Transcript رله
ایمنی و حفاظت الکتریکی استاد راهنما:دکتر عبدالعالی تهیه و تنظیم:کوثر کالهی حفاظت حفاظت الکتریکی منظور از حفاظت در سیستم های الکتریکی ،محافظت شبکه در برابر خطا است به طور کلی هرحالت غیر عادی که در عملکرد سیستم به وجود می آید ،خطا نامیده می شود. از این حالت های غیر عادی می توان به وقوع اتصال کوتاه ،افزایش و یا کاهش بیش از حد ولتاژ ،افزایش و یا کاهش بیش از حد فرکانس ،افزایش حرارت تجهیزات در اثر توان عبوری بیش از حد از آن ها یا اضافه بارو ...اشاره کرد .اتصال کوتاه ها از مهمترین و پراحتمالترین خطاهایی هستند که در یک شبکه به وجود می آید .این خطاها ممکن است بر اثر برخورد یک یا دو فاز با زمین ،اتصال دو یا سه فاز به یکدیگر و ...به وجود آیند که در این حالت جریان زیادی در حدود 10تا 100برابر جریان عادی ،از شبکه عبور می کند .عبور این جریان می تواند اثرات مختلف و زیانباری روی شبکه داشته باشد که از مهم ترین آن ها می توان به اثرات حرارتی روی تجهیزات اشاره کرد که باعث سوختن و آسیب دیدن عایق آن ها می شود .این امر ممکن است در زمانی در حدود چند ثانیه صورت گیرد .از این رو رفع خطا در یک سیستم باید در کوتاهترین زمان ممکن صورت گیرد. اجزاء یک سیستم حفاظتی : – 1دیده بان ( ترانسفورماتورهای اندازه گیری ) – 2تحلیل گر ( رله ) – 3عملگر ( کلید های فشار قوی ) .1ترانسفورماتورهای اندازه گیری : از آنجایی که در هنگام بروز خطا ،میزان جریان و ولتاژ از حالت عادی خارج می شوند ،بنابراین باید دستگاه هایی وجود داشته باشند تا در هر لحظه میزان آنها را اندازه گرفته تا سیستم حفاظت قادر به تصمیم گیری در مواقع خطا باشد . ترانسفورماتورهای اندازه گیری دو نوع اند ؛ ترانس جریان ( ) CTو ترانس ولتاژ ( ) PT ترانس جریان ( : ) CT اتصال ترانس های جریان به این گونه است که سیم پیچ اولیه آن به طور سری با شبکه در مدار قرار می گیرد و تمام جریان فاز از آن عبور می کند و در ثانویه آن نیز دستگاه های اندازه گیری یا رله ها قرار می گیرند . ترانس ولتاژ ( : ) PT PTها برای اندازه گیری ولتاژ می باشند و به صورت موازی بین فاز و زمین در مدار قرار می گیرند . -2رله : پس از آنکه ترانسفورماتورهای اندازه گیری مقدار کمیت های مورد نظر را اندازه گرفتند حال باید دید که این مقادیر در حد عادی شبکه قرار دارد و یا خیر . اگر مقادیر دیده شده توسط دیده بان سیستم حفاظتی از حد عادی خود خارج شود ،این بدان معناست که سیستم دچار خطا شده است که بالفاصله باید آن قسمت که دچار خطا شده را از شبکه سراسری جدا کرد .وسیله ای که این تحلیل را انجام می دهد ،رله نام دارد . در واقع رله وسیله ای است که در موقع پیش آمدن خطا در قسمتی از شبکه ،متوجه خطا می شود ،شدت آن را می سنجد و دستگاه های هشدار دهنده را آماده می کند و یا در صورت لزوم خود اقدام می نماید و سبب قطع مدار می شود . رله ها از سه بخش مجزا ولی به هم پیوسته تشکیل شده اند : – 1تشخیص : ( رله که وظیفه تحلیل را بر عهده دارد باید مقادیر دیده شده را تشخیص دهد ) . – 2مقایسه : ( مقادیر دیده شده توسط دیدiبان باید با مقادیر تنظیم شده برای رله مقایسه شود ) . – 3فرمان : ( در صورتی که مقدار دیده شده با مقدار تنظیم شده برای رله مطابقت نداشت ،رله بالفاصله فرمان صادر می کند که می تواند به صورت آلرم باشد ویا دستور قطع ) . .3کلیدهای فشار قوی : پس از تشخیص خطا توسط رله ،دستگاه هایی موظف اند تا آن قسمت از شبکه را که دچار خطا شده است از قسمت های سالم جدا کنند تا خطا گسترش نیابد .