بسم هللا الرحمن الرحیم • • • • اندیشه اسالمی 2 دانشگاه آزاد اسالمی / واحد یادگار امام ترم دوم 93 ـ 94 بختیاروند درس اول اهمیت دین پژوهی و معرفت خداوند اهداف فراگیری.
Download ReportTranscript بسم هللا الرحمن الرحیم • • • • اندیشه اسالمی 2 دانشگاه آزاد اسالمی / واحد یادگار امام ترم دوم 93 ـ 94 بختیاروند درس اول اهمیت دین پژوهی و معرفت خداوند اهداف فراگیری.
بسم هللا الرحمن الرحیم • • • • اندیشه اسالمی 2 دانشگاه آزاد اسالمی /واحد یادگار امام ترم دوم 93ـ94 بختیاروند درس اول اهمیت دین پژوهی و معرفت خداوند اهداف فراگیری این درس: • .1آگاهی از ارتباط باورها و اعتقادات با رفتار بیرونی. • .2پی بردن به اهمیت دین پژوهی و خداشناسی دین پژوهی و «خداشناسی» چه ضرورتی دارد؟ شکر منعم ...... کسب سود و دفع زیان خودشناسی فطرت حقیقت جوئی معرفت کمال است شناخت بهتر جهان کمال جوئی انسان درس دوم • کمال جوئی انسان و اهمیت مبانی فکری او اهداف فراگیری این درس: .1آشنائی با معنای کمال جوئی انسان. .2باور به تأثیر آرمان خواهی به عنوان اولین نقطه پرواز. .3باور به اینکه هیچ مقصودی بدون حرکت بدست نمی آید. .4حرکت بدون معرفت ،رونده را به بیراهه کشانده و از مقصد دور می کند. .5رسیدن به کمال و سعادت ،ریشه در باورها دارد. .6باور دینی ،نقش مهمی در ارائه و تشخیص اعتقادات درست دارد. .7آشنائی بر برخی مبانی فکری انسان و تأثیر آنها در رفتار بشر اهمیت مبانی فکری و معرفتی انسان ها هر انسانی کمال جو است. رسیدن به کمال در گرو رفتار انسان است. رفتار و گفتار انسان برآمده از دستورات عقلی اوست. احکام عقلی مبتنی بر مبانی شناختی و معرفتی انسان است. معرفت شناسی هستی شناسی راهنما شناسی مبانی شناخت خداشناسی انسان شناسی نظرات مختلف در مورد انسان دیدگاه افراطی • انسان بر خداوند نیز برتر است. دیدگاه تفریطی • انسان برای شهوترانی و شکم خوارگی آفریده شده است. دیدگاه متعادل • انسان از دو بخش مادی و ملکوتی تشکیل شده است. این دو را مقایسه کنید! بنی آدم اعضاء یکدیگرند .... «لقد کرمنا بنی آدم » .... انسان گرگ انسان است. «داستان گالدیاتورها ».... توضیح دیدگاه افراطی • پیروی از این دیدگاه باعث دور ماندن از دستورات الهی و گم شدن اخالق و معنویت در زندگی انسان می شود. • انسان هائی که در این مکتب تربیت می شوند ،هر چند ممکن است به پیشرفت هائی از نظر علم و تکنولوژی برسند ،اما با توجه به نادیده گرفته شدن برخی از ابعاد روحی بشر مانند پرستش خداوند و در مقابل بزرگنمائی بعد علمی ،انسانی کاریکاتوری ساخته می شوندکه در دراز مدت دچار بحران پوچ گرائی و افسردگی و خستگی از زندگی ماشینی خواهند شد. توضیح دیدگاه تفریطی • در این دیدگاه زندگی انسان در لذت های مادی و شهوانی سپری می شود. • در این نگاه می توان به افکار امثال فروید و یا هابز اشاره کرد. • هابز انسان را گرگ انسان می دانست«.اگر تو پاره نکنی ،دیگران تو را پاره می کنند». • فروید ،منشأ همه بداخالقی ها و خشونت ها را عقده های جنس ی می دانست. • تفریط گرایان باعث جنگ های فراوان در تاریخ بشر و از بین رفتن خانواده در جهان شدند. • کتاب جنگ علیه خانواده دکتر ویلیام گاردنر. جوان معاصر در تفکر غرب ..... • «جوانی که از بی هدفی دائمی در رنج بوده است ،اینک با معتاد شدن از ساختاری برخوردار گردیده است .ذهن او دائما مشغول است به اینکه چگونه از دست پلیس ها فرار کند ،از کجا مواد تهیه کند و از چه کسی؟ همه اینها برعکس جهان خالی و بدون ساختار قبلی ،مشغله ای برای او ایجاد می کند که همه خأل زندگی اش را پر می کند» (تافلر ،موج سوم ،ص .)516 توضیح دیدگاه متعادل • انسان از دو بعد تشکیل شده است • بعد مادی و جسمانی • بعد روحانی و ملکوتی • انسان عالوه بر میل به لذات جسمانی ،دارای امیال ملکوتی و روحانی نیز می باشد. امیالی مانند: • حس پرستش ،کمال خواهی ،علم جوئی ..... نظرات در مورد هستی و خلقت جهان جهان دارای مبدأ و معاد است. جهان بدون مبدأ و معاد است. تأثیر باورهای انسان بر شغل و حرفه معماری موسیقی سینما ....... پزشکی درس سوم • نقش دین و آموزه های دینی • در زندگی بشر اهداف فراگیری این درس: • • • • مهم ترین کارکرد دین در زندگی انسان ها. مهم ترین هدیه دین به انسان ها. آشنائی با برخی کارکردهای فردی دین. آشنائی با برخی کارکردهای اجتماعی دین. مهم ترین کارکرد دین .... نسبت به پدر و مادر نسبت به آفریدگار ...... ایجاد حس مسئولیت نسبت به: همسر فرزندا ن طبیع ت جامعه سینما ،موسیقی ... حیوان ات داستان گوهرشاد و غذای حیوانات مسیر مسجد آیت هللا جوادی آملی • علم سکوالر نیست ،عالم و دانشمند است که سکوالر می شود....علم یا بررسی «قول هللا» است و یا بررسی «فعل هللا» که هر دو مخلوق خداوند هستند .پس هر دو دینی هستند .نگاه به جهان به عنوان خلقت ،مسئولیت آور است. • (عقل در هندسه معرفت دینی) • سکوالر :کسی که دین را امری شخصی و جدای از شئون اجتماعی زندگی بشر می داند. برای مطالعه • اسالمي شدن دانشگاه در پرتو متون اسالمي • براي اسالمي شدن دانشگاه باید متون درسي اسالمي شود؛ یعني نظام فاعلي و غایي اشیا مورد توجه واقع شود ،به جاي سخن از طبیعت از خلقت الهي بحث شود .هماكنون طبیعت به جاي خدا نشانده شده و به جاي آنكه گفته شود سیر موجودات در خلقت الهي از كجا شروع و به چه ميانجامد ،گفته ميشود طبیعت چنین كرد و چنان اقتضایي دارد. هنگامي كه سخن از خلقت باشد توجه به خالق مدبّر آنها نیز خواهد شد و به دنبال آن مسئولیت انسان نیز مطرح ميشود ،ولي اگر از طبیعت سخن به میان آید ،هیچ مسئولیتي براي انسان ثابت نميشود( .آیت هللا جوادی آملی) مهم ترین فائده و ثمره ی دین ..... به هم کمک کنید .... به همدیگر دروغ نگوئید... تو آفریدگار مهربانی داری که تو را فراموش نمی کند ... هر جا دیدید آرامشی به هم ریخته، بدانید یکی از دستورات دینی نادیده گرفته شده است. ..... هدیه عیبجوئی آرامش به نکنید ها انسان با ادب خیانت نکنید .... دزدی نکنید... سخن بگوئید ... پاسخگوئی دین به نیازهای اصیل روانی معنا بخشی به زندگی فرونشاندن عطش جاودانگی تقویت صبرو بردباری نجات از گرداب تنهائی کاهش اضطراب و نگرانی کارکرد اجتماعی دین تأمین عدالت و دادگری برقراری وحدت و یکپارچگی ....... تضمین نشاط و پویایی تقوای اجتماعی پشتیبانی از فضائل اخالقی صلح و آرامش تنظیم روابط اجتماعی ایجاد تمدن ها و حفظ آنها تحقیق :نقش برخی آموزه های دینی در زندگی بشر را بررسی کنید. نماز وضو و غسل تشییع جنازه روزه نمونه حرمت شراب زکات احترام به کودکان حرمت زنا حجاب و عفاف درس چهارم •بررسی علل دین گریزی •و انحراف از ایمان به خداوند اهداف فراگیری این درس: • تأثیر عوامل روانی در انحراف از دین و ایمان گریزی. • تأثیر عوامل اجتماعی در کنار نهادن دینداری. • تأثیر عوامل فکری در بی اعتمادی به سخنان دین. • آشنائی با راه درمان این آسیب ها. • بررسی راه کارهای جذب جوانان به سمت دین. -1علل روانى تنبلی در تحقیق وسواس فکری (پذیرش پاکی برایش دشوار است اما وجود آلودگی را راحت می پذیرد). راحت طلبی فرار از مسئولیت -2علل اجتماعى رفتار غلط دینداران .... مقصر دانستن در کاستی ها مشکالت کار، ازدواج ،بی و تبعیض و ... -3علل فكرى شبهات مادیگرایان خرافات وارد شده در دین شبهات در مورد صفات الهی ..... جداانگاری علم و دین شبهات در مورد احکام الهی راه مبارزه با انحراف و درمان آن • با توجه به تنوع و گونه گونى علل و عوامل انحراف ،روشن مىشود كه مبارزه و برخورد با هر یك از آنها شیوه خاص و محل و شرایط ویژهاى را مىطلبد .