Transcript دانلود
با یاد پروردگار
دکتر ظهیری
بافت عصبی:
شامل تمام سیستم عصبی بدن
انواع سلول:
-1نورون (سلول عصبی)
-2نوروگلی (سلول گلیال یا پشتیبان)
نورون:
واحد آناتومیک و فیزیولوژیک دستگاه عصبی
ویژگیها :تحریک پذیری ،تولید ایمپالسهای عصبی ،و انتقال ایمپالسها
sensory input
motor input
sensory receptor
effector
اجزا:
-1جسم سلولی (پریکاریون)
-2زائده آکسون
-3زائده دندریت
پریکاریون:
حجیم ترین قسمت نورون ،حاوی هسته و بیشتر ارگانلها ،اندازه بسیار متغیر (4-150
میکرون) ،اشکال متفاوت (زاویه دار ،چند سطحی ،هرمی) ،هسته مدور و درشت و
یوکروماتیک با هستک کامال مشخص ،سیتوپالسم (نوروپالسم) اسیدوفیل ،وجود اجزای
غیر زنده (مانند پیگمان لیپوفوشین ،مالنین ،قطرات چربی ،گرانولهای ترشحی
اجسام نیسل :بازوفیل ،تجمع ریبوزومهای آزاد
انواع نورون (بر اساس زوائد پریکاریون):
-1چند قطبی :دارای یک آکسون و چند دندریت (مانند نورونهای حرکتی)
-2دو قطبی :دارای یک آکسون و یک دندریت (نورونهای حس ی مخاط بویایی و نورونهای
حس ی گانگلیون عصب شنوایی)
-3یک قطبی کاذب :تنها یک زائده از پریکاریون خارج می شود .ولی به یک آکسون و یک
دندریت تقسیم می شود( .نورونهای حس ی گانگلیون نخاعی)
Classification of neurons
Structural classification based on number of
processes coming off of the cell body:
دندریت:
از زوائد نورون محسوب می شود ،معموال بیش از یک عدد است ،کوتاه و منشعب (بسیار
بلند در نورونهای حس ی ،سلولهای پورکینژ در مخچه و سلولهای پیرامیدال در مغز) ،دارای
همه ارگانلها بجز دستگاه گلژی می باشد .به انشعابات ظریف و متعدد در انتها ختم می
شود.
وظیفه :گیرنده اصلی نورون (انتقال تحریکات دریافتی سایر نورونها یا سلولهای حساس به
پریکاریون)
آکسون:
زائده منفرد و بلند (گاهی با انشعابات جانبی)،
وظیفه :انتقال تحریک از پریکاریون به سایر نورونها یا سلولهای سایر بافتها
نام دیگر آن :رشته عصبی (میلین دار یا بدون میلین)
نکته :برخی سلولهای عصب فاقد آکسون می باشند( .آماکرین در چشم)
نکته :گاهی آکسون کوتاهتر از دندریت است (سلولهای پورکینژ مخچه ،پیرامیدال کورتکس
مخ)
آکسوملا :غشای سیتوپالسمی اطراف آکسون
آکسوپالسم :سیتوپالسم درون آکسون (فاقد اجسام نیسل)
غالف میلین :غالف لیپوپروتئینی است .بصورت الیه های متحداملرکز ،در اطراف اغلب
آکسونها که حاصل پیچش غشای سیتوپالسمی سلولهای شوان در اعصاب محیطی و
سلولهای اولیگودندروسیت در اعصاب مرکزی می باشد.