انجام این عملیات توسط عملگرهای سیستم حفاظتی که کلیدهای فشار قوی نام دارند ،انجام می شود . کلیدهای فشار قوی به سه دسته کلی تقسیم می شوند : – 1کلیدهای قدرت یا بریکرها ( ) Circuit Breaker – 2کلیدهای غیر قابل قطع زیر بار یا سکسیونرها ( ) Disconnect Switch – 3سکسیونرهای قابل قطع زیر بار ( ) Load Disconnect Switch هر یک از کلیدها دارای وظایف خاص ی هستند که بر اساس این وظایف طراحی و ساخته می شوند . فیوز یکی دیگر از تجهیزات حفاظتی فیوز است که همراه رله از سیستم های الکتریکی محافظت می کند. فیوزها که انواع مختلف دارند ازسیستم در مقابل خطاهای اضافه جریان واضافه بار محافظت می کنند. از انواع فیوزها میتوان موارد زیر را نام برد: فیوز فشنگی یا ذوب شونده فیوز اتو ماتیک یا آلفا فیوزهاي کتابی یا مینیاتوري فیوز فشنگی یا ذوب شونده: براي نصب این فیوزها از یک پایه چینی و یک کالهک چینی که فیوزداخل آن جاي می گیرد و پشت این کالهک شیشه اي است ،استفاده می گردد .سیم حرارتی داخلی فیوز به ازاء جریان به خصوص ی در زمان معینی ذوب شده و سبب قطع مدار مربوط به آن میشود .فیوزذوب شونده معمولی را فیوز فشنگی نیز می نامند سیم حرارتی آن در داخل براده هایی از سرامیک ،پودر چینی یا خاك نرم کوارتز همراه با ماسه قراردارد و جرقه حاصل از قطع شدن سیم حرارتی را سریع خنک میکند .این مواد همچنین باعث خنک شدن سیم ذوب شونده داخل فیوز می گردد تا هنگام عبور جریان ،سیم بیش از اندازه گرم نشود . فیوز اتوماتیک یا آلفا: نوع دیگر فیوز ،فیوز خودکار است که عبور جریان غیرمجاز از آن باعث قطع مدار می شود و می توان دوباره شستی آن را به داخل فشرد تا ارتباط برقرار شود .این فیوزها خطای اضافه جریان و اضافه بار را در مدارها رفع می کنند و پس از قطع شدن ،مدت کمی باید صبر کرد و دوباره با فشردن شستی مدار را وصل کرد .در این فیوزها دو عنصر مغناطیس ی و حرارتی وجود دارد که قسمت مغناطیس ی آن اتصال کوتاه یا اضافه جریان و قسمت حرارتی آن (بای متال) اضافه باررا قطع می کند .روي این فیوز ها نیز همانند فیوزهاي ذوب شونده ،جریان مجاز نوشته شده است . فیوزهاي کتابی یا مینیاتوري: ساختمان آن ها همانند فیوزهاي آلفا یا اتوماتیک است اما دقیق تر از فیوزهاي آلفا عمل می کنند .حسن فیوزهاي مینیاتوري در این است که فضاي کمتري می گیرند و می توان آن ها را بغل هم به صورت ردیفی چید .این فیوزها نیز به دو صورت تند کار و کند کار وجود دارند و از سه قسمت رله مغناطیس ی رله حرارتی یا رله بای متال و کلید تشکیل شده است. ایمنی میزان خطر برق گرفتگی بطور کلی به عوامل زیر بستگی دارد مسیر جریان برق مقاومت مسیر مقدار جریان و ولتاژ مدت زمان تأثیر نوع جریان و فرکانس مسیر جریان برق مسیر جریان برق ممکن است از قلب و سیستم تنفس و یا مغز عبور کند و درمراکز عصبی اختالل ایجاد کند .عبور جریان از قلب باعث اضافه شدن ضربان قلب و در جریانهای بیشتر موجب ارزش بطنی و در نهایت از کارافتادن قلب و ایجاد شوک مینماید .عبور جریان از سیستم تنفس ایجاد انقباض شدید در ریهها نموده و مانع از ادامه تنفس گریده و خفگی به همراه خواهد داشت. مقاومت مسیر: مقاومت بدن :با توجه به عناصر مختلف تشكیل دهنده بافتهای بدن ،عبور جریان برق از آنها حرارتهای مختلف و در نتیجه ضایعات متفاوتی را به بار میآورد .مقاومت بافتهای بدن به ترتیب عبارتند از :استخوان ،چربی ، تاندون ،پوست ،عضله ،عصب و عروق خونی .به عبارت دیگر استخوان باالترین مقاومت و مایعات داخل رگها كمترین مقاومت را دارند .پوست بدن نیز مقاومتهای مختلفی نسبت به جریان برق دارد .هر چه پوست ضخیم تر و جثه فرد بزرگتر باشد ،مقاومت بدن نیز بیشتر خواهد بود و هر چه پوست مرطوبتر باشد ،مقاومت آن كمتر میشود .میتوان مقاومت بدن را بین 500تا 1000اهم در نظر گرفت. مقاومت نقاط اتصال و تماس :عالوه بر مقاومت داخلی بدن ، مسیر جریان دارای مقاومتهای دیگری نیز هست .مثل و فشار محل تماس کمتر باشد ،مقاومت الکتریکی بیشتر افزایش میدهد. مقاومت زمین :در خیلی از برق گرفتگیها اتصال از طریق اتصال بدن با زمین و همچنین مقاومت زمین دارد .معموال خیس باشد یا داخل زمین دارای رطوبت نسبی باشد و این حال کار با برق باید دقت کنیم که زیر پای ما مرطوب مقدار ولتاژ عاملی که باعث عبور جریان از بدن انسان میشود و مقدار آنرا تعیین میکند ولتاژ الکتریکی است ،که اگر این ولتاژ از حدی پایین تر باشد خطری برای انسان ندارد ،که میتوان آنرا به عنوان فشار الکتریکی مجاز در نظر گرفت .