مثالا علل روانى و اخالقى را باید بوسیله تربیت صحیح و توجه دادن به ضررهایى كه بر آنها متر ّتب مىشود عالج كرد چنانكه در درس دوم و سوم ،ضرورت پى جویى دین و ضرر بى تفاوتى نسبت به آن را بیان كردیم. • همچنین براى جلوگیرى از تأثیر سوء عوامل اجتماعى ـ عالوه بر جلوگیرى عملى از بروز چنین عواملى مىبایست فرق بین نادرستى دین با نادرستى رفتار دینداران را روشن ساخت .ولى بهرحال ،توجه به تأثیر عوامل روانى و اجتماعى ،دست كم این فایده را دارد كه شخص ،كمتر به صورت ناخودآگاه ،تحت تأثیر آنها واقع شود. • نیز براى جلوگیرى از تأثیرات سوء عوامل فكرى باید شیوه هاى متناسبى را ا ّتخاذ كرد و از جمله ،عقاید خرافى را از عقاید صحیح ،تفكیك كرد ،و از بكار گرفتن استدالالت ضعیف و غیرمنطقى براى اثبات عقاید دینى ،اجتناب ورزید و نیز باید روشن كرد كه ضعف دلیل ،نشانه نادرستى م ّدعا نیست و... برای مطالعه و تفکر • در علل فرار از ایمان می توان به تبلیغات گسترده دشمنان دین ،و نیز پروژه تحریف ادیان الهی تا اختراع ادیان و فرقه های نوظهور اشاره کرد. • در این زمینه بیشتر مطالعه کنید. • درس پنجم •تعریف دین نمونه هایی از تعریف دین • الف) در برگیرنده مکاتب الهی و الحادی • ب) محدود به مکاتب معتقد به موجودات فرابشری • ج) در برگیرنده مکاتب خدا محور • د) منحصر به مکاتب توحیدی دین در روایات • • • • • • • • • • پیشوایان دین اسالم ،دین را به اركان و ویژگى هایش از جمله ایمان ،تعیّن ،قلبى بودن ،معرفت داشتن، دوستى ورزیدن ،اخالق َح َسن ،نورّ ، عزت ،طلب علم ،مایه ى حیات و مانند این ها تفسیر نموده اند .به پاره اى از روایات توجه فرمایید: قال على(علیه السالم): ـ غایة ال ّدین االیمان; ـ انّ ال ّدین كشجرة اصلها الیقین ّ بالل; هللا و البُغضُ فى ّ ـ انّ افضل ال ّدین الحّ ب فى ّ هللا; ـ أَ َّو ُل ال ِّدین َمعْ ر َف ُت ُه َو َك َما ُل َمعْ ر َفته ال َّتصْ د ُ یق به َو َك َما ُل ال َّتصْ دیق به َت ْوحی ُدهُ; ـ اعلموا انّ كمال ال ّدین طلب العلم و العمل به; ـ ال ّدین واآلداب نتیجة العقل; ـ ال ّدین الیصلحه اال ّ العقل; ـ اصل ال ّدین اداء االمانة والوفاء بالعهود; دین در روایات • • • • • • • • • • ـ غایة ال ّدین االمر بالمعروف و ال ّنهى عن المنكر و اقامة الحدود; ـ الحیاة االّبال ّدین; ـ ال ّدین نور; ـ ال ّدین ّ عز; قال الرسول(صلى هللا علیه وآله وسلم): ـ ال ُخلق الحسن نصف الدین; قال الباقر(علیه السالم): ـ ال ّدین هو الحبّ و الحبّ هو ال ّدین; و عن الصادق(علیه السالم): هل ال ّدین اال ّ الحبّ . تعاریف متكلّمان اسالمى از دین • • • • متكلّمان اسالمى با توجه به تعاریف لغوى ،قرآنى و حدیثى ،به تعاریف اصطالحى دین ،اقدام نموده اند; براى نمونه: )1با توجه به استعمال واژه ى دین در قرآن به معناى جزا ،شریعت و قانون ،اطاعت و بندگى ،به دست مى آید كه اسالم و حقیقت دین عبارت است از تسلیم و اطاعت از خداوند متعال. - 2تعریف استاد « محمد تقى مصباح یزدى » « :دین برابر است با اعتقاد به آفریننده اى براى جهان و انسان و دستورات عملى متناسب با این عقاید ». )3تعریف « عالمه محمد حسین طباطبایى(ره) » « :دین ،نظام عملى مبتنى بر اعتقادات است كه مقصود از اعتقاد ،در این مورد ،تنها علم نظرى نیست; زیرا علم نظرى به تنهایى ،مستلزم عمل نیست; بلكه مقصود از اعتقاد ،علم به وجوب پیروى بر طبق مقتضاى علم قطعى است ». • )4باز ایشان در جایى دیگر این گونه تعریف مى كنند « :مجموع این اعتقاد (به خدا و زندگى جاودان) و احساس و مقرّ رات متناسب با آن كه در مسیر زندگى مورد عمل قرار گیرد ». • )5تعریف استاد «جعفر سبحانى» « :دین یك معرفت و نهضت همه جانبه به سوى تكامل است كه چهار بُعد دارد :اصالح فكر و عقیده ،پرورش اصول عالى اخالق انسانى ،حُسن روابط افراد اجتماع ،حذف هر گونه تبعیض هاى ناروا ». • )6تعریف « آیت هللا جوادى آملى » « :معناى اصطالحى آن دین مجموعه ى عقاید ،اخالق ،قوانین و مقرراتى است كه براى اداره ى امور جامعه ى انسانى و پرورش انسان ها باشد .گاهى همه ى این مجموعه ،حق و گاهى همه ى آن ها باطل و زمانى مخلوطى از حق و باطل است .اگر مجموعه حق باشد ،آن را دین حق و در غیر این صورت ،آن را دین باطل و یا التقاطى از حق و باطل مى نامند.... دین حق ،دینى است كه عقاید ،قوانین و مقررات آن از طرف خداوند نازل شده و دین باطل دینى است كه از ناحیه ى غیر خداوند تنظیم و مقرر شده است ». تعاریف عالمان علوم انسانى از دین • تعاریف علوم اجتماعى كه از تحلیل ساختارها و نهادهاى دینى گرفته شده اند ،به شرح ذیل اند: • )1تعریف « دوركیم » :دین دستگاهى از باورها و آداب است ،در رابطه با مقدساتى كه مردم را به صورت گروه هاى اجتماعى به یك دیگر پیوند مى دهد ». • « دین ،نظام وحدت یافته اى است از اعتقادات و اعمال مربوط به اشیاى مقدس ـ یعنى اشیایى كه مجزا شده و تحریم گردیده اند ـ اعتقادات و اعمالى كه همه ى گروندگان را در جمعیت اخالقى واحدى كه معبد نامیده مى شود ،وحدت مى بخشد ». • )2تعریف « فویر باخ » « :مذهب عبارت است از نوعى از خود بیگانگى .بنا بر این گسترش شناخت انسان و بازگشت به انسان ،جبراا باعث منتفى شدن مذهب مى گردد ». • )3تعریف دایرة المعارف دین « :دین عبارت است از سازمان یابى حیات بر محور ابعاد عمقى تجربه كه بر طبق فرهنگ محیط ،از نظر صورت ،كمال و روشنى فرق مى كند ». • )4تعریف « ماكس وبر » « :هر مجموعه ى مفروضى از پاسخ هاى محكم و منسجم به معماهاى هستى بشر مانند تولد، ناخوشى یا مرگ كه معنایى براى جهان و زندگى به وجود مى آورد ». • )5تعریف « اسپنسر » « :دین وسیله اى براى توضیح راز جهان و تبیین پدیده هاى دینى بر اساس حاالت روانى ،لغزش هاى فكرى و تحول زندگى اجتماعى ». • « دین اعتقاد به حضور چیزى مطلق و یا حضور مطلق چیزى كه تفحص ناپذیر است و به تعبیر دیگر ،غوطه ورى در دریاى اسرار است ». • )6تعریف « ماكس مولر » « :دین كوششى است براى درك آن چه درك نشدنى است و بیان آن چه غیر قابل تقدیر است ». • )7تعریف روان شناسانى مانند « ویلیام جیمز » :وى در كتاب «انواع تجربه ى دینى» « ،دین را به معناى احساسات، اعمال و تجربیات هر یك از افراد بشر در خلوت خودشان » دانسته است. • آلبرت رویه ،دین را بیش از هر چیز مبتنى بر نیاز بشر در پى بردن به یك تركیب هماهنگ بین سرنوشت خودش و عوامل مؤثر مخالف در جهان مى داند. • « دین به عبارت ساده ،آن جنبه از تجربیات و از جمله ،افكار و احساسات و فعالیت هاى یك فرد است كه به وسیله ى آن، كوشش مى كند در ارتباط با آن چه خود ،مق ّدس و الهى مى شمارد زندگى كند ». • درس ششم پیامبری،فواید پیامبران مقدمات • • • • • .1آفرینش انسان به دست خداوند حکیم و بر اساس حکمت بوده است. .2انسان دارای دو بعد جسم و جان است که هر دو نیازمند به برنامه خاص خود هستند. .3انسان موجودی است اجتماعی که برای برقراری یک ارتباط دوسویه که در آن همه ی انسان ها به سعادت دنیوی و اخروی خود برسند ،باید بر یک قانون جامع و فراگیر توافق داشته باشند. .4در بین انسان ها افراد خودکامه و مستبد نیز وجود دارند که حاضر نیستند حقوق دیگران را به رسمیت بشناسند. .5با وجود نیاز شخصی و اجتماعی بشر به یک قانون جامع و فراگیر ،عقل انسان ناتوان از تدوین چنین قانونی می باشد .این ناتوانی به خاطر عدم احاطه و علم او به زوایای مختلف بشر و جهان است که با گذشت زمان و پیشرفت علم ،دانشمندان بیش از پیش به این ضعف اعتراف می کنند. نتیجه • بنابراین نیاز به قانونی الهی از سمت خداوند متعال است تا انسان ها بتوانند به سعادت در مسائل مختلف نائل شوند .