerstwo Wschodnie);
 wzmocnienie zewnętrznej polityki energetycznej UE;
 pełne wykorzystanie kapitału intelektualnego Europy;
 wspólna polityka bezpieczeństwa i obrony.
Funkcję Pełnomocnika Rządu ds. Przygotowania Organów Administracji
Rządowej i Sprawowania przez RP Przewodnictwa w Radzie UE pełnił Mikołaj
Dowgielewicz.

www.pl2011.eu
www.rcie.torun.pl

Parlament Europejski
 Parlament Europejski jest jedyną instytucją ponadnarodową, której
członkowie są demokratycznie wybierani w powszechnych wyborach
bezpośrednich. W nim reprezentowani są obywatele Państw
Członkowskich.
 Parlament Europejski jest wybierany co pięć lat i ustanawia liczne
prawa (dyrektywy, rozporządzenia, itp.), które mają wpływ na życie
codzienne każdego obywatela.

Parlament Europejski

 Przewodniczący jest wybierany na odnawialny okres dwóch i pół roku, to
jest na połowę kadencji. Przewodniczący reprezentuje Parlament na
zewnątrz i w stosunkach z innymi instytucjami wspólnotowymi.
 Podczas otwarcia każdego posiedzenia Rady Europejskiej przewodniczący
Parlamentu wyraża stanowisko i przedstawia kwestie zajmujące uwagę
Parlamentu, związane z konkretnymi tematami i punktami wpisanymi w
porządek dzienny.
 Przewodniczący PE podpisuje wraz z przewodniczącym Rady wszystkie
akty prawne podjęte w ramach współdecyzji.

Parlament Europejski
 Zgodnie z ogólną zasadą miejsca są podzielone proporcjonalnie do
liczby mieszkańców każdego kraju. Każde Państwo Członkowskie
posiada stałą liczbę miejsc: maksymalnie 96 a minimalnie - 6.
Obecnie Polskę reprezentuje 50 europarlamantarzystów.
 Każde Państwo Członkowskie określa własną ordynację wyborczą,
lecz stosuje identyczne zasady demokratyczne, to jest prawo do
głosowania w wieku 18 lat (z wyjątkiem Austrii, której obywatele
mogą głosować po ukończeniu 16 lat), równość płci i tajność
głosowania.
 Wybory europejskie już teraz charakteryzuje pewna liczba
wspólnych zasad. Należą do nich bezpośredni i powszechny
charakter wyborów, zasada proporcjonalności i odnawialny
pięcioletni mandat.

Liczba Mandatów w PE

 Maksymalnie 750 + przewodniczący (obecnie 736 posłów)
 Minimalna liczba
członkowskie – 6
 Maksymalna liczba
członkowskie - 96

mandatów
mandatów

przypadających
przypadających

na

państwo

na

państwo

Trybunał Sprawiedliwości
Unii Europejskiej
• Trybunał Sprawiedliwości Unii Europejskiej jest organem sądowym
Unii Europejskiej. Obejmuje: Trybunał Sprawiedliwości, Sąd i
sądy wyspecjalizowane.
• Jego zadaniem jest zapewnienie, by prawo unijne było
interpretowane i stosowane w ten sam sposób w każdym państwie
członkowskim.
• Trybunał jest uprawniony do rozstrzygania sporów prawnych
wynikłych między państwami członkowskimi, instytucjami UE,
przedsiębiorstwami i osobami fizycznymi.
• Trybunał ma siedzibę w Luksemburgu.

Europejski Trybunał Obrachunkowy
 Głównym zadaniem Trybunału jest kontrola gospodarki
pieniężnej UE. Sprawozdanie z wykonania budżetu, które
sporządza po zamknięciu każdego roku budżetowego, stanowi
podstawę do udzielenia Komisje Europejskiej przez Parlament
Europejski absolutorium z realizacji budżetu.
 W skład Trybunału wchodzi jeden obywatel z każdego państwa
członkowskiego. Członków Trybunału mianuje Rada Unii
Europejskiej po konsultacji z Parlamentem Europejskim spośród
kandydatów przedstawionych przez państwa członkowskie.
 Kadencja Trybunału trwa 6 lat. Siedziba tego organu mieści się w
Luksemburgu.

Europejski Komitet Ekonomiczno-Społeczny
skład osobowy
 Organizacje przedstawicieli producentów, rolników, pracowników,
wolnych zawodów, gospodarki społecznej, konsumentów i inne
organizacje pozarządowe;
 Cechą charakterystyczną zorganizowanego społeczeństwa
obywatelskiego jest rola pośrednika między administracją
publiczną a obywatelami.
 Jest to zgromadzenie 344 przedstawicieli pochodzących z 27
państw członkowskich UE
 Członkowie posiadają 4-letni, odnawialny mandat
 Są oni mianowani przez Radę UE w oparciu o listy sporządzane
przez rządy krajowe.

Zgromadzenie podzielone
na 3 GRUPY
 Grupa I - Pracodawcy
 Sektor publiczny i prywatny w przemyśle, handlu, finansach itp.
(duże przedsiębiorstwa);
 Grupa II – Pracownicy
 Ogólnokrajowe związki zawodowe;
 Grupa III – Inne podmioty
 Rolnicy, konsumenci, rzemieślnicy i MŚP, gospodarka społeczna,
społeczne i ekologiczne organizacje pozarządowe, wolne zawody
itp.

Komitet Regionów
 Członkowie Komitetu są wybierani spośród polityków z okręgów
miejskich lub regionów i reprezentują całą gamę działań
podejmowanych przez władze lokalne lub regionalne w Unii
Europejskiej - prezydenci regionów, regionalni parlamentarzyści,
radni miejscy, burmistrzowie dużych miast itp.
 Członkowie Komitetu oraz ich zastępcy są mianowani na 5 lat przez
Radę spośród kandydatów przedstawionych przez państwa
członkowskie. Ich mandat jest odnawialny. Są oni także całkowicie
niezależni w wykonywaniu swoich funkcji.

Komitet Regionów

Co roku Komitet Regionów odbywa pięć sesji plenarnych, podczas których
wyznacza ogólne wytyczne swej polityki oraz przyjmuje opinie.
Członkowie Komitetu przypisani są do wyspecjalizowanych komisji, których
zadaniem jest przygotowywanie sesji plenarnych. W Komitecie działa sześć
takich komisji:
 Komisja ds. Polityki Spójności Regionalnej (COTER),
 Komisja ds. Polityki Gospodarczej i Społecznej (ECOS),
 Komisja ds. Zrównoważonego Rozwoju (DEVE),
 Komisja ds. Kultury i Edukacji (EDUC),
 Komisja ds. Konstytucyjnych i Sprawowania Rządów w Europie
(CONST),
 Komisja ds. Stosunków Zewnętrznych (RELEX).

Komitet Regionów
• Komitet Regionów liczy 344 członków. Liczba członków z
poszczególnych państw w przybliżeniu odzwierciedla ich
liczbę ludności i przedstawia się następująco:
 Francja, Niemcy, Wielka Brytania i Włochy: 24
 Hiszpania i Polska: 21
 Rumunia: 15
 Belgia, Bułgaria, Czechy, Grecja i Węgry, Austria, Niderlandy,
Portugalia i Szwecja: 12
 Dania, Finlandia, Irlandia, Litwa i Słowacja: 9
 Estonia, Łotwa i Słowenia: 7
 Cypr i Luksemburg: 6
 Malta: 5

Dziękuję za uwagę.

www.rcie.torun.pl
www.kursy.rcie.torun.pl


Slide 33

Funkcjonowanie instytucji
Unii Europejskiej
w kontekście Traktatu z Lizbony

Zagadnienia tematyczne
Czym jest Unia Europejska?
Instytucje Europejskie
• Rada Europejska
• Komisja europejska
• Rada Unii Europejskiej
• Parlament Europejski
 Ćwiczenia



1. Czym jest Unia Europejska?

Unia Europejska
Powierzchnia: 4 miliony km²
Liczba ludności: 502,477 milionów osób
27 Państw członkowskich
7,28% ludności świata
1 maja 2004 r. – akcesja Polski do UE

Czym jest Unia Europejska?
Traktaty określające status UE

 Traktat ustanawiający Europejską Wspólnotę Węgla i Stali – 1951 r.
 Traktat ustanawiający Europejską Wspólnotę Gospodarczą – 1957 r.
 Traktat ustanawiający Europejską Wspólnotę Energii Atomowej
(EUROATOM) – 1957 r.
 Traktat ustanawiający Jedną Radę i Jedną Komisję Wspólnot
Europejskich – 1965 r.
 Jednolity Akt Europejski - 1986 r.
 Traktat z Maastricht – Traktat o Unii Europejskiej – 1992 r.
 Traktat z Amsterdamu – 1997 r.
 Traktat z Nicei – 2001 r.
 Nieudana próba uchwalenia Konstytucji Unii Europejskiej – 2005 r.
 Traktat z Lizbony – 2007 r.

Traktat z Lizbony

Jest to najnowszy i aktualny dokument określający czym
jest Unia Europejska, jakie są jej podstawy, cele i
kompetencje.
Na podstawie treści tego dokumentu śledzić będziemy
instytucjonalny kształt UE.

Lizbona, uroczystość podpisania
traktatu (13 grudnia 2007 r.)

Lizbona, wspólne zdjęcie głów państw, szefów rządów i ministrów
spraw zagranicznych przed Klasztorem Hieronimitów po
uroczystości podpisania traktatu (13 grudnia 2007 r.)
9 kwietnia 2008 r. Traktat został
ratyfikowany przez Prezydenta RP
Lecha Kaczyńskiego.

UE przed Traktatem z Lizbony
Do momentu wejścia w życie Traktatu z Lizbony Unia Europejska była
szczególną formą współpracy międzynarodowej państw opartą
na trzech filarach:
 Wspólnotach Europejskich,
 wspólnej polityce zagranicznej i bezpieczeństwa
 współpracy policyjnej i sądowej w sprawach karnych.
Unia Europejska nie miała jednak ani osobowości prawnej, ani
własnych instytucji.

Charakter stowarzyszenia
państw członkowskich

Traktat o Unii Europejskiej stanowi w art. 47, że
„Unia ma osobowość prawną”.
Oznacza to, że Unia Europejska staje się
jednolitą organizacją międzynarodową.

Osobowość prawna UE
Unia Europejska nie jest federacją, jak Stany Zjednoczone Ameryki
Północnej, Federacyjna Republika Brazylii lub Federacja Rosyjska.
Jako organizacja międzynarodowa, UE:
 jest podmiotem na arenie polityki międzynarodowej, prowadzi
własną politykę zewnętrzną;
 jest podmiotem umów międzynarodowych;
 prowadzi własną politykę wewnętrzną, posiada własne
instytucje.

Kompetencje Unii Europejskiej

Unia Europejska ma tyle kompetencji,
ile powierzyły jej państwa członkowskie.

1. Kompetencje wyłączne, których nie dzieli z
rządami państw

 unia celna;
 ustanawianie reguł konkurencji niezbędnych do funkcjonowania
rynku wewnętrznego;
 zachowanie morskich zasobów biologicznych;
 wspólna polityka handlowa;
 zawieranie umów międzynarodowych;
 polityka pieniężna w odniesieniu do Państw Członkowskich, których
walutą jest euro.

2. Kompetencje dzielone i działania wspierające
rynek wewnętrzny;
 spójność gospodarcza, społeczna i terytorialna;
 rolnictwo i rybołówstwo, z wyłączeniem zachowania morskich
zasobów biologicznych;
 środowisko;
 ochrona konsumentów;
 transport;
 przestrzeń wolności, bezpieczeństwa i sprawiedliwości;
 badań, rozwoju technologicznego i przestrzeni kosmicznej;
 współpraca na rzecz rozwoju i pomocy humanitarnej.

3. Kompetencje koordynujące i uzupełniające






ochrona i poprawa zdrowia ludzkiego;

przemysł;
kultura;
turystyka;
edukacja, kształcenie zawodowe, młodzież, sport.

Cele Unii Europejskiej I
Zgodnie z art. 3 Traktatu o Unii Europejskiej, celem Unii Europejskiej
jest
wspieranie pokoju, jej wartości
i dobrobytu jej narodów.
Ponadto Unia zapewnia swoim obywatelom przestrzeń wolności,
bezpieczeństwa i sprawiedliwości bez granic wewnętrznych, w której
zagwarantowana jest swoboda przepływu osób, w powiązaniu z
właściwymi środkami w odniesieniu do kontroli granic zewnętrznych,
azylu, imigracji, jak również zapobiegania i zwalczania przestępczości.

Cele Unii Europejskiej II
Unia ustanawia także rynek wewnętrzny oraz działa na rzecz trwałego
rozwoju Europy, którego podstawą jest zrównoważony wzrost
gospodarczy oraz stabilność cen, społeczna gospodarka rynkowa o
wysokiej konkurencyjności, zmierzająca do pełnego zatrudnienia i
postępu społecznego, oraz wysoki poziom ochrony i poprawy jakości
środowiska naturalnego. Wspiera także postęp naukowo-techniczny.

Cele Unii Europejskiej III
Oprócz tego Unia:

• zwalcza wykluczenie społeczne i dyskryminację oraz wspiera
sprawiedliwość i ochronę socjalną, równość kobiet i mężczyzn,
solidarność między pokoleniami i ochronę praw dziecka;
• wspiera spójność gospodarczą, społeczną i terytorialną oraz
solidarność między państwami członkowskimi;
• szanuje swoją bogatą różnorodność kulturową i językową oraz
czuwa nad ochroną i rozwojem
• dziedzictwa kulturowego Europy;
• ustanawia unię gospodarczą i walutową, której walutą jest euro.

Cele Unii Europejskiej IV
W stosunkach zewnętrznych Unia umacnia i propaguje swoje wartości i
interesy, oraz wnosi wkład w ochronę swoich obywateli. Przyczynia się:
•
•
•
•
•
•

do pokoju, bezpieczeństwa, trwałego rozwoju Ziemi,
do solidarności i wzajemnego szacunku między narodami,
do swobodnego i uczciwego handlu,
do wyeliminowania ubóstwa,
do ochrony praw człowieka, w szczególności praw dziecka,
a także do ścisłego przestrzegania i rozwoju prawa
międzynarodowego, w szczególności zasad Karty Narodów
Zjednoczonych.

Karta Praw Podstawowych
art. 2 §1 Każdy ma prawo do życia.

art. 9 Prawo do zawarcia małżeństwa i prawo do założenia rodziny są
gwarantowane zgodnie z ustawami krajowymi regulującymi
korzystanie z tych praw.
art. 33 §1 Rodzina korzysta z ochrony prawnej, ekonomicznej
i społecznej.
art. 22 Unia szanuje różnorodność kulturową, religijną i językową.

Polska
a Karta Praw Podstawowych
Polska zastrzegła kompetencje państw członkowskich do
stanowienia prawa „ w zakresie moralności publicznej,
prawa rodzinnego, a także ochrony godności ludzkiej i
poszanowania fizycznej i moralnej integralności
człowieka”.

2. Instytucje Unii Europejskiej

Główne instytucje Unii Europejskiej





Rada Europejska
Komisja Europejska
Rada Unii Europejskiej
Parlament Europejski

 Trybunał Sprawiedliwości UE
 Europejski Trybunał Obrachunkowy
 Europejski Bank Centralny

Organami doradczymi są:
 Europejski Komitet Ekonomiczno-Społeczny
 Komitet Regionów

Rada Europejska
 Rada Europejska wskazuje Unii Europejskiej ogólny kierunek
działań politycznych i wytycza jej ogólne priorytety. Rada
Europejska daje Unii impulsy niezbędne do rozwoju oraz określa
ogólne kierunki działań i priorytety polityczne. Nie pełni ona funkcji
ustawodawczej.
 W skład Rady Europejskiej wchodzą szefowie państw lub
rządów państw członkowskich, a także jej przewodniczący oraz
przewodniczący Komisji. W jej pracach uczestniczy wysoki
przedstawiciel Unii do spraw zagranicznych i polityki
bezpieczeństwa.
 Wraz z wejściem w życie traktatu z Lizbony 1 grudnia 2009 r.
zyskała status instytucji. Jej przewodniczącym został Herman Van
Rompuy.

Tworzenie
i realizacja
Jak
powstaje prawo
UE

prawa (wersja uproszczona)
jako podstawa funkcjonowania instytucji UE
Problem, obywatele, grupy interesu, eksperci:
dyskusje, konsultacje

Komisja: wystąpienie z oficjalnym wnioskiem

Parlament i Rada UE: wspólna decyzja

Władze krajowe i lokalne: wdrażanie

Komisja i Trybunał Sprawiedliwości: monitorowanie
wdrażania
źródło: opracowanie własne

Komisja Europejska

 Komisja Europejska jest organem wykonawczym UE, który
opracowuje propozycje nowych aktów prawnych, zarządza
na bieżąco wdrażaniem polityki UE i wydatkowaniem
unijnych funduszy.
 Chroniąc interesy Europy jako całości, Komisja dba o to, aby
wszystkie państwa członkowskie UE przestrzegały unijnych
traktatów i przepisów.
 W skład Komisji wchodzi obecnie 27 komisarzy, po jednym z
każdego państwa członkowskiego, w tym wysoki przedstawiciel Unii
do spraw zagranicznych i polityki bezpieczeństwa.

Komisja Europejska
a interesy państw członkowskich

 Komisja reprezentuje Unię Europejską jako całość, a nie
poszczególne państwa członkowskie. Stąd, każdy komisarz nie szuka
rozwiązania korzystnego dla swego państwa, lecz dla Unii jako
całości.
 Na forum Komisji nie ma miejsca na ścieranie się interesów państw
członkowskich.

Kompetencje Komisji Europejskiej
 Bezpośrednia inicjatywa legislacyjna,
 Sporządza roczny plan prac legislacyjnych Wspólnoty określający akty
prawne, które mają zostać wydane.
 Samodzielnie stanowi prawo w przedmiocie zakresu obowiązywania reguł
konkurencji w odniesieniu do przedsiębiorstw publicznych (np. stocznie).
 Na podstawie upoważnienia Rady UE, Komisja może przyjmować akty
prawne o charakterze wykonawczym. W realizacji uprawnień wykonawczych
KE ma obowiązek współpracy z komitetami.
 Wszczyna postępowanie przed Trybunałem Sprawiedliwości.
 Przygotowuje projekt budżetu UE a następnie go realizuje.
 Zarządza funduszami europejskimi.
 Sprawuje kontrolę nad przestrzeganiem prawa UE.

WYSOKI PRZEDSTAWICIEL UNII DO SPRAW
ZAGRANICZNYCH I POLITYKI BEZPIECZEŃSTWA
 Mianowany przez Radę Europejską kwalifikowaną większością głosów +
zatwierdzenie przez PE; pełni funkcję Wiceprzewodniczącego KE
 Funkcje:
 Kieruje PZIB i przedstawia projekty decyzji i działań w ramach PZIB
 Przewodniczy Radzie Spraw Zagranicznych
 Zapewnia spójność działań zewnętrznych Unii jako
wiceprzewodniczący KE
 Kieruje europejską służbą działań zewnętrznych
 Ustanowienie Europejskiej Służby Działań Zewnętrznych
 Pracownicy Sekretariatu Generalnego Rady i Komisji (DG RELEX) –
po 1/3 z każdej instytucji
 Osoby oddelegowane z Państw Członkowskich – 1/3

Rada Unii Europejskiej
•

Rada jest głównym organem decyzyjnym Unii Europejskiej.

•

W jej posiedzeniach uczestniczy po jednym ministrze z każdego
kraju członkowskiego UE.

•

To, który minister uczestniczy w danym spotkaniu Rady UE, zależy
od poruszanej na nim tematyki. Jeżeli na przykład Rada debatuje nad
sprawami związanymi z ochroną środowiska, w posiedzeniu biorą udział
ministrowie środowiska wszystkich państw UE, a radę tę nazywa się „Radą
ds. Środowiska”.

•

Rada UE jest forum międzyrządowym. Każdy minister zasiadający w
radzie jest upoważniony do podejmowania zobowiązań w imieniu swojego
rządu.

•

Rada UE jest forum ścierania się interesów narodowych oraz
interesów państw członkowskich.

Rada Unii Europejskiej
Istnieje dziesięć możliwych konfiguracji Rady:












Rada do spraw Ogólnych
Rada do spraw Zagranicznych
Rada do spraw Gospodarczych i Finansowych
Rada do spraw Współpracy w dziedzinie Wymiaru Sprawiedliwości i Spraw
Wewnętrznych
Rada do spraw Zatrudnienia, Polityki Społecznej, Zdrowia i Polityki
dotyczącej Konsumentów
Rada do spraw Transportu, Telekomunikacji i Energii
Rada do spraw Rolnictwa i Rybołówstwa
Rada do spraw Ochrony Środowiska
Rada do spraw Konkurencji
Rada do spraw Edukacji, Młodzieży i Kultury

Rada Unii Europejskiej

 Przyjmuje europejskie akty prawne oraz projekt budżetu – wspólnie
z Parlamentem Europejskim.
 Koordynuje kierunki polityki gospodarczej i społecznej w krajach
członkowskich.
 Zawiera umowy międzynarodowe między UE a innymi krajami lub
organizacjami międzynarodowymi.
 Nie posiada inicjatywy legislacyjnej.

Głosowanie w Radzie UE

źródło: www.polskawue.gov.pl

Głosowanie w Radzie UE
• Wymóg uzyskania większości kwalifikowanej oznacza, że decyzja
musi uzyskać poparcie większości państw członkowskich (jeżeli
projekt aktu prawnego pochodzi od Komisji Europejskiej) lub 2/3
liczby państw (jeżeli projekt pochodzi od państw członkowskich)
dysponujących co najmniej 255 głosami ważonymi.
• Ponadto, członek Rady może wystąpić o sprawdzenie, czy państwa
członkowskie stanowiące większość kwalifikowaną reprezentują co
najmniej 62 proc. ogółu ludności Unii.
• Jeżeli się okaże, że warunek ten nie został spełniony, decyzja nie
zostaje przyjęta, jednakże to ostatnie kryterium nie ma praktycznego
znaczenia przy spełnieniu kryterium liczby państw i liczby głosów
ważonych.
• System ten będzie obowiązywał do 31 października 2014 r.

Organizacja prac Rady Unii Europejskiej
 Każdy kraj UE ma w Brukseli stały zespół („przedstawicielstwo”),
które go reprezentuje i broni jego interesu narodowego na szczeblu
Unii. Szef przedstawicielstwa pełni de facto rolę ambasadora swego
kraju przy Unii Europejskiej.
 Ambasadorowie (zwani „stałymi przedstawicielami”) spotykają się co
tydzień w ramach Komitetu Stałych Przedstawicieli (francuski skrót:
COREPER).
 Przedstawicielem Rzeczpospolitej Polskiej w Brukseli jest

Jan Tombiński

Prezydencja w Radzie Unii Europejskiej to…






…przywilej organizacji prac Rady UE,
…ustalanie miejsca, daty i tematyki obrad Rady,
…kierowanie pracami Rady UE i przewodniczenie jej obradom,
…wypracowywanie kompromisu pomiędzy poszczególnymi państwami
członkowskimi.

 Prezydencja w Radzie UE trwa sześć miesięcy i przypada kolejno na każde
państwo członkowskie UE.
 Rzeczpospolita Polska sprawowała pierwszą w historii Prezydencję między 1
lipca a 31 grudnia 2011 r.
 Trio Prezydencji…
 Polska, Dania i Cypr

Prezydencja w Radzie Unii Europejskiej

 Państwo, które obejmuje Prezydencję w Radzie UE przejmuje
kolejno odpowiedzialność za porządek obrad Rady i przewodzi
wszystkim jej posiedzeniom, kieruje podejmowaniem decyzji
legislacyjnych i politycznych, oraz wypracowuje kompromisy
pomiędzy poszczególnymi państwami członkowskimi.
 Na przykład, jeśli w grudniu 2012 r. zbierze się Rada ds. Środowiska,
przewodzić jej będzie cypryjski minister środowiska, bo Prezydencja
Rady przypada aktualnie właśnie Cyprowi.

Polska Prezydencja w Radzie UE
Do obszarów kierunkowych Polskiej Prezydencji należały:
 ramy finansowe 2014-2020,
 rynek wewnętrzny;
 stosunki ze Wschodem (Partnerstwo Wschodnie);
 wzmocnienie zewnętrznej polityki energetycznej UE;
 pełne wykorzystanie kapitału intelektualnego Europy;
 wspólna polityka bezpieczeństwa i obrony.
Funkcję Pełnomocnika Rządu ds. Przygotowania Organów Administracji
Rządowej i Sprawowania przez RP Przewodnictwa w Radzie UE pełnił Mikołaj
Dowgielewicz.

www.pl2011.eu
www.rcie.torun.pl

Parlament Europejski
 Parlament Europejski jest jedyną instytucją ponadnarodową, której
członkowie są demokratycznie wybierani w powszechnych wyborach
bezpośrednich. W nim reprezentowani są obywatele Państw
Członkowskich.
 Parlament Europejski jest wybierany co pięć lat i ustanawia liczne
prawa (dyrektywy, rozporządzenia, itp.), które mają wpływ na życie
codzienne każdego obywatela.

Parlament Europejski

 Przewodniczący jest wybierany na odnawialny okres dwóch i pół roku, to
jest na połowę kadencji. Przewodniczący reprezentuje Parlament na
zewnątrz i w stosunkach z innymi instytucjami wspólnotowymi.
 Podczas otwarcia każdego posiedzenia Rady Europejskiej przewodniczący
Parlamentu wyraża stanowisko i przedstawia kwestie zajmujące uwagę
Parlamentu, związane z konkretnymi tematami i punktami wpisanymi w
porządek dzienny.
 Przewodniczący PE podpisuje wraz z przewodniczącym Rady wszystkie
akty prawne podjęte w ramach współdecyzji.

Parlament Europejski
 Zgodnie z ogólną zasadą miejsca są podzielone proporcjonalnie do
liczby mieszkańców każdego kraju. Każde Państwo Członkowskie
posiada stałą liczbę miejsc: maksymalnie 96 a minimalnie - 6.
Obecnie Polskę reprezentuje 50 europarlamantarzystów.
 Każde Państwo Członkowskie określa własną ordynację wyborczą,
lecz stosuje identyczne zasady demokratyczne, to jest prawo do
głosowania w wieku 18 lat (z wyjątkiem Austrii, której obywatele
mogą głosować po ukończeniu 16 lat), równość płci i tajność
głosowania.
 Wybory europejskie już teraz charakteryzuje pewna liczba
wspólnych zasad. Należą do nich bezpośredni i powszechny
charakter wyborów, zasada proporcjonalności i odnawialny
pięcioletni mandat.

Liczba Mandatów w PE

 Maksymalnie 750 + przewodniczący (obecnie 736 posłów)
 Minimalna liczba
członkowskie – 6
 Maksymalna liczba
członkowskie - 96

mandatów
mandatów

przypadających
przypadających

na

państwo

na

państwo

Trybunał Sprawiedliwości
Unii Europejskiej
• Trybunał Sprawiedliwości Unii Europejskiej jest organem sądowym
Unii Europejskiej. Obejmuje: Trybunał Sprawiedliwości, Sąd i
sądy wyspecjalizowane.
• Jego zadaniem jest zapewnienie, by prawo unijne było
interpretowane i stosowane w ten sam sposób w każdym państwie
członkowskim.
• Trybunał jest uprawniony do rozstrzygania sporów prawnych
wynikłych między państwami członkowskimi, instytucjami UE,
przedsiębiorstwami i osobami fizycznymi.
• Trybunał ma siedzibę w Luksemburgu.

Europejski Trybunał Obrachunkowy
 Głównym zadaniem Trybunału jest kontrola gospodarki
pieniężnej UE. Sprawozdanie z wykonania budżetu, które
sporządza po zamknięciu każdego roku budżetowego, stanowi
podstawę do udzielenia Komisje Europejskiej przez Parlament
Europejski absolutorium z realizacji budżetu.
 W skład Trybunału wchodzi jeden obywatel z każdego państwa
członkowskiego. Członków Trybunału mianuje Rada Unii
Europejskiej po konsultacji z Parlamentem Europejskim spośród
kandydatów przedstawionych przez państwa członkowskie.
 Kadencja Trybunału trwa 6 lat. Siedziba tego organu mieści się w
Luksemburgu.

Europejski Komitet Ekonomiczno-Społeczny
skład osobowy
 Organizacje przedstawicieli producentów, rolników, pracowników,
wolnych zawodów, gospodarki społecznej, konsumentów i inne
organizacje pozarządowe;
 Cechą charakterystyczną zorganizowanego społeczeństwa
obywatelskiego jest rola pośrednika między administracją
publiczną a obywatelami.
 Jest to zgromadzenie 344 przedstawicieli pochodzących z 27
państw członkowskich UE
 Członkowie posiadają 4-letni, odnawialny mandat
 Są oni mianowani przez Radę UE w oparciu o listy sporządzane
przez rządy krajowe.

Zgromadzenie podzielone
na 3 GRUPY
 Grupa I - Pracodawcy
 Sektor publiczny i prywatny w przemyśle, handlu, finansach itp.
(duże przedsiębiorstwa);
 Grupa II – Pracownicy
 Ogólnokrajowe związki zawodowe;
 Grupa III – Inne podmioty
 Rolnicy, konsumenci, rzemieślnicy i MŚP, gospodarka społeczna,
społeczne i ekologiczne organizacje pozarządowe, wolne zawody
itp.

Komitet Regionów
 Członkowie Komitetu są wybierani spośród polityków z okręgów
miejskich lub regionów i reprezentują całą gamę działań
podejmowanych przez władze lokalne lub regionalne w Unii
Europejskiej - prezydenci regionów, regionalni parlamentarzyści,
radni miejscy, burmistrzowie dużych miast itp.
 Członkowie Komitetu oraz ich zastępcy są mianowani na 5 lat przez
Radę spośród kandydatów przedstawionych przez państwa
członkowskie. Ich mandat jest odnawialny. Są oni także całkowicie
niezależni w wykonywaniu swoich funkcji.

Komitet Regionów

Co roku Komitet Regionów odbywa pięć sesji plenarnych, podczas których
wyznacza ogólne wytyczne swej polityki oraz przyjmuje opinie.
Członkowie Komitetu przypisani są do wyspecjalizowanych komisji, których
zadaniem jest przygotowywanie sesji plenarnych. W Komitecie działa sześć
takich komisji:
 Komisja ds. Polityki Spójności Regionalnej (COTER),
 Komisja ds. Polityki Gospodarczej i Społecznej (ECOS),
 Komisja ds. Zrównoważonego Rozwoju (DEVE),
 Komisja ds. Kultury i Edukacji (EDUC),
 Komisja ds. Konstytucyjnych i Sprawowania Rządów w Europie
(CONST),
 Komisja ds. Stosunków Zewnętrznych (RELEX).

Komitet Regionów
• Komitet Regionów liczy 344 członków. Liczba członków z
poszczególnych państw w przybliżeniu odzwierciedla ich
liczbę ludności i przedstawia się następująco:
 Francja, Niemcy, Wielka Brytania i Włochy: 24
 Hiszpania i Polska: 21
 Rumunia: 15
 Belgia, Bułgaria, Czechy, Grecja i Węgry, Austria, Niderlandy,
Portugalia i Szwecja: 12
 Dania, Finlandia, Irlandia, Litwa i Słowacja: 9
 Estonia, Łotwa i Słowenia: 7
 Cypr i Luksemburg: 6
 Malta: 5

Dziękuję za uwagę.

www.rcie.torun.pl
www.kursy.rcie.torun.pl


Slide 34

Funkcjonowanie instytucji
Unii Europejskiej
w kontekście Traktatu z Lizbony

Zagadnienia tematyczne
Czym jest Unia Europejska?
Instytucje Europejskie
• Rada Europejska
• Komisja europejska
• Rada Unii Europejskiej
• Parlament Europejski
 Ćwiczenia



1. Czym jest Unia Europejska?

Unia Europejska
Powierzchnia: 4 miliony km²
Liczba ludności: 502,477 milionów osób
27 Państw członkowskich
7,28% ludności świata
1 maja 2004 r. – akcesja Polski do UE

Czym jest Unia Europejska?
Traktaty określające status UE

 Traktat ustanawiający Europejską Wspólnotę Węgla i Stali – 1951 r.
 Traktat ustanawiający Europejską Wspólnotę Gospodarczą – 1957 r.
 Traktat ustanawiający Europejską Wspólnotę Energii Atomowej
(EUROATOM) – 1957 r.
 Traktat ustanawiający Jedną Radę i Jedną Komisję Wspólnot
Europejskich – 1965 r.
 Jednolity Akt Europejski - 1986 r.
 Traktat z Maastricht – Traktat o Unii Europejskiej – 1992 r.
 Traktat z Amsterdamu – 1997 r.
 Traktat z Nicei – 2001 r.
 Nieudana próba uchwalenia Konstytucji Unii Europejskiej – 2005 r.
 Traktat z Lizbony – 2007 r.

Traktat z Lizbony

Jest to najnowszy i aktualny dokument określający czym
jest Unia Europejska, jakie są jej podstawy, cele i
kompetencje.
Na podstawie treści tego dokumentu śledzić będziemy
instytucjonalny kształt UE.

Lizbona, uroczystość podpisania
traktatu (13 grudnia 2007 r.)

Lizbona, wspólne zdjęcie głów państw, szefów rządów i ministrów
spraw zagranicznych przed Klasztorem Hieronimitów po
uroczystości podpisania traktatu (13 grudnia 2007 r.)
9 kwietnia 2008 r. Traktat został
ratyfikowany przez Prezydenta RP
Lecha Kaczyńskiego.

UE przed Traktatem z Lizbony
Do momentu wejścia w życie Traktatu z Lizbony Unia Europejska była
szczególną formą współpracy międzynarodowej państw opartą
na trzech filarach:
 Wspólnotach Europejskich,
 wspólnej polityce zagranicznej i bezpieczeństwa
 współpracy policyjnej i sądowej w sprawach karnych.
Unia Europejska nie miała jednak ani osobowości prawnej, ani
własnych instytucji.

Charakter stowarzyszenia
państw członkowskich

Traktat o Unii Europejskiej stanowi w art. 47, że
„Unia ma osobowość prawną”.
Oznacza to, że Unia Europejska staje się
jednolitą organizacją międzynarodową.

Osobowość prawna UE
Unia Europejska nie jest federacją, jak Stany Zjednoczone Ameryki
Północnej, Federacyjna Republika Brazylii lub Federacja Rosyjska.
Jako organizacja międzynarodowa, UE:
 jest podmiotem na arenie polityki międzynarodowej, prowadzi
własną politykę zewnętrzną;
 jest podmiotem umów międzynarodowych;
 prowadzi własną politykę wewnętrzną, posiada własne
instytucje.

Kompetencje Unii Europejskiej

Unia Europejska ma tyle kompetencji,
ile powierzyły jej państwa członkowskie.

1. Kompetencje wyłączne, których nie dzieli z
rządami państw

 unia celna;
 ustanawianie reguł konkurencji niezbędnych do funkcjonowania
rynku wewnętrznego;
 zachowanie morskich zasobów biologicznych;
 wspólna polityka handlowa;
 zawieranie umów międzynarodowych;
 polityka pieniężna w odniesieniu do Państw Członkowskich, których
walutą jest euro.

2. Kompetencje dzielone i działania wspierające
rynek wewnętrzny;
 spójność gospodarcza, społeczna i terytorialna;
 rolnictwo i rybołówstwo, z wyłączeniem zachowania morskich
zasobów biologicznych;
 środowisko;
 ochrona konsumentów;
 transport;
 przestrzeń wolności, bezpieczeństwa i sprawiedliwości;
 badań, rozwoju technologicznego i przestrzeni kosmicznej;
 współpraca na rzecz rozwoju i pomocy humanitarnej.

3. Kompetencje koordynujące i uzupełniające






ochrona i poprawa zdrowia ludzkiego;

przemysł;
kultura;
turystyka;
edukacja, kształcenie zawodowe, młodzież, sport.

Cele Unii Europejskiej I
Zgodnie z art. 3 Traktatu o Unii Europejskiej, celem Unii Europejskiej
jest
wspieranie pokoju, jej wartości
i dobrobytu jej narodów.
Ponadto Unia zapewnia swoim obywatelom przestrzeń wolności,
bezpieczeństwa i sprawiedliwości bez granic wewnętrznych, w której
zagwarantowana jest swoboda przepływu osób, w powiązaniu z
właściwymi środkami w odniesieniu do kontroli granic zewnętrznych,
azylu, imigracji, jak również zapobiegania i zwalczania przestępczości.

Cele Unii Europejskiej II
Unia ustanawia także rynek wewnętrzny oraz działa na rzecz trwałego
rozwoju Europy, którego podstawą jest zrównoważony wzrost
gospodarczy oraz stabilność cen, społeczna gospodarka rynkowa o
wysokiej konkurencyjności, zmierzająca do pełnego zatrudnienia i
postępu społecznego, oraz wysoki poziom ochrony i poprawy jakości
środowiska naturalnego. Wspiera także postęp naukowo-techniczny.

Cele Unii Europejskiej III
Oprócz tego Unia:

• zwalcza wykluczenie społeczne i dyskryminację oraz wspiera
sprawiedliwość i ochronę socjalną, równość kobiet i mężczyzn,
solidarność między pokoleniami i ochronę praw dziecka;
• wspiera spójność gospodarczą, społeczną i terytorialną oraz
solidarność między państwami członkowskimi;
• szanuje swoją bogatą różnorodność kulturową i językową oraz
czuwa nad ochroną i rozwojem
• dziedzictwa kulturowego Europy;
• ustanawia unię gospodarczą i walutową, której walutą jest euro.

Cele Unii Europejskiej IV
W stosunkach zewnętrznych Unia umacnia i propaguje swoje wartości i
interesy, oraz wnosi wkład w ochronę swoich obywateli. Przyczynia się:
•
•
•
•
•
•

do pokoju, bezpieczeństwa, trwałego rozwoju Ziemi,
do solidarności i wzajemnego szacunku między narodami,
do swobodnego i uczciwego handlu,
do wyeliminowania ubóstwa,
do ochrony praw człowieka, w szczególności praw dziecka,
a także do ścisłego przestrzegania i rozwoju prawa
międzynarodowego, w szczególności zasad Karty Narodów
Zjednoczonych.

Karta Praw Podstawowych
art. 2 §1 Każdy ma prawo do życia.

art. 9 Prawo do zawarcia małżeństwa i prawo do założenia rodziny są
gwarantowane zgodnie z ustawami krajowymi regulującymi
korzystanie z tych praw.
art. 33 §1 Rodzina korzysta z ochrony prawnej, ekonomicznej
i społecznej.
art. 22 Unia szanuje różnorodność kulturową, religijną i językową.

Polska
a Karta Praw Podstawowych
Polska zastrzegła kompetencje państw członkowskich do
stanowienia prawa „ w zakresie moralności publicznej,
prawa rodzinnego, a także ochrony godności ludzkiej i
poszanowania fizycznej i moralnej integralności
człowieka”.

2. Instytucje Unii Europejskiej

Główne instytucje Unii Europejskiej





Rada Europejska
Komisja Europejska
Rada Unii Europejskiej
Parlament Europejski

 Trybunał Sprawiedliwości UE
 Europejski Trybunał Obrachunkowy
 Europejski Bank Centralny

Organami doradczymi są:
 Europejski Komitet Ekonomiczno-Społeczny
 Komitet Regionów

Rada Europejska
 Rada Europejska wskazuje Unii Europejskiej ogólny kierunek
działań politycznych i wytycza jej ogólne priorytety. Rada
Europejska daje Unii impulsy niezbędne do rozwoju oraz określa
ogólne kierunki działań i priorytety polityczne. Nie pełni ona funkcji
ustawodawczej.
 W skład Rady Europejskiej wchodzą szefowie państw lub
rządów państw członkowskich, a także jej przewodniczący oraz
przewodniczący Komisji. W jej pracach uczestniczy wysoki
przedstawiciel Unii do spraw zagranicznych i polityki
bezpieczeństwa.
 Wraz z wejściem w życie traktatu z Lizbony 1 grudnia 2009 r.
zyskała status instytucji. Jej przewodniczącym został Herman Van
Rompuy.

Tworzenie
i realizacja
Jak
powstaje prawo
UE

prawa (wersja uproszczona)
jako podstawa funkcjonowania instytucji UE
Problem, obywatele, grupy interesu, eksperci:
dyskusje, konsultacje

Komisja: wystąpienie z oficjalnym wnioskiem

Parlament i Rada UE: wspólna decyzja

Władze krajowe i lokalne: wdrażanie

Komisja i Trybunał Sprawiedliwości: monitorowanie
wdrażania
źródło: opracowanie własne

Komisja Europejska

 Komisja Europejska jest organem wykonawczym UE, który
opracowuje propozycje nowych aktów prawnych, zarządza
na bieżąco wdrażaniem polityki UE i wydatkowaniem
unijnych funduszy.
 Chroniąc interesy Europy jako całości, Komisja dba o to, aby
wszystkie państwa członkowskie UE przestrzegały unijnych
traktatów i przepisów.
 W skład Komisji wchodzi obecnie 27 komisarzy, po jednym z
każdego państwa członkowskiego, w tym wysoki przedstawiciel Unii
do spraw zagranicznych i polityki bezpieczeństwa.

Komisja Europejska
a interesy państw członkowskich

 Komisja reprezentuje Unię Europejską jako całość, a nie
poszczególne państwa członkowskie. Stąd, każdy komisarz nie szuka
rozwiązania korzystnego dla swego państwa, lecz dla Unii jako
całości.
 Na forum Komisji nie ma miejsca na ścieranie się interesów państw
członkowskich.

Kompetencje Komisji Europejskiej
 Bezpośrednia inicjatywa legislacyjna,
 Sporządza roczny plan prac legislacyjnych Wspólnoty określający akty
prawne, które mają zostać wydane.
 Samodzielnie stanowi prawo w przedmiocie zakresu obowiązywania reguł
konkurencji w odniesieniu do przedsiębiorstw publicznych (np. stocznie).
 Na podstawie upoważnienia Rady UE, Komisja może przyjmować akty
prawne o charakterze wykonawczym. W realizacji uprawnień wykonawczych
KE ma obowiązek współpracy z komitetami.
 Wszczyna postępowanie przed Trybunałem Sprawiedliwości.
 Przygotowuje projekt budżetu UE a następnie go realizuje.
 Zarządza funduszami europejskimi.
 Sprawuje kontrolę nad przestrzeganiem prawa UE.

WYSOKI PRZEDSTAWICIEL UNII DO SPRAW
ZAGRANICZNYCH I POLITYKI BEZPIECZEŃSTWA
 Mianowany przez Radę Europejską kwalifikowaną większością głosów +
zatwierdzenie przez PE; pełni funkcję Wiceprzewodniczącego KE
 Funkcje:
 Kieruje PZIB i przedstawia projekty decyzji i działań w ramach PZIB
 Przewodniczy Radzie Spraw Zagranicznych
 Zapewnia spójność działań zewnętrznych Unii jako
wiceprzewodniczący KE
 Kieruje europejską służbą działań zewnętrznych
 Ustanowienie Europejskiej Służby Działań Zewnętrznych
 Pracownicy Sekretariatu Generalnego Rady i Komisji (DG RELEX) –
po 1/3 z każdej instytucji
 Osoby oddelegowane z Państw Członkowskich – 1/3

Rada Unii Europejskiej
•

Rada jest głównym organem decyzyjnym Unii Europejskiej.

•

W jej posiedzeniach uczestniczy po jednym ministrze z każdego
kraju członkowskiego UE.

•

To, który minister uczestniczy w danym spotkaniu Rady UE, zależy
od poruszanej na nim tematyki. Jeżeli na przykład Rada debatuje nad
sprawami związanymi z ochroną środowiska, w posiedzeniu biorą udział
ministrowie środowiska wszystkich państw UE, a radę tę nazywa się „Radą
ds. Środowiska”.

•

Rada UE jest forum międzyrządowym. Każdy minister zasiadający w
radzie jest upoważniony do podejmowania zobowiązań w imieniu swojego
rządu.

•

Rada UE jest forum ścierania się interesów narodowych oraz
interesów państw członkowskich.

Rada Unii Europejskiej
Istnieje dziesięć możliwych konfiguracji Rady:












Rada do spraw Ogólnych
Rada do spraw Zagranicznych
Rada do spraw Gospodarczych i Finansowych
Rada do spraw Współpracy w dziedzinie Wymiaru Sprawiedliwości i Spraw
Wewnętrznych
Rada do spraw Zatrudnienia, Polityki Społecznej, Zdrowia i Polityki
dotyczącej Konsumentów
Rada do spraw Transportu, Telekomunikacji i Energii
Rada do spraw Rolnictwa i Rybołówstwa
Rada do spraw Ochrony Środowiska
Rada do spraw Konkurencji
Rada do spraw Edukacji, Młodzieży i Kultury

Rada Unii Europejskiej

 Przyjmuje europejskie akty prawne oraz projekt budżetu – wspólnie
z Parlamentem Europejskim.
 Koordynuje kierunki polityki gospodarczej i społecznej w krajach
członkowskich.
 Zawiera umowy międzynarodowe między UE a innymi krajami lub
organizacjami międzynarodowymi.
 Nie posiada inicjatywy legislacyjnej.

Głosowanie w Radzie UE

źródło: www.polskawue.gov.pl

Głosowanie w Radzie UE
• Wymóg uzyskania większości kwalifikowanej oznacza, że decyzja
musi uzyskać poparcie większości państw członkowskich (jeżeli
projekt aktu prawnego pochodzi od Komisji Europejskiej) lub 2/3
liczby państw (jeżeli projekt pochodzi od państw członkowskich)
dysponujących co najmniej 255 głosami ważonymi.
• Ponadto, członek Rady może wystąpić o sprawdzenie, czy państwa
członkowskie stanowiące większość kwalifikowaną reprezentują co
najmniej 62 proc. ogółu ludności Unii.
• Jeżeli się okaże, że warunek ten nie został spełniony, decyzja nie
zostaje przyjęta, jednakże to ostatnie kryterium nie ma praktycznego
znaczenia przy spełnieniu kryterium liczby państw i liczby głosów
ważonych.
• System ten będzie obowiązywał do 31 października 2014 r.

Organizacja prac Rady Unii Europejskiej
 Każdy kraj UE ma w Brukseli stały zespół („przedstawicielstwo”),
które go reprezentuje i broni jego interesu narodowego na szczeblu
Unii. Szef przedstawicielstwa pełni de facto rolę ambasadora swego
kraju przy Unii Europejskiej.
 Ambasadorowie (zwani „stałymi przedstawicielami”) spotykają się co
tydzień w ramach Komitetu Stałych Przedstawicieli (francuski skrót:
COREPER).
 Przedstawicielem Rzeczpospolitej Polskiej w Brukseli jest

Jan Tombiński

Prezydencja w Radzie Unii Europejskiej to…






…przywilej organizacji prac Rady UE,
…ustalanie miejsca, daty i tematyki obrad Rady,
…kierowanie pracami Rady UE i przewodniczenie jej obradom,
…wypracowywanie kompromisu pomiędzy poszczególnymi państwami
członkowskimi.

 Prezydencja w Radzie UE trwa sześć miesięcy i przypada kolejno na każde
państwo członkowskie UE.
 Rzeczpospolita Polska sprawowała pierwszą w historii Prezydencję między 1
lipca a 31 grudnia 2011 r.
 Trio Prezydencji…
 Polska, Dania i Cypr

Prezydencja w Radzie Unii Europejskiej

 Państwo, które obejmuje Prezydencję w Radzie UE przejmuje
kolejno odpowiedzialność za porządek obrad Rady i przewodzi
wszystkim jej posiedzeniom, kieruje podejmowaniem decyzji
legislacyjnych i politycznych, oraz wypracowuje kompromisy
pomiędzy poszczególnymi państwami członkowskimi.
 Na przykład, jeśli w grudniu 2012 r. zbierze się Rada ds. Środowiska,
przewodzić jej będzie cypryjski minister środowiska, bo Prezydencja
Rady przypada aktualnie właśnie Cyprowi.

Polska Prezydencja w Radzie UE
Do obszarów kierunkowych Polskiej Prezydencji należały:
 ramy finansowe 2014-2020,
 rynek wewnętrzny;
 stosunki ze Wschodem (Partnerstwo Wschodnie);
 wzmocnienie zewnętrznej polityki energetycznej UE;
 pełne wykorzystanie kapitału intelektualnego Europy;
 wspólna polityka bezpieczeństwa i obrony.
Funkcję Pełnomocnika Rządu ds. Przygotowania Organów Administracji
Rządowej i Sprawowania przez RP Przewodnictwa w Radzie UE pełnił Mikołaj
Dowgielewicz.

www.pl2011.eu
www.rcie.torun.pl

Parlament Europejski
 Parlament Europejski jest jedyną instytucją ponadnarodową, której
członkowie są demokratycznie wybierani w powszechnych wyborach
bezpośrednich. W nim reprezentowani są obywatele Państw
Członkowskich.
 Parlament Europejski jest wybierany co pięć lat i ustanawia liczne
prawa (dyrektywy, rozporządzenia, itp.), które mają wpływ na życie
codzienne każdego obywatela.

Parlament Europejski

 Przewodniczący jest wybierany na odnawialny okres dwóch i pół roku, to
jest na połowę kadencji. Przewodniczący reprezentuje Parlament na
zewnątrz i w stosunkach z innymi instytucjami wspólnotowymi.
 Podczas otwarcia każdego posiedzenia Rady Europejskiej przewodniczący
Parlamentu wyraża stanowisko i przedstawia kwestie zajmujące uwagę
Parlamentu, związane z konkretnymi tematami i punktami wpisanymi w
porządek dzienny.
 Przewodniczący PE podpisuje wraz z przewodniczącym Rady wszystkie
akty prawne podjęte w ramach współdecyzji.

Parlament Europejski
 Zgodnie z ogólną zasadą miejsca są podzielone proporcjonalnie do
liczby mieszkańców każdego kraju. Każde Państwo Członkowskie
posiada stałą liczbę miejsc: maksymalnie 96 a minimalnie - 6.
Obecnie Polskę reprezentuje 50 europarlamantarzystów.
 Każde Państwo Członkowskie określa własną ordynację wyborczą,
lecz stosuje identyczne zasady demokratyczne, to jest prawo do
głosowania w wieku 18 lat (z wyjątkiem Austrii, której obywatele
mogą głosować po ukończeniu 16 lat), równość płci i tajność
głosowania.
 Wybory europejskie już teraz charakteryzuje pewna liczba
wspólnych zasad. Należą do nich bezpośredni i powszechny
charakter wyborów, zasada proporcjonalności i odnawialny
pięcioletni mandat.

Liczba Mandatów w PE

 Maksymalnie 750 + przewodniczący (obecnie 736 posłów)
 Minimalna liczba
członkowskie – 6
 Maksymalna liczba
członkowskie - 96

mandatów
mandatów

przypadających
przypadających

na

państwo

na

państwo

Trybunał Sprawiedliwości
Unii Europejskiej
• Trybunał Sprawiedliwości Unii Europejskiej jest organem sądowym
Unii Europejskiej. Obejmuje: Trybunał Sprawiedliwości, Sąd i
sądy wyspecjalizowane.
• Jego zadaniem jest zapewnienie, by prawo unijne było
interpretowane i stosowane w ten sam sposób w każdym państwie
członkowskim.
• Trybunał jest uprawniony do rozstrzygania sporów prawnych
wynikłych między państwami członkowskimi, instytucjami UE,
przedsiębiorstwami i osobami fizycznymi.
• Trybunał ma siedzibę w Luksemburgu.

Europejski Trybunał Obrachunkowy
 Głównym zadaniem Trybunału jest kontrola gospodarki
pieniężnej UE. Sprawozdanie z wykonania budżetu, które
sporządza po zamknięciu każdego roku budżetowego, stanowi
podstawę do udzielenia Komisje Europejskiej przez Parlament
Europejski absolutorium z realizacji budżetu.
 W skład Trybunału wchodzi jeden obywatel z każdego państwa
członkowskiego. Członków Trybunału mianuje Rada Unii
Europejskiej po konsultacji z Parlamentem Europejskim spośród
kandydatów przedstawionych przez państwa członkowskie.
 Kadencja Trybunału trwa 6 lat. Siedziba tego organu mieści się w
Luksemburgu.