ولتاژ متناوب تا 30 ولت بیخطر میباشد و ولتاژ 50ولت به بال خطرناک میباشد .ولتاژ زیاد موجب ایجاد قوس الكتریكی و حرارتی معادل 2500تا 4000درجه سانتیگراد میشود كه حاصل آن گاهی ذغال شدن یك عضو و حتی تمام بدن میباشد .در فشار قوی که تا چند هزار ولت است ،هوای اطراف سیمها یونیزه شده و هادی برق میباشد و خطر ایجاد قوس الكتریكی وسوختگی فوقالعاده شدید وجود دارد لذا نزدیک شدن به سیمهای فشار قوی بسیار خطرناک میباشد. ، مقدارجریان مقدار جریانی که برای بدن خطرناک است ،در حدود 20میلی آمپر میباشد و در مقایسه با جریانی که انسان درمنزل (در حدود 15الی 25آمپر) و یا در کارهای صنعتی معمولی با آن سر و کار دارد بسیار ناچیز میباشد و این مسئله خطر بزرگی برای انسان محسوب میشود. جریانهای قوی سبب انقباضات عضالنی شدید ،بیهوش ی شدید ،بیهوش ی فوری ،فلج تنفس ی و سوختگیهای شدید میشود ،انقباضات عضالنی گاهی سبب پرتاب مصدوم و در نتیجه شكستگی استخوان میگردد. حتی در مواردی كه عبور جریان برق قطع میشود ،بالفاصله نباید به مدار نزدیك شد ،زیرا اثر خازنی مدار میتواند با تخلیه الكتریكی خود ،سبب قوس الكتریكی شده و صدماتی را به بار آورد. مدت زمان تاثیر هر قدر زمان عبور جریان در بدن بیشتر باشد خطر و عوارض آن بیشتر خواهد بود ،به همین جهت سرعت عمل در قطع جریان و جدا کردن اتصال از بدن شخص برق گرفته ،نقش حیاتی در نجات او دارد .در نخستین لحظات عبور جریان از بدن مقاومت پوست بدن زیاد است ،ولی با عبور جریان گرما ایجاد شده و در طبقه شاخی پوست که قسمت عمده مقاومت پوست را دارا میباشد سوراخهای متعددی ایجاد گردیده مقاومت پوست را سریعا کاهش میدهد .در نتیجه گسترش یافته و عوارض متعدد بعدی را شامل میشود. نوع جریان و فرکانس آن اثر جریان مستقیم در جریان مستقیم مقاومت بدن از حالت متناوب بیشتر بوده و از این لحاظ خطر کمتری دارد .البته در ولتاژهای بال ،جریان مستقیم اثر تخریبی بیشتری دارد و چون قوسهای الكتریكی جریان مستقیم سوزانده تر است بنابراین شدت سوختگی در جریان مستقیم به مراتب بیشتر از جریان متناوب است .عبور جریان مستقیم از بدن باعث انقباض عضالت شده و تکان شدیدی میدهد و یا ممکن است انسان به یک طرف پرت شود .این جریان ثابت قلب و ریهها را در یک حالت ثابت نگه داشته و از انبساط و انقباض آن جلوگیری نموده و قلب از کار میافتد ،همچنین تنفس غیر ممکن شده و انسان دچار خفگی میشود .اگر عبور جریان مستقیم در بدن ادامه داشته و قطع نگردد شروع به تجزیه خون و امالح بدن و مواد شیمیایی ،نسوج عضالت نموده و آنها را فاسد میکند .از جمله منابع برق مستقیم میتوان از باطریها ،شارژرها و خازنها نام برد . اثر جریان متناوب مقاومت بدن در مقابل جریان متناوب کمتر و به علت تغییر مداوم جهت جریان ضربات وارده بر سلسله اعصاب شدیدتر است. هنگامی که جریان متناوب در موقع برق گرفتگی از قلب عبور مینماید به ماهیچههای قلب در هر ثانیه 50سیگنال قوی اعمال میشود ،یعنی قلب را وادار میسازد در هر ثانیه 50بار و در دقیقه 300بار که در حدود 50برابر ضربان طبیعی قلب است .چون قلب قادر به چنین کاری نیست شروع به لرزش و ارتعاشات ضعیف و نامطمئن مینماید ،که این پدیده لرزش بطنی نامگذاری شده است .در این حالت قلب هیچ کار مفیدی انجام نداده و بزودی از کار میافتد و مرگ تقریبا قطعی است. اثر تغییرات فرکانس به عقیده بسیاری از محققین ،فرکانس 50 - 60هرتز ،خطرناکترین فرکانس برای بشر است و اگر آن را کم یا زیاد کنیم ،خطر کمتر میشود .