این قانون توسط پیامبران به انسان ها رسیده است. اهداف و فوائد نبوت در کالم آیت هللا جوادی .2تکامل عقل .1تعلیم دست نایافتنی ها .10آزادی انسان .3برپایی قسط .9سفارش به اخالق ستوده .4نجات از تاریکی ها .8یادآوری نعمت ها .5پرستش خداوند و پرهیز از طاغوت .7دعوت به حیات برتر و سازنده .6داوری در اختالف های مردم درس هفتم •معنای عصمت معنای عصمت ص َم» ـ در لغت به معنای «منع» و «حفظ» و نگهداشتن و • واژه عصمت ـ از ماده « َع َ مانع شدن و پیش گیری از نامالیمات است. • و در اصطالح ،به نیرویی در وجود انسان گفته می شود كه دارنده آن نیرو ،با وجود قدرت داشتن بر انجام گناه ،خطا و اشتباه باز از آنها خودداری می کند. انواع عصمت • با توضیح یاد شده ،روشن می شود كه عصمت بر دو نوع است: • .1عصمت از گناه؛ یعنی معصوم كسی است كه با اختیار و قصد ،مرتكب گناه نمی شود؛ • .2عصمت از خطا و اشتباه؛ یعنی معصوم ،افزون بر ترك گناه ،از خطا و اشتباه هم مصون باشد .مصونیّت پیامبران از گناه و خطا ،به طور اجمال ،از سوی همه ی مسلمانان ،بلكه همه صاحبان ادیان و ملل پذیرفته شده است ،ولی در ویژگی های آن ،آرا و نظریه های گوناگونی وجود دارد كه در نوشتار حاضر ،مجال بیان آن ها نیست. • شیعه معتقد است كه پیامبر باید از همه ی گناهان ،چه صغیره و چه كبیره ،چه عمدی و چه سهوی ،چه پیش از نبوت و چه پس از آن ،معصوم باشد. درجات عصمت • برای عصمت می توان مراحلی را ترسیم کرد: • -1مصونیت در دریافت وحی • -2مصونیت در تبلیغ و بیان اصول و فروع دین • -3مصونیت از گناه ،خواه به صورت فعل حرام یا ترک واجب در امور زندگی • (منشور جاوید) علت و منشأ عصمت .1دارا بودن درجه ی باالی تقوا .2علم به زشتی گناهان و زیبایی انجام خوبی ها ادله عصمت پیامبران • این دلیل ها بر دو دسته اند: • دلیل عقلی :یعنی دلیلی که با راهنمایی عقل بدست می آید. • دلیل نقلی :یعنی دلیلی که با توجه به آیات قرآن و یا روایات امامان معصوم دانسته می شود. دلیل های عقلی عصمت پیامبران • .1هادی دیگران ،خود باید در قله هدایت و درستی باشد. • .2خطای هادی و مربی ،در باور دیگران به سخنان او خلل ایجاد می کند. • .3خطا و لغزش در سخنان هادی ،اعتماد به سخنان او را از بین می برد. دلیل های نقلی عصمت پیامبران • .1آیه 64سوره نساءَ ( :و ما أَرْ َس ْلنا منْ َرسُول إ َّال لیُطا َع بإ ْذن َّ هللا). • .2آیات 3و 4سوره نجم ( َو ما َی ْنط ُق َعن ْال َهوى ( )3إنْ ه َُو إالَّ َوحْ ي ُیوحى ())4 ناك هللا َو َمنْ َت َولَّى َفما أَرْ َس ْل َ • .3سوره نساء،آیه َ :80منْ یُطع الرَّ سُو َل َف َق ْد أَ َ طاع َّ َ َعلَیْه ْم َحفیظا ا ()80 • توضیح :خداوند مهربان و حکیم ،هیچ گاه به انسان ها امر نمی کند تا از انسان های خطاکار پیروی کنند ،پس وقتی به ما دستور داده است از پیامبرانش اطاعت کنیم ،و اطاعت آنها را در ردیف اطاعت خودش آورده است ،پس حتما پیامبران معصوم هستند. کالمی از آیت هللا جوادی آملی .1پیامبر ،گناه نميكند .2 .پیامبر ،نزدیك گناه نميشود كه برخي از مبادي و مقدمات آن را فراهم كند.3 . پیامبر ،گرایش قلبي به گناه ندارد .4 .پیامبر در فضاي روح و صحنهي دل ،نزدیك گرایش قلبي هم نميرود.5 . ْ توحید تام، نزدیكي به گرایش قلبي نیز جرأت حضور در صحیفهي دل پیامبر را ندارد؛ زیرا قلبي كه از معرفت و از محبّت خداي سبحان ،مملو و متیّم است جایي براي میل به گناه و نیز مجالي براي نزدیكي به میل به گناه و همچنین فرصتي براي هجوم میل یا نزدیكي به میل و ورود چنین مهمان ناخواندهاي نیست. بنابراین ،عصمت پیامبران با عصمت دیگران فرق دارد .انبیا آنچه را ادراك كردند حق است ،گرچه فتواي ادراكي آنان ،از قبیل احساس و تخیّل و توهّم است و تعلقشان چونان سایر افراد ميباشد .خداوند در تأیید این نظر ميفرماید" :وإ ّنك لتل ّقي القران من لدن حكیم علیم" (نمل)6/؛ تو دقیقا ا از روي ادراك حق و صحیح ،قرآن را از خداي حكیم علیم اخذ ميكني .نیز ميفرماید :اوست كه فرشتهي امین وحي را همراه قرآن فروميفرستد" :نزل به الروح األمین * علي قلبك لتكون من المنذرین" (شعراء.)193-194/ کتاب وحی و نبوت در قرآن،ص 211 • درس هشتم • قرآن شناسي و عدم تحریف قرآن برخی خصوصیات قرآن • قرآن کریم ،آخرین کتاب آسمانی است که بر حضرت محمد (صلی هللا علیه و آله) نازل شده است. • 114سوره و 6236آیه دارد. • قرآن کریم دارای اعجازهای علمی ،عددی ،موضوعی فراوانی است. • این کتاب تحریف ناپذیر بوده است و برای هدایت همه انسان ها نازل شده است. دالئل عدم تحریف قرآن • تحریف در قرآن به این معناست که کلمات ،آیات یا سوره های قرآن در طول تاریخ اسالم کم یا زیاد شده باشند. • علمای بزرگ شیعه و سنی هرگونه تحریف در قرآن را رد می کنند. دلیل اول: • قرآن از هنگام نزول دارای خصوصیاتی؛ مانند نظم بدیع ،عدم اختالف بین آیات ،اخبار غیبی و ..بوده است و همچنان آن خصوصیات را دارد و هنوز هم کس ی نتوانسته حتی یک سوره مانند آن بیاورد .پس قرآن 14قرن گذشته با قرآن امروز فرقی ندارد. دلیل دوم: ا دین باشد ،اول :باید کامل باشد (بر خالف دین های غیر آخرین بخواهد دینی اگر • ا خاتم که کامل نبودند) و ثانیا :هیچ تحریف و تغییری در طول تاریخ نداشته باشد ،و با فقدان هر یک از این دو ویژگی ،عقل خواهد گفت این دین خاتم نیست .البته باید توجه داشت که از بارزترین امور دین که نباید تغییر و تحریف در آن راه یابد ،کتاب آن دین است .پس می گوییم قرآن کتاب اسالم است و دین اسالم هم دین خاتم، است و از آن روی که کتاب دین خاتم باید مصون از خاتم دین کتاب آن، ر ق پس ا تغییر و تحریف باشد ،پس نتیجتا قرآن مصون از تحریف و تغییر است. دلیل سوم: • قرآن کتابى است که مسلمانان همیشه در نمازها ،مساجد ،خانه ،میدان جنگ ،به هنگام روبه رو شدن با دشمنان و به عنوان استدلل بر حقانیت مکتب از آن استفاده مىکردند و هیچ گاه از آن جدا نبوده اند ،و با چنین حضوری ،جایی برای تحریف آن وجود نخواهد داشت. دلیل چهارم: • اگر کس ی در کیفیت جمع قرآن به صورت یک مجموعه و با همین شکل فعلى در عصر خود پیامبر (ص) با دیگری اختالف داشته باشد ،در این شکی ندارد که نه کلمه ای به قرآن اضافه شده و نه کلمه ای از آن کم شده است؛ زیرا از آن زمان تا کنون مسلمانان سخت به یاد گرفتن و حفظ آن اهمیت مىدادند .حافظان و قاریان و معلمان قرآن در زمان پیامبر اکرم (ص) آن قدر زیاد بودند که تنها درحادثه " بئر معونه" حدود 70نفراز آنان شربت شهادت نوشیدند .در زمان های بعد از پیامبر اکرم (ص) تا امروز در تمامی کشورهای اسالمی همواره عده زیادی حافظ و قاری و معلم قرآن بوده اند که با این وصف حتی احتمال تحریف آن وجود نخواهد داشت. دلیل پنجم: •مورخان تعداد "نویسندگان وحى" در زمان پیامبر اکرم (ص) را تا چهل و سه نفر نوشتهاند ،در این صورت کتابى که این همه نویسنده داشته ،امکان ندارد دست تحریف کنندگان به سوى آن دراز شود. دلیل ششم: • دعوت همه پیشوایان اسالم که همه یک زبان ،مردم را به تالوت و بررس ی و عمل به همین قرآن موجود دعوت مىکردند ،نشان مىدهد که این کتاب آسمانى به صورت یک مجموعه دست نخورده در همه قرون از جمله قرون نخستین اسالم بوده است. دلیل هفتم: • پیامبر خدا (صلی هللا علیه و آله) فرمودند :من بعد از خودم ،دو امانت گرانبها بین شما می گذارم که اگر به آنها تمسک کنید ،گمراه نمی شوید .این دو از هم جدا نمی شوند تا روز قیامت بر من وارد شوند. • پیامبری که مهربان و دلسوز بر امت بوده است و هیچ گاه راض ی به گمراهی آنها نمی شود ،امت را به چیزی که سست و بی اساس باشد و بعد او بخواهد تحریف شود ،واگذار نمی کند .زیرا واگذار کردن مردم در اصل دین ،به کتاب یا انسان هایی که معصوم نباشند، باعث گمراهی آنها می شود. دلیلی هشتم • روایات مرتبط با سورهها نیز میتواند مستندی برای اثبات عدم تحریف باشد .