Europejski Komitet Ekonomiczno-Społeczny
skład osobowy
 Organizacje przedstawicieli producentów, rolników, pracowników,
wolnych zawodów, gospodarki społecznej, konsumentów i inne
organizacje pozarządowe;
 Cechą charakterystyczną zorganizowanego społeczeństwa
obywatelskiego jest rola pośrednika między administracją
publiczną a obywatelami.
 Jest to zgromadzenie 344 przedstawicieli pochodzących z 27
państw członkowskich UE
 Członkowie posiadają 4-letni, odnawialny mandat
 Są oni mianowani przez Radę UE w oparciu o listy sporządzane
przez rządy krajowe.

Zgromadzenie podzielone
na 3 GRUPY
 Grupa I - Pracodawcy
 Sektor publiczny i prywatny w przemyśle, handlu, finansach itp.
(duże przedsiębiorstwa);
 Grupa II – Pracownicy
 Ogólnokrajowe związki zawodowe;
 Grupa III – Inne podmioty
 Rolnicy, konsumenci, rzemieślnicy i MŚP, gospodarka społeczna,
społeczne i ekologiczne organizacje pozarządowe, wolne zawody
itp.

Komitet Regionów
 Członkowie Komitetu są wybierani spośród polityków z okręgów
miejskich lub regionów i reprezentują całą gamę działań
podejmowanych przez władze lokalne lub regionalne w Unii
Europejskiej - prezydenci regionów, regionalni parlamentarzyści,
radni miejscy, burmistrzowie dużych miast itp.
 Członkowie Komitetu oraz ich zastępcy są mianowani na 5 lat przez
Radę spośród kandydatów przedstawionych przez państwa
członkowskie. Ich mandat jest odnawialny. Są oni także całkowicie
niezależni w wykonywaniu swoich funkcji.

Komitet Regionów

Co roku Komitet Regionów odbywa pięć sesji plenarnych, podczas których
wyznacza ogólne wytyczne swej polityki oraz przyjmuje opinie.
Członkowie Komitetu przypisani są do wyspecjalizowanych komisji, których
zadaniem jest przygotowywanie sesji plenarnych. W Komitecie działa sześć
takich komisji:
 Komisja ds. Polityki Spójności Regionalnej (COTER),
 Komisja ds. Polityki Gospodarczej i Społecznej (ECOS),
 Komisja ds. Zrównoważonego Rozwoju (DEVE),
 Komisja ds. Kultury i Edukacji (EDUC),
 Komisja ds. Konstytucyjnych i Sprawowania Rządów w Europie
(CONST),
 Komisja ds. Stosunków Zewnętrznych (RELEX).

Komitet Regionów
• Komitet Regionów liczy 344 członków. Liczba członków z
poszczególnych państw w przybliżeniu odzwierciedla ich
liczbę ludności i przedstawia się następująco:
 Francja, Niemcy, Wielka Brytania i Włochy: 24
 Hiszpania i Polska: 21
 Rumunia: 15
 Belgia, Bułgaria, Czechy, Grecja i Węgry, Austria, Niderlandy,
Portugalia i Szwecja: 12
 Dania, Finlandia, Irlandia, Litwa i Słowacja: 9
 Estonia, Łotwa i Słowenia: 7
 Cypr i Luksemburg: 6
 Malta: 5

Dziękuję za uwagę.

www.rcie.torun.pl
www.kursy.rcie.torun.pl


Slide 35

Funkcjonowanie instytucji
Unii Europejskiej
w kontekście Traktatu z Lizbony

Zagadnienia tematyczne
Czym jest Unia Europejska?
Instytucje Europejskie
• Rada Europejska
• Komisja europejska
• Rada Unii Europejskiej
• Parlament Europejski
 Ćwiczenia



1. Czym jest Unia Europejska?

Unia Europejska
Powierzchnia: 4 miliony km²
Liczba ludności: 502,477 milionów osób
27 Państw członkowskich
7,28% ludności świata
1 maja 2004 r. – akcesja Polski do UE

Czym jest Unia Europejska?
Traktaty określające status UE

 Traktat ustanawiający Europejską Wspólnotę Węgla i Stali – 1951 r.
 Traktat ustanawiający Europejską Wspólnotę Gospodarczą – 1957 r.
 Traktat ustanawiający Europejską Wspólnotę Energii Atomowej
(EUROATOM) – 1957 r.
 Traktat ustanawiający Jedną Radę i Jedną Komisję Wspólnot
Europejskich – 1965 r.
 Jednolity Akt Europejski - 1986 r.
 Traktat z Maastricht – Traktat o Unii Europejskiej – 1992 r.
 Traktat z Amsterdamu – 1997 r.
 Traktat z Nicei – 2001 r.
 Nieudana próba uchwalenia Konstytucji Unii Europejskiej – 2005 r.
 Traktat z Lizbony – 2007 r.

Traktat z Lizbony

Jest to najnowszy i aktualny dokument określający czym
jest Unia Europejska, jakie są jej podstawy, cele i
kompetencje.
Na podstawie treści tego dokumentu śledzić będziemy
instytucjonalny kształt UE.

Lizbona, uroczystość podpisania
traktatu (13 grudnia 2007 r.)

Lizbona, wspólne zdjęcie głów państw, szefów rządów i ministrów
spraw zagranicznych przed Klasztorem Hieronimitów po
uroczystości podpisania traktatu (13 grudnia 2007 r.)
9 kwietnia 2008 r. Traktat został
ratyfikowany przez Prezydenta RP
Lecha Kaczyńskiego.

UE przed Traktatem z Lizbony
Do momentu wejścia w życie Traktatu z Lizbony Unia Europejska była
szczególną formą współpracy międzynarodowej państw opartą
na trzech filarach:
 Wspólnotach Europejskich,
 wspólnej polityce zagranicznej i bezpieczeństwa
 współpracy policyjnej i sądowej w sprawach karnych.
Unia Europejska nie miała jednak ani osobowości prawnej, ani
własnych instytucji.

Charakter stowarzyszenia
państw członkowskich

Traktat o Unii Europejskiej stanowi w art. 47, że
„Unia ma osobowość prawną”.
Oznacza to, że Unia Europejska staje się
jednolitą organizacją międzynarodową.

Osobowość prawna UE
Unia Europejska nie jest federacją, jak Stany Zjednoczone Ameryki
Północnej, Federacyjna Republika Brazylii lub Federacja Rosyjska.
Jako organizacja międzynarodowa, UE:
 jest podmiotem na arenie polityki międzynarodowej, prowadzi
własną politykę zewnętrzną;
 jest podmiotem umów międzynarodowych;
 prowadzi własną politykę wewnętrzną, posiada własne
instytucje.

Kompetencje Unii Europejskiej

Unia Europejska ma tyle kompetencji,
ile powierzyły jej państwa członkowskie.

1. Kompetencje wyłączne, których nie dzieli z
rządami państw

 unia celna;
 ustanawianie reguł konkurencji niezbędnych do funkcjonowania
rynku wewnętrznego;
 zachowanie morskich zasobów biologicznych;
 wspólna polityka handlowa;
 zawieranie umów międzynarodowych;
 polityka pieniężna w odniesieniu do Państw Członkowskich, których
walutą jest euro.

2. Kompetencje dzielone i działania wspierające
rynek wewnętrzny;
 spójność gospodarcza, społeczna i terytorialna;
 rolnictwo i rybołówstwo, z wyłączeniem zachowania morskich
zasobów biologicznych;
 środowisko;
 ochrona konsumentów;
 transport;
 przestrzeń wolności, bezpieczeństwa i sprawiedliwości;
 badań, rozwoju technologicznego i przestrzeni kosmicznej;
 współpraca na rzecz rozwoju i pomocy humanitarnej.

3. Kompetencje koordynujące i uzupełniające






ochrona i poprawa zdrowia ludzkiego;

przemysł;
kultura;
turystyka;
edukacja, kształcenie zawodowe, młodzież, sport.

Cele Unii Europejskiej I
Zgodnie z art. 3 Traktatu o Unii Europejskiej, celem Unii Europejskiej
jest
wspieranie pokoju, jej wartości
i dobrobytu jej narodów.
Ponadto Unia zapewnia swoim obywatelom przestrzeń wolności,
bezpieczeństwa i sprawiedliwości bez granic wewnętrznych, w której
zagwarantowana jest swoboda przepływu osób, w powiązaniu z
właściwymi środkami w odniesieniu do kontroli granic zewnętrznych,
azylu, imigracji, jak również zapobiegania i zwalczania przestępczości.

Cele Unii Europejskiej II
Unia ustanawia także rynek wewnętrzny oraz działa na rzecz trwałego
rozwoju Europy, którego podstawą jest zrównoważony wzrost
gospodarczy oraz stabilność cen, społeczna gospodarka rynkowa o
wysokiej konkurencyjności, zmierzająca do pełnego zatrudnienia i
postępu społecznego, oraz wysoki poziom ochrony i poprawy jakości
środowiska naturalnego. Wspiera także postęp naukowo-techniczny.

Cele Unii Europejskiej III
Oprócz tego Unia:

• zwalcza wykluczenie społeczne i dyskryminację oraz wspiera
sprawiedliwość i ochronę socjalną, równość kobiet i mężczyzn,
solidarność między pokoleniami i ochronę praw dziecka;
• wspiera spójność gospodarczą, społeczną i terytorialną oraz
solidarność między państwami członkowskimi;
• szanuje swoją bogatą różnorodność kulturową i językową oraz
czuwa nad ochroną i rozwojem
• dziedzictwa kulturowego Europy;
• ustanawia unię gospodarczą i walutową, której walutą jest euro.

Cele Unii Europejskiej IV
W stosunkach zewnętrznych Unia umacnia i propaguje swoje wartości i
interesy, oraz wnosi wkład w ochronę swoich obywateli. Przyczynia się:
•
•
•
•
•
•

do pokoju, bezpieczeństwa, trwałego rozwoju Ziemi,
do solidarności i wzajemnego szacunku między narodami,
do swobodnego i uczciwego handlu,
do wyeliminowania ubóstwa,
do ochrony praw człowieka, w szczególności praw dziecka,
a także do ścisłego przestrzegania i rozwoju prawa
międzynarodowego, w szczególności zasad Karty Narodów
Zjednoczonych.

Karta Praw Podstawowych
art. 2 §1 Każdy ma prawo do życia.

art. 9 Prawo do zawarcia małżeństwa i prawo do założenia rodziny są
gwarantowane zgodnie z ustawami krajowymi regulującymi
korzystanie z tych praw.
art. 33 §1 Rodzina korzysta z ochrony prawnej, ekonomicznej
i społecznej.
art. 22 Unia szanuje różnorodność kulturową, religijną i językową.

Polska
a Karta Praw Podstawowych
Polska zastrzegła kompetencje państw członkowskich do
stanowienia prawa „ w zakresie moralności publicznej,
prawa rodzinnego, a także ochrony godności ludzkiej i
poszanowania fizycznej i moralnej integralności
człowieka”.

2. Instytucje Unii Europejskiej

Główne instytucje Unii Europejskiej





Rada Europejska
Komisja Europejska
Rada Unii Europejskiej
Parlament Europejski

 Trybunał Sprawiedliwości UE
 Europejski Trybunał Obrachunkowy
 Europejski Bank Centralny

Organami doradczymi są:
 Europejski Komitet Ekonomiczno-Społeczny
 Komitet Regionów

Rada Europejska
 Rada Europejska wskazuje Unii Europejskiej ogólny kierunek
działań politycznych i wytycza jej ogólne priorytety. Rada
Europejska daje Unii impulsy niezbędne do rozwoju oraz określa
ogólne kierunki działań i priorytety polityczne. Nie pełni ona funkcji
ustawodawczej.
 W skład Rady Europejskiej wchodzą szefowie państw lub
rządów państw członkowskich, a także jej przewodniczący oraz
przewodniczący Komisji. W jej pracach uczestniczy wysoki
przedstawiciel Unii do spraw zagranicznych i polityki
bezpieczeństwa.
 Wraz z wejściem w życie traktatu z Lizbony 1 grudnia 2009 r.
zyskała status instytucji. Jej przewodniczącym został Herman Van
Rompuy.

Tworzenie
i realizacja
Jak
powstaje prawo
UE

prawa (wersja uproszczona)
jako podstawa funkcjonowania instytucji UE
Problem, obywatele, grupy interesu, eksperci:
dyskusje, konsultacje

Komisja: wystąpienie z oficjalnym wnioskiem

Parlament i Rada UE: wspólna decyzja

Władze krajowe i lokalne: wdrażanie

Komisja i Trybunał Sprawiedliwości: monitorowanie
wdrażania
źródło: opracowanie własne

Komisja Europejska

 Komisja Europejska jest organem wykonawczym UE, który
opracowuje propozycje nowych aktów prawnych, zarządza
na bieżąco wdrażaniem polityki UE i wydatkowaniem
unijnych funduszy.
 Chroniąc interesy Europy jako całości, Komisja dba o to, aby
wszystkie państwa członkowskie UE przestrzegały unijnych
traktatów i przepisów.
 W skład Komisji wchodzi obecnie 27 komisarzy, po jednym z
każdego państwa członkowskiego, w tym wysoki przedstawiciel Unii
do spraw zagranicznych i polityki bezpieczeństwa.

Komisja Europejska
a interesy państw członkowskich

 Komisja reprezentuje Unię Europejską jako całość, a nie
poszczególne państwa członkowskie. Stąd, każdy komisarz nie szuka
rozwiązania korzystnego dla swego państwa, lecz dla Unii jako
całości.
 Na forum Komisji nie ma miejsca na ścieranie się interesów państw
członkowskich.

Kompetencje Komisji Europejskiej
 Bezpośrednia inicjatywa legislacyjna,
 Sporządza roczny plan prac legislacyjnych Wspólnoty określający akty
prawne, które mają zostać wydane.
 Samodzielnie stanowi prawo w przedmiocie zakresu obowiązywania reguł
konkurencji w odniesieniu do przedsiębiorstw publicznych (np. stocznie).
 Na podstawie upoważnienia Rady UE, Komisja może przyjmować akty
prawne o charakterze wykonawczym. W realizacji uprawnień wykonawczych
KE ma obowiązek współpracy z komitetami.
 Wszczyna postępowanie przed Trybunałem Sprawiedliwości.
 Przygotowuje projekt budżetu UE a następnie go realizuje.
 Zarządza funduszami europejskimi.
 Sprawuje kontrolę nad przestrzeganiem prawa UE.

WYSOKI PRZEDSTAWICIEL UNII DO SPRAW
ZAGRANICZNYCH I POLITYKI BEZPIECZEŃSTWA
 Mianowany przez Radę Europejską kwalifikowaną większością głosów +
zatwierdzenie przez PE; pełni funkcję Wiceprzewodniczącego KE
 Funkcje:
 Kieruje PZIB i przedstawia projekty decyzji i działań w ramach PZIB
 Przewodniczy Radzie Spraw Zagranicznych
 Zapewnia spójność działań zewnętrznych Unii jako
wiceprzewodniczący KE
 Kieruje europejską służbą działań zewnętrznych
 Ustanowienie Europejskiej Służby Działań Zewnętrznych
 Pracownicy Sekretariatu Generalnego Rady i Komisji (DG RELEX) –
po 1/3 z każdej instytucji
 Osoby oddelegowane z Państw Członkowskich – 1/3

Rada Unii Europejskiej
•

Rada jest głównym organem decyzyjnym Unii Europejskiej.

•

W jej posiedzeniach uczestniczy po jednym ministrze z każdego
kraju członkowskiego UE.

•

To, który minister uczestniczy w danym spotkaniu Rady UE, zależy
od poruszanej na nim tematyki. Jeżeli na przykład Rada debatuje nad
sprawami związanymi z ochroną środowiska, w posiedzeniu biorą udział
ministrowie środowiska wszystkich państw UE, a radę tę nazywa się „Radą
ds. Środowiska”.

•

Rada UE jest forum międzyrządowym. Każdy minister zasiadający w
radzie jest upoważniony do podejmowania zobowiązań w imieniu swojego
rządu.

•

Rada UE jest forum ścierania się interesów narodowych oraz
interesów państw członkowskich.

Rada Unii Europejskiej
Istnieje dziesięć możliwych konfiguracji Rady:












Rada do spraw Ogólnych
Rada do spraw Zagranicznych
Rada do spraw Gospodarczych i Finansowych
Rada do spraw Współpracy w dziedzinie Wymiaru Sprawiedliwości i Spraw
Wewnętrznych
Rada do spraw Zatrudnienia, Polityki Społecznej, Zdrowia i Polityki
dotyczącej Konsumentów
Rada do spraw Transportu, Telekomunikacji i Energii
Rada do spraw Rolnictwa i Rybołówstwa
Rada do spraw Ochrony Środowiska
Rada do spraw Konkurencji
Rada do spraw Edukacji, Młodzieży i Kultury

Rada Unii Europejskiej

 Przyjmuje europejskie akty prawne oraz projekt budżetu – wspólnie
z Parlamentem Europejskim.
 Koordynuje kierunki polityki gospodarczej i społecznej w krajach
członkowskich.
 Zawiera umowy międzynarodowe między UE a innymi krajami lub
organizacjami międzynarodowymi.
 Nie posiada inicjatywy legislacyjnej.

Głosowanie w Radzie UE

źródło: www.polskawue.gov.pl

Głosowanie w Radzie UE
• Wymóg uzyskania większości kwalifikowanej oznacza, że decyzja
musi uzyskać poparcie większości państw członkowskich (jeżeli
projekt aktu prawnego pochodzi od Komisji Europejskiej) lub 2/3
liczby państw (jeżeli projekt pochodzi od państw członkowskich)
dysponujących co najmniej 255 głosami ważonymi.
• Ponadto, członek Rady może wystąpić o sprawdzenie, czy państwa
członkowskie stanowiące większość kwalifikowaną reprezentują co
najmniej 62 proc. ogółu ludności Unii.
• Jeżeli się okaże, że warunek ten nie został spełniony, decyzja nie
zostaje przyjęta, jednakże to ostatnie kryterium nie ma praktycznego
znaczenia przy spełnieniu kryterium liczby państw i liczby głosów
ważonych.
• System ten będzie obowiązywał do 31 października 2014 r.

Organizacja prac Rady Unii Europejskiej
 Każdy kraj UE ma w Brukseli stały zespół („przedstawicielstwo”),
które go reprezentuje i broni jego interesu narodowego na szczeblu
Unii. Szef przedstawicielstwa pełni de facto rolę ambasadora swego
kraju przy Unii Europejskiej.
 Ambasadorowie (zwani „stałymi przedstawicielami”) spotykają się co
tydzień w ramach Komitetu Stałych Przedstawicieli (francuski skrót:
COREPER).
 Przedstawicielem Rzeczpospolitej Polskiej w Brukseli jest

Jan Tombiński

Prezydencja w Radzie Unii Europejskiej to…






…przywilej organizacji prac Rady UE,
…ustalanie miejsca, daty i tematyki obrad Rady,
…kierowanie pracami Rady UE i przewodniczenie jej obradom,
…wypracowywanie kompromisu pomiędzy poszczególnymi państwami
członkowskimi.

 Prezydencja w Radzie UE trwa sześć miesięcy i przypada kolejno na każde
państwo członkowskie UE.
 Rzeczpospolita Polska sprawowała pierwszą w historii Prezydencję między 1
lipca a 31 grudnia 2011 r.
 Trio Prezydencji…
 Polska, Dania i Cypr

Prezydencja w Radzie Unii Europejskiej

 Państwo, które obejmuje Prezydencję w Radzie UE przejmuje
kolejno odpowiedzialność za porządek obrad Rady i przewodzi
wszystkim jej posiedzeniom, kieruje podejmowaniem decyzji
legislacyjnych i politycznych, oraz wypracowuje kompromisy
pomiędzy poszczególnymi państwami członkowskimi.
 Na przykład, jeśli w grudniu 2012 r. zbierze się Rada ds. Środowiska,
przewodzić jej będzie cypryjski minister środowiska, bo Prezydencja
Rady przypada aktualnie właśnie Cyprowi.

Polska Prezydencja w Radzie UE
Do obszarów kierunkowych Polskiej Prezydencji należały:
 ramy finansowe 2014-2020,
 rynek wewnętrzny;
 stosunki ze Wschodem (Partnerstwo Wschodnie);
 wzmocnienie zewnętrznej polityki energetycznej UE;
 pełne wykorzystanie kapitału intelektualnego Europy;
 wspólna polityka bezpieczeństwa i obrony.
Funkcję Pełnomocnika Rządu ds. Przygotowania Organów Administracji
Rządowej i Sprawowania przez RP Przewodnictwa w Radzie UE pełnił Mikołaj
Dowgielewicz.

www.pl2011.eu
www.rcie.torun.pl

Parlament Europejski
 Parlament Europejski jest jedyną instytucją ponadnarodową, której
członkowie są demokratycznie wybierani w powszechnych wyborach
bezpośrednich. W nim reprezentowani są obywatele Państw
Członkowskich.
 Parlament Europejski jest wybierany co pięć lat i ustanawia liczne
prawa (dyrektywy, rozporządzenia, itp.), które mają wpływ na życie
codzienne każdego obywatela.

Parlament Europejski

 Przewodniczący jest wybierany na odnawialny okres dwóch i pół roku, to
jest na połowę kadencji. Przewodniczący reprezentuje Parlament na
zewnątrz i w stosunkach z innymi instytucjami wspólnotowymi.
 Podczas otwarcia każdego posiedzenia Rady Europejskiej przewodniczący
Parlamentu wyraża stanowisko i przedstawia kwestie zajmujące uwagę
Parlamentu, związane z konkretnymi tematami i punktami wpisanymi w
porządek dzienny.
 Przewodniczący PE podpisuje wraz z przewodniczącym Rady wszystkie
akty prawne podjęte w ramach współdecyzji.

Parlament Europejski
 Zgodnie z ogólną zasadą miejsca są podzielone proporcjonalnie do
liczby mieszkańców każdego kraju. Każde Państwo Członkowskie
posiada stałą liczbę miejsc: maksymalnie 96 a minimalnie - 6.
Obecnie Polskę reprezentuje 50 europarlamantarzystów.
 Każde Państwo Członkowskie określa własną ordynację wyborczą,
lecz stosuje identyczne zasady demokratyczne, to jest prawo do
głosowania w wieku 18 lat (z wyjątkiem Austrii, której obywatele
mogą głosować po ukończeniu 16 lat), równość płci i tajność
głosowania.
 Wybory europejskie już teraz charakteryzuje pewna liczba
wspólnych zasad. Należą do nich bezpośredni i powszechny
charakter wyborów, zasada proporcjonalności i odnawialny
pięcioletni mandat.

Liczba Mandatów w PE

 Maksymalnie 750 + przewodniczący (obecnie 736 posłów)
 Minimalna liczba
członkowskie – 6
 Maksymalna liczba
członkowskie - 96

mandatów
mandatów

przypadających
przypadających

na

państwo

na

państwo

Trybunał Sprawiedliwości
Unii Europejskiej
• Trybunał Sprawiedliwości Unii Europejskiej jest organem sądowym
Unii Europejskiej. Obejmuje: Trybunał Sprawiedliwości, Sąd i
sądy wyspecjalizowane.
• Jego zadaniem jest zapewnienie, by prawo unijne było
interpretowane i stosowane w ten sam sposób w każdym państwie
członkowskim.
• Trybunał jest uprawniony do rozstrzygania sporów prawnych
wynikłych między państwami członkowskimi, instytucjami UE,
przedsiębiorstwami i osobami fizycznymi.
• Trybunał ma siedzibę w Luksemburgu.

Europejski Trybunał Obrachunkowy
 Głównym zadaniem Trybunału jest kontrola gospodarki
pieniężnej UE. Sprawozdanie z wykonania budżetu, które
sporządza po zamknięciu każdego roku budżetowego, stanowi
podstawę do udzielenia Komisje Europejskiej przez Parlament
Europejski absolutorium z realizacji budżetu.
 W skład Trybunału wchodzi jeden obywatel z każdego państwa
członkowskiego. Członków Trybunału mianuje Rada Unii
Europejskiej po konsultacji z Parlamentem Europejskim spośród
kandydatów przedstawionych przez państwa członkowskie.
 Kadencja Trybunału trwa 6 lat. Siedziba tego organu mieści się w
Luksemburgu.

Europejski Komitet Ekonomiczno-Społeczny
skład osobowy
 Organizacje przedstawicieli producentów, rolników, pracowników,
wolnych zawodów, gospodarki społecznej, konsumentów i inne
organizacje pozarządowe;
 Cechą charakterystyczną zorganizowanego społeczeństwa
obywatelskiego jest rola pośrednika między administracją
publiczną a obywatelami.
 Jest to zgromadzenie 344 przedstawicieli pochodzących z 27
państw członkowskich UE
 Członkowie posiadają 4-letni, odnawialny mandat
 Są oni mianowani przez Radę UE w oparciu o listy sporządzane
przez rządy krajowe.

Zgromadzenie podzielone
na 3 GRUPY
 Grupa I - Pracodawcy
 Sektor publiczny i prywatny w przemyśle, handlu, finansach itp.
(duże przedsiębiorstwa);
 Grupa II – Pracownicy
 Ogólnokrajowe związki zawodowe;
 Grupa III – Inne podmioty
 Rolnicy, konsumenci, rzemieślnicy i MŚP, gospodarka społeczna,
społeczne i ekologiczne organizacje pozarządowe, wolne zawody
itp.

Komitet Regionów
 Członkowie Komitetu są wybierani spośród polityków z okręgów
miejskich lub regionów i reprezentują całą gamę działań
podejmowanych przez władze lokalne lub regionalne w Unii
Europejskiej - prezydenci regionów, regionalni parlamentarzyści,
radni miejscy, burmistrzowie dużych miast itp.
 Członkowie Komitetu oraz ich zastępcy są mianowani na 5 lat przez
Radę spośród kandydatów przedstawionych przez państwa
członkowskie. Ich mandat jest odnawialny. Są oni także całkowicie
niezależni w wykonywaniu swoich funkcji.

Komitet Regionów

Co roku Komitet Regionów odbywa pięć sesji plenarnych, podczas których
wyznacza ogólne wytyczne swej polityki oraz przyjmuje opinie.
Członkowie Komitetu przypisani są do wyspecjalizowanych komisji, których
zadaniem jest przygotowywanie sesji plenarnych. W Komitecie działa sześć
takich komisji:
 Komisja ds. Polityki Spójności Regionalnej (COTER),
 Komisja ds. Polityki Gospodarczej i Społecznej (ECOS),
 Komisja ds. Zrównoważonego Rozwoju (DEVE),
 Komisja ds. Kultury i Edukacji (EDUC),
 Komisja ds. Konstytucyjnych i Sprawowania Rządów w Europie
(CONST),
 Komisja ds. Stosunków Zewnętrznych (RELEX).

Komitet Regionów
• Komitet Regionów liczy 344 członków. Liczba członków z
poszczególnych państw w przybliżeniu odzwierciedla ich
liczbę ludności i przedstawia się następująco:
 Francja, Niemcy, Wielka Brytania i Włochy: 24
 Hiszpania i Polska: 21
 Rumunia: 15
 Belgia, Bułgaria, Czechy, Grecja i Węgry, Austria, Niderlandy,
Portugalia i Szwecja: 12
 Dania, Finlandia, Irlandia, Litwa i Słowacja: 9
 Estonia, Łotwa i Słowenia: 7
 Cypr i Luksemburg: 6
 Malta: 5

Dziękuję za uwagę.

www.rcie.torun.pl
www.kursy.rcie.torun.pl


Slide 36

Funkcjonowanie instytucji
Unii Europejskiej
w kontekście Traktatu z Lizbony

Zagadnienia tematyczne
Czym jest Unia Europejska?
Instytucje Europejskie
• Rada Europejska
• Komisja europejska
• Rada Unii Europejskiej
• Parlament Europejski
 Ćwiczenia



1. Czym jest Unia Europejska?

Unia Europejska
Powierzchnia: 4 miliony km²
Liczba ludności: 502,477 milionów osób
27 Państw członkowskich
7,28% ludności świata
1 maja 2004 r. – akcesja Polski do UE

Czym jest Unia Europejska?
Traktaty określające status UE

 Traktat ustanawiający Europejską Wspólnotę Węgla i Stali – 1951 r.
 Traktat ustanawiający Europejską Wspólnotę Gospodarczą – 1957 r.
 Traktat ustanawiający Europejską Wspólnotę Energii Atomowej
(EUROATOM) – 1957 r.
 Traktat ustanawiający Jedną Radę i Jedną Komisję Wspólnot
Europejskich – 1965 r.
 Jednolity Akt Europejski - 1986 r.
 Traktat z Maastricht – Traktat o Unii Europejskiej – 1992 r.
 Traktat z Amsterdamu – 1997 r.
 Traktat z Nicei – 2001 r.
 Nieudana próba uchwalenia Konstytucji Unii Europejskiej – 2005 r.
 Traktat z Lizbony – 2007 r.

Traktat z Lizbony

Jest to najnowszy i aktualny dokument określający czym
jest Unia Europejska, jakie są jej podstawy, cele i
kompetencje.
Na podstawie treści tego dokumentu śledzić będziemy
instytucjonalny kształt UE.

Lizbona, uroczystość podpisania
traktatu (13 grudnia 2007 r.)

Lizbona, wspólne zdjęcie głów państw, szefów rządów i ministrów
spraw zagranicznych przed Klasztorem Hieronimitów po
uroczystości podpisania traktatu (13 grudnia 2007 r.)
9 kwietnia 2008 r. Traktat został
ratyfikowany przez Prezydenta RP
Lecha Kaczyńskiego.

UE przed Traktatem z Lizbony
Do momentu wejścia w życie Traktatu z Lizbony Unia Europejska była
szczególną formą współpracy międzynarodowej państw opartą
na trzech filarach:
 Wspólnotach Europejskich,
 wspólnej polityce zagranicznej i bezpieczeństwa
 współpracy policyjnej i sądowej w sprawach karnych.
Unia Europejska nie miała jednak ani osobowości prawnej, ani
własnych instytucji.

Charakter stowarzyszenia
państw członkowskich

Traktat o Unii Europejskiej stanowi w art. 47, że
„Unia ma osobowość prawną”.
Oznacza to, że Unia Europejska staje się
jednolitą organizacją międzynarodową.

Osobowość prawna UE
Unia Europejska nie jest federacją, jak Stany Zjednoczone Ameryki
Północnej, Federacyjna Republika Brazylii lub Federacja Rosyjska.
Jako organizacja międzynarodowa, UE:
 jest podmiotem na arenie polityki międzynarodowej, prowadzi
własną politykę zewnętrzną;
 jest podmiotem umów międzynarodowych;
 prowadzi własną politykę wewnętrzną, posiada własne
instytucje.

Kompetencje Unii Europejskiej

Unia Europejska ma tyle kompetencji,
ile powierzyły jej państwa członkowskie.

1. Kompetencje wyłączne, których nie dzieli z
rządami państw

 unia celna;
 ustanawianie reguł konkurencji niezbędnych do funkcjonowania
rynku wewnętrznego;
 zachowanie morskich zasobów biologicznych;
 wspólna polityka handlowa;
 zawieranie umów międzynarodowych;
 polityka pieniężna w odniesieniu do Państw Członkowskich, których
walutą jest euro.

2. Kompetencje dzielone i działania wspierające
rynek wewnętrzny;
 spójność gospodarcza, społeczna i terytorialna;
 rolnictwo i rybołówstwo, z wyłączeniem zachowania morskich
zasobów biologicznych;
 środowisko;
 ochrona konsumentów;
 transport;
 przestrzeń wolności, bezpieczeństwa i sprawiedliwości;
 badań, rozwoju technologicznego i przestrzeni kosmicznej;
 współpraca na rzecz rozwoju i pomocy humanitarnej.

3. Kompetencje koordynujące i uzupełniające






ochrona i poprawa zdrowia ludzkiego;

przemysł;
kultura;
turystyka;
edukacja, kształcenie zawodowe, młodzież, sport.

Cele Unii Europejskiej I
Zgodnie z art. 3 Traktatu o Unii Europejskiej, celem Unii Europejskiej
jest
wspieranie pokoju, jej wartości
i dobrobytu jej narodów.
Ponadto Unia zapewnia swoim obywatelom przestrzeń wolności,
bezpieczeństwa i sprawiedliwości bez granic wewnętrznych, w której
zagwarantowana jest swoboda przepływu osób, w powiązaniu z
właściwymi środkami w odniesieniu do kontroli granic zewnętrznych,
azylu, imigracji, jak również zapobiegania i zwalczania przestępczości.

Cele Unii Europejskiej II
Unia ustanawia także rynek wewnętrzny oraz działa na rzecz trwałego
rozwoju Europy, którego podstawą jest zrównoważony wzrost
gospodarczy oraz stabilność cen, społeczna gospodarka rynkowa o
wysokiej konkurencyjności, zmierzająca do pełnego zatrudnienia i
postępu społecznego, oraz wysoki poziom ochrony i poprawy jakości
środowiska naturalnego. Wspiera także postęp naukowo-techniczny.

Cele Unii Europejskiej III
Oprócz tego Unia:

• zwalcza wykluczenie społeczne i dyskryminację oraz wspiera
sprawiedliwość i ochronę socjalną, równość kobiet i mężczyzn,
solidarność między pokoleniami i ochronę praw dziecka;
• wspiera spójność gospodarczą, społeczną i terytorialną oraz
solidarność między państwami członkowskimi;
• szanuje swoją bogatą różnorodność kulturową i językową oraz
czuwa nad ochroną i rozwojem
• dziedzictwa kulturowego Europy;
• ustanawia unię gospodarczą i walutową, której walutą jest euro.

Cele Unii Europejskiej IV
W stosunkach zewnętrznych Unia umacnia i propaguje swoje wartości i
interesy, oraz wnosi wkład w ochronę swoich obywateli. Przyczynia się:
•
•
•
•
•
•

do pokoju, bezpieczeństwa, trwałego rozwoju Ziemi,
do solidarności i wzajemnego szacunku między narodami,
do swobodnego i uczciwego handlu,
do wyeliminowania ubóstwa,
do ochrony praw człowieka, w szczególności praw dziecka,
a także do ścisłego przestrzegania i rozwoju prawa
międzynarodowego, w szczególności zasad Karty Narodów
Zjednoczonych.

Karta Praw Podstawowych
art. 2 §1 Każdy ma prawo do życia.

art. 9 Prawo do zawarcia małżeństwa i prawo do założenia rodziny są
gwarantowane zgodnie z ustawami krajowymi regulującymi
korzystanie z tych praw.
art. 33 §1 Rodzina korzysta z ochrony prawnej, ekonomicznej
i społecznej.
art. 22 Unia szanuje różnorodność kulturową, religijną i językową.

Polska
a Karta Praw Podstawowych
Polska zastrzegła kompetencje państw członkowskich do
stanowienia prawa „ w zakresie moralności publicznej,
prawa rodzinnego, a także ochrony godności ludzkiej i
poszanowania fizycznej i moralnej integralności
człowieka”.

2. Instytucje Unii Europejskiej

Główne instytucje Unii Europejskiej





Rada Europejska
Komisja Europejska
Rada Unii Europejskiej
Parlament Europejski

 Trybunał Sprawiedliwości UE
 Europejski Trybunał Obrachunkowy
 Europejski Bank Centralny

Organami doradczymi są:
 Europejski Komitet Ekonomiczno-Społeczny
 Komitet Regionów

Rada Europejska
 Rada Europejska wskazuje Unii Europejskiej ogólny kierunek
działań politycznych i wytycza jej ogólne priorytety. Rada
Europejska daje Unii impulsy niezbędne do rozwoju oraz określa
ogólne kierunki działań i priorytety polityczne. Nie pełni ona funkcji
ustawodawczej.
 W skład Rady Europejskiej wchodzą szefowie państw lub
rządów państw członkowskich, a także jej przewodniczący oraz
przewodniczący Komisji. W jej pracach uczestniczy wysoki
przedstawiciel Unii do spraw zagranicznych i polityki
bezpieczeństwa.
 Wraz z wejściem w życie traktatu z Lizbony 1 grudnia 2009 r.
zyskała status instytucji. Jej przewodniczącym został Herman Van
Rompuy.

Tworzenie
i realizacja
Jak
powstaje prawo
UE

prawa (wersja uproszczona)
jako podstawa funkcjonowania instytucji UE
Problem, obywatele, grupy interesu, eksperci:
dyskusje, konsultacje

Komisja: wystąpienie z oficjalnym wnioskiem

Parlament i Rada UE: wspólna decyzja

Władze krajowe i lokalne: wdrażanie

Komisja i Trybunał Sprawiedliwości: monitorowanie
wdrażania
źródło: opracowanie własne

Komisja Europejska

 Komisja Europejska jest organem wykonawczym UE, który
opracowuje propozycje nowych aktów prawnych, zarządza
na bieżąco wdrażaniem polityki UE i wydatkowaniem
unijnych funduszy.
 Chroniąc interesy Europy jako całości, Komisja dba o to, aby
wszystkie państwa członkowskie UE przestrzegały unijnych
traktatów i przepisów.
 W skład Komisji wchodzi obecnie 27 komisarzy, po jednym z
każdego państwa członkowskiego, w tym wysoki przedstawiciel Unii
do spraw zagranicznych i polityki bezpieczeństwa.

Komisja Europejska
a interesy państw członkowskich

 Komisja reprezentuje Unię Europejską jako całość, a nie
poszczególne państwa członkowskie. Stąd, każdy komisarz nie szuka
rozwiązania korzystnego dla swego państwa, lecz dla Unii jako
całości.
 Na forum Komisji nie ma miejsca na ścieranie się interesów państw
członkowskich.

Kompetencje Komisji Europejskiej
 Bezpośrednia inicjatywa legislacyjna,
 Sporządza roczny plan prac legislacyjnych Wspólnoty określający akty
prawne, które mają zostać wydane.
 Samodzielnie stanowi prawo w przedmiocie zakresu obowiązywania reguł
konkurencji w odniesieniu do przedsiębiorstw publicznych (np. stocznie).
 Na podstawie upoważnienia Rady UE, Komisja może przyjmować akty
prawne o charakterze wykonawczym. W realizacji uprawnień wykonawczych
KE ma obowiązek współpracy z komitetami.
 Wszczyna postępowanie przed Trybunałem Sprawiedliwości.
 Przygotowuje projekt budżetu UE a następnie go realizuje.
 Zarządza funduszami europejskimi.
 Sprawuje kontrolę nad przestrzeganiem prawa UE.

WYSOKI PRZEDSTAWICIEL UNII DO SPRAW
ZAGRANICZNYCH I POLITYKI BEZPIECZEŃSTWA
 Mianowany przez Radę Europejską kwalifikowaną większością głosów +
zatwierdzenie przez PE; pełni funkcję Wiceprzewodniczącego KE
 Funkcje:
 Kieruje PZIB i przedstawia projekty decyzji i działań w ramach PZIB
 Przewodniczy Radzie Spraw Zagranicznych
 Zapewnia spójność działań zewnętrznych Unii jako
wiceprzewodniczący KE
 Kieruje europejską służbą działań zewnętrznych
 Ustanowienie Europejskiej Służby Działań Zewnętrznych
 Pracownicy Sekretariatu Generalnego Rady i Komisji (DG RELEX) –
po 1/3 z każdej instytucji
 Osoby oddelegowane z Państw Członkowskich – 1/3

Rada Unii Europejskiej
•

Rada jest głównym organem decyzyjnym Unii Europejskiej.

•

W jej posiedzeniach uczestniczy po jednym ministrze z każdego
kraju członkowskiego UE.

•

To, który minister uczestniczy w danym spotkaniu Rady UE, zależy
od poruszanej na nim tematyki. Jeżeli na przykład Rada debatuje nad
sprawami związanymi z ochroną środowiska, w posiedzeniu biorą udział
ministrowie środowiska wszystkich państw UE, a radę tę nazywa się „Radą
ds. Środowiska”.

•

Rada UE jest forum międzyrządowym. Każdy minister zasiadający w
radzie jest upoważniony do podejmowania zobowiązań w imieniu swojego
rządu.

•

Rada UE jest forum ścierania się interesów narodowych oraz
interesów państw członkowskich.

Rada Unii Europejskiej
Istnieje dziesięć możliwych konfiguracji Rady:












Rada do spraw Ogólnych
Rada do spraw Zagranicznych
Rada do spraw Gospodarczych i Finansowych
Rada do spraw Współpracy w dziedzinie Wymiaru Sprawiedliwości i Spraw
Wewnętrznych
Rada do spraw Zatrudnienia, Polityki Społecznej, Zdrowia i Polityki
dotyczącej Konsumentów
Rada do spraw Transportu, Telekomunikacji i Energii
Rada do spraw Rolnictwa i Rybołówstwa
Rada do spraw Ochrony Środowiska
Rada do spraw Konkurencji
Rada do spraw Edukacji, Młodzieży i Kultury

Rada Unii Europejskiej

 Przyjmuje europejskie akty prawne oraz projekt budżetu – wspólnie
z Parlamentem Europejskim.
 Koordynuje kierunki polityki gospodarczej i społecznej w krajach
członkowskich.
 Zawiera umowy międzynarodowe między UE a innymi krajami lub
organizacjami międzynarodowymi.
 Nie posiada inicjatywy legislacyjnej.

Głosowanie w Radzie UE

źródło: www.polskawue.gov.pl

Głosowanie w Radzie UE
• Wymóg uzyskania większości kwalifikowanej oznacza, że decyzja
musi uzyskać poparcie większości państw członkowskich (jeżeli
projekt aktu prawnego pochodzi od Komisji Europejskiej) lub 2/3
liczby państw (jeżeli projekt pochodzi od państw członkowskich)
dysponujących co najmniej 255 głosami ważonymi.
• Ponadto, członek Rady może wystąpić o sprawdzenie, czy państwa
członkowskie stanowiące większość kwalifikowaną reprezentują co
najmniej 62 proc. ogółu ludności Unii.
• Jeżeli się okaże, że warunek ten nie został spełniony, decyzja nie
zostaje przyjęta, jednakże to ostatnie kryterium nie ma praktycznego
znaczenia przy spełnieniu kryterium liczby państw i liczby głosów
ważonych.
• System ten będzie obowiązywał do 31 października 2014 r.

Organizacja prac Rady Unii Europejskiej
 Każdy kraj UE ma w Brukseli stały zespół („przedstawicielstwo”),
które go reprezentuje i broni jego interesu narodowego na szczeblu
Unii. Szef przedstawicielstwa pełni de facto rolę ambasadora swego
kraju przy Unii Europejskiej.
 Ambasadorowie (zwani „stałymi przedstawicielami”) spotykają się co
tydzień w ramach Komitetu Stałych Przedstawicieli (francuski skrót:
COREPER).
 Przedstawicielem Rzeczpospolitej Polskiej w Brukseli jest

Jan Tombiński

Prezydencja w Radzie Unii Europejskiej to…






…przywilej organizacji prac Rady UE,
…ustalanie miejsca, daty i tematyki obrad Rady,
…kierowanie pracami Rady UE i przewodniczenie jej obradom,
…wypracowywanie kompromisu pomiędzy poszczególnymi państwami
członkowskimi.

 Prezydencja w Radzie UE trwa sześć miesięcy i przypada kolejno na każde
państwo członkowskie UE.
 Rzeczpospolita Polska sprawowała pierwszą w historii Prezydencję między 1
lipca a 31 grudnia 2011 r.
 Trio Prezydencji…
 Polska, Dania i Cypr

Prezydencja w Radzie Unii Europejskiej

 Państwo, które obejmuje Prezydencję w Radzie UE przejmuje
kolejno odpowiedzialność za porządek obrad Rady i przewodzi
wszystkim jej posiedzeniom, kieruje podejmowaniem decyzji
legislacyjnych i politycznych, oraz wypracowuje kompromisy
pomiędzy poszczególnymi państwami członkowskimi.
 Na przykład, jeśli w grudniu 2012 r. zbierze się Rada ds. Środowiska,
przewodzić jej będzie cypryjski minister środowiska, bo Prezydencja
Rady przypada aktualnie właśnie Cyprowi.

Polska Prezydencja w Radzie UE
Do obszarów kierunkowych Polskiej Prezydencji należały:
 ramy finansowe 2014-2020,
 rynek wewnętrzny;
 stosunki ze Wschodem (Partnerstwo Wschodnie);
 wzmocnienie zewnętrznej polityki energetycznej UE;
 pełne wykorzystanie kapitału intelektualnego Europy;
 wspólna polityka bezpieczeństwa i obrony.
Funkcję Pełnomocnika Rządu ds. Przygotowania Organów Administracji
Rządowej i Sprawowania przez RP Przewodnictwa w Radzie UE pełnił Mikołaj
Dowgielewicz.

www.pl2011.eu
www.rcie.torun.pl

Parlament Europejski
 Parlament Europejski jest jedyną instytucją ponadnarodową, której
członkowie są demokratycznie wybierani w powszechnych wyborach
bezpośrednich. W nim reprezentowani są obywatele Państw
Członkowskich.
 Parlament Europejski jest wybierany co pięć lat i ustanawia liczne
prawa (dyrektywy, rozporządzenia, itp.), które mają wpływ na życie
codzienne każdego obywatela.

Parlament Europejski

 Przewodniczący jest wybierany na odnawialny okres dwóch i pół roku, to
jest na połowę kadencji. Przewodniczący reprezentuje Parlament na
zewnątrz i w stosunkach z innymi instytucjami wspólnotowymi.
 Podczas otwarcia każdego posiedzenia Rady Europejskiej przewodniczący
Parlamentu wyraża stanowisko i przedstawia kwestie zajmujące uwagę
Parlamentu, związane z konkretnymi tematami i punktami wpisanymi w
porządek dzienny.
 Przewodniczący PE podpisuje wraz z przewodniczącym Rady wszystkie
akty prawne podjęte w ramach współdecyzji.

Parlament Europejski
 Zgodnie z ogólną zasadą miejsca są podzielone proporcjonalnie do
liczby mieszkańców każdego kraju. Każde Państwo Członkowskie
posiada stałą liczbę miejsc: maksymalnie 96 a minimalnie - 6.
Obecnie Polskę reprezentuje 50 europarlamantarzystów.
 Każde Państwo Członkowskie określa własną ordynację wyborczą,
lecz stosuje identyczne zasady demokratyczne, to jest prawo do
głosowania w wieku 18 lat (z wyjątkiem Austrii, której obywatele
mogą głosować po ukończeniu 16 lat), równość płci i tajność
głosowania.
 Wybory europejskie już teraz charakteryzuje pewna liczba
wspólnych zasad. Należą do nich bezpośredni i powszechny
charakter wyborów, zasada proporcjonalności i odnawialny
pięcioletni mandat.

Liczba Mandatów w PE

 Maksymalnie 750 + przewodniczący (obecnie 736 posłów)
 Minimalna liczba
członkowskie – 6
 Maksymalna liczba
członkowskie - 96

mandatów
mandatów

przypadających
przypadających

na

państwo

na

państwo

Trybunał Sprawiedliwości
Unii Europejskiej
• Trybunał Sprawiedliwości Unii Europejskiej jest organem sądowym
Unii Europejskiej. Obejmuje: Trybunał Sprawiedliwości, Sąd i
sądy wyspecjalizowane.
• Jego zadaniem jest zapewnienie, by prawo unijne było
interpretowane i stosowane w ten sam sposób w każdym państwie
członkowskim.
• Trybunał jest uprawniony do rozstrzygania sporów prawnych
wynikłych między państwami członkowskimi, instytucjami UE,
przedsiębiorstwami i osobami fizycznymi.
• Trybunał ma siedzibę w Luksemburgu.

Europejski Trybunał Obrachunkowy
 Głównym zadaniem Trybunału jest kontrola gospodarki
pieniężnej UE. Sprawozdanie z wykonania budżetu, które
sporządza po zamknięciu każdego roku budżetowego, stanowi
podstawę do udzielenia Komisje Europejskiej przez Parlament
Europejski absolutorium z realizacji budżetu.
 W skład Trybunału wchodzi jeden obywatel z każdego państwa
członkowskiego. Członków Trybunału mianuje Rada Unii
Europejskiej po konsultacji z Parlamentem Europejskim spośród
kandydatów przedstawionych przez państwa członkowskie.
 Kadencja Trybunału trwa 6 lat. Siedziba tego organu mieści się w
Luksemburgu.

Europejski Komitet Ekonomiczno-Społeczny
skład osobowy
 Organizacje przedstawicieli producentów, rolników, pracowników,
wolnych zawodów, gospodarki społecznej, konsumentów i inne
organizacje pozarządowe;
 Cechą charakterystyczną zorganizowanego społeczeństwa
obywatelskiego jest rola pośrednika między administracją
publiczną a obywatelami.
 Jest to zgromadzenie 344 przedstawicieli pochodzących z 27
państw członkowskich UE
 Członkowie posiadają 4-letni, odnawialny mandat
 Są oni mianowani przez Radę UE w oparciu o listy sporządzane
przez rządy krajowe.

Zgromadzenie podzielone
na 3 GRUPY
 Grupa I - Pracodawcy
 Sektor publiczny i prywatny w przemyśle, handlu, finansach itp.
(duże przedsiębiorstwa);
 Grupa II – Pracownicy
 Ogólnokrajowe związki zawodowe;
 Grupa III – Inne podmioty
 Rolnicy, konsumenci, rzemieślnicy i MŚP, gospodarka społeczna,
społeczne i ekologiczne organizacje pozarządowe, wolne zawody
itp.

Komitet Regionów
 Członkowie Komitetu są wybierani spośród polityków z okręgów
miejskich lub regionów i reprezentują całą gamę działań
podejmowanych przez władze lokalne lub regionalne w Unii
Europejskiej - prezydenci regionów, regionalni parlamentarzyści,
radni miejscy, burmistrzowie dużych miast itp.
 Członkowie Komitetu oraz ich zastępcy są mianowani na 5 lat przez
Radę spośród kandydatów przedstawionych przez państwa
członkowskie. Ich mandat jest odnawialny. Są oni także całkowicie
niezależni w wykonywaniu swoich funkcji.

Komitet Regionów

Co roku Komitet Regionów odbywa pięć sesji plenarnych, podczas których
wyznacza ogólne wytyczne swej polityki oraz przyjmuje opinie.
Członkowie Komitetu przypisani są do wyspecjalizowanych komisji, których
zadaniem jest przygotowywanie sesji plenarnych. W Komitecie działa sześć
takich komisji:
 Komisja ds. Polityki Spójności Regionalnej (COTER),
 Komisja ds. Polityki Gospodarczej i Społecznej (ECOS),
 Komisja ds. Zrównoważonego Rozwoju (DEVE),
 Komisja ds. Kultury i Edukacji (EDUC),
 Komisja ds. Konstytucyjnych i Sprawowania Rządów w Europie
(CONST),
 Komisja ds. Stosunków Zewnętrznych (RELEX).

Komitet Regionów
• Komitet Regionów liczy 344 członków. Liczba członków z
poszczególnych państw w przybliżeniu odzwierciedla ich
liczbę ludności i przedstawia się następująco:
 Francja, Niemcy, Wielka Brytania i Włochy: 24
 Hiszpania i Polska: 21
 Rumunia: 15
 Belgia, Bułgaria, Czechy, Grecja i Węgry, Austria, Niderlandy,
Portugalia i Szwecja: 12
 Dania, Finlandia, Irlandia, Litwa i Słowacja: 9
 Estonia, Łotwa i Słowenia: 7
 Cypr i Luksemburg: 6
 Malta: 5

Dziękuję za uwagę.

www.rcie.torun.pl
www.kursy.rcie.torun.pl


Slide 37

Funkcjonowanie instytucji
Unii Europejskiej
w kontekście Traktatu z Lizbony

Zagadnienia tematyczne
Czym jest Unia Europejska?
Instytucje Europejskie
• Rada Europejska
• Komisja europejska
• Rada Unii Europejskiej
• Parlament Europejski
 Ćwiczenia



1. Czym jest Unia Europejska?

Unia Europejska
Powierzchnia: 4 miliony km²
Liczba ludności: 502,477 milionów osób
27 Państw członkowskich
7,28% ludności świata
1 maja 2004 r. – akcesja Polski do UE

Czym jest Unia Europejska?
Traktaty określające status UE

 Traktat ustanawiający Europejską Wspólnotę Węgla i Stali – 1951 r.
 Traktat ustanawiający Europejską Wspólnotę Gospodarczą – 1957 r.
 Traktat ustanawiający Europejską Wspólnotę Energii Atomowej
(EUROATOM) – 1957 r.
 Traktat ustanawiający Jedną Radę i Jedną Komisję Wspólnot
Europejskich – 1965 r.
 Jednolity Akt Europejski - 1986 r.
 Traktat z Maastricht – Traktat o Unii Europejskiej – 1992 r.
 Traktat z Amsterdamu – 1997 r.
 Traktat z Nicei – 2001 r.
 Nieudana próba uchwalenia Konstytucji Unii Europejskiej – 2005 r.
 Traktat z Lizbony – 2007 r.