در فرکانسهای خیلی بال ( 10000 - 3000هرتز) موجب سوختگی در محل اتصال شده و چون مقاومت در محل سوختگی زیاد میشود ،جریان عبوری از بدن کم شده و این مسآله به نجات انسان کمک میکند و معمول باعث مرگ نمیشود. در فرکانسهای بالتر از 10کیلوهرتز جریان ورودی به بدن بیشتر از سطوح خارجی (پوست) عبور کرده و از قسمتهای حساس داخلی نمیگذرد. دسته بندي علل برق گرفتگي: به دو دلیل برق گرفتگی ایجاد می شود. -1علل ناش ی از فقدان تجهیزات و وسایل حفاظتی -2علل شخص ی ،نظیر نداشتن آموزش کافی و لزم ،به کاربردن روش های نادرست ،سهل انگاری و... روشهایی برای جلوگیری از برق گرفتگی استفاده از رله ها ،کلیدهای حفاظتی و فیوزها برای رفع خطرات ناش ی از خطاهای اضافه بار،اتصال کوتاهوجریان نشتی در کارگاه ها استفاده از برق گیرها در ساختمان های مسکونیاستفاده ازلوازم و وسایل استحفاظی فردی هنگام کار با برق-جدی گرفتن توصیه های ایمنی توصیه های ایمنی برای برقکاران -برای اطمینان از مناسب بودن وسائل الکتریکی جهت انجام کار مورد نظر ،تمامی آنها باید قبل از استفاده بازرس ی شوند . فردی که از وسائل الکتریکی استفاده می کند باید در آغاز هر شیفت تجهیزات و سیم ها خصوصا کابل های قابلانعطاف را بصورت ظاهری آزمایش نماید . هادی ها و تجهیرات الکتریکی فقط باید توسط متخصصین برقکار تعمیر شوند . حتی المکان نباید هیچگونه عملیاتی بر روی تجهیزات و سیم های برقدارانجام شود . قبل از انجام هرگونه عملیات برروی هادی ها و تجهیزاتی که نیازی به برقدار بودن آنها در حین انجام عملیاتنیست اقدامات زیر به اجرا گذاشته شود : جریان برق قطع گردد . • احتیاطهای لزم بعمل آید تا از برقراری مجدد جریان برق جلوگیری شود . • هادی ها و تجهیزات از نظر بدون برق بودن آزمایش شوند . • تجهیزات و هادی ها را اتصال به زمین کرده و بصورت اتصال کوتاه درآورد . • برای جلوگیری از برخورد تصادفی ،قسمتهای برقدار مجاور بطور مناسب محافظت شوند . • برقکاران باید مجهز به ابزار مناسب و کافی و وسائل حفاظت فردی نظیر دستکش و کفش عایق باشند و ولتاژمورد نیاز برای کارشان بطور صحیح تامین گردد . کلیه هادی ها و تجهیزات را باید برقدار فرض نمود مگر آنکه خالف آن به اثبات برسد . -هرگونه تعمیر بر روی تجهیزات و وسائل برقی بایستی با نظارت و اجرای افراد مجرب برقکار انجام گیرد. توصیه های ایمنی برای مشترکین برق دقت کنيد که هيچ وقت با دست خيس و پاي برهنه به لوازم برقي دست نزند .همانطور که بيان شد با خيس شدن بدن از مقاومت الکتريکي آن کاسته شده و لذا عبور جريان الکتريکي از بدن شديدتر و موثرتر مي شود زيرا جريان برق هميشه سعي دارد از نزديکترين و راحتترين راه به زمین انتقال يابد . هنگام تعويض لمپ ،کليد ،پريز يا تعمیر هر وسيله يا هر دستگاه برقي ديگر سعي شود که برق از طريق کنتور (فيوز) قطع شده باشد .در همین راستا بايستي دقت شود که در هنگام سيم کش ي ،سيم فاز به در مدار کليد برق قرار گرفته باشد در اينصور با خاموش کردن جريان از طريق کليد جريان فاز قطع خواهد شد .در غیر اينصورت هرچند که با بستن کليد رق و قطع شدن ا جريان نور امکان روشن شدن لمپ وجود نخواهد داشت ولي تماس سيم فاز با بدن انسان و تکميل مدار مثال از طريق زميني که فرد روي آن استاده و يا قرارگیري دست برروي دستگاه يا ديوار مي تواند متجر به عبور جريان از بدن و برق گرفتگي شود . به طور کلي استفاده از لوازم برقي معمولي در محيط هاي با درجه رطوبت بال نظیر حمام توصيه نمي شود و بايستي سعي شود حتي املکان هيچگونه انشعاب برق در اين نوع محيط ها وجود نداشته و روشنايي آن از خارج تامین شود .در صورت نياز اتصال سيمها به لمپ بايد طوري طراحي شود که رطوبت در آن موثر ننمايد .بخاطر داشته باشيد که تحت هيچ شرايطي از بخاريها يا اجاقهاي برقي معمولي در محيطیهاي ياد شده استفاده نشود . در هنگام روشن بودن لمپ يا هر دستگاه برقي ديگر از تعويض و تعمیر آنها خودداري نماييد . هيچگاه سيم برقدار را از زير فرش يا موکت عبور ندهيد زيرا ممکن است در اثر عبور و مرور مداوم افراد از روي آن سيم صدمه ديده و حالت عايقي خود را از دست بدهد .همچنین در صورتيکه اندازه مقطع سيم با نوع مصرف کننده اي که با آن وصل است متناسب نباشد سيم گرم شده و در نتيجه به مرور زمان با کاسته شدن از خاصيت هدايتي آن شدت گرم شدن آن بيشتر مي گردد تا جائيکه سيم شروع به ذوب شدن و ايجاد جرقه مي نمايد .