Transcript การคิดค้ นให้ ยามีหลากหลายรูปแบบเพือ่ • ให้ ผู้ป่วยได้ รับขนาดยา (dose) ทีถ่ ูกต้ องและสม่าเสมอ • ให้ เหมาะสมกับผู้ป่วย หรือสั ตว์ ป่วยแต่ ละชนิด • ให้ เหมาะสมกับวัตถุประสงค์ ในการใช้ เพือ่

การคิดค้ นให้ ยามีหลากหลายรูปแบบเพือ่
• ให้ ผู้ป่วยได้ รับขนาดยา (dose) ทีถ่ ูกต้ องและสม่าเสมอ
• ให้ เหมาะสมกับผู้ป่วย หรือสั ตว์ ป่วยแต่ ละชนิด
• ให้ เหมาะสมกับวัตถุประสงค์ ในการใช้ เพือ่ การรักษาโรคหรือ
บาบัดบรรเทาอาการ
• ให้ ยามีช่วงระยะการออกฤทธิ์อยู่ได้ ตามความต้ องการ
• เพือ่ เพิม่ ความคงตัวของตัวยาและชลอการเสื่ อมสภาพ
• เพือ่ กลบกลิน่ และรสชาดทีไ่ ม่ ดขี องตัวยา
คุณสมบัตขิ องยาทีด่ ี
• 1. มีความบริสุทธิ์ถูกต้ องตามมาตรฐาน
• 2. มีความสม่าเสมอของขนาดยาทุกครั้งทีใ่ ช้
• 3. มีประสิ ทธิภาพดีในการรักษาโรคทีบ่ ่ งใช้
(ยกเว้ นบางกรณีที่เชื้ออาจดือ้ ยา)
• 4. มีความปลอดภัยในการใช้ สูง
• 5. มีความคงตัวดี เมื่อเก็บไว้ ในระยะทีก่ าหนด
• 6. มีลกั ษณะน่ าใช้
การเสื่ อมสภาพของยา
• ปกติยาจะมีวนั ผลิต/ วันหมดอายุบอกทีส่ ลาก
(Manufactured / Expiry date)
• ยาทีเ่ ก็บรักษาไม่ ดี เช่ น อยู่ในทีอ่ ากาศร้ อนหรือโดนแดดส่ อง จะ
เสื่ อมคุณสมบัตเิ ร็วกว่ าเวลาทีห่ มดอายุ
– เคมี
– กายภาพ
เกิดการสลายตัว / เปลีย่ นชนิด
เปลีย่ นสี แยกชั้น ตกตะกอน
รูปแบบของยาทีใ่ ช้ ในสั ตว์
1. รู ปของแข็ง
• ยาผง
• ยาเม็ด
• ยาเคลือบ
• ยาแค็ปซู ล
• Pellet
2. รู ปของเหลว
•ยานา้ ใส (solution)
•ยานา้ เชื่อม (syrup)
•ยาทิงเจอร์ (tincture)
•ยานา้ แขวนตะกอน
(suspension)
•ยาอีมลั ชั่น
3. รู ปแบบอืน่ ๆ
• ขีผ้ งึ้ (ointment)•เจล
• ครีม (paste) •ยาฉีด
• ยาป้าย (paint)
• ยาพ่น (spray)
• ยาเหน็บ (suppository)
• ยาดม เช่ น แก๊ สดมเป็ นยาสลบ
ยาผง (powder)
• สามารถเตรียมยาอย่ างง่ าย ได้ จากการนาพืชส่ วนที่ใช้ ไป
ตากแห้ งแล้ วนามาบดเป็ นผง หรืออาจจะเตรียมได้ จาก
การสั งเคราะห์ สารเคมีแล้วผสมสารบางชนิด
• ยาที่ผลิตในรู ปแบบนี้ ทาให้ ตวั ยามีความคงทน ในสั ตว์ ใช้