Traktat z Lizbony

Jest to najnowszy i aktualny dokument określający czym
jest Unia Europejska, jakie są jej podstawy, cele i
kompetencje.
Na podstawie treści tego dokumentu śledzić będziemy
instytucjonalny kształt UE.

Lizbona, uroczystość podpisania
traktatu (13 grudnia 2007 r.)

Lizbona, wspólne zdjęcie głów państw, szefów rządów i ministrów
spraw zagranicznych przed Klasztorem Hieronimitów po
uroczystości podpisania traktatu (13 grudnia 2007 r.)
9 kwietnia 2008 r. Traktat został
ratyfikowany przez Prezydenta RP
Lecha Kaczyńskiego.

UE przed Traktatem z Lizbony
Do momentu wejścia w życie Traktatu z Lizbony Unia Europejska była
szczególną formą współpracy międzynarodowej państw opartą
na trzech filarach:
 Wspólnotach Europejskich,
 wspólnej polityce zagranicznej i bezpieczeństwa
 współpracy policyjnej i sądowej w sprawach karnych.
Unia Europejska nie miała jednak ani osobowości prawnej, ani
własnych instytucji.

Charakter stowarzyszenia
państw członkowskich

Traktat o Unii Europejskiej stanowi w art. 47, że
„Unia ma osobowość prawną”.
Oznacza to, że Unia Europejska staje się
jednolitą organizacją międzynarodową.

Osobowość prawna UE
Unia Europejska nie jest federacją, jak Stany Zjednoczone Ameryki
Północnej, Federacyjna Republika Brazylii lub Federacja Rosyjska.
Jako organizacja międzynarodowa, UE:
 jest podmiotem na arenie polityki międzynarodowej, prowadzi
własną politykę zewnętrzną;
 jest podmiotem umów międzynarodowych;
 prowadzi własną politykę wewnętrzną, posiada własne
instytucje.

Kompetencje Unii Europejskiej

Unia Europejska ma tyle kompetencji,
ile powierzyły jej państwa członkowskie.

1. Kompetencje wyłączne, których nie dzieli z
rządami państw

 unia celna;
 ustanawianie reguł konkurencji niezbędnych do funkcjonowania
rynku wewnętrznego;
 zachowanie morskich zasobów biologicznych;
 wspólna polityka handlowa;
 zawieranie umów międzynarodowych;
 polityka pieniężna w odniesieniu do Państw Członkowskich, których
walutą jest euro.

2. Kompetencje dzielone i działania wspierające
rynek wewnętrzny;
 spójność gospodarcza, społeczna i terytorialna;
 rolnictwo i rybołówstwo, z wyłączeniem zachowania morskich
zasobów biologicznych;
 środowisko;
 ochrona konsumentów;
 transport;
 przestrzeń wolności, bezpieczeństwa i sprawiedliwości;
 badań, rozwoju technologicznego i przestrzeni kosmicznej;
 współpraca na rzecz rozwoju i pomocy humanitarnej.

3. Kompetencje koordynujące i uzupełniające






ochrona i poprawa zdrowia ludzkiego;

przemysł;
kultura;
turystyka;
edukacja, kształcenie zawodowe, młodzież, sport.

Cele Unii Europejskiej I
Zgodnie z art. 3 Traktatu o Unii Europejskiej, celem Unii Europejskiej
jest
wspieranie pokoju, jej wartości
i dobrobytu jej narodów.
Ponadto Unia zapewnia swoim obywatelom przestrzeń wolności,
bezpieczeństwa i sprawiedliwości bez granic wewnętrznych, w której
zagwarantowana jest swoboda przepływu osób, w powiązaniu z
właściwymi środkami w odniesieniu do kontroli granic zewnętrznych,
azylu, imigracji, jak również zapobiegania i zwalczania przestępczości.

Cele Unii Europejskiej II
Unia ustanawia także rynek wewnętrzny oraz działa na rzecz trwałego
rozwoju Europy, którego podstawą jest zrównoważony wzrost
gospodarczy oraz stabilność cen, społeczna gospodarka rynkowa o
wysokiej konkurencyjności, zmierzająca do pełnego zatrudnienia i
postępu społecznego, oraz wysoki poziom ochrony i poprawy jakości
środowiska naturalnego. Wspiera także postęp naukowo-techniczny.

Cele Unii Europejskiej III
Oprócz tego Unia:

• zwalcza wykluczenie społeczne i dyskryminację oraz wspiera
sprawiedliwość i ochronę socjalną, równość kobiet i mężczyzn,
solidarność między pokoleniami i ochronę praw dziecka;
• wspiera spójność gospodarczą, społeczną i terytorialną oraz
solidarność między państwami członkowskimi;
• szanuje swoją bogatą różnorodność kulturową i językową oraz
czuwa nad ochroną i rozwojem
• dziedzictwa kulturowego Europy;
• ustanawia unię gospodarczą i walutową, której walutą jest euro.

Cele Unii Europejskiej IV
W stosunkach zewnętrznych Unia umacnia i propaguje swoje wartości i
interesy, oraz wnosi wkład w ochronę swoich obywateli. Przyczynia się:
•
•
•
•
•
•

do pokoju, bezpieczeństwa, trwałego rozwoju Ziemi,
do solidarności i wzajemnego szacunku między narodami,
do swobodnego i uczciwego handlu,
do wyeliminowania ubóstwa,
do ochrony praw człowieka, w szczególności praw dziecka,
a także do ścisłego przestrzegania i rozwoju prawa
międzynarodowego, w szczególności zasad Karty Narodów
Zjednoczonych.

Karta Praw Podstawowych
art. 2 §1 Każdy ma prawo do życia.

art. 9 Prawo do zawarcia małżeństwa i prawo do założenia rodziny są
gwarantowane zgodnie z ustawami krajowymi regulującymi
korzystanie z tych praw.
art. 33 §1 Rodzina korzysta z ochrony prawnej, ekonomicznej
i społecznej.
art. 22 Unia szanuje różnorodność kulturową, religijną i językową.

Polska
a Karta Praw Podstawowych
Polska zastrzegła kompetencje państw członkowskich do
stanowienia prawa „ w zakresie moralności publicznej,
prawa rodzinnego, a także ochrony godności ludzkiej i
poszanowania fizycznej i moralnej integralności
człowieka”.

2. Instytucje Unii Europejskiej

Główne instytucje Unii Europejskiej





Rada Europejska
Komisja Europejska
Rada Unii Europejskiej
Parlament Europejski

 Trybunał Sprawiedliwości UE
 Europejski Trybunał Obrachunkowy
 Europejski Bank Centralny

Organami doradczymi są:
 Europejski Komitet Ekonomiczno-Społeczny
 Komitet Regionów

Rada Europejska
 Rada Europejska wskazuje Unii Europejskiej ogólny kierunek
działań politycznych i wytycza jej ogólne priorytety. Rada
Europejska daje Unii impulsy niezbędne do rozwoju oraz określa
ogólne kierunki działań i priorytety polityczne. Nie pełni ona funkcji
ustawodawczej.
 W skład Rady Europejskiej wchodzą szefowie państw lub
rządów państw członkowskich, a także jej przewodniczący oraz
przewodniczący Komisji. W jej pracach uczestniczy wysoki
przedstawiciel Unii do spraw zagranicznych i polityki
bezpieczeństwa.
 Wraz z wejściem w życie traktatu z Lizbony 1 grudnia 2009 r.
zyskała status instytucji. Jej przewodniczącym został Herman Van
Rompuy.

Tworzenie
i realizacja
Jak
powstaje prawo
UE

prawa (wersja uproszczona)
jako podstawa funkcjonowania instytucji UE
Problem, obywatele, grupy interesu, eksperci:
dyskusje, konsultacje

Komisja: wystąpienie z oficjalnym wnioskiem

Parlament i Rada UE: wspólna decyzja

Władze krajowe i lokalne: wdrażanie

Komisja i Trybunał Sprawiedliwości: monitorowanie
wdrażania
źródło: opracowanie własne

Komisja Europejska

 Komisja Europejska jest organem wykonawczym UE, który
opracowuje propozycje nowych aktów prawnych, zarządza
na bieżąco wdrażaniem polityki UE i wydatkowaniem
unijnych funduszy.
 Chroniąc interesy Europy jako całości, Komisja dba o to, aby
wszystkie państwa członkowskie UE przestrzegały unijnych
traktatów i przepisów.
 W skład Komisji wchodzi obecnie 27 komisarzy, po jednym z
każdego państwa członkowskiego, w tym wysoki przedstawiciel Unii
do spraw zagranicznych i polityki bezpieczeństwa.

Komisja Europejska
a interesy państw członkowskich

 Komisja reprezentuje Unię Europejską jako całość, a nie
poszczególne państwa członkowskie. Stąd, każdy komisarz nie szuka
rozwiązania korzystnego dla swego państwa, lecz dla Unii jako
całości.
 Na forum Komisji nie ma miejsca na ścieranie się interesów państw
członkowskich.

Kompetencje Komisji Europejskiej
 Bezpośrednia inicjatywa legislacyjna,
 Sporządza roczny plan prac legislacyjnych Wspólnoty określający akty
prawne, które mają zostać wydane.
 Samodzielnie stanowi prawo w przedmiocie zakresu obowiązywania reguł
konkurencji w odniesieniu do przedsiębiorstw publicznych (np. stocznie).
 Na podstawie upoważnienia Rady UE, Komisja może przyjmować akty
prawne o charakterze wykonawczym. W realizacji uprawnień wykonawczych
KE ma obowiązek współpracy z komitetami.
 Wszczyna postępowanie przed Trybunałem Sprawiedliwości.
 Przygotowuje projekt budżetu UE a następnie go realizuje.
 Zarządza funduszami europejskimi.
 Sprawuje kontrolę nad przestrzeganiem prawa UE.

WYSOKI PRZEDSTAWICIEL UNII DO SPRAW
ZAGRANICZNYCH I POLITYKI BEZPIECZEŃSTWA
 Mianowany przez Radę Europejską kwalifikowaną większością głosów +
zatwierdzenie przez PE; pełni funkcję Wiceprzewodniczącego KE
 Funkcje:
 Kieruje PZIB i przedstawia projekty decyzji i działań w ramach PZIB
 Przewodniczy Radzie Spraw Zagranicznych
 Zapewnia spójność działań zewnętrznych Unii jako
wiceprzewodniczący KE
 Kieruje europejską służbą działań zewnętrznych
 Ustanowienie Europejskiej Służby Działań Zewnętrznych
 Pracownicy Sekretariatu Generalnego Rady i Komisji (DG RELEX) –
po 1/3 z każdej instytucji
 Osoby oddelegowane z Państw Członkowskich – 1/3

Rada Unii Europejskiej
•

Rada jest głównym organem decyzyjnym Unii Europejskiej.

•

W jej posiedzeniach uczestniczy po jednym ministrze z każdego
kraju członkowskiego UE.

•

To, który minister uczestniczy w danym spotkaniu Rady UE, zależy
od poruszanej na nim tematyki. Jeżeli na przykład Rada debatuje nad
sprawami związanymi z ochroną środowiska, w posiedzeniu biorą udział
ministrowie środowiska wszystkich państw UE, a radę tę nazywa się „Radą
ds. Środowiska”.

•

Rada UE jest forum międzyrządowym. Każdy minister zasiadający w
radzie jest upoważniony do podejmowania zobowiązań w imieniu swojego
rządu.

•

Rada UE jest forum ścierania się interesów narodowych oraz
interesów państw członkowskich.

Rada Unii Europejskiej
Istnieje dziesięć możliwych konfiguracji Rady:












Rada do spraw Ogólnych
Rada do spraw Zagranicznych
Rada do spraw Gospodarczych i Finansowych
Rada do spraw Współpracy w dziedzinie Wymiaru Sprawiedliwości i Spraw
Wewnętrznych
Rada do spraw Zatrudnienia, Polityki Społecznej, Zdrowia i Polityki
dotyczącej Konsumentów
Rada do spraw Transportu, Telekomunikacji i Energii
Rada do spraw Rolnictwa i Rybołówstwa
Rada do spraw Ochrony Środowiska
Rada do spraw Konkurencji
Rada do spraw Edukacji, Młodzieży i Kultury

Rada Unii Europejskiej

 Przyjmuje europejskie akty prawne oraz projekt budżetu – wspólnie
z Parlamentem Europejskim.
 Koordynuje kierunki polityki gospodarczej i społecznej w krajach
członkowskich.
 Zawiera umowy międzynarodowe między UE a innymi krajami lub
organizacjami międzynarodowymi.
 Nie posiada inicjatywy legislacyjnej.

Głosowanie w Radzie UE

źródło: www.polskawue.gov.pl

Głosowanie w Radzie UE
• Wymóg uzyskania większości kwalifikowanej oznacza, że decyzja
musi uzyskać poparcie większości państw członkowskich (jeżeli
projekt aktu prawnego pochodzi od Komisji Europejskiej) lub 2/3
liczby państw (jeżeli projekt pochodzi od państw członkowskich)
dysponujących co najmniej 255 głosami ważonymi.
• Ponadto, członek Rady może wystąpić o sprawdzenie, czy państwa
członkowskie stanowiące większość kwalifikowaną reprezentują co
najmniej 62 proc. ogółu ludności Unii.
• Jeżeli się okaże, że warunek ten nie został spełniony, decyzja nie
zostaje przyjęta, jednakże to ostatnie kryterium nie ma praktycznego
znaczenia przy spełnieniu kryterium liczby państw i liczby głosów
ważonych.
• System ten będzie obowiązywał do 31 października 2014 r.

Organizacja prac Rady Unii Europejskiej
 Każdy kraj UE ma w Brukseli stały zespół („przedstawicielstwo”),
które go reprezentuje i broni jego interesu narodowego na szczeblu
Unii. Szef przedstawicielstwa pełni de facto rolę ambasadora swego
kraju przy Unii Europejskiej.
 Ambasadorowie (zwani „stałymi przedstawicielami”) spotykają się co
tydzień w ramach Komitetu Stałych Przedstawicieli (francuski skrót:
COREPER).
 Przedstawicielem Rzeczpospolitej Polskiej w Brukseli jest

Jan Tombiński

Prezydencja w Radzie Unii Europejskiej to…






…przywilej organizacji prac Rady UE,
…ustalanie miejsca, daty i tematyki obrad Rady,
…kierowanie pracami Rady UE i przewodniczenie jej obradom,
…wypracowywanie kompromisu pomiędzy poszczególnymi państwami
członkowskimi.

 Prezydencja w Radzie UE trwa sześć miesięcy i przypada kolejno na każde
państwo członkowskie UE.
 Rzeczpospolita Polska sprawowała pierwszą w historii Prezydencję między 1
lipca a 31 grudnia 2011 r.
 Trio Prezydencji…
 Polska, Dania i Cypr

Prezydencja w Radzie Unii Europejskiej

 Państwo, które obejmuje Prezydencję w Radzie UE przejmuje
kolejno odpowiedzialność za porządek obrad Rady i przewodzi
wszystkim jej posiedzeniom, kieruje podejmowaniem decyzji
legislacyjnych i politycznych, oraz wypracowuje kompromisy
pomiędzy poszczególnymi państwami członkowskimi.
 Na przykład, jeśli w grudniu 2012 r. zbierze się Rada ds. Środowiska,
przewodzić jej będzie cypryjski minister środowiska, bo Prezydencja
Rady przypada aktualnie właśnie Cyprowi.

Polska Prezydencja w Radzie UE
Do obszarów kierunkowych Polskiej Prezydencji należały:
 ramy finansowe 2014-2020,
 rynek wewnętrzny;
 stosunki ze Wschodem (Partnerstwo Wschodnie);
 wzmocnienie zewnętrznej polityki energetycznej UE;
 pełne wykorzystanie kapitału intelektualnego Europy;
 wspólna polityka bezpieczeństwa i obrony.
Funkcję Pełnomocnika Rządu ds. Przygotowania Organów Administracji
Rządowej i Sprawowania przez RP Przewodnictwa w Radzie UE pełnił Mikołaj
Dowgielewicz.

www.pl2011.eu
www.rcie.torun.pl

Parlament Europejski
 Parlament Europejski jest jedyną instytucją ponadnarodową, której
członkowie są demokratycznie wybierani w powszechnych wyborach
bezpośrednich. W nim reprezentowani są obywatele Państw
Członkowskich.
 Parlament Europejski jest wybierany co pięć lat i ustanawia liczne
prawa (dyrektywy, rozporządzenia, itp.), które mają wpływ na życie
codzienne każdego obywatela.

Parlament Europejski

 Przewodniczący jest wybierany na odnawialny okres dwóch i pół roku, to
jest na połowę kadencji. Przewodniczący reprezentuje Parlament na
zewnątrz i w stosunkach z innymi instytucjami wspólnotowymi.
 Podczas otwarcia każdego posiedzenia Rady Europejskiej przewodniczący
Parlamentu wyraża stanowisko i przedstawia kwestie zajmujące uwagę
Parlamentu, związane z konkretnymi tematami i punktami wpisanymi w
porządek dzienny.
 Przewodniczący PE podpisuje wraz z przewodniczącym Rady wszystkie
akty prawne podjęte w ramach współdecyzji.

Parlament Europejski
 Zgodnie z ogólną zasadą miejsca są podzielone proporcjonalnie do
liczby mieszkańców każdego kraju. Każde Państwo Członkowskie
posiada stałą liczbę miejsc: maksymalnie 96 a minimalnie - 6.
Obecnie Polskę reprezentuje 50 europarlamantarzystów.
 Każde Państwo Członkowskie określa własną ordynację wyborczą,
lecz stosuje identyczne zasady demokratyczne, to jest prawo do
głosowania w wieku 18 lat (z wyjątkiem Austrii, której obywatele
mogą głosować po ukończeniu 16 lat), równość płci i tajność
głosowania.
 Wybory europejskie już teraz charakteryzuje pewna liczba
wspólnych zasad. Należą do nich bezpośredni i powszechny
charakter wyborów, zasada proporcjonalności i odnawialny
pięcioletni mandat.

Liczba Mandatów w PE

 Maksymalnie 750 + przewodniczący (obecnie 736 posłów)
 Minimalna liczba
członkowskie – 6
 Maksymalna liczba
członkowskie - 96

mandatów
mandatów

przypadających
przypadających

na

państwo

na

państwo

Trybunał Sprawiedliwości
Unii Europejskiej
• Trybunał Sprawiedliwości Unii Europejskiej jest organem sądowym
Unii Europejskiej. Obejmuje: Trybunał Sprawiedliwości, Sąd i
sądy wyspecjalizowane.
• Jego zadaniem jest zapewnienie, by prawo unijne było
interpretowane i stosowane w ten sam sposób w każdym państwie
członkowskim.
• Trybunał jest uprawniony do rozstrzygania sporów prawnych
wynikłych między państwami członkowskimi, instytucjami UE,
przedsiębiorstwami i osobami fizycznymi.
• Trybunał ma siedzibę w Luksemburgu.

Europejski Trybunał Obrachunkowy
 Głównym zadaniem Trybunału jest kontrola gospodarki
pieniężnej UE. Sprawozdanie z wykonania budżetu, które
sporządza po zamknięciu każdego roku budżetowego, stanowi
podstawę do udzielenia Komisje Europejskiej przez Parlament
Europejski absolutorium z realizacji budżetu.
 W skład Trybunału wchodzi jeden obywatel z każdego państwa
członkowskiego. Członków Trybunału mianuje Rada Unii
Europejskiej po konsultacji z Parlamentem Europejskim spośród
kandydatów przedstawionych przez państwa członkowskie.
 Kadencja Trybunału trwa 6 lat. Siedziba tego organu mieści się w
Luksemburgu.

Europejski Komitet Ekonomiczno-Społeczny
skład osobowy
 Organizacje przedstawicieli producentów, rolników, pracowników,
wolnych zawodów, gospodarki społecznej, konsumentów i inne
organizacje pozarządowe;
 Cechą charakterystyczną zorganizowanego społeczeństwa
obywatelskiego jest rola pośrednika między administracją
publiczną a obywatelami.
 Jest to zgromadzenie 344 przedstawicieli pochodzących z 27
państw członkowskich UE
 Członkowie posiadają 4-letni, odnawialny mandat
 Są oni mianowani przez Radę UE w oparciu o listy sporządzane
przez rządy krajowe.

Zgromadzenie podzielone
na 3 GRUPY
 Grupa I - Pracodawcy
 Sektor publiczny i prywatny w przemyśle, handlu, finansach itp.
(duże przedsiębiorstwa);
 Grupa II – Pracownicy
 Ogólnokrajowe związki zawodowe;
 Grupa III – Inne podmioty
 Rolnicy, konsumenci, rzemieślnicy i MŚP, gospodarka społeczna,
społeczne i ekologiczne organizacje pozarządowe, wolne zawody
itp.

Komitet Regionów
 Członkowie Komitetu są wybierani spośród polityków z okręgów
miejskich lub regionów i reprezentują całą gamę działań
podejmowanych przez władze lokalne lub regionalne w Unii
Europejskiej - prezydenci regionów, regionalni parlamentarzyści,
radni miejscy, burmistrzowie dużych miast itp.
 Członkowie Komitetu oraz ich zastępcy są mianowani na 5 lat przez
Radę spośród kandydatów przedstawionych przez państwa
członkowskie. Ich mandat jest odnawialny. Są oni także całkowicie
niezależni w wykonywaniu swoich funkcji.

Komitet Regionów

Co roku Komitet Regionów odbywa pięć sesji plenarnych, podczas których
wyznacza ogólne wytyczne swej polityki oraz przyjmuje opinie.
Członkowie Komitetu przypisani są do wyspecjalizowanych komisji, których
zadaniem jest przygotowywanie sesji plenarnych. W Komitecie działa sześć
takich komisji:
 Komisja ds. Polityki Spójności Regionalnej (COTER),
 Komisja ds. Polityki Gospodarczej i Społecznej (ECOS),
 Komisja ds. Zrównoważonego Rozwoju (DEVE),
 Komisja ds. Kultury i Edukacji (EDUC),
 Komisja ds. Konstytucyjnych i Sprawowania Rządów w Europie
(CONST),
 Komisja ds. Stosunków Zewnętrznych (RELEX).

Komitet Regionów
• Komitet Regionów liczy 344 członków. Liczba członków z
poszczególnych państw w przybliżeniu odzwierciedla ich
liczbę ludności i przedstawia się następująco:
 Francja, Niemcy, Wielka Brytania i Włochy: 24
 Hiszpania i Polska: 21
 Rumunia: 15
 Belgia, Bułgaria, Czechy, Grecja i Węgry, Austria, Niderlandy,
Portugalia i Szwecja: 12
 Dania, Finlandia, Irlandia, Litwa i Słowacja: 9
 Estonia, Łotwa i Słowenia: 7
 Cypr i Luksemburg: 6
 Malta: 5

Dziękuję za uwagę.

www.rcie.torun.pl
www.kursy.rcie.torun.pl


Slide 38

Funkcjonowanie instytucji
Unii Europejskiej
w kontekście Traktatu z Lizbony

Zagadnienia tematyczne
Czym jest Unia Europejska?
Instytucje Europejskie
• Rada Europejska
• Komisja europejska
• Rada Unii Europejskiej
• Parlament Europejski
 Ćwiczenia



1. Czym jest Unia Europejska?

Unia Europejska
Powierzchnia: 4 miliony km²
Liczba ludności: 502,477 milionów osób
27 Państw członkowskich
7,28% ludności świata
1 maja 2004 r. – akcesja Polski do UE

Czym jest Unia Europejska?
Traktaty określające status UE

 Traktat ustanawiający Europejską Wspólnotę Węgla i Stali – 1951 r.
 Traktat ustanawiający Europejską Wspólnotę Gospodarczą – 1957 r.
 Traktat ustanawiający Europejską Wspólnotę Energii Atomowej
(EUROATOM) – 1957 r.
 Traktat ustanawiający Jedną Radę i Jedną Komisję Wspólnot
Europejskich – 1965 r.
 Jednolity Akt Europejski - 1986 r.
 Traktat z Maastricht – Traktat o Unii Europejskiej – 1992 r.
 Traktat z Amsterdamu – 1997 r.
 Traktat z Nicei – 2001 r.
 Nieudana próba uchwalenia Konstytucji Unii Europejskiej – 2005 r.
 Traktat z Lizbony – 2007 r.

Traktat z Lizbony

Jest to najnowszy i aktualny dokument określający czym
jest Unia Europejska, jakie są jej podstawy, cele i
kompetencje.
Na podstawie treści tego dokumentu śledzić będziemy
instytucjonalny kształt UE.

Lizbona, uroczystość podpisania
traktatu (13 grudnia 2007 r.)

Lizbona, wspólne zdjęcie głów państw, szefów rządów i ministrów
spraw zagranicznych przed Klasztorem Hieronimitów po
uroczystości podpisania traktatu (13 grudnia 2007 r.)
9 kwietnia 2008 r. Traktat został
ratyfikowany przez Prezydenta RP
Lecha Kaczyńskiego.

UE przed Traktatem z Lizbony
Do momentu wejścia w życie Traktatu z Lizbony Unia Europejska była
szczególną formą współpracy międzynarodowej państw opartą
na trzech filarach:
 Wspólnotach Europejskich,
 wspólnej polityce zagranicznej i bezpieczeństwa
 współpracy policyjnej i sądowej w sprawach karnych.
Unia Europejska nie miała jednak ani osobowości prawnej, ani
własnych instytucji.

Charakter stowarzyszenia
państw członkowskich

Traktat o Unii Europejskiej stanowi w art. 47, że
„Unia ma osobowość prawną”.
Oznacza to, że Unia Europejska staje się
jednolitą organizacją międzynarodową.

Osobowość prawna UE
Unia Europejska nie jest federacją, jak Stany Zjednoczone Ameryki
Północnej, Federacyjna Republika Brazylii lub Federacja Rosyjska.
Jako organizacja międzynarodowa, UE:
 jest podmiotem na arenie polityki międzynarodowej, prowadzi
własną politykę zewnętrzną;
 jest podmiotem umów międzynarodowych;
 prowadzi własną politykę wewnętrzną, posiada własne
instytucje.

Kompetencje Unii Europejskiej

Unia Europejska ma tyle kompetencji,
ile powierzyły jej państwa członkowskie.

1. Kompetencje wyłączne, których nie dzieli z
rządami państw

 unia celna;
 ustanawianie reguł konkurencji niezbędnych do funkcjonowania
rynku wewnętrznego;
 zachowanie morskich zasobów biologicznych;
 wspólna polityka handlowa;
 zawieranie umów międzynarodowych;
 polityka pieniężna w odniesieniu do Państw Członkowskich, których
walutą jest euro.

2. Kompetencje dzielone i działania wspierające
rynek wewnętrzny;
 spójność gospodarcza, społeczna i terytorialna;
 rolnictwo i rybołówstwo, z wyłączeniem zachowania morskich
zasobów biologicznych;
 środowisko;
 ochrona konsumentów;
 transport;
 przestrzeń wolności, bezpieczeństwa i sprawiedliwości;
 badań, rozwoju technologicznego i przestrzeni kosmicznej;
 współpraca na rzecz rozwoju i pomocy humanitarnej.

3. Kompetencje koordynujące i uzupełniające






ochrona i poprawa zdrowia ludzkiego;

przemysł;
kultura;
turystyka;
edukacja, kształcenie zawodowe, młodzież, sport.

Cele Unii Europejskiej I
Zgodnie z art. 3 Traktatu o Unii Europejskiej, celem Unii Europejskiej
jest
wspieranie pokoju, jej wartości
i dobrobytu jej narodów.
Ponadto Unia zapewnia swoim obywatelom przestrzeń wolności,
bezpieczeństwa i sprawiedliwości bez granic wewnętrznych, w której
zagwarantowana jest swoboda przepływu osób, w powiązaniu z
właściwymi środkami w odniesieniu do kontroli granic zewnętrznych,
azylu, imigracji, jak również zapobiegania i zwalczania przestępczości.

Cele Unii Europejskiej II
Unia ustanawia także rynek wewnętrzny oraz działa na rzecz trwałego
rozwoju Europy, którego podstawą jest zrównoważony wzrost
gospodarczy oraz stabilność cen, społeczna gospodarka rynkowa o
wysokiej konkurencyjności, zmierzająca do pełnego zatrudnienia i
postępu społecznego, oraz wysoki poziom ochrony i poprawy jakości
środowiska naturalnego. Wspiera także postęp naukowo-techniczny.

Cele Unii Europejskiej III
Oprócz tego Unia:

• zwalcza wykluczenie społeczne i dyskryminację oraz wspiera
sprawiedliwość i ochronę socjalną, równość kobiet i mężczyzn,
solidarność między pokoleniami i ochronę praw dziecka;
• wspiera spójność gospodarczą, społeczną i terytorialną oraz
solidarność między państwami członkowskimi;
• szanuje swoją bogatą różnorodność kulturową i językową oraz
czuwa nad ochroną i rozwojem
• dziedzictwa kulturowego Europy;
• ustanawia unię gospodarczą i walutową, której walutą jest euro.

Cele Unii Europejskiej IV
W stosunkach zewnętrznych Unia umacnia i propaguje swoje wartości i
interesy, oraz wnosi wkład w ochronę swoich obywateli. Przyczynia się:
•
•
•
•
•
•

do pokoju, bezpieczeństwa, trwałego rozwoju Ziemi,
do solidarności i wzajemnego szacunku między narodami,
do swobodnego i uczciwego handlu,
do wyeliminowania ubóstwa,
do ochrony praw człowieka, w szczególności praw dziecka,
a także do ścisłego przestrzegania i rozwoju prawa
międzynarodowego, w szczególności zasad Karty Narodów
Zjednoczonych.

Karta Praw Podstawowych
art. 2 §1 Każdy ma prawo do życia.

art. 9 Prawo do zawarcia małżeństwa i prawo do założenia rodziny są
gwarantowane zgodnie z ustawami krajowymi regulującymi
korzystanie z tych praw.
art. 33 §1 Rodzina korzysta z ochrony prawnej, ekonomicznej
i społecznej.
art. 22 Unia szanuje różnorodność kulturową, religijną i językową.

Polska
a Karta Praw Podstawowych
Polska zastrzegła kompetencje państw członkowskich do
stanowienia prawa „ w zakresie moralności publicznej,
prawa rodzinnego, a także ochrony godności ludzkiej i
poszanowania fizycznej i moralnej integralności
człowieka”.

2. Instytucje Unii Europejskiej

Główne instytucje Unii Europejskiej





Rada Europejska
Komisja Europejska
Rada Unii Europejskiej
Parlament Europejski

 Trybunał Sprawiedliwości UE
 Europejski Trybunał Obrachunkowy
 Europejski Bank Centralny

Organami doradczymi są:
 Europejski Komitet Ekonomiczno-Społeczny
 Komitet Regionów

Rada Europejska
 Rada Europejska wskazuje Unii Europejskiej ogólny kierunek
działań politycznych i wytycza jej ogólne priorytety. Rada
Europejska daje Unii impulsy niezbędne do rozwoju oraz określa
ogólne kierunki działań i priorytety polityczne. Nie pełni ona funkcji
ustawodawczej.
 W skład Rady Europejskiej wchodzą szefowie państw lub
rządów państw członkowskich, a także jej przewodniczący oraz
przewodniczący Komisji. W jej pracach uczestniczy wysoki
przedstawiciel Unii do spraw zagranicznych i polityki
bezpieczeństwa.
 Wraz z wejściem w życie traktatu z Lizbony 1 grudnia 2009 r.
zyskała status instytucji. Jej przewodniczącym został Herman Van
Rompuy.

Tworzenie
i realizacja
Jak
powstaje prawo
UE

prawa (wersja uproszczona)
jako podstawa funkcjonowania instytucji UE
Problem, obywatele, grupy interesu, eksperci:
dyskusje, konsultacje

Komisja: wystąpienie z oficjalnym wnioskiem

Parlament i Rada UE: wspólna decyzja

Władze krajowe i lokalne: wdrażanie

Komisja i Trybunał Sprawiedliwości: monitorowanie
wdrażania
źródło: opracowanie własne

Komisja Europejska

 Komisja Europejska jest organem wykonawczym UE, który
opracowuje propozycje nowych aktów prawnych, zarządza
na bieżąco wdrażaniem polityki UE i wydatkowaniem
unijnych funduszy.
 Chroniąc interesy Europy jako całości, Komisja dba o to, aby
wszystkie państwa członkowskie UE przestrzegały unijnych
traktatów i przepisów.
 W skład Komisji wchodzi obecnie 27 komisarzy, po jednym z
każdego państwa członkowskiego, w tym wysoki przedstawiciel Unii
do spraw zagranicznych i polityki bezpieczeństwa.

Komisja Europejska
a interesy państw członkowskich

 Komisja reprezentuje Unię Europejską jako całość, a nie
poszczególne państwa członkowskie. Stąd, każdy komisarz nie szuka
rozwiązania korzystnego dla swego państwa, lecz dla Unii jako
całości.
 Na forum Komisji nie ma miejsca na ścieranie się interesów państw
członkowskich.

Kompetencje Komisji Europejskiej
 Bezpośrednia inicjatywa legislacyjna,
 Sporządza roczny plan prac legislacyjnych Wspólnoty określający akty
prawne, które mają zostać wydane.
 Samodzielnie stanowi prawo w przedmiocie zakresu obowiązywania reguł
konkurencji w odniesieniu do przedsiębiorstw publicznych (np. stocznie).
 Na podstawie upoważnienia Rady UE, Komisja może przyjmować akty
prawne o charakterze wykonawczym. W realizacji uprawnień wykonawczych
KE ma obowiązek współpracy z komitetami.
 Wszczyna postępowanie przed Trybunałem Sprawiedliwości.
 Przygotowuje projekt budżetu UE a następnie go realizuje.
 Zarządza funduszami europejskimi.
 Sprawuje kontrolę nad przestrzeganiem prawa UE.

WYSOKI PRZEDSTAWICIEL UNII DO SPRAW
ZAGRANICZNYCH I POLITYKI BEZPIECZEŃSTWA
 Mianowany przez Radę Europejską kwalifikowaną większością głosów +
zatwierdzenie przez PE; pełni funkcję Wiceprzewodniczącego KE
 Funkcje:
 Kieruje PZIB i przedstawia projekty decyzji i działań w ramach PZIB
 Przewodniczy Radzie Spraw Zagranicznych
 Zapewnia spójność działań zewnętrznych Unii jako
wiceprzewodniczący KE
 Kieruje europejską służbą działań zewnętrznych
 Ustanowienie Europejskiej Służby Działań Zewnętrznych
 Pracownicy Sekretariatu Generalnego Rady i Komisji (DG RELEX) –
po 1/3 z każdej instytucji
 Osoby oddelegowane z Państw Członkowskich – 1/3

Rada Unii Europejskiej
•

Rada jest głównym organem decyzyjnym Unii Europejskiej.

•

W jej posiedzeniach uczestniczy po jednym ministrze z każdego
kraju członkowskiego UE.

•

To, który minister uczestniczy w danym spotkaniu Rady UE, zależy
od poruszanej na nim tematyki. Jeżeli na przykład Rada debatuje nad
sprawami związanymi z ochroną środowiska, w posiedzeniu biorą udział
ministrowie środowiska wszystkich państw UE, a radę tę nazywa się „Radą
ds. Środowiska”.

•

Rada UE jest forum międzyrządowym. Każdy minister zasiadający w
radzie jest upoważniony do podejmowania zobowiązań w imieniu swojego
rządu.

•

Rada UE jest forum ścierania się interesów narodowych oraz
interesów państw członkowskich.

Rada Unii Europejskiej
Istnieje dziesięć możliwych konfiguracji Rady:












Rada do spraw Ogólnych
Rada do spraw Zagranicznych
Rada do spraw Gospodarczych i Finansowych
Rada do spraw Współpracy w dziedzinie Wymiaru Sprawiedliwości i Spraw
Wewnętrznych
Rada do spraw Zatrudnienia, Polityki Społecznej, Zdrowia i Polityki
dotyczącej Konsumentów
Rada do spraw Transportu, Telekomunikacji i Energii
Rada do spraw Rolnictwa i Rybołówstwa
Rada do spraw Ochrony Środowiska
Rada do spraw Konkurencji
Rada do spraw Edukacji, Młodzieży i Kultury

Rada Unii Europejskiej

 Przyjmuje europejskie akty prawne oraz projekt budżetu – wspólnie
z Parlamentem Europejskim.
 Koordynuje kierunki polityki gospodarczej i społecznej w krajach
członkowskich.
 Zawiera umowy międzynarodowe między UE a innymi krajami lub
organizacjami międzynarodowymi.
 Nie posiada inicjatywy legislacyjnej.

Głosowanie w Radzie UE

źródło: www.polskawue.gov.pl

Głosowanie w Radzie UE
• Wymóg uzyskania większości kwalifikowanej oznacza, że decyzja
musi uzyskać poparcie większości państw członkowskich (jeżeli
projekt aktu prawnego pochodzi od Komisji Europejskiej) lub 2/3
liczby państw (jeżeli projekt pochodzi od państw członkowskich)
dysponujących co najmniej 255 głosami ważonymi.
• Ponadto, członek Rady może wystąpić o sprawdzenie, czy państwa
członkowskie stanowiące większość kwalifikowaną reprezentują co
najmniej 62 proc. ogółu ludności Unii.
• Jeżeli się okaże, że warunek ten nie został spełniony, decyzja nie
zostaje przyjęta, jednakże to ostatnie kryterium nie ma praktycznego
znaczenia przy spełnieniu kryterium liczby państw i liczby głosów
ważonych.
• System ten będzie obowiązywał do 31 października 2014 r.

Organizacja prac Rady Unii Europejskiej
 Każdy kraj UE ma w Brukseli stały zespół („przedstawicielstwo”),
które go reprezentuje i broni jego interesu narodowego na szczeblu
Unii. Szef przedstawicielstwa pełni de facto rolę ambasadora swego
kraju przy Unii Europejskiej.
 Ambasadorowie (zwani „stałymi przedstawicielami”) spotykają się co
tydzień w ramach Komitetu Stałych Przedstawicieli (francuski skrót:
COREPER).
 Przedstawicielem Rzeczpospolitej Polskiej w Brukseli jest

Jan Tombiński

Prezydencja w Radzie Unii Europejskiej to…






…przywilej organizacji prac Rady UE,
…ustalanie miejsca, daty i tematyki obrad Rady,
…kierowanie pracami Rady UE i przewodniczenie jej obradom,
…wypracowywanie kompromisu pomiędzy poszczególnymi państwami
członkowskimi.

 Prezydencja w Radzie UE trwa sześć miesięcy i przypada kolejno na każde
państwo członkowskie UE.
 Rzeczpospolita Polska sprawowała pierwszą w historii Prezydencję między 1
lipca a 31 grudnia 2011 r.
 Trio Prezydencji…
 Polska, Dania i Cypr

Prezydencja w Radzie Unii Europejskiej

 Państwo, które obejmuje Prezydencję w Radzie UE przejmuje
kolejno odpowiedzialność za porządek obrad Rady i przewodzi
wszystkim jej posiedzeniom, kieruje podejmowaniem decyzji
legislacyjnych i politycznych, oraz wypracowuje kompromisy
pomiędzy poszczególnymi państwami członkowskimi.
 Na przykład, jeśli w grudniu 2012 r. zbierze się Rada ds. Środowiska,
przewodzić jej będzie cypryjski minister środowiska, bo Prezydencja
Rady przypada aktualnie właśnie Cyprowi.

Polska Prezydencja w Radzie UE
Do obszarów kierunkowych Polskiej Prezydencji należały:
 ramy finansowe 2014-2020,
 rynek wewnętrzny;
 stosunki ze Wschodem (Partnerstwo Wschodnie);
 wzmocnienie zewnętrznej polityki energetycznej UE;
 pełne wykorzystanie kapitału intelektualnego Europy;
 wspólna polityka bezpieczeństwa i obrony.
Funkcję Pełnomocnika Rządu ds. Przygotowania Organów Administracji
Rządowej i Sprawowania przez RP Przewodnictwa w Radzie UE pełnił Mikołaj
Dowgielewicz.

www.pl2011.eu
www.rcie.torun.pl

Parlament Europejski
 Parlament Europejski jest jedyną instytucją ponadnarodową, której
członkowie są demokratycznie wybierani w powszechnych wyborach
bezpośrednich. W nim reprezentowani są obywatele Państw
Członkowskich.
 Parlament Europejski jest wybierany co pięć lat i ustanawia liczne
prawa (dyrektywy, rozporządzenia, itp.), które mają wpływ na życie
codzienne każdego obywatela.

Parlament Europejski

 Przewodniczący jest wybierany na odnawialny okres dwóch i pół roku, to
jest na połowę kadencji. Przewodniczący reprezentuje Parlament na
zewnątrz i w stosunkach z innymi instytucjami wspólnotowymi.
 Podczas otwarcia każdego posiedzenia Rady Europejskiej przewodniczący
Parlamentu wyraża stanowisko i przedstawia kwestie zajmujące uwagę
Parlamentu, związane z konkretnymi tematami i punktami wpisanymi w
porządek dzienny.
 Przewodniczący PE podpisuje wraz z przewodniczącym Rady wszystkie
akty prawne podjęte w ramach współdecyzji.

Parlament Europejski
 Zgodnie z ogólną zasadą miejsca są podzielone proporcjonalnie do
liczby mieszkańców każdego kraju. Każde Państwo Członkowskie
posiada stałą liczbę miejsc: maksymalnie 96 a minimalnie - 6.
Obecnie Polskę reprezentuje 50 europarlamantarzystów.
 Każde Państwo Członkowskie określa własną ordynację wyborczą,
lecz stosuje identyczne zasady demokratyczne, to jest prawo do
głosowania w wieku 18 lat (z wyjątkiem Austrii, której obywatele
mogą głosować po ukończeniu 16 lat), równość płci i tajność
głosowania.
 Wybory europejskie już teraz charakteryzuje pewna liczba
wspólnych zasad. Należą do nich bezpośredni i powszechny
charakter wyborów, zasada proporcjonalności i odnawialny
pięcioletni mandat.

Liczba Mandatów w PE

 Maksymalnie 750 + przewodniczący (obecnie 736 posłów)
 Minimalna liczba
członkowskie – 6
 Maksymalna liczba
członkowskie - 96

mandatów
mandatów

przypadających
przypadających

na

państwo

na

państwo

Trybunał Sprawiedliwości
Unii Europejskiej
• Trybunał Sprawiedliwości Unii Europejskiej jest organem sądowym
Unii Europejskiej. Obejmuje: Trybunał Sprawiedliwości, Sąd i
sądy wyspecjalizowane.
• Jego zadaniem jest zapewnienie, by prawo unijne było
interpretowane i stosowane w ten sam sposób w każdym państwie
członkowskim.
• Trybunał jest uprawniony do rozstrzygania sporów prawnych
wynikłych między państwami członkowskimi, instytucjami UE,
przedsiębiorstwami i osobami fizycznymi.
• Trybunał ma siedzibę w Luksemburgu.

Europejski Trybunał Obrachunkowy
 Głównym zadaniem Trybunału jest kontrola gospodarki
pieniężnej UE. Sprawozdanie z wykonania budżetu, które
sporządza po zamknięciu każdego roku budżetowego, stanowi
podstawę do udzielenia Komisje Europejskiej przez Parlament
Europejski absolutorium z realizacji budżetu.
 W skład Trybunału wchodzi jeden obywatel z każdego państwa
członkowskiego. Członków Trybunału mianuje Rada Unii
Europejskiej po konsultacji z Parlamentem Europejskim spośród
kandydatów przedstawionych przez państwa członkowskie.
 Kadencja Trybunału trwa 6 lat. Siedziba tego organu mieści się w
Luksemburgu.

Europejski Komitet Ekonomiczno-Społeczny
skład osobowy
 Organizacje przedstawicieli producentów, rolników, pracowników,
wolnych zawodów, gospodarki społecznej, konsumentów i inne
organizacje pozarządowe;
 Cechą charakterystyczną zorganizowanego społeczeństwa
obywatelskiego jest rola pośrednika między administracją
publiczną a obywatelami.
 Jest to zgromadzenie 344 przedstawicieli pochodzących z 27
państw członkowskich UE
 Członkowie posiadają 4-letni, odnawialny mandat
 Są oni mianowani przez Radę UE w oparciu o listy sporządzane
przez rządy krajowe.

Zgromadzenie podzielone
na 3 GRUPY
 Grupa I - Pracodawcy
 Sektor publiczny i prywatny w przemyśle, handlu, finansach itp.
(duże przedsiębiorstwa);
 Grupa II – Pracownicy
 Ogólnokrajowe związki zawodowe;
 Grupa III – Inne podmioty
 Rolnicy, konsumenci, rzemieślnicy i MŚP, gospodarka społeczna,
społeczne i ekologiczne organizacje pozarządowe, wolne zawody
itp.

Komitet Regionów
 Członkowie Komitetu są wybierani spośród polityków z okręgów
miejskich lub regionów i reprezentują całą gamę działań
podejmowanych przez władze lokalne lub regionalne w Unii
Europejskiej - prezydenci regionów, regionalni parlamentarzyści,
radni miejscy, burmistrzowie dużych miast itp.
 Członkowie Komitetu oraz ich zastępcy są mianowani na 5 lat przez
Radę spośród kandydatów przedstawionych przez państwa
członkowskie. Ich mandat jest odnawialny. Są oni także całkowicie
niezależni w wykonywaniu swoich funkcji.

Komitet Regionów

Co roku Komitet Regionów odbywa pięć sesji plenarnych, podczas których
wyznacza ogólne wytyczne swej polityki oraz przyjmuje opinie.
Członkowie Komitetu przypisani są do wyspecjalizowanych komisji, których
zadaniem jest przygotowywanie sesji plenarnych. W Komitecie działa sześć
takich komisji:
 Komisja ds. Polityki Spójności Regionalnej (COTER),
 Komisja ds. Polityki Gospodarczej i Społecznej (ECOS),
 Komisja ds. Zrównoważonego Rozwoju (DEVE),
 Komisja ds. Kultury i Edukacji (EDUC),
 Komisja ds. Konstytucyjnych i Sprawowania Rządów w Europie
(CONST),
 Komisja ds. Stosunków Zewnętrznych (RELEX).

Komitet Regionów
• Komitet Regionów liczy 344 członków. Liczba członków z
poszczególnych państw w przybliżeniu odzwierciedla ich
liczbę ludności i przedstawia się następująco:
 Francja, Niemcy, Wielka Brytania i Włochy: 24
 Hiszpania i Polska: 21
 Rumunia: 15
 Belgia, Bułgaria, Czechy, Grecja i Węgry, Austria, Niderlandy,
Portugalia i Szwecja: 12
 Dania, Finlandia, Irlandia, Litwa i Słowacja: 9
 Estonia, Łotwa i Słowenia: 7
 Cypr i Luksemburg: 6
 Malta: 5

Dziękuję za uwagę.

www.rcie.torun.pl
www.kursy.rcie.torun.pl


Slide 39

Funkcjonowanie instytucji
Unii Europejskiej
w kontekście Traktatu z Lizbony

Zagadnienia tematyczne
Czym jest Unia Europejska?
Instytucje Europejskie
• Rada Europejska
• Komisja europejska
• Rada Unii Europejskiej
• Parlament Europejski
 Ćwiczenia



1. Czym jest Unia Europejska?

Unia Europejska
Powierzchnia: 4 miliony km²
Liczba ludności: 502,477 milionów osób
27 Państw członkowskich
7,28% ludności świata
1 maja 2004 r. – akcesja Polski do UE

Czym jest Unia Europejska?
Traktaty określające status UE

 Traktat ustanawiający Europejską Wspólnotę Węgla i Stali – 1951 r.
 Traktat ustanawiający Europejską Wspólnotę Gospodarczą – 1957 r.
 Traktat ustanawiający Europejską Wspólnotę Energii Atomowej
(EUROATOM) – 1957 r.
 Traktat ustanawiający Jedną Radę i Jedną Komisję Wspólnot
Europejskich – 1965 r.
 Jednolity Akt Europejski - 1986 r.
 Traktat z Maastricht – Traktat o Unii Europejskiej – 1992 r.
 Traktat z Amsterdamu – 1997 r.
 Traktat z Nicei – 2001 r.
 Nieudana próba uchwalenia Konstytucji Unii Europejskiej – 2005 r.
 Traktat z Lizbony – 2007 r.

Traktat z Lizbony

Jest to najnowszy i aktualny dokument określający czym
jest Unia Europejska, jakie są jej podstawy, cele i
kompetencje.
Na podstawie treści tego dokumentu śledzić będziemy
instytucjonalny kształt UE.

Lizbona, uroczystość podpisania
traktatu (13 grudnia 2007 r.)

Lizbona, wspólne zdjęcie głów państw, szefów rządów i ministrów
spraw zagranicznych przed Klasztorem Hieronimitów po
uroczystości podpisania traktatu (13 grudnia 2007 r.)
9 kwietnia 2008 r. Traktat został
ratyfikowany przez Prezydenta RP
Lecha Kaczyńskiego.

UE przed Traktatem z Lizbony
Do momentu wejścia w życie Traktatu z Lizbony Unia Europejska była
szczególną formą współpracy międzynarodowej państw opartą
na trzech filarach:
 Wspólnotach Europejskich,
 wspólnej polityce zagranicznej i bezpieczeństwa
 współpracy policyjnej i sądowej w sprawach karnych.
Unia Europejska nie miała jednak ani osobowości prawnej, ani
własnych instytucji.

Charakter stowarzyszenia
państw członkowskich

Traktat o Unii Europejskiej stanowi w art. 47, że
„Unia ma osobowość prawną”.
Oznacza to, że Unia Europejska staje się
jednolitą organizacją międzynarodową.

Osobowość prawna UE
Unia Europejska nie jest federacją, jak Stany Zjednoczone Ameryki
Północnej, Federacyjna Republika Brazylii lub Federacja Rosyjska.
Jako organizacja międzynarodowa, UE:
 jest podmiotem na arenie polityki międzynarodowej, prowadzi
własną politykę zewnętrzną;
 jest podmiotem umów międzynarodowych;
 prowadzi własną politykę wewnętrzną, posiada własne
instytucje.

Kompetencje Unii Europejskiej

Unia Europejska ma tyle kompetencji,
ile powierzyły jej państwa członkowskie.

1. Kompetencje wyłączne, których nie dzieli z
rządami państw

 unia celna;
 ustanawianie reguł konkurencji niezbędnych do funkcjonowania
rynku wewnętrznego;
 zachowanie morskich zasobów biologicznych;
 wspólna polityka handlowa;
 zawieranie umów międzynarodowych;
 polityka pieniężna w odniesieniu do Państw Członkowskich, których
walutą jest euro.

2. Kompetencje dzielone i działania wspierające
rynek wewnętrzny;
 spójność gospodarcza, społeczna i terytorialna;
 rolnictwo i rybołówstwo, z wyłączeniem zachowania morskich
zasobów biologicznych;
 środowisko;
 ochrona konsumentów;
 transport;
 przestrzeń wolności, bezpieczeństwa i sprawiedliwości;
 badań, rozwoju technologicznego i przestrzeni kosmicznej;
 współpraca na rzecz rozwoju i pomocy humanitarnej.

3. Kompetencje koordynujące i uzupełniające






ochrona i poprawa zdrowia ludzkiego;

przemysł;
kultura;
turystyka;
edukacja, kształcenie zawodowe, młodzież, sport.