از آنجائيکه در اغلب موارد کف پوشها ،فرشها ،موکتها و اين قبيل زيراندازها از مواد قابل اشتعالي نظیر نخ ،پالستيک ،پشم و الياف مصنوعي تهيه شده اند آتش گرفته و در نهايت ايجاد حريق مي نمايد . هنگام تمیز نمودن ديوارها و لوازم برقي مواظب باشيد کليدها و پريزها خيس نشوند زيرا آب هادي بسيار خوبي بوده و در صورتيکه وارد کليدها و پريزها شود خطر جاني و مالي به همراه خواهد داشت .در اين گونه مواقع قبل از شروع کار کليد اصلي را از کنتور قطع و پس از اتمام کار و خشک شدن پريزها و کليدها فيوز را وصل نماييد . هنگام سوراخکاري ديوارها بمنظور نصب ساعتهاي ديواري ،تابلوها يا هر مورد ديگر دقت شود به مسیر سيم کش ي برق صدمه وارد نشود . اگر پريزهاي برق در ارتفاع پاييني از ديوارها قرار دارد (کمتر از 110تا 120سانتيمتر) لزم است آنها بوسيله درپوشهايي ايمني که به همین منظور ساخته شده است مسدود گردند . در صورتيکه در اطراف ساختمان شبکه برق عبور نموده است هنگام تعويض يا دستکاري آتش تلويزيون در ا پشت بام يا بالکن مواظب خطوط برق باشيد .زيرا همانگونه که قبال بيان شد حوزه القايي حاصل از اين نوع شبکه ها قبل از آنکه با آن برخورد شده با ايجاد قوس الکتريکي منجر به برق گرفتگي و سوختگیهاي شدد خواهد شد . سيمهاي وسايل برقي به ويژه انواع قابل حمل و نقل از قبيل اتو ،پلوپز ،راديو و نظاير آن را هرچند وقت يکبار بازرس ي کرده و در صورت مشاهده هرگونه خرابي يا فرسودگي تعويض نماييد . هيچ نوع اسباب بازي کودکان نبايستي بوسيله برق شبکه بکار بيافتد .بارها مشاهده مي شود که والدين به منظور صرفه جوئي به جاي باطري اينگونه اسباب بازيها از آدابتور استفاده نموده و بدين ترتيب کودک خود را در معرض خطر برق گرفتگي قرار مي دهند . • سعي شود هنگام کار با يک وسيله برقي يک قطعه تخته خشک يا صفحه لستيکي ضخيم در زير پا قرار گرفته خودداري شود .اينکار عالوه بر اينکه عمل ناايمن تلقي شده و مي تواند حادثه ساز باشد ،دخل و تصرف در تاسيسات برقي تلقي شده و مشمول مجازات قانوني نیز خواهد بود . • پريزهاي برق و تلفن را با انتخاب نوع مخصوص از يکديگر مشخص گردد تا دو شاخه وسايل برقي و تلفن به اشتباه درون پريزها قرار نگرفته و باعث صدمه ديدن وسايل ياد شده نشود . • براي قطع مدار در موقع اتصالي سيمهاي برق در منزل و خرابي دستگاههاي برقي از فيوز اتوماتيک و يا مينياتوري با آمپراژ مناسب با میزان مصرف استفاده شود بهتر است براي وسايلي مانند کولر ،ماشین لباسشويي و ظرفشويي ،بخچال بزرگ ويتريني و آب گرمکن هاي برقي که به جرياني بيش از 6آمپر نياز دارند از فيوزهاي مجزا استفاده شود تا در موقع بروز اتصالت در اينگونه وسايل جريان برق کل منزل قطع نشده و از وارد شدن آسيب به وسايل ديگر جلوگیري شود . توصیه هاي عمومي روشناي ميادين ،پارکها ،معابر ،بلوارها و نظاير آن اغلب از طريق تیرهاي فلزي تامین مي شود .در اين تیرها ا اجبارا دريچه هايي براي رفع عيوب و نصب فيوز تعبيه گرديده است که گاهي اوقات توسط غیر مسئول مي شوند که کنجکاوي اطفال و کودکان خردسال که در آن اطراف به بازي و تفريح سرگرم مي باشند مي تواند به حوادث ناگواري منتهي شود ،بوجود مي آورد .لذا لزم است که کليه خانواده ها عالوه بر مواظبت از فرزندان خود و ارائه آموزشهاي لزم به آنها مبني بر عدم دستکاري اينگونه دريچه ها ،در صورت مشاهده هر گونه مورد خاص در اين زمينه مراتب را به اولین پست برق اطالع دهند . اگر در اطراف زمین يا ملک شما خطوط انتقال و توزيع برق وجود دارد از شروع مراحل ساختمان سازي موضوع را با شهرداري و شرکتهاي برق در ميان بگذاريد تا عالوه بر اينکه از خطرات احتمالي برق گرفتگي پيشگیري شود از نظر دعاوي حقوقي مشکلي پيش نيايد . بال رفتن از تیرهاي برق همواره خطرناک مي باشدئ .هميشه مدنظر داشته باشيد سيمهاي شبکه فاقد روکش بوده و نزديک شده به آنها ممکن است به قيمت جان شما تمام شود . • • • • • نصب هر گونه اعالنات بصورت تابلوهاي معرف شغل يا تبليغاتي و غیره به تیرهاي شبکه عالوه بر خطرات برق گرفتگي ،دخل و تصرف و دخالت در تاسيسات برقي محسوب شده و پيگرد قانوني دارد .