ในรู ปพรีมิกซ์ ผสมอาหาร หรือถ้ าหากใช้ รักษารายตัวมัก
ผสมนา้ กรอกให้ กนิ ในคนไม่ นิยมใช้ เพราะรสชาดของยา
ทาให้ กนิ ยาก
• ควรบอกเปอร์ เซ็นต์ ของสารออกฤทธิ์ในยาผงชนิดนั้น
ยาเม็ด (tablet)
• เป็ นรู ปของยาทีเ่ ป็ นผงแห้ ง ยาผงเหล่ านีม้ กั ผสมสารที่
ช่ วยในการยึดเกาะทาให้ ถูกอัดให้ เป็ นเม็ดชนิดต่ างๆ
นอกจากนีย้ งั ผสมแป้ งแห้ งๆ ซึ่งจาทาให้ เม็ดยาแยกตัว
โดยพองตัวเมือ่ ถูกนา้
• ยาประเภทนีม้ กั เป็ นยาทีล่ ะลายนา้ ง่ าย เช่ น ยาเม็ดพารา
เซตามอล
ยาเคลือบ (pill)
• คือยาเม็ดกลมทีท่ าจากยาผงผสมกับสารทีม่ คี วาม
เหนียวหวาน เพือ่ กลบรสชาดที่ไม่ น่ากิน (ในคน)
แล้ วเคลือบด้ วยด้ วย keratin หรือ
สารอืน่ ที่ inert ซึ่งจะไม่ ละลายด้ วย
นา้ ย่ อยในกระเพาะ แต่ ละลายใน
นา้ ย่ อยทีเ่ ป็ นด่ าง เช่ น วิตามินบีหรือ
เคลือบด้ วยสารบางชนิด เพือ่
ลดความระคายเคืองของตัวยา
ต่ อผนังกระเพาะ
ยาแค็ปซูล
• เป็ นยาผงทีใ่ ส่ ในแค็ปซู ล ซึ่งเป็ นปลอกหุ้มทีท่ ามาจาก
เจลลาติน ปลอกหุ้มนีจ้ ะช่ วยกลบรสชาดและกลิน่ ของ
ยา หรืออาจจะเป็ นชนิดทีท่ าเพือ่ ป้ องกันการทาลาย
ของกรดในกระเพาะ ทาให้ ตวั ยาส่ วนใหญ่ สามารถดูด
ซึมทีล่ าไส้ ได้ ดขี นึ้
Pellet
คือผลึกสารเคมีประเภท steroid ทีไ่ ม่ ละลายนา้
ส่ วนใหญ่ คอื ฮอร์ โมน ซึ่งมักทาเป็ นรู ปทรงกระบอก
สาหรับฝังลงไปในเนือ้ เยือ่ ชั้น submucosa
ยาน้าใส (solution)
• เป็ นรู ปแบบยานา้ ใสทีป่ ระกอบด้ วยสารอย่ างน้ อยหนึ่ง
ชนิดละลายนา้ เป็ นเนื้อเดียวกัน ตัวยาจะกระจายไปทัว่
ใช้ เป็ นยาทาภายนอก ยาภายใน หรือหยอดเข้ าไปในช่ อง
ต่ างๆ ของร่ างกาย
• ยาในรูป solution จะออกฤทธิ์ได้ เร็วกว่ ายาเม็ด แต่
เสื่อมฤทธิ์ได้ เร็วกว่ า
• ตัวอย่ าง นา้ เกลือทีฉ่ ีดเข้ าร่ างกาย นา้ ยาล้ างตา ยาหยอดตา
ยาน้าเชื่อม (syrup)
• เป็ นยานา้ ทีม่ นี า้ ตาลละลายอยู่ ใช้ สาหรับกิน
มีรสหวาน และอาจแต่ งกลิน่ สี รสให้ น่ากิน
กว่ ายา solution เหมาะจะใช้ เป็ นยาเด็ก และใน
การรักษาสั ตว์ เล็ก (สุ นัข แมว) ก็จะสั่ งยานีม้ าใช้ ด้วย