در روایات بسیار ،فضایل و آثاری بر ّقرائت سورهها یا ختم قرآن مترتب شده است که نسبت به صدور آنها در زمان رسول الله(ص) ،فی الجمله ،نمیتوان تردید کرد .از معصومان نیز حدیث با مضمون یاد شده فراوان است .ابن بابویه عالوه بر تصریح بر اعتقاد شیعه به عدم تحریف و «کذب محض» خواندن نسبت تحریف به شیعه ،به این احادیث استناد کرده و نوشته است «آنچه در ثواب قرائت سورههای قرآن و جواز قرائت دو سوره در هر رکعت از نماز نافله و ثواب ختم تمام قرآن و نیز نهی از قرائت تمام قرآن در یک شب و عدم جواز ختم آن در کمتر از سه روز آمده است ،دلیل و تصدیقی است بر آنچه که ما گفتیم» .در مجموع فرض تحریف سورهها و آیهها ،امتثال این احکام را با دشواری بلکه محال مواجه ا میسازد و مسلما پیامبر(ص) و امامان که به این احکام امر کردهاند به امکان تحقق آن نیز توجه داشتهاند. دلیل نهم: • در روایات معصومان ،گاه به صراحت و گاه به اشاره ـ با توجه به اینکه آنان در حل نزاعها و برای پایان دادن به مشاجرات ،قرآن را «فصل الخطاب» میدانستند و بدان ارجاع میدادند ـ مواردی را میتوان یافت که بر آموزه سالمت قرآن از تحریف دللت دارد .بنابه گزارش ی ،امام حسن علیهالسالم در گفتگویی با معاویه ،این نظر را که بخش عظیم قرآن تباه شده و از میان رفته ،با جمله «به خدای سوگند این سخن کذب محض است» رد کرد .در روایتی از امام باقر علیهالسالم نقل شده که آن حضرت در نقد و طعنی بر رویکرد مز ّورانه به قرآن تأکید کرد که حروف قرآن پا برجای و بیکاستی است و حکومت فقط حقایق و معارف قرآن را دگرسان کرده است. •درس نهم •امام شناسي .1معناي امام • امام یعني پیشوا و رهبر. .2انواع امام امام نور امام نار (آتش) • رهبري است كه به سمت خداوند و اعمال و رفتار خوب دعوت مي كند. ون بأَمْ رنا َو أَ ْو َحیْنا إلَیْه ْم فعْ َل ْال َخیْرات • ( )21األنبیاء َ 73 :و َج َع ْلنا ُه ْم أَئم اَّة َی ْه ُد َ َو إقا َم الصَّالة َو إیتا َء َّ الزكاة َو كا ُنوا لَنا عابدین • رهبري است كه به سمت گناه و معصیت دعوت مي كند و سرانجام او را به شقاوت و بدبختي مي كشاند. ُون إلَى ال َّنار َو َی ْو َم ْالقیا َمة ال • ( )28القصص َ 41 :و َج َع ْلنا ُه ْم أَئم اَّة َی ْدع َ صرُون ُی ْن َ .3برخی تعبیرات قرآن در مورد امامان • سوره حج ،آیه 45 • روایتى كه در كافى ،و معانى ،و كمال الدین ،از امام صادق ،و كاظم (ع) رسیده كه در تفسیر" َو ب ْئر ُم َع َّطلَة َو َقصْ ر َمشید" فرمودند ":ب ْئر ُم َع َّطلَة" امامى است كه سكوت كرده و" َقصْ ر َمشید" امام ناطق است. .4وظائف امام .1 .2 .3 .4 .5 هدایت خوبان به مراتب باالتر ایمان دستگیری از گمراهان و هدایت آنان به سمت ایمان کمک به فقرا و درماندگان حل مشکالت اجتماعی حل مشکالت علمی دانشمندان .5دلیل عصمت امامان آیه اول ك لل َّناس إماما ا قا َل َو منْ ُذرِّ یَّتي قا َل ال • َو إذ ا ْب َتلى إبْراهی َم َر ُّب ُه ب َكلمات َفأ َ َت َّمهُنَّ قا َل إ ِّني جاعل ُ َ َینا ُل َعهْدي َّ الظالمین (سوره بقرة :آیه)124 • افراد بر 4گروه تقسیم می شوند ،ابتدا ظالم و بعد عادل شوند ،ابتدا عادل بعد ظالم شوند، همه عمر عادل باشند و یا همه عمر ظالم باشند .قطعا سزاوارترین فرد بر مقام امامت کسی است که هیچ زمانی ظالم نبوده است. آیه دوم • إ َّنما یُری ُد َّ س أَهْ َل ْال َب ْیت َو ُی َطه َِّر ُك ْم َت ْطهیراا (سوره احزاب ،آیه )33 ب َع ْن ُك ُم الرِّ جْ َ هللا ُ لی ُْذه َ • خداوند متعال اراده کرده است که ناپاکی را از شما اهل بیت ببرد و شما را همیشه پاک بدارد. • روایت شیعه و سنی اذعان دارند که پیامبر به مدت چند ماه هنگام عبور از در خانه حضرت زهرا این آیه را تالوت می کردند که به دیگران برسانند منظور از اهل بیت در این آیه چه کسانی هستند. روایت برای عصمت امامان • (إ ّني تارك فیكم ما إن تمسّكتم به لن تضلّوا بعدي ،أحدهما أعظم من اآلخر :كتاب ّ هللا حبل ممدود من السّماء إلى األرض ،و عترتي أهل بیته ،و لن یفترقا حتى یردا عليّ الحوض، فانظروا كیف تخلّفوني فیهما). • پیامبر فرمودند که من در بین شما دو چیز گرانبها باقی می گذارم که اگر به آنها تمسک کنید ،هرگز گمراه نمی شوید .یکی کتاب خداست و دیگری عترتم .که این دو تا قیامت از هم جدا نمی شوند. بنابراین :همراهی اهل بیت با قرآن تا قیامت، تضمینی است برای عصمت آنها. .6تعداد امامان • إن خلفائي و أوصیائي و حجج ّ هللا على الخلق بعدي اثنى عشر أولهم أخي ،و آخرهم ولدي ،قیل یا رسول ّ هللا! و من أخوك؟ قال :علي بن أبي طالب ،قیل فمن ولدك قال :المهدي یمألها قسطا و عدال كما ملئت ظلما و جورا ،و الذي بعثني بالحق نبیا لو لم یبق من الدنیا إال یوم واحد ألطال ّ هللا ذلك الیوم حتى یخرج فیه ولدي المهدي ،فینزل روح ّ هللا عیسى بن مریم فیصلي خلفه ،و تشرق األرض بنور ربها ،و یبلغ سلطانه المشرق و المغرب. • • • • • پیامبر خدا فرمودند :جانشینان و حجت های الهی بعد من ،دوازده نفرند که اولین آنها برادرم است و آخرین آنها فرزندم است. گفته شد :برادر شما کیست؟ فرمودند :علی علیه السالم. پرسیدند :فرزندتان کیست؟ فرمودند :مهدی که زمین را پر از عدل می کند وقتی پر از ظلم شده است. قسم به خداوندی که جانم در دست اوست ،اگر یک روز از دنیا باقی نمانده باشد ،خداوند آن روز را آنقدر طوالنی می کند تا مهدی ظهور کند .پس مسیح بن مریم هم نازل می شود و پشت سر او نماز می خواند و زمین نورانی به نور پروردگار می شود و سلطنت او به همه جا می رسد. • درس دهم و یازدهم • ادله والیت امام علی علیه السالم (آیات و روایات) مقدماتی در مورد این بحث: • مخاطب باید قبول داشته باشد که: • سخن و اعتقاد حق وجود دارد. • سخن و اعتقاد حق درست یافتنی است. • در مقام عمل نیز بین حق باوری و عمل به مضمون آن با عدم باور به آن تفاوت وجود دارد. • بنابراین این مباحث برای قائلین به کثرت گرائی در اعتقاد -به معنای اینکه بین زشت و زیبا ،عفت و بی عفتی ،صدق و کذب تفاوتی نیست ،-یا آنهائی که عقل انسان را ناتوان از پی بردن به واقع و درک آن می دانند ،یا کسانی که اثری بر عمل به حق نمی بینند، بدون اثبات این مقدمات واضح شاید خیلی مفید نباشد. رابطه ی امام علی (علیه السالم) و حق صلَّى َّ ان َرسُو ُل َّ هللاُ َعلَیْه َو َسلَّ َم َیجْ َه ُر هللا َ َ oر َوى ْال َب ْی َهقيُّ في «ال ُّس َنن ْال َكبیر» َعنْ أَبي ه َُر ْی َر َة َقا َلَ :ك َ في الص ََّالة ببسْ م َّ هللا الرَّ حْ َمن الرَّ حیم، • ُث َّم إنَّ ال َّشی َْخ ْال َب ْی َهقيَّ َر َوى ْال َجه َْر َعنْ ُع َم َر بْن ْال َخ َّطابَ ،وابْن َعبَّاسَ ،وابْن ُع َم َرَ ،وابْن ُّ الز َبیْرَ ،وأَمَّا أَنَّ َعليَّ ب َْن أَبي َطالب َرض َي َّ ان َیجْ َه ُر بال َّتسْ م َیة َف َق ْد َث َب َ ت بال َّت َوا ُترَ ،و َمن ا ْق َتدَى في دینه هللاُ َع ْن ُه َك َ ب َعليِّ بْن أَبي َطالب َف َقد اهْ َتدَىَ ،وال َّدلی ُل َعلَیْه • َق ْولُ ُه َعلَیْه الس ََّال ُم :اللَّ ُه َّم أَدر ْال َح َّق َم َع َعلي َحی ُ ار. ْث دَ َ • فخر رازی در بحث بلند گفتن «بسم هللا الرحمن الرحیم» حمد در نماز ،می گوید: • ....علی بن ابی طالب نیز«بسم هللا الرحمن الرحیم» نماز را بلند می خوانده است ،و هر که در دینش به علی اقتدا کند اوست که هدایت یافته است .