Transcript PROJE - İnsan Kaynaklarının Geliştirilmesi Program Otoritesi

This project is co-funded by the European Union
and the Republic of Turkey
Avrupa Birliği, Proje Yönetim
Döngüsü ve Proje Hazırlama
Eğitimi
13-15 Mayıs 2013
Ankara
Human Resources Development – Grant and Promotion Project
This project is co-funded by the European Union
and the Republic of Turkey
• Tanışma
Hoşgeldiniz!!!
• Sizi tanıyalım
• Eğitmenin tanıtımı
• İş tecrübeniz
• AB ve diğer hibelere olan ilginiz
• Beklentileriniz
• Lütfen size dağıtılan Ön Bilgi Anketi’ni
doldurunuz.
• Gündem
Human Resources Development – Grant and Promotion Project
This project is co-funded by the European Union
and the Republic of Turkey
Eğitimin Yaklaşımı
• Bu eğitim, ”Dış faaliyetler çerçevesinde Avrupa Birliğinin Genel
Bütçesinden finanse edilen, kontrat prosedürleriyle ilgili olarak
AB’nin hazırladığı Kılavuza” dayandırılmaktadır;
• Proje Hazırlama yöntemi olarak AB ve Diğer Uluslararası Fon
Kaynakları’nın tercih ettiği Proje Yönetim Döngüsü (PCM) ve
Mantıksal Çerçeve yaklaşımının aktarılmasını hedeflemektedir;
• Teori ve pratiğin birleşimi şeklinde tasarlanmıştır
• İnteraktif eğitim esasları ile uygulanacaktır.
Human Resources Development – Grant and Promotion Project
This project is co-funded by the European Union
and the Republic of Turkey
Eğitimin Amacı
Tüm Kişi ve Kuruluşların; PCM metodolojisine uygun başarılı
uygulamaları ortaya koyacak örnek projelerini
hazırlayabilmeleri ve uygulayabilmelerine katkıda bulunmak.
Human Resources Development – Grant and Promotion Project
This project is co-funded by the European Union
and the Republic of Turkey
Geri Bildirim
(Değerlendirme Anketi)
•
•
•
•
•
Organizasyon
Yaklaşım
Sunum
Durum Değerlendirme Anketleri
İlave Eğitim
Human Resources Development – Grant and Promotion Project
This project is co-funded by the European Union
and the Republic of Turkey
Eğitimin Ana Öğeleri
•Avrupa Birliği Tarihsel Perspektif
•Türkiye –AB İlişkileri Kısa Tarihçe
•Ulusal ve Uluslararası Fon Kaynakları
•Proje Döngüsü Yönetimi (PCM)
•Proje Nedir?
•Parlak Bir Fikir’den Proje Teklifine geçiş (PCM) Metodolojisi
•Hibe projelerinin izlenmesi mantığını tanıma
•Hibelerde Satın Alma ve diğer süreçler hakkında bilgilenme
Human Resources Development – Grant and Promotion Project
This project is co-funded by the European Union
and the Republic of Turkey
Bölüm I
AVRUPA BİRLİĞİ
Human Resources Development – Grant and Promotion Project
This project is co-funded by the European Union
and the Republic of Turkey
Human Resources Development – Grant and Promotion Project
This project is co-funded by the European Union
and the Republic of Turkey
Avrupa Birliği
Birleşmiş Avrupa fikri, bir zamanlar filozofların ve
ileri görüşlülerin düşlerinde yer alıyordu.
Victor Hugo, insancıl ideallerden esinlenen barışçıl
bir “Avrupa Birleşik Devletleri”ni hayal etmişti.
Human Resources Development – Grant and Promotion Project
This project is co-funded by the European Union
and the Republic of Turkey
II. Dünya Savaşı’ndan AB’ye
Human Resources Development – Grant and Promotion Project
This project is co-funded by the European Union
and the Republic of Turkey
AKÇT’den AB’ye Kısa Tarihçe
9 Mayıs 1950’de Avrupa Birliği’ne giden ilk adım
atıldı, Avrupa Kömür ve Çelik Topluluğu’nun
(AKÇT) kurulması Fransa tarafından önerildi.
Belçika, Federal Almanya Cumhuriyeti, Fransa,
İtalya, Lüksemburg ve Hollanda’nın katılımı ile 18
Nisan 1951’de imzalanan Paris Antlaşması ile
kömür ve çelikte ortak pazar kuruldu.
Human Resources Development – Grant and Promotion Project
AKÇT’den AB’ye Kısa Tarihçe
This project is co-funded by the European Union
and the Republic of Turkey
 25 Mart 1957 Roma Antlaşması imzalandı ve Avrupa Ekonomik
Topluluğu (AET) kuruldu.
Belçika,
Federal Almanya Cumhuriyeti,
Fransa,
İtalya,
Lüksemburg
Hollanda
6 Ülke arasında gümrük vergileri 1 Temmuz 1968’de tamamen kaldırıldı ve
1960’larda ticaret ve tarımda ortak politikalar oluşturuldu.
Human Resources Development – Grant and Promotion Project
AKÇT’den AB’ye Kısa Tarihçe
This project is co-funded by the European Union
and the Republic of Turkey
Yıl, 1973
Yeni Katılımlar ile Üye Sayısı 9’a yükseldi.
Danimarka
İrlanda
İngiltere
Human Resources Development – Grant and Promotion Project
This project is co-funded by the European Union
and the Republic of Turkey
AKÇT’den AB’ye Kısa Tarihçe
1981, Bir Üye Daha
 Yunanistan
1986, 2 Yeni Üye Daha
 Portekiz
İspanya
Human Resources Development – Grant and Promotion Project
This project is co-funded by the European Union
and the Republic of Turkey
AKÇT’den AB’ye Kısa Tarihçe
7 Şubat 1992’de imzalanan ve Kasım 1993 yılında yürürlüğe giren
Maastricht Antlaşması'yla Avrupa Ekonomik Topluluğu Avrupa Birliği adını
almıştır.
AET
AB
Bu antlaşmayla, Ekonomik ve Parasal Birlik, Ortak Güvenlik ve Dış Politika
ile İçişleri ve Hukuk alanında işbirliği başlıklarında yeni bir yapı
tanımlanmış ve uygulanmaya başlamıştır.
Human Resources Development – Grant and Promotion Project
This project is co-funded by the European Union
and the Republic of Turkey
AKÇT’den AB’ye Kısa Tarihçe
1995, 3 Yeni Katılım
Avusturya
Finlandiya
İsveç
1 Mayıs 2004
10 Yeni Üye Daha Birliğe Katılır
Çek Cumhuriyeti,Macaristan
Polonya, Slovakya
Estonya, Letonya
Litvanya,Slovenya
Kıbrıs ve Malta
Human Resources Development – Grant and Promotion Project
This project is co-funded by the European Union
and the Republic of Turkey
AKÇT’den AB’ye Kısa Tarihçe
2007 Katılımları
Romanya
Bulgaristan
Bugün AB’ye toplam
27 ülke üye
bulunmaktadır.
Human Resources Development – Grant and Promotion Project
This project is co-funded by the European Union
and the Republic of Turkey
AKÇT’den AB’ye Kısa Tarihçe
Aday Statüsündeki Ülkeler:
Türkiye, Hırvatistan ve İzlanda ile katılım müzakereleri
sürdürülmektedir.
Makedonya ve Karadağ’a adaylık statüsü tanımış olup, iki ülke ile
katılım müzakerelerini henüz başlatılmamıştır.
Human Resources Development – Grant and Promotion Project
Avrupa Birliği ve Türkiye İlişkileri
This project is co-funded by the European Union
and the Republic of Turkey
 Türkiye AET’ye, TAM ÜYELİK BAŞVURUSU’nu Temmuz 1959
gerçekleştirmiştir.
 Bu başvuru üzerine Türkiye'nin kalkınma düzeyinin tam üyeliğin gereklerini
yerine getirmeye yeterli olmadığı bildirilmiş ve tam üyelik koşulları
gerçekleşinceye kadar geçerli olacak bir ortaklık anlaşması imzalanması
önerilmiştir; 12 Eylül 1963 tarihinde Ankara Anlaşması imzalanmıştır.