نحوه تشکیل غالف میلین:
نزدیک شدن سلولهای شوان یا اولیگودندروسیت به آکسون ،در بر گرفتن آن بصورت نیم
حلقوی ،نزدیک شدن دو لبه نیم حلقه به هم ،چسبیدن غشا و پیچش دور آکسون)
غالف شوان (نوروملا) :الیه ظریف در سطح خارجی غالف میلین متشکل از هسته و
سیتوپالسم سلول شوان
گره رانویه :نواحی فرو رفته در غالف میلین ،در حد فاصل دو سلول شوان
قطعه ابتدایی( :)Initial segmentناحیه بدون میلین آکسون در حد فاصل
پریکاریون و نقطه شروع غالف میلین
رشته عصبی:
انواع (بر حسب حضور یا فقدان غالف میلین):
-1میلین دار :قطور ،انتقال سریع تحریک
-2بدون میلین :نازک ،انتقال کند تحریک
انواع (بر اساس مسیرانتقال تحریک):
-1آوران (Afferentحس ی) :منتقل کننده تحریکات از محیط به CNS
-2وابران (Efferentحرکتی) :منتقل کننده تحریکات از CNSبه محیط
نکته :احاطه همه رشته های عصبی محیطی توسط غالف شوان
اندونوریوم :بافت همبند ظریف احاطه کننده رشته عصبی در اعصاب محیطی
پری نوریوم :بافت همبند ضخیم احاطه کننده چندین رشته عصبی
اپی نوریوم :بافت همبند ضخیمتر احاطه کننده چندین دسته عصبی ،ایجاد تنه عصبی
(عصب)
سیناپس:
محل تماس نورونها با یکدیگر یا با سلولهای سایر بافتها جهت انتقال تحریک
انواع (بر حسب ساختارهای دو طرف):
-2آکسوسوماتیک (آکسون با پریکاریون)
-3آکسوآکسونیک
-4اکسودندروتیک
انواع:
-1الکتریکی :انتقال تحریک از راه عبور یونها ،عمدتا در CNS
-2شیمیایی :انتقال تحریک با ترشح نوروترانسمیتر (استیل کولین و نورآدرنالین و
آدرنالین معمولترین در اعصاب محیطی) ،اغلب در سیستم عصبی محیطی و مرکزی
نحوه انتقال تحریک در سیناپسهای شیمیایی:
-1ترشح نوروترانسمیتر از وزیکولهای سیناپس ی در انتهای رشته پره سیناپس ی
-2اتصال نوروترانسمیتر ترشح شده به رسپتورهای غشای پست سیناپس ی
-3تغییر نفوذپذیری غشای پست سیناپس ی نسبت به یونها ،دپوالریزاسیون غشای پست
سیناپس ی و انتشار در طول رشته
Ca2+
Presynaptic
neuron
Postsynaptic
membrane
Synaptic vesicles
containing
neurotransmitters
ترمیم عصب:
نورون غیر قابل تقسیم می باشد.
ولی گاهی تغییرات قابل برگشت در پریکاریون و آکسون رخ می دهد (تورم پریکاریون چند روز
پس از قطع عصب ،مهاجرت هسته به محیط پریکاریون و ناپدید شدن اجسام نیسل
(کروماتولیز)،
تخریب قسمت دیستال آکسون قطع شده (دژنرسانس والریان) ،برداشت آکسون و میلین
قطعه قطعه شده توسط ماکروفاژها در چند روز ،تکثیر سلولهای شوان و پر کردن محل از
بین رفته رشته عصبی ( ستون توپر سلولی به عنوان راهنما برای رشد ترمیمی آکسون)
تخریب قسمت انتهایی از بخش پروگزیمال آکسون قطع شده (متصل به پریکاریون) ،رشد
ناحیه سالم و انشعاب به رشته های متعدد ،ورود رشته ای به ستون سلولی حاصل از تکثیر