زیرا پیامبر فرمودند: • «خدایا! حقی را بر محور علی بگردان ،هر جا که او باشد.».... • سه آیه از قرآن کریم در استدالل بر • امامت و والیت امام علی علیه السالم اولین آیه :آیه 55سوره مائده • إ َّنما َول ُّی ُك ُم َّ ون َّ الزكا َة َو ُه ْم راكعُون ُون الصَّال َة َو ی ُْؤ ُت َ ذین یُقیم َ ذین آ َم ُنوا الَّ َ هللا ُ َو َرسُول ُ ُه َو الَّ َ • سرپرست و ولىّ شما ،تنها خداست و پیامبر او و آنها كه ایمان آوردهاند؛ همانها كه نماز را برپا مىدارند ،و در حال ركوع ،زكات مىدهند)55( . شأن نزول آیه • ابو ذر مىگوید :روزى همراه ،با پیامبر اسالم صلى هللا علیه و آله نماز ظهر را به جماعت اقامه كردیم ،پس (از نماز) نیازمندى تقاضاى كمك كرد( ،بر اثر فقرى كه بر غالب مسلمانان حاكم بود) كسى از حاضران كمكى به او نكرد ،سائل (كه از دریافت كمك ناامید شده بود) دستانش را به سوى آسمان بلند كرد و چنین گفت :خدایا! تو شاهد باش كه در مسجد پیامبر اسالم صلى هللا علیه و آله تقاضاى كمك كردم ،كسى كمكم نكرد! على علیه السالم كه در آن هنگام مشغول نماز (مستحبّى و نافله) بود با انگشت خ ْنصرْ (یعنى انگشت كوچك دست راستش ،كه انگشترى در آن بود) به آن نیازمند اشاره كرد! شخص نیازمند به سوى آن حضرت آمد و انگشتر آن حضرت را در آورد و رفت .این صحنه در حضور و جلوى چشمان پیامبر صلى هللا علیه و آله (و اصحاب) انجام شد .پیامبر صلى هللا علیه و آله (پس از دیدن این صحنه زیبا و با شكوه ،دست به آسمان بلند كرد و) فرمود :پروردگارا! برادرم موسى بن عمران از تو تقاضایى كرد و گفت: • «پروردگارا! سینهام را گشاده كن ،و كارم را برایم آسان گردان؛ و گره از زبانم بگشاى؛ تا سخنان مرا بفهمند .و وزیرى از خاندانم براى من قرار ده ،برادرم هارون را .با او پشتم را محكم گردان؛ و او را در كارم شریك ساز» ،و تو (در مقام اجابت خواستهاش) در قرآن چنین فرمودى« :بزودى بازوان تو را به وسیله برادرت محكم (و نیرومند) مىكنیم؛ و براى شما سلطه و برترى قرار مىدهیم». • پروردگارا! من محمّد ،پیامبر و برگزیده تو هستم ،سینهام را گشاده كن؛ و كارم را برایم آسان گردان؛ و وزیرى از خاندانم؛ یعنى على ،برایم قرار ده ،با او پشتم را محكم گردان». • ابو ذر در ادامه این حدیث بسیار زیبا مىگوید« :به خدا قسم هنوز سخنان پیامبر صلى هللا علیه و آله به پایان نرسیده بود كه جبرئیل نازل شد و آیه «إ َّنما َول ُّی ُك ُم َّ هللا ُ َو »...را بر پیامبر خواند! آیا معنای «ولی» مبهم و گم است؟ • ولی دارای معانی متفاوتی است که مانند بسیاری از الفاظ مشترک دیگر ،این اشتراک باعث گم شدن معنایش نمی شود. • بلکه افراد با استفاده از قرائن به معنی آن پی می برند. • مانند لفظ شیر در جمالت زیر: • شیر در جنگل زندگی می کند. • شیر غذای مفیدی است. • با استشمام بوی گاز ،ابتدا شیرها را ببندید. • هیچ انسان عاقلی ،به خاطر معانی متعدد داشتن واژه شیر ،این جمالت را نادیده نمی گیرد و آنها را نیز بر اساس نظر خود معنا نمی کند .بلکه بر اساس قرینه های خارجی معنای اصلی را درک می کند. معنای ولی در کتاب لغت • • • • • ابتدا به تبیین و تشریح كلمه «ولى» مىپردازیم؛ زیرا اگر معناى این كلمه روشن شود ،بسیارى از مسائل حل خواهد شد .برخى از مفسّران اهل س ّنت براى دور كردن مخاطبان خویش از معناى روشن آیه ،معانى بسیارى ،بیست و هفت معنى براى ولى ذكر كردهاند ،تا بگویند این كلمه لفظ مشتركى است كه معانى مختلفى دارد و ما نمىدانیم كه خداوند در این آیه كدامیك از آن معانى را اراده كرده است؛ پس آیه مبهم است و داللت بر چیزى ندارد! ولى هنگامى كه به لغت مراجعه مىكنیم و كلمات و نظریّات متخصّصین لغت را مطالعه مىنمائیم، مشاهده مىكنیم كه آنان بیش از دو تا سه معنى براى كلمه «ولى» نگفتهاند .بنابراین بقیّه معانى ،همه ،به این سه معنى بازمىگردد! این سه معنى عبارتند از: « -1ولى» به معناى یار و یاور و ناصر ،و والیت به معناى نصرت و یارى است. -2معنى دومى كه براى والیت گفتهاند ،سرپرستى و صاحب اختیار بودن است ،بنابراین «ولى» سرپرست و صاحب اختیار است. -3سومین معناى «ولى» دوست و رفیق است؛ هر چند انسان را نصرت و یارى نكند .ولى از آنجا كه دوست در عالم رفاقت ،غالبا ا به یارى انسان مىشتابد ،معناى سوم نیز به معناى اوّ ل بازمىگردد؛ بنابراین ،از نظر دانشمندان لغت «ولى» داراى دو معناى عمده است و بقیّه معانى به این دو بازمىگردد. آیا در قرآن کریم ،کلمه ی ولی به معنای سرپرست به کار رفته است؟ • الف :در آیه شریفه 33سوره اسراء ،كه در مورد والیت تشریعى بحث مىكند ،آمده است: • َو َمنْ قُت َل َم ْظلُوما ا َف َق ْد َج َع ْلنا ل َولیِّه س ُْلطانا ا • و آن كس كه مظلوم كشته شده ،براى ولىّ و سرپرست او سلطه و ّ حق قصاص قرار دادیم. • • • • ب :در طوالنى ترین آیه قرآن مجید ،آیه 282سوره بقره ،كه در مورد نوشتن سند به هنگام پرداخت قرض الحسنه مىباشد ،مىخوانیم: َف ْل ُیمْل ْل َول ُّی ُه ب ْال َع ْدل (اگر كسى كه حق بر ذمّه اوست توانایى بر امال كردن ندارد )،باید ولىّ و سرپرست او (به جاى او )،با رعایت عدالت ،امال كند. در این آیه شریفه نیز ولىّ به معناى سرپرست و صاحب اختیار آمده است. «ولی» به معنای حاکم در کالم خلیفه دوم هللا صلّى ّ • «قال عمر لعليّ علیه السّالم و العباس (رض) فقال أبو بكر ،قال :رسول ّ هللا علیه و آله و سلّم ما نورّ ث ما تركناه صدقة ،فرأیتماه كاذبا آثما غادرا خائنا ،ثم توفي أبو بكر، هللا صلّى ّ قلت أنا ولي رسول ّ هللا علیه و آله و سلّم و ولي أبي بكر ،فرأیتماني كاذبا آثما غادرا خائنا) • عمر به امام علی علیه السالم و عباس گفت: • «ابوبکر گفت :پیامبر فرموده ما ارث نمی گذاریم و ارث ما صدقه است ،پس او را دروغگو خواندید ،ابوبکر از دنیا رفت ،من گفتم :من ولی رسول هللا و ولی ابوبکر هستم ،پس مرا نیز دروغگو و گنهکار و خیانتکار خواندید.».... • اینجا به صراحت عمر خود را جانشین و حاکم از سوی پیامبر و ابوبکر معرفی می کند. دومین آیه :آیه 67سوره مائده ت رسالَ َت ُه َو َّ ك َو إنْ لَ ْم َت ْف َع ْل َفما َبلَّ ْغ َ ك م َن هللا ُ َیعْ ص ُم َ ك منْ َر ِّب َ • یا أَ ُّی َها الرَّ سُو ُل َبلِّ ْغ ما أ ُ ْنز َل إلَ ْی َ هللا ال َیهْدي ْال َق ْو َم ْالكافرین ال َّناس إنَّ َّ َ • ترجمه: ا كامال (به مردم) برسان! و • اى پیامبر! آنچه از طرف پروردگارت بر تو نازل شده است، اگر نكنى ،رسالت او را انجام ندادهاى! خداوند تو را از (خطرات احتمالى) مردم ،نگاه مىدارد؛ و خداوند ،جمعیّت كافران (لجوج) را هدایت نمىكند)67( . تفسیر آیه با قطع نظر از شواهد دیگر با تف ّكر و تعمّق و د ّقت در خود آیه شریفه و بدون كمك گرفتن از امور دیگر ،پاسخ همه سؤاالت روشن مىشود؛ به شرط آن كه منصفانه و به دور از تعصّب قضاوت كنیم؛ • • • • • • اوّ اال :آیه مورد بحث ،آیه 67سوره مائده است و مىدانیم كه سوره مائده آخرین سوره ،یا از آخرین سورههایى است كه بر پیامبر اكرم صلى هللا علیه و آله نازل گشته است .یعنى این آیه در سال دهم بعثت ،در آخرین سال زندگى آن حضرت ،و بعد از 23سال تبلیغ پیامبر اكرم صلى هللا علیه و آله نازل شده است. سؤال :راستى ،چه چیزى پس از 23سال و تا آخرین سالهاى عمر پیامبر صلى هللا علیه و آله هنوز بطور رسمى مطرح نشده است؟ آیا این مسأله مهم مربوط به نماز است ،در حالى كه مسلمانان بیش از 20سال نماز مىخواندند؟ آیا مربوط به روزه است ،در حالى كه روزه پس از هجرت واجب شد و قریب به 13سال از تشریع آن مىگذشت؟ آیا مربوط به تشریع جهاد است ،جهادى كه از سال دوم هجرت شروع شده بود؟ آیا در رابطه با ح ّج است؟ پاسخ..... • پاسخ :نه! انصاف این است كه مربوط به هیچ یك از امور مذكور نیست! باید دید كه بعد از 23سال زحمت طاقتفرساى پیامبر صلى هللا علیه و آله ،چه مسأله مهمّى بر زمین مانده است؟ • ثانیا ا :از آیه شریفه استفاده مىشود كه این مأموریّت پیامبر صلى هللا علیه و آله بقدرى مهم و خطیر است كه همسنگ و همطراز نبوّ ت است .