از طرف ديگر تابلوهاي نصب شده مي تواند براي کارکنان اين صنعت هنگام کار روي شبکه ايجاد مزاحمت نموده و حتي به حوادث خطرناک بيانجامد . اگر با شخص برق گرفته اي مواجه شديد فورا با يک تکه چوب خشک و يا با پيچاندن يک پارچه خشک بدور دست خود لباس او را گرفته و به سمت محل امني بکشيد تا از ناقل برق جدا شود .در حین سرعت عمل خونسردي خود را حفظ کرده و در صورت نياز تنفس مصنوعي را آغاز نماييد . شخص ديگري را مامور نماييد تا اورژانس را خبر کند . در هر محل يا مکاني که با عالمت خطر برق گرفتگي مواجه شديد از نزديک شدن به آن محل و دست زدن به آن خودداري کنيد . استفاده از برق غیر مجاز عالوه بر اينکه فعل حرامي است و مي تواند حوادث شديدي را بدنبال داشته باشد قابل پيگرد قانوني نیز مي باشد . هنگام حفاري به منظور لوله کش ي آب يا گاز يا پي کني ساختمان و هر منظور ديگر متوجه باشيد که اگر به عمقي رسيديد که يک يا دو رديف آجر يا موزايک يا نوار زرد رنگ خطر عالمت گذاري شده است ا حتما در زير آنها تاسيسات برق ،گاز يا آب وجود دارد .در اينصورت عمليات را متوقف و سازمان مسئول را مطلع سازيد توصیه هاي ایمني براي کارکنان صنعت برق ا دقت کنيد که در هنگام تعمیرات ،بعد از آزمايشات لزم و کسب اطمينان از بي برقي حتما دو سمت محل کار را اتصال زمین عيني و موثر نماييد . قبل از بال رفتن از تیر کمربند ايمني ،رکاب ،کاله ايمني و ساير وسايل حفاظت فردي خود را بازديد و با اطمينان کامل کار را شروع نماييد . قبل از صعود از تیر اشباع شده – هرچند که عمر آنها زياد مي باشد ولي پايه آنها هميشه در معرض رطوبت زمین و در نتيجه پوسيدگي مي باشد – از سالم بودن آنها اطمينان حاصل نمائيد . هيچگاه خط يا شبکه اي را بي برق تلقي نکنيد مگر اينکه عينا خود شاهد قطع برق بوده باشيد .پس از اطمينان حتما خط را از دو طرف محل کار ارت نماييد .بخاطر داشته باشيد که ارت کردن از يک طرف کافي نيست . هميشه به خاطر داشته باشيد اگر روي يک تیر ،دو خطر با فيدرهاي مجزا انتهايي شده اند حتما هر دو خط را قطع و ارت نمائيد . استفاده از لباسهاي با الياف مصنوعي باعث مي شود که هنگام حوادث منجر به ايجاد قوس الکتريکي ، الياف براحتي سوخته و به گوشت و پوست بدن مصدوم وارد شود که اين امر با شدت بخشيدن به جراحات ،معالجه را مشکل و زمان بهبودي را طولني مي کند .مناسبترين لباس جهت کار برروي شبکه هاي برق از نوع نخي مي باشد .دقت شود که در ساخت اينگونه لباسها از زيپ و دگمه هاي فلزي استفاده نشود . استفاده از انبر دست به جاي فيوزکش خطر سوختن سرو صورت را به همراه خواهد داشت . ا در انجام هر نوع قعاليتي مخصوصا کار کردن با بالبرها در معاير عمومي و انجام تعمیرات يا تعويض لمپ معبر وسط خيابانها و بلوارها و پارکها و خيابانها ...ايمن سازي اطراف محيط کار را فراموش نکنيد .براي پيشگیري از برخورد وسايط نقليه با بال برها از اعالم هشداردهنده موثر و مطابق با استاندارد استفاده نمائيد .تابلوهاي هشدار دهنده مي بايست در محلي قرار بگیرند که راننده عبوري فرصت فکر کردن کم کردن سرعت و تغيیر مسیر و بعبارت بهتر فرصت تصميم گیري و اجراء داشته باشند . اگر در محلي حفاري نموده و ادامه کار به روي بعدي محو شده است لزم است که اطراف محل حفاري شده را با چراغ هاي چشمک زن و تابلوهاي احتياط و خطر که از نظر ديد رانده استاندارد باشد محصور شود مراحل نجات شخص برق گرفته در هنگام برق گرفتگي معمول دستگاه تنفس زودتر از قلب از کار مي افتد و رنگ صورت مصدوم متمايل به آبي ميشود .بدين خاطر و قبل از اينکه ضربان قلب متوقف گردد ،بايد تنفس مصنوعي هر چه زودترشروع گردد که اين امر نيازمند سرعت عمل ،دقت و خونسردي است بيشتر برق گرفتگي ها در خانه و يا اماکني که ولتاژ برق از 250ولت تجاوز نمي کند صورت ميگیرند .اگر شخص هنوز هم با جريان در تماس باشد بايد قبل از کوشش جهت نجات وي ،نخست جريان برق را قطع نمود .در صورت عدم امکان يافتن سريع کليد برق ،بايد بدون فوت وقت شخص را از برق جدا کرد در مورد اماکني که ولتاژ برق کمتر از 500ولت است مواظب باشيد که خودتان هم دچار برق گرفتگي نشويد .لذا بايد از وسيله عايق و خشکي نظیر دستکش لستيکي ،کاله ،کت و ساير البسه خشک استفاده نمود .