Cele Unii Europejskiej I
Zgodnie z art. 3 Traktatu o Unii Europejskiej, celem Unii Europejskiej
jest
wspieranie pokoju, jej wartości
i dobrobytu jej narodów.
Ponadto Unia zapewnia swoim obywatelom przestrzeń wolności,
bezpieczeństwa i sprawiedliwości bez granic wewnętrznych, w której
zagwarantowana jest swoboda przepływu osób, w powiązaniu z
właściwymi środkami w odniesieniu do kontroli granic zewnętrznych,
azylu, imigracji, jak również zapobiegania i zwalczania przestępczości.

Cele Unii Europejskiej II
Unia ustanawia także rynek wewnętrzny oraz działa na rzecz trwałego
rozwoju Europy, którego podstawą jest zrównoważony wzrost
gospodarczy oraz stabilność cen, społeczna gospodarka rynkowa o
wysokiej konkurencyjności, zmierzająca do pełnego zatrudnienia i
postępu społecznego, oraz wysoki poziom ochrony i poprawy jakości
środowiska naturalnego. Wspiera także postęp naukowo-techniczny.

Cele Unii Europejskiej III
Oprócz tego Unia:

• zwalcza wykluczenie społeczne i dyskryminację oraz wspiera
sprawiedliwość i ochronę socjalną, równość kobiet i mężczyzn,
solidarność między pokoleniami i ochronę praw dziecka;
• wspiera spójność gospodarczą, społeczną i terytorialną oraz
solidarność między państwami członkowskimi;
• szanuje swoją bogatą różnorodność kulturową i językową oraz
czuwa nad ochroną i rozwojem
• dziedzictwa kulturowego Europy;
• ustanawia unię gospodarczą i walutową, której walutą jest euro.

Cele Unii Europejskiej IV
W stosunkach zewnętrznych Unia umacnia i propaguje swoje wartości i
interesy, oraz wnosi wkład w ochronę swoich obywateli. Przyczynia się:
•
•
•
•
•
•

do pokoju, bezpieczeństwa, trwałego rozwoju Ziemi,
do solidarności i wzajemnego szacunku między narodami,
do swobodnego i uczciwego handlu,
do wyeliminowania ubóstwa,
do ochrony praw człowieka, w szczególności praw dziecka,
a także do ścisłego przestrzegania i rozwoju prawa
międzynarodowego, w szczególności zasad Karty Narodów
Zjednoczonych.

Karta Praw Podstawowych
art. 2 §1 Każdy ma prawo do życia.

art. 9 Prawo do zawarcia małżeństwa i prawo do założenia rodziny są
gwarantowane zgodnie z ustawami krajowymi regulującymi
korzystanie z tych praw.
art. 33 §1 Rodzina korzysta z ochrony prawnej, ekonomicznej
i społecznej.
art. 22 Unia szanuje różnorodność kulturową, religijną i językową.

Polska
a Karta Praw Podstawowych
Polska zastrzegła kompetencje państw członkowskich do
stanowienia prawa „ w zakresie moralności publicznej,
prawa rodzinnego, a także ochrony godności ludzkiej i
poszanowania fizycznej i moralnej integralności
człowieka”.

2. Instytucje Unii Europejskiej

Główne instytucje Unii Europejskiej





Rada Europejska
Komisja Europejska
Rada Unii Europejskiej
Parlament Europejski

 Trybunał Sprawiedliwości UE
 Europejski Trybunał Obrachunkowy
 Europejski Bank Centralny

Organami doradczymi są:
 Europejski Komitet Ekonomiczno-Społeczny
 Komitet Regionów

Rada Europejska
 Rada Europejska wskazuje Unii Europejskiej ogólny kierunek
działań politycznych i wytycza jej ogólne priorytety. Rada
Europejska daje Unii impulsy niezbędne do rozwoju oraz określa
ogólne kierunki działań i priorytety polityczne. Nie pełni ona funkcji
ustawodawczej.
 W skład Rady Europejskiej wchodzą szefowie państw lub
rządów państw członkowskich, a także jej przewodniczący oraz
przewodniczący Komisji. W jej pracach uczestniczy wysoki
przedstawiciel Unii do spraw zagranicznych i polityki
bezpieczeństwa.
 Wraz z wejściem w życie traktatu z Lizbony 1 grudnia 2009 r.
zyskała status instytucji. Jej przewodniczącym został Herman Van
Rompuy.

Tworzenie
i realizacja
Jak
powstaje prawo
UE

prawa (wersja uproszczona)
jako podstawa funkcjonowania instytucji UE
Problem, obywatele, grupy interesu, eksperci:
dyskusje, konsultacje

Komisja: wystąpienie z oficjalnym wnioskiem

Parlament i Rada UE: wspólna decyzja

Władze krajowe i lokalne: wdrażanie

Komisja i Trybunał Sprawiedliwości: monitorowanie
wdrażania
źródło: opracowanie własne

Komisja Europejska

 Komisja Europejska jest organem wykonawczym UE, który
opracowuje propozycje nowych aktów prawnych, zarządza
na bieżąco wdrażaniem polityki UE i wydatkowaniem
unijnych funduszy.
 Chroniąc interesy Europy jako całości, Komisja dba o to, aby
wszystkie państwa członkowskie UE przestrzegały unijnych
traktatów i przepisów.
 W skład Komisji wchodzi obecnie 27 komisarzy, po jednym z
każdego państwa członkowskiego, w tym wysoki przedstawiciel Unii
do spraw zagranicznych i polityki bezpieczeństwa.

Komisja Europejska
a interesy państw członkowskich

 Komisja reprezentuje Unię Europejską jako całość, a nie
poszczególne państwa członkowskie. Stąd, każdy komisarz nie szuka
rozwiązania korzystnego dla swego państwa, lecz dla Unii jako
całości.
 Na forum Komisji nie ma miejsca na ścieranie się interesów państw
członkowskich.

Kompetencje Komisji Europejskiej
 Bezpośrednia inicjatywa legislacyjna,
 Sporządza roczny plan prac legislacyjnych Wspólnoty określający akty
prawne, które mają zostać wydane.
 Samodzielnie stanowi prawo w przedmiocie zakresu obowiązywania reguł
konkurencji w odniesieniu do przedsiębiorstw publicznych (np. stocznie).
 Na podstawie upoważnienia Rady UE, Komisja może przyjmować akty
prawne o charakterze wykonawczym. W realizacji uprawnień wykonawczych
KE ma obowiązek współpracy z komitetami.
 Wszczyna postępowanie przed Trybunałem Sprawiedliwości.
 Przygotowuje projekt budżetu UE a następnie go realizuje.
 Zarządza funduszami europejskimi.
 Sprawuje kontrolę nad przestrzeganiem prawa UE.

WYSOKI PRZEDSTAWICIEL UNII DO SPRAW
ZAGRANICZNYCH I POLITYKI BEZPIECZEŃSTWA
 Mianowany przez Radę Europejską kwalifikowaną większością głosów +
zatwierdzenie przez PE; pełni funkcję Wiceprzewodniczącego KE
 Funkcje:
 Kieruje PZIB i przedstawia projekty decyzji i działań w ramach PZIB
 Przewodniczy Radzie Spraw Zagranicznych
 Zapewnia spójność działań zewnętrznych Unii jako
wiceprzewodniczący KE
 Kieruje europejską służbą działań zewnętrznych
 Ustanowienie Europejskiej Służby Działań Zewnętrznych
 Pracownicy Sekretariatu Generalnego Rady i Komisji (DG RELEX) –
po 1/3 z każdej instytucji
 Osoby oddelegowane z Państw Członkowskich – 1/3

Rada Unii Europejskiej
•

Rada jest głównym organem decyzyjnym Unii Europejskiej.

•

W jej posiedzeniach uczestniczy po jednym ministrze z każdego
kraju członkowskiego UE.

•

To, który minister uczestniczy w danym spotkaniu Rady UE, zależy
od poruszanej na nim tematyki. Jeżeli na przykład Rada debatuje nad
sprawami związanymi z ochroną środowiska, w posiedzeniu biorą udział
ministrowie środowiska wszystkich państw UE, a radę tę nazywa się „Radą
ds. Środowiska”.

•

Rada UE jest forum międzyrządowym. Każdy minister zasiadający w
radzie jest upoważniony do podejmowania zobowiązań w imieniu swojego
rządu.

•

Rada UE jest forum ścierania się interesów narodowych oraz
interesów państw członkowskich.

Rada Unii Europejskiej
Istnieje dziesięć możliwych konfiguracji Rady:












Rada do spraw Ogólnych
Rada do spraw Zagranicznych
Rada do spraw Gospodarczych i Finansowych
Rada do spraw Współpracy w dziedzinie Wymiaru Sprawiedliwości i Spraw
Wewnętrznych
Rada do spraw Zatrudnienia, Polityki Społecznej, Zdrowia i Polityki
dotyczącej Konsumentów
Rada do spraw Transportu, Telekomunikacji i Energii
Rada do spraw Rolnictwa i Rybołówstwa
Rada do spraw Ochrony Środowiska
Rada do spraw Konkurencji
Rada do spraw Edukacji, Młodzieży i Kultury

Rada Unii Europejskiej

 Przyjmuje europejskie akty prawne oraz projekt budżetu – wspólnie
z Parlamentem Europejskim.
 Koordynuje kierunki polityki gospodarczej i społecznej w krajach
członkowskich.
 Zawiera umowy międzynarodowe między UE a innymi krajami lub
organizacjami międzynarodowymi.
 Nie posiada inicjatywy legislacyjnej.

Głosowanie w Radzie UE

źródło: www.polskawue.gov.pl

Głosowanie w Radzie UE
• Wymóg uzyskania większości kwalifikowanej oznacza, że decyzja
musi uzyskać poparcie większości państw członkowskich (jeżeli
projekt aktu prawnego pochodzi od Komisji Europejskiej) lub 2/3
liczby państw (jeżeli projekt pochodzi od państw członkowskich)
dysponujących co najmniej 255 głosami ważonymi.
• Ponadto, członek Rady może wystąpić o sprawdzenie, czy państwa
członkowskie stanowiące większość kwalifikowaną reprezentują co
najmniej 62 proc. ogółu ludności Unii.
• Jeżeli się okaże, że warunek ten nie został spełniony, decyzja nie
zostaje przyjęta, jednakże to ostatnie kryterium nie ma praktycznego
znaczenia przy spełnieniu kryterium liczby państw i liczby głosów
ważonych.
• System ten będzie obowiązywał do 31 października 2014 r.

Organizacja prac Rady Unii Europejskiej
 Każdy kraj UE ma w Brukseli stały zespół („przedstawicielstwo”),
które go reprezentuje i broni jego interesu narodowego na szczeblu
Unii. Szef przedstawicielstwa pełni de facto rolę ambasadora swego
kraju przy Unii Europejskiej.
 Ambasadorowie (zwani „stałymi przedstawicielami”) spotykają się co
tydzień w ramach Komitetu Stałych Przedstawicieli (francuski skrót:
COREPER).
 Przedstawicielem Rzeczpospolitej Polskiej w Brukseli jest

Jan Tombiński

Prezydencja w Radzie Unii Europejskiej to…






…przywilej organizacji prac Rady UE,
…ustalanie miejsca, daty i tematyki obrad Rady,
…kierowanie pracami Rady UE i przewodniczenie jej obradom,
…wypracowywanie kompromisu pomiędzy poszczególnymi państwami
członkowskimi.

 Prezydencja w Radzie UE trwa sześć miesięcy i przypada kolejno na każde
państwo członkowskie UE.
 Rzeczpospolita Polska sprawowała pierwszą w historii Prezydencję między 1
lipca a 31 grudnia 2011 r.
 Trio Prezydencji…
 Polska, Dania i Cypr

Prezydencja w Radzie Unii Europejskiej

 Państwo, które obejmuje Prezydencję w Radzie UE przejmuje
kolejno odpowiedzialność za porządek obrad Rady i przewodzi
wszystkim jej posiedzeniom, kieruje podejmowaniem decyzji
legislacyjnych i politycznych, oraz wypracowuje kompromisy
pomiędzy poszczególnymi państwami członkowskimi.
 Na przykład, jeśli w grudniu 2012 r. zbierze się Rada ds. Środowiska,
przewodzić jej będzie cypryjski minister środowiska, bo Prezydencja
Rady przypada aktualnie właśnie Cyprowi.

Polska Prezydencja w Radzie UE
Do obszarów kierunkowych Polskiej Prezydencji należały:
 ramy finansowe 2014-2020,
 rynek wewnętrzny;
 stosunki ze Wschodem (Partnerstwo Wschodnie);
 wzmocnienie zewnętrznej polityki energetycznej UE;
 pełne wykorzystanie kapitału intelektualnego Europy;
 wspólna polityka bezpieczeństwa i obrony.
Funkcję Pełnomocnika Rządu ds. Przygotowania Organów Administracji
Rządowej i Sprawowania przez RP Przewodnictwa w Radzie UE pełnił Mikołaj
Dowgielewicz.

www.pl2011.eu
www.rcie.torun.pl

Parlament Europejski
 Parlament Europejski jest jedyną instytucją ponadnarodową, której
członkowie są demokratycznie wybierani w powszechnych wyborach
bezpośrednich. W nim reprezentowani są obywatele Państw
Członkowskich.
 Parlament Europejski jest wybierany co pięć lat i ustanawia liczne
prawa (dyrektywy, rozporządzenia, itp.), które mają wpływ na życie
codzienne każdego obywatela.

Parlament Europejski

 Przewodniczący jest wybierany na odnawialny okres dwóch i pół roku, to
jest na połowę kadencji. Przewodniczący reprezentuje Parlament na
zewnątrz i w stosunkach z innymi instytucjami wspólnotowymi.
 Podczas otwarcia każdego posiedzenia Rady Europejskiej przewodniczący
Parlamentu wyraża stanowisko i przedstawia kwestie zajmujące uwagę
Parlamentu, związane z konkretnymi tematami i punktami wpisanymi w
porządek dzienny.
 Przewodniczący PE podpisuje wraz z przewodniczącym Rady wszystkie
akty prawne podjęte w ramach współdecyzji.

Parlament Europejski
 Zgodnie z ogólną zasadą miejsca są podzielone proporcjonalnie do
liczby mieszkańców każdego kraju. Każde Państwo Członkowskie
posiada stałą liczbę miejsc: maksymalnie 96 a minimalnie - 6.
Obecnie Polskę reprezentuje 50 europarlamantarzystów.
 Każde Państwo Członkowskie określa własną ordynację wyborczą,
lecz stosuje identyczne zasady demokratyczne, to jest prawo do
głosowania w wieku 18 lat (z wyjątkiem Austrii, której obywatele
mogą głosować po ukończeniu 16 lat), równość płci i tajność
głosowania.
 Wybory europejskie już teraz charakteryzuje pewna liczba
wspólnych zasad. Należą do nich bezpośredni i powszechny
charakter wyborów, zasada proporcjonalności i odnawialny
pięcioletni mandat.

Liczba Mandatów w PE

 Maksymalnie 750 + przewodniczący (obecnie 736 posłów)
 Minimalna liczba
członkowskie – 6
 Maksymalna liczba
członkowskie - 96

mandatów
mandatów

przypadających
przypadających

na

państwo

na

państwo

Trybunał Sprawiedliwości
Unii Europejskiej
• Trybunał Sprawiedliwości Unii Europejskiej jest organem sądowym
Unii Europejskiej. Obejmuje: Trybunał Sprawiedliwości, Sąd i
sądy wyspecjalizowane.
• Jego zadaniem jest zapewnienie, by prawo unijne było
interpretowane i stosowane w ten sam sposób w każdym państwie
członkowskim.
• Trybunał jest uprawniony do rozstrzygania sporów prawnych
wynikłych między państwami członkowskimi, instytucjami UE,
przedsiębiorstwami i osobami fizycznymi.
• Trybunał ma siedzibę w Luksemburgu.

Europejski Trybunał Obrachunkowy
 Głównym zadaniem Trybunału jest kontrola gospodarki
pieniężnej UE. Sprawozdanie z wykonania budżetu, które
sporządza po zamknięciu każdego roku budżetowego, stanowi
podstawę do udzielenia Komisje Europejskiej przez Parlament
Europejski absolutorium z realizacji budżetu.
 W skład Trybunału wchodzi jeden obywatel z każdego państwa
członkowskiego. Członków Trybunału mianuje Rada Unii
Europejskiej po konsultacji z Parlamentem Europejskim spośród
kandydatów przedstawionych przez państwa członkowskie.
 Kadencja Trybunału trwa 6 lat. Siedziba tego organu mieści się w
Luksemburgu.

Europejski Komitet Ekonomiczno-Społeczny
skład osobowy
 Organizacje przedstawicieli producentów, rolników, pracowników,
wolnych zawodów, gospodarki społecznej, konsumentów i inne
organizacje pozarządowe;
 Cechą charakterystyczną zorganizowanego społeczeństwa
obywatelskiego jest rola pośrednika między administracją
publiczną a obywatelami.
 Jest to zgromadzenie 344 przedstawicieli pochodzących z 27
państw członkowskich UE
 Członkowie posiadają 4-letni, odnawialny mandat
 Są oni mianowani przez Radę UE w oparciu o listy sporządzane
przez rządy krajowe.

Zgromadzenie podzielone
na 3 GRUPY
 Grupa I - Pracodawcy
 Sektor publiczny i prywatny w przemyśle, handlu, finansach itp.
(duże przedsiębiorstwa);
 Grupa II – Pracownicy
 Ogólnokrajowe związki zawodowe;
 Grupa III – Inne podmioty
 Rolnicy, konsumenci, rzemieślnicy i MŚP, gospodarka społeczna,
społeczne i ekologiczne organizacje pozarządowe, wolne zawody
itp.

Komitet Regionów
 Członkowie Komitetu są wybierani spośród polityków z okręgów
miejskich lub regionów i reprezentują całą gamę działań
podejmowanych przez władze lokalne lub regionalne w Unii
Europejskiej - prezydenci regionów, regionalni parlamentarzyści,
radni miejscy, burmistrzowie dużych miast itp.
 Członkowie Komitetu oraz ich zastępcy są mianowani na 5 lat przez
Radę spośród kandydatów przedstawionych przez państwa
członkowskie. Ich mandat jest odnawialny. Są oni także całkowicie
niezależni w wykonywaniu swoich funkcji.

Komitet Regionów

Co roku Komitet Regionów odbywa pięć sesji plenarnych, podczas których
wyznacza ogólne wytyczne swej polityki oraz przyjmuje opinie.
Członkowie Komitetu przypisani są do wyspecjalizowanych komisji, których
zadaniem jest przygotowywanie sesji plenarnych. W Komitecie działa sześć
takich komisji:
 Komisja ds. Polityki Spójności Regionalnej (COTER),
 Komisja ds. Polityki Gospodarczej i Społecznej (ECOS),
 Komisja ds. Zrównoważonego Rozwoju (DEVE),
 Komisja ds. Kultury i Edukacji (EDUC),
 Komisja ds. Konstytucyjnych i Sprawowania Rządów w Europie
(CONST),
 Komisja ds. Stosunków Zewnętrznych (RELEX).

Komitet Regionów
• Komitet Regionów liczy 344 członków. Liczba członków z
poszczególnych państw w przybliżeniu odzwierciedla ich
liczbę ludności i przedstawia się następująco:
 Francja, Niemcy, Wielka Brytania i Włochy: 24
 Hiszpania i Polska: 21
 Rumunia: 15
 Belgia, Bułgaria, Czechy, Grecja i Węgry, Austria, Niderlandy,
Portugalia i Szwecja: 12
 Dania, Finlandia, Irlandia, Litwa i Słowacja: 9
 Estonia, Łotwa i Słowenia: 7
 Cypr i Luksemburg: 6
 Malta: 5

Dziękuję za uwagę.

www.rcie.torun.pl
www.kursy.rcie.torun.pl


Slide 40

Funkcjonowanie instytucji
Unii Europejskiej
w kontekście Traktatu z Lizbony

Zagadnienia tematyczne
Czym jest Unia Europejska?
Instytucje Europejskie
• Rada Europejska
• Komisja europejska
• Rada Unii Europejskiej
• Parlament Europejski
 Ćwiczenia



1. Czym jest Unia Europejska?

Unia Europejska
Powierzchnia: 4 miliony km²
Liczba ludności: 502,477 milionów osób
27 Państw członkowskich
7,28% ludności świata
1 maja 2004 r. – akcesja Polski do UE

Czym jest Unia Europejska?
Traktaty określające status UE

 Traktat ustanawiający Europejską Wspólnotę Węgla i Stali – 1951 r.
 Traktat ustanawiający Europejską Wspólnotę Gospodarczą – 1957 r.
 Traktat ustanawiający Europejską Wspólnotę Energii Atomowej
(EUROATOM) – 1957 r.
 Traktat ustanawiający Jedną Radę i Jedną Komisję Wspólnot
Europejskich – 1965 r.
 Jednolity Akt Europejski - 1986 r.
 Traktat z Maastricht – Traktat o Unii Europejskiej – 1992 r.
 Traktat z Amsterdamu – 1997 r.
 Traktat z Nicei – 2001 r.
 Nieudana próba uchwalenia Konstytucji Unii Europejskiej – 2005 r.
 Traktat z Lizbony – 2007 r.

Traktat z Lizbony

Jest to najnowszy i aktualny dokument określający czym
jest Unia Europejska, jakie są jej podstawy, cele i
kompetencje.
Na podstawie treści tego dokumentu śledzić będziemy
instytucjonalny kształt UE.

Lizbona, uroczystość podpisania
traktatu (13 grudnia 2007 r.)

Lizbona, wspólne zdjęcie głów państw, szefów rządów i ministrów
spraw zagranicznych przed Klasztorem Hieronimitów po
uroczystości podpisania traktatu (13 grudnia 2007 r.)
9 kwietnia 2008 r. Traktat został
ratyfikowany przez Prezydenta RP
Lecha Kaczyńskiego.

UE przed Traktatem z Lizbony
Do momentu wejścia w życie Traktatu z Lizbony Unia Europejska była
szczególną formą współpracy międzynarodowej państw opartą
na trzech filarach:
 Wspólnotach Europejskich,
 wspólnej polityce zagranicznej i bezpieczeństwa
 współpracy policyjnej i sądowej w sprawach karnych.
Unia Europejska nie miała jednak ani osobowości prawnej, ani
własnych instytucji.

Charakter stowarzyszenia
państw członkowskich

Traktat o Unii Europejskiej stanowi w art. 47, że
„Unia ma osobowość prawną”.
Oznacza to, że Unia Europejska staje się
jednolitą organizacją międzynarodową.

Osobowość prawna UE
Unia Europejska nie jest federacją, jak Stany Zjednoczone Ameryki
Północnej, Federacyjna Republika Brazylii lub Federacja Rosyjska.
Jako organizacja międzynarodowa, UE:
 jest podmiotem na arenie polityki międzynarodowej, prowadzi
własną politykę zewnętrzną;
 jest podmiotem umów międzynarodowych;
 prowadzi własną politykę wewnętrzną, posiada własne
instytucje.

Kompetencje Unii Europejskiej

Unia Europejska ma tyle kompetencji,
ile powierzyły jej państwa członkowskie.

1. Kompetencje wyłączne, których nie dzieli z
rządami państw

 unia celna;
 ustanawianie reguł konkurencji niezbędnych do funkcjonowania
rynku wewnętrznego;
 zachowanie morskich zasobów biologicznych;
 wspólna polityka handlowa;
 zawieranie umów międzynarodowych;
 polityka pieniężna w odniesieniu do Państw Członkowskich, których
walutą jest euro.

2. Kompetencje dzielone i działania wspierające
rynek wewnętrzny;
 spójność gospodarcza, społeczna i terytorialna;
 rolnictwo i rybołówstwo, z wyłączeniem zachowania morskich
zasobów biologicznych;
 środowisko;
 ochrona konsumentów;
 transport;
 przestrzeń wolności, bezpieczeństwa i sprawiedliwości;
 badań, rozwoju technologicznego i przestrzeni kosmicznej;
 współpraca na rzecz rozwoju i pomocy humanitarnej.

3. Kompetencje koordynujące i uzupełniające






ochrona i poprawa zdrowia ludzkiego;

przemysł;
kultura;
turystyka;
edukacja, kształcenie zawodowe, młodzież, sport.

Cele Unii Europejskiej I
Zgodnie z art. 3 Traktatu o Unii Europejskiej, celem Unii Europejskiej
jest
wspieranie pokoju, jej wartości
i dobrobytu jej narodów.
Ponadto Unia zapewnia swoim obywatelom przestrzeń wolności,
bezpieczeństwa i sprawiedliwości bez granic wewnętrznych, w której
zagwarantowana jest swoboda przepływu osób, w powiązaniu z
właściwymi środkami w odniesieniu do kontroli granic zewnętrznych,
azylu, imigracji, jak również zapobiegania i zwalczania przestępczości.

Cele Unii Europejskiej II
Unia ustanawia także rynek wewnętrzny oraz działa na rzecz trwałego
rozwoju Europy, którego podstawą jest zrównoważony wzrost
gospodarczy oraz stabilność cen, społeczna gospodarka rynkowa o
wysokiej konkurencyjności, zmierzająca do pełnego zatrudnienia i
postępu społecznego, oraz wysoki poziom ochrony i poprawy jakości
środowiska naturalnego. Wspiera także postęp naukowo-techniczny.

Cele Unii Europejskiej III
Oprócz tego Unia:

• zwalcza wykluczenie społeczne i dyskryminację oraz wspiera
sprawiedliwość i ochronę socjalną, równość kobiet i mężczyzn,
solidarność między pokoleniami i ochronę praw dziecka;
• wspiera spójność gospodarczą, społeczną i terytorialną oraz
solidarność między państwami członkowskimi;
• szanuje swoją bogatą różnorodność kulturową i językową oraz
czuwa nad ochroną i rozwojem
• dziedzictwa kulturowego Europy;
• ustanawia unię gospodarczą i walutową, której walutą jest euro.

Cele Unii Europejskiej IV
W stosunkach zewnętrznych Unia umacnia i propaguje swoje wartości i
interesy, oraz wnosi wkład w ochronę swoich obywateli. Przyczynia się:
•
•
•
•
•
•

do pokoju, bezpieczeństwa, trwałego rozwoju Ziemi,
do solidarności i wzajemnego szacunku między narodami,
do swobodnego i uczciwego handlu,
do wyeliminowania ubóstwa,
do ochrony praw człowieka, w szczególności praw dziecka,
a także do ścisłego przestrzegania i rozwoju prawa
międzynarodowego, w szczególności zasad Karty Narodów
Zjednoczonych.

Karta Praw Podstawowych
art. 2 §1 Każdy ma prawo do życia.

art. 9 Prawo do zawarcia małżeństwa i prawo do założenia rodziny są
gwarantowane zgodnie z ustawami krajowymi regulującymi
korzystanie z tych praw.
art. 33 §1 Rodzina korzysta z ochrony prawnej, ekonomicznej
i społecznej.
art. 22 Unia szanuje różnorodność kulturową, religijną i językową.

Polska
a Karta Praw Podstawowych
Polska zastrzegła kompetencje państw członkowskich do
stanowienia prawa „ w zakresie moralności publicznej,
prawa rodzinnego, a także ochrony godności ludzkiej i
poszanowania fizycznej i moralnej integralności
człowieka”.

2. Instytucje Unii Europejskiej

Główne instytucje Unii Europejskiej





Rada Europejska
Komisja Europejska
Rada Unii Europejskiej
Parlament Europejski

 Trybunał Sprawiedliwości UE
 Europejski Trybunał Obrachunkowy
 Europejski Bank Centralny

Organami doradczymi są:
 Europejski Komitet Ekonomiczno-Społeczny
 Komitet Regionów

Rada Europejska
 Rada Europejska wskazuje Unii Europejskiej ogólny kierunek
działań politycznych i wytycza jej ogólne priorytety. Rada
Europejska daje Unii impulsy niezbędne do rozwoju oraz określa
ogólne kierunki działań i priorytety polityczne. Nie pełni ona funkcji
ustawodawczej.
 W skład Rady Europejskiej wchodzą szefowie państw lub
rządów państw członkowskich, a także jej przewodniczący oraz
przewodniczący Komisji. W jej pracach uczestniczy wysoki
przedstawiciel Unii do spraw zagranicznych i polityki
bezpieczeństwa.
 Wraz z wejściem w życie traktatu z Lizbony 1 grudnia 2009 r.
zyskała status instytucji. Jej przewodniczącym został Herman Van
Rompuy.

Tworzenie
i realizacja
Jak
powstaje prawo
UE

prawa (wersja uproszczona)
jako podstawa funkcjonowania instytucji UE
Problem, obywatele, grupy interesu, eksperci:
dyskusje, konsultacje

Komisja: wystąpienie z oficjalnym wnioskiem

Parlament i Rada UE: wspólna decyzja

Władze krajowe i lokalne: wdrażanie

Komisja i Trybunał Sprawiedliwości: monitorowanie
wdrażania
źródło: opracowanie własne

Komisja Europejska

 Komisja Europejska jest organem wykonawczym UE, który
opracowuje propozycje nowych aktów prawnych, zarządza
na bieżąco wdrażaniem polityki UE i wydatkowaniem
unijnych funduszy.
 Chroniąc interesy Europy jako całości, Komisja dba o to, aby
wszystkie państwa członkowskie UE przestrzegały unijnych
traktatów i przepisów.
 W skład Komisji wchodzi obecnie 27 komisarzy, po jednym z
każdego państwa członkowskiego, w tym wysoki przedstawiciel Unii
do spraw zagranicznych i polityki bezpieczeństwa.

Komisja Europejska
a interesy państw członkowskich

 Komisja reprezentuje Unię Europejską jako całość, a nie
poszczególne państwa członkowskie. Stąd, każdy komisarz nie szuka
rozwiązania korzystnego dla swego państwa, lecz dla Unii jako
całości.
 Na forum Komisji nie ma miejsca na ścieranie się interesów państw
członkowskich.

Kompetencje Komisji Europejskiej
 Bezpośrednia inicjatywa legislacyjna,
 Sporządza roczny plan prac legislacyjnych Wspólnoty określający akty
prawne, które mają zostać wydane.
 Samodzielnie stanowi prawo w przedmiocie zakresu obowiązywania reguł
konkurencji w odniesieniu do przedsiębiorstw publicznych (np. stocznie).
 Na podstawie upoważnienia Rady UE, Komisja może przyjmować akty
prawne o charakterze wykonawczym. W realizacji uprawnień wykonawczych
KE ma obowiązek współpracy z komitetami.
 Wszczyna postępowanie przed Trybunałem Sprawiedliwości.
 Przygotowuje projekt budżetu UE a następnie go realizuje.
 Zarządza funduszami europejskimi.
 Sprawuje kontrolę nad przestrzeganiem prawa UE.

WYSOKI PRZEDSTAWICIEL UNII DO SPRAW
ZAGRANICZNYCH I POLITYKI BEZPIECZEŃSTWA
 Mianowany przez Radę Europejską kwalifikowaną większością głosów +
zatwierdzenie przez PE; pełni funkcję Wiceprzewodniczącego KE
 Funkcje:
 Kieruje PZIB i przedstawia projekty decyzji i działań w ramach PZIB
 Przewodniczy Radzie Spraw Zagranicznych
 Zapewnia spójność działań zewnętrznych Unii jako
wiceprzewodniczący KE
 Kieruje europejską służbą działań zewnętrznych
 Ustanowienie Europejskiej Służby Działań Zewnętrznych
 Pracownicy Sekretariatu Generalnego Rady i Komisji (DG RELEX) –
po 1/3 z każdej instytucji
 Osoby oddelegowane z Państw Członkowskich – 1/3

Rada Unii Europejskiej
•

Rada jest głównym organem decyzyjnym Unii Europejskiej.

•

W jej posiedzeniach uczestniczy po jednym ministrze z każdego
kraju członkowskiego UE.

•

To, który minister uczestniczy w danym spotkaniu Rady UE, zależy
od poruszanej na nim tematyki. Jeżeli na przykład Rada debatuje nad
sprawami związanymi z ochroną środowiska, w posiedzeniu biorą udział
ministrowie środowiska wszystkich państw UE, a radę tę nazywa się „Radą
ds. Środowiska”.

•

Rada UE jest forum międzyrządowym. Każdy minister zasiadający w
radzie jest upoważniony do podejmowania zobowiązań w imieniu swojego
rządu.

•

Rada UE jest forum ścierania się interesów narodowych oraz
interesów państw członkowskich.

Rada Unii Europejskiej
Istnieje dziesięć możliwych konfiguracji Rady:












Rada do spraw Ogólnych
Rada do spraw Zagranicznych
Rada do spraw Gospodarczych i Finansowych
Rada do spraw Współpracy w dziedzinie Wymiaru Sprawiedliwości i Spraw
Wewnętrznych
Rada do spraw Zatrudnienia, Polityki Społecznej, Zdrowia i Polityki
dotyczącej Konsumentów
Rada do spraw Transportu, Telekomunikacji i Energii
Rada do spraw Rolnictwa i Rybołówstwa
Rada do spraw Ochrony Środowiska
Rada do spraw Konkurencji
Rada do spraw Edukacji, Młodzieży i Kultury

Rada Unii Europejskiej

 Przyjmuje europejskie akty prawne oraz projekt budżetu – wspólnie
z Parlamentem Europejskim.
 Koordynuje kierunki polityki gospodarczej i społecznej w krajach
członkowskich.
 Zawiera umowy międzynarodowe między UE a innymi krajami lub
organizacjami międzynarodowymi.
 Nie posiada inicjatywy legislacyjnej.

Głosowanie w Radzie UE

źródło: www.polskawue.gov.pl

Głosowanie w Radzie UE
• Wymóg uzyskania większości kwalifikowanej oznacza, że decyzja
musi uzyskać poparcie większości państw członkowskich (jeżeli
projekt aktu prawnego pochodzi od Komisji Europejskiej) lub 2/3
liczby państw (jeżeli projekt pochodzi od państw członkowskich)
dysponujących co najmniej 255 głosami ważonymi.
• Ponadto, członek Rady może wystąpić o sprawdzenie, czy państwa
członkowskie stanowiące większość kwalifikowaną reprezentują co
najmniej 62 proc. ogółu ludności Unii.
• Jeżeli się okaże, że warunek ten nie został spełniony, decyzja nie
zostaje przyjęta, jednakże to ostatnie kryterium nie ma praktycznego
znaczenia przy spełnieniu kryterium liczby państw i liczby głosów
ważonych.
• System ten będzie obowiązywał do 31 października 2014 r.

Organizacja prac Rady Unii Europejskiej
 Każdy kraj UE ma w Brukseli stały zespół („przedstawicielstwo”),
które go reprezentuje i broni jego interesu narodowego na szczeblu
Unii. Szef przedstawicielstwa pełni de facto rolę ambasadora swego
kraju przy Unii Europejskiej.
 Ambasadorowie (zwani „stałymi przedstawicielami”) spotykają się co
tydzień w ramach Komitetu Stałych Przedstawicieli (francuski skrót:
COREPER).
 Przedstawicielem Rzeczpospolitej Polskiej w Brukseli jest

Jan Tombiński

Prezydencja w Radzie Unii Europejskiej to…






…przywilej organizacji prac Rady UE,
…ustalanie miejsca, daty i tematyki obrad Rady,
…kierowanie pracami Rady UE i przewodniczenie jej obradom,
…wypracowywanie kompromisu pomiędzy poszczególnymi państwami
członkowskimi.

 Prezydencja w Radzie UE trwa sześć miesięcy i przypada kolejno na każde
państwo członkowskie UE.
 Rzeczpospolita Polska sprawowała pierwszą w historii Prezydencję między 1
lipca a 31 grudnia 2011 r.
 Trio Prezydencji…
 Polska, Dania i Cypr

Prezydencja w Radzie Unii Europejskiej

 Państwo, które obejmuje Prezydencję w Radzie UE przejmuje
kolejno odpowiedzialność za porządek obrad Rady i przewodzi
wszystkim jej posiedzeniom, kieruje podejmowaniem decyzji
legislacyjnych i politycznych, oraz wypracowuje kompromisy
pomiędzy poszczególnymi państwami członkowskimi.
 Na przykład, jeśli w grudniu 2012 r. zbierze się Rada ds. Środowiska,
przewodzić jej będzie cypryjski minister środowiska, bo Prezydencja
Rady przypada aktualnie właśnie Cyprowi.

Polska Prezydencja w Radzie UE
Do obszarów kierunkowych Polskiej Prezydencji należały:
 ramy finansowe 2014-2020,
 rynek wewnętrzny;
 stosunki ze Wschodem (Partnerstwo Wschodnie);
 wzmocnienie zewnętrznej polityki energetycznej UE;
 pełne wykorzystanie kapitału intelektualnego Europy;
 wspólna polityka bezpieczeństwa i obrony.
Funkcję Pełnomocnika Rządu ds. Przygotowania Organów Administracji
Rządowej i Sprawowania przez RP Przewodnictwa w Radzie UE pełnił Mikołaj
Dowgielewicz.

www.pl2011.eu
www.rcie.torun.pl

Parlament Europejski
 Parlament Europejski jest jedyną instytucją ponadnarodową, której
członkowie są demokratycznie wybierani w powszechnych wyborach
bezpośrednich. W nim reprezentowani są obywatele Państw
Członkowskich.
 Parlament Europejski jest wybierany co pięć lat i ustanawia liczne
prawa (dyrektywy, rozporządzenia, itp.), które mają wpływ na życie
codzienne każdego obywatela.

Parlament Europejski

 Przewodniczący jest wybierany na odnawialny okres dwóch i pół roku, to
jest na połowę kadencji. Przewodniczący reprezentuje Parlament na
zewnątrz i w stosunkach z innymi instytucjami wspólnotowymi.
 Podczas otwarcia każdego posiedzenia Rady Europejskiej przewodniczący
Parlamentu wyraża stanowisko i przedstawia kwestie zajmujące uwagę
Parlamentu, związane z konkretnymi tematami i punktami wpisanymi w
porządek dzienny.
 Przewodniczący PE podpisuje wraz z przewodniczącym Rady wszystkie
akty prawne podjęte w ramach współdecyzji.

Parlament Europejski
 Zgodnie z ogólną zasadą miejsca są podzielone proporcjonalnie do
liczby mieszkańców każdego kraju. Każde Państwo Członkowskie
posiada stałą liczbę miejsc: maksymalnie 96 a minimalnie - 6.
Obecnie Polskę reprezentuje 50 europarlamantarzystów.
 Każde Państwo Członkowskie określa własną ordynację wyborczą,
lecz stosuje identyczne zasady demokratyczne, to jest prawo do
głosowania w wieku 18 lat (z wyjątkiem Austrii, której obywatele
mogą głosować po ukończeniu 16 lat), równość płci i tajność
głosowania.
 Wybory europejskie już teraz charakteryzuje pewna liczba
wspólnych zasad. Należą do nich bezpośredni i powszechny
charakter wyborów, zasada proporcjonalności i odnawialny
pięcioletni mandat.

Liczba Mandatów w PE

 Maksymalnie 750 + przewodniczący (obecnie 736 posłów)
 Minimalna liczba
członkowskie – 6
 Maksymalna liczba
członkowskie - 96

mandatów
mandatów

przypadających
przypadających

na

państwo

na

państwo

Trybunał Sprawiedliwości
Unii Europejskiej
• Trybunał Sprawiedliwości Unii Europejskiej jest organem sądowym
Unii Europejskiej. Obejmuje: Trybunał Sprawiedliwości, Sąd i
sądy wyspecjalizowane.
• Jego zadaniem jest zapewnienie, by prawo unijne było
interpretowane i stosowane w ten sam sposób w każdym państwie
członkowskim.
• Trybunał jest uprawniony do rozstrzygania sporów prawnych
wynikłych między państwami członkowskimi, instytucjami UE,
przedsiębiorstwami i osobami fizycznymi.
• Trybunał ma siedzibę w Luksemburgu.

Europejski Trybunał Obrachunkowy
 Głównym zadaniem Trybunału jest kontrola gospodarki
pieniężnej UE. Sprawozdanie z wykonania budżetu, które
sporządza po zamknięciu każdego roku budżetowego, stanowi
podstawę do udzielenia Komisje Europejskiej przez Parlament
Europejski absolutorium z realizacji budżetu.
 W skład Trybunału wchodzi jeden obywatel z każdego państwa
członkowskiego. Członków Trybunału mianuje Rada Unii
Europejskiej po konsultacji z Parlamentem Europejskim spośród
kandydatów przedstawionych przez państwa członkowskie.
 Kadencja Trybunału trwa 6 lat. Siedziba tego organu mieści się w
Luksemburgu.

Europejski Komitet Ekonomiczno-Społeczny
skład osobowy
 Organizacje przedstawicieli producentów, rolników, pracowników,
wolnych zawodów, gospodarki społecznej, konsumentów i inne
organizacje pozarządowe;
 Cechą charakterystyczną zorganizowanego społeczeństwa
obywatelskiego jest rola pośrednika między administracją
publiczną a obywatelami.
 Jest to zgromadzenie 344 przedstawicieli pochodzących z 27
państw członkowskich UE
 Członkowie posiadają 4-letni, odnawialny mandat
 Są oni mianowani przez Radę UE w oparciu o listy sporządzane
przez rządy krajowe.

Zgromadzenie podzielone
na 3 GRUPY
 Grupa I - Pracodawcy
 Sektor publiczny i prywatny w przemyśle, handlu, finansach itp.
(duże przedsiębiorstwa);
 Grupa II – Pracownicy
 Ogólnokrajowe związki zawodowe;
 Grupa III – Inne podmioty
 Rolnicy, konsumenci, rzemieślnicy i MŚP, gospodarka społeczna,
społeczne i ekologiczne organizacje pozarządowe, wolne zawody
itp.

Komitet Regionów
 Członkowie Komitetu są wybierani spośród polityków z okręgów
miejskich lub regionów i reprezentują całą gamę działań
podejmowanych przez władze lokalne lub regionalne w Unii
Europejskiej - prezydenci regionów, regionalni parlamentarzyści,
radni miejscy, burmistrzowie dużych miast itp.
 Członkowie Komitetu oraz ich zastępcy są mianowani na 5 lat przez
Radę spośród kandydatów przedstawionych przez państwa
członkowskie. Ich mandat jest odnawialny. Są oni także całkowicie
niezależni w wykonywaniu swoich funkcji.

Komitet Regionów

Co roku Komitet Regionów odbywa pięć sesji plenarnych, podczas których
wyznacza ogólne wytyczne swej polityki oraz przyjmuje opinie.
Członkowie Komitetu przypisani są do wyspecjalizowanych komisji, których
zadaniem jest przygotowywanie sesji plenarnych. W Komitecie działa sześć
takich komisji:
 Komisja ds. Polityki Spójności Regionalnej (COTER),
 Komisja ds. Polityki Gospodarczej i Społecznej (ECOS),
 Komisja ds. Zrównoważonego Rozwoju (DEVE),
 Komisja ds. Kultury i Edukacji (EDUC),
 Komisja ds. Konstytucyjnych i Sprawowania Rządów w Europie
(CONST),
 Komisja ds. Stosunków Zewnętrznych (RELEX).

Komitet Regionów
• Komitet Regionów liczy 344 członków. Liczba członków z
poszczególnych państw w przybliżeniu odzwierciedla ich
liczbę ludności i przedstawia się następująco:
 Francja, Niemcy, Wielka Brytania i Włochy: 24
 Hiszpania i Polska: 21
 Rumunia: 15
 Belgia, Bułgaria, Czechy, Grecja i Węgry, Austria, Niderlandy,
Portugalia i Szwecja: 12
 Dania, Finlandia, Irlandia, Litwa i Słowacja: 9
 Estonia, Łotwa i Słowenia: 7
 Cypr i Luksemburg: 6
 Malta: 5

Dziękuję za uwagę.

www.rcie.torun.pl
www.kursy.rcie.torun.pl


Slide 41

Funkcjonowanie instytucji
Unii Europejskiej
w kontekście Traktatu z Lizbony

Zagadnienia tematyczne
Czym jest Unia Europejska?
Instytucje Europejskie
• Rada Europejska
• Komisja europejska
• Rada Unii Europejskiej
• Parlament Europejski
 Ćwiczenia



1. Czym jest Unia Europejska?

Unia Europejska
Powierzchnia: 4 miliony km²
Liczba ludności: 502,477 milionów osób
27 Państw członkowskich
7,28% ludności świata
1 maja 2004 r. – akcesja Polski do UE

Czym jest Unia Europejska?
Traktaty określające status UE

 Traktat ustanawiający Europejską Wspólnotę Węgla i Stali – 1951 r.
 Traktat ustanawiający Europejską Wspólnotę Gospodarczą – 1957 r.
 Traktat ustanawiający Europejską Wspólnotę Energii Atomowej
(EUROATOM) – 1957 r.
 Traktat ustanawiający Jedną Radę i Jedną Komisję Wspólnot
Europejskich – 1965 r.
 Jednolity Akt Europejski - 1986 r.
 Traktat z Maastricht – Traktat o Unii Europejskiej – 1992 r.
 Traktat z Amsterdamu – 1997 r.
 Traktat z Nicei – 2001 r.
 Nieudana próba uchwalenia Konstytucji Unii Europejskiej – 2005 r.
 Traktat z Lizbony – 2007 r.

Traktat z Lizbony

Jest to najnowszy i aktualny dokument określający czym
jest Unia Europejska, jakie są jej podstawy, cele i
kompetencje.
Na podstawie treści tego dokumentu śledzić będziemy
instytucjonalny kształt UE.

Lizbona, uroczystość podpisania
traktatu (13 grudnia 2007 r.)

Lizbona, wspólne zdjęcie głów państw, szefów rządów i ministrów
spraw zagranicznych przed Klasztorem Hieronimitów po
uroczystości podpisania traktatu (13 grudnia 2007 r.)
9 kwietnia 2008 r. Traktat został
ratyfikowany przez Prezydenta RP
Lecha Kaczyńskiego.

UE przed Traktatem z Lizbony
Do momentu wejścia w życie Traktatu z Lizbony Unia Europejska była
szczególną formą współpracy międzynarodowej państw opartą
na trzech filarach:
 Wspólnotach Europejskich,
 wspólnej polityce zagranicznej i bezpieczeństwa
 współpracy policyjnej i sądowej w sprawach karnych.
Unia Europejska nie miała jednak ani osobowości prawnej, ani
własnych instytucji.

Charakter stowarzyszenia
państw członkowskich

Traktat o Unii Europejskiej stanowi w art. 47, że
„Unia ma osobowość prawną”.
Oznacza to, że Unia Europejska staje się
jednolitą organizacją międzynarodową.

Osobowość prawna UE
Unia Europejska nie jest federacją, jak Stany Zjednoczone Ameryki
Północnej, Federacyjna Republika Brazylii lub Federacja Rosyjska.
Jako organizacja międzynarodowa, UE:
 jest podmiotem na arenie polityki międzynarodowej, prowadzi
własną politykę zewnętrzną;
 jest podmiotem umów międzynarodowych;
 prowadzi własną politykę wewnętrzną, posiada własne
instytucje.

Kompetencje Unii Europejskiej

Unia Europejska ma tyle kompetencji,
ile powierzyły jej państwa członkowskie.

1. Kompetencje wyłączne, których nie dzieli z
rządami państw

 unia celna;
 ustanawianie reguł konkurencji niezbędnych do funkcjonowania
rynku wewnętrznego;
 zachowanie morskich zasobów biologicznych;
 wspólna polityka handlowa;
 zawieranie umów międzynarodowych;
 polityka pieniężna w odniesieniu do Państw Członkowskich, których
walutą jest euro.

2. Kompetencje dzielone i działania wspierające
rynek wewnętrzny;
 spójność gospodarcza, społeczna i terytorialna;
 rolnictwo i rybołówstwo, z wyłączeniem zachowania morskich
zasobów biologicznych;
 środowisko;
 ochrona konsumentów;
 transport;
 przestrzeń wolności, bezpieczeństwa i sprawiedliwości;
 badań, rozwoju technologicznego i przestrzeni kosmicznej;
 współpraca na rzecz rozwoju i pomocy humanitarnej.

3. Kompetencje koordynujące i uzupełniające






ochrona i poprawa zdrowia ludzkiego;

przemysł;
kultura;
turystyka;
edukacja, kształcenie zawodowe, młodzież, sport.

Cele Unii Europejskiej I
Zgodnie z art. 3 Traktatu o Unii Europejskiej, celem Unii Europejskiej
jest
wspieranie pokoju, jej wartości
i dobrobytu jej narodów.
Ponadto Unia zapewnia swoim obywatelom przestrzeń wolności,
bezpieczeństwa i sprawiedliwości bez granic wewnętrznych, w której
zagwarantowana jest swoboda przepływu osób, w powiązaniu z
właściwymi środkami w odniesieniu do kontroli granic zewnętrznych,
azylu, imigracji, jak również zapobiegania i zwalczania przestępczości.

Cele Unii Europejskiej II
Unia ustanawia także rynek wewnętrzny oraz działa na rzecz trwałego
rozwoju Europy, którego podstawą jest zrównoważony wzrost
gospodarczy oraz stabilność cen, społeczna gospodarka rynkowa o
wysokiej konkurencyjności, zmierzająca do pełnego zatrudnienia i
postępu społecznego, oraz wysoki poziom ochrony i poprawy jakości
środowiska naturalnego. Wspiera także postęp naukowo-techniczny.

Cele Unii Europejskiej III
Oprócz tego Unia:

• zwalcza wykluczenie społeczne i dyskryminację oraz wspiera
sprawiedliwość i ochronę socjalną, równość kobiet i mężczyzn,
solidarność między pokoleniami i ochronę praw dziecka;
• wspiera spójność gospodarczą, społeczną i terytorialną oraz
solidarność między państwami członkowskimi;
• szanuje swoją bogatą różnorodność kulturową i językową oraz
czuwa nad ochroną i rozwojem
• dziedzictwa kulturowego Europy;
• ustanawia unię gospodarczą i walutową, której walutą jest euro.

Cele Unii Europejskiej IV
W stosunkach zewnętrznych Unia umacnia i propaguje swoje wartości i
interesy, oraz wnosi wkład w ochronę swoich obywateli. Przyczynia się:
•
•
•
•
•
•

do pokoju, bezpieczeństwa, trwałego rozwoju Ziemi,
do solidarności i wzajemnego szacunku między narodami,
do swobodnego i uczciwego handlu,
do wyeliminowania ubóstwa,
do ochrony praw człowieka, w szczególności praw dziecka,
a także do ścisłego przestrzegania i rozwoju prawa
międzynarodowego, w szczególności zasad Karty Narodów
Zjednoczonych.

Karta Praw Podstawowych
art. 2 §1 Każdy ma prawo do życia.

art. 9 Prawo do zawarcia małżeństwa i prawo do założenia rodziny są
gwarantowane zgodnie z ustawami krajowymi regulującymi
korzystanie z tych praw.
art. 33 §1 Rodzina korzysta z ochrony prawnej, ekonomicznej
i społecznej.
art. 22 Unia szanuje różnorodność kulturową, religijną i językową.

Polska
a Karta Praw Podstawowych
Polska zastrzegła kompetencje państw członkowskich do
stanowienia prawa „ w zakresie moralności publicznej,
prawa rodzinnego, a także ochrony godności ludzkiej i
poszanowania fizycznej i moralnej integralności
człowieka”.

2. Instytucje Unii Europejskiej

Główne instytucje Unii Europejskiej





Rada Europejska
Komisja Europejska
Rada Unii Europejskiej
Parlament Europejski

 Trybunał Sprawiedliwości UE
 Europejski Trybunał Obrachunkowy
 Europejski Bank Centralny

Organami doradczymi są:
 Europejski Komitet Ekonomiczno-Społeczny
 Komitet Regionów

Rada Europejska
 Rada Europejska wskazuje Unii Europejskiej ogólny kierunek
działań politycznych i wytycza jej ogólne priorytety. Rada
Europejska daje Unii impulsy niezbędne do rozwoju oraz określa
ogólne kierunki działań i priorytety polityczne. Nie pełni ona funkcji
ustawodawczej.
 W skład Rady Europejskiej wchodzą szefowie państw lub
rządów państw członkowskich, a także jej przewodniczący oraz
przewodniczący Komisji. W jej pracach uczestniczy wysoki
przedstawiciel Unii do spraw zagranicznych i polityki
bezpieczeństwa.
 Wraz z wejściem w życie traktatu z Lizbony 1 grudnia 2009 r.
zyskała status instytucji. Jej przewodniczącym został Herman Van
Rompuy.