احتماالتى كه برخى از دانشمندان دادهاند و امورى كه در سطور قبل به آن اشاره شد هر چند مهم هستند ،ولى هیچ یك از آنها همطراز رسالت و نبوّ ت نمىباشد .باید بیندیشیم كه چه امر مهمّى كه همطراز رسالت است پس از 23سال هنوز انجام نشده است؟ • ثالثا ا :ویژگى دیگر این مأموریّت این است كه ع ّدهاى با آن مخالفت مىكنند و مخالفت آنها بقدرى ج ّدى و شدید است كه حاضرند پیامبر اسالم صلى هللا علیه و آله را از سر راه بردارند ،مسلمانان كه با نماز و روزه و ح ّج و جهاد و مانند آن مخالفتى نداشتهاند ،پس حتما ا این مأموریّت ،یك مسأله سیاسى است و ع ّدهاى براى مخالفت با آن ،كمر به مبارزه بستهاند و حاضرند در این راه در مقابل پیامبر اسالم صلى هللا علیه و آله هم بایستند! • و هنگامى كه تمام این جهات را نظر مىگیریم و بیطرفانه و منصفانه بر روى آن مطالعه مىكنیم و بدور از تعصّب و لجاجت به قضاوت مىنشینیم ،به چیزى جز مسأله والیت و جانشینى پیامبر اكرم صلى هللا علیه و آله ،كه در غدیر خم به صورت رسمى مطرح شد نمىرسیم. • آرى! چیزى كه پیامبر اسالم صلى هللا علیه و آله تا سال آخر عمر شریفش بطور رسمى آن را بیان نكرده بود و همسنگ و همطراز رسالت و نبوّ ت خاتم االنبیاء بود و ع ّده زیادى براى مبارزه با آن هم قسم شده بودند و خداوند براى حفظ پیامبر صلى هللا علیه و آله در اجراى این مأموریّت تضمین داده بود ،همان مسأله مهم و سرنوشتساز جانشینى پیامبر بود ،زیرا هر چند پیامبر اكرم صلى هللا علیه و آله مسأله والیت على علیه السالم را بارها مطرح كرده بود ولى به صورت رسمى و در حضور مسلمانان سراسر جهان بیان نشده بود؛ بدین جهت ،این مأموریّت عظیم و بزرگ به هنگام بازگشت آن حضرت از حجّ ة الوداع و در صحراى غدیر خم به بهترین شكلى انجام شد و پیامبر صلى هللا علیه و آله با معرفى على علیه السالم به عنوان جانشین خویش ،رسالتش را تكمیل كرد. تفسیر آیه در کالم دانشمندان اهل سنت • در بین مفسّران اهل س ّنت نیز ع ّدهاى روایت مربوط به والیت امیر مؤمنان علیه السالم را نقل كردهاند ،كه مىتوان به آقاى «سیوطى» در «ال ّدرّ المنثور ،جلد دوم ،صفحه »298 و «أبو الحسن واحدى نیشابورى» در «اسباب ال ّنزول ،صفحه »150و «شیخ محمّد عبده» در «المنار ،جلد ششم ،صفحه »120و «فخر رازى» در «تفسیر كبیر» و سایر تفاسیر اشاره كرد. کالم فخر رازی • • • • • در اینجا براى نمونه فقط قسمتى از كالم فخر رازى را نقل مىكنیم: او ،كه در میان مفسّران اهل س ّنت بىنظیر است و تفسیر قوى و مشروحى دارد و انسانى هوشیار و عالم است (هر چند تعصّب زیادى نیز دارد ،كه بعضا ا حجابى براى او شده است) پس از بیان ُنه احتمال در تفسیر آیه فوق ،والیت امیر مؤمنان را به عنوان دهمین احتمال مطرح مىسازد. متن كالم فخر رازى به شرح زیر است: نزلت اآلیة فى فضل علي بن أبي طالب و لما نزلت هذه اآلیة أخذ بیده و قال :من كنت مواله فعلي مواله اللّهم وال من وااله و عاد من عاداه ،فلقیه عمر فقال :هنیئا ا لك یا بن أبي طالب! أصبحت موالي و مولى كل مؤمن و مؤمنة ... این آیه در مورد علىّ بن أبي طالب نازل شده است .هنگامى كه این آیه شریفه نازل شد ،پیامبر اكرم صلى هللا علیه و آله دست على علیه السالم را گرفت (و بلند كرد) و فرمود« :هر كس كه من موالى او هستم پس این على هم مولى و رهبر اوست .پروردگارا! كسانى كه والیت على را پذیرفتهاند دوست بدار و كسانى كه با او به دشمنى برخاستهاند ،دشمن بدار!» سپس عمر با على علیه السالم مالقات كرد و به آن حضرت عرض كرد« :اى فرزند ابو طالب! این فضیلت و مقام بر تو مبارك باشد .تو از امروز موال و رهبر من و همه مردان و زنان مسلمان شدى!» شواهد التنزیل حاکم حسکانی • • • • • طبق آنچه در كتاب «شواهد ال ّتنزیل» آمده« ،زیاد بن منذر» مىگوید: نزد امام باقر علیه السالم بودم ،در حالى كه آن حضرت در گفتگو با مردم بود ،شخصى از اهل بصره به نام «عثمان االعشى» برخاست و گفت :اى فرزند رسول خدا ،جانم به فدایت باد! از حسن بصرى ّ مشخص پرسیدم كه این آیه در مورد چه كسى نازل شده است؟ گفت :در مورد مردى ،ولى نام او را نكرد! (لطفا ا شما بفرمائید كه این آیه در مورد چه كسى نازل شده است؟) امام فرمود :اگر مىخواست بگوید مىتوانست نام او را بیان كند ،ولى از ترس نگفته است (چون در دوران سیاه بنى امیّه بوده ،عالوه بر این كه میانه خوبى هم با امیر مؤمنان على علیه السالم نداشته است) امّا من مىگویم ...هنگامى كه خداوند جان پیامبر صلى هللا علیه و آله را در مقابل خطرات احتمالى تضمین كرد ،آن حضرت دست علىّ بن أبي طالب علیه السالم را بلند كرد و او را به عنوان جانشین و خلیفه خود معرّ فى نمود. نكته جالب توجّه این كه ،حاكم حسكانى نویسنده كتاب شواهد ال ّتنزیل كه روایت فوق را نقل كرده از اهل س ّنت است ،همانگونه كه علماى دیگر اهل س ّنت نیز روایت فوق را نقل كردهاند. *** نتیجه این كه ،احادیث و روایات و گفتار صحابه و روات و نظریّات مفسّرین و دانشمندان ،همگى داللت دارد كه آیه تبلیغ پیرامون والیت امیر المؤمنین على علیه السالم نازل شده است. سومین آیه :آیه 3سوره مائده ذین َك َفرُوا منْ دین ُك ْم َفال َت ْخ َش ْو ُه ْم َو ْ اخ َش ْون ْال َی ْو َم أَ ْك َم ْل ُ ت لَ ُك ْم دی َن ُك ْم َو س الَّ َ • ْ ......ال َی ْو َم َیئ َ ُ أَ ْت َممْ ُ ضیت لَ ُك ُم ْاْلسْ ال َم دینا ا ...... ت َعلَ ْی ُك ْم نعْ َمتي َو َر • ترجمه: • امروز ،كافران از (زوال) آیین شما ،مأیوس شدند؛ بنا بر این ،از آنها نترسید! و از (مخالفت) من بترسید! امروز ،دین شما را كامل كردم؛ و نعمت خود را بر شما تمام نمودم؛ و اسالم را به عنوان آیین (جاودان) شما پذیرفتم. خصوصیات این روز.... • • • • • روزى كه آیه شریفه از آن سخن مىگوید ،داراى چهار ویژگى مهم است. اوّ ل :روزى است كه باعث یأس و ناامیدى ك ّفار شد. دوم :روزى است كه مایه اكمال دین گشت. سوم :روزى است كه خداوند نعمتش را بر مسلمانان تمام كرد. چهارم :روزى است كه خداوند راضى شد كه دین اسالم ،دین همیشگى مردم باشد. • • • راستى این روز بزرگ ،با این ویژگیهاى چهارگانه ،چه روزى بوده است؟ براى رسیدن به پاسخ این سؤال ،دو مسیر را مىتوان طى كرد: راه اوّ ل :تأمّل و تعمّق در مضمون خود آیه و مطالعه و تف ّكر پیرامون آن ،با قطع نظر از روایات و احادیثى كه در ذیل آن وارد شده و با صرف نظر از آراء و افكار مفسّران و مح ّدثان و دانشمندان و سایر نشانهها و قرائن خارجى مىباشد. راه دوم :تفسیر آیه با استفاده از روایات شأن نزول و آراء و نظریّات مفسّران مىباشد. • غدیر در کالم سیوطی • سیوطى ،كه از علماى اهل س ّنت است و در كشور مصر مىزیسته و در نزد اهل س ّنت انسان معتبرى محسوب مىشود ،روایت زیر را در كتاب خویش نقل كرده است: • «ابو سعید خدرى مىگوید: ب َرسُو ُل َّ هللا صلى هللا علیه و آله َعل ّیا ا علیه السالم َی ْو َم َغدیر ُخم َفنادى لَ ُه ب ْالوال َیةَ ،ه َب َط ص َ • لَمَّا َن َ جب َْرئی ُل بهذه ْاآل َیةْ « :ال َی ْو َم أَ ْك َم ْل ُ ت لَ ُك ْم دی َن ُك ْم »... • هنگامى كه پیامبر اسالم صلى هللا علیه و آله در روز غدیر خم ،حضرت على علیه السالم را به جانشینى خود منصوب كرد و والیت او را بر مؤمنین اعالم كرد ،جبرئیل نازل شد و آیه فوق را براى پیامبر آورد»1« . • طبق این روایت ،كه از خود اهل س ّنت نقل شده ،منظور از «الیوم» روز غدیر خم است و آیه مورد بحث در مورد والیت و خالفت امیر مؤمنان علیه السالم نازل شده است. غدیر در کالم خطیب بغدادی • • • • خطیب بغدادى ،یكى دیگر از علماى اهل س ّنت كه در قرن پنجم مىزیسته است ،در كتاب خویش ،تاریخ بغداد ،به