 Ankara Anlaşması Türkiye'nin AET'ye entegrasyonu için hazırlık, geçiş ve
nihai dönem olmak üzere üç kademeli bir süreç öngörmüştür. Geçiş dönemi
1996'da Türkiye'nin Gümrük Birliği’ne girişiyle sona ermiştir.
Human Resources Development – Grant and Promotion Project
Avrupa Birliği ve Türkiye İlişkileri
This project is co-funded by the European Union
and the Republic of Turkey
 10-11 Aralık 1999 tarihlerinde Helsinki'de yapılan zirvede tam üyeliğe
adaylığımız tescil edilerek Avrupa Birliği ile uzun bir geçmişi bulunan
ilişkilerimizde yeni bir dönem başlamıştır.
 17 Aralık 2004 tarihli Brüksel Zirvesi ile Türkiye'nin siyasi kriterleri yeterli
ölçüde karşıladığı belirtilerek 3 Ekim 2005 tarihinde müzakerelere
başlanması önerilmiştir.
3 Ekim 2005’den itibaren katılım müzakerelerine başlanmış olup,
müktesebat uyum çalışmaları halen devam etmektedir.
Human Resources Development – Grant and Promotion Project
Avrupa Birliği ve Türkiye İlişkileri
This project is co-funded by the European Union
and the Republic of Turkey
Mali Protokoller Dönemi (1963-1982)
Birinci Mali Protokol (1964-1969): 175 milyon ECU
İkinci Mali Protokol (1971-1979): Yaklaşık, 220 Milyon ECU
Üçüncü Mali Protokol (1979-1982): 310 Milyon ECU
Mali Protokoller dönemi boyunca 1963-1982 yılları arasında yaklaşık 705 milyon
ECU (Avrupa Para Birimi) Kredi, Türkiye için sağlanmıştır.
Human Resources Development – Grant and Promotion Project
Avrupa Birliği ve Türkiye İlişkileri
This project is co-funded by the European Union
and the Republic of Turkey
 Özel İşbirliği Fonu -Hibe (1980-1988); 75 Milyon ECU Hibe
 Yenileştirilmiş Akdeniz Programı - Kredi (1992-1996); 339,5 Milyon ECU
 Özel Mali İşbirliği (İdari İşbirliği Fonu) - 3 milyon ECU Hibe
 Körfez Savaşı Kredileri - 175 milyon ECU (Kredi)
Human Resources Development – Grant and Promotion Project
Avrupa Birliği ve Türkiye İlişkileri
This project is co-funded by the European Union
and the Republic of Turkey
GÜMRÜK BİRLİĞİ SONRASI DÖNEM (1996-1999)
MEDA-I Kapsamında -Hibe (1996-1999)
1996-1999 yılları arasında Türkiye’ye Topluluk bütçesinden 376 milyon ECU
tutarında hibe desteği sağlanmıştır.
Human Resources Development – Grant and Promotion Project
Avrupa Birliği ve Türkiye İlişkileri
This project is co-funded by the European Union
and the Republic of Turkey
EURO-MED-I Kapsamında- Kredi (1995-2000)
1995-2000 yılları arasında uygulanan EURO-MED-I kapsamında, Türkiye'ye 205
milyon ECU tutarında kredi olanağı sağlanmıştır.
Human Resources Development – Grant and Promotion Project
This project is co-funded by the European Union
and the Republic of Turkey
Avrupa Birliği ve Türkiye İlişkileri
Diğer Mali Yardımlar
 İdari İşbirliği Fonu - 3 Milyon EURO Hibe- (1996-2000)
 Risk Sermayesi - 12 Milyon EURO Kredi - (1999)
 Türk STK'larına 1993-1999 yılları arasında insan hakları ve sivil
toplumun geliştirilmesine yönelik faaliyetlerinin finansmanı için yılda
ortalama 500,000 EURO,
 Türkiye’ye, 1996-1999 arası dönemde uyuşturucuyla mücadele
faaliyetleri için toplam 760,000 EURO,
Human Resources Development – Grant and Promotion Project
This project is co-funded by the European Union
and the Republic of Turkey
Avrupa Birliği ve Türkiye İlişkileri
Diğer Mali Yardımlar
 1992-1998 arası dönemde nüfus politikaları ve aile planlaması
faaliyetlerine yönelik olarak 3,3 milyon EURO,
 1992-1999 arası dönemde, "Life-Üçüncü Ülkeler" ve "Kalkınmakta
Olan Ülkelerde Çevre" programları kapsamında desteklenen çevre
projeleri için 4,92 milyon EURO,
 1994-1998 arası dönemde Türkiye HIV/AIDS ile mücadele
kapsamındaki girişimler için 682,000 EURO,
 17 Ağustos 1999 Marmara Depremi Sonrasında Yapılan Mali
Yardımlar
Human Resources Development – Grant and Promotion Project
Avrupa Birliği ve Türkiye İlişkileri
This project is co-funded by the European Union
and the Republic of Turkey
 Adaylık Döneminde Türkiye’ye Sağlanan Mali Yardımlar (2000 - 2006)
2000-2006 yılları arasını kapsayan süreçte Avrupa Birliği tarafından Türkiye’ye toplamda
2.185.500.000 € hibe ve kredi olanağı sağlanmıştır.
Human Resources Development – Grant and Promotion Project
Avrupa Birliği
This project is co-funded by the European Union
and the Republic of Turkey
Avrupa Birliği Sadece Üye ve Aday Ülkelerle Değil Ticari veya İkili Anlaşmalar
İmzaladığı Pek Çok Ülke ile Benzer Mali Yardım Programları Yürütmektedir.
ACP
(countries of Africa, the
Caribbean and the Pacific-Lomé
Convention)
Africa
Asia
Australia
Canada
CEECs
Coastal areas
Japan
Korea
Latin America
Less-developed regions
Mediterranean
region
Mountain and hill areas
New Independent States (NIS)
New Zealand
North America
Outermost regions
Pre-accession
Rural areas
Rural development
Russia
United States
Urban areas
Human Resources Development – Grant and Promotion Project
This project is co-funded by the European Union
and the Republic of Turkey
Diğer Ulusal ve Uluslararası Fon Kaynakları
 Kalkınma Ajansları
 Topluluk Programları
 7. Çerçeve Programı,Hayat Boyu Öğrenme Programı 2007- 2013, Youth in
Action (Gençlik Programı), Jean Monnet Programı, Kültür Programı
2007–2013 vb. www.ab.gov.tr





Elçilik Hibeleri
Avrupa Yatırım Bankası
Dünya Bankası
Avrupa Yatırım ve Kalkınma Bankası
Vakıf Hibeleri vb.
Human Resources Development – Grant and Promotion Project
This project is co-funded by the European Union
and the Republic of Turkey
Katılım Öncesi Mali Yardım Aracı
IPA (Katılım Öncesi Mali Yardım Aracı) 2007-2013
• IPA’nın temel amacı, Topluluk müktesebatına uyum sağlamak amacıyla; aday
ve potansiyel aday ülkelerin AB politikalarına ve standartlarına aşamalı olarak
uyumunu sağlamak ve bu ülkeleri üyelik sonrasında faydalanılacak Yapısal
Fonlara ve Uyum Fonuna hazırlamaktır.
• IPA kapsamında 2007-2013 yılları itibarıyla aday ve potansiyel aday ülkelere
tahsis edilen fon yaklaşık 9.9 milyar Avro tutarındadır. Bu tutarın yaklaşık
yarısını oluşturan 4,8 milyar Avro, nüfus ve yüzölçümü büyüklüğü dikkate
alınarak Türkiye için ayrılmış durumdadır.