• ยานา้ เชื่อมทีม่ ตี ัวยาสลายตัวในนา้ ได้ ง่าย เช่ น ยาใน
กลุ่มเพนนิซิลลิน จะทาในรู ปนา้ เชื่อมแห้ ง เวลาจะใช้
ก็นามาผสมนา้ ตามทีต่ ้ องการและเก็บไว้ ในที่เย็น
• ยาประเภทนี้ต้องใช้ ให้ หมดภายใน 7 วัน
ยาทิงเจอร์ (tincture)
• เป็ นนา้ ยาแอลกอฮอล์ ทมี่ ตี ัวยา ซึ่งได้ มาจากสมุนไพร
หรือสารเคมี ด้ วยการสกัดหรือ แช่
• ทิงเจอร์ มคี วามแรงมากน้ อยต่ างกัน ส่ วนใหญ่ มีความ
แรง ~ 10%
• ตัวอย่ าง ทิงเจอร์ ไอโอดีน
ยาน้าแขวนตะกอน (suspension)
• ยานา้ ชนิดนีม้ ตี ัวยาเป็ นยาผงละเอียดไม่ ละลายน้าอยู่ใน
ตัวยาที่เป็ นของเหลว และมักมีสารช่ วยในการทาให้ ยา
แขวนตะกอนอยู่ด้วย แต่ เมือ่ ตั้งทิง้ ไว้ ยาจะแยกชั้นได้
• ยาประเภทนี้ต้องเขย่ าขวดก่ อนใช้ ทุกครั้ ง
• มีหลายรู ปแบบขึน้ กับชนิด
ของสารทีใ่ ช้ แขวนตะกอน เช่ น
ยาน้าแขวนตะกอน (suspension) ต่ อ
• เจล (ตัวยาเป็ นโพลีเมอร์ ทมี่ ขี นาดเล็กเรียงต่ อกัน ไม่ ละลาย
นา้ แต่ อยู่ในตัวทาละลายอืน่ มีลกั ษณะเป็ นกาว
(colloid)
• โลชั่น (อาจมีแอลกอฮอล์ เป็ นส่ วนผสมด้ วย ใช้ ทาผิวหนัง
ไม่ ต้องถูไปมา แอลกอฮอล์ ช่วยให้ ร้ ู สึกเย็นสบาย เมือ่ ทิง้ ไว้
สั กครู่ ตัวทาละลายระเหยไป เหลือตัวยาเป็ นฟิ ล์ มอยู่บน
ผิวหนัง เช่ น คาลาไมน์ โลชั่น
• แมกมาและมิลค์ เป็ นตัวยาแขวนตะกอนคล้ ายเจล แต่ ตัวยา
มีขนาดใหญ่ กว่ า ทาให้ หนืด เช่ น ยาระบาย milk of
magnesia
ยานา้ อีมลั ชั่น (emulsion)
• ลักษณะยาเป็ นของเหลวขุ่นเหนียว เป็ นรู ปแบบ
suspension ของ fat หรือ oil ในนา้ และมี
emulsifying substance รวมกับตัวยาทาให้
นา้ มันเข้ ากับนา้ ได้ เพือ่ เพิม่ ความคงทน
• ตัวอย่ างเช่ น นา้ มันตับปลา ก้ อนนา้ มัน
จะถูกเคลือบด้ วย emulsifying agent
ทาให้ รสชาดดีขนึ้ กินได้ ง่าย
และย่ อยได้ ง่ายด้ วย
ขีผ้ งึ้ (ointment)
• คือสารครึ่งแข็งครึ่งเหลวข้ นๆ สาหรับใช้ ทาผิวหนัง
หรือเยือ่ เมือก เตรียมได้ จากตัวยาทีส่ าคัญผสมไขมัน
และมักผสมพาราฟิ นให้ อยู่ในสภาพทีแ่ ข็งขึน้ มี
คุณสมบัตทิ ลี่ ะลายนา้ ไม่ ค่อยดี
ล้ างออกยากเช่ น ขีผ้ งึ้ แบซิทราซิน