نقل از ابو هریره ،چنین روایت مىكند: قا َل َرسُو ُل َّ ین َشهْراا» ب لَ ُه صیا ُم س ّت َ مان َع َش َر َة منْ ذي ْال َحجَّ ة ُكت َ هللا صلى هللا علیه و آلهَ « :منْ صا َم َی ْو َم َث َ َو ه َُو َی ْو ُم َغدیر ُخم لَمَّا أَ َخ َذ ال َّنبيُّ صلى َّ هللا علیه و آله ب َید َعليِّ بْن أَبي طالب َفقا َل« :أَ لَسْ ُ ت َوليَّ هللا ،قا َل صلى َّ ین» قالُواَ :بلى یا َرسُو َل َّ هللا علیه و آلهَ « :منْ ُك ْن ُ ت َم ْوالهُ، ْالم ُْؤمن َ َف َعلي َم ْوالهُ» َفقا َل ُع َم ُر بْنُ َخ ّ ك َیا ب َْن أَبي طالب أَصْ َبحْ َ الى َو َم ْوالى ُك ِّل م ُْؤمن َو ت َم ْو َ طابَ :ب ّخ َب ّخ لَ َ م ُْؤم َنةَ ،فأ َ ْن َز َل َّ هللا ُ « ْال َی ْو َم أَ ْك َم ْل ُ ت لَ ُك ْم دی َن ُك ْم »... پیامبر صلى هللا علیه و آله فرمود« :كسى كه روز هیجدهم ذى الحجّ ه را روزه بگیرد ،معادل روزه شصت ماه برایش ثواب مىنویسند» و این روز مصادف با روز غدیر خم است كه پیامبر صلى هللا علیه و آله دست علىّ بن أبي طالب را گرفت و سپس از مردم پرسید« :آیا من پیامبر ،نسبت به مؤمنان و مسلمانان از خودشان اولى نیستم؟» همه در جواب گفتند :بله ،پیامبر صلى هللا علیه و آله (پس از این كه این اقرار را از مسلمانان گرفت) فرمود« :هر كه من موالى او هستم ،على نیز موالى اوست ».عمر بن خطاب (براى عرض تبریك خدمت امیر المؤمنین علیه السالم رسید و) گفت :اى فرزند ابو طالب! این فضیلت و مقام بر تو مبارك باشد ،تو مولى و سرپرست من و تمام مسلمانان گشتى ،سپس خداوند آیه شریفه « ْال َی ْو َم أَ ْك َم ْل ُ ت لَ ُك ْم دی َن ُك ْم »...را نازل كرد. سخن عجیب آلوسی • علىرغم قرائن آشكارى كه در آیه شریفه وجود دارد (كه شرح آن گذشت) و روایات متع ّددى كه از شیعه و اهل س ّنت نقل شده است ،برخى بر اثر تعصّب و لجاجت چشم بر روى همه اینها بسته و آیه شریفه را طبق میل خویش تفسیر كرده و از بحث منطقى خارج شدهاند .از جمله این دانشمندان ،آلوسى ،مفسّر معروف اهل س ّنت و نویسنده تفسیر مشروح و بزرگ روح المعانى است .او در شرح و تفسیر آیه 67سوره مائده ،وقتى به جریان غدیر مىرسد ،مىگوید: • ابن جریر طبرى ،از مورّخان معروف اهل س ّنت ،دو جلد كتاب پیرامون احادیث غدیر نوشته است ،سپس (براى این كه به راحتى از كنار این كتاب رد شود ،بدون بحث و بررسى پیرامون روایات این كتاب) مىگوید :این دو كتاب احادیث صحیح و ضعیف را با هم مخلوط كرده است! سپس از ابن عساكر نقل مىكند كه وى احادیث فراوانى در مورد خطبه و حادثه غدیر نقل كرده است ،ولى ما تنها احادیثى را از او مىپذیریم كه از خالفت على سخن نگوید! روایت اول • • حضرت محمد (صلی هللا علیه و آله) • عليّ وليّ كل مؤمن بعدي ،و أنه سید المسلمین و إمام المتقین • علی (علیه السالم) سرپرست هر مؤمنی بعد از من و او آقای مسلمانان و امام باتقوایان است. • منبع :سنن الترمذي 297 /5 :ح ،3798و مستدرك الصحیحین.124 /3 : روایت دوم :حدیث منزلت • وقتى كه رسول خدا مدینه را براى جنگ تبوك ترك كرد و على را به جانشینى خود گمارد ،على (ع) با چشم گریان به حضرت عرض كرد :یا رسول هللا آیا من همراه شما نیایم و در میان زنان و كودكان باقى بمانم؟ پیامبر فرمود :أما ترضى أن تكون منى بمنزله هارون من موسى اال انه لیس بعدى نبى ،انه ال ینبغى أن اذهب اال و انت خلیفتى. • یعنى آیا راضى نیستى كه تو نسبت به من همچون هارون نسبت به موسى باشى؟ • با این تفاوت كه پس از من پیامبرى نیست .سزاوار نیست كه من بروم مگر اینكه تو خلیفه من باشى. • این حدیث را مىتوانند در طبقات ابن سعد ج /2ق /2ص 2و كنز العمال ج /1ص 165و سنن بیهقى ج /1ص 113و صحیح ترمذى ج /3ص 200و سیره حلبى ج /2ص 308و ...كه از منابع مورد توجه دانشمندان اهل سنت است ،با الفاظ متفاوت بیابید.ج 3 مستدرک .133البانی فرموده این روایت صحیح است روایت سوم :حدیث غدیر • قال ابن حجر في صواعقه ،الشبهة الحادیة عشرة من شبهاته :إن الذهبي -مع تعنته -قد صحح ع ّدة طرق من طرق حدیث الغدیر ،و • أنه صلّى ّ هللا علیه و آله و سلّم قال ألصحابه یوم غدیر خم :ألستم تعلمون أ ّني أولى بالمؤمنین من أنفسهم -یكررها ثالثا -فأجابوه ثالثا :بلى ،فقال صلّى ّ هللا علیه و آله و سلّم :من كنت مواله فعليّ مواله ،اللّهم وال من وااله و عاد من عاداه ،و انصر من نصره و اخذل من خذله ،و أحبّ من أحبه و ابغض من أبغضه ،و أدر الحق معه حیث دار • پیامبر در غدیر خم سه بار فرمود :آیا من پیامبر سرپرست شما و اولی به شما نسبت به خودتان نیستم؟ سه بار جواب داده شد:آری! • پیامبر فرمودند :هر کس من موالی او بوده ام ،علی موالی اوست .خدایا دوست بدار آن کسانی را که علی را دوست بدارند ،و دشمن بدار دشمنانش را .یاری کن یاورش را و خوار کن کسی که علی را خوار کند .دوست بدار دوستش را و عصبانی باش از کسی که بغض علی را دارد .و حق را با او بگردان هرجا که باشد.... • درس سیزدهم :امام مهدی علیه السالم اهمیت شناخت امام زمان علیه السالم مات َو لَ ْم َیعْ رفْ إما َم َزمانه ما َ َ • َعن ال َّنبيِّ -ص -قا َلَ :منْ ت َم ْی َت اة جاهلی اَّة • پیامبر اکرم -ص -فرمود :کسي که بمیرد و امام زمان خویش را نشناخته باشد ،در واقع به مرگ جاهل ّیت مرده است. وسائل الشیعه ،ج ،16ص 246 کلیات شناخت امام • امام دوازدهم فرزند امام حسن عسكري(ع) در پانزدهم شعبان سال 255هجري در شهر سامرا چشم به دنیا گشود .نام و كنیه آن حضرت همانند نام و كنیه پیامبر (ص) است و از لقب هاي ایشان مي توان به حجت ،مهدي ،قائم و ولي عصر اشاره نمود .حضرت ولي عصر(عج) دو غیبت داشت :غیبت كبري ،غیبت صغرا از سال 260هجري ،یعني با شهادت امام یازدهم آغاز شد .البته از آنجا كه حضرت در دوران كودكي و پیش از امامت نیز از دیده ها پنهان بودند ،برخي آغاز غیبت ار هنگام والدت ایشان یعني سال 255هجري مي دانند كه پایان آن نیز سال 329هجري است .غیبت صغرا :شیعیان از طریق چها نایب خاص با حضرت ارتباط داشتند )1:عثمان بن سعید از اصحاب امام هادي و عسكري(ع) )2محمد بن عثمان)3حسین بن نوح نوبختي از عالمان برجسته شیعه )4علي بن محمد سمري :پیش از مرگ نایب چهارم، حضرت ولي عصر (عج)ضمن قدر داني از نایبان خاص خود آغاز غیبت كبري را اعالم نمود كه این دوره از غیبت تا كنون نیز ادامه دارد .در دوران غیبت كبري شیعیان براي امور شرعي و حكومتي خود باید به نایبان عام حضرت ،یعني فقیهان آگاه و عادل مراجعه نمایند. برخی روایات مربوط به حضرت مهدی (علیه السالم) • • • • • ابوداوود ترمذی در صحیح خود از عبدهللا از پیغمبر اکرم (صلی هللا علیه و آله و سلم) نقل میکند که فرمودند" :لو لم یبق من الدنیا اال یوم لطول هللا ذلک الیوم حتی یبعث رجالا منی او من اهل بیتی یواطی اسمه اسمی ...یمأل االرض قسطا ا و عدالا کما ملئت ظلما و جورا". هرگاه به پایان دنیا فقط یک روز بماند ،خداوند این روز را بهقدری طوالنی میکند ،تا اینکه در این روز فردی که از فرزندان من بوده و نامش مانند من است را برمیانگیزد و زمین را از عدل و داد پر میکند بعد از آنکه از ظلم و ستم پر شده باشد. احمد در مسند خود از "ابوسعید خدری" نقل میکند :قال رسول هللا (صلی هللا علیه و آله و سلم)" :یمأل االرض ظلما ا وجورا ثم یخرج رجل من عترتی یملک سبعا ا اوتسعا ا فی مالء االرض قسطا ا و عدالا". هنگامی فرا میرسد که زمین از ظلم و جور پر شود و در آن موقع مردی از خاندان من قیام میکند، هفت یا نه سال در روی زمین حکومت میکند و زمین را از عدل و داد پر میکند. مسلم ،ابو داوود ،ابن ماجه ،طبرانی که از بزرگان اهل سنت هستند از ام سلمه نقل کردهاند که گوید: «رسول گرامی اسالم (صلی هللا علیه و آله و سلم) فرمودند" :المهدی من عترتی من ولد فاطمه ».