از تماس با بدن شخص برق گرفته و يا البسه اش ،بخصوص در نقاط مرطوب مانند زير بغل وي خودداري کنيد .عصاي خشک ممکن است بکار بيايد اما به هيچ وجه نبايد از چتر استفاده کرد زيرا داراي فلز است . چوب و طناب خشک يا روزنامه چند ل شده نیز مفيد است .در صورت امکان جهت احتياط بيشتر ،بهتر است هنگام جدا کردن شخص از سيم و يا هر وسيله برقي ديگر ،روي شيئي عايق و خشک بايستيد ،اگر شخص به سيم راديو ،تلويزيون ،اتوو ....چسبيده باشد ،ميتوان پريز را بیرون کشيد اگر ولتاژ برق بيش از 500ولت باشد ( نظیر کارخانه ها و مراکز برق ) سه حالت براي مصدوم اتفاق مي افتد -1شخص برق گرفته به محل بي خطري دور از کابل برق پرتاب شده است .در اينصورت نيازي به قطع برق نبوده و اقدامات بعدي بايد صورت گیرد -2شخص برق گرفته در کنار کابل برق افتاده اما بدن او با جريان برق تماس ندارد .در اينحالت شخص نجات دهنده بايد از نزديک شدن به مصدوم خودداري کرده و توسط عصا ،چوب ،طناب عايق يا ...مصدوم را به اندازه کافي از کابل دور نموده و کمکهاي اوليه را آغاز کند -3شخص برق گرفته با کابل و جريان برق در تماس مستقيم مي باشد که به احتمال زياد به هالکت وي خواهد انجاميد .در اينحالت شخص نجات دهنده پس از اطمينان کامل از قطع برق بايد بوسيله چنگک عايق ،زنجیري بر روي کابل بيندازد تا کابل به زمین اتصال يافته و بار الکتريسيته موجود در آن دفع گردد .سپس فورا" مصدوم را به پزشک برساند . به طور کلي در هنگام برق گرفتگي پس از قطع برق و جدا کردن بيمار از سيم يا وسيله برقي ،در صورت قطع تنفس ، بايد به وي تنفس مصنوعي داده و اگر لزم باشد ،اين عمل براي ساعتها ادامه يابد تا تنفس عادي به بيمار باز گردد .در مرحله بعد اگر آثار پريدگي رنگ ،کند و سريع شدن نبض ،نامنظم شدن تنفس ،بهم خوردن دندانها ، سردشدن بدن ،دست دادن بیهوش ي به بيمار ،ظاهر شدن عرق سرد بر پيشاني و بيني و اطراف دهان .....که ميتوانند عالئم شوک باشند ،مشاهده شد ،بايد فورا" مصدوم را توسط آمبولنس به بيمارستان انتقال داده و در حین اين عمل ،وي را به پشت بخوابانيد به نحوي که سر پايین تر از بدن قرارگیرد و پاها حداقل 30سانتي متر بلندتر از سر قرار داشته باشند . بدن مصدوم را بايد به وسيله کيسه آب گرم ،پتو يا لباس ،گرم نگه داشت و البسه تنگ را در اطراف گردن ،سينه و کمر شل نمود ،هواي تازه نیز به قدر کافي به بيمار رسانده شود .همچنین سوختگي ناش ي از جريان برق نیز بايد پانسمان گردد رله چیست؟ رله اصول به دستگاهی گفته می شود که در اثر تغییر کمیت الکتریکی یا فیزیکی خاص تحریک شده و نهایتا موجب به حرکت درآمدن و یا به کار افتادن دستگاه های الکتریکی دیگر می شود (منظور قطع یا وصل الکتریکی است). اگر رله جهت حفاظت دستگاه های الکتریکی به کار برده شود رله ی حفاظتی نامیده می شود رله ها در دوگروه تقسیم بندی می شوند : -1رله های پرایمری (اولیه) -2رله های سکندری(ثانویه) -1رله های پرایمری(اولیه):به رلهای گفته می شود که سیم پیچ تحریک آن مستقیما در مدار قدرت قرار می گیرد. -2رله های سکندری(ثانویه):به رله ایگفته می شود که سیم پیچ تحریک آن به صورت مستقیم در شبکه ی قرار نمی گیرد,بلکه به صورت با واسطه از طریق ترانسفورماتورهای جریان یا ولتاژ به مدار اصلی قدرت متصل می شود. . رله سکندری رله پرایمری عملکرد رله : اگر سیم پیچ رله با ولتاژ و جریان مربوط به خود تغذیه شود ،هسته مدار مغناطیس ی رله در اثرولتاژ اعمال شده مغناطیس ی شده و میدان مغناطیس ی کوچکی در اطراف سیم پیچ ایجاد می کند که باعث جذب تیغه و یک تماس یا کنتاکت ا لکتریکی شده و کلید رله را بازیا بسته می کند. برای تعیین نقطه شروع به کار رله،یعنی ولتاژ یا جریانی که میدان مغناطیس ی لزم برای حرکت دادن تیغه را ایجاد کند ،ازنیروی فنر یا جاذبه استفاده می شود. انواع رله رلهها بر مبناي كميت اندازهگیري شامل انواع زيرند: 1ـ رلههاي جرياني 2ـ رلههاي ولتاژي 3ـ رلههاي توان 4ـ رلههاي جهتدار 5ـ رلههاي فركانس ي 6ـرلههاي ديستانس 7ـرلههاي تفاضلي 8ـ رله های وابسته به کمیت های فیزیکی رلههاي جریاني: ا اين رلهها در يك مقدار مشخص جريان كه قبال معین شده است كار ميكنند رلههاي جرياني شامل رلههاي جريان زياد و جريان كم هستند .