ป้องกันการติดเชื้อ ขีผ้ งึ้ ป้ายตา
ครีม (Cream / Paste)
• ยารู ปแบบนีม้ กั มีตวั ยาตั้งแต่ หนึ่งหรือสองอย่ างขึน้ ไป
ผสมรวมกับสารเคมีทมี่ ลี กั ษณะเหนียว เช่ น เจลลาติน
หรือกลีเซอริน
• ครีมมีส่วนประกอบที่ทาให้ สามารถละลายนา้ ได้ ดกี ว่ า
ointment
• ส่ วน Paste เป็ น ointment ทีม่ ลี กั ษณะ
เหนียวไม่ หลอมทีอ่ ุณหภูมริ ่ างกาย และตัวยาถูกดูดซึม
ได้ น้อยกว่ า
ยาป้ าย (Paint)
• เป็ นยานา้ ทีใ่ ช้ กบั ผิวหนังและเยือ่ เมือก ปกติมตี ัวยาที่มี
คุณสมบัตเิ ป็ น antiseptic, astringent,
caustic หรือ anagesic
• ตัวอย่ าง เช่ น ยาม่ วง
(Paint of brilliant green
and crystal violet)
ยาเหน็บ (Suppository)
• เป็ นยาทีอ่ ยู่ในรู ปของแข็งหรือกึง่ แข็งทีอ่ ุณหภูมหิ ้ อง
แต่ จะหลอมเมือ่ อยู่ในร่ างกาย มักใช้ รักษาเฉพาะที่ เช่ น
ทวารหนัก มดลูก เป็ นต้ น
ยาพ่น (Spray)
• เป็ นรู ปแบบทีท่ าโดยบรรจุในภาชนะ
ซึ่งใช้ ฉีดพ่นได้ ทาให้ ยาทีเ่ ตรียมกระจายเป็ นอนุภาคเล็กๆ
• ตัวอย่ าง ยาพ่ นฉีดจมูกแก้ ภูมแิ พ้ สเปรย์ ยาม่ วง
ยาดม (Inhalant)
• ส่ วนใหญ่ ใช้ ในคน เป็ นยาทีม่ กี ลิน่ หอมระเหยและสู ดดมได้
ง่ าย
ยาฉีด
• อยู่ในรู ปสารละลายทีป่ ราศจากเชื้อ อาจเป็ น
solution หรือ suspension
• อยู่ในบรรจุภณ
ั ฑ์ หลายชนิด
เช่ น ampule, vial, bottle
การเก็บรักษายา
• 1. ควรมีภาชนะเก็บยาหรือตู้เก็บยา
–เป็ นสั ดส่ วน
–ตั้งไว้ ในทีอ่ ากาศถ่ ายเทสะดวก
–ไม่ ถูกแดดส่ องหรือ ร้ อนอบอ้ าว และ ไม่ อยู่ในทีช่ ื้น
• 2. ไม่ ควรเก็บยาต่ างชนิดกันไว้ ในภาชนะบรรจุ
เดียวกัน
• 3. ฉลากยาควรเก็บรักษาให้ ดี
การเก็บรักษายา
• 4. ยาทีบ่ รรจุในภาชนะสี ชาเพือ่ ป้องกันไม่ ให้ ตวั ยาถูก
แสงสว่ าง ไม่ ควรเปลีย่ นมาเก็บในภาชนะสี ใส
• 5. ควรเก็บยาให้ ปราศจากความชื้น เช่ น ปิ ดฝา ใส่ ผง
ดูดความชื้น (dessicant)
• 6. ยานา้ บางชนิด หรือ ยาผสมนา้ ต้ องใช้ ในเวลาที่
กาหนด (รวมทั้งวัคซีนที่ต้องผสมบัฟเฟอร์ ด้วย)
ปัจจัยต่ างๆ ทีม่ ีผลต่ อ
การให้ ยาทีไ่ ม่ สามารถรักษา
โรคให้ หายได้