شوان ،ادامه رشد و رسیدن به ارگان عامل ،دژنرسانس بقیه رشته ها
نوروما :توده دردناک حاصل از رشته های تکثیر یافته قسمت پروگزیمال (در صورت فاصله
زیاد بین قطعات پروگزیمال و دیستال)
نوروگلی:
سلولهای پشتیبان بافت عصبی
عملکرد :تغذیه و فعالیت و حفظ نورونها
دارای قدرت تقسیم برخالف نورونها ،تمایز در محل آسیب و تشکیل نوعی بافت جوشگاهی
رنگ آمیزی معمولی :فقط هسته قابل مشاهده
رنگ آمیزی اختصاص ی (با امالح طال و نقره) :زوائد سلولها نیز قابل مشاهده
انواع (بر حسب خصوصیات مورفولوژیک):
-1آستروسیت
-2اولیگودندروسیت
-3میکروگلی
آستروسیت:
ستاره ای شکل ،هسته کروی یا بیضوی ،کمرنگ ،زوائد سیتوپالسمی زیاد
دارای میکروتوبول و فیالمنتهای حد واسط (فیالمنتهای گلیال)
جایگاه :در بین نورونها چسبیده به رگهای خونی یا نورونها (دخیل در تغذیه و مبادله مواد
بین خون و نورونها)
انواع:
-1پروتوپالسمیک :زوائد کوتاه و فراوان
-2رشته ای :زوائد بلند و نازک ،زوائد کمتر و هسته کوچکتر ،عمدتا در ماده سفید
اعصاب مرکزی
اولیگودندروسیت:
معادل سلولهای شوان اعصاب محیطی
کوچکتر از آستروسیتها ،هسته های کوچک و متراکم و زوائد کمتر
جایگاه :ماده خاکستری و سفید
وظیفه :سنتز غالف میلین در اعصاب مرکزی (معادل سلولهای شوان اعصاب محیطی)،
میلین سازی چندین رشته عصبی (توسط زوائد)
سلول اپاندیمی:
جایگاه :سطح داخلی کانال مرکزی نخاع ،بطنهای مغزی و سطح شبکه کوروئید
وظیفه :نقش در ترشح مایع مغزی نخاعی ( )CSF: Cerebro Spinal fluidدر
روی شبکه کوروئید ،کمک به حرکت CSFدر جاهای دیگر
CSFمایعی با ترکیبات مشابه به سرم خون)
میکروگلی:
کوچکتر از آستروسیت و اولیگودندروسیت
هسته دوکی و تیره ،زوائد کوتاه و منشعب و نامنظم
جایگاه :ماده سفید و خاکستری
وظیفه :فاگوسیت کردن
دستگاه عصبی:
اجزا:
-1دستگاه عصبی مرکزی
-2دستگاه عصبی محیطی
دستگاه عصبی محیطی:
اجزا:
-1گانگلیونها
-2اعصاب محیطی
اعصاب محیطی:
انواع:
-1حس ی (متشکل فقط از رشته های حس ی) :انواع سوماتیک و احشایی
-2حرکتی (متشکل فقط از رشته های حرکتی ،نورونهای چند قطبی ،پریکاریون در شاخ
آنتریور نخاع) :انواع سوماتیک و احشایی
اعصاب حرکتی سوماتیک :اعصاب حرکتی که عضالت مخطط را عصب می دهند ،عمل
ارادی
اعصاب حرکتی احشایی (جزو دستگاه عصبی اتونوم یا خودکار) :اعصاب حرکتی که
عضالت صاف جدار احشا و سلولهای مترشحه را عصب می دهند ،عمل غیرارادی
اعصاب حس ی سوماتیک :اعصاب حس ی که تحریکات دریافتی از پوست و عضالت مخطط
را به CNSمنتقل می کند
اعصاب حس ی احشایی :اعصاب حس ی که تحریکات دریافتی از احشا را به CNSمنتقل
می کنند (بدون آگاهی انسان ،جزو دستگاه عصبی خودکار یا اتونوم)
دستگاه عصبی مرکزی:
بخش ی از سیستم عصبی واقع در محفظه استخوانی (جمجمه و ستون مهره ها)