Tworzenie
i realizacja
Jak
powstaje prawo
UE

prawa (wersja uproszczona)
jako podstawa funkcjonowania instytucji UE
Problem, obywatele, grupy interesu, eksperci:
dyskusje, konsultacje

Komisja: wystąpienie z oficjalnym wnioskiem

Parlament i Rada UE: wspólna decyzja

Władze krajowe i lokalne: wdrażanie

Komisja i Trybunał Sprawiedliwości: monitorowanie
wdrażania
źródło: opracowanie własne

Komisja Europejska

 Komisja Europejska jest organem wykonawczym UE, który
opracowuje propozycje nowych aktów prawnych, zarządza
na bieżąco wdrażaniem polityki UE i wydatkowaniem
unijnych funduszy.
 Chroniąc interesy Europy jako całości, Komisja dba o to, aby
wszystkie państwa członkowskie UE przestrzegały unijnych
traktatów i przepisów.
 W skład Komisji wchodzi obecnie 27 komisarzy, po jednym z
każdego państwa członkowskiego, w tym wysoki przedstawiciel Unii
do spraw zagranicznych i polityki bezpieczeństwa.

Komisja Europejska
a interesy państw członkowskich

 Komisja reprezentuje Unię Europejską jako całość, a nie
poszczególne państwa członkowskie. Stąd, każdy komisarz nie szuka
rozwiązania korzystnego dla swego państwa, lecz dla Unii jako
całości.
 Na forum Komisji nie ma miejsca na ścieranie się interesów państw
członkowskich.

Kompetencje Komisji Europejskiej
 Bezpośrednia inicjatywa legislacyjna,
 Sporządza roczny plan prac legislacyjnych Wspólnoty określający akty
prawne, które mają zostać wydane.
 Samodzielnie stanowi prawo w przedmiocie zakresu obowiązywania reguł
konkurencji w odniesieniu do przedsiębiorstw publicznych (np. stocznie).
 Na podstawie upoważnienia Rady UE, Komisja może przyjmować akty
prawne o charakterze wykonawczym. W realizacji uprawnień wykonawczych
KE ma obowiązek współpracy z komitetami.
 Wszczyna postępowanie przed Trybunałem Sprawiedliwości.
 Przygotowuje projekt budżetu UE a następnie go realizuje.
 Zarządza funduszami europejskimi.
 Sprawuje kontrolę nad przestrzeganiem prawa UE.

WYSOKI PRZEDSTAWICIEL UNII DO SPRAW
ZAGRANICZNYCH I POLITYKI BEZPIECZEŃSTWA
 Mianowany przez Radę Europejską kwalifikowaną większością głosów +
zatwierdzenie przez PE; pełni funkcję Wiceprzewodniczącego KE
 Funkcje:
 Kieruje PZIB i przedstawia projekty decyzji i działań w ramach PZIB
 Przewodniczy Radzie Spraw Zagranicznych
 Zapewnia spójność działań zewnętrznych Unii jako
wiceprzewodniczący KE
 Kieruje europejską służbą działań zewnętrznych
 Ustanowienie Europejskiej Służby Działań Zewnętrznych
 Pracownicy Sekretariatu Generalnego Rady i Komisji (DG RELEX) –
po 1/3 z każdej instytucji
 Osoby oddelegowane z Państw Członkowskich – 1/3

Rada Unii Europejskiej
•

Rada jest głównym organem decyzyjnym Unii Europejskiej.

•

W jej posiedzeniach uczestniczy po jednym ministrze z każdego
kraju członkowskiego UE.

•

To, który minister uczestniczy w danym spotkaniu Rady UE, zależy
od poruszanej na nim tematyki. Jeżeli na przykład Rada debatuje nad
sprawami związanymi z ochroną środowiska, w posiedzeniu biorą udział
ministrowie środowiska wszystkich państw UE, a radę tę nazywa się „Radą
ds. Środowiska”.

•

Rada UE jest forum międzyrządowym. Każdy minister zasiadający w
radzie jest upoważniony do podejmowania zobowiązań w imieniu swojego
rządu.

•

Rada UE jest forum ścierania się interesów narodowych oraz
interesów państw członkowskich.

Rada Unii Europejskiej
Istnieje dziesięć możliwych konfiguracji Rady:












Rada do spraw Ogólnych
Rada do spraw Zagranicznych
Rada do spraw Gospodarczych i Finansowych
Rada do spraw Współpracy w dziedzinie Wymiaru Sprawiedliwości i Spraw
Wewnętrznych
Rada do spraw Zatrudnienia, Polityki Społecznej, Zdrowia i Polityki
dotyczącej Konsumentów
Rada do spraw Transportu, Telekomunikacji i Energii
Rada do spraw Rolnictwa i Rybołówstwa
Rada do spraw Ochrony Środowiska
Rada do spraw Konkurencji
Rada do spraw Edukacji, Młodzieży i Kultury

Rada Unii Europejskiej

 Przyjmuje europejskie akty prawne oraz projekt budżetu – wspólnie
z Parlamentem Europejskim.
 Koordynuje kierunki polityki gospodarczej i społecznej w krajach
członkowskich.
 Zawiera umowy międzynarodowe między UE a innymi krajami lub
organizacjami międzynarodowymi.
 Nie posiada inicjatywy legislacyjnej.

Głosowanie w Radzie UE

źródło: www.polskawue.gov.pl

Głosowanie w Radzie UE
• Wymóg uzyskania większości kwalifikowanej oznacza, że decyzja
musi uzyskać poparcie większości państw członkowskich (jeżeli
projekt aktu prawnego pochodzi od Komisji Europejskiej) lub 2/3
liczby państw (jeżeli projekt pochodzi od państw członkowskich)
dysponujących co najmniej 255 głosami ważonymi.
• Ponadto, członek Rady może wystąpić o sprawdzenie, czy państwa
członkowskie stanowiące większość kwalifikowaną reprezentują co
najmniej 62 proc. ogółu ludności Unii.
• Jeżeli się okaże, że warunek ten nie został spełniony, decyzja nie
zostaje przyjęta, jednakże to ostatnie kryterium nie ma praktycznego
znaczenia przy spełnieniu kryterium liczby państw i liczby głosów
ważonych.
• System ten będzie obowiązywał do 31 października 2014 r.

Organizacja prac Rady Unii Europejskiej
 Każdy kraj UE ma w Brukseli stały zespół („przedstawicielstwo”),
które go reprezentuje i broni jego interesu narodowego na szczeblu
Unii. Szef przedstawicielstwa pełni de facto rolę ambasadora swego
kraju przy Unii Europejskiej.
 Ambasadorowie (zwani „stałymi przedstawicielami”) spotykają się co
tydzień w ramach Komitetu Stałych Przedstawicieli (francuski skrót:
COREPER).
 Przedstawicielem Rzeczpospolitej Polskiej w Brukseli jest

Jan Tombiński

Prezydencja w Radzie Unii Europejskiej to…






…przywilej organizacji prac Rady UE,
…ustalanie miejsca, daty i tematyki obrad Rady,
…kierowanie pracami Rady UE i przewodniczenie jej obradom,
…wypracowywanie kompromisu pomiędzy poszczególnymi państwami
członkowskimi.

 Prezydencja w Radzie UE trwa sześć miesięcy i przypada kolejno na każde
państwo członkowskie UE.
 Rzeczpospolita Polska sprawowała pierwszą w historii Prezydencję między 1
lipca a 31 grudnia 2011 r.
 Trio Prezydencji…
 Polska, Dania i Cypr

Prezydencja w Radzie Unii Europejskiej

 Państwo, które obejmuje Prezydencję w Radzie UE przejmuje
kolejno odpowiedzialność za porządek obrad Rady i przewodzi
wszystkim jej posiedzeniom, kieruje podejmowaniem decyzji
legislacyjnych i politycznych, oraz wypracowuje kompromisy
pomiędzy poszczególnymi państwami członkowskimi.
 Na przykład, jeśli w grudniu 2012 r. zbierze się Rada ds. Środowiska,
przewodzić jej będzie cypryjski minister środowiska, bo Prezydencja
Rady przypada aktualnie właśnie Cyprowi.

Polska Prezydencja w Radzie UE
Do obszarów kierunkowych Polskiej Prezydencji należały:
 ramy finansowe 2014-2020,
 rynek wewnętrzny;
 stosunki ze Wschodem (Partnerstwo Wschodnie);
 wzmocnienie zewnętrznej polityki energetycznej UE;
 pełne wykorzystanie kapitału intelektualnego Europy;
 wspólna polityka bezpieczeństwa i obrony.
Funkcję Pełnomocnika Rządu ds. Przygotowania Organów Administracji
Rządowej i Sprawowania przez RP Przewodnictwa w Radzie UE pełnił Mikołaj
Dowgielewicz.

www.pl2011.eu
www.rcie.torun.pl

Parlament Europejski
 Parlament Europejski jest jedyną instytucją ponadnarodową, której
członkowie są demokratycznie wybierani w powszechnych wyborach
bezpośrednich. W nim reprezentowani są obywatele Państw
Członkowskich.
 Parlament Europejski jest wybierany co pięć lat i ustanawia liczne
prawa (dyrektywy, rozporządzenia, itp.), które mają wpływ na życie
codzienne każdego obywatela.

Parlament Europejski

 Przewodniczący jest wybierany na odnawialny okres dwóch i pół roku, to
jest na połowę kadencji. Przewodniczący reprezentuje Parlament na
zewnątrz i w stosunkach z innymi instytucjami wspólnotowymi.
 Podczas otwarcia każdego posiedzenia Rady Europejskiej przewodniczący
Parlamentu wyraża stanowisko i przedstawia kwestie zajmujące uwagę
Parlamentu, związane z konkretnymi tematami i punktami wpisanymi w
porządek dzienny.
 Przewodniczący PE podpisuje wraz z przewodniczącym Rady wszystkie
akty prawne podjęte w ramach współdecyzji.

Parlament Europejski
 Zgodnie z ogólną zasadą miejsca są podzielone proporcjonalnie do
liczby mieszkańców każdego kraju. Każde Państwo Członkowskie
posiada stałą liczbę miejsc: maksymalnie 96 a minimalnie - 6.
Obecnie Polskę reprezentuje 50 europarlamantarzystów.
 Każde Państwo Członkowskie określa własną ordynację wyborczą,
lecz stosuje identyczne zasady demokratyczne, to jest prawo do
głosowania w wieku 18 lat (z wyjątkiem Austrii, której obywatele
mogą głosować po ukończeniu 16 lat), równość płci i tajność
głosowania.
 Wybory europejskie już teraz charakteryzuje pewna liczba
wspólnych zasad. Należą do nich bezpośredni i powszechny
charakter wyborów, zasada proporcjonalności i odnawialny
pięcioletni mandat.

Liczba Mandatów w PE

 Maksymalnie 750 + przewodniczący (obecnie 736 posłów)
 Minimalna liczba
członkowskie – 6
 Maksymalna liczba
członkowskie - 96

mandatów
mandatów

przypadających
przypadających

na

państwo

na

państwo

Trybunał Sprawiedliwości
Unii Europejskiej
• Trybunał Sprawiedliwości Unii Europejskiej jest organem sądowym
Unii Europejskiej. Obejmuje: Trybunał Sprawiedliwości, Sąd i
sądy wyspecjalizowane.
• Jego zadaniem jest zapewnienie, by prawo unijne było
interpretowane i stosowane w ten sam sposób w każdym państwie
członkowskim.
• Trybunał jest uprawniony do rozstrzygania sporów prawnych
wynikłych między państwami członkowskimi, instytucjami UE,
przedsiębiorstwami i osobami fizycznymi.
• Trybunał ma siedzibę w Luksemburgu.

Europejski Trybunał Obrachunkowy
 Głównym zadaniem Trybunału jest kontrola gospodarki
pieniężnej UE. Sprawozdanie z wykonania budżetu, które
sporządza po zamknięciu każdego roku budżetowego, stanowi
podstawę do udzielenia Komisje Europejskiej przez Parlament
Europejski absolutorium z realizacji budżetu.
 W skład Trybunału wchodzi jeden obywatel z każdego państwa
członkowskiego. Członków Trybunału mianuje Rada Unii
Europejskiej po konsultacji z Parlamentem Europejskim spośród
kandydatów przedstawionych przez państwa członkowskie.
 Kadencja Trybunału trwa 6 lat. Siedziba tego organu mieści się w
Luksemburgu.

Europejski Komitet Ekonomiczno-Społeczny
skład osobowy
 Organizacje przedstawicieli producentów, rolników, pracowników,
wolnych zawodów, gospodarki społecznej, konsumentów i inne
organizacje pozarządowe;
 Cechą charakterystyczną zorganizowanego społeczeństwa
obywatelskiego jest rola pośrednika między administracją
publiczną a obywatelami.
 Jest to zgromadzenie 344 przedstawicieli pochodzących z 27
państw członkowskich UE
 Członkowie posiadają 4-letni, odnawialny mandat
 Są oni mianowani przez Radę UE w oparciu o listy sporządzane
przez rządy krajowe.

Zgromadzenie podzielone
na 3 GRUPY
 Grupa I - Pracodawcy
 Sektor publiczny i prywatny w przemyśle, handlu, finansach itp.
(duże przedsiębiorstwa);
 Grupa II – Pracownicy
 Ogólnokrajowe związki zawodowe;
 Grupa III – Inne podmioty
 Rolnicy, konsumenci, rzemieślnicy i MŚP, gospodarka społeczna,
społeczne i ekologiczne organizacje pozarządowe, wolne zawody
itp.

Komitet Regionów
 Członkowie Komitetu są wybierani spośród polityków z okręgów
miejskich lub regionów i reprezentują całą gamę działań
podejmowanych przez władze lokalne lub regionalne w Unii
Europejskiej - prezydenci regionów, regionalni parlamentarzyści,
radni miejscy, burmistrzowie dużych miast itp.
 Członkowie Komitetu oraz ich zastępcy są mianowani na 5 lat przez
Radę spośród kandydatów przedstawionych przez państwa
członkowskie. Ich mandat jest odnawialny. Są oni także całkowicie
niezależni w wykonywaniu swoich funkcji.

Komitet Regionów

Co roku Komitet Regionów odbywa pięć sesji plenarnych, podczas których
wyznacza ogólne wytyczne swej polityki oraz przyjmuje opinie.
Członkowie Komitetu przypisani są do wyspecjalizowanych komisji, których
zadaniem jest przygotowywanie sesji plenarnych. W Komitecie działa sześć
takich komisji:
 Komisja ds. Polityki Spójności Regionalnej (COTER),
 Komisja ds. Polityki Gospodarczej i Społecznej (ECOS),
 Komisja ds. Zrównoważonego Rozwoju (DEVE),
 Komisja ds. Kultury i Edukacji (EDUC),
 Komisja ds. Konstytucyjnych i Sprawowania Rządów w Europie
(CONST),
 Komisja ds. Stosunków Zewnętrznych (RELEX).

Komitet Regionów
• Komitet Regionów liczy 344 członków. Liczba członków z
poszczególnych państw w przybliżeniu odzwierciedla ich
liczbę ludności i przedstawia się następująco:
 Francja, Niemcy, Wielka Brytania i Włochy: 24
 Hiszpania i Polska: 21
 Rumunia: 15
 Belgia, Bułgaria, Czechy, Grecja i Węgry, Austria, Niderlandy,
Portugalia i Szwecja: 12
 Dania, Finlandia, Irlandia, Litwa i Słowacja: 9
 Estonia, Łotwa i Słowenia: 7
 Cypr i Luksemburg: 6
 Malta: 5

Dziękuję za uwagę.

www.rcie.torun.pl
www.kursy.rcie.torun.pl


Slide 42

Funkcjonowanie instytucji
Unii Europejskiej
w kontekście Traktatu z Lizbony

Zagadnienia tematyczne
Czym jest Unia Europejska?
Instytucje Europejskie
• Rada Europejska
• Komisja europejska
• Rada Unii Europejskiej
• Parlament Europejski
 Ćwiczenia



1. Czym jest Unia Europejska?

Unia Europejska
Powierzchnia: 4 miliony km²
Liczba ludności: 502,477 milionów osób
27 Państw członkowskich
7,28% ludności świata
1 maja 2004 r. – akcesja Polski do UE

Czym jest Unia Europejska?
Traktaty określające status UE

 Traktat ustanawiający Europejską Wspólnotę Węgla i Stali – 1951 r.
 Traktat ustanawiający Europejską Wspólnotę Gospodarczą – 1957 r.
 Traktat ustanawiający Europejską Wspólnotę Energii Atomowej
(EUROATOM) – 1957 r.
 Traktat ustanawiający Jedną Radę i Jedną Komisję Wspólnot
Europejskich – 1965 r.
 Jednolity Akt Europejski - 1986 r.
 Traktat z Maastricht – Traktat o Unii Europejskiej – 1992 r.
 Traktat z Amsterdamu – 1997 r.
 Traktat z Nicei – 2001 r.
 Nieudana próba uchwalenia Konstytucji Unii Europejskiej – 2005 r.
 Traktat z Lizbony – 2007 r.

Traktat z Lizbony

Jest to najnowszy i aktualny dokument określający czym
jest Unia Europejska, jakie są jej podstawy, cele i
kompetencje.
Na podstawie treści tego dokumentu śledzić będziemy
instytucjonalny kształt UE.

Lizbona, uroczystość podpisania
traktatu (13 grudnia 2007 r.)

Lizbona, wspólne zdjęcie głów państw, szefów rządów i ministrów
spraw zagranicznych przed Klasztorem Hieronimitów po
uroczystości podpisania traktatu (13 grudnia 2007 r.)
9 kwietnia 2008 r. Traktat został
ratyfikowany przez Prezydenta RP
Lecha Kaczyńskiego.

UE przed Traktatem z Lizbony
Do momentu wejścia w życie Traktatu z Lizbony Unia Europejska była
szczególną formą współpracy międzynarodowej państw opartą
na trzech filarach:
 Wspólnotach Europejskich,
 wspólnej polityce zagranicznej i bezpieczeństwa
 współpracy policyjnej i sądowej w sprawach karnych.
Unia Europejska nie miała jednak ani osobowości prawnej, ani
własnych instytucji.

Charakter stowarzyszenia
państw członkowskich

Traktat o Unii Europejskiej stanowi w art. 47, że
„Unia ma osobowość prawną”.
Oznacza to, że Unia Europejska staje się
jednolitą organizacją międzynarodową.

Osobowość prawna UE
Unia Europejska nie jest federacją, jak Stany Zjednoczone Ameryki
Północnej, Federacyjna Republika Brazylii lub Federacja Rosyjska.
Jako organizacja międzynarodowa, UE:
 jest podmiotem na arenie polityki międzynarodowej, prowadzi
własną politykę zewnętrzną;
 jest podmiotem umów międzynarodowych;
 prowadzi własną politykę wewnętrzną, posiada własne
instytucje.

Kompetencje Unii Europejskiej

Unia Europejska ma tyle kompetencji,
ile powierzyły jej państwa członkowskie.

1. Kompetencje wyłączne, których nie dzieli z
rządami państw

 unia celna;
 ustanawianie reguł konkurencji niezbędnych do funkcjonowania
rynku wewnętrznego;
 zachowanie morskich zasobów biologicznych;
 wspólna polityka handlowa;
 zawieranie umów międzynarodowych;
 polityka pieniężna w odniesieniu do Państw Członkowskich, których
walutą jest euro.

2. Kompetencje dzielone i działania wspierające
rynek wewnętrzny;
 spójność gospodarcza, społeczna i terytorialna;
 rolnictwo i rybołówstwo, z wyłączeniem zachowania morskich
zasobów biologicznych;
 środowisko;
 ochrona konsumentów;
 transport;
 przestrzeń wolności, bezpieczeństwa i sprawiedliwości;
 badań, rozwoju technologicznego i przestrzeni kosmicznej;
 współpraca na rzecz rozwoju i pomocy humanitarnej.

3. Kompetencje koordynujące i uzupełniające






ochrona i poprawa zdrowia ludzkiego;

przemysł;
kultura;
turystyka;
edukacja, kształcenie zawodowe, młodzież, sport.

Cele Unii Europejskiej I
Zgodnie z art. 3 Traktatu o Unii Europejskiej, celem Unii Europejskiej
jest
wspieranie pokoju, jej wartości
i dobrobytu jej narodów.
Ponadto Unia zapewnia swoim obywatelom przestrzeń wolności,
bezpieczeństwa i sprawiedliwości bez granic wewnętrznych, w której
zagwarantowana jest swoboda przepływu osób, w powiązaniu z
właściwymi środkami w odniesieniu do kontroli granic zewnętrznych,
azylu, imigracji, jak również zapobiegania i zwalczania przestępczości.

Cele Unii Europejskiej II
Unia ustanawia także rynek wewnętrzny oraz działa na rzecz trwałego
rozwoju Europy, którego podstawą jest zrównoważony wzrost
gospodarczy oraz stabilność cen, społeczna gospodarka rynkowa o
wysokiej konkurencyjności, zmierzająca do pełnego zatrudnienia i
postępu społecznego, oraz wysoki poziom ochrony i poprawy jakości
środowiska naturalnego. Wspiera także postęp naukowo-techniczny.

Cele Unii Europejskiej III
Oprócz tego Unia:

• zwalcza wykluczenie społeczne i dyskryminację oraz wspiera
sprawiedliwość i ochronę socjalną, równość kobiet i mężczyzn,
solidarność między pokoleniami i ochronę praw dziecka;
• wspiera spójność gospodarczą, społeczną i terytorialną oraz
solidarność między państwami członkowskimi;
• szanuje swoją bogatą różnorodność kulturową i językową oraz
czuwa nad ochroną i rozwojem
• dziedzictwa kulturowego Europy;
• ustanawia unię gospodarczą i walutową, której walutą jest euro.

Cele Unii Europejskiej IV
W stosunkach zewnętrznych Unia umacnia i propaguje swoje wartości i
interesy, oraz wnosi wkład w ochronę swoich obywateli. Przyczynia się:
•
•
•
•
•
•

do pokoju, bezpieczeństwa, trwałego rozwoju Ziemi,
do solidarności i wzajemnego szacunku między narodami,
do swobodnego i uczciwego handlu,
do wyeliminowania ubóstwa,
do ochrony praw człowieka, w szczególności praw dziecka,
a także do ścisłego przestrzegania i rozwoju prawa
międzynarodowego, w szczególności zasad Karty Narodów
Zjednoczonych.

Karta Praw Podstawowych
art. 2 §1 Każdy ma prawo do życia.

art. 9 Prawo do zawarcia małżeństwa i prawo do założenia rodziny są
gwarantowane zgodnie z ustawami krajowymi regulującymi
korzystanie z tych praw.
art. 33 §1 Rodzina korzysta z ochrony prawnej, ekonomicznej
i społecznej.
art. 22 Unia szanuje różnorodność kulturową, religijną i językową.

Polska
a Karta Praw Podstawowych
Polska zastrzegła kompetencje państw członkowskich do
stanowienia prawa „ w zakresie moralności publicznej,
prawa rodzinnego, a także ochrony godności ludzkiej i
poszanowania fizycznej i moralnej integralności
człowieka”.

2. Instytucje Unii Europejskiej

Główne instytucje Unii Europejskiej





Rada Europejska
Komisja Europejska
Rada Unii Europejskiej
Parlament Europejski

 Trybunał Sprawiedliwości UE
 Europejski Trybunał Obrachunkowy
 Europejski Bank Centralny

Organami doradczymi są:
 Europejski Komitet Ekonomiczno-Społeczny
 Komitet Regionów

Rada Europejska
 Rada Europejska wskazuje Unii Europejskiej ogólny kierunek
działań politycznych i wytycza jej ogólne priorytety. Rada
Europejska daje Unii impulsy niezbędne do rozwoju oraz określa
ogólne kierunki działań i priorytety polityczne. Nie pełni ona funkcji
ustawodawczej.
 W skład Rady Europejskiej wchodzą szefowie państw lub
rządów państw członkowskich, a także jej przewodniczący oraz
przewodniczący Komisji. W jej pracach uczestniczy wysoki
przedstawiciel Unii do spraw zagranicznych i polityki
bezpieczeństwa.
 Wraz z wejściem w życie traktatu z Lizbony 1 grudnia 2009 r.
zyskała status instytucji. Jej przewodniczącym został Herman Van
Rompuy.

Tworzenie
i realizacja
Jak
powstaje prawo
UE

prawa (wersja uproszczona)
jako podstawa funkcjonowania instytucji UE
Problem, obywatele, grupy interesu, eksperci:
dyskusje, konsultacje

Komisja: wystąpienie z oficjalnym wnioskiem

Parlament i Rada UE: wspólna decyzja

Władze krajowe i lokalne: wdrażanie

Komisja i Trybunał Sprawiedliwości: monitorowanie
wdrażania
źródło: opracowanie własne

Komisja Europejska

 Komisja Europejska jest organem wykonawczym UE, który
opracowuje propozycje nowych aktów prawnych, zarządza
na bieżąco wdrażaniem polityki UE i wydatkowaniem
unijnych funduszy.
 Chroniąc interesy Europy jako całości, Komisja dba o to, aby
wszystkie państwa członkowskie UE przestrzegały unijnych
traktatów i przepisów.
 W skład Komisji wchodzi obecnie 27 komisarzy, po jednym z
każdego państwa członkowskiego, w tym wysoki przedstawiciel Unii
do spraw zagranicznych i polityki bezpieczeństwa.

Komisja Europejska
a interesy państw członkowskich

 Komisja reprezentuje Unię Europejską jako całość, a nie
poszczególne państwa członkowskie. Stąd, każdy komisarz nie szuka
rozwiązania korzystnego dla swego państwa, lecz dla Unii jako
całości.
 Na forum Komisji nie ma miejsca na ścieranie się interesów państw
członkowskich.

Kompetencje Komisji Europejskiej
 Bezpośrednia inicjatywa legislacyjna,
 Sporządza roczny plan prac legislacyjnych Wspólnoty określający akty
prawne, które mają zostać wydane.
 Samodzielnie stanowi prawo w przedmiocie zakresu obowiązywania reguł
konkurencji w odniesieniu do przedsiębiorstw publicznych (np. stocznie).
 Na podstawie upoważnienia Rady UE, Komisja może przyjmować akty
prawne o charakterze wykonawczym. W realizacji uprawnień wykonawczych
KE ma obowiązek współpracy z komitetami.
 Wszczyna postępowanie przed Trybunałem Sprawiedliwości.
 Przygotowuje projekt budżetu UE a następnie go realizuje.
 Zarządza funduszami europejskimi.
 Sprawuje kontrolę nad przestrzeganiem prawa UE.

WYSOKI PRZEDSTAWICIEL UNII DO SPRAW
ZAGRANICZNYCH I POLITYKI BEZPIECZEŃSTWA
 Mianowany przez Radę Europejską kwalifikowaną większością głosów +
zatwierdzenie przez PE; pełni funkcję Wiceprzewodniczącego KE
 Funkcje:
 Kieruje PZIB i przedstawia projekty decyzji i działań w ramach PZIB
 Przewodniczy Radzie Spraw Zagranicznych
 Zapewnia spójność działań zewnętrznych Unii jako
wiceprzewodniczący KE
 Kieruje europejską służbą działań zewnętrznych
 Ustanowienie Europejskiej Służby Działań Zewnętrznych
 Pracownicy Sekretariatu Generalnego Rady i Komisji (DG RELEX) –
po 1/3 z każdej instytucji
 Osoby oddelegowane z Państw Członkowskich – 1/3

Rada Unii Europejskiej
•

Rada jest głównym organem decyzyjnym Unii Europejskiej.

•

W jej posiedzeniach uczestniczy po jednym ministrze z każdego
kraju członkowskiego UE.

•

To, który minister uczestniczy w danym spotkaniu Rady UE, zależy
od poruszanej na nim tematyki. Jeżeli na przykład Rada debatuje nad
sprawami związanymi z ochroną środowiska, w posiedzeniu biorą udział
ministrowie środowiska wszystkich państw UE, a radę tę nazywa się „Radą
ds. Środowiska”.

•

Rada UE jest forum międzyrządowym. Każdy minister zasiadający w
radzie jest upoważniony do podejmowania zobowiązań w imieniu swojego
rządu.

•

Rada UE jest forum ścierania się interesów narodowych oraz
interesów państw członkowskich.

Rada Unii Europejskiej
Istnieje dziesięć możliwych konfiguracji Rady:












Rada do spraw Ogólnych
Rada do spraw Zagranicznych
Rada do spraw Gospodarczych i Finansowych
Rada do spraw Współpracy w dziedzinie Wymiaru Sprawiedliwości i Spraw
Wewnętrznych
Rada do spraw Zatrudnienia, Polityki Społecznej, Zdrowia i Polityki
dotyczącej Konsumentów
Rada do spraw Transportu, Telekomunikacji i Energii
Rada do spraw Rolnictwa i Rybołówstwa
Rada do spraw Ochrony Środowiska
Rada do spraw Konkurencji
Rada do spraw Edukacji, Młodzieży i Kultury

Rada Unii Europejskiej

 Przyjmuje europejskie akty prawne oraz projekt budżetu – wspólnie
z Parlamentem Europejskim.
 Koordynuje kierunki polityki gospodarczej i społecznej w krajach
członkowskich.
 Zawiera umowy międzynarodowe między UE a innymi krajami lub
organizacjami międzynarodowymi.
 Nie posiada inicjatywy legislacyjnej.

Głosowanie w Radzie UE

źródło: www.polskawue.gov.pl

Głosowanie w Radzie UE
• Wymóg uzyskania większości kwalifikowanej oznacza, że decyzja
musi uzyskać poparcie większości państw członkowskich (jeżeli
projekt aktu prawnego pochodzi od Komisji Europejskiej) lub 2/3
liczby państw (jeżeli projekt pochodzi od państw członkowskich)
dysponujących co najmniej 255 głosami ważonymi.
• Ponadto, członek Rady może wystąpić o sprawdzenie, czy państwa
członkowskie stanowiące większość kwalifikowaną reprezentują co
najmniej 62 proc. ogółu ludności Unii.
• Jeżeli się okaże, że warunek ten nie został spełniony, decyzja nie
zostaje przyjęta, jednakże to ostatnie kryterium nie ma praktycznego
znaczenia przy spełnieniu kryterium liczby państw i liczby głosów
ważonych.
• System ten będzie obowiązywał do 31 października 2014 r.

Organizacja prac Rady Unii Europejskiej
 Każdy kraj UE ma w Brukseli stały zespół („przedstawicielstwo”),
które go reprezentuje i broni jego interesu narodowego na szczeblu
Unii. Szef przedstawicielstwa pełni de facto rolę ambasadora swego
kraju przy Unii Europejskiej.
 Ambasadorowie (zwani „stałymi przedstawicielami”) spotykają się co
tydzień w ramach Komitetu Stałych Przedstawicieli (francuski skrót:
COREPER).
 Przedstawicielem Rzeczpospolitej Polskiej w Brukseli jest

Jan Tombiński

Prezydencja w Radzie Unii Europejskiej to…






…przywilej organizacji prac Rady UE,
…ustalanie miejsca, daty i tematyki obrad Rady,
…kierowanie pracami Rady UE i przewodniczenie jej obradom,
…wypracowywanie kompromisu pomiędzy poszczególnymi państwami
członkowskimi.

 Prezydencja w Radzie UE trwa sześć miesięcy i przypada kolejno na każde
państwo członkowskie UE.
 Rzeczpospolita Polska sprawowała pierwszą w historii Prezydencję między 1
lipca a 31 grudnia 2011 r.
 Trio Prezydencji…
 Polska, Dania i Cypr

Prezydencja w Radzie Unii Europejskiej

 Państwo, które obejmuje Prezydencję w Radzie UE przejmuje
kolejno odpowiedzialność za porządek obrad Rady i przewodzi
wszystkim jej posiedzeniom, kieruje podejmowaniem decyzji
legislacyjnych i politycznych, oraz wypracowuje kompromisy
pomiędzy poszczególnymi państwami członkowskimi.
 Na przykład, jeśli w grudniu 2012 r. zbierze się Rada ds. Środowiska,
przewodzić jej będzie cypryjski minister środowiska, bo Prezydencja
Rady przypada aktualnie właśnie Cyprowi.

Polska Prezydencja w Radzie UE
Do obszarów kierunkowych Polskiej Prezydencji należały:
 ramy finansowe 2014-2020,
 rynek wewnętrzny;
 stosunki ze Wschodem (Partnerstwo Wschodnie);
 wzmocnienie zewnętrznej polityki energetycznej UE;
 pełne wykorzystanie kapitału intelektualnego Europy;
 wspólna polityka bezpieczeństwa i obrony.
Funkcję Pełnomocnika Rządu ds. Przygotowania Organów Administracji
Rządowej i Sprawowania przez RP Przewodnictwa w Radzie UE pełnił Mikołaj
Dowgielewicz.

www.pl2011.eu
www.rcie.torun.pl

Parlament Europejski
 Parlament Europejski jest jedyną instytucją ponadnarodową, której
członkowie są demokratycznie wybierani w powszechnych wyborach
bezpośrednich. W nim reprezentowani są obywatele Państw
Członkowskich.
 Parlament Europejski jest wybierany co pięć lat i ustanawia liczne
prawa (dyrektywy, rozporządzenia, itp.), które mają wpływ na życie
codzienne każdego obywatela.

Parlament Europejski

 Przewodniczący jest wybierany na odnawialny okres dwóch i pół roku, to
jest na połowę kadencji. Przewodniczący reprezentuje Parlament na
zewnątrz i w stosunkach z innymi instytucjami wspólnotowymi.
 Podczas otwarcia każdego posiedzenia Rady Europejskiej przewodniczący
Parlamentu wyraża stanowisko i przedstawia kwestie zajmujące uwagę
Parlamentu, związane z konkretnymi tematami i punktami wpisanymi w
porządek dzienny.
 Przewodniczący PE podpisuje wraz z przewodniczącym Rady wszystkie
akty prawne podjęte w ramach współdecyzji.

Parlament Europejski
 Zgodnie z ogólną zasadą miejsca są podzielone proporcjonalnie do
liczby mieszkańców każdego kraju. Każde Państwo Członkowskie
posiada stałą liczbę miejsc: maksymalnie 96 a minimalnie - 6.
Obecnie Polskę reprezentuje 50 europarlamantarzystów.
 Każde Państwo Członkowskie określa własną ordynację wyborczą,
lecz stosuje identyczne zasady demokratyczne, to jest prawo do
głosowania w wieku 18 lat (z wyjątkiem Austrii, której obywatele
mogą głosować po ukończeniu 16 lat), równość płci i tajność
głosowania.
 Wybory europejskie już teraz charakteryzuje pewna liczba
wspólnych zasad. Należą do nich bezpośredni i powszechny
charakter wyborów, zasada proporcjonalności i odnawialny
pięcioletni mandat.

Liczba Mandatów w PE

 Maksymalnie 750 + przewodniczący (obecnie 736 posłów)
 Minimalna liczba
członkowskie – 6
 Maksymalna liczba
członkowskie - 96

mandatów
mandatów

przypadających
przypadających

na

państwo

na

państwo

Trybunał Sprawiedliwości
Unii Europejskiej
• Trybunał Sprawiedliwości Unii Europejskiej jest organem sądowym
Unii Europejskiej. Obejmuje: Trybunał Sprawiedliwości, Sąd i
sądy wyspecjalizowane.
• Jego zadaniem jest zapewnienie, by prawo unijne było
interpretowane i stosowane w ten sam sposób w każdym państwie
członkowskim.
• Trybunał jest uprawniony do rozstrzygania sporów prawnych
wynikłych między państwami członkowskimi, instytucjami UE,
przedsiębiorstwami i osobami fizycznymi.
• Trybunał ma siedzibę w Luksemburgu.

Europejski Trybunał Obrachunkowy
 Głównym zadaniem Trybunału jest kontrola gospodarki
pieniężnej UE. Sprawozdanie z wykonania budżetu, które
sporządza po zamknięciu każdego roku budżetowego, stanowi
podstawę do udzielenia Komisje Europejskiej przez Parlament
Europejski absolutorium z realizacji budżetu.
 W skład Trybunału wchodzi jeden obywatel z każdego państwa
członkowskiego. Członków Trybunału mianuje Rada Unii
Europejskiej po konsultacji z Parlamentem Europejskim spośród
kandydatów przedstawionych przez państwa członkowskie.
 Kadencja Trybunału trwa 6 lat. Siedziba tego organu mieści się w
Luksemburgu.

Europejski Komitet Ekonomiczno-Społeczny
skład osobowy
 Organizacje przedstawicieli producentów, rolników, pracowników,
wolnych zawodów, gospodarki społecznej, konsumentów i inne
organizacje pozarządowe;
 Cechą charakterystyczną zorganizowanego społeczeństwa
obywatelskiego jest rola pośrednika między administracją
publiczną a obywatelami.
 Jest to zgromadzenie 344 przedstawicieli pochodzących z 27
państw członkowskich UE
 Członkowie posiadają 4-letni, odnawialny mandat
 Są oni mianowani przez Radę UE w oparciu o listy sporządzane
przez rządy krajowe.

Zgromadzenie podzielone
na 3 GRUPY
 Grupa I - Pracodawcy
 Sektor publiczny i prywatny w przemyśle, handlu, finansach itp.
(duże przedsiębiorstwa);
 Grupa II – Pracownicy
 Ogólnokrajowe związki zawodowe;
 Grupa III – Inne podmioty
 Rolnicy, konsumenci, rzemieślnicy i MŚP, gospodarka społeczna,
społeczne i ekologiczne organizacje pozarządowe, wolne zawody
itp.

Komitet Regionów
 Członkowie Komitetu są wybierani spośród polityków z okręgów
miejskich lub regionów i reprezentują całą gamę działań
podejmowanych przez władze lokalne lub regionalne w Unii
Europejskiej - prezydenci regionów, regionalni parlamentarzyści,
radni miejscy, burmistrzowie dużych miast itp.
 Członkowie Komitetu oraz ich zastępcy są mianowani na 5 lat przez
Radę spośród kandydatów przedstawionych przez państwa
członkowskie. Ich mandat jest odnawialny. Są oni także całkowicie
niezależni w wykonywaniu swoich funkcji.

Komitet Regionów

Co roku Komitet Regionów odbywa pięć sesji plenarnych, podczas których
wyznacza ogólne wytyczne swej polityki oraz przyjmuje opinie.
Członkowie Komitetu przypisani są do wyspecjalizowanych komisji, których
zadaniem jest przygotowywanie sesji plenarnych. W Komitecie działa sześć
takich komisji:
 Komisja ds. Polityki Spójności Regionalnej (COTER),
 Komisja ds. Polityki Gospodarczej i Społecznej (ECOS),
 Komisja ds. Zrównoważonego Rozwoju (DEVE),
 Komisja ds. Kultury i Edukacji (EDUC),
 Komisja ds. Konstytucyjnych i Sprawowania Rządów w Europie
(CONST),
 Komisja ds. Stosunków Zewnętrznych (RELEX).

Komitet Regionów
• Komitet Regionów liczy 344 członków. Liczba członków z
poszczególnych państw w przybliżeniu odzwierciedla ich
liczbę ludności i przedstawia się następująco:
 Francja, Niemcy, Wielka Brytania i Włochy: 24
 Hiszpania i Polska: 21
 Rumunia: 15
 Belgia, Bułgaria, Czechy, Grecja i Węgry, Austria, Niderlandy,
Portugalia i Szwecja: 12
 Dania, Finlandia, Irlandia, Litwa i Słowacja: 9
 Estonia, Łotwa i Słowenia: 7
 Cypr i Luksemburg: 6
 Malta: 5

Dziękuję za uwagę.

www.rcie.torun.pl
www.kursy.rcie.torun.pl


Slide 43

Funkcjonowanie instytucji
Unii Europejskiej
w kontekście Traktatu z Lizbony

Zagadnienia tematyczne
Czym jest Unia Europejska?
Instytucje Europejskie
• Rada Europejska
• Komisja europejska
• Rada Unii Europejskiej
• Parlament Europejski
 Ćwiczenia



1. Czym jest Unia Europejska?

Unia Europejska
Powierzchnia: 4 miliony km²
Liczba ludności: 502,477 milionów osób
27 Państw członkowskich
7,28% ludności świata
1 maja 2004 r. – akcesja Polski do UE

Czym jest Unia Europejska?
Traktaty określające status UE

 Traktat ustanawiający Europejską Wspólnotę Węgla i Stali – 1951 r.
 Traktat ustanawiający Europejską Wspólnotę Gospodarczą – 1957 r.
 Traktat ustanawiający Europejską Wspólnotę Energii Atomowej
(EUROATOM) – 1957 r.
 Traktat ustanawiający Jedną Radę i Jedną Komisję Wspólnot
Europejskich – 1965 r.
 Jednolity Akt Europejski - 1986 r.
 Traktat z Maastricht – Traktat o Unii Europejskiej – 1992 r.
 Traktat z Amsterdamu – 1997 r.
 Traktat z Nicei – 2001 r.
 Nieudana próba uchwalenia Konstytucji Unii Europejskiej – 2005 r.
 Traktat z Lizbony – 2007 r.

Traktat z Lizbony

Jest to najnowszy i aktualny dokument określający czym
jest Unia Europejska, jakie są jej podstawy, cele i
kompetencje.
Na podstawie treści tego dokumentu śledzić będziemy
instytucjonalny kształt UE.

Lizbona, uroczystość podpisania
traktatu (13 grudnia 2007 r.)

Lizbona, wspólne zdjęcie głów państw, szefów rządów i ministrów
spraw zagranicznych przed Klasztorem Hieronimitów po
uroczystości podpisania traktatu (13 grudnia 2007 r.)
9 kwietnia 2008 r. Traktat został
ratyfikowany przez Prezydenta RP
Lecha Kaczyńskiego.

UE przed Traktatem z Lizbony
Do momentu wejścia w życie Traktatu z Lizbony Unia Europejska była
szczególną formą współpracy międzynarodowej państw opartą
na trzech filarach:
 Wspólnotach Europejskich,
 wspólnej polityce zagranicznej i bezpieczeństwa
 współpracy policyjnej i sądowej w sprawach karnych.
Unia Europejska nie miała jednak ani osobowości prawnej, ani
własnych instytucji.

Charakter stowarzyszenia
państw członkowskich

Traktat o Unii Europejskiej stanowi w art. 47, że
„Unia ma osobowość prawną”.
Oznacza to, że Unia Europejska staje się
jednolitą organizacją międzynarodową.

Osobowość prawna UE
Unia Europejska nie jest federacją, jak Stany Zjednoczone Ameryki
Północnej, Federacyjna Republika Brazylii lub Federacja Rosyjska.
Jako organizacja międzynarodowa, UE:
 jest podmiotem na arenie polityki międzynarodowej, prowadzi
własną politykę zewnętrzną;
 jest podmiotem umów międzynarodowych;
 prowadzi własną politykę wewnętrzną, posiada własne
instytucje.

Kompetencje Unii Europejskiej

Unia Europejska ma tyle kompetencji,
ile powierzyły jej państwa członkowskie.

1. Kompetencje wyłączne, których nie dzieli z
rządami państw

 unia celna;
 ustanawianie reguł konkurencji niezbędnych do funkcjonowania
rynku wewnętrznego;
 zachowanie morskich zasobów biologicznych;
 wspólna polityka handlowa;
 zawieranie umów międzynarodowych;
 polityka pieniężna w odniesieniu do Państw Członkowskich, których
walutą jest euro.

2. Kompetencje dzielone i działania wspierające
rynek wewnętrzny;
 spójność gospodarcza, społeczna i terytorialna;
 rolnictwo i rybołówstwo, z wyłączeniem zachowania morskich
zasobów biologicznych;
 środowisko;
 ochrona konsumentów;
 transport;
 przestrzeń wolności, bezpieczeństwa i sprawiedliwości;
 badań, rozwoju technologicznego i przestrzeni kosmicznej;
 współpraca na rzecz rozwoju i pomocy humanitarnej.

3. Kompetencje koordynujące i uzupełniające






ochrona i poprawa zdrowia ludzkiego;

przemysł;
kultura;
turystyka;
edukacja, kształcenie zawodowe, młodzież, sport.

Cele Unii Europejskiej I
Zgodnie z art. 3 Traktatu o Unii Europejskiej, celem Unii Europejskiej
jest
wspieranie pokoju, jej wartości
i dobrobytu jej narodów.
Ponadto Unia zapewnia swoim obywatelom przestrzeń wolności,
bezpieczeństwa i sprawiedliwości bez granic wewnętrznych, w której
zagwarantowana jest swoboda przepływu osób, w powiązaniu z
właściwymi środkami w odniesieniu do kontroli granic zewnętrznych,
azylu, imigracji, jak również zapobiegania i zwalczania przestępczości.

Cele Unii Europejskiej II
Unia ustanawia także rynek wewnętrzny oraz działa na rzecz trwałego
rozwoju Europy, którego podstawą jest zrównoważony wzrost
gospodarczy oraz stabilność cen, społeczna gospodarka rynkowa o
wysokiej konkurencyjności, zmierzająca do pełnego zatrudnienia i
postępu społecznego, oraz wysoki poziom ochrony i poprawy jakości
środowiska naturalnego. Wspiera także postęp naukowo-techniczny.

Cele Unii Europejskiej III
Oprócz tego Unia:

• zwalcza wykluczenie społeczne i dyskryminację oraz wspiera
sprawiedliwość i ochronę socjalną, równość kobiet i mężczyzn,
solidarność między pokoleniami i ochronę praw dziecka;
• wspiera spójność gospodarczą, społeczną i terytorialną oraz
solidarność między państwami członkowskimi;
• szanuje swoją bogatą różnorodność kulturową i językową oraz
czuwa nad ochroną i rozwojem
• dziedzictwa kulturowego Europy;
• ustanawia unię gospodarczą i walutową, której walutą jest euro.

Cele Unii Europejskiej IV
W stosunkach zewnętrznych Unia umacnia i propaguje swoje wartości i
interesy, oraz wnosi wkład w ochronę swoich obywateli. Przyczynia się:
•
•
•
•
•
•

do pokoju, bezpieczeństwa, trwałego rozwoju Ziemi,
do solidarności i wzajemnego szacunku między narodami,
do swobodnego i uczciwego handlu,
do wyeliminowania ubóstwa,
do ochrony praw człowieka, w szczególności praw dziecka,
a także do ścisłego przestrzegania i rozwoju prawa
międzynarodowego, w szczególności zasad Karty Narodów
Zjednoczonych.

Karta Praw Podstawowych
art. 2 §1 Każdy ma prawo do życia.

art. 9 Prawo do zawarcia małżeństwa i prawo do założenia rodziny są
gwarantowane zgodnie z ustawami krajowymi regulującymi
korzystanie z tych praw.
art. 33 §1 Rodzina korzysta z ochrony prawnej, ekonomicznej
i społecznej.
art. 22 Unia szanuje różnorodność kulturową, religijną i językową.

Polska
a Karta Praw Podstawowych
Polska zastrzegła kompetencje państw członkowskich do
stanowienia prawa „ w zakresie moralności publicznej,
prawa rodzinnego, a także ochrony godności ludzkiej i
poszanowania fizycznej i moralnej integralności
człowieka”.

2. Instytucje Unii Europejskiej

Główne instytucje Unii Europejskiej





Rada Europejska
Komisja Europejska
Rada Unii Europejskiej
Parlament Europejski

 Trybunał Sprawiedliwości UE
 Europejski Trybunał Obrachunkowy
 Europejski Bank Centralny

Organami doradczymi są:
 Europejski Komitet Ekonomiczno-Społeczny
 Komitet Regionów

Rada Europejska
 Rada Europejska wskazuje Unii Europejskiej ogólny kierunek
działań politycznych i wytycza jej ogólne priorytety. Rada
Europejska daje Unii impulsy niezbędne do rozwoju oraz określa
ogólne kierunki działań i priorytety polityczne. Nie pełni ona funkcji
ustawodawczej.
 W skład Rady Europejskiej wchodzą szefowie państw lub
rządów państw członkowskich, a także jej przewodniczący oraz
przewodniczący Komisji. W jej pracach uczestniczy wysoki
przedstawiciel Unii do spraw zagranicznych i polityki
bezpieczeństwa.
 Wraz z wejściem w życie traktatu z Lizbony 1 grudnia 2009 r.
zyskała status instytucji. Jej przewodniczącym został Herman Van
Rompuy.

Tworzenie
i realizacja
Jak
powstaje prawo
UE

prawa (wersja uproszczona)
jako podstawa funkcjonowania instytucji UE
Problem, obywatele, grupy interesu, eksperci:
dyskusje, konsultacje

Komisja: wystąpienie z oficjalnym wnioskiem

Parlament i Rada UE: wspólna decyzja

Władze krajowe i lokalne: wdrażanie

Komisja i Trybunał Sprawiedliwości: monitorowanie
wdrażania
źródło: opracowanie własne

Komisja Europejska

 Komisja Europejska jest organem wykonawczym UE, który
opracowuje propozycje nowych aktów prawnych, zarządza
na bieżąco wdrażaniem polityki UE i wydatkowaniem
unijnych funduszy.
 Chroniąc interesy Europy jako całości, Komisja dba o to, aby
wszystkie państwa członkowskie UE przestrzegały unijnych
traktatów i przepisów.
 W skład Komisji wchodzi obecnie 27 komisarzy, po jednym z
każdego państwa członkowskiego, w tym wysoki przedstawiciel Unii
do spraw zagranicznych i polityki bezpieczeństwa.

Komisja Europejska
a interesy państw członkowskich

 Komisja reprezentuje Unię Europejską jako całość, a nie
poszczególne państwa członkowskie. Stąd, każdy komisarz nie szuka
rozwiązania korzystnego dla swego państwa, lecz dla Unii jako
całości.
 Na forum Komisji nie ma miejsca na ścieranie się interesów państw
członkowskich.

Kompetencje Komisji Europejskiej
 Bezpośrednia inicjatywa legislacyjna,
 Sporządza roczny plan prac legislacyjnych Wspólnoty określający akty
prawne, które mają zostać wydane.
 Samodzielnie stanowi prawo w przedmiocie zakresu obowiązywania reguł
konkurencji w odniesieniu do przedsiębiorstw publicznych (np. stocznie).
 Na podstawie upoważnienia Rady UE, Komisja może przyjmować akty
prawne o charakterze wykonawczym. W realizacji uprawnień wykonawczych
KE ma obowiązek współpracy z komitetami.
 Wszczyna postępowanie przed Trybunałem Sprawiedliwości.
 Przygotowuje projekt budżetu UE a następnie go realizuje.
 Zarządza funduszami europejskimi.
 Sprawuje kontrolę nad przestrzeganiem prawa UE.

WYSOKI PRZEDSTAWICIEL UNII DO SPRAW
ZAGRANICZNYCH I POLITYKI BEZPIECZEŃSTWA
 Mianowany przez Radę Europejską kwalifikowaną większością głosów +
zatwierdzenie przez PE; pełni funkcję Wiceprzewodniczącego KE
 Funkcje:
 Kieruje PZIB i przedstawia projekty decyzji i działań w ramach PZIB
 Przewodniczy Radzie Spraw Zagranicznych
 Zapewnia spójność działań zewnętrznych Unii jako
wiceprzewodniczący KE
 Kieruje europejską służbą działań zewnętrznych
 Ustanowienie Europejskiej Służby Działań Zewnętrznych
 Pracownicy Sekretariatu Generalnego Rady i Komisji (DG RELEX) –
po 1/3 z każdej instytucji
 Osoby oddelegowane z Państw Członkowskich – 1/3

Rada Unii Europejskiej
•

Rada jest głównym organem decyzyjnym Unii Europejskiej.

•

W jej posiedzeniach uczestniczy po jednym ministrze z każdego
kraju członkowskiego UE.

•

To, który minister uczestniczy w danym spotkaniu Rady UE, zależy
od poruszanej na nim tematyki. Jeżeli na przykład Rada debatuje nad
sprawami związanymi z ochroną środowiska, w posiedzeniu biorą udział
ministrowie środowiska wszystkich państw UE, a radę tę nazywa się „Radą
ds. Środowiska”.