Human Resources Development – Grant and Promotion Project
This project is co-funded by the European Union
and the Republic of Turkey
Katılım Öncesi Mali Yardım Aracı - Bileşenler
Human Resources Development – Grant and Promotion Project
This project is co-funded by the European Union
and the Republic of Turkey
İKG OP Öncelik Eksenleri
Human Resources Development – Grant and Promotion Project
Katılım Öncesi Mali Yardım Aracı
This project is co-funded by the European Union
and the Republic of Turkey
IPA Bileşen 4: Çalışma ve Sosyal Güvenlik Bakanlığı
“İnsan kaynaklarının geliştirilmesi” öncelik alanları
1. İstihdam (kadın istihdamı, genç istihdamı, kayıtlı
istihdam, kamu istihdam hizmetleri)
2. Eğitim (kız çocuklarının okullaşması, mesleki ve teknik
eğitim)
3. Hayat Boyu Öğrenme (Hayat boyu öğrenme, İK
uyumlaştırma)
4. Sosyal İçerme (dezavantajlı gruplar, kurumlararası
koordinasyon)
Human Resources Development – Grant and Promotion Project
This project is co-funded by the European Union
and the Republic of Turkey
Bölüm II
Proje
Human Resources Development – Grant and Promotion Project
This project is co-funded by the European Union
and the Republic of Turkey
Sihirli Sözcük: PROJE
Proje Denilince Aklınıza Gelen İlk Şey Nedir?
Human Resources Development – Grant and Promotion Project
This project is co-funded by the European Union
and the Republic of Turkey
Human Resources Development – Grant and Promotion Project
This project is co-funded by the European Union
and the Republic of Turkey
Bir Fikrim VAR ? = Bir Projem VAR?
Human Resources Development – Grant and Promotion Project
This project is co-funded by the European Union
and the Republic of Turkey
PROJE NEDİR?
Human Resources Development – Grant and Promotion Project
This project is co-funded by the European Union
and the Republic of Turkey
Proje; belirli bir yerde, belirli süre içinde, belirli bir bütçe ile, net
olarak tanımlanan amaçların gerçekleştirilmesine yönelik olarak
planlanan faaliyetler bütünüdür.
Proje ve Program Farkı?
Human Resources Development – Grant and Promotion Project
This project is co-funded by the European Union
and the Republic of Turkey
Temel yaklaşım:
Her proje bir sorundan kaynaklanır.
Mevcut bir durumu/sorunu değiştirmeyi hedefler
Human Resources Development – Grant and Promotion Project
SÜREÇ
This project is co-funded by the European Union
and the Republic of Turkey
Human Resources Development – Grant and Promotion Project
This project is co-funded by the European Union
and the Republic of Turkey
ÜRÜN
Human Resources Development – Grant and Promotion Project
This project is co-funded by the European Union
and the Republic of Turkey
Proje Türleri
 İlk zamanlarda proje denince akla büyük inşaat işleri ve
savunma projeleri gelirdi.
 Ancak günümüzde bir çok değişik proje türü mevcut:
 Yeni tür projeler büyüklük, uzunluk, karmaşıklık ve fonlama şekli
açısından farklılıklar gösteriyor.
 Yeni bilgisayar sistemi kurulması, yeni bir ürün denemesi, büro
taşınmaları, başka bir kurumla birleşme, firma içi değişim
hareketleri, vs. değişik proje türlerinden…
 AB fonlu, Dünya Bankası fonlu, BM fonlu, özel sektör fonlu bir
çok proje bulunmakta.
Human Resources Development – Grant and Promotion Project
This project is co-funded by the European Union
and the Republic of Turkey
Proje Türleri
• AB Mali yardımları ile finanse edilen projelere iki ayrı
başlıkta karar verilir:
I
• Makro Düzeyde Projeler (Program)
II
• Mikro Düzeyde Projeler
Human Resources Development – Grant and Promotion Project
This project is co-funded by the European Union
and the Republic of Turkey
Makro Proje
Mikro Proje (Hibe)
SEKTÖREL YATIRIM ALANLARINDA
GENÇ İSTİHDAMININ DESTEKLENMESİ (PYE II)
HİBE PROJELERİ
200-400 Bin €
HİBE PROGRAMI
Toplam Bütçe:
24.000.000 €
 Üniversiteler, Meslek Örgütleri
 Mesleki Dernekler/Vakıflar/Federasyonlar/Konfederasyonlar,
 İşçi ve işveren örgütleri/kuruluşları
 Ticaret ve/veya Sanayi Odaları
 Odalar ve Sendikalar
Human Resources Development – Grant and Promotion Project
This project is co-funded by the European Union
and the Republic of Turkey
Projelerde 3 Kısıt
• Üç Kısıt + 2 Unsur
• Projelerde 3 ana kısıt:
a. Belirlenen hedeflere ve şartnameye uygun sonuçlara
b. Hedeflenen zaman aralığında
c. Öngörülen bütçe çerçevesinde ulaşarak
faaliyetlerin tamamlanması
1. Kapsam
2. Bütçe
Kalite
Risk
3. Zaman
Human Resources Development – Grant and Promotion Project
This project is co-funded by the European Union
and the Republic of Turkey
PROJE YÖNETİM DÖNGÜSÜ
-PCM-
(Project Cycle Management)
Human Resources Development – Grant and Promotion Project
This project is co-funded by the European Union
and the Republic of Turkey
Proje Yönetim Döngüsü
Mantıksal çerçeve yaklaşımı temeline dayanan, proje ve
programların hazırlanması, uygulanması ve
değerlendirilmesinde kullanılan bir yöntem ve sistematik
bütünüdür.
Human Resources Development – Grant and Promotion Project
This project is co-funded by the European Union
and the Republic of Turkey
Proje Yönetim Döngüsü
Projelerin
planlaması ve
yürütülmesi,
birbirini takip
eden 6 aşamalı
bir süreçte
gerçekleştirilir.
Proje Fikrini
Belirleme
Değerlendirme
Proje Fikrinin
Analizi
Uygulama
Ön Değerlendirme
Finansman
Human Resources Development – Grant and Promotion Project
This project is co-funded by the European Union
and the Republic of Turkey
Proje Döngüsü
Proje Fikrinin Belirlenmesi
Proje Fikrinin Analiz Edilmesi
Projenin Ön Değerlendirilmesi ve
Planlanması
Projenin Finansmanı
Projeye ilişkin fikirlerin ortaya konması ve
tasarlanması
Projenin teknik açıdan detaylı olarak
tasarlanması
Projenin tutarlılığının, bütünselliğinin ve
işlevselliğinin değerlendirilmesi ve teklifin
yazılması ve bütçenin planlanması
Finansman sağlayacak kurum/ kuruluşlar
tarafından projenin değerlendirilmesi ve
finansmanın sağlanması
Projenin Uygulanması
Proje teklifinde öngörülen faaliyetlerin
hayata geçirilmesi
Projenin İzleme ve
Değerlendirmesi
Projenin uygulanması sırasında ve proje
bitiminde elde edilen sonuçların
değerlendirilmesi
Human Resources Development – Grant and Promotion Project
This project is co-funded by the European Union
and the Republic of Turkey
Projelerin Başarısızlık Nedenleri
•
•
•
•
•
•
•
•
•
Mevcut durumun yetersiz analizi
Projelerin hedef gruplarla ilgili olmaması
Stratejik çerçevenin belirsizliği
Risklerin yeterince dikkate alınmaması
Kısa vadeli bakış açısı
Geçmiş deneyimlerin yeni projelerde dikkate alınmaması
Faaliyet tabanlı uygulama ve planlama
Doğrulanabilir olmayan proje çıktıları
Yetersiz proje dokümanları
Human Resources Development – Grant and Promotion Project
This project is co-funded by the European Union
and the Republic of Turkey
Human Resources Development – Grant and Promotion Project
This project is co-funded by the European Union
and the Republic of Turkey
MANTIKSAL ÇERÇEVE YAKLAŞIMI
Human Resources Development – Grant and Promotion Project
This project is co-funded by the European Union
and the Republic of Turkey
Mantıksal Çerçeve Yaklaşımı
Farklı seviyelerdeki hedefler arasındaki nedensel ilişkiyi
kuran, hedeflere ulaşılıp ulaşılmadığının kontrol edildiği ve
proje kontrolü dışında kalan ve başarıyı etkileyecek risklerin
dikkate alındığı proje analiz, planlama ve uygulama aracıdır.