شامل مغز و نخاع
دارای دو ماده سفید و خاکستری
ماده سفید:
حاوی رشته های عصبی و سلولهای گلیال
بیشتر رشته های میلین دار (علت سفید دیده شدن)
آستروسیتها اکثرا نوع رشته ای
ماده خاکستری:
حاوی پریکاریونها و سلولهای گلیال
آستروسیتها اکثرا نوع پروتوپالسمیک
نخاع:
رابط بین مغز و سایر نقاط بدن (رساندن فرامین صادره از مغز به نقاط دیگر و رساندن
پیامهای عصبی نواحی مختلف به مغز)
بیضوی شکل در مقطع عرض ی ،ماده خاکستری در وسط و ماده سفید در اطراف،
ماده خاکستری:
به شکل ،Hدارای دو شاخ دورسال و دو شاخ ونترال
شاخ دورسال :ناحیه حس ی ،باریک و بلند ،پریکاریونهای حس ی مدور و کوچک
شاخ ونترال :ناحیه حرکتی ،پهن و کوتاه ،پریکاریونهای حرکتی چند وجهی و بزرگ
کانال اپاندیمی (مرکزی) :مفروش توسط یک ردیف سلول اپاندیمی
ماده سفید:
دارای رشته های میلین دار و بدون میلین و سلولهای گلیال
مخچه:
وظیفه :کنترل حرکات عضالت مخطط ،حفظ تعادل بدن و تون عضالنی
ماده خاکستری محیطی (کورتکس) و ماده سفید مرکزی (برعکس نخاع)
درخت زندگی :منظره درخت مانند مقاطع مخچه ناش ی از چینهای متعدد کورتکس مخچه
الیه های کورتکس (از خارج به داخل):
-1مولکولر :محیطی ترین الیه ،بالفاصله زیر نرم شامه ،حاوی نورونهای با هسته بیضوی
و مدور ،کمرنگ در رنگ آمیزی
-2سلولهای پورکینژ :یک ردیف سلول با فواصل منظم ،پریکاریون بزرگ و گالبی شکل،
-3گرانولر :تعداد زیاد سلولهای گرانولر فشرده به هم ،بنظر متشکل فقط از هسته ها
(بعلت پر رنگ بودن هسته ها و کمرنگ بودن سیتوپالسم)
مخ:
مرکز تجزیه و تحلیل اطالعات رسیده ،یادگیری و خاطره
ماده خاکستری محیطی (کورتکس) و ماده سفید مرکزی
کورتکس :ضخامت 2-3میلیمتر ،دارای چین و شکنج برای افزایش سطح،
الیه ها (از خارج به داخل):
-1مولکولر (سلولهای افقی کاخال)
-2گرانولر خارجی
-3پیرامیدال خارجی
-4گرانولر داخلی
-5پیرامیدال داخلی (گانگلیونی) :سلولهای بتز (Betzپیرامیدال بزرگ)
-6مالتیفورم (مختلف الشکل)
پرده های مغز و نخاع (از خارج به داخل):
-1 سخت شامه (پاکی مننژ)
-2 عنکبوتیه
-3 نرم شامه
لپتومننژ :مجموع عنکبوتیه و نرم شامه
فضای اپیدورال :فضای بین سخت شامه و پریوست استخوان (در
نخاع) ،حاوی شبکه وریدی و بافت همبند شل و بافت چربی
فضای ساب دورال :فضای زیر سخت شامه
فضای ساب آراکنوئید :فضاهای موجود بین ترابکولهای عنکبوتیه با نرم
شامه ،حاوی ،CSFمحل عبور رگهای خونی
سد خونی -مغزی:blood brain barrier
عوامل موثر در ایجاد:
-1پیوسته بودن مویرگهای تغذیه کننده CNS
-2وجود اتصاالت محکم بین سلولهای آندوتلیال
-3کم بودن تعداد وزیکولهای حمل کننده در سلولهای آندوتلیال عروق مغزی
-4حضور ضمائم سلولهای گلیال در اطراف مویرگها
خسته نباشید