•

Rada UE jest forum międzyrządowym. Każdy minister zasiadający w
radzie jest upoważniony do podejmowania zobowiązań w imieniu swojego
rządu.

•

Rada UE jest forum ścierania się interesów narodowych oraz
interesów państw członkowskich.

Rada Unii Europejskiej
Istnieje dziesięć możliwych konfiguracji Rady:












Rada do spraw Ogólnych
Rada do spraw Zagranicznych
Rada do spraw Gospodarczych i Finansowych
Rada do spraw Współpracy w dziedzinie Wymiaru Sprawiedliwości i Spraw
Wewnętrznych
Rada do spraw Zatrudnienia, Polityki Społecznej, Zdrowia i Polityki
dotyczącej Konsumentów
Rada do spraw Transportu, Telekomunikacji i Energii
Rada do spraw Rolnictwa i Rybołówstwa
Rada do spraw Ochrony Środowiska
Rada do spraw Konkurencji
Rada do spraw Edukacji, Młodzieży i Kultury

Rada Unii Europejskiej

 Przyjmuje europejskie akty prawne oraz projekt budżetu – wspólnie
z Parlamentem Europejskim.
 Koordynuje kierunki polityki gospodarczej i społecznej w krajach
członkowskich.
 Zawiera umowy międzynarodowe między UE a innymi krajami lub
organizacjami międzynarodowymi.
 Nie posiada inicjatywy legislacyjnej.

Głosowanie w Radzie UE

źródło: www.polskawue.gov.pl

Głosowanie w Radzie UE
• Wymóg uzyskania większości kwalifikowanej oznacza, że decyzja
musi uzyskać poparcie większości państw członkowskich (jeżeli
projekt aktu prawnego pochodzi od Komisji Europejskiej) lub 2/3
liczby państw (jeżeli projekt pochodzi od państw członkowskich)
dysponujących co najmniej 255 głosami ważonymi.
• Ponadto, członek Rady może wystąpić o sprawdzenie, czy państwa
członkowskie stanowiące większość kwalifikowaną reprezentują co
najmniej 62 proc. ogółu ludności Unii.
• Jeżeli się okaże, że warunek ten nie został spełniony, decyzja nie
zostaje przyjęta, jednakże to ostatnie kryterium nie ma praktycznego
znaczenia przy spełnieniu kryterium liczby państw i liczby głosów
ważonych.
• System ten będzie obowiązywał do 31 października 2014 r.

Organizacja prac Rady Unii Europejskiej
 Każdy kraj UE ma w Brukseli stały zespół („przedstawicielstwo”),
które go reprezentuje i broni jego interesu narodowego na szczeblu
Unii. Szef przedstawicielstwa pełni de facto rolę ambasadora swego
kraju przy Unii Europejskiej.
 Ambasadorowie (zwani „stałymi przedstawicielami”) spotykają się co
tydzień w ramach Komitetu Stałych Przedstawicieli (francuski skrót:
COREPER).
 Przedstawicielem Rzeczpospolitej Polskiej w Brukseli jest

Jan Tombiński

Prezydencja w Radzie Unii Europejskiej to…






…przywilej organizacji prac Rady UE,
…ustalanie miejsca, daty i tematyki obrad Rady,
…kierowanie pracami Rady UE i przewodniczenie jej obradom,
…wypracowywanie kompromisu pomiędzy poszczególnymi państwami
członkowskimi.

 Prezydencja w Radzie UE trwa sześć miesięcy i przypada kolejno na każde
państwo członkowskie UE.
 Rzeczpospolita Polska sprawowała pierwszą w historii Prezydencję między 1
lipca a 31 grudnia 2011 r.
 Trio Prezydencji…
 Polska, Dania i Cypr

Prezydencja w Radzie Unii Europejskiej

 Państwo, które obejmuje Prezydencję w Radzie UE przejmuje
kolejno odpowiedzialność za porządek obrad Rady i przewodzi
wszystkim jej posiedzeniom, kieruje podejmowaniem decyzji
legislacyjnych i politycznych, oraz wypracowuje kompromisy
pomiędzy poszczególnymi państwami członkowskimi.
 Na przykład, jeśli w grudniu 2012 r. zbierze się Rada ds. Środowiska,
przewodzić jej będzie cypryjski minister środowiska, bo Prezydencja
Rady przypada aktualnie właśnie Cyprowi.

Polska Prezydencja w Radzie UE
Do obszarów kierunkowych Polskiej Prezydencji należały:
 ramy finansowe 2014-2020,
 rynek wewnętrzny;
 stosunki ze Wschodem (Partnerstwo Wschodnie);
 wzmocnienie zewnętrznej polityki energetycznej UE;
 pełne wykorzystanie kapitału intelektualnego Europy;
 wspólna polityka bezpieczeństwa i obrony.
Funkcję Pełnomocnika Rządu ds. Przygotowania Organów Administracji
Rządowej i Sprawowania przez RP Przewodnictwa w Radzie UE pełnił Mikołaj
Dowgielewicz.

www.pl2011.eu
www.rcie.torun.pl

Parlament Europejski
 Parlament Europejski jest jedyną instytucją ponadnarodową, której
członkowie są demokratycznie wybierani w powszechnych wyborach
bezpośrednich. W nim reprezentowani są obywatele Państw
Członkowskich.
 Parlament Europejski jest wybierany co pięć lat i ustanawia liczne
prawa (dyrektywy, rozporządzenia, itp.), które mają wpływ na życie
codzienne każdego obywatela.

Parlament Europejski

 Przewodniczący jest wybierany na odnawialny okres dwóch i pół roku, to
jest na połowę kadencji. Przewodniczący reprezentuje Parlament na
zewnątrz i w stosunkach z innymi instytucjami wspólnotowymi.
 Podczas otwarcia każdego posiedzenia Rady Europejskiej przewodniczący
Parlamentu wyraża stanowisko i przedstawia kwestie zajmujące uwagę
Parlamentu, związane z konkretnymi tematami i punktami wpisanymi w
porządek dzienny.
 Przewodniczący PE podpisuje wraz z przewodniczącym Rady wszystkie
akty prawne podjęte w ramach współdecyzji.

Parlament Europejski
 Zgodnie z ogólną zasadą miejsca są podzielone proporcjonalnie do
liczby mieszkańców każdego kraju. Każde Państwo Członkowskie
posiada stałą liczbę miejsc: maksymalnie 96 a minimalnie - 6.
Obecnie Polskę reprezentuje 50 europarlamantarzystów.
 Każde Państwo Członkowskie określa własną ordynację wyborczą,
lecz stosuje identyczne zasady demokratyczne, to jest prawo do
głosowania w wieku 18 lat (z wyjątkiem Austrii, której obywatele
mogą głosować po ukończeniu 16 lat), równość płci i tajność
głosowania.
 Wybory europejskie już teraz charakteryzuje pewna liczba
wspólnych zasad. Należą do nich bezpośredni i powszechny
charakter wyborów, zasada proporcjonalności i odnawialny
pięcioletni mandat.

Liczba Mandatów w PE

 Maksymalnie 750 + przewodniczący (obecnie 736 posłów)
 Minimalna liczba
członkowskie – 6
 Maksymalna liczba
członkowskie - 96

mandatów
mandatów

przypadających
przypadających

na

państwo

na

państwo

Trybunał Sprawiedliwości
Unii Europejskiej
• Trybunał Sprawiedliwości Unii Europejskiej jest organem sądowym
Unii Europejskiej. Obejmuje: Trybunał Sprawiedliwości, Sąd i
sądy wyspecjalizowane.
• Jego zadaniem jest zapewnienie, by prawo unijne było
interpretowane i stosowane w ten sam sposób w każdym państwie
członkowskim.
• Trybunał jest uprawniony do rozstrzygania sporów prawnych
wynikłych między państwami członkowskimi, instytucjami UE,
przedsiębiorstwami i osobami fizycznymi.
• Trybunał ma siedzibę w Luksemburgu.

Europejski Trybunał Obrachunkowy
 Głównym zadaniem Trybunału jest kontrola gospodarki
pieniężnej UE. Sprawozdanie z wykonania budżetu, które
sporządza po zamknięciu każdego roku budżetowego, stanowi
podstawę do udzielenia Komisje Europejskiej przez Parlament
Europejski absolutorium z realizacji budżetu.
 W skład Trybunału wchodzi jeden obywatel z każdego państwa
członkowskiego. Członków Trybunału mianuje Rada Unii
Europejskiej po konsultacji z Parlamentem Europejskim spośród
kandydatów przedstawionych przez państwa członkowskie.
 Kadencja Trybunału trwa 6 lat. Siedziba tego organu mieści się w
Luksemburgu.

Europejski Komitet Ekonomiczno-Społeczny
skład osobowy
 Organizacje przedstawicieli producentów, rolników, pracowników,
wolnych zawodów, gospodarki społecznej, konsumentów i inne
organizacje pozarządowe;
 Cechą charakterystyczną zorganizowanego społeczeństwa
obywatelskiego jest rola pośrednika między administracją
publiczną a obywatelami.
 Jest to zgromadzenie 344 przedstawicieli pochodzących z 27
państw członkowskich UE
 Członkowie posiadają 4-letni, odnawialny mandat
 Są oni mianowani przez Radę UE w oparciu o listy sporządzane
przez rządy krajowe.

Zgromadzenie podzielone
na 3 GRUPY
 Grupa I - Pracodawcy
 Sektor publiczny i prywatny w przemyśle, handlu, finansach itp.
(duże przedsiębiorstwa);
 Grupa II – Pracownicy
 Ogólnokrajowe związki zawodowe;
 Grupa III – Inne podmioty
 Rolnicy, konsumenci, rzemieślnicy i MŚP, gospodarka społeczna,
społeczne i ekologiczne organizacje pozarządowe, wolne zawody
itp.

Komitet Regionów
 Członkowie Komitetu są wybierani spośród polityków z okręgów
miejskich lub regionów i reprezentują całą gamę działań
podejmowanych przez władze lokalne lub regionalne w Unii
Europejskiej - prezydenci regionów, regionalni parlamentarzyści,
radni miejscy, burmistrzowie dużych miast itp.
 Członkowie Komitetu oraz ich zastępcy są mianowani na 5 lat przez
Radę spośród kandydatów przedstawionych przez państwa
członkowskie. Ich mandat jest odnawialny. Są oni także całkowicie
niezależni w wykonywaniu swoich funkcji.

Komitet Regionów

Co roku Komitet Regionów odbywa pięć sesji plenarnych, podczas których
wyznacza ogólne wytyczne swej polityki oraz przyjmuje opinie.
Członkowie Komitetu przypisani są do wyspecjalizowanych komisji, których
zadaniem jest przygotowywanie sesji plenarnych. W Komitecie działa sześć
takich komisji:
 Komisja ds. Polityki Spójności Regionalnej (COTER),
 Komisja ds. Polityki Gospodarczej i Społecznej (ECOS),
 Komisja ds. Zrównoważonego Rozwoju (DEVE),
 Komisja ds. Kultury i Edukacji (EDUC),
 Komisja ds. Konstytucyjnych i Sprawowania Rządów w Europie
(CONST),
 Komisja ds. Stosunków Zewnętrznych (RELEX).

Komitet Regionów
• Komitet Regionów liczy 344 członków. Liczba członków z
poszczególnych państw w przybliżeniu odzwierciedla ich
liczbę ludności i przedstawia się następująco:
 Francja, Niemcy, Wielka Brytania i Włochy: 24
 Hiszpania i Polska: 21
 Rumunia: 15
 Belgia, Bułgaria, Czechy, Grecja i Węgry, Austria, Niderlandy,
Portugalia i Szwecja: 12
 Dania, Finlandia, Irlandia, Litwa i Słowacja: 9
 Estonia, Łotwa i Słowenia: 7
 Cypr i Luksemburg: 6
 Malta: 5

Dziękuję za uwagę.

www.rcie.torun.pl
www.kursy.rcie.torun.pl


Slide 44

Funkcjonowanie instytucji
Unii Europejskiej
w kontekście Traktatu z Lizbony

Zagadnienia tematyczne
Czym jest Unia Europejska?
Instytucje Europejskie
• Rada Europejska
• Komisja europejska
• Rada Unii Europejskiej
• Parlament Europejski
 Ćwiczenia



1. Czym jest Unia Europejska?

Unia Europejska
Powierzchnia: 4 miliony km²
Liczba ludności: 502,477 milionów osób
27 Państw członkowskich
7,28% ludności świata
1 maja 2004 r. – akcesja Polski do UE

Czym jest Unia Europejska?
Traktaty określające status UE

 Traktat ustanawiający Europejską Wspólnotę Węgla i Stali – 1951 r.
 Traktat ustanawiający Europejską Wspólnotę Gospodarczą – 1957 r.
 Traktat ustanawiający Europejską Wspólnotę Energii Atomowej
(EUROATOM) – 1957 r.
 Traktat ustanawiający Jedną Radę i Jedną Komisję Wspólnot
Europejskich – 1965 r.
 Jednolity Akt Europejski - 1986 r.
 Traktat z Maastricht – Traktat o Unii Europejskiej – 1992 r.
 Traktat z Amsterdamu – 1997 r.
 Traktat z Nicei – 2001 r.
 Nieudana próba uchwalenia Konstytucji Unii Europejskiej – 2005 r.
 Traktat z Lizbony – 2007 r.

Traktat z Lizbony

Jest to najnowszy i aktualny dokument określający czym
jest Unia Europejska, jakie są jej podstawy, cele i
kompetencje.
Na podstawie treści tego dokumentu śledzić będziemy
instytucjonalny kształt UE.

Lizbona, uroczystość podpisania
traktatu (13 grudnia 2007 r.)

Lizbona, wspólne zdjęcie głów państw, szefów rządów i ministrów
spraw zagranicznych przed Klasztorem Hieronimitów po
uroczystości podpisania traktatu (13 grudnia 2007 r.)
9 kwietnia 2008 r. Traktat został
ratyfikowany przez Prezydenta RP
Lecha Kaczyńskiego.

UE przed Traktatem z Lizbony
Do momentu wejścia w życie Traktatu z Lizbony Unia Europejska była
szczególną formą współpracy międzynarodowej państw opartą
na trzech filarach:
 Wspólnotach Europejskich,
 wspólnej polityce zagranicznej i bezpieczeństwa
 współpracy policyjnej i sądowej w sprawach karnych.
Unia Europejska nie miała jednak ani osobowości prawnej, ani
własnych instytucji.

Charakter stowarzyszenia
państw członkowskich

Traktat o Unii Europejskiej stanowi w art. 47, że
„Unia ma osobowość prawną”.
Oznacza to, że Unia Europejska staje się
jednolitą organizacją międzynarodową.

Osobowość prawna UE
Unia Europejska nie jest federacją, jak Stany Zjednoczone Ameryki
Północnej, Federacyjna Republika Brazylii lub Federacja Rosyjska.
Jako organizacja międzynarodowa, UE:
 jest podmiotem na arenie polityki międzynarodowej, prowadzi
własną politykę zewnętrzną;
 jest podmiotem umów międzynarodowych;
 prowadzi własną politykę wewnętrzną, posiada własne
instytucje.

Kompetencje Unii Europejskiej

Unia Europejska ma tyle kompetencji,
ile powierzyły jej państwa członkowskie.

1. Kompetencje wyłączne, których nie dzieli z
rządami państw

 unia celna;
 ustanawianie reguł konkurencji niezbędnych do funkcjonowania
rynku wewnętrznego;
 zachowanie morskich zasobów biologicznych;
 wspólna polityka handlowa;
 zawieranie umów międzynarodowych;
 polityka pieniężna w odniesieniu do Państw Członkowskich, których
walutą jest euro.

2. Kompetencje dzielone i działania wspierające
rynek wewnętrzny;
 spójność gospodarcza, społeczna i terytorialna;
 rolnictwo i rybołówstwo, z wyłączeniem zachowania morskich
zasobów biologicznych;
 środowisko;
 ochrona konsumentów;
 transport;
 przestrzeń wolności, bezpieczeństwa i sprawiedliwości;
 badań, rozwoju technologicznego i przestrzeni kosmicznej;
 współpraca na rzecz rozwoju i pomocy humanitarnej.

3. Kompetencje koordynujące i uzupełniające






ochrona i poprawa zdrowia ludzkiego;

przemysł;
kultura;
turystyka;
edukacja, kształcenie zawodowe, młodzież, sport.

Cele Unii Europejskiej I
Zgodnie z art. 3 Traktatu o Unii Europejskiej, celem Unii Europejskiej
jest
wspieranie pokoju, jej wartości
i dobrobytu jej narodów.
Ponadto Unia zapewnia swoim obywatelom przestrzeń wolności,
bezpieczeństwa i sprawiedliwości bez granic wewnętrznych, w której
zagwarantowana jest swoboda przepływu osób, w powiązaniu z
właściwymi środkami w odniesieniu do kontroli granic zewnętrznych,
azylu, imigracji, jak również zapobiegania i zwalczania przestępczości.

Cele Unii Europejskiej II
Unia ustanawia także rynek wewnętrzny oraz działa na rzecz trwałego
rozwoju Europy, którego podstawą jest zrównoważony wzrost
gospodarczy oraz stabilność cen, społeczna gospodarka rynkowa o
wysokiej konkurencyjności, zmierzająca do pełnego zatrudnienia i
postępu społecznego, oraz wysoki poziom ochrony i poprawy jakości
środowiska naturalnego. Wspiera także postęp naukowo-techniczny.

Cele Unii Europejskiej III
Oprócz tego Unia:

• zwalcza wykluczenie społeczne i dyskryminację oraz wspiera
sprawiedliwość i ochronę socjalną, równość kobiet i mężczyzn,
solidarność między pokoleniami i ochronę praw dziecka;
• wspiera spójność gospodarczą, społeczną i terytorialną oraz
solidarność między państwami członkowskimi;
• szanuje swoją bogatą różnorodność kulturową i językową oraz
czuwa nad ochroną i rozwojem
• dziedzictwa kulturowego Europy;
• ustanawia unię gospodarczą i walutową, której walutą jest euro.

Cele Unii Europejskiej IV
W stosunkach zewnętrznych Unia umacnia i propaguje swoje wartości i
interesy, oraz wnosi wkład w ochronę swoich obywateli. Przyczynia się:
•
•
•
•
•
•

do pokoju, bezpieczeństwa, trwałego rozwoju Ziemi,
do solidarności i wzajemnego szacunku między narodami,
do swobodnego i uczciwego handlu,
do wyeliminowania ubóstwa,
do ochrony praw człowieka, w szczególności praw dziecka,
a także do ścisłego przestrzegania i rozwoju prawa
międzynarodowego, w szczególności zasad Karty Narodów
Zjednoczonych.

Karta Praw Podstawowych
art. 2 §1 Każdy ma prawo do życia.

art. 9 Prawo do zawarcia małżeństwa i prawo do założenia rodziny są
gwarantowane zgodnie z ustawami krajowymi regulującymi
korzystanie z tych praw.
art. 33 §1 Rodzina korzysta z ochrony prawnej, ekonomicznej
i społecznej.
art. 22 Unia szanuje różnorodność kulturową, religijną i językową.

Polska
a Karta Praw Podstawowych
Polska zastrzegła kompetencje państw członkowskich do
stanowienia prawa „ w zakresie moralności publicznej,
prawa rodzinnego, a także ochrony godności ludzkiej i
poszanowania fizycznej i moralnej integralności
człowieka”.

2. Instytucje Unii Europejskiej

Główne instytucje Unii Europejskiej





Rada Europejska
Komisja Europejska
Rada Unii Europejskiej
Parlament Europejski

 Trybunał Sprawiedliwości UE
 Europejski Trybunał Obrachunkowy
 Europejski Bank Centralny

Organami doradczymi są:
 Europejski Komitet Ekonomiczno-Społeczny
 Komitet Regionów

Rada Europejska
 Rada Europejska wskazuje Unii Europejskiej ogólny kierunek
działań politycznych i wytycza jej ogólne priorytety. Rada
Europejska daje Unii impulsy niezbędne do rozwoju oraz określa
ogólne kierunki działań i priorytety polityczne. Nie pełni ona funkcji
ustawodawczej.
 W skład Rady Europejskiej wchodzą szefowie państw lub
rządów państw członkowskich, a także jej przewodniczący oraz
przewodniczący Komisji. W jej pracach uczestniczy wysoki
przedstawiciel Unii do spraw zagranicznych i polityki
bezpieczeństwa.
 Wraz z wejściem w życie traktatu z Lizbony 1 grudnia 2009 r.
zyskała status instytucji. Jej przewodniczącym został Herman Van
Rompuy.

Tworzenie
i realizacja
Jak
powstaje prawo
UE

prawa (wersja uproszczona)
jako podstawa funkcjonowania instytucji UE
Problem, obywatele, grupy interesu, eksperci:
dyskusje, konsultacje

Komisja: wystąpienie z oficjalnym wnioskiem

Parlament i Rada UE: wspólna decyzja

Władze krajowe i lokalne: wdrażanie

Komisja i Trybunał Sprawiedliwości: monitorowanie
wdrażania
źródło: opracowanie własne

Komisja Europejska

 Komisja Europejska jest organem wykonawczym UE, który
opracowuje propozycje nowych aktów prawnych, zarządza
na bieżąco wdrażaniem polityki UE i wydatkowaniem
unijnych funduszy.
 Chroniąc interesy Europy jako całości, Komisja dba o to, aby
wszystkie państwa członkowskie UE przestrzegały unijnych
traktatów i przepisów.
 W skład Komisji wchodzi obecnie 27 komisarzy, po jednym z
każdego państwa członkowskiego, w tym wysoki przedstawiciel Unii
do spraw zagranicznych i polityki bezpieczeństwa.

Komisja Europejska
a interesy państw członkowskich

 Komisja reprezentuje Unię Europejską jako całość, a nie
poszczególne państwa członkowskie. Stąd, każdy komisarz nie szuka
rozwiązania korzystnego dla swego państwa, lecz dla Unii jako
całości.
 Na forum Komisji nie ma miejsca na ścieranie się interesów państw
członkowskich.

Kompetencje Komisji Europejskiej
 Bezpośrednia inicjatywa legislacyjna,
 Sporządza roczny plan prac legislacyjnych Wspólnoty określający akty
prawne, które mają zostać wydane.
 Samodzielnie stanowi prawo w przedmiocie zakresu obowiązywania reguł
konkurencji w odniesieniu do przedsiębiorstw publicznych (np. stocznie).
 Na podstawie upoważnienia Rady UE, Komisja może przyjmować akty
prawne o charakterze wykonawczym. W realizacji uprawnień wykonawczych
KE ma obowiązek współpracy z komitetami.
 Wszczyna postępowanie przed Trybunałem Sprawiedliwości.
 Przygotowuje projekt budżetu UE a następnie go realizuje.
 Zarządza funduszami europejskimi.
 Sprawuje kontrolę nad przestrzeganiem prawa UE.

WYSOKI PRZEDSTAWICIEL UNII DO SPRAW
ZAGRANICZNYCH I POLITYKI BEZPIECZEŃSTWA
 Mianowany przez Radę Europejską kwalifikowaną większością głosów +
zatwierdzenie przez PE; pełni funkcję Wiceprzewodniczącego KE
 Funkcje:
 Kieruje PZIB i przedstawia projekty decyzji i działań w ramach PZIB
 Przewodniczy Radzie Spraw Zagranicznych
 Zapewnia spójność działań zewnętrznych Unii jako
wiceprzewodniczący KE
 Kieruje europejską służbą działań zewnętrznych
 Ustanowienie Europejskiej Służby Działań Zewnętrznych
 Pracownicy Sekretariatu Generalnego Rady i Komisji (DG RELEX) –
po 1/3 z każdej instytucji
 Osoby oddelegowane z Państw Członkowskich – 1/3

Rada Unii Europejskiej
•

Rada jest głównym organem decyzyjnym Unii Europejskiej.

•

W jej posiedzeniach uczestniczy po jednym ministrze z każdego
kraju członkowskiego UE.

•

To, który minister uczestniczy w danym spotkaniu Rady UE, zależy
od poruszanej na nim tematyki. Jeżeli na przykład Rada debatuje nad
sprawami związanymi z ochroną środowiska, w posiedzeniu biorą udział
ministrowie środowiska wszystkich państw UE, a radę tę nazywa się „Radą
ds. Środowiska”.

•

Rada UE jest forum międzyrządowym. Każdy minister zasiadający w
radzie jest upoważniony do podejmowania zobowiązań w imieniu swojego
rządu.

•

Rada UE jest forum ścierania się interesów narodowych oraz
interesów państw członkowskich.

Rada Unii Europejskiej
Istnieje dziesięć możliwych konfiguracji Rady:












Rada do spraw Ogólnych
Rada do spraw Zagranicznych
Rada do spraw Gospodarczych i Finansowych
Rada do spraw Współpracy w dziedzinie Wymiaru Sprawiedliwości i Spraw
Wewnętrznych
Rada do spraw Zatrudnienia, Polityki Społecznej, Zdrowia i Polityki
dotyczącej Konsumentów
Rada do spraw Transportu, Telekomunikacji i Energii
Rada do spraw Rolnictwa i Rybołówstwa
Rada do spraw Ochrony Środowiska
Rada do spraw Konkurencji
Rada do spraw Edukacji, Młodzieży i Kultury

Rada Unii Europejskiej

 Przyjmuje europejskie akty prawne oraz projekt budżetu – wspólnie
z Parlamentem Europejskim.
 Koordynuje kierunki polityki gospodarczej i społecznej w krajach
członkowskich.
 Zawiera umowy międzynarodowe między UE a innymi krajami lub
organizacjami międzynarodowymi.
 Nie posiada inicjatywy legislacyjnej.

Głosowanie w Radzie UE

źródło: www.polskawue.gov.pl

Głosowanie w Radzie UE
• Wymóg uzyskania większości kwalifikowanej oznacza, że decyzja
musi uzyskać poparcie większości państw członkowskich (jeżeli
projekt aktu prawnego pochodzi od Komisji Europejskiej) lub 2/3
liczby państw (jeżeli projekt pochodzi od państw członkowskich)
dysponujących co najmniej 255 głosami ważonymi.
• Ponadto, członek Rady może wystąpić o sprawdzenie, czy państwa
członkowskie stanowiące większość kwalifikowaną reprezentują co
najmniej 62 proc. ogółu ludności Unii.
• Jeżeli się okaże, że warunek ten nie został spełniony, decyzja nie
zostaje przyjęta, jednakże to ostatnie kryterium nie ma praktycznego
znaczenia przy spełnieniu kryterium liczby państw i liczby głosów
ważonych.
• System ten będzie obowiązywał do 31 października 2014 r.

Organizacja prac Rady Unii Europejskiej
 Każdy kraj UE ma w Brukseli stały zespół („przedstawicielstwo”),
które go reprezentuje i broni jego interesu narodowego na szczeblu
Unii. Szef przedstawicielstwa pełni de facto rolę ambasadora swego
kraju przy Unii Europejskiej.
 Ambasadorowie (zwani „stałymi przedstawicielami”) spotykają się co
tydzień w ramach Komitetu Stałych Przedstawicieli (francuski skrót:
COREPER).
 Przedstawicielem Rzeczpospolitej Polskiej w Brukseli jest

Jan Tombiński

Prezydencja w Radzie Unii Europejskiej to…






…przywilej organizacji prac Rady UE,
…ustalanie miejsca, daty i tematyki obrad Rady,
…kierowanie pracami Rady UE i przewodniczenie jej obradom,
…wypracowywanie kompromisu pomiędzy poszczególnymi państwami
członkowskimi.

 Prezydencja w Radzie UE trwa sześć miesięcy i przypada kolejno na każde
państwo członkowskie UE.
 Rzeczpospolita Polska sprawowała pierwszą w historii Prezydencję między 1
lipca a 31 grudnia 2011 r.
 Trio Prezydencji…
 Polska, Dania i Cypr

Prezydencja w Radzie Unii Europejskiej

 Państwo, które obejmuje Prezydencję w Radzie UE przejmuje
kolejno odpowiedzialność za porządek obrad Rady i przewodzi
wszystkim jej posiedzeniom, kieruje podejmowaniem decyzji
legislacyjnych i politycznych, oraz wypracowuje kompromisy
pomiędzy poszczególnymi państwami członkowskimi.
 Na przykład, jeśli w grudniu 2012 r. zbierze się Rada ds. Środowiska,
przewodzić jej będzie cypryjski minister środowiska, bo Prezydencja
Rady przypada aktualnie właśnie Cyprowi.

Polska Prezydencja w Radzie UE
Do obszarów kierunkowych Polskiej Prezydencji należały:
 ramy finansowe 2014-2020,
 rynek wewnętrzny;
 stosunki ze Wschodem (Partnerstwo Wschodnie);
 wzmocnienie zewnętrznej polityki energetycznej UE;
 pełne wykorzystanie kapitału intelektualnego Europy;
 wspólna polityka bezpieczeństwa i obrony.
Funkcję Pełnomocnika Rządu ds. Przygotowania Organów Administracji
Rządowej i Sprawowania przez RP Przewodnictwa w Radzie UE pełnił Mikołaj
Dowgielewicz.

www.pl2011.eu
www.rcie.torun.pl

Parlament Europejski
 Parlament Europejski jest jedyną instytucją ponadnarodową, której
członkowie są demokratycznie wybierani w powszechnych wyborach
bezpośrednich. W nim reprezentowani są obywatele Państw
Członkowskich.
 Parlament Europejski jest wybierany co pięć lat i ustanawia liczne
prawa (dyrektywy, rozporządzenia, itp.), które mają wpływ na życie
codzienne każdego obywatela.

Parlament Europejski

 Przewodniczący jest wybierany na odnawialny okres dwóch i pół roku, to
jest na połowę kadencji. Przewodniczący reprezentuje Parlament na
zewnątrz i w stosunkach z innymi instytucjami wspólnotowymi.
 Podczas otwarcia każdego posiedzenia Rady Europejskiej przewodniczący
Parlamentu wyraża stanowisko i przedstawia kwestie zajmujące uwagę
Parlamentu, związane z konkretnymi tematami i punktami wpisanymi w
porządek dzienny.
 Przewodniczący PE podpisuje wraz z przewodniczącym Rady wszystkie
akty prawne podjęte w ramach współdecyzji.

Parlament Europejski
 Zgodnie z ogólną zasadą miejsca są podzielone proporcjonalnie do
liczby mieszkańców każdego kraju. Każde Państwo Członkowskie
posiada stałą liczbę miejsc: maksymalnie 96 a minimalnie - 6.
Obecnie Polskę reprezentuje 50 europarlamantarzystów.
 Każde Państwo Członkowskie określa własną ordynację wyborczą,
lecz stosuje identyczne zasady demokratyczne, to jest prawo do
głosowania w wieku 18 lat (z wyjątkiem Austrii, której obywatele
mogą głosować po ukończeniu 16 lat), równość płci i tajność
głosowania.
 Wybory europejskie już teraz charakteryzuje pewna liczba
wspólnych zasad. Należą do nich bezpośredni i powszechny
charakter wyborów, zasada proporcjonalności i odnawialny
pięcioletni mandat.

Liczba Mandatów w PE

 Maksymalnie 750 + przewodniczący (obecnie 736 posłów)
 Minimalna liczba
członkowskie – 6
 Maksymalna liczba
członkowskie - 96

mandatów
mandatów

przypadających
przypadających

na

państwo

na

państwo

Trybunał Sprawiedliwości
Unii Europejskiej
• Trybunał Sprawiedliwości Unii Europejskiej jest organem sądowym
Unii Europejskiej. Obejmuje: Trybunał Sprawiedliwości, Sąd i
sądy wyspecjalizowane.
• Jego zadaniem jest zapewnienie, by prawo unijne było
interpretowane i stosowane w ten sam sposób w każdym państwie
członkowskim.
• Trybunał jest uprawniony do rozstrzygania sporów prawnych
wynikłych między państwami członkowskimi, instytucjami UE,
przedsiębiorstwami i osobami fizycznymi.
• Trybunał ma siedzibę w Luksemburgu.

Europejski Trybunał Obrachunkowy
 Głównym zadaniem Trybunału jest kontrola gospodarki
pieniężnej UE. Sprawozdanie z wykonania budżetu, które
sporządza po zamknięciu każdego roku budżetowego, stanowi
podstawę do udzielenia Komisje Europejskiej przez Parlament
Europejski absolutorium z realizacji budżetu.
 W skład Trybunału wchodzi jeden obywatel z każdego państwa
członkowskiego. Członków Trybunału mianuje Rada Unii
Europejskiej po konsultacji z Parlamentem Europejskim spośród
kandydatów przedstawionych przez państwa członkowskie.
 Kadencja Trybunału trwa 6 lat. Siedziba tego organu mieści się w
Luksemburgu.

Europejski Komitet Ekonomiczno-Społeczny
skład osobowy
 Organizacje przedstawicieli producentów, rolników, pracowników,
wolnych zawodów, gospodarki społecznej, konsumentów i inne
organizacje pozarządowe;
 Cechą charakterystyczną zorganizowanego społeczeństwa
obywatelskiego jest rola pośrednika między administracją
publiczną a obywatelami.
 Jest to zgromadzenie 344 przedstawicieli pochodzących z 27
państw członkowskich UE
 Członkowie posiadają 4-letni, odnawialny mandat
 Są oni mianowani przez Radę UE w oparciu o listy sporządzane
przez rządy krajowe.

Zgromadzenie podzielone
na 3 GRUPY
 Grupa I - Pracodawcy
 Sektor publiczny i prywatny w przemyśle, handlu, finansach itp.
(duże przedsiębiorstwa);
 Grupa II – Pracownicy
 Ogólnokrajowe związki zawodowe;
 Grupa III – Inne podmioty
 Rolnicy, konsumenci, rzemieślnicy i MŚP, gospodarka społeczna,
społeczne i ekologiczne organizacje pozarządowe, wolne zawody
itp.

Komitet Regionów
 Członkowie Komitetu są wybierani spośród polityków z okręgów
miejskich lub regionów i reprezentują całą gamę działań
podejmowanych przez władze lokalne lub regionalne w Unii
Europejskiej - prezydenci regionów, regionalni parlamentarzyści,
radni miejscy, burmistrzowie dużych miast itp.
 Członkowie Komitetu oraz ich zastępcy są mianowani na 5 lat przez
Radę spośród kandydatów przedstawionych przez państwa
członkowskie. Ich mandat jest odnawialny. Są oni także całkowicie
niezależni w wykonywaniu swoich funkcji.

Komitet Regionów

Co roku Komitet Regionów odbywa pięć sesji plenarnych, podczas których
wyznacza ogólne wytyczne swej polityki oraz przyjmuje opinie.
Członkowie Komitetu przypisani są do wyspecjalizowanych komisji, których
zadaniem jest przygotowywanie sesji plenarnych. W Komitecie działa sześć
takich komisji:
 Komisja ds. Polityki Spójności Regionalnej (COTER),
 Komisja ds. Polityki Gospodarczej i Społecznej (ECOS),
 Komisja ds. Zrównoważonego Rozwoju (DEVE),
 Komisja ds. Kultury i Edukacji (EDUC),
 Komisja ds. Konstytucyjnych i Sprawowania Rządów w Europie
(CONST),
 Komisja ds. Stosunków Zewnętrznych (RELEX).

Komitet Regionów
• Komitet Regionów liczy 344 członków. Liczba członków z
poszczególnych państw w przybliżeniu odzwierciedla ich
liczbę ludności i przedstawia się następująco:
 Francja, Niemcy, Wielka Brytania i Włochy: 24
 Hiszpania i Polska: 21
 Rumunia: 15
 Belgia, Bułgaria, Czechy, Grecja i Węgry, Austria, Niderlandy,
Portugalia i Szwecja: 12
 Dania, Finlandia, Irlandia, Litwa i Słowacja: 9
 Estonia, Łotwa i Słowenia: 7
 Cypr i Luksemburg: 6
 Malta: 5

Dziękuję za uwagę.

www.rcie.torun.pl
www.kursy.rcie.torun.pl


Slide 45

Funkcjonowanie instytucji
Unii Europejskiej
w kontekście Traktatu z Lizbony

Zagadnienia tematyczne
Czym jest Unia Europejska?
Instytucje Europejskie
• Rada Europejska
• Komisja europejska
• Rada Unii Europejskiej
• Parlament Europejski
 Ćwiczenia



1. Czym jest Unia Europejska?

Unia Europejska
Powierzchnia: 4 miliony km²
Liczba ludności: 502,477 milionów osób
27 Państw członkowskich
7,28% ludności świata
1 maja 2004 r. – akcesja Polski do UE

Czym jest Unia Europejska?
Traktaty określające status UE

 Traktat ustanawiający Europejską Wspólnotę Węgla i Stali – 1951 r.
 Traktat ustanawiający Europejską Wspólnotę Gospodarczą – 1957 r.
 Traktat ustanawiający Europejską Wspólnotę Energii Atomowej
(EUROATOM) – 1957 r.
 Traktat ustanawiający Jedną Radę i Jedną Komisję Wspólnot
Europejskich – 1965 r.
 Jednolity Akt Europejski - 1986 r.
 Traktat z Maastricht – Traktat o Unii Europejskiej – 1992 r.
 Traktat z Amsterdamu – 1997 r.
 Traktat z Nicei – 2001 r.
 Nieudana próba uchwalenia Konstytucji Unii Europejskiej – 2005 r.
 Traktat z Lizbony – 2007 r.

Traktat z Lizbony

Jest to najnowszy i aktualny dokument określający czym
jest Unia Europejska, jakie są jej podstawy, cele i
kompetencje.
Na podstawie treści tego dokumentu śledzić będziemy
instytucjonalny kształt UE.

Lizbona, uroczystość podpisania
traktatu (13 grudnia 2007 r.)

Lizbona, wspólne zdjęcie głów państw, szefów rządów i ministrów
spraw zagranicznych przed Klasztorem Hieronimitów po
uroczystości podpisania traktatu (13 grudnia 2007 r.)
9 kwietnia 2008 r. Traktat został
ratyfikowany przez Prezydenta RP
Lecha Kaczyńskiego.

UE przed Traktatem z Lizbony
Do momentu wejścia w życie Traktatu z Lizbony Unia Europejska była
szczególną formą współpracy międzynarodowej państw opartą
na trzech filarach:
 Wspólnotach Europejskich,
 wspólnej polityce zagranicznej i bezpieczeństwa
 współpracy policyjnej i sądowej w sprawach karnych.
Unia Europejska nie miała jednak ani osobowości prawnej, ani
własnych instytucji.

Charakter stowarzyszenia
państw członkowskich

Traktat o Unii Europejskiej stanowi w art. 47, że
„Unia ma osobowość prawną”.
Oznacza to, że Unia Europejska staje się
jednolitą organizacją międzynarodową.

Osobowość prawna UE
Unia Europejska nie jest federacją, jak Stany Zjednoczone Ameryki
Północnej, Federacyjna Republika Brazylii lub Federacja Rosyjska.
Jako organizacja międzynarodowa, UE:
 jest podmiotem na arenie polityki międzynarodowej, prowadzi
własną politykę zewnętrzną;
 jest podmiotem umów międzynarodowych;
 prowadzi własną politykę wewnętrzną, posiada własne
instytucje.

Kompetencje Unii Europejskiej

Unia Europejska ma tyle kompetencji,
ile powierzyły jej państwa członkowskie.

1. Kompetencje wyłączne, których nie dzieli z
rządami państw

 unia celna;
 ustanawianie reguł konkurencji niezbędnych do funkcjonowania
rynku wewnętrznego;
 zachowanie morskich zasobów biologicznych;
 wspólna polityka handlowa;
 zawieranie umów międzynarodowych;
 polityka pieniężna w odniesieniu do Państw Członkowskich, których
walutą jest euro.

2. Kompetencje dzielone i działania wspierające
rynek wewnętrzny;
 spójność gospodarcza, społeczna i terytorialna;
 rolnictwo i rybołówstwo, z wyłączeniem zachowania morskich
zasobów biologicznych;
 środowisko;
 ochrona konsumentów;
 transport;
 przestrzeń wolności, bezpieczeństwa i sprawiedliwości;
 badań, rozwoju technologicznego i przestrzeni kosmicznej;
 współpraca na rzecz rozwoju i pomocy humanitarnej.

3. Kompetencje koordynujące i uzupełniające






ochrona i poprawa zdrowia ludzkiego;

przemysł;
kultura;
turystyka;
edukacja, kształcenie zawodowe, młodzież, sport.

Cele Unii Europejskiej I
Zgodnie z art. 3 Traktatu o Unii Europejskiej, celem Unii Europejskiej
jest
wspieranie pokoju, jej wartości
i dobrobytu jej narodów.
Ponadto Unia zapewnia swoim obywatelom przestrzeń wolności,
bezpieczeństwa i sprawiedliwości bez granic wewnętrznych, w której
zagwarantowana jest swoboda przepływu osób, w powiązaniu z
właściwymi środkami w odniesieniu do kontroli granic zewnętrznych,
azylu, imigracji, jak również zapobiegania i zwalczania przestępczości.

Cele Unii Europejskiej II
Unia ustanawia także rynek wewnętrzny oraz działa na rzecz trwałego
rozwoju Europy, którego podstawą jest zrównoważony wzrost
gospodarczy oraz stabilność cen, społeczna gospodarka rynkowa o
wysokiej konkurencyjności, zmierzająca do pełnego zatrudnienia i
postępu społecznego, oraz wysoki poziom ochrony i poprawy jakości
środowiska naturalnego. Wspiera także postęp naukowo-techniczny.

Cele Unii Europejskiej III
Oprócz tego Unia:

• zwalcza wykluczenie społeczne i dyskryminację oraz wspiera
sprawiedliwość i ochronę socjalną, równość kobiet i mężczyzn,
solidarność między pokoleniami i ochronę praw dziecka;
• wspiera spójność gospodarczą, społeczną i terytorialną oraz
solidarność między państwami członkowskimi;
• szanuje swoją bogatą różnorodność kulturową i językową oraz
czuwa nad ochroną i rozwojem
• dziedzictwa kulturowego Europy;
• ustanawia unię gospodarczą i walutową, której walutą jest euro.

Cele Unii Europejskiej IV
W stosunkach zewnętrznych Unia umacnia i propaguje swoje wartości i
interesy, oraz wnosi wkład w ochronę swoich obywateli. Przyczynia się:
•
•
•
•
•
•

do pokoju, bezpieczeństwa, trwałego rozwoju Ziemi,
do solidarności i wzajemnego szacunku między narodami,
do swobodnego i uczciwego handlu,
do wyeliminowania ubóstwa,
do ochrony praw człowieka, w szczególności praw dziecka,
a także do ścisłego przestrzegania i rozwoju prawa
międzynarodowego, w szczególności zasad Karty Narodów
Zjednoczonych.

Karta Praw Podstawowych
art. 2 §1 Każdy ma prawo do życia.

art. 9 Prawo do zawarcia małżeństwa i prawo do założenia rodziny są
gwarantowane zgodnie z ustawami krajowymi regulującymi
korzystanie z tych praw.
art. 33 §1 Rodzina korzysta z ochrony prawnej, ekonomicznej
i społecznej.
art. 22 Unia szanuje różnorodność kulturową, religijną i językową.

Polska
a Karta Praw Podstawowych
Polska zastrzegła kompetencje państw członkowskich do
stanowienia prawa „ w zakresie moralności publicznej,
prawa rodzinnego, a także ochrony godności ludzkiej i
poszanowania fizycznej i moralnej integralności
człowieka”.

2. Instytucje Unii Europejskiej

Główne instytucje Unii Europejskiej





Rada Europejska
Komisja Europejska
Rada Unii Europejskiej
Parlament Europejski

 Trybunał Sprawiedliwości UE
 Europejski Trybunał Obrachunkowy
 Europejski Bank Centralny

Organami doradczymi są:
 Europejski Komitet Ekonomiczno-Społeczny
 Komitet Regionów

Rada Europejska
 Rada Europejska wskazuje Unii Europejskiej ogólny kierunek
działań politycznych i wytycza jej ogólne priorytety. Rada
Europejska daje Unii impulsy niezbędne do rozwoju oraz określa
ogólne kierunki działań i priorytety polityczne. Nie pełni ona funkcji
ustawodawczej.
 W skład Rady Europejskiej wchodzą szefowie państw lub
rządów państw członkowskich, a także jej przewodniczący oraz
przewodniczący Komisji. W jej pracach uczestniczy wysoki
przedstawiciel Unii do spraw zagranicznych i polityki
bezpieczeństwa.
 Wraz z wejściem w życie traktatu z Lizbony 1 grudnia 2009 r.
zyskała status instytucji. Jej przewodniczącym został Herman Van
Rompuy.

Tworzenie
i realizacja
Jak
powstaje prawo
UE

prawa (wersja uproszczona)
jako podstawa funkcjonowania instytucji UE
Problem, obywatele, grupy interesu, eksperci:
dyskusje, konsultacje

Komisja: wystąpienie z oficjalnym wnioskiem

Parlament i Rada UE: wspólna decyzja

Władze krajowe i lokalne: wdrażanie

Komisja i Trybunał Sprawiedliwości: monitorowanie
wdrażania
źródło: opracowanie własne

Komisja Europejska

 Komisja Europejska jest organem wykonawczym UE, który
opracowuje propozycje nowych aktów prawnych, zarządza
na bieżąco wdrażaniem polityki UE i wydatkowaniem
unijnych funduszy.
 Chroniąc interesy Europy jako całości, Komisja dba o to, aby
wszystkie państwa członkowskie UE przestrzegały unijnych
traktatów i przepisów.
 W skład Komisji wchodzi obecnie 27 komisarzy, po jednym z
każdego państwa członkowskiego, w tym wysoki przedstawiciel Unii
do spraw zagranicznych i polityki bezpieczeństwa.

Komisja Europejska
a interesy państw członkowskich

 Komisja reprezentuje Unię Europejską jako całość, a nie
poszczególne państwa członkowskie. Stąd, każdy komisarz nie szuka
rozwiązania korzystnego dla swego państwa, lecz dla Unii jako
całości.
 Na forum Komisji nie ma miejsca na ścieranie się interesów państw
członkowskich.

Kompetencje Komisji Europejskiej
 Bezpośrednia inicjatywa legislacyjna,
 Sporządza roczny plan prac legislacyjnych Wspólnoty określający akty
prawne, które mają zostać wydane.
 Samodzielnie stanowi prawo w przedmiocie zakresu obowiązywania reguł
konkurencji w odniesieniu do przedsiębiorstw publicznych (np. stocznie).
 Na podstawie upoważnienia Rady UE, Komisja może przyjmować akty
prawne o charakterze wykonawczym. W realizacji uprawnień wykonawczych
KE ma obowiązek współpracy z komitetami.
 Wszczyna postępowanie przed Trybunałem Sprawiedliwości.
 Przygotowuje projekt budżetu UE a następnie go realizuje.
 Zarządza funduszami europejskimi.
 Sprawuje kontrolę nad przestrzeganiem prawa UE.

WYSOKI PRZEDSTAWICIEL UNII DO SPRAW
ZAGRANICZNYCH I POLITYKI BEZPIECZEŃSTWA
 Mianowany przez Radę Europejską kwalifikowaną większością głosów +
zatwierdzenie przez PE; pełni funkcję Wiceprzewodniczącego KE
 Funkcje:
 Kieruje PZIB i przedstawia projekty decyzji i działań w ramach PZIB
 Przewodniczy Radzie Spraw Zagranicznych
 Zapewnia spójność działań zewnętrznych Unii jako
wiceprzewodniczący KE
 Kieruje europejską służbą działań zewnętrznych
 Ustanowienie Europejskiej Służby Działań Zewnętrznych
 Pracownicy Sekretariatu Generalnego Rady i Komisji (DG RELEX) –
po 1/3 z każdej instytucji
 Osoby oddelegowane z Państw Członkowskich – 1/3

Rada Unii Europejskiej
•

Rada jest głównym organem decyzyjnym Unii Europejskiej.

•

W jej posiedzeniach uczestniczy po jednym ministrze z każdego
kraju członkowskiego UE.

•

To, który minister uczestniczy w danym spotkaniu Rady UE, zależy
od poruszanej na nim tematyki. Jeżeli na przykład Rada debatuje nad
sprawami związanymi z ochroną środowiska, w posiedzeniu biorą udział
ministrowie środowiska wszystkich państw UE, a radę tę nazywa się „Radą
ds. Środowiska”.

•

Rada UE jest forum międzyrządowym. Każdy minister zasiadający w
radzie jest upoważniony do podejmowania zobowiązań w imieniu swojego
rządu.

•

Rada UE jest forum ścierania się interesów narodowych oraz
interesów państw członkowskich.

Rada Unii Europejskiej
Istnieje dziesięć możliwych konfiguracji Rady:












Rada do spraw Ogólnych
Rada do spraw Zagranicznych
Rada do spraw Gospodarczych i Finansowych
Rada do spraw Współpracy w dziedzinie Wymiaru Sprawiedliwości i Spraw
Wewnętrznych
Rada do spraw Zatrudnienia, Polityki Społecznej, Zdrowia i Polityki
dotyczącej Konsumentów
Rada do spraw Transportu, Telekomunikacji i Energii
Rada do spraw Rolnictwa i Rybołówstwa
Rada do spraw Ochrony Środowiska
Rada do spraw Konkurencji
Rada do spraw Edukacji, Młodzieży i Kultury

Rada Unii Europejskiej

 Przyjmuje europejskie akty prawne oraz projekt budżetu – wspólnie
z Parlamentem Europejskim.
 Koordynuje kierunki polityki gospodarczej i społecznej w krajach
członkowskich.
 Zawiera umowy międzynarodowe między UE a innymi krajami lub
organizacjami międzynarodowymi.
 Nie posiada inicjatywy legislacyjnej.

Głosowanie w Radzie UE

źródło: www.polskawue.gov.pl

Głosowanie w Radzie UE
• Wymóg uzyskania większości kwalifikowanej oznacza, że decyzja
musi uzyskać poparcie większości państw członkowskich (jeżeli
projekt aktu prawnego pochodzi od Komisji Europejskiej) lub 2/3
liczby państw (jeżeli projekt pochodzi od państw członkowskich)
dysponujących co najmniej 255 głosami ważonymi.
• Ponadto, członek Rady może wystąpić o sprawdzenie, czy państwa
członkowskie stanowiące większość kwalifikowaną reprezentują co
najmniej 62 proc. ogółu ludności Unii.
• Jeżeli się okaże, że warunek ten nie został spełniony, decyzja nie
zostaje przyjęta, jednakże to ostatnie kryterium nie ma praktycznego
znaczenia przy spełnieniu kryterium liczby państw i liczby głosów
ważonych.
• System ten będzie obowiązywał do 31 października 2014 r.

Organizacja prac Rady Unii Europejskiej
 Każdy kraj UE ma w Brukseli stały zespół („przedstawicielstwo”),
które go reprezentuje i broni jego interesu narodowego na szczeblu
Unii. Szef przedstawicielstwa pełni de facto rolę ambasadora swego
kraju przy Unii Europejskiej.
 Ambasadorowie (zwani „stałymi przedstawicielami”) spotykają się co
tydzień w ramach Komitetu Stałych Przedstawicieli (francuski skrót:
COREPER).
 Przedstawicielem Rzeczpospolitej Polskiej w Brukseli jest

Jan Tombiński

Prezydencja w Radzie Unii Europejskiej to…






…przywilej organizacji prac Rady UE,
…ustalanie miejsca, daty i tematyki obrad Rady,
…kierowanie pracami Rady UE i przewodniczenie jej obradom,
…wypracowywanie kompromisu pomiędzy poszczególnymi państwami
członkowskimi.

 Prezydencja w Radzie UE trwa sześć miesięcy i przypada kolejno na każde
państwo członkowskie UE.
 Rzeczpospolita Polska sprawowała pierwszą w historii Prezydencję między 1
lipca a 31 grudnia 2011 r.
 Trio Prezydencji…
 Polska, Dania i Cypr

Prezydencja w Radzie Unii Europejskiej

 Państwo, które obejmuje Prezydencję w Radzie UE przejmuje
kolejno odpowiedzialność za porządek obrad Rady i przewodzi
wszystkim jej posiedzeniom, kieruje podejmowaniem decyzji
legislacyjnych i politycznych, oraz wypracowuje kompromisy
pomiędzy poszczególnymi państwami członkowskimi.
 Na przykład, jeśli w grudniu 2012 r. zbierze się Rada ds. Środowiska,
przewodzić jej będzie cypryjski minister środowiska, bo Prezydencja
Rady przypada aktualnie właśnie Cyprowi.