Human Resources Development – Grant and Promotion Project
This project is co-funded by the European Union
and the Republic of Turkey
Mantıksal Çerçeve Yaklaşımı
•
Projenin neden gerçekleştirildiği (Projenin Kapsamı)
•
Projenin neyi başarmasının beklendiği (Projenin Kapsamı ve Göstergeler)
•
Projenin bunu nasıl başaracağı (Faaliyetler ve Araçlar)
•
Projenin başarısı için hangi dışsal faktörlerin önemli olduğu (Varsayımlar)
•
Projenin başarısının değerlendirilmesi için gerekli bilginin nereden
bulunacağı (Doğrulama Kaynakları)
•
Hangi araçların gerekli olduğu (Girdiler)
•
Projenin maliyetinin ne olacağı (Bütçe)
•
Projenin başlayabilmesi için hangi unsurların yada şartların
gerçekleştirilmesinin gerektiği (Ön koşullar)
Human Resources Development – Grant and Promotion Project
This project is co-funded by the European Union
and the Republic of Turkey
Mantıksal Çerçeve Yaklaşımı
•
1960’ların sonunda USAID; ABD Uluslararası Kalkınma Ajansı’nın proje planlama ve
değerlendirme sistemini desteklemek için geliştirilmiştir.
•
1980’lerden itibaren klasik fizibilite etütlerinin yerini, Mantıksal Çerçeve Yaklaşımına
dayalı özellikle katılımcılığı ön plana çıkaran ve atölye çalışmalarıyla yürütülen proje
planlama teknikleri almıştır.
•
Birçok çok taraflı veya ikili kalkınma ajansları tarafından proje planlama ve yönetme
aracı olarak kullanılmaktadır.
•
1992’de AB Komisyonu tarafında proje uygulamalarında PCM yöntemi kullanılması
kabul edildi.
•
Avrupa Komisyonu 1993’den beri bu yaklaşımı proje döngüsü yönetim sisteminin bir
parçası olarak kullanmaktadır.
•
Mantıksal çerçeve yaklaşımı ilkelerinin bilinmesi Avrupa Komisyonu Fonlarından
yararlanmada ve projelerin tasarlanmasında önemli bir paya sahiptir.
Human Resources Development – Grant and Promotion Project
This project is co-funded by the European Union
and the Republic of Turkey
Mantıksal Çerçeve Yaklaşımı
Mantıksal Çerçeve Yaklaşımı= Analitik Bir SÜREÇ
Mantıksal Çerçeve Tablosu = Analitik Sürecin ÜRÜNÜ
Human Resources Development – Grant and Promotion Project
This project is co-funded by the European Union
and the Republic of Turkey
Mevcut Durum Nedir?
 Mevcut Durum Analizi:
Uygun bir proje tasarımı için Projenin Kapsamı ve Yerel Halkın Çıkar
ve İhtiyaçları hakkında olabildiğince bilgi sahibi olma sürecidir.
Yani, değiştirilmek istenen durumun ne olduğunun tespit edildiği süreçtir.
Mantıksal çerçeve yaklaşımının durum analizinde ve sonrasında
kullandığı temel prensip katılımcılıktır.
Çeşitli paydaş grupları ile bir arada çalışılarak yapılan bilgi edinme süreci
projenin daha somut ve güçlü bir tasarımda hazırlanmasına olanak
sağlar.
Human Resources Development – Grant and Promotion Project
This project is co-funded by the European Union
and the Republic of Turkey
Human Resources Development – Grant and Promotion Project
This project is co-funded by the European Union
and the Republic of Turkey
Katılımcılık
Katılımcılık sorunla ilgili tüm tarafların proje hazırlığından itibaren sürece aktif
olarak katılmasını, sorunları kendi bakış açılarıyla tanımlamalarını ve bundan
öte sorunun çözümü için önerilerini sunarak, bunun gerçekleştirilmesi için
mevcut kapasitelerini kullanmalarını kapsamaktadır. Sonuç itibarıyla, önerilen
katılımcılık her aşamada paylaşımdan öte aktif bir dahil olmayı tanımlar.
Human Resources Development – Grant and Promotion Project
This project is co-funded by the European Union
and the Republic of Turkey
ANALİZ EVRESİ
PLANLAMA EVRESİ
1. Paydaş Analizi
1. Mantıksal Çerçeve Matrisi
2. Sorun Analizi
2. Faaliyet Planı
3. Hedef Analizi
3. Bütçe
4. Strateji Analizi
Human Resources Development – Grant and Promotion Project
Mantıksal Çerçeve Yaklaşımı Temel Adımlar: Proje
Geliştirme ve Planlama
This project is co-funded by the European Union
and the Republic of Turkey
Hedeflerin gerçekleştirilmesi için
olası stratejilerin belirlenmesi
Mantıksal Çerçeve
Belirlenen sorunlardan hareket
ederek hedeflerin belirlenmesi ve
aralarında araç-amaç ilişkisinin
kurulması
PLANLAMA EVRESİ
Faaliyet Planlaması ve
Bütçe
Sorun
Analizi
Paydaş
Analizi
Projenin uygulanmasından olumlu
ya da olumsuz veya doğrudan ya
da dolaylı olarak etkilenecek
grupların belirlenmesi
Strateji
Analizi
Ana, ara ve kök sorunların
belirlenmesi ve aralarında nedensonuç ilişkisinin kurulması
Hedef
Analizi
ANALİZ EVRESİ
Proje yapısının tanımlandığı, içsel
mantığının test edildiği, hedeflerin
ölçülebilir terimlerle tanımlandığı tablonun
oluşturulması
Faaliyetlerin sırasının, birbirleriyle olan
bağlarının, zamanlamalarının ve
sürelerinin belirlenerek planlanması
Faaliyet planından hareket ederek olası
giderlerin belirlenerek bütçenin
hazırlanması
Human Resources Development – Grant and Promotion Project
This project is co-funded by the European Union
and the Republic of Turkey
Adım 1: Sorun Analizi
Niçin Yapılır?
•
Ana sorunun ve buna neden olan sorunlar ile sebep olduğu sonuçların
tarafların üzerinde uzlaşabileceği bir netlikte ortaya çıkarılması için yapılır.
Nasıl Yapılır?
•
Katılımcıların bakış açılarından sorunlar formüle edilir,
•
Konuyla ilgili tüm sorunların ortaya çıkıp çıkmadığı incelenir,
•
Ortaya çıkanların önemli sorunlar olduğu konusunda görüş birliği oluşturulur,
•
Bir başlangıç sorunu seçilerek, sorunlar sebep-sonuç ilişkisine göre
hazırlanan sorun ağacıyla gösterilir.
Human Resources Development – Grant and Promotion Project
This project is co-funded by the European Union
and the Republic of Turkey
Adım 1: Sorun Analizi
Bu aşamada kendimize sormamız gereken sorular:
• Değiştirmek istediğimiz, istemediğimiz ya da sorun olarak
gördüğümüz şey nedir?
• Bu sorunun kaynağı nedir?
• Sorunlar arasında neden-sonuç analizi yapıldı mı?
Human Resources Development – Grant and Promotion Project
This project is co-funded by the European Union
and the Republic of Turkey
Adım 1: Sorun Analizi
• Konu ile ilgili görünen sorunları ve varlığı istenmeyen durumları
gelişigüzel sıralayın.
• Ana sorunu en üst seviyede tutarak, onu doğrudan etkileyen
sorunları sıralayın.
• Sorun ağacında yer alan sorunların hepsinin gerçek olmasına ve
gelecekte ortaya çıkması beklenen sorunların belirtilmemesine
dikkat edin.
• Sorun ağacı içerisindeki genel sorunları sorun ağacından ayıklayın.
Human Resources Development – Grant and Promotion Project
Sorun Ağacı ile Sorun Analizi
This project is co-funded by the European Union
and the Republic of Turkey
SONUÇ
ANA SORUN
ALT SORUN 1
ALT SORUN 2
NEDEN
KÖK SORUNLAR
Human Resources Development – Grant and Promotion Project
This project is co-funded by the European Union
and the Republic of Turkey
Adım 2: Paydaş (İlgili Taraflar) Analizi
Niçin Yapılır?