یعنی مهدی از خاندان من و فرزندان فاطمه است. حضرت مهدی علیه السالم در قرآن • بر اساس ده ها آیه از قرآن كریم موضوع ظهور حضرت مهدي (عج) قابل استناد است .تمركز غالب این آیات بر بشارت به بندگان صالح و مستضعف براي بازستادن حق خود و رسیدن به قدرت و ایجاد یك حكومت واحد جهاني مبتني بر حق و عدل و غلبه اسالم بر تمامي مكاتب و ادیان است .قرآن كریم از یك سو بیان مي كند این بشارت در بعضي كتب آسماني دیگر هم آمده است« :و همانا در زبور بعد از ذكر (تورات) نوشتیم كه زمین را بندگان شایسته من به ارث الزبُور من َبعْ د ِّ خواهند برد»َ «( .ولَ َق ْد َك َت ْب َنا في َّ ون» ،انبیاء ي الصَّال ُح َ ض َیر ُث َها ع َباد َ الذ ْكر أَنَّ ْاألَرْ َ )150/ • از سوي دیگر این بشارت را به اراده خداوند استناد مي دهد« :و خواستیم بر مستضعفان روي زمین منت نهیم و آنان را پیشوایان و وارثان گردانیم»(قصص )5/این آیات بشارت به ظهور مي دهند كه در تفسیر آنها روایات زیادي وجود دارد. • در آیه اي دیگر خداوند حكومت و جانشیني مومنان و صالحان را به عنوان «وعده ي الهي» بر بندگان با ایمان خود بیان مي كند و امنیت و آرامش را مژده مي دهد« :خداوند به كساني از شما كه ایمان آورده و كارهاي شایسته كرده اند ،وعده داده است كه حتما ا آنان را در این زمین جانشین (خود) قرار دهد و آن دیني را كه بر ایشان پسندیده است ،به سودشان مستقر كند و بیمشان را به امنیت مبدل گرداند تا مرا عبادت كنند و ( .» ...نور )55 وظائف شیعیان در عصر غیبت • 1ـ دعا برای امام زمان عجل هللا تعالی فرجه الشریف و خود تا به معرفت حضرتش نائل شویم .ائمه هدی علیهم السالم نیز همواره بر این مهم تکیه داشته اند.امام صادق(علیه السالم) دعایی به "زراره" تعلیم کرده و می فرمایند ...« :اگر زمان غیبت را درک کردی چنین دعا کن :اللهم عرفنی نفسک فإنک إن لم تعرفنی نفسک لم أعرف نبیک .اللهم عرفنی رسولک فإنک إن لم تعرفنی رسولک لم أعرف حجتک .اللهم عرفنی حجتک فإنک إن لم تعرفنی حجتک ضللت عن دینی». • 2ـ شناخت صفات و سیره امام علیه السالم :بدیهی است که یک عاشق دلباخته امام و یک منتظر حقیقی باید بداند که محبوبش از چه صفاتی برخوردار بوده ،و چه سیره و روشی را در زندگی و سایر شئونات آن دارد. • 3ـ رعایت ادب در همه موارد :امامی که واجب االطاعه و حجت خدا بر تمامی اهل زمین است ،نامش محترم و یادش بسیار گرامی است .او پیشوای همه و چشم بینای خدا در بین مخلوقات اوست .روزی اهل زمین به یمن وجود اوست و هر کس که به مرتبه ای از مراتب کمال می رسد از پرتو عنایات حضرت حق است که از مسیر امامت به ما رسیده است. • 4ـ عشق و عالقه نسبت به حضرت. • 5ـ عالقه مند کردن دیگران به امام زمان عجل هللا تعالی فرجه الشریف :طبیعی است که هر کس به چیزی عالقمند باشد درصدد تبلیغ و ترویج آن برآمده و آنرا به دیگران معرفی خواهد کرد ،چه رسد به اینکه وجود مقدس خاتم االوصیا عجل هللا تعالی فرجه الشریف باشد. • • • • 6ـ انتظار فرج :امام صادق علیه السالم فرمودند« :بخشی از ویژگیهای ائمه علیهم السالم عبارت از تقوی ،پاکدامنی و خیرخواهی ...و صبر در انتظار فرج است». در بسیاری از روایات ،پرفضیلت ترین اعمال ،انتظار فرج دانسته شده است. در بسیاری از احادیث در باب انتظار فرج بیان شده که هر گاه یکی از منتظران حضرت به رحمت الهی رفت ،چنانست که در میان سپاه امام و یا در میان چادر (خیمه) حضرت به شهادت برسد. در بعضی از روایات تعبیر شده که چنین شخصی مثل کسی است که با رسول خدا صلی هللا علیه و آله در برابر کفر جهاد کرده باشد. • 7ـ اظهار عالقه وافر برای مالقات با آن حضرت. • 8ـ ذکر فضائل و مناقب آن حضرت ،و شرکت در مجالس امام شناسی. • 9ـ صدقه برای سالمتی امام زمان عجل هللا تعالی فرجه الشریف. • 10ـ بجا آوردن حج و عمره و زیارت مشاهد مشرفه به نیابت از امام :اعمالی که به نیابت از امام زمان علیه السالم بجا آورده می شود در واقع هدیه ای از جانب عاشقان و شیفتگان به ایشان است. • 11ـ استغاثه به وجود مقدس امام عجل هللا تعالی فرجه الشریف و کمک خواستن از ایشان در امور زندگی. • 12ـ تجدید بیعت با امام علیه السالم :براساس پاره ای از روایات ،تجدید بیعت بعد از هر نماز واجب و یا در هر جمعه مستحب است. • 13ـ اجتناب از محارم :کسی که منتظر واقعی است ،باید از آنچه که امام زمانش کراهت و تنفر دارد ،اجتناب نموده و هر عملی که در تقرب او موثر است را به خاطر رضای محبوب و ارتباط روحی با او انجام دهد. • مرحوم شیخ طوسی متوفی 460هـ ق در "تجرید االعتقاد" می نویسد« :وجوده لطف و عدمه منا ».یعنی وجود حضرت لطف و عنایت بر ماست و غیبت ایشان به خاطر اعمال و رفتار بد ماست . • "گفتم که روی خوبت از من چرا نهان است گفتا تو خود حجابی ورنه رخم عیان است" • "گفتم که از که پرسم جانا نشان کویت گفتا نشان چه پرسی آن کوی ،بی نشان است" • علی علیه السالم فرمودند« :زمین خالی از حجت خدا نیست ،لکن خداوند متعال ،خلقش را از اینکه حجت را بشناسند نابینا و محروم می نماید و این به خاطر ظلمی است که بر خودشان روا داشتند(».بحاراالنوار ،ج ،51ص)113 • حضرت مهدی عجل هللا تعالی فرجه الشریف ،در توقیعی چنین می فرمایند« :فما یحبسنا عنهم إال ما یتصل بنا مما نکرهه و النوثره منهم» یعنی محبوس نکرده ما را از دوستان، مگر خبرهای ناگواری که همواره از ناحیه آنان به ما می رسد که ناخوشایند است ،در حالیکه ما آن کارها را از ایشان نخواستیم(.احتجاج طبرسی ،ج ،2ص)322 • 14ـ دوستی با صالحان :دوستی با دوستان حضرت باعث تقرب و جلب خشنودی ایشان است .همچنین ادخال سرور مومنین و محبین اهل بیت علیهم السالم و همچنین رفع حوائج آنان نیز از وظایف منتظران عصر ظهور شمرده نشده؛ چرا که آن حضرت همانند اجداد طاهرینش باب الحوائج هستند. • قرآن کریم در وصف یاران حضرت ختمی مرتبت می فرماید« :محمد رسول هللا والذین معه اشداء علی الکفار رحماء بینهم» یعنی محمد رسول خدا (صلی هللا علیه و آله وسلم) و کسانی که با او هستند بر علیه کفار بسیار خشن ،ولی با یکدیگر بسیار مهربانند. • و همچنین امر خدای حکیم که می فرماید« :کونوا مع الصادقین» یعنی همواره با افراد راستگو همنشین باشید. • 15ـ برائت از دشمنان خدا و اهل بیت علیهم السالم: • امام هادی علیه السالم در زیارت شریفه جامعه می فرمایند« :برئت الی هللا عزوجل من اعدائکم و من الجبت و الطاغوت و الشیاطین و حزبهم الظالمین» یعنی برائتمی جویم به درگاه خدای عز و جل از دشمنان اهل بیت (علیهم السالم) سیمای جامعه انسانی در عصر ظهور )1تکامل و اعتالی عقالنیت • )11گسترش امنیت • )2بسط و کمال علم و معرفت و حکمت • )12ارتقای سطح معیشت و ریشه کن شدن فقر • )3تحقق وحدت و صمیمیت • )13توسعه آبادانی • )4توسعه دیانت و معنویت • )14ارتقای صنعت و فناوری • )5تکامل اخالق • )15صیانت و سالمت محیط زیست • )6زوال تبعیض و گسترش رفاه عمومی • )16تحقق رضایتمندی مردم • )7تحقق آزادی • )17افول دولت های با طل • )8گسترش صلح جهانی • )9تحقق عدالت فراگیر جهانی • )10وفور نعمت و باروری و بازدهی منابع سیمای جامعه انسانی در عصر ظهور )9 )8 گسترش صلح جهانی تحقق عدالت فراگیر جهانی )7 تحقق آزادی زوال تبعیض و گسترش رفاه عمومی )5 توسعه دیانت و معنویت تکامل اخالق )4 )3 تحقق وحدت و صمیمیت )17افول دولت های با طل )16تحقق رضایتمندی مردم )15صیانت و سالمت محیط زیست )14ارتقای صنعت و فناوری )13توسعه آبادانی )12ارتقای سطح معیشت و ریشه کن شدن فقر )11گسترش امنیت )10وفور نعمت و باروری و بازدهی منابع )6 )2 بسط و کمال علم و معرفت و حکمت )1 تکامل و اعتالی عقالنیت