از رله های جریان میتوان رله خطای زمین را مثال زد: رله خطای زمین(ارت فالت) بمنظور حفاظت از جان افراد در مقابل خطر برق گرفتگی و جلوگیری از خطرات جریان نشتی رله های حفاظت از خطر برق گرفتگی استفاده می شود .این رله ها که براساس حساسیت خود به دو نوع خانگی و صنعتی تقسیم می شوند ،عالوه بر حفاظت افراد در مقابل تماس مستقیم و یا غیر مستقیم برق ،با جلوگیری از نشتی جریان در حفاظت دستگاه ها و تجهیزات صنعتی نیز موثر می باشند .براین اساس در صورتی که حساسیت کلیدها تا 30میلی آمپر باشد این کلید به عنوان حفاظت از جان و در صورتی که حساسیت آن بیشتر از 30میلی آمپر باشد به عنوان حفاظت از تجهیزات صنعتی بکار می رود. تشخیص خطا به این صورت است که سیم های فازو نول از داخل ترانس جریان()عبور داده میشو د اگر شبکه سالم باشد مجموع آنها تقریبا صفر است .اگر شبکه خطای زمین داشته باشد ،مجموع جریان ها برابر با جریان خطای زمین خواهدبود. رلههاي ولتاژي: ا اين رلهها در يك مقدار مشخص از ولتاژ كه قبال معین شده است شروع به كار ميكنند .رلههاي ولتاژي نیز همانند رلههاي جرياني به رلههاي ولتاژ زياد و رلههاي ولتاژ كم تقسيم ميشوند. رلههاي توان: اين رلهها براساس يك میزاني از قدرت عمل ميكنند .رلههاي توان به دو دسته قدرت كم و قدرت زياد تقسيم ميشوند. رلههاي جهتدار: ـ جريان متناوب :اين رلهها براساس ارتباط زاويه فاز بین كميتهاي آن عمل ميكنند. ـ جريان مستقيم :رلههاي جهتدار براساس جهت جريان عمل میکنند رلههاي فركانسي: رلههاي فركانس ي براساس فركانس از قبل تعيینشده عمل مينمايند .اين رلهها شامل فركانس كم و فركانس زياد هستند. رلههاي تفاضلي یا دیفرانسیلی: عملكرد اين رلهها براساس تفاضل مقداري يا برداري دو كميت همچون جريان الكتريكي يا ولتاژ استوار است. رله های وابسته به کمیت های فیزیکی سطح مایعات و ....مانند رله بوخهلتس ورله اضافه بارحرارتی (بای متال) :مانند حرارت – فشار – رله حرارتی بر اثر عبور جريان از باي متال ،دو فلز گرم مي شوند و طول آنها افزايش مي يا بد .از آن جايي كه ضريب انبساط طولي يكي از فلزات بيشتر از ديگري است .دو فلز با هم به سمت فلزي كه ضريب انبسا ط طولي كمتري دارد خم مي شود .در نتيجه مسیر عبور جريان كنتاكتها باز و مدار قطع مي شود. رلههاي دیستانس: رلههاي ديستانس بر طبق فاصله بین امپدانس یا راکتانس ترانسفورماتورهاي حفاظتي و خطا عمل ميكنند. ـ رله دیستانس نوع راکتانس ی این نوع رله جزء موهومی امپدانس یعنی راکتانس را اندازه میگیرد .رله راکتانس ی هنگامی عمل میکند که مقدار راکتانس خط از محل رله تا نقطه خطا ،کوچکتر از مقدار تنظیم شده باشد. ـ رله دیستانس نوع امپدانس رله امپدانس ی به اندازه امپدانس پاسخ میدهد زمانی عمل می کند که امپدانس خط از مقدار تنظیم شده کمتر باشد در غیر این صورت عمل نمی کند رله های دیجیتال رله هاي حفاظتي اوليه بيشتر از نوع الكترومغناطيس ي و از گروه دافعه اي هستند .اشكال اصلي اين رله ها اين است كه مختص يك كميت الكتريكي هستند يعني اگر به عنوان مثال براي حفاظت اضافه جريان استفاده مي شوند ديگر براي حفاظت ولتاژ يا فركانس قابل استفاده نيستند .حتي رله هاي اضافه جريان هم تقسيم بندي خاص خود را دارند و استانداردهاي مختلفي براي اين منظور وجود دارد .در كل اين رله ها به جز تنظيم زماني وتنظيم جرياني قابليت انعطاف ديگري ندارند. در حال حاضر رله هاي حفاظتي عموما از نوع ديجيتالي هستند يكي از مزيت هاي اصلي رله هاي ديجيتال اين است كه با تغيیر نرم افزار رله و برنامه ريزي مختلف مي توان نوع حفاظت رله را تعيین كرد . بااستفاده از ميكروپروسسورها به عنوان واحد پردازش در اين گونه رله ها عالوه بر بال بردن كارايي و قابليت رله ها منجر به كاهش حجم و وزن رله و همچنین قيمت پايین طراحي و ساخت شده است. بازگشت