• Şahısları, grupları ve organizasyonları projeyle ilgilerine göre belirlemek
• Bunların proje için önemli olan beklentilerini, katkılarını, risk unsurlarını tanımlamak
Amaç:
•
Paydaş analizin arkasında yatan varsayım farklı grupların farklı endişeleri, kapasiteleri
ve ilgileri olduğu ve bunların açıkça anlaşılması ve problemin belirlenmesi, hedefin
konulması ve stratejinin seçilmesi sürecinde göz önünde bulundurulması gerektiğidir.
Paydaşlar Kimlerdir?
• Proje ile ilişkisi olan kişiler, gruplar, kurumlar ya da işletmeler.
• Paydaşlar, doğrudan ya da dolaylı biçimde proje sürecinden ve sonuçlarından olumlu
ya da olumsuz biçimde etkilenecek olanlardır.
• Birincil ve İkincil Paydaşlar Kimlerdir?
Human Resources Development – Grant and Promotion Project
This project is co-funded by the European Union
and the Republic of Turkey
Paydaşlar
•
Yararlanıcılar Kimlerdir?
Projenin uygulanmasından bir şekilde yarar sağlayanlar
•
Hedef grup(lar) Kimlerdir?
Projenin amacı seviyesinde projeden olumlu yönde etkilenecek grup veya
oluşumlar
•
Nihai yararlanıcılar Kimlerdir?
Toplum veya sektör seviyesinde, uzun vadede projeden yarar sağlayacak
olanlar
•
Proje ortakları Kimlerdir?
Projeyi uygulayanlar
Human Resources Development – Grant and Promotion Project
This project is co-funded by the European Union
and the Republic of Turkey
Paydaşlar
Human Resources Development – Grant and Promotion Project
This project is co-funded by the European Union
and the Republic of Turkey
Paydaş Analizi Aşamaları
1. Aşama: İlgili tüm paydaşların belirlenmesi
mevcut sorundan etkilenebilecek olan veya projeyi
etkileyebilecek olan paydaşların tümünün belirlenmesi:
•hedef gruplar,
•ilgili resmi kuruluşlar,
•bireyler,
•çıkar grupları,
•sivil toplum kuruluşları,
•diğer projeler
Human Resources Development – Grant and Promotion Project
This project is co-funded by the European Union
and the Republic of Turkey
Paydaş Analizi Aşamaları
2. Aşama: Paydaşların sınıflandırılması
Paydaşların projenin kapsamına bağlı olarak aşağıdaki gibi
sınıflandırılır.
•Genel (birincil, ikincil)
•Yararlanıcılar (Doğrudan, Dolaylı)
•Etkilenen (Olumlu, Olumsuz)
Human Resources Development – Grant and Promotion Project
This project is co-funded by the European Union
and the Republic of Turkey
Paydaş Analizi Aşamaları
3. Aşama: Seçilen paydaşların ayrıntılı analizi.
Seçilen paydaşların daha ayrıntılı bir analizi için, çeşitli yöntemler
kullanılabilir. Bunlardan birisi:
•Paydaş analiz tablosu: Paydaşları analiz etmenin bir yolu, onların
bireysel özelliklerini ve bunların projeye etkilerini (direniş veya destek
gibi) belirlemektir.
Paydaşlar
Projeden Olumlu
Etkilenenler
Birincil Paydaşlar
Anneler, Çocuklar,
Babalar, Çevre
Sakinleri vb.
İkincil Paydaşlar
STK’lar, Belediye,
İl Sağlık
Müdürlüğü,
Üniversite vb.
Projeden Olumsuz
Etkilenenler
Potansiyel Karşıtlar
Babalar, Sanayi
Kuruluşları, Belediye,
Kamu Kuruluşları vb.
Human Resources Development – Grant and Promotion Project
Paydaş Analiz Tablosu (Örnek Şablon)
This project is co-funded by the European Union
and the Republic of Turkey
Paydaşlar
Yetki/sorumluluk
alan(lar)ı
Projedeki rol ve
beklentiler
Projeye olası
olumlu/olumsuz
etkileri
Human Resources Development – Grant and Promotion Project
This project is co-funded by the European Union
and the Republic of Turkey
Paydaş Analizi Aşamaları
4. Aşama: Önceliklerin belirlenmesi.
•Proje için hangi hedeflerin benimseneceği (yani, kimlerin
çıkarlarına ve görüşlerine öncelik verileceği) hakkında bir karar
alınması,
•Farklı paydaşlar arasında bir uzlaşma sağlanması
•Fakat bazen “hiç kimsenin kendini gerçekten adamadığı” bir
uzlaşma yerine, kilit paydaşlara ağırlık vermek gerekebilir.
Human Resources Development – Grant and Promotion Project
This project is co-funded by the European Union
and the Republic of Turkey
Grup Çalışması I
1. Sorun Analizi: Dağıtılan sorunlar arasında neden-sonuç ilişkisi
kurarak bir sorun ağacı oluşturun.
2. Paydaş Analizi: Ana sorunu çözmek üzere bir proje yapmanız
durumunda paydaşlarınız kimlerden oluşacaktır, bir liste oluşturun.
Human Resources Development – Grant and Promotion Project
This project is co-funded by the European Union
and the Republic of Turkey
Adım 3: Hedef Analizi
Gelecekte olması istenen durumun gerçekleştirilmesi için potansiyel
çözümlerin analiz edilmesidir.
Nasıl Yapılır ?
• Sorun ağacındaki sorunlar pozitif olarak yeniden ifade edilir
• Sorun ağacıyla karşılaştırılır ve yapılması gerekenler veya
başarılması gerekenler yeniden ifade edilir
• Gerçekçi bir şekilde revize edilmesi gereken ve/veya
ekleme/çıkarma yapılması gereken hususlar tamamlanır
• Bağlantıların tutarlı olmasına dikkat edilerek Hedef Ağacı oluşturulur
Human Resources Development – Grant and Promotion Project
This project is co-funded by the European Union
and the Republic of Turkey
Adım 3: Hedef Analizi
Sorunların Tanımlanması ve Proje Fikrinin
Oluşturulması
PROBLEM ?
NEREDE ?
KİM İÇİN ?
KİM TARAFINDAN ?
NE İÇİN ?
NE KADAR ZAMANDA ?
Human Resources Development – Grant and Promotion Project
This project is co-funded by the European Union
and the Republic of Turkey
Hedef Ağacı ile Hedef Analizi
AMAÇ
ANA AMAÇ
ALT AMAÇ 1
ALT AMAÇ 2
ARAÇ
Human Resources Development – Grant and Promotion Project
This project is co-funded by the European Union
and the Republic of Turkey
Adım 4: Strateji Analizi
Human Resources Development – Grant and Promotion Project
This project is co-funded by the European Union
and the Republic of Turkey
Strateji Analizi
Sorulacak Sorular:
•
Belirlenen tüm sorunlar veya hedeflere mi yönlenmeli yoksa
birkaçı seçilmeli mi?
•
Üzerinde faaliyet gerçekleştirilebilecek olumlu fırsatlar nelerdir?
•
Yararların sürdürülebilirliğini sağlayacak ve istenen sonuçlara
taşıyacak müdahale birleşimi nedir?
•
Projenin yerel sahiplenilmesi en iyi şekilde nasıl desteklenir?
•
Olası farklı müdahalelerin uygulanmalarındaki sermaye ve
maliyetler nelerdir?
•
Hangisi en maliyet etkin seçenek?
•
Hedeflenen grupların ihtiyaçlarını en olumlu şekilde etkileyecek
strateji hangisi?
•
Olası olumsuz
etkiler nasıl bertaraf edilir?
Human Resources Development – Grant and Promotion Project
This project is co-funded by the European Union
and the Republic of Turkey
Strateji Analizi
Adım 4: Strateji Analizi
Tanım:
•
Bu aşama, birçok açıdan, en zorlayıcı aşamadır.
•
Çok sayıda bilginin sentezlenmesi ve sonrasında da en iyi
uygulama stratejisinin belirlenmesini içerir.
•
Pratikte farklı paydaş çıkarlarını, politik talepleri ve kaynak olup
olmaması gibi pratikteki kısıtları dengeleyecek şekilde bir dizi
uzlaşma yapılması gerekir.