Polska Prezydencja w Radzie UE
Do obszarów kierunkowych Polskiej Prezydencji należały:
 ramy finansowe 2014-2020,
 rynek wewnętrzny;
 stosunki ze Wschodem (Partnerstwo Wschodnie);
 wzmocnienie zewnętrznej polityki energetycznej UE;
 pełne wykorzystanie kapitału intelektualnego Europy;
 wspólna polityka bezpieczeństwa i obrony.
Funkcję Pełnomocnika Rządu ds. Przygotowania Organów Administracji
Rządowej i Sprawowania przez RP Przewodnictwa w Radzie UE pełnił Mikołaj
Dowgielewicz.

www.pl2011.eu
www.rcie.torun.pl

Parlament Europejski
 Parlament Europejski jest jedyną instytucją ponadnarodową, której
członkowie są demokratycznie wybierani w powszechnych wyborach
bezpośrednich. W nim reprezentowani są obywatele Państw
Członkowskich.
 Parlament Europejski jest wybierany co pięć lat i ustanawia liczne
prawa (dyrektywy, rozporządzenia, itp.), które mają wpływ na życie
codzienne każdego obywatela.

Parlament Europejski

 Przewodniczący jest wybierany na odnawialny okres dwóch i pół roku, to
jest na połowę kadencji. Przewodniczący reprezentuje Parlament na
zewnątrz i w stosunkach z innymi instytucjami wspólnotowymi.
 Podczas otwarcia każdego posiedzenia Rady Europejskiej przewodniczący
Parlamentu wyraża stanowisko i przedstawia kwestie zajmujące uwagę
Parlamentu, związane z konkretnymi tematami i punktami wpisanymi w
porządek dzienny.
 Przewodniczący PE podpisuje wraz z przewodniczącym Rady wszystkie
akty prawne podjęte w ramach współdecyzji.

Parlament Europejski
 Zgodnie z ogólną zasadą miejsca są podzielone proporcjonalnie do
liczby mieszkańców każdego kraju. Każde Państwo Członkowskie
posiada stałą liczbę miejsc: maksymalnie 96 a minimalnie - 6.
Obecnie Polskę reprezentuje 50 europarlamantarzystów.
 Każde Państwo Członkowskie określa własną ordynację wyborczą,
lecz stosuje identyczne zasady demokratyczne, to jest prawo do
głosowania w wieku 18 lat (z wyjątkiem Austrii, której obywatele
mogą głosować po ukończeniu 16 lat), równość płci i tajność
głosowania.
 Wybory europejskie już teraz charakteryzuje pewna liczba
wspólnych zasad. Należą do nich bezpośredni i powszechny
charakter wyborów, zasada proporcjonalności i odnawialny
pięcioletni mandat.

Liczba Mandatów w PE

 Maksymalnie 750 + przewodniczący (obecnie 736 posłów)
 Minimalna liczba
członkowskie – 6
 Maksymalna liczba
członkowskie - 96

mandatów
mandatów

przypadających
przypadających

na

państwo

na

państwo

Trybunał Sprawiedliwości
Unii Europejskiej
• Trybunał Sprawiedliwości Unii Europejskiej jest organem sądowym
Unii Europejskiej. Obejmuje: Trybunał Sprawiedliwości, Sąd i
sądy wyspecjalizowane.
• Jego zadaniem jest zapewnienie, by prawo unijne było
interpretowane i stosowane w ten sam sposób w każdym państwie
członkowskim.
• Trybunał jest uprawniony do rozstrzygania sporów prawnych
wynikłych między państwami członkowskimi, instytucjami UE,
przedsiębiorstwami i osobami fizycznymi.
• Trybunał ma siedzibę w Luksemburgu.

Europejski Trybunał Obrachunkowy
 Głównym zadaniem Trybunału jest kontrola gospodarki
pieniężnej UE. Sprawozdanie z wykonania budżetu, które
sporządza po zamknięciu każdego roku budżetowego, stanowi
podstawę do udzielenia Komisje Europejskiej przez Parlament
Europejski absolutorium z realizacji budżetu.
 W skład Trybunału wchodzi jeden obywatel z każdego państwa
członkowskiego. Członków Trybunału mianuje Rada Unii
Europejskiej po konsultacji z Parlamentem Europejskim spośród
kandydatów przedstawionych przez państwa członkowskie.
 Kadencja Trybunału trwa 6 lat. Siedziba tego organu mieści się w
Luksemburgu.

Europejski Komitet Ekonomiczno-Społeczny
skład osobowy
 Organizacje przedstawicieli producentów, rolników, pracowników,
wolnych zawodów, gospodarki społecznej, konsumentów i inne
organizacje pozarządowe;
 Cechą charakterystyczną zorganizowanego społeczeństwa
obywatelskiego jest rola pośrednika między administracją
publiczną a obywatelami.
 Jest to zgromadzenie 344 przedstawicieli pochodzących z 27
państw członkowskich UE
 Członkowie posiadają 4-letni, odnawialny mandat
 Są oni mianowani przez Radę UE w oparciu o listy sporządzane
przez rządy krajowe.

Zgromadzenie podzielone
na 3 GRUPY
 Grupa I - Pracodawcy
 Sektor publiczny i prywatny w przemyśle, handlu, finansach itp.
(duże przedsiębiorstwa);
 Grupa II – Pracownicy
 Ogólnokrajowe związki zawodowe;
 Grupa III – Inne podmioty
 Rolnicy, konsumenci, rzemieślnicy i MŚP, gospodarka społeczna,
społeczne i ekologiczne organizacje pozarządowe, wolne zawody
itp.

Komitet Regionów
 Członkowie Komitetu są wybierani spośród polityków z okręgów
miejskich lub regionów i reprezentują całą gamę działań
podejmowanych przez władze lokalne lub regionalne w Unii
Europejskiej - prezydenci regionów, regionalni parlamentarzyści,
radni miejscy, burmistrzowie dużych miast itp.
 Członkowie Komitetu oraz ich zastępcy są mianowani na 5 lat przez
Radę spośród kandydatów przedstawionych przez państwa
członkowskie. Ich mandat jest odnawialny. Są oni także całkowicie
niezależni w wykonywaniu swoich funkcji.

Komitet Regionów

Co roku Komitet Regionów odbywa pięć sesji plenarnych, podczas których
wyznacza ogólne wytyczne swej polityki oraz przyjmuje opinie.
Członkowie Komitetu przypisani są do wyspecjalizowanych komisji, których
zadaniem jest przygotowywanie sesji plenarnych. W Komitecie działa sześć
takich komisji:
 Komisja ds. Polityki Spójności Regionalnej (COTER),
 Komisja ds. Polityki Gospodarczej i Społecznej (ECOS),
 Komisja ds. Zrównoważonego Rozwoju (DEVE),
 Komisja ds. Kultury i Edukacji (EDUC),
 Komisja ds. Konstytucyjnych i Sprawowania Rządów w Europie
(CONST),
 Komisja ds. Stosunków Zewnętrznych (RELEX).

Komitet Regionów
• Komitet Regionów liczy 344 członków. Liczba członków z
poszczególnych państw w przybliżeniu odzwierciedla ich
liczbę ludności i przedstawia się następująco:
 Francja, Niemcy, Wielka Brytania i Włochy: 24
 Hiszpania i Polska: 21
 Rumunia: 15
 Belgia, Bułgaria, Czechy, Grecja i Węgry, Austria, Niderlandy,
Portugalia i Szwecja: 12
 Dania, Finlandia, Irlandia, Litwa i Słowacja: 9
 Estonia, Łotwa i Słowenia: 7
 Cypr i Luksemburg: 6
 Malta: 5

Dziękuję za uwagę.

www.rcie.torun.pl
www.kursy.rcie.torun.pl


Slide 46

Funkcjonowanie instytucji
Unii Europejskiej
w kontekście Traktatu z Lizbony

Zagadnienia tematyczne
Czym jest Unia Europejska?
Instytucje Europejskie
• Rada Europejska
• Komisja europejska
• Rada Unii Europejskiej
• Parlament Europejski
 Ćwiczenia



1. Czym jest Unia Europejska?

Unia Europejska
Powierzchnia: 4 miliony km²
Liczba ludności: 502,477 milionów osób
27 Państw członkowskich
7,28% ludności świata
1 maja 2004 r. – akcesja Polski do UE

Czym jest Unia Europejska?
Traktaty określające status UE

 Traktat ustanawiający Europejską Wspólnotę Węgla i Stali – 1951 r.
 Traktat ustanawiający Europejską Wspólnotę Gospodarczą – 1957 r.
 Traktat ustanawiający Europejską Wspólnotę Energii Atomowej
(EUROATOM) – 1957 r.
 Traktat ustanawiający Jedną Radę i Jedną Komisję Wspólnot
Europejskich – 1965 r.
 Jednolity Akt Europejski - 1986 r.
 Traktat z Maastricht – Traktat o Unii Europejskiej – 1992 r.
 Traktat z Amsterdamu – 1997 r.
 Traktat z Nicei – 2001 r.
 Nieudana próba uchwalenia Konstytucji Unii Europejskiej – 2005 r.
 Traktat z Lizbony – 2007 r.

Traktat z Lizbony

Jest to najnowszy i aktualny dokument określający czym
jest Unia Europejska, jakie są jej podstawy, cele i
kompetencje.
Na podstawie treści tego dokumentu śledzić będziemy
instytucjonalny kształt UE.

Lizbona, uroczystość podpisania
traktatu (13 grudnia 2007 r.)

Lizbona, wspólne zdjęcie głów państw, szefów rządów i ministrów
spraw zagranicznych przed Klasztorem Hieronimitów po
uroczystości podpisania traktatu (13 grudnia 2007 r.)
9 kwietnia 2008 r. Traktat został
ratyfikowany przez Prezydenta RP
Lecha Kaczyńskiego.

UE przed Traktatem z Lizbony
Do momentu wejścia w życie Traktatu z Lizbony Unia Europejska była
szczególną formą współpracy międzynarodowej państw opartą
na trzech filarach:
 Wspólnotach Europejskich,
 wspólnej polityce zagranicznej i bezpieczeństwa
 współpracy policyjnej i sądowej w sprawach karnych.
Unia Europejska nie miała jednak ani osobowości prawnej, ani
własnych instytucji.

Charakter stowarzyszenia
państw członkowskich

Traktat o Unii Europejskiej stanowi w art. 47, że
„Unia ma osobowość prawną”.
Oznacza to, że Unia Europejska staje się
jednolitą organizacją międzynarodową.

Osobowość prawna UE
Unia Europejska nie jest federacją, jak Stany Zjednoczone Ameryki
Północnej, Federacyjna Republika Brazylii lub Federacja Rosyjska.
Jako organizacja międzynarodowa, UE:
 jest podmiotem na arenie polityki międzynarodowej, prowadzi
własną politykę zewnętrzną;
 jest podmiotem umów międzynarodowych;
 prowadzi własną politykę wewnętrzną, posiada własne
instytucje.

Kompetencje Unii Europejskiej

Unia Europejska ma tyle kompetencji,
ile powierzyły jej państwa członkowskie.

1. Kompetencje wyłączne, których nie dzieli z
rządami państw

 unia celna;
 ustanawianie reguł konkurencji niezbędnych do funkcjonowania
rynku wewnętrznego;
 zachowanie morskich zasobów biologicznych;
 wspólna polityka handlowa;
 zawieranie umów międzynarodowych;
 polityka pieniężna w odniesieniu do Państw Członkowskich, których
walutą jest euro.

2. Kompetencje dzielone i działania wspierające
rynek wewnętrzny;
 spójność gospodarcza, społeczna i terytorialna;
 rolnictwo i rybołówstwo, z wyłączeniem zachowania morskich
zasobów biologicznych;
 środowisko;
 ochrona konsumentów;
 transport;
 przestrzeń wolności, bezpieczeństwa i sprawiedliwości;
 badań, rozwoju technologicznego i przestrzeni kosmicznej;
 współpraca na rzecz rozwoju i pomocy humanitarnej.

3. Kompetencje koordynujące i uzupełniające






ochrona i poprawa zdrowia ludzkiego;

przemysł;
kultura;
turystyka;
edukacja, kształcenie zawodowe, młodzież, sport.

Cele Unii Europejskiej I
Zgodnie z art. 3 Traktatu o Unii Europejskiej, celem Unii Europejskiej
jest
wspieranie pokoju, jej wartości
i dobrobytu jej narodów.
Ponadto Unia zapewnia swoim obywatelom przestrzeń wolności,
bezpieczeństwa i sprawiedliwości bez granic wewnętrznych, w której
zagwarantowana jest swoboda przepływu osób, w powiązaniu z
właściwymi środkami w odniesieniu do kontroli granic zewnętrznych,
azylu, imigracji, jak również zapobiegania i zwalczania przestępczości.

Cele Unii Europejskiej II
Unia ustanawia także rynek wewnętrzny oraz działa na rzecz trwałego
rozwoju Europy, którego podstawą jest zrównoważony wzrost
gospodarczy oraz stabilność cen, społeczna gospodarka rynkowa o
wysokiej konkurencyjności, zmierzająca do pełnego zatrudnienia i
postępu społecznego, oraz wysoki poziom ochrony i poprawy jakości
środowiska naturalnego. Wspiera także postęp naukowo-techniczny.

Cele Unii Europejskiej III
Oprócz tego Unia:

• zwalcza wykluczenie społeczne i dyskryminację oraz wspiera
sprawiedliwość i ochronę socjalną, równość kobiet i mężczyzn,
solidarność między pokoleniami i ochronę praw dziecka;
• wspiera spójność gospodarczą, społeczną i terytorialną oraz
solidarność między państwami członkowskimi;
• szanuje swoją bogatą różnorodność kulturową i językową oraz
czuwa nad ochroną i rozwojem
• dziedzictwa kulturowego Europy;
• ustanawia unię gospodarczą i walutową, której walutą jest euro.

Cele Unii Europejskiej IV
W stosunkach zewnętrznych Unia umacnia i propaguje swoje wartości i
interesy, oraz wnosi wkład w ochronę swoich obywateli. Przyczynia się:
•
•
•
•
•
•

do pokoju, bezpieczeństwa, trwałego rozwoju Ziemi,
do solidarności i wzajemnego szacunku między narodami,
do swobodnego i uczciwego handlu,
do wyeliminowania ubóstwa,
do ochrony praw człowieka, w szczególności praw dziecka,
a także do ścisłego przestrzegania i rozwoju prawa
międzynarodowego, w szczególności zasad Karty Narodów
Zjednoczonych.

Karta Praw Podstawowych
art. 2 §1 Każdy ma prawo do życia.

art. 9 Prawo do zawarcia małżeństwa i prawo do założenia rodziny są
gwarantowane zgodnie z ustawami krajowymi regulującymi
korzystanie z tych praw.
art. 33 §1 Rodzina korzysta z ochrony prawnej, ekonomicznej
i społecznej.
art. 22 Unia szanuje różnorodność kulturową, religijną i językową.

Polska
a Karta Praw Podstawowych
Polska zastrzegła kompetencje państw członkowskich do
stanowienia prawa „ w zakresie moralności publicznej,
prawa rodzinnego, a także ochrony godności ludzkiej i
poszanowania fizycznej i moralnej integralności
człowieka”.

2. Instytucje Unii Europejskiej

Główne instytucje Unii Europejskiej





Rada Europejska
Komisja Europejska
Rada Unii Europejskiej
Parlament Europejski

 Trybunał Sprawiedliwości UE
 Europejski Trybunał Obrachunkowy
 Europejski Bank Centralny

Organami doradczymi są:
 Europejski Komitet Ekonomiczno-Społeczny
 Komitet Regionów

Rada Europejska
 Rada Europejska wskazuje Unii Europejskiej ogólny kierunek
działań politycznych i wytycza jej ogólne priorytety. Rada
Europejska daje Unii impulsy niezbędne do rozwoju oraz określa
ogólne kierunki działań i priorytety polityczne. Nie pełni ona funkcji
ustawodawczej.
 W skład Rady Europejskiej wchodzą szefowie państw lub
rządów państw członkowskich, a także jej przewodniczący oraz
przewodniczący Komisji. W jej pracach uczestniczy wysoki
przedstawiciel Unii do spraw zagranicznych i polityki
bezpieczeństwa.
 Wraz z wejściem w życie traktatu z Lizbony 1 grudnia 2009 r.
zyskała status instytucji. Jej przewodniczącym został Herman Van
Rompuy.

Tworzenie
i realizacja
Jak
powstaje prawo
UE

prawa (wersja uproszczona)
jako podstawa funkcjonowania instytucji UE
Problem, obywatele, grupy interesu, eksperci:
dyskusje, konsultacje

Komisja: wystąpienie z oficjalnym wnioskiem

Parlament i Rada UE: wspólna decyzja

Władze krajowe i lokalne: wdrażanie

Komisja i Trybunał Sprawiedliwości: monitorowanie
wdrażania
źródło: opracowanie własne

Komisja Europejska

 Komisja Europejska jest organem wykonawczym UE, który
opracowuje propozycje nowych aktów prawnych, zarządza
na bieżąco wdrażaniem polityki UE i wydatkowaniem
unijnych funduszy.
 Chroniąc interesy Europy jako całości, Komisja dba o to, aby
wszystkie państwa członkowskie UE przestrzegały unijnych
traktatów i przepisów.
 W skład Komisji wchodzi obecnie 27 komisarzy, po jednym z
każdego państwa członkowskiego, w tym wysoki przedstawiciel Unii
do spraw zagranicznych i polityki bezpieczeństwa.

Komisja Europejska
a interesy państw członkowskich

 Komisja reprezentuje Unię Europejską jako całość, a nie
poszczególne państwa członkowskie. Stąd, każdy komisarz nie szuka
rozwiązania korzystnego dla swego państwa, lecz dla Unii jako
całości.
 Na forum Komisji nie ma miejsca na ścieranie się interesów państw
członkowskich.

Kompetencje Komisji Europejskiej
 Bezpośrednia inicjatywa legislacyjna,
 Sporządza roczny plan prac legislacyjnych Wspólnoty określający akty
prawne, które mają zostać wydane.
 Samodzielnie stanowi prawo w przedmiocie zakresu obowiązywania reguł
konkurencji w odniesieniu do przedsiębiorstw publicznych (np. stocznie).
 Na podstawie upoważnienia Rady UE, Komisja może przyjmować akty
prawne o charakterze wykonawczym. W realizacji uprawnień wykonawczych
KE ma obowiązek współpracy z komitetami.
 Wszczyna postępowanie przed Trybunałem Sprawiedliwości.
 Przygotowuje projekt budżetu UE a następnie go realizuje.
 Zarządza funduszami europejskimi.
 Sprawuje kontrolę nad przestrzeganiem prawa UE.

WYSOKI PRZEDSTAWICIEL UNII DO SPRAW
ZAGRANICZNYCH I POLITYKI BEZPIECZEŃSTWA
 Mianowany przez Radę Europejską kwalifikowaną większością głosów +
zatwierdzenie przez PE; pełni funkcję Wiceprzewodniczącego KE
 Funkcje:
 Kieruje PZIB i przedstawia projekty decyzji i działań w ramach PZIB
 Przewodniczy Radzie Spraw Zagranicznych
 Zapewnia spójność działań zewnętrznych Unii jako
wiceprzewodniczący KE
 Kieruje europejską służbą działań zewnętrznych
 Ustanowienie Europejskiej Służby Działań Zewnętrznych
 Pracownicy Sekretariatu Generalnego Rady i Komisji (DG RELEX) –
po 1/3 z każdej instytucji
 Osoby oddelegowane z Państw Członkowskich – 1/3

Rada Unii Europejskiej
•

Rada jest głównym organem decyzyjnym Unii Europejskiej.

•

W jej posiedzeniach uczestniczy po jednym ministrze z każdego
kraju członkowskiego UE.

•

To, który minister uczestniczy w danym spotkaniu Rady UE, zależy
od poruszanej na nim tematyki. Jeżeli na przykład Rada debatuje nad
sprawami związanymi z ochroną środowiska, w posiedzeniu biorą udział
ministrowie środowiska wszystkich państw UE, a radę tę nazywa się „Radą
ds. Środowiska”.

•

Rada UE jest forum międzyrządowym. Każdy minister zasiadający w
radzie jest upoważniony do podejmowania zobowiązań w imieniu swojego
rządu.

•

Rada UE jest forum ścierania się interesów narodowych oraz
interesów państw członkowskich.

Rada Unii Europejskiej
Istnieje dziesięć możliwych konfiguracji Rady:












Rada do spraw Ogólnych
Rada do spraw Zagranicznych
Rada do spraw Gospodarczych i Finansowych
Rada do spraw Współpracy w dziedzinie Wymiaru Sprawiedliwości i Spraw
Wewnętrznych
Rada do spraw Zatrudnienia, Polityki Społecznej, Zdrowia i Polityki
dotyczącej Konsumentów
Rada do spraw Transportu, Telekomunikacji i Energii
Rada do spraw Rolnictwa i Rybołówstwa
Rada do spraw Ochrony Środowiska
Rada do spraw Konkurencji
Rada do spraw Edukacji, Młodzieży i Kultury

Rada Unii Europejskiej

 Przyjmuje europejskie akty prawne oraz projekt budżetu – wspólnie
z Parlamentem Europejskim.
 Koordynuje kierunki polityki gospodarczej i społecznej w krajach
członkowskich.
 Zawiera umowy międzynarodowe między UE a innymi krajami lub
organizacjami międzynarodowymi.
 Nie posiada inicjatywy legislacyjnej.

Głosowanie w Radzie UE

źródło: www.polskawue.gov.pl

Głosowanie w Radzie UE
• Wymóg uzyskania większości kwalifikowanej oznacza, że decyzja
musi uzyskać poparcie większości państw członkowskich (jeżeli
projekt aktu prawnego pochodzi od Komisji Europejskiej) lub 2/3
liczby państw (jeżeli projekt pochodzi od państw członkowskich)
dysponujących co najmniej 255 głosami ważonymi.
• Ponadto, członek Rady może wystąpić o sprawdzenie, czy państwa
członkowskie stanowiące większość kwalifikowaną reprezentują co
najmniej 62 proc. ogółu ludności Unii.
• Jeżeli się okaże, że warunek ten nie został spełniony, decyzja nie
zostaje przyjęta, jednakże to ostatnie kryterium nie ma praktycznego
znaczenia przy spełnieniu kryterium liczby państw i liczby głosów
ważonych.
• System ten będzie obowiązywał do 31 października 2014 r.

Organizacja prac Rady Unii Europejskiej
 Każdy kraj UE ma w Brukseli stały zespół („przedstawicielstwo”),
które go reprezentuje i broni jego interesu narodowego na szczeblu
Unii. Szef przedstawicielstwa pełni de facto rolę ambasadora swego
kraju przy Unii Europejskiej.
 Ambasadorowie (zwani „stałymi przedstawicielami”) spotykają się co
tydzień w ramach Komitetu Stałych Przedstawicieli (francuski skrót:
COREPER).
 Przedstawicielem Rzeczpospolitej Polskiej w Brukseli jest

Jan Tombiński

Prezydencja w Radzie Unii Europejskiej to…






…przywilej organizacji prac Rady UE,
…ustalanie miejsca, daty i tematyki obrad Rady,
…kierowanie pracami Rady UE i przewodniczenie jej obradom,
…wypracowywanie kompromisu pomiędzy poszczególnymi państwami
członkowskimi.

 Prezydencja w Radzie UE trwa sześć miesięcy i przypada kolejno na każde
państwo członkowskie UE.
 Rzeczpospolita Polska sprawowała pierwszą w historii Prezydencję między 1
lipca a 31 grudnia 2011 r.
 Trio Prezydencji…
 Polska, Dania i Cypr

Prezydencja w Radzie Unii Europejskiej

 Państwo, które obejmuje Prezydencję w Radzie UE przejmuje
kolejno odpowiedzialność za porządek obrad Rady i przewodzi
wszystkim jej posiedzeniom, kieruje podejmowaniem decyzji
legislacyjnych i politycznych, oraz wypracowuje kompromisy
pomiędzy poszczególnymi państwami członkowskimi.
 Na przykład, jeśli w grudniu 2012 r. zbierze się Rada ds. Środowiska,
przewodzić jej będzie cypryjski minister środowiska, bo Prezydencja
Rady przypada aktualnie właśnie Cyprowi.

Polska Prezydencja w Radzie UE
Do obszarów kierunkowych Polskiej Prezydencji należały:
 ramy finansowe 2014-2020,
 rynek wewnętrzny;
 stosunki ze Wschodem (Partnerstwo Wschodnie);
 wzmocnienie zewnętrznej polityki energetycznej UE;
 pełne wykorzystanie kapitału intelektualnego Europy;
 wspólna polityka bezpieczeństwa i obrony.
Funkcję Pełnomocnika Rządu ds. Przygotowania Organów Administracji
Rządowej i Sprawowania przez RP Przewodnictwa w Radzie UE pełnił Mikołaj
Dowgielewicz.

www.pl2011.eu
www.rcie.torun.pl

Parlament Europejski
 Parlament Europejski jest jedyną instytucją ponadnarodową, której
członkowie są demokratycznie wybierani w powszechnych wyborach
bezpośrednich. W nim reprezentowani są obywatele Państw
Członkowskich.
 Parlament Europejski jest wybierany co pięć lat i ustanawia liczne
prawa (dyrektywy, rozporządzenia, itp.), które mają wpływ na życie
codzienne każdego obywatela.

Parlament Europejski

 Przewodniczący jest wybierany na odnawialny okres dwóch i pół roku, to
jest na połowę kadencji. Przewodniczący reprezentuje Parlament na
zewnątrz i w stosunkach z innymi instytucjami wspólnotowymi.
 Podczas otwarcia każdego posiedzenia Rady Europejskiej przewodniczący
Parlamentu wyraża stanowisko i przedstawia kwestie zajmujące uwagę
Parlamentu, związane z konkretnymi tematami i punktami wpisanymi w
porządek dzienny.
 Przewodniczący PE podpisuje wraz z przewodniczącym Rady wszystkie
akty prawne podjęte w ramach współdecyzji.

Parlament Europejski
 Zgodnie z ogólną zasadą miejsca są podzielone proporcjonalnie do
liczby mieszkańców każdego kraju. Każde Państwo Członkowskie
posiada stałą liczbę miejsc: maksymalnie 96 a minimalnie - 6.
Obecnie Polskę reprezentuje 50 europarlamantarzystów.
 Każde Państwo Członkowskie określa własną ordynację wyborczą,
lecz stosuje identyczne zasady demokratyczne, to jest prawo do
głosowania w wieku 18 lat (z wyjątkiem Austrii, której obywatele
mogą głosować po ukończeniu 16 lat), równość płci i tajność
głosowania.
 Wybory europejskie już teraz charakteryzuje pewna liczba
wspólnych zasad. Należą do nich bezpośredni i powszechny
charakter wyborów, zasada proporcjonalności i odnawialny
pięcioletni mandat.

Liczba Mandatów w PE

 Maksymalnie 750 + przewodniczący (obecnie 736 posłów)
 Minimalna liczba
członkowskie – 6
 Maksymalna liczba
członkowskie - 96

mandatów
mandatów

przypadających
przypadających

na

państwo

na

państwo

Trybunał Sprawiedliwości
Unii Europejskiej
• Trybunał Sprawiedliwości Unii Europejskiej jest organem sądowym
Unii Europejskiej. Obejmuje: Trybunał Sprawiedliwości, Sąd i
sądy wyspecjalizowane.
• Jego zadaniem jest zapewnienie, by prawo unijne było
interpretowane i stosowane w ten sam sposób w każdym państwie
członkowskim.
• Trybunał jest uprawniony do rozstrzygania sporów prawnych
wynikłych między państwami członkowskimi, instytucjami UE,
przedsiębiorstwami i osobami fizycznymi.
• Trybunał ma siedzibę w Luksemburgu.

Europejski Trybunał Obrachunkowy
 Głównym zadaniem Trybunału jest kontrola gospodarki
pieniężnej UE. Sprawozdanie z wykonania budżetu, które
sporządza po zamknięciu każdego roku budżetowego, stanowi
podstawę do udzielenia Komisje Europejskiej przez Parlament
Europejski absolutorium z realizacji budżetu.
 W skład Trybunału wchodzi jeden obywatel z każdego państwa
członkowskiego. Członków Trybunału mianuje Rada Unii
Europejskiej po konsultacji z Parlamentem Europejskim spośród
kandydatów przedstawionych przez państwa członkowskie.
 Kadencja Trybunału trwa 6 lat. Siedziba tego organu mieści się w
Luksemburgu.

Europejski Komitet Ekonomiczno-Społeczny
skład osobowy
 Organizacje przedstawicieli producentów, rolników, pracowników,
wolnych zawodów, gospodarki społecznej, konsumentów i inne
organizacje pozarządowe;
 Cechą charakterystyczną zorganizowanego społeczeństwa
obywatelskiego jest rola pośrednika między administracją
publiczną a obywatelami.
 Jest to zgromadzenie 344 przedstawicieli pochodzących z 27
państw członkowskich UE
 Członkowie posiadają 4-letni, odnawialny mandat
 Są oni mianowani przez Radę UE w oparciu o listy sporządzane
przez rządy krajowe.

Zgromadzenie podzielone
na 3 GRUPY
 Grupa I - Pracodawcy
 Sektor publiczny i prywatny w przemyśle, handlu, finansach itp.
(duże przedsiębiorstwa);
 Grupa II – Pracownicy
 Ogólnokrajowe związki zawodowe;
 Grupa III – Inne podmioty
 Rolnicy, konsumenci, rzemieślnicy i MŚP, gospodarka społeczna,
społeczne i ekologiczne organizacje pozarządowe, wolne zawody
itp.

Komitet Regionów
 Członkowie Komitetu są wybierani spośród polityków z okręgów
miejskich lub regionów i reprezentują całą gamę działań
podejmowanych przez władze lokalne lub regionalne w Unii
Europejskiej - prezydenci regionów, regionalni parlamentarzyści,
radni miejscy, burmistrzowie dużych miast itp.
 Członkowie Komitetu oraz ich zastępcy są mianowani na 5 lat przez
Radę spośród kandydatów przedstawionych przez państwa
członkowskie. Ich mandat jest odnawialny. Są oni także całkowicie
niezależni w wykonywaniu swoich funkcji.

Komitet Regionów

Co roku Komitet Regionów odbywa pięć sesji plenarnych, podczas których
wyznacza ogólne wytyczne swej polityki oraz przyjmuje opinie.
Członkowie Komitetu przypisani są do wyspecjalizowanych komisji, których
zadaniem jest przygotowywanie sesji plenarnych. W Komitecie działa sześć
takich komisji:
 Komisja ds. Polityki Spójności Regionalnej (COTER),
 Komisja ds. Polityki Gospodarczej i Społecznej (ECOS),
 Komisja ds. Zrównoważonego Rozwoju (DEVE),
 Komisja ds. Kultury i Edukacji (EDUC),
 Komisja ds. Konstytucyjnych i Sprawowania Rządów w Europie
(CONST),
 Komisja ds. Stosunków Zewnętrznych (RELEX).

Komitet Regionów
• Komitet Regionów liczy 344 członków. Liczba członków z
poszczególnych państw w przybliżeniu odzwierciedla ich
liczbę ludności i przedstawia się następująco:
 Francja, Niemcy, Wielka Brytania i Włochy: 24
 Hiszpania i Polska: 21
 Rumunia: 15
 Belgia, Bułgaria, Czechy, Grecja i Węgry, Austria, Niderlandy,
Portugalia i Szwecja: 12
 Dania, Finlandia, Irlandia, Litwa i Słowacja: 9
 Estonia, Łotwa i Słowenia: 7
 Cypr i Luksemburg: 6
 Malta: 5

Dziękuję za uwagę.

www.rcie.torun.pl
www.kursy.rcie.torun.pl


Slide 47

Funkcjonowanie instytucji
Unii Europejskiej
w kontekście Traktatu z Lizbony

Zagadnienia tematyczne
Czym jest Unia Europejska?
Instytucje Europejskie
• Rada Europejska
• Komisja europejska
• Rada Unii Europejskiej
• Parlament Europejski
 Ćwiczenia



1. Czym jest Unia Europejska?

Unia Europejska
Powierzchnia: 4 miliony km²
Liczba ludności: 502,477 milionów osób
27 Państw członkowskich
7,28% ludności świata
1 maja 2004 r. – akcesja Polski do UE

Czym jest Unia Europejska?
Traktaty określające status UE

 Traktat ustanawiający Europejską Wspólnotę Węgla i Stali – 1951 r.
 Traktat ustanawiający Europejską Wspólnotę Gospodarczą – 1957 r.
 Traktat ustanawiający Europejską Wspólnotę Energii Atomowej
(EUROATOM) – 1957 r.
 Traktat ustanawiający Jedną Radę i Jedną Komisję Wspólnot
Europejskich – 1965 r.
 Jednolity Akt Europejski - 1986 r.
 Traktat z Maastricht – Traktat o Unii Europejskiej – 1992 r.
 Traktat z Amsterdamu – 1997 r.
 Traktat z Nicei – 2001 r.
 Nieudana próba uchwalenia Konstytucji Unii Europejskiej – 2005 r.
 Traktat z Lizbony – 2007 r.

Traktat z Lizbony

Jest to najnowszy i aktualny dokument określający czym
jest Unia Europejska, jakie są jej podstawy, cele i
kompetencje.
Na podstawie treści tego dokumentu śledzić będziemy
instytucjonalny kształt UE.

Lizbona, uroczystość podpisania
traktatu (13 grudnia 2007 r.)

Lizbona, wspólne zdjęcie głów państw, szefów rządów i ministrów
spraw zagranicznych przed Klasztorem Hieronimitów po
uroczystości podpisania traktatu (13 grudnia 2007 r.)
9 kwietnia 2008 r. Traktat został
ratyfikowany przez Prezydenta RP
Lecha Kaczyńskiego.

UE przed Traktatem z Lizbony
Do momentu wejścia w życie Traktatu z Lizbony Unia Europejska była
szczególną formą współpracy międzynarodowej państw opartą
na trzech filarach:
 Wspólnotach Europejskich,
 wspólnej polityce zagranicznej i bezpieczeństwa
 współpracy policyjnej i sądowej w sprawach karnych.
Unia Europejska nie miała jednak ani osobowości prawnej, ani
własnych instytucji.

Charakter stowarzyszenia
państw członkowskich

Traktat o Unii Europejskiej stanowi w art. 47, że
„Unia ma osobowość prawną”.
Oznacza to, że Unia Europejska staje się
jednolitą organizacją międzynarodową.

Osobowość prawna UE
Unia Europejska nie jest federacją, jak Stany Zjednoczone Ameryki
Północnej, Federacyjna Republika Brazylii lub Federacja Rosyjska.
Jako organizacja międzynarodowa, UE:
 jest podmiotem na arenie polityki międzynarodowej, prowadzi
własną politykę zewnętrzną;
 jest podmiotem umów międzynarodowych;
 prowadzi własną politykę wewnętrzną, posiada własne
instytucje.

Kompetencje Unii Europejskiej

Unia Europejska ma tyle kompetencji,
ile powierzyły jej państwa członkowskie.

1. Kompetencje wyłączne, których nie dzieli z
rządami państw

 unia celna;
 ustanawianie reguł konkurencji niezbędnych do funkcjonowania
rynku wewnętrznego;
 zachowanie morskich zasobów biologicznych;
 wspólna polityka handlowa;
 zawieranie umów międzynarodowych;
 polityka pieniężna w odniesieniu do Państw Członkowskich, których
walutą jest euro.

2. Kompetencje dzielone i działania wspierające
rynek wewnętrzny;
 spójność gospodarcza, społeczna i terytorialna;
 rolnictwo i rybołówstwo, z wyłączeniem zachowania morskich
zasobów biologicznych;
 środowisko;
 ochrona konsumentów;
 transport;
 przestrzeń wolności, bezpieczeństwa i sprawiedliwości;
 badań, rozwoju technologicznego i przestrzeni kosmicznej;
 współpraca na rzecz rozwoju i pomocy humanitarnej.

3. Kompetencje koordynujące i uzupełniające






ochrona i poprawa zdrowia ludzkiego;

przemysł;
kultura;
turystyka;
edukacja, kształcenie zawodowe, młodzież, sport.

Cele Unii Europejskiej I
Zgodnie z art. 3 Traktatu o Unii Europejskiej, celem Unii Europejskiej
jest
wspieranie pokoju, jej wartości
i dobrobytu jej narodów.
Ponadto Unia zapewnia swoim obywatelom przestrzeń wolności,
bezpieczeństwa i sprawiedliwości bez granic wewnętrznych, w której
zagwarantowana jest swoboda przepływu osób, w powiązaniu z
właściwymi środkami w odniesieniu do kontroli granic zewnętrznych,
azylu, imigracji, jak również zapobiegania i zwalczania przestępczości.

Cele Unii Europejskiej II
Unia ustanawia także rynek wewnętrzny oraz działa na rzecz trwałego
rozwoju Europy, którego podstawą jest zrównoważony wzrost
gospodarczy oraz stabilność cen, społeczna gospodarka rynkowa o
wysokiej konkurencyjności, zmierzająca do pełnego zatrudnienia i
postępu społecznego, oraz wysoki poziom ochrony i poprawy jakości
środowiska naturalnego. Wspiera także postęp naukowo-techniczny.

Cele Unii Europejskiej III
Oprócz tego Unia:

• zwalcza wykluczenie społeczne i dyskryminację oraz wspiera
sprawiedliwość i ochronę socjalną, równość kobiet i mężczyzn,
solidarność między pokoleniami i ochronę praw dziecka;
• wspiera spójność gospodarczą, społeczną i terytorialną oraz
solidarność między państwami członkowskimi;
• szanuje swoją bogatą różnorodność kulturową i językową oraz
czuwa nad ochroną i rozwojem
• dziedzictwa kulturowego Europy;
• ustanawia unię gospodarczą i walutową, której walutą jest euro.

Cele Unii Europejskiej IV
W stosunkach zewnętrznych Unia umacnia i propaguje swoje wartości i
interesy, oraz wnosi wkład w ochronę swoich obywateli. Przyczynia się:
•
•
•
•
•
•

do pokoju, bezpieczeństwa, trwałego rozwoju Ziemi,
do solidarności i wzajemnego szacunku między narodami,
do swobodnego i uczciwego handlu,
do wyeliminowania ubóstwa,
do ochrony praw człowieka, w szczególności praw dziecka,
a także do ścisłego przestrzegania i rozwoju prawa
międzynarodowego, w szczególności zasad Karty Narodów
Zjednoczonych.

Karta Praw Podstawowych
art. 2 §1 Każdy ma prawo do życia.

art. 9 Prawo do zawarcia małżeństwa i prawo do założenia rodziny są
gwarantowane zgodnie z ustawami krajowymi regulującymi
korzystanie z tych praw.
art. 33 §1 Rodzina korzysta z ochrony prawnej, ekonomicznej
i społecznej.
art. 22 Unia szanuje różnorodność kulturową, religijną i językową.

Polska
a Karta Praw Podstawowych
Polska zastrzegła kompetencje państw członkowskich do
stanowienia prawa „ w zakresie moralności publicznej,
prawa rodzinnego, a także ochrony godności ludzkiej i
poszanowania fizycznej i moralnej integralności
człowieka”.

2. Instytucje Unii Europejskiej

Główne instytucje Unii Europejskiej





Rada Europejska
Komisja Europejska
Rada Unii Europejskiej
Parlament Europejski

 Trybunał Sprawiedliwości UE
 Europejski Trybunał Obrachunkowy
 Europejski Bank Centralny

Organami doradczymi są:
 Europejski Komitet Ekonomiczno-Społeczny
 Komitet Regionów

Rada Europejska
 Rada Europejska wskazuje Unii Europejskiej ogólny kierunek
działań politycznych i wytycza jej ogólne priorytety. Rada
Europejska daje Unii impulsy niezbędne do rozwoju oraz określa
ogólne kierunki działań i priorytety polityczne. Nie pełni ona funkcji
ustawodawczej.
 W skład Rady Europejskiej wchodzą szefowie państw lub
rządów państw członkowskich, a także jej przewodniczący oraz
przewodniczący Komisji. W jej pracach uczestniczy wysoki
przedstawiciel Unii do spraw zagranicznych i polityki
bezpieczeństwa.
 Wraz z wejściem w życie traktatu z Lizbony 1 grudnia 2009 r.
zyskała status instytucji. Jej przewodniczącym został Herman Van
Rompuy.

Tworzenie
i realizacja
Jak
powstaje prawo
UE

prawa (wersja uproszczona)
jako podstawa funkcjonowania instytucji UE
Problem, obywatele, grupy interesu, eksperci:
dyskusje, konsultacje

Komisja: wystąpienie z oficjalnym wnioskiem

Parlament i Rada UE: wspólna decyzja

Władze krajowe i lokalne: wdrażanie

Komisja i Trybunał Sprawiedliwości: monitorowanie
wdrażania
źródło: opracowanie własne

Komisja Europejska

 Komisja Europejska jest organem wykonawczym UE, który
opracowuje propozycje nowych aktów prawnych, zarządza
na bieżąco wdrażaniem polityki UE i wydatkowaniem
unijnych funduszy.
 Chroniąc interesy Europy jako całości, Komisja dba o to, aby
wszystkie państwa członkowskie UE przestrzegały unijnych
traktatów i przepisów.
 W skład Komisji wchodzi obecnie 27 komisarzy, po jednym z
każdego państwa członkowskiego, w tym wysoki przedstawiciel Unii
do spraw zagranicznych i polityki bezpieczeństwa.

Komisja Europejska
a interesy państw członkowskich

 Komisja reprezentuje Unię Europejską jako całość, a nie
poszczególne państwa członkowskie. Stąd, każdy komisarz nie szuka
rozwiązania korzystnego dla swego państwa, lecz dla Unii jako
całości.
 Na forum Komisji nie ma miejsca na ścieranie się interesów państw
członkowskich.

Kompetencje Komisji Europejskiej
 Bezpośrednia inicjatywa legislacyjna,
 Sporządza roczny plan prac legislacyjnych Wspólnoty określający akty
prawne, które mają zostać wydane.
 Samodzielnie stanowi prawo w przedmiocie zakresu obowiązywania reguł
konkurencji w odniesieniu do przedsiębiorstw publicznych (np. stocznie).
 Na podstawie upoważnienia Rady UE, Komisja może przyjmować akty
prawne o charakterze wykonawczym. W realizacji uprawnień wykonawczych
KE ma obowiązek współpracy z komitetami.
 Wszczyna postępowanie przed Trybunałem Sprawiedliwości.
 Przygotowuje projekt budżetu UE a następnie go realizuje.
 Zarządza funduszami europejskimi.
 Sprawuje kontrolę nad przestrzeganiem prawa UE.

WYSOKI PRZEDSTAWICIEL UNII DO SPRAW
ZAGRANICZNYCH I POLITYKI BEZPIECZEŃSTWA
 Mianowany przez Radę Europejską kwalifikowaną większością głosów +
zatwierdzenie przez PE; pełni funkcję Wiceprzewodniczącego KE
 Funkcje:
 Kieruje PZIB i przedstawia projekty decyzji i działań w ramach PZIB
 Przewodniczy Radzie Spraw Zagranicznych
 Zapewnia spójność działań zewnętrznych Unii jako
wiceprzewodniczący KE
 Kieruje europejską służbą działań zewnętrznych
 Ustanowienie Europejskiej Służby Działań Zewnętrznych
 Pracownicy Sekretariatu Generalnego Rady i Komisji (DG RELEX) –
po 1/3 z każdej instytucji
 Osoby oddelegowane z Państw Członkowskich – 1/3

Rada Unii Europejskiej
•

Rada jest głównym organem decyzyjnym Unii Europejskiej.

•

W jej posiedzeniach uczestniczy po jednym ministrze z każdego
kraju członkowskiego UE.

•

To, który minister uczestniczy w danym spotkaniu Rady UE, zależy
od poruszanej na nim tematyki. Jeżeli na przykład Rada debatuje nad
sprawami związanymi z ochroną środowiska, w posiedzeniu biorą udział
ministrowie środowiska wszystkich państw UE, a radę tę nazywa się „Radą
ds. Środowiska”.

•

Rada UE jest forum międzyrządowym. Każdy minister zasiadający w
radzie jest upoważniony do podejmowania zobowiązań w imieniu swojego
rządu.

•

Rada UE jest forum ścierania się interesów narodowych oraz
interesów państw członkowskich.

Rada Unii Europejskiej
Istnieje dziesięć możliwych konfiguracji Rady:












Rada do spraw Ogólnych
Rada do spraw Zagranicznych
Rada do spraw Gospodarczych i Finansowych
Rada do spraw Współpracy w dziedzinie Wymiaru Sprawiedliwości i Spraw
Wewnętrznych
Rada do spraw Zatrudnienia, Polityki Społecznej, Zdrowia i Polityki
dotyczącej Konsumentów
Rada do spraw Transportu, Telekomunikacji i Energii
Rada do spraw Rolnictwa i Rybołówstwa
Rada do spraw Ochrony Środowiska
Rada do spraw Konkurencji
Rada do spraw Edukacji, Młodzieży i Kultury

Rada Unii Europejskiej

 Przyjmuje europejskie akty prawne oraz projekt budżetu – wspólnie
z Parlamentem Europejskim.
 Koordynuje kierunki polityki gospodarczej i społecznej w krajach
członkowskich.
 Zawiera umowy międzynarodowe między UE a innymi krajami lub
organizacjami międzynarodowymi.
 Nie posiada inicjatywy legislacyjnej.

Głosowanie w Radzie UE

źródło: www.polskawue.gov.pl

Głosowanie w Radzie UE
• Wymóg uzyskania większości kwalifikowanej oznacza, że decyzja
musi uzyskać poparcie większości państw członkowskich (jeżeli
projekt aktu prawnego pochodzi od Komisji Europejskiej) lub 2/3
liczby państw (jeżeli projekt pochodzi od państw członkowskich)
dysponujących co najmniej 255 głosami ważonymi.
• Ponadto, członek Rady może wystąpić o sprawdzenie, czy państwa
członkowskie stanowiące większość kwalifikowaną reprezentują co
najmniej 62 proc. ogółu ludności Unii.
• Jeżeli się okaże, że warunek ten nie został spełniony, decyzja nie
zostaje przyjęta, jednakże to ostatnie kryterium nie ma praktycznego
znaczenia przy spełnieniu kryterium liczby państw i liczby głosów
ważonych.
• System ten będzie obowiązywał do 31 października 2014 r.

Organizacja prac Rady Unii Europejskiej
 Każdy kraj UE ma w Brukseli stały zespół („przedstawicielstwo”),
które go reprezentuje i broni jego interesu narodowego na szczeblu
Unii. Szef przedstawicielstwa pełni de facto rolę ambasadora swego
kraju przy Unii Europejskiej.
 Ambasadorowie (zwani „stałymi przedstawicielami”) spotykają się co
tydzień w ramach Komitetu Stałych Przedstawicieli (francuski skrót:
COREPER).
 Przedstawicielem Rzeczpospolitej Polskiej w Brukseli jest

Jan Tombiński

Prezydencja w Radzie Unii Europejskiej to…






…przywilej organizacji prac Rady UE,
…ustalanie miejsca, daty i tematyki obrad Rady,
…kierowanie pracami Rady UE i przewodniczenie jej obradom,
…wypracowywanie kompromisu pomiędzy poszczególnymi państwami
członkowskimi.

 Prezydencja w Radzie UE trwa sześć miesięcy i przypada kolejno na każde
państwo członkowskie UE.
 Rzeczpospolita Polska sprawowała pierwszą w historii Prezydencję między 1
lipca a 31 grudnia 2011 r.
 Trio Prezydencji…
 Polska, Dania i Cypr

Prezydencja w Radzie Unii Europejskiej

 Państwo, które obejmuje Prezydencję w Radzie UE przejmuje
kolejno odpowiedzialność za porządek obrad Rady i przewodzi
wszystkim jej posiedzeniom, kieruje podejmowaniem decyzji
legislacyjnych i politycznych, oraz wypracowuje kompromisy
pomiędzy poszczególnymi państwami członkowskimi.
 Na przykład, jeśli w grudniu 2012 r. zbierze się Rada ds. Środowiska,
przewodzić jej będzie cypryjski minister środowiska, bo Prezydencja
Rady przypada aktualnie właśnie Cyprowi.

Polska Prezydencja w Radzie UE
Do obszarów kierunkowych Polskiej Prezydencji należały:
 ramy finansowe 2014-2020,
 rynek wewnętrzny;
 stosunki ze Wschodem (Partnerstwo Wschodnie);
 wzmocnienie zewnętrznej polityki energetycznej UE;
 pełne wykorzystanie kapitału intelektualnego Europy;
 wspólna polityka bezpieczeństwa i obrony.
Funkcję Pełnomocnika Rządu ds. Przygotowania Organów Administracji
Rządowej i Sprawowania przez RP Przewodnictwa w Radzie UE pełnił Mikołaj
Dowgielewicz.

www.pl2011.eu
www.rcie.torun.pl

Parlament Europejski
 Parlament Europejski jest jedyną instytucją ponadnarodową, której
członkowie są demokratycznie wybierani w powszechnych wyborach
bezpośrednich. W nim reprezentowani są obywatele Państw
Członkowskich.
 Parlament Europejski jest wybierany co pięć lat i ustanawia liczne
prawa (dyrektywy, rozporządzenia, itp.), które mają wpływ na życie
codzienne każdego obywatela.

Parlament Europejski

 Przewodniczący jest wybierany na odnawialny okres dwóch i pół roku, to
jest na połowę kadencji. Przewodniczący reprezentuje Parlament na
zewnątrz i w stosunkach z innymi instytucjami wspólnotowymi.
 Podczas otwarcia każdego posiedzenia Rady Europejskiej przewodniczący
Parlamentu wyraża stanowisko i przedstawia kwestie zajmujące uwagę
Parlamentu, związane z konkretnymi tematami i punktami wpisanymi w
porządek dzienny.
 Przewodniczący PE podpisuje wraz z przewodniczącym Rady wszystkie
akty prawne podjęte w ramach współdecyzji.

Parlament Europejski
 Zgodnie z ogólną zasadą miejsca są podzielone proporcjonalnie do
liczby mieszkańców każdego kraju. Każde Państwo Członkowskie
posiada stałą liczbę miejsc: maksymalnie 96 a minimalnie - 6.
Obecnie Polskę reprezentuje 50 europarlamantarzystów.
 Każde Państwo Członkowskie określa własną ordynację wyborczą,
lecz stosuje identyczne zasady demokratyczne, to jest prawo do
głosowania w wieku 18 lat (z wyjątkiem Austrii, której obywatele
mogą głosować po ukończeniu 16 lat), równość płci i tajność
głosowania.
 Wybory europejskie już teraz charakteryzuje pewna liczba
wspólnych zasad. Należą do nich bezpośredni i powszechny
charakter wyborów, zasada proporcjonalności i odnawialny
pięcioletni mandat.

Liczba Mandatów w PE

 Maksymalnie 750 + przewodniczący (obecnie 736 posłów)
 Minimalna liczba
członkowskie – 6
 Maksymalna liczba
członkowskie - 96

mandatów
mandatów

przypadających
przypadających

na

państwo

na

państwo

Trybunał Sprawiedliwości
Unii Europejskiej
• Trybunał Sprawiedliwości Unii Europejskiej jest organem sądowym
Unii Europejskiej. Obejmuje: Trybunał Sprawiedliwości, Sąd i
sądy wyspecjalizowane.
• Jego zadaniem jest zapewnienie, by prawo unijne było
interpretowane i stosowane w ten sam sposób w każdym państwie
członkowskim.
• Trybunał jest uprawniony do rozstrzygania sporów prawnych
wynikłych między państwami członkowskimi, instytucjami UE,
przedsiębiorstwami i osobami fizycznymi.
• Trybunał ma siedzibę w Luksemburgu.