•
Eğer farklı müdahale seçeneklerinin değerlendirilmesinde
üzerinde anlaşılan bir dizi ölçüt varsa strateji analizi kolaylaşır.
Human Resources Development – Grant and Promotion Project
This project is co-funded by the European Union
and the Republic of Turkey
Adım 4: Strateji Analizi
Hedef ağacındaki aynı türden hedef kümelerine stratejiler denir.
Nasıl Yapılır?
• Hedef ağacından arzu edilmeyen hedefler elenir
• Bir proje oluşturacak olası alternatif stratejiler ortaya konur
• Bir veya birden fazla strateji seçilir
• Belirlenen kriterlere (maliyet, aciliyet, politik durum vb.) göre optimum
stratejinin hangisi olduğunu konusunda değerlendirme yapılır
• Projeyi oluşturacak stratejiye karar verilir
• Proje Genel Amacı ve Proje Amacı net olarak ifade edilerek, projenin
kapsamı belirlenir
Human Resources Development – Grant and Promotion Project
This project is co-funded by the European Union
and the Republic of Turkey
Adım 4: Strateji Analizi
Strateji Seçiminde Dikkat Edilecek Kriterler
•
Aciliyet
•
•
•
•
Maliyetler
Mevcut Kaynaklar, Potansiyel ve Kapasiteler
(Kaynakların uygunluğu ve yeterliliği)
Varolan kapasite
•
Diğer Projeleri Tamamlayıcılık
(Aynı konuda yürütülen başka projelerle tamamlayıcılık)
•
Farklı Paydaşların Bakış Açıları
•
Verimlilik ve Etkinlik
•
Eşitsizliklerin (Kadın-Erkek) Giderilmesine/Azaltılmasına Katkısı
•
Politik ve Sosyal Kabul Edilebilirlik / Yapılabilirlik
•
Faydaların Gerçekleşme Zamanı
Human Resources Development – Grant and Promotion Project
This project is co-funded by the European Union
and the Republic of Turkey
Grup Çalışması II
1. Hedef Analizi: Oluşturduğunuz sorun ağacını hedef ağacına
dönüştürün.
2. Strateji Analizi: Hedef ağacından kendi proje stratejinizi seçin ve
proje kapsamını belirleyin.
Human Resources Development – Grant and Promotion Project
This project is co-funded by the European Union
and the Republic of Turkey
Mantıksal Çerçeve
Matrisi
Planlama Aşaması 1
Temel Öğeler:
•Projenin hedefler hiyerarşisi (Proje Tanımı veya Müdahale
Mantığı)
•Projenin başarısına etki edebilecek temel dışsal etmenler
(Varsayımlar)
•Projenin başarımlarının nasıl izleneceği ve değerlendirileceği
(Göstergeler ve Doğrulama Kaynakları)
Human Resources Development – Grant and Promotion Project
This project is co-funded by the European Union
and the Republic of Turkey
MANTIKSAL ÇERÇEVE MATRİSİNİN
HAZIRLANMASI
Human Resources Development – Grant and Promotion Project
Adım 5: Mantıksal Çerçeve Matrisi
This project is co-funded by the European Union
and the Republic of Turkey
Human Resources Development – Grant and Promotion Project
Mantıksal Çerçeve Matrisinin
Hazırlanma Adımları
This project is co-funded by the European Union
and the Republic of Turkey
13
1
GENEL HEDEF
14
GÖSTERGELER
11
2
12
GÖSTERGELER
PROJE AMACI
9
3
10
SONUÇLAR
GÖSTERGELER
FAALİYETLER
ARAÇLAR
AYRICA
DÜZENLENİR
DOĞRULAMA
ARAÇLARI
DOĞRULAMA
ARAÇLARI
DOĞRULAMA
ARAÇLARI
8
VARSAYIMLAR
7
VARSAYIMLAR
4
6
MALİYETLER
AYRICA
DÜZENLENİR
VARSAYIMLAR
5
ÖNKOŞULLAR
Human Resources Development – Grant and Promotion Project
This project is co-funded by the European Union
and the Republic of Turkey




Projenin katkıda
bulunacağı en üst
seviyedeki hedef
Hedeflerin Seviyeleri
GENEL HEDEF
Hedef gruplar için
sürdürülebilir yarar
sağlama açısından
projenin ana amacı
PROJE AMACI
Gerçekleştirilecek
faaliyetlerin ürünleri
Projenin sonuçlarını
üretmek için projenin
parçası olarak
uygulanacak görevler
SONUÇLAR
FAALİYETLER
İdeal durum- uzun dönemde
gerçekleşir
Projenin sonucunda ulaşılır.
Özgün, ölçülebilir, ulaşılabilir,
gerçekçi olan ve belli bir
zaman ve yere bağlı olarak
tanımlanmalıdır.
Projenin amacına ulaşılması için
yerine getirilmesi gereken alt
hedefler - ölçülebilir,
gerçekleştirilebilir olarak
tanımlanmalıdır.
Belirli bir zamana ve bütçeye
dayalı olarak kaynakların
kullanılması ve proje amacına
ulaşmayı sağlayacak sonuçların
üretilmesi
Human Resources Development – Grant and Promotion Project
Projenin Genel Hedefi
This project is co-funded by the European Union
and the Republic of Turkey
GENEL HEDEF
PROJE AMACI
SONUÇLAR
 HEDEF AĞACININ EN ÜST
SEVİYESİNDE YER ALAN VE
PROJENİN KATKIDA BULUNACAĞI
HEDEF
Genel Hedef, aynı zamanda ideal durumu
tanımlar. Ulaşılması uzun dönemlidir. Her
bir projenin amacına ulaşması, genel
hedeflere bir adım daha yaklaşmayı
olanaklı kılacaktır.
FAALİYETLER
Human Resources Development – Grant and Promotion Project
This project is co-funded by the European Union
and the Republic of Turkey
GENEL HEDEF
Proje Amacı
PROJE AMACI
Projenin gerçekleşmesi ile
ulaşılacak olan ve projenin
kendisinden daha uzun ömürlü
olması beklenen amaç.
SONUÇLAR
FAALİYETLER
Human Resources Development – Grant and Promotion Project
This project is co-funded by the European Union
and the Republic of Turkey
GENEL HEDEF
Sonuçlar
Proje Amacına Ulaşılmasını
Sağlayan Hedefleri İçerir
PROJE AMACI
SONUÇLAR
FAALİYETLER
Human Resources Development – Grant and Promotion Project
This project is co-funded by the European Union
and the Republic of Turkey
Proje
GENELFaaliyetleri
HEDEF
PROJE AMACI
Faaliyet: Sonuçları Elde Etmek İçin
Yapılması Gerekenler
– Hedef ağacından çıkarılır
– Özel teknik incelemelerle ortaya çıkar
– Paydaş analizinde belirlenir
SONUÇLAR
FAALİYETLER
Human Resources Development – Grant and Promotion Project
This project is co-funded by the European Union
and the Republic of Turkey
Varsayımlar
Riskler nedir?
• Projenin başarısı için önemli olan ve dışsal faktörler olarak
ifade ettiğimiz olumsuz etkilerin tümü.
Varsayımlar nedir?
• Projenin başarısını etkileyen veya belirleyen dışsal faktörlerin
olumlu olarak ifade edilmesidir
Niçin gereklidir?
• Proje asla gerçek durumu kapsayamaz. Dışsal faktörler ve
projenin başarısı üzerinde önemli etkilere sahip riskler
tanımlanarak dikkate alınmalı ve izlenmelidir.
Önkoşullar nelerdir?
• Faaliyetler başlamadan önce aşılması gereken koşullardır
Human Resources Development – Grant and Promotion Project
This project is co-funded by the European Union
and the Republic of Turkey
Varsayımların Oluşturulması
• Proje faaliyetlerine başlanabilmesi için gerekli önkoşulları
belirlenmesi,
• Hedef seviyelerine uygun olarak her aşama için risklerin
belirlenmesi
• Bu risklerin olumlu ifadelere çevrilmesi (varsayıma
dönüştürülmesi)
• Bu varsayımların projenin başarısı açısından öneminin ve
gerçekleşme ihtimalinin gözden geçirilmesi (varsayım
algoritması) ve gerekirse bunlarla ilgili önlemler alınması
• Gerekli varsayımların hedef seviyelerine uygun olarak
mantıksal çerçeve matrisine yerleştirilmesi
Human Resources Development – Grant and Promotion Project
This project is co-funded by the European Union
and the Republic of Turkey
Varsayımların Değerlendirilmesi
Human Resources Development – Grant and Promotion Project
This project is co-funded by the European Union
and the Republic of Turkey
Dışsal faktör önemli mi?
Evet
Hayır
Mantıksal çerçeveye dahil
etme
Mantıksal çerçeveye dahil
etme
Varsayım olarak ekle
Gerçekleşme ihtimali nedir?
Kesine Yakın
Orta düzeyde
İhtimal Dışı
Evet
Dışsal faktörü etkileyecek
şekilde proje yeniden dizayn
edilebilir mi?
Hayır
Faaliyetler ve sonuçlar
ekleyerek projeyi yeniden
Proje yapılabilir değil
dizayn et; eğer gerekiyor ise
proje amacını yeniden formüle
et Human Resources Development – Grant and Promotion Project
This project is co-funded by the European Union
and the Republic of Turkey
Varsayımların mantıksal çerçeve matrisine
yerleştirilmesi
• Sonuçları elde etmek için
gerekli olan varsayımlar
• Faaliyetler seviyesine
yerleştirilir
• Proje amacına ulaşmak için
gerekli olan varsayımlar
• Sonuçlar seviyesine yerleştirilir
• Genel Hedefe ulaşmak için
gerekli olan varsayımlar
• Proje amacı seviyesine
yerleştirilir
Human Resources Development – Grant and Promotion Project
This project is co-funded by the European Union
and the Republic of Turkey
•
Projenin amacını belirleyen
•
Nedensel ilişkileri açıklayan
•
Önemli varsayımları ve belirsizlikleri açıklayan
DİKEY MANTIKTA
Müdahale
Mantığı-Projenin
Kapsamı
Genel
Hedef
Ana Amaç
Objektif Olarak
Doğrulanabilir
Göstergeler
Doğrulama
Kaynakları
Varsayımlar
Proje Amacı
Çıktılar
Sonuçlar
Faaliyetler
Faaliyetler
Araçlar
Araçlar
Maliyet
Maliyet
‘...
Human Resources Development – Grant and Promotion Project
Ön-koşullar
Ön-koşullar
This project is co-funded by the European Union
and the Republic of Turkey
Müdahale MantığıProjenin Kapsamı
Mantıksal Çerçevenin Yapısı (2)
Objektif Olarak
Doğrulanabilir
Göstergeler
Doğrulama
Kaynakları
Varsayımlar
Genel Hedef
Proje Amacı
Sonuçlar
Faaliyetler
Araçlar
Maliyet
Ön-koşullar
1.EĞER önkoşullar sağlanır ve fiziksel/fiziksel olmayan girdiler harekete geçirilirse faaliyetler
gerçekleşecek…
2.Faaliyetler gerçekleşir ve varsayımlar tutarsa sonuçlara ulaşılacak…...
Human Resources Development – Grant and Promotion Project
3……..
This project is co-funded by the European Union
and the Republic of Turkey
Göstergeler
•
•
•
•
Nedir?
Proje amaçlarını her seviyede operasyonel olarak ölçebilen,
performans ölçüm olanağı sağlayan ve projenin her aşamada
izlenmesine olanak sağlayan araçlardır. Her bir gösterge kısaca
müdahaleye ilişkin Hedef Grup, Nicelik, Nitelik, Zaman ve Yer
konusunda bilgi içermelidir.
Ne İşe Yararlar?
Genel Hedef, Proje Amacı ve Sonuçların karakteristiklerini açıklığa
kavuştururlar
Projeyi daha objektif bir şekilde yönetmeyi sağlarlar
Performans ölçümü, izleme ve değerlendirme için bir baz oluştururlar
Not: Sıklıkla, bir amaç için birden fazla gösterge kullanmak
gerekebilir. Böylece, amacın başarılıp başarılmadığı konusunda daha
güvenilir bilgi elde edilir.
Human Resources Development – Grant and Promotion Project
This project is co-funded by the European Union
and the Republic of Turkey
Göstergeler
Göstergeler aşağıdaki sorulara cevap vermelidir:
•Ne kadar?
Nicelik
•Nasıl bir değişim?
Nitelik
•Kim?
Hedef grup
•Ne zaman ?
Zaman
•Nerede?
Yer
Human Resources Development – Grant and Promotion Project
This project is co-funded by the European Union
and the Republic of Turkey
Tarafsız Doğrulanabilir Göstergeler
Açık,
Ölçülebilir,
Ulaşılabilir,
Amaca uygun,
Zamanı belirlenmiş
Human Resources Development – Grant and Promotion Project
This project is co-funded by the European Union
and the Republic of Turkey
Doğrulama Kaynakları
Doğrulama Kaynakları, göstergelerin kontrol edilmesi için gerekli
bilgiyi sağlayacak dokümanlar, raporlar ve diğer kaynaklardır.
Göstergelerin belirlenmesiyle eş zamanlı olarak doğrulama kaynakları
da belirtilmelidir.
Doğrulama kaynakları şu bilgileri vermelidir:
• Bilginin sağlanacağı format (örn: İlerleme raporları, proje
hesapları, proje kayıtları, resmi istatistikler vs.),
• Bilgiyi kimin sağlayacağı,
• Bilginin hangi sıklıkta sağlanacağı
• (örn: Aylık, üç aylık, yıllık vs.)
Human Resources Development – Grant and Promotion Project
This project is co-funded by the European Union
and the Republic of Turkey
Objektif Olarak Doğrulanabilir
Göstergelerin Belirlenme Adımları
Hedef : İlköğretim öğretmenlerinin teknolojiye uyumunun sağlanması
Gösterge: Öğretmenlerin eğitimde bilgisayar kullanımı
İlk Adım : Sayı Belirleme
100 İlköğretim öğretmenin eğitimde bilgisayara kullanımının sağlanması
İkinci Adım – Nitelik
100 İlköğretim öğretmeninin “eğitim planlaması” konusunda bilgisayar
kullanımının sağlanması
Son Adım : Zaman
100 İlköğretim öğretmenin Eylül 2011’e kadar (2nci yılın sonunda) eğitim
planlamasında konusunda bilgisayar kullanımının sağlanması
Human Resources Development – Grant and Promotion Project
This project is co-funded by the European Union
and the Republic of Turkey
Doğrulama Kaynakları ve Seçimi
Özel
Anketler
Maliyet
Projeden
Yararlananlarla
Görüşmeler
Uyarlanmış
Rutin
İstatistikler
İdari
Kayıtlar
Yönetim
Raporları
Rutin
İstatistikler
Karmaşıklılık
Human Resources Development – Grant and Promotion Project
This project is co-funded by the European Union
and the Republic of Turkey
Mantıksal Çerçeve’ye Son Nitelik Kontrolü
• Göstergeler ve doğrulama kaynakları erişilebilir ve güvenilirdir,
• Ön koşullar gerçekçidir,
• Varsayımlar gerçekçi ve tamdır,
• Riskler kabul edilebilir seviyededir,
• Başarı olasılığı yeterince kuvvetlidir,
• Nitelik hususları dikkate alınmıştır ve uygun olan yerlerde
faaliyetler, sonuçlar ve varsayımlar olarak ifade edilmiştir,
• Elde edilen faydalar, maliyete uygundur,
• İlave araştırmalara ihtiyaç vardır.
Human Resources Development – Grant and Promotion Project
This project is co-funded by the European Union
and the Republic of Turkey
Grup Çalışması III
• Seçtiğiniz proje stratejisi çerçevesinde Mantıksal Çerçeve matrisinizi
hazırlayın. Önerilen matris doldurma şekli aşağıdaki gibidir:
• Yukarıdan aşağıya 1. sütun
• Aşağıdan yukarıya doğru 4.(son) sütun.
• Her bir hedef seviyesi için başarı göstergesi ve doğrulama kaynağı
Human Resources Development – Grant and Promotion Project
This project is co-funded by the European Union
and the Republic of Turkey
Planlama Aşaması
Human Resources Development – Grant and Promotion Project
Planlama Aşaması / Faaliyet Planı ve Bütçe
This project is co-funded by the European Union
and the Republic of Turkey
Mantıksal Çerçeve
Faaliyet Planı ve Bütçe
Bütçe
Faaliyet PLanı
Faaliyet PLanı
Faaliyet Planı
Bütçe
Bütçe
Maaşlar
Yolluklar
Araç Gid.
Ofis
Tel/Fax
Tohum
Gübre
Human Resources Development – Grant and Promotion Project
5000
1250
3750
750
400
850
2300
5500
1750
4250
750
400
1100
3100
5500
1750
4250
750
400
1100
3100
5500
1750
4250
750
400
1100
3100
Faaliyet Planı
This project is co-funded by the European Union
and the Republic of Turkey
Tanım:
Planlama Aşaması-1, Faaliyet Planı
Proje faaliyetlerinin analiz edildiği ve grafiksel olarak
gösterildiği şekildir.
• Faaliyetlerin mantıksal dizinini, beklenen süresini,
faaliyet arasındaki olası bağlılıkları belirlemeye yardımcı
olur.
• Yönetim sorumluluğunun dağıtılmasına temel sağlar.
• Proje sonuçlarının elde edilmesiyle açıkça ilişkili
olmalıdır.
• Faaliyetleri gerçekleştirmek için gerekli detayları
tanımlar
• Faaliyetlerin sırasını, süresini ve önceliğini belirler
• Uygulama ve yönetim sorumluluklarını tayin eder
Human Resources Development – Grant and Promotion Project
This project is co-funded by the European Union
and the Republic of Turkey
Faaliyetlerinizi Oluştururken Dikkat
Edilecekler:
Verimli ve Etkin mi?
Yapılabilirlik (Farklı Paydaşların Bakış Açıları) durumu ne?
Eşitsizliklerin Giderilmesine/Azaltılmasına Katkısı
Hangi İhtiyaç(lar)a karşılık gelecek?
Kalkınma Planları’na katkı sağlıyor mu?
Sektörel Planlar’a katkı sağlıyor mu?
Hükümet Programları’na katkı sağlıyor mu?
Sektörel katkısı var mı?
Bölgesel katkısı var mı?
Pazar Araştırması gerektiriyor mu?
Uluslararası Anlaşmalardan faydalanmaya ihtiyaç var mı?
Yerel Kişi ve Kuruluşlar uygulamada var mı/nasıl?
Sivil Toplum Örgütleri uygulamada var mı/nasıl?
Politikacılar uygulamada var mı/nasıl?
Yaralanıcı’ya getirisi nedir? (Beneficiary Assesment)
Human Resources Development – Grant and Promotion Project
This project is co-funded by the European Union
and the Republic of Turkey
Faaliyet Planı
• Ana Faaliyetlerin Listelenmesi
• Faaliyetlerin Detaylandırılması
• Sıralamanın Belirlenmesi
• Faaliyetlerin başlama, uygulanma süresi ve tamamlanma zamanını
belirlemek
• Gerekli ihtisas ve Becerilerin Tanımlanması
• Grup içinde işlerin tahsisi
Human Resources Development – Grant and Promotion Project
Faaliyet Planı Hazırlama Aşamaları
This project is co-funded by the European Union
and the Republic of Turkey
ANA FAALİYETLERİN
LİSTELENMESİ
Mantıksal çerçeve tablosundaki faaliyetler temel alınarak
faaliyetler listelenir.
FAALİYETLERİN
DETAYLANDIRILMASI
Faaliyetler kaynak ve içerik açısından detaylandırılır.
FAALİYETLER ARASI
İLİŞKİLERİN BELİRLENMESİ
FAALİYETLERİN
ZAMANLAMA ve
SÜRELERİNİN
BELİRLENMESİ
GEREKLİ UZMANLIK ve
BECERİLERİN
TANIMLANMASI
İŞLERİN KİŞİLERE DAĞITIMI
Faaliyetlerin birbirleriyle olan ilişkileri belirlenir. Bir faaliyetin
hangi faaliyeti izleyeceği, hangi faaliyetten önce
gerçekleştirileceği belirlenir.
Faaliyetlerin zamanlama ve süreleri belirlenir. Doğru
zamanlama ve yeterli sürenin belirlenmesi önemlidir.
Faaliyetlerin hayata geçirilmesi için gereken uzmanlıklar
belirlenir. Mevcut insan kaynağı değerlendirilir; eksiklikler
varsa tamamlanır.
Faaliyetlerin uygulanması sırasında kimin hangi işi yapacağı
belirlenir. İş dağıtımında kişilerin yetenek, deneyim ve
kapasiteleri göz önünde bulundurulur.
Human Resources Development – Grant and Promotion Project
This project is co-funded by the European Union
and the Republic of Turkey
Faaliyet Planı
Yıl 1
Sonuçlar ve Faaliyetler Sorumluluk
Faaliyet Planı
Sonuç 1
Faaliyetler
Faaliyet 1.1.1
Faaliyet 1.1.2
Faaliyet 1.1.3
Vs…..
Human Resources Development – Grant and Promotion Project
Yıl 2
Yıl 3
This project is co-funded by the European Union
and the Republic of Turkey
Planlama Aşaması -2, Bütçe
• Belirlenen ve Planlanmış kaynakların harekete geçirilmesine dayanak
oluşturur.
• Proje Maliyetinin ve finansman kaynaklarının belirlenmesine kolaylık
sağlar.
Human Resources Development – Grant and Promotion Project
Bütçe
This project is co-funded by the European Union
and the Republic of Turkey
GENEL ESASLAR:
• Bütçe, proje teklifinin sunulacağı makamın belirlediği para
biriminde hazırlanmalıdır.
• Bütçenin geçerlilik süresi projenin süresi ile sınırlıdır.
• Bütçedeki her bir kalem yapılacak faaliyetlerle ilgili olmalıdır.
• Bütçedeki toplam tutar sadece talep edilen hibe miktarını değil,
proje için gerekli bütçe miktarını göstermelidir.
• Bütçenin yıllara dağılımı, faaliyet planı ile tutarlı olmalıdır.
• Bütçedeki tüm miktarlar gerçek piyasa koşullarını yansıtmalı ve
hibenin alınacağı makamca uygun görülen giderler tanımına
uymalıdır.
• Bütçede belirtilen her gider kalemi belgelendirilecektir.
Human Resources Development – Grant and Promotion Project
This project is co-funded by the European Union
and the Republic of Turkey
Bütçe
UYGUN GİDERLER:
•
•
•
•
•
•
•
Piyasa koşullarına uygun personel
giderleri (maaş + sosyal güvenlik)
Seyahat masrafları ve harcırah
Donanım ve hizmetler
Sarf malzemeleri ve araç-gereç
Taşeron ödemeleri
Projeyle doğrudan bağlantılı diğer
giderler (çeviri, denetim vs.)
İdari giderleri karşılamak için yapılan
dolaylı giderler (doğrudan proje
giderlerinin en fazla %7’si kadar)
UYGUN OLMAYAN GİDERLER:
•
•
•
•
•
•
•
Borçlar ve olası kayıplar/borçlar için
ayrılan kayıplar
Faizler
Başka bir çerçevede finanse edilen
harcamalar
Arazi/arsa/bina alımları
Kur farkından doğan kayıplar
KDV de dahil olmak üzere proje
sahibinin ilgili kanun ve
yönetmeliklerden doğan vergileri
Proje hazırlık çalışmaları ve diğer
hazırlık çalışmalarına ait giderler
Human Resources Development – Grant and Promotion Project
This project is co-funded by the European Union
and the Republic of Turkey
Bütçe
Her Program Özelinde Uygun ve Uygun Olmayan Maliyetler Kendi
İçerisinde Değişiklikler Gösterebilir.
Bu nedenle Hibe ve Fon Kuruluşunun Rehberleri Mutlaka Detaylı Bir
Şekilde İncelenmelidir !!!
Human Resources