Europejski Trybunał Obrachunkowy
 Głównym zadaniem Trybunału jest kontrola gospodarki
pieniężnej UE. Sprawozdanie z wykonania budżetu, które
sporządza po zamknięciu każdego roku budżetowego, stanowi
podstawę do udzielenia Komisje Europejskiej przez Parlament
Europejski absolutorium z realizacji budżetu.
 W skład Trybunału wchodzi jeden obywatel z każdego państwa
członkowskiego. Członków Trybunału mianuje Rada Unii
Europejskiej po konsultacji z Parlamentem Europejskim spośród
kandydatów przedstawionych przez państwa członkowskie.
 Kadencja Trybunału trwa 6 lat. Siedziba tego organu mieści się w
Luksemburgu.

Europejski Komitet Ekonomiczno-Społeczny
skład osobowy
 Organizacje przedstawicieli producentów, rolników, pracowników,
wolnych zawodów, gospodarki społecznej, konsumentów i inne
organizacje pozarządowe;
 Cechą charakterystyczną zorganizowanego społeczeństwa
obywatelskiego jest rola pośrednika między administracją
publiczną a obywatelami.
 Jest to zgromadzenie 344 przedstawicieli pochodzących z 27
państw członkowskich UE
 Członkowie posiadają 4-letni, odnawialny mandat
 Są oni mianowani przez Radę UE w oparciu o listy sporządzane
przez rządy krajowe.

Zgromadzenie podzielone
na 3 GRUPY
 Grupa I - Pracodawcy
 Sektor publiczny i prywatny w przemyśle, handlu, finansach itp.
(duże przedsiębiorstwa);
 Grupa II – Pracownicy
 Ogólnokrajowe związki zawodowe;
 Grupa III – Inne podmioty
 Rolnicy, konsumenci, rzemieślnicy i MŚP, gospodarka społeczna,
społeczne i ekologiczne organizacje pozarządowe, wolne zawody
itp.

Komitet Regionów
 Członkowie Komitetu są wybierani spośród polityków z okręgów
miejskich lub regionów i reprezentują całą gamę działań
podejmowanych przez władze lokalne lub regionalne w Unii
Europejskiej - prezydenci regionów, regionalni parlamentarzyści,
radni miejscy, burmistrzowie dużych miast itp.
 Członkowie Komitetu oraz ich zastępcy są mianowani na 5 lat przez
Radę spośród kandydatów przedstawionych przez państwa
członkowskie. Ich mandat jest odnawialny. Są oni także całkowicie
niezależni w wykonywaniu swoich funkcji.

Komitet Regionów

Co roku Komitet Regionów odbywa pięć sesji plenarnych, podczas których
wyznacza ogólne wytyczne swej polityki oraz przyjmuje opinie.
Członkowie Komitetu przypisani są do wyspecjalizowanych komisji, których
zadaniem jest przygotowywanie sesji plenarnych. W Komitecie działa sześć
takich komisji:
 Komisja ds. Polityki Spójności Regionalnej (COTER),
 Komisja ds. Polityki Gospodarczej i Społecznej (ECOS),
 Komisja ds. Zrównoważonego Rozwoju (DEVE),
 Komisja ds. Kultury i Edukacji (EDUC),
 Komisja ds. Konstytucyjnych i Sprawowania Rządów w Europie
(CONST),
 Komisja ds. Stosunków Zewnętrznych (RELEX).

Komitet Regionów
• Komitet Regionów liczy 344 członków. Liczba członków z
poszczególnych państw w przybliżeniu odzwierciedla ich
liczbę ludności i przedstawia się następująco:
 Francja, Niemcy, Wielka Brytania i Włochy: 24
 Hiszpania i Polska: 21
 Rumunia: 15
 Belgia, Bułgaria, Czechy, Grecja i Węgry, Austria, Niderlandy,
Portugalia i Szwecja: 12
 Dania, Finlandia, Irlandia, Litwa i Słowacja: 9
 Estonia, Łotwa i Słowenia: 7
 Cypr i Luksemburg: 6
 Malta: 5

Dziękuję za uwagę.

www.rcie.torun.pl
www.kursy.rcie.torun.pl


Slide 48

Funkcjonowanie instytucji
Unii Europejskiej
w kontekście Traktatu z Lizbony

Zagadnienia tematyczne
Czym jest Unia Europejska?
Instytucje Europejskie
• Rada Europejska
• Komisja europejska
• Rada Unii Europejskiej
• Parlament Europejski
 Ćwiczenia



1. Czym jest Unia Europejska?

Unia Europejska
Powierzchnia: 4 miliony km²
Liczba ludności: 502,477 milionów osób
27 Państw członkowskich
7,28% ludności świata
1 maja 2004 r. – akcesja Polski do UE

Czym jest Unia Europejska?
Traktaty określające status UE

 Traktat ustanawiający Europejską Wspólnotę Węgla i Stali – 1951 r.
 Traktat ustanawiający Europejską Wspólnotę Gospodarczą – 1957 r.
 Traktat ustanawiający Europejską Wspólnotę Energii Atomowej
(EUROATOM) – 1957 r.
 Traktat ustanawiający Jedną Radę i Jedną Komisję Wspólnot
Europejskich – 1965 r.
 Jednolity Akt Europejski - 1986 r.
 Traktat z Maastricht – Traktat o Unii Europejskiej – 1992 r.
 Traktat z Amsterdamu – 1997 r.
 Traktat z Nicei – 2001 r.
 Nieudana próba uchwalenia Konstytucji Unii Europejskiej – 2005 r.
 Traktat z Lizbony – 2007 r.

Traktat z Lizbony

Jest to najnowszy i aktualny dokument określający czym
jest Unia Europejska, jakie są jej podstawy, cele i
kompetencje.
Na podstawie treści tego dokumentu śledzić będziemy
instytucjonalny kształt UE.

Lizbona, uroczystość podpisania
traktatu (13 grudnia 2007 r.)

Lizbona, wspólne zdjęcie głów państw, szefów rządów i ministrów
spraw zagranicznych przed Klasztorem Hieronimitów po
uroczystości podpisania traktatu (13 grudnia 2007 r.)
9 kwietnia 2008 r. Traktat został
ratyfikowany przez Prezydenta RP
Lecha Kaczyńskiego.

UE przed Traktatem z Lizbony
Do momentu wejścia w życie Traktatu z Lizbony Unia Europejska była
szczególną formą współpracy międzynarodowej państw opartą
na trzech filarach:
 Wspólnotach Europejskich,
 wspólnej polityce zagranicznej i bezpieczeństwa
 współpracy policyjnej i sądowej w sprawach karnych.
Unia Europejska nie miała jednak ani osobowości prawnej, ani
własnych instytucji.

Charakter stowarzyszenia
państw członkowskich

Traktat o Unii Europejskiej stanowi w art. 47, że
„Unia ma osobowość prawną”.
Oznacza to, że Unia Europejska staje się
jednolitą organizacją międzynarodową.

Osobowość prawna UE
Unia Europejska nie jest federacją, jak Stany Zjednoczone Ameryki
Północnej, Federacyjna Republika Brazylii lub Federacja Rosyjska.
Jako organizacja międzynarodowa, UE:
 jest podmiotem na arenie polityki międzynarodowej, prowadzi
własną politykę zewnętrzną;
 jest podmiotem umów międzynarodowych;
 prowadzi własną politykę wewnętrzną, posiada własne
instytucje.

Kompetencje Unii Europejskiej

Unia Europejska ma tyle kompetencji,
ile powierzyły jej państwa członkowskie.

1. Kompetencje wyłączne, których nie dzieli z
rządami państw

 unia celna;
 ustanawianie reguł konkurencji niezbędnych do funkcjonowania
rynku wewnętrznego;
 zachowanie morskich zasobów biologicznych;
 wspólna polityka handlowa;
 zawieranie umów międzynarodowych;
 polityka pieniężna w odniesieniu do Państw Członkowskich, których
walutą jest euro.

2. Kompetencje dzielone i działania wspierające
rynek wewnętrzny;
 spójność gospodarcza, społeczna i terytorialna;
 rolnictwo i rybołówstwo, z wyłączeniem zachowania morskich
zasobów biologicznych;
 środowisko;
 ochrona konsumentów;
 transport;
 przestrzeń wolności, bezpieczeństwa i sprawiedliwości;
 badań, rozwoju technologicznego i przestrzeni kosmicznej;
 współpraca na rzecz rozwoju i pomocy humanitarnej.

3. Kompetencje koordynujące i uzupełniające






ochrona i poprawa zdrowia ludzkiego;

przemysł;
kultura;
turystyka;
edukacja, kształcenie zawodowe, młodzież, sport.

Cele Unii Europejskiej I
Zgodnie z art. 3 Traktatu o Unii Europejskiej, celem Unii Europejskiej
jest
wspieranie pokoju, jej wartości
i dobrobytu jej narodów.
Ponadto Unia zapewnia swoim obywatelom przestrzeń wolności,
bezpieczeństwa i sprawiedliwości bez granic wewnętrznych, w której
zagwarantowana jest swoboda przepływu osób, w powiązaniu z
właściwymi środkami w odniesieniu do kontroli granic zewnętrznych,
azylu, imigracji, jak również zapobiegania i zwalczania przestępczości.

Cele Unii Europejskiej II
Unia ustanawia także rynek wewnętrzny oraz działa na rzecz trwałego
rozwoju Europy, którego podstawą jest zrównoważony wzrost
gospodarczy oraz stabilność cen, społeczna gospodarka rynkowa o
wysokiej konkurencyjności, zmierzająca do pełnego zatrudnienia i
postępu społecznego, oraz wysoki poziom ochrony i poprawy jakości
środowiska naturalnego. Wspiera także postęp naukowo-techniczny.

Cele Unii Europejskiej III
Oprócz tego Unia:

• zwalcza wykluczenie społeczne i dyskryminację oraz wspiera
sprawiedliwość i ochronę socjalną, równość kobiet i mężczyzn,
solidarność między pokoleniami i ochronę praw dziecka;
• wspiera spójność gospodarczą, społeczną i terytorialną oraz
solidarność między państwami członkowskimi;
• szanuje swoją bogatą różnorodność kulturową i językową oraz
czuwa nad ochroną i rozwojem
• dziedzictwa kulturowego Europy;
• ustanawia unię gospodarczą i walutową, której walutą jest euro.

Cele Unii Europejskiej IV
W stosunkach zewnętrznych Unia umacnia i propaguje swoje wartości i
interesy, oraz wnosi wkład w ochronę swoich obywateli. Przyczynia się:
•
•
•
•
•
•

do pokoju, bezpieczeństwa, trwałego rozwoju Ziemi,
do solidarności i wzajemnego szacunku między narodami,
do swobodnego i uczciwego handlu,
do wyeliminowania ubóstwa,
do ochrony praw człowieka, w szczególności praw dziecka,
a także do ścisłego przestrzegania i rozwoju prawa
międzynarodowego, w szczególności zasad Karty Narodów
Zjednoczonych.

Karta Praw Podstawowych
art. 2 §1 Każdy ma prawo do życia.

art. 9 Prawo do zawarcia małżeństwa i prawo do założenia rodziny są
gwarantowane zgodnie z ustawami krajowymi regulującymi
korzystanie z tych praw.
art. 33 §1 Rodzina korzysta z ochrony prawnej, ekonomicznej
i społecznej.
art. 22 Unia szanuje różnorodność kulturową, religijną i językową.

Polska
a Karta Praw Podstawowych
Polska zastrzegła kompetencje państw członkowskich do
stanowienia prawa „ w zakresie moralności publicznej,
prawa rodzinnego, a także ochrony godności ludzkiej i
poszanowania fizycznej i moralnej integralności
człowieka”.

2. Instytucje Unii Europejskiej

Główne instytucje Unii Europejskiej





Rada Europejska
Komisja Europejska
Rada Unii Europejskiej
Parlament Europejski

 Trybunał Sprawiedliwości UE
 Europejski Trybunał Obrachunkowy
 Europejski Bank Centralny

Organami doradczymi są:
 Europejski Komitet Ekonomiczno-Społeczny
 Komitet Regionów

Rada Europejska
 Rada Europejska wskazuje Unii Europejskiej ogólny kierunek
działań politycznych i wytycza jej ogólne priorytety. Rada
Europejska daje Unii impulsy niezbędne do rozwoju oraz określa
ogólne kierunki działań i priorytety polityczne. Nie pełni ona funkcji
ustawodawczej.
 W skład Rady Europejskiej wchodzą szefowie państw lub
rządów państw członkowskich, a także jej przewodniczący oraz
przewodniczący Komisji. W jej pracach uczestniczy wysoki
przedstawiciel Unii do spraw zagranicznych i polityki
bezpieczeństwa.
 Wraz z wejściem w życie traktatu z Lizbony 1 grudnia 2009 r.
zyskała status instytucji. Jej przewodniczącym został Herman Van
Rompuy.

Tworzenie
i realizacja
Jak
powstaje prawo
UE

prawa (wersja uproszczona)
jako podstawa funkcjonowania instytucji UE
Problem, obywatele, grupy interesu, eksperci:
dyskusje, konsultacje

Komisja: wystąpienie z oficjalnym wnioskiem

Parlament i Rada UE: wspólna decyzja

Władze krajowe i lokalne: wdrażanie

Komisja i Trybunał Sprawiedliwości: monitorowanie
wdrażania
źródło: opracowanie własne

Komisja Europejska

 Komisja Europejska jest organem wykonawczym UE, który
opracowuje propozycje nowych aktów prawnych, zarządza
na bieżąco wdrażaniem polityki UE i wydatkowaniem
unijnych funduszy.
 Chroniąc interesy Europy jako całości, Komisja dba o to, aby
wszystkie państwa członkowskie UE przestrzegały unijnych
traktatów i przepisów.
 W skład Komisji wchodzi obecnie 27 komisarzy, po jednym z
każdego państwa członkowskiego, w tym wysoki przedstawiciel Unii
do spraw zagranicznych i polityki bezpieczeństwa.

Komisja Europejska
a interesy państw członkowskich

 Komisja reprezentuje Unię Europejską jako całość, a nie
poszczególne państwa członkowskie. Stąd, każdy komisarz nie szuka
rozwiązania korzystnego dla swego państwa, lecz dla Unii jako
całości.
 Na forum Komisji nie ma miejsca na ścieranie się interesów państw
członkowskich.

Kompetencje Komisji Europejskiej
 Bezpośrednia inicjatywa legislacyjna,
 Sporządza roczny plan prac legislacyjnych Wspólnoty określający akty
prawne, które mają zostać wydane.
 Samodzielnie stanowi prawo w przedmiocie zakresu obowiązywania reguł
konkurencji w odniesieniu do przedsiębiorstw publicznych (np. stocznie).
 Na podstawie upoważnienia Rady UE, Komisja może przyjmować akty
prawne o charakterze wykonawczym. W realizacji uprawnień wykonawczych
KE ma obowiązek współpracy z komitetami.
 Wszczyna postępowanie przed Trybunałem Sprawiedliwości.
 Przygotowuje projekt budżetu UE a następnie go realizuje.
 Zarządza funduszami europejskimi.
 Sprawuje kontrolę nad przestrzeganiem prawa UE.

WYSOKI PRZEDSTAWICIEL UNII DO SPRAW
ZAGRANICZNYCH I POLITYKI BEZPIECZEŃSTWA
 Mianowany przez Radę Europejską kwalifikowaną większością głosów +
zatwierdzenie przez PE; pełni funkcję Wiceprzewodniczącego KE
 Funkcje:
 Kieruje PZIB i przedstawia projekty decyzji i działań w ramach PZIB
 Przewodniczy Radzie Spraw Zagranicznych
 Zapewnia spójność działań zewnętrznych Unii jako
wiceprzewodniczący KE
 Kieruje europejską służbą działań zewnętrznych
 Ustanowienie Europejskiej Służby Działań Zewnętrznych
 Pracownicy Sekretariatu Generalnego Rady i Komisji (DG RELEX) –
po 1/3 z każdej instytucji
 Osoby oddelegowane z Państw Członkowskich – 1/3

Rada Unii Europejskiej
•

Rada jest głównym organem decyzyjnym Unii Europejskiej.

•

W jej posiedzeniach uczestniczy po jednym ministrze z każdego
kraju członkowskiego UE.

•

To, który minister uczestniczy w danym spotkaniu Rady UE, zależy
od poruszanej na nim tematyki. Jeżeli na przykład Rada debatuje nad
sprawami związanymi z ochroną środowiska, w posiedzeniu biorą udział
ministrowie środowiska wszystkich państw UE, a radę tę nazywa się „Radą
ds. Środowiska”.

•

Rada UE jest forum międzyrządowym. Każdy minister zasiadający w
radzie jest upoważniony do podejmowania zobowiązań w imieniu swojego
rządu.

•

Rada UE jest forum ścierania się interesów narodowych oraz
interesów państw członkowskich.

Rada Unii Europejskiej
Istnieje dziesięć możliwych konfiguracji Rady:












Rada do spraw Ogólnych
Rada do spraw Zagranicznych
Rada do spraw Gospodarczych i Finansowych
Rada do spraw Współpracy w dziedzinie Wymiaru Sprawiedliwości i Spraw
Wewnętrznych
Rada do spraw Zatrudnienia, Polityki Społecznej, Zdrowia i Polityki
dotyczącej Konsumentów
Rada do spraw Transportu, Telekomunikacji i Energii
Rada do spraw Rolnictwa i Rybołówstwa
Rada do spraw Ochrony Środowiska
Rada do spraw Konkurencji
Rada do spraw Edukacji, Młodzieży i Kultury

Rada Unii Europejskiej

 Przyjmuje europejskie akty prawne oraz projekt budżetu – wspólnie
z Parlamentem Europejskim.
 Koordynuje kierunki polityki gospodarczej i społecznej w krajach
członkowskich.
 Zawiera umowy międzynarodowe między UE a innymi krajami lub
organizacjami międzynarodowymi.
 Nie posiada inicjatywy legislacyjnej.

Głosowanie w Radzie UE

źródło: www.polskawue.gov.pl

Głosowanie w Radzie UE
• Wymóg uzyskania większości kwalifikowanej oznacza, że decyzja
musi uzyskać poparcie większości państw członkowskich (jeżeli
projekt aktu prawnego pochodzi od Komisji Europejskiej) lub 2/3
liczby państw (jeżeli projekt pochodzi od państw członkowskich)
dysponujących co najmniej 255 głosami ważonymi.
• Ponadto, członek Rady może wystąpić o sprawdzenie, czy państwa
członkowskie stanowiące większość kwalifikowaną reprezentują co
najmniej 62 proc. ogółu ludności Unii.
• Jeżeli się okaże, że warunek ten nie został spełniony, decyzja nie
zostaje przyjęta, jednakże to ostatnie kryterium nie ma praktycznego
znaczenia przy spełnieniu kryterium liczby państw i liczby głosów
ważonych.
• System ten będzie obowiązywał do 31 października 2014 r.

Organizacja prac Rady Unii Europejskiej
 Każdy kraj UE ma w Brukseli stały zespół („przedstawicielstwo”),
które go reprezentuje i broni jego interesu narodowego na szczeblu
Unii. Szef przedstawicielstwa pełni de facto rolę ambasadora swego
kraju przy Unii Europejskiej.
 Ambasadorowie (zwani „stałymi przedstawicielami”) spotykają się co
tydzień w ramach Komitetu Stałych Przedstawicieli (francuski skrót:
COREPER).
 Przedstawicielem Rzeczpospolitej Polskiej w Brukseli jest

Jan Tombiński

Prezydencja w Radzie Unii Europejskiej to…






…przywilej organizacji prac Rady UE,
…ustalanie miejsca, daty i tematyki obrad Rady,
…kierowanie pracami Rady UE i przewodniczenie jej obradom,
…wypracowywanie kompromisu pomiędzy poszczególnymi państwami
członkowskimi.

 Prezydencja w Radzie UE trwa sześć miesięcy i przypada kolejno na każde
państwo członkowskie UE.
 Rzeczpospolita Polska sprawowała pierwszą w historii Prezydencję między 1
lipca a 31 grudnia 2011 r.
 Trio Prezydencji…
 Polska, Dania i Cypr

Prezydencja w Radzie Unii Europejskiej

 Państwo, które obejmuje Prezydencję w Radzie UE przejmuje
kolejno odpowiedzialność za porządek obrad Rady i przewodzi
wszystkim jej posiedzeniom, kieruje podejmowaniem decyzji
legislacyjnych i politycznych, oraz wypracowuje kompromisy
pomiędzy poszczególnymi państwami członkowskimi.
 Na przykład, jeśli w grudniu 2012 r. zbierze się Rada ds. Środowiska,
przewodzić jej będzie cypryjski minister środowiska, bo Prezydencja
Rady przypada aktualnie właśnie Cyprowi.

Polska Prezydencja w Radzie UE
Do obszarów kierunkowych Polskiej Prezydencji należały:
 ramy finansowe 2014-2020,
 rynek wewnętrzny;
 stosunki ze Wschodem (Partnerstwo Wschodnie);
 wzmocnienie zewnętrznej polityki energetycznej UE;
 pełne wykorzystanie kapitału intelektualnego Europy;
 wspólna polityka bezpieczeństwa i obrony.
Funkcję Pełnomocnika Rządu ds. Przygotowania Organów Administracji
Rządowej i Sprawowania przez RP Przewodnictwa w Radzie UE pełnił Mikołaj
Dowgielewicz.

www.pl2011.eu
www.rcie.torun.pl

Parlament Europejski
 Parlament Europejski jest jedyną instytucją ponadnarodową, której
członkowie są demokratycznie wybierani w powszechnych wyborach
bezpośrednich. W nim reprezentowani są obywatele Państw
Członkowskich.
 Parlament Europejski jest wybierany co pięć lat i ustanawia liczne
prawa (dyrektywy, rozporządzenia, itp.), które mają wpływ na życie
codzienne każdego obywatela.

Parlament Europejski

 Przewodniczący jest wybierany na odnawialny okres dwóch i pół roku, to
jest na połowę kadencji. Przewodniczący reprezentuje Parlament na
zewnątrz i w stosunkach z innymi instytucjami wspólnotowymi.
 Podczas otwarcia każdego posiedzenia Rady Europejskiej przewodniczący
Parlamentu wyraża stanowisko i przedstawia kwestie zajmujące uwagę
Parlamentu, związane z konkretnymi tematami i punktami wpisanymi w
porządek dzienny.
 Przewodniczący PE podpisuje wraz z przewodniczącym Rady wszystkie
akty prawne podjęte w ramach współdecyzji.

Parlament Europejski
 Zgodnie z ogólną zasadą miejsca są podzielone proporcjonalnie do
liczby mieszkańców każdego kraju. Każde Państwo Członkowskie
posiada stałą liczbę miejsc: maksymalnie 96 a minimalnie - 6.
Obecnie Polskę reprezentuje 50 europarlamantarzystów.
 Każde Państwo Członkowskie określa własną ordynację wyborczą,
lecz stosuje identyczne zasady demokratyczne, to jest prawo do
głosowania w wieku 18 lat (z wyjątkiem Austrii, której obywatele
mogą głosować po ukończeniu 16 lat), równość płci i tajność
głosowania.
 Wybory europejskie już teraz charakteryzuje pewna liczba
wspólnych zasad. Należą do nich bezpośredni i powszechny
charakter wyborów, zasada proporcjonalności i odnawialny
pięcioletni mandat.

Liczba Mandatów w PE

 Maksymalnie 750 + przewodniczący (obecnie 736 posłów)
 Minimalna liczba
członkowskie – 6
 Maksymalna liczba
członkowskie - 96

mandatów
mandatów

przypadających
przypadających

na

państwo

na

państwo

Trybunał Sprawiedliwości
Unii Europejskiej
• Trybunał Sprawiedliwości Unii Europejskiej jest organem sądowym
Unii Europejskiej. Obejmuje: Trybunał Sprawiedliwości, Sąd i
sądy wyspecjalizowane.
• Jego zadaniem jest zapewnienie, by prawo unijne było
interpretowane i stosowane w ten sam sposób w każdym państwie
członkowskim.
• Trybunał jest uprawniony do rozstrzygania sporów prawnych
wynikłych między państwami członkowskimi, instytucjami UE,
przedsiębiorstwami i osobami fizycznymi.
• Trybunał ma siedzibę w Luksemburgu.

Europejski Trybunał Obrachunkowy
 Głównym zadaniem Trybunału jest kontrola gospodarki
pieniężnej UE. Sprawozdanie z wykonania budżetu, które
sporządza po zamknięciu każdego roku budżetowego, stanowi
podstawę do udzielenia Komisje Europejskiej przez Parlament
Europejski absolutorium z realizacji budżetu.
 W skład Trybunału wchodzi jeden obywatel z każdego państwa
członkowskiego. Członków Trybunału mianuje Rada Unii
Europejskiej po konsultacji z Parlamentem Europejskim spośród
kandydatów przedstawionych przez państwa członkowskie.
 Kadencja Trybunału trwa 6 lat. Siedziba tego organu mieści się w
Luksemburgu.

Europejski Komitet Ekonomiczno-Społeczny
skład osobowy
 Organizacje przedstawicieli producentów, rolników, pracowników,
wolnych zawodów, gospodarki społecznej, konsumentów i inne
organizacje pozarządowe;
 Cechą charakterystyczną zorganizowanego społeczeństwa
obywatelskiego jest rola pośrednika między administracją
publiczną a obywatelami.
 Jest to zgromadzenie 344 przedstawicieli pochodzących z 27
państw członkowskich UE
 Członkowie posiadają 4-letni, odnawialny mandat
 Są oni mianowani przez Radę UE w oparciu o listy sporządzane
przez rządy krajowe.

Zgromadzenie podzielone
na 3 GRUPY
 Grupa I - Pracodawcy
 Sektor publiczny i prywatny w przemyśle, handlu, finansach itp.
(duże przedsiębiorstwa);
 Grupa II – Pracownicy
 Ogólnokrajowe związki zawodowe;
 Grupa III – Inne podmioty
 Rolnicy, konsumenci, rzemieślnicy i MŚP, gospodarka społeczna,
społeczne i ekologiczne organizacje pozarządowe, wolne zawody
itp.

Komitet Regionów
 Członkowie Komitetu są wybierani spośród polityków z okręgów
miejskich lub regionów i reprezentują całą gamę działań
podejmowanych przez władze lokalne lub regionalne w Unii
Europejskiej - prezydenci regionów, regionalni parlamentarzyści,
radni miejscy, burmistrzowie dużych miast itp.
 Członkowie Komitetu oraz ich zastępcy są mianowani na 5 lat przez
Radę spośród kandydatów przedstawionych przez państwa
członkowskie. Ich mandat jest odnawialny. Są oni także całkowicie
niezależni w wykonywaniu swoich funkcji.

Komitet Regionów

Co roku Komitet Regionów odbywa pięć sesji plenarnych, podczas których
wyznacza ogólne wytyczne swej polityki oraz przyjmuje opinie.
Członkowie Komitetu przypisani są do wyspecjalizowanych komisji, których
zadaniem jest przygotowywanie sesji plenarnych. W Komitecie działa sześć
takich komisji:
 Komisja ds. Polityki Spójności Regionalnej (COTER),
 Komisja ds. Polityki Gospodarczej i Społecznej (ECOS),
 Komisja ds. Zrównoważonego Rozwoju (DEVE),
 Komisja ds. Kultury i Edukacji (EDUC),
 Komisja ds. Konstytucyjnych i Sprawowania Rządów w Europie
(CONST),
 Komisja ds. Stosunków Zewnętrznych (RELEX).

Komitet Regionów
• Komitet Regionów liczy 344 członków. Liczba członków z
poszczególnych państw w przybliżeniu odzwierciedla ich
liczbę ludności i przedstawia się następująco:
 Francja, Niemcy, Wielka Brytania i Włochy: 24
 Hiszpania i Polska: 21
 Rumunia: 15
 Belgia, Bułgaria, Czechy, Grecja i Węgry, Austria, Niderlandy,
Portugalia i Szwecja: 12
 Dania, Finlandia, Irlandia, Litwa i Słowacja: 9
 Estonia, Łotwa i Słowenia: 7
 Cypr i Luksemburg: 6
 Malta: 5

Dziękuję za uwagę.

www.rcie.torun.pl
www.kursy.rcie.torun.pl


Slide 49

Funkcjonowanie instytucji
Unii Europejskiej
w kontekście Traktatu z Lizbony

Zagadnienia tematyczne
Czym jest Unia Europejska?
Instytucje Europejskie
• Rada Europejska
• Komisja europejska
• Rada Unii Europejskiej
• Parlament Europejski
 Ćwiczenia



1. Czym jest Unia Europejska?

Unia Europejska
Powierzchnia: 4 miliony km²
Liczba ludności: 502,477 milionów osób
27 Państw członkowskich
7,28% ludności świata
1 maja 2004 r. – akcesja Polski do UE

Czym jest Unia Europejska?
Traktaty określające status UE

 Traktat ustanawiający Europejską Wspólnotę Węgla i Stali – 1951 r.
 Traktat ustanawiający Europejską Wspólnotę Gospodarczą – 1957 r.
 Traktat ustanawiający Europejską Wspólnotę Energii Atomowej
(EUROATOM) – 1957 r.
 Traktat ustanawiający Jedną Radę i Jedną Komisję Wspólnot
Europejskich – 1965 r.
 Jednolity Akt Europejski - 1986 r.
 Traktat z Maastricht – Traktat o Unii Europejskiej – 1992 r.
 Traktat z Amsterdamu – 1997 r.
 Traktat z Nicei – 2001 r.
 Nieudana próba uchwalenia Konstytucji Unii Europejskiej – 2005 r.
 Traktat z Lizbony – 2007 r.

Traktat z Lizbony

Jest to najnowszy i aktualny dokument określający czym
jest Unia Europejska, jakie są jej podstawy, cele i
kompetencje.
Na podstawie treści tego dokumentu śledzić będziemy
instytucjonalny kształt UE.

Lizbona, uroczystość podpisania
traktatu (13 grudnia 2007 r.)

Lizbona, wspólne zdjęcie głów państw, szefów rządów i ministrów
spraw zagranicznych przed Klasztorem Hieronimitów po
uroczystości podpisania traktatu (13 grudnia 2007 r.)
9 kwietnia 2008 r. Traktat został
ratyfikowany przez Prezydenta RP
Lecha Kaczyńskiego.

UE przed Traktatem z Lizbony
Do momentu wejścia w życie Traktatu z Lizbony Unia Europejska była
szczególną formą współpracy międzynarodowej państw opartą
na trzech filarach:
 Wspólnotach Europejskich,
 wspólnej polityce zagranicznej i bezpieczeństwa
 współpracy policyjnej i sądowej w sprawach karnych.
Unia Europejska nie miała jednak ani osobowości prawnej, ani
własnych instytucji.

Charakter stowarzyszenia
państw członkowskich

Traktat o Unii Europejskiej stanowi w art. 47, że
„Unia ma osobowość prawną”.
Oznacza to, że Unia Europejska staje się
jednolitą organizacją międzynarodową.

Osobowość prawna UE
Unia Europejska nie jest federacją, jak Stany Zjednoczone Ameryki
Północnej, Federacyjna Republika Brazylii lub Federacja Rosyjska.
Jako organizacja międzynarodowa, UE:
 jest podmiotem na arenie polityki międzynarodowej, prowadzi
własną politykę zewnętrzną;
 jest podmiotem umów międzynarodowych;
 prowadzi własną politykę wewnętrzną, posiada własne
instytucje.

Kompetencje Unii Europejskiej

Unia Europejska ma tyle kompetencji,
ile powierzyły jej państwa członkowskie.

1. Kompetencje wyłączne, których nie dzieli z
rządami państw

 unia celna;
 ustanawianie reguł konkurencji niezbędnych do funkcjonowania
rynku wewnętrznego;
 zachowanie morskich zasobów biologicznych;
 wspólna polityka handlowa;
 zawieranie umów międzynarodowych;
 polityka pieniężna w odniesieniu do Państw Członkowskich, których
walutą jest euro.

2. Kompetencje dzielone i działania wspierające
rynek wewnętrzny;
 spójność gospodarcza, społeczna i terytorialna;
 rolnictwo i rybołówstwo, z wyłączeniem zachowania morskich
zasobów biologicznych;
 środowisko;
 ochrona konsumentów;
 transport;
 przestrzeń wolności, bezpieczeństwa i sprawiedliwości;
 badań, rozwoju technologicznego i przestrzeni kosmicznej;
 współpraca na rzecz rozwoju i pomocy humanitarnej.

3. Kompetencje koordynujące i uzupełniające






ochrona i poprawa zdrowia ludzkiego;

przemysł;
kultura;
turystyka;
edukacja, kształcenie zawodowe, młodzież, sport.

Cele Unii Europejskiej I
Zgodnie z art. 3 Traktatu o Unii Europejskiej, celem Unii Europejskiej
jest
wspieranie pokoju, jej wartości
i dobrobytu jej narodów.
Ponadto Unia zapewnia swoim obywatelom przestrzeń wolności,
bezpieczeństwa i sprawiedliwości bez granic wewnętrznych, w której
zagwarantowana jest swoboda przepływu osób, w powiązaniu z
właściwymi środkami w odniesieniu do kontroli granic zewnętrznych,
azylu, imigracji, jak również zapobiegania i zwalczania przestępczości.

Cele Unii Europejskiej II
Unia ustanawia także rynek wewnętrzny oraz działa na rzecz trwałego
rozwoju Europy, którego podstawą jest zrównoważony wzrost
gospodarczy oraz stabilność cen, społeczna gospodarka rynkowa o
wysokiej konkurencyjności, zmierzająca do pełnego zatrudnienia i
postępu społecznego, oraz wysoki poziom ochrony i poprawy jakości
środowiska naturalnego. Wspiera także postęp naukowo-techniczny.

Cele Unii Europejskiej III
Oprócz tego Unia:

• zwalcza wykluczenie społeczne i dyskryminację oraz wspiera
sprawiedliwość i ochronę socjalną, równość kobiet i mężczyzn,
solidarność między pokoleniami i ochronę praw dziecka;
• wspiera spójność gospodarczą, społeczną i terytorialną oraz
solidarność między państwami członkowskimi;
• szanuje swoją bogatą różnorodność kulturową i językową oraz
czuwa nad ochroną i rozwojem
• dziedzictwa kulturowego Europy;
• ustanawia unię gospodarczą i walutową, której walutą jest euro.

Cele Unii Europejskiej IV
W stosunkach zewnętrznych Unia umacnia i propaguje swoje wartości i
interesy, oraz wnosi wkład w ochronę swoich obywateli. Przyczynia się:
•
•
•
•
•
•

do pokoju, bezpieczeństwa, trwałego rozwoju Ziemi,
do solidarności i wzajemnego szacunku między narodami,
do swobodnego i uczciwego handlu,
do wyeliminowania ubóstwa,
do ochrony praw człowieka, w szczególności praw dziecka,
a także do ścisłego przestrzegania i rozwoju prawa
międzynarodowego, w szczególności zasad Karty Narodów
Zjednoczonych.

Karta Praw Podstawowych
art. 2 §1 Każdy ma prawo do życia.

art. 9 Prawo do zawarcia małżeństwa i prawo do założenia rodziny są
gwarantowane zgodnie z ustawami krajowymi regulującymi
korzystanie z tych praw.
art. 33 §1 Rodzina korzysta z ochrony prawnej, ekonomicznej
i społecznej.
art. 22 Unia szanuje różnorodność kulturową, religijną i językową.

Polska
a Karta Praw Podstawowych
Polska zastrzegła kompetencje państw członkowskich do
stanowienia prawa „ w zakresie moralności publicznej,
prawa rodzinnego, a także ochrony godności ludzkiej i
poszanowania fizycznej i moralnej integralności
człowieka”.

2. Instytucje Unii Europejskiej

Główne instytucje Unii Europejskiej





Rada Europejska
Komisja Europejska
Rada Unii Europejskiej
Parlament Europejski

 Trybunał Sprawiedliwości UE
 Europejski Trybunał Obrachunkowy
 Europejski Bank Centralny

Organami doradczymi są:
 Europejski Komitet Ekonomiczno-Społeczny
 Komitet Regionów

Rada Europejska
 Rada Europejska wskazuje Unii Europejskiej ogólny kierunek
działań politycznych i wytycza jej ogólne priorytety. Rada
Europejska daje Unii impulsy niezbędne do rozwoju oraz określa
ogólne kierunki działań i priorytety polityczne. Nie pełni ona funkcji
ustawodawczej.
 W skład Rady Europejskiej wchodzą szefowie państw lub
rządów państw członkowskich, a także jej przewodniczący oraz
przewodniczący Komisji. W jej pracach uczestniczy wysoki
przedstawiciel Unii do spraw zagranicznych i polityki
bezpieczeństwa.
 Wraz z wejściem w życie traktatu z Lizbony 1 grudnia 2009 r.
zyskała status instytucji. Jej przewodniczącym został Herman Van
Rompuy.

Tworzenie
i realizacja
Jak
powstaje prawo
UE

prawa (wersja uproszczona)
jako podstawa funkcjonowania instytucji UE
Problem, obywatele, grupy interesu, eksperci:
dyskusje, konsultacje

Komisja: wystąpienie z oficjalnym wnioskiem

Parlament i Rada UE: wspólna decyzja

Władze krajowe i lokalne: wdrażanie

Komisja i Trybunał Sprawiedliwości: monitorowanie
wdrażania
źródło: opracowanie własne

Komisja Europejska

 Komisja Europejska jest organem wykonawczym UE, który
opracowuje propozycje nowych aktów prawnych, zarządza
na bieżąco wdrażaniem polityki UE i wydatkowaniem
unijnych funduszy.
 Chroniąc interesy Europy jako całości, Komisja dba o to, aby
wszystkie państwa członkowskie UE przestrzegały unijnych
traktatów i przepisów.
 W skład Komisji wchodzi obecnie 27 komisarzy, po jednym z
każdego państwa członkowskiego, w tym wysoki przedstawiciel Unii
do spraw zagranicznych i polityki bezpieczeństwa.

Komisja Europejska
a interesy państw członkowskich

 Komisja reprezentuje Unię Europejską jako całość, a nie
poszczególne państwa członkowskie. Stąd, każdy komisarz nie szuka
rozwiązania korzystnego dla swego państwa, lecz dla Unii jako
całości.
 Na forum Komisji nie ma miejsca na ścieranie się interesów państw
członkowskich.

Kompetencje Komisji Europejskiej
 Bezpośrednia inicjatywa legislacyjna,
 Sporządza roczny plan prac legislacyjnych Wspólnoty określający akty
prawne, które mają zostać wydane.
 Samodzielnie stanowi prawo w przedmiocie zakresu obowiązywania reguł
konkurencji w odniesieniu do przedsiębiorstw publicznych (np. stocznie).
 Na podstawie upoważnienia Rady UE, Komisja może przyjmować akty
prawne o charakterze wykonawczym. W realizacji uprawnień wykonawczych
KE ma obowiązek współpracy z komitetami.
 Wszczyna postępowanie przed Trybunałem Sprawiedliwości.
 Przygotowuje projekt budżetu UE a następnie go realizuje.
 Zarządza funduszami europejskimi.
 Sprawuje kontrolę nad przestrzeganiem prawa UE.

WYSOKI PRZEDSTAWICIEL UNII DO SPRAW
ZAGRANICZNYCH I POLITYKI BEZPIECZEŃSTWA
 Mianowany przez Radę Europejską kwalifikowaną większością głosów +
zatwierdzenie przez PE; pełni funkcję Wiceprzewodniczącego KE
 Funkcje:
 Kieruje PZIB i przedstawia projekty decyzji i działań w ramach PZIB
 Przewodniczy Radzie Spraw Zagranicznych
 Zapewnia spójność działań zewnętrznych Unii jako
wiceprzewodniczący KE
 Kieruje europejską służbą działań zewnętrznych
 Ustanowienie Europejskiej Służby Działań Zewnętrznych
 Pracownicy Sekretariatu Generalnego Rady i Komisji (DG RELEX) –
po 1/3 z każdej instytucji
 Osoby oddelegowane z Państw Członkowskich – 1/3

Rada Unii Europejskiej
•

Rada jest głównym organem decyzyjnym Unii Europejskiej.

•

W jej posiedzeniach uczestniczy po jednym ministrze z każdego
kraju członkowskiego UE.

•

To, który minister uczestniczy w danym spotkaniu Rady UE, zależy
od poruszanej na nim tematyki. Jeżeli na przykład Rada debatuje nad
sprawami związanymi z ochroną środowiska, w posiedzeniu biorą udział
ministrowie środowiska wszystkich państw UE, a radę tę nazywa się „Radą
ds. Środowiska”.

•

Rada UE jest forum międzyrządowym. Każdy minister zasiadający w
radzie jest upoważniony do podejmowania zobowiązań w imieniu swojego
rządu.

•

Rada UE jest forum ścierania się interesów narodowych oraz
interesów państw członkowskich.

Rada Unii Europejskiej
Istnieje dziesięć możliwych konfiguracji Rady:












Rada do spraw Ogólnych
Rada do spraw Zagranicznych
Rada do spraw Gospodarczych i Finansowych
Rada do spraw Współpracy w dziedzinie Wymiaru Sprawiedliwości i Spraw
Wewnętrznych
Rada do spraw Zatrudnienia, Polityki Społecznej, Zdrowia i Polityki
dotyczącej Konsumentów
Rada do spraw Transportu, Telekomunikacji i Energii
Rada do spraw Rolnictwa i Rybołówstwa
Rada do spraw Ochrony Środowiska
Rada do spraw Konkurencji
Rada do spraw Edukacji, Młodzieży i Kultury

Rada Unii Europejskiej

 Przyjmuje europejskie akty prawne oraz projekt budżetu – wspólnie
z Parlamentem Europejskim.
 Koordynuje kierunki polityki gospodarczej i społecznej w krajach
członkowskich.
 Zawiera umowy międzynarodowe między UE a innymi krajami lub
organizacjami międzynarodowymi.
 Nie posiada inicjatywy legislacyjnej.

Głosowanie w Radzie UE

źródło: www.polskawue.gov.pl

Głosowanie w Radzie UE
• Wymóg uzyskania większości kwalifikowanej oznacza, że decyzja
musi uzyskać poparcie większości państw członkowskich (jeżeli
projekt aktu prawnego pochodzi od Komisji Europejskiej) lub 2/3
liczby państw (jeżeli projekt pochodzi od państw członkowskich)
dysponujących co najmniej 255 głosami ważonymi.
• Ponadto, członek Rady może wystąpić o sprawdzenie, czy państwa
członkowskie stanowiące większość kwalifikowaną reprezentują co
najmniej 62 proc. ogółu ludności Unii.
• Jeżeli się okaże, że warunek ten nie został spełniony, decyzja nie
zostaje przyjęta, jednakże to ostatnie kryterium nie ma praktycznego
znaczenia przy spełnieniu kryterium liczby państw i liczby głosów
ważonych.
• System ten będzie obowiązywał do 31 października 2014 r.

Organizacja prac Rady Unii Europejskiej
 Każdy kraj UE ma w Brukseli stały zespół („przedstawicielstwo”),
które go reprezentuje i broni jego interesu narodowego na szczeblu
Unii. Szef przedstawicielstwa pełni de facto rolę ambasadora swego
kraju przy Unii Europejskiej.
 Ambasadorowie (zwani „stałymi przedstawicielami”) spotykają się co
tydzień w ramach Komitetu Stałych Przedstawicieli (francuski skrót:
COREPER).
 Przedstawicielem Rzeczpospolitej Polskiej w Brukseli jest

Jan Tombiński

Prezydencja w Radzie Unii Europejskiej to…






…przywilej organizacji prac Rady UE,
…ustalanie miejsca, daty i tematyki obrad Rady,
…kierowanie pracami Rady UE i przewodniczenie jej obradom,
…wypracowywanie kompromisu pomiędzy poszczególnymi państwami
członkowskimi.

 Prezydencja w Radzie UE trwa sześć miesięcy i przypada kolejno na każde
państwo członkowskie UE.
 Rzeczpospolita Polska sprawowała pierwszą w historii Prezydencję między 1
lipca a 31 grudnia 2011 r.
 Trio Prezydencji…
 Polska, Dania i Cypr

Prezydencja w Radzie Unii Europejskiej

 Państwo, które obejmuje Prezydencję w Radzie UE przejmuje
kolejno odpowiedzialność za porządek obrad Rady i przewodzi
wszystkim jej posiedzeniom, kieruje podejmowaniem decyzji
legislacyjnych i politycznych, oraz wypracowuje kompromisy
pomiędzy poszczególnymi państwami członkowskimi.
 Na przykład, jeśli w grudniu 2012 r. zbierze się Rada ds. Środowiska,
przewodzić jej będzie cypryjski minister środowiska, bo Prezydencja
Rady przypada aktualnie właśnie Cyprowi.

Polska Prezydencja w Radzie UE
Do obszarów kierunkowych Polskiej Prezydencji należały:
 ramy finansowe 2014-2020,
 rynek wewnętrzny;
 stosunki ze Wschodem (Partnerstwo Wschodnie);
 wzmocnienie zewnętrznej polityki energetycznej UE;
 pełne wykorzystanie kapitału intelektualnego Europy;
 wspólna polityka bezpieczeństwa i obrony.
Funkcję Pełnomocnika Rządu ds. Przygotowania Organów Administracji
Rządowej i Sprawowania przez RP Przewodnictwa w Radzie UE pełnił Mikołaj
Dowgielewicz.

www.pl2011.eu
www.rcie.torun.pl

Parlament Europejski
 Parlament Europejski jest jedyną instytucją ponadnarodową, której
członkowie są demokratycznie wybierani w powszechnych wyborach
bezpośrednich. W nim reprezentowani są obywatele Państw
Członkowskich.
 Parlament Europejski jest wybierany co pięć lat i ustanawia liczne
prawa (dyrektywy, rozporządzenia, itp.), które mają wpływ na życie
codzienne każdego obywatela.

Parlament Europejski

 Przewodniczący jest wybierany na odnawialny okres dwóch i pół roku, to
jest na połowę kadencji. Przewodniczący reprezentuje Parlament na
zewnątrz i w stosunkach z innymi instytucjami wspólnotowymi.
 Podczas otwarcia każdego posiedzenia Rady Europejskiej przewodniczący
Parlamentu wyraża stanowisko i przedstawia kwestie zajmujące uwagę
Parlamentu, związane z konkretnymi tematami i punktami wpisanymi w
porządek dzienny.
 Przewodniczący PE podpisuje wraz z przewodniczącym Rady wszystkie
akty prawne podjęte w ramach współdecyzji.

Parlament Europejski
 Zgodnie z ogólną zasadą miejsca są podzielone proporcjonalnie do
liczby mieszkańców każdego kraju. Każde Państwo Członkowskie
posiada stałą liczbę miejsc: maksymalnie 96 a minimalnie - 6.
Obecnie Polskę reprezentuje 50 europarlamantarzystów.
 Każde Państwo Członkowskie określa własną ordynację wyborczą,
lecz stosuje identyczne zasady demokratyczne, to jest prawo do
głosowania w wieku 18 lat (z wyjątkiem Austrii, której obywatele
mogą głosować po ukończeniu 16 lat), równość płci i tajność
głosowania.
 Wybory europejskie już teraz charakteryzuje pewna liczba
wspólnych zasad. Należą do nich bezpośredni i powszechny
charakter wyborów, zasada proporcjonalności i odnawialny
pięcioletni mandat.

Liczba Mandatów w PE

 Maksymalnie 750 + przewodniczący (obecnie 736 posłów)
 Minimalna liczba
członkowskie – 6
 Maksymalna liczba
członkowskie - 96

mandatów
mandatów

przypadających
przypadających

na

państwo

na

państwo

Trybunał Sprawiedliwości
Unii Europejskiej
• Trybunał Sprawiedliwości Unii Europejskiej jest organem sądowym
Unii Europejskiej. Obejmuje: Trybunał Sprawiedliwości, Sąd i
sądy wyspecjalizowane.
• Jego zadaniem jest zapewnienie, by prawo unijne było
interpretowane i stosowane w ten sam sposób w każdym państwie
członkowskim.
• Trybunał jest uprawniony do rozstrzygania sporów prawnych
wynikłych między państwami członkowskimi, instytucjami UE,
przedsiębiorstwami i osobami fizycznymi.
• Trybunał ma siedzibę w Luksemburgu.

Europejski Trybunał Obrachunkowy
 Głównym zadaniem Trybunału jest kontrola gospodarki
pieniężnej UE. Sprawozdanie z wykonania budżetu, które
sporządza po zamknięciu każdego roku budżetowego, stanowi
podstawę do udzielenia Komisje Europejskiej przez Parlament
Europejski absolutorium z realizacji budżetu.
 W skład Trybunału wchodzi jeden obywatel z każdego państwa
członkowskiego. Członków Trybunału mianuje Rada Unii
Europejskiej po konsultacji z Parlamentem Europejskim spośród
kandydatów przedstawionych przez państwa członkowskie.
 Kadencja Trybunału trwa 6 lat. Siedziba tego organu mieści się w
Luksemburgu.

Europejski Komitet Ekonomiczno-Społeczny
skład osobowy
 Organizacje przedstawicieli producentów, rolników, pracowników,
wolnych zawodów, gospodarki społecznej, konsumentów i inne
organizacje pozarządowe;
 Cechą charakterystyczną zorganizowanego społeczeństwa
obywatelskiego jest rola pośrednika między administracją
publiczną a obywatelami.
 Jest to zgromadzenie 344 przedstawicieli pochodzących z 27
państw członkowskich UE
 Członkowie posiadają 4-letni, odnawialny mandat
 Są oni mianowani przez Radę UE w oparciu o listy sporządzane
przez rządy krajowe.

Zgromadzenie podzielone
na 3 GRUPY
 Grupa I - Pracodawcy
 Sektor publiczny i prywatny w przemyśle, handlu, finansach itp.
(duże przedsiębiorstwa);
 Grupa II – Pracownicy
 Ogólnokrajowe związki zawodowe;
 Grupa III – Inne podmioty
 Rolnicy, konsumenci, rzemieślnicy i MŚP, gospodarka społeczna,
społeczne i ekologiczne organizacje pozarządowe, wolne zawody
itp.

Komitet Regionów
 Członkowie Komitetu są wybierani spośród polityków z okręgów
miejskich lub regionów i reprezentują całą gamę działań
podejmowanych przez władze lokalne lub regionalne w Unii
Europejskiej - prezydenci regionów, regionalni parlamentarzyści,
radni miejscy, burmistrzowie dużych miast itp.
 Członkowie Komitetu oraz ich zastępcy są mianowani na 5 lat przez
Radę spośród kandydatów przedstawionych przez państwa
członkowskie. Ich mandat jest odnawialny. Są oni także całkowicie
niezależni w wykonywaniu swoich funkcji.

Komitet Regionów

Co roku Komitet Regionów odbywa pięć sesji plenarnych, podczas których
wyznacza ogólne wytyczne swej polityki oraz przyjmuje opinie.
Członkowie Komitetu przypisani są do wyspecjalizowanych komisji, których
zadaniem jest przygotowywanie sesji plenarnych. W Komitecie działa sześć
takich komisji:
 Komisja ds. Polityki Spójności Regionalnej (COTER),
 Komisja ds. Polityki Gospodarczej i Społecznej (ECOS),
 Komisja ds. Zrównoważonego Rozwoju (DEVE),
 Komisja ds. Kultury i Edukacji (EDUC),
 Komisja ds. Konstytucyjnych i Sprawowania Rządów w Europie
(CONST),
 Komisja ds. Stosunków Zewnętrznych (RELEX).

Komitet Regionów
• Komitet Regionów liczy 344 członków. Liczba członków z
poszczególnych państw w przybliżeniu odzwierciedla ich
liczbę ludności i przedstawia się następująco:
 Francja, Niemcy, Wielka Brytania i Włochy: 24
 Hiszpania i Polska: 21
 Rumunia: 15
 Belgia, Bułgaria, Czechy, Grecja i Węgry, Austria, Niderlandy,
Portugalia i Szwecja: 12
 Dania, Finlandia, Irlandia, Litwa i Słowacja: 9
 Estonia, Łotwa i Słowenia: 7
 Cypr i Luksemburg: 6
 Malta: 5

Dziękuję za uwagę.

www.rcie.torun.pl
www.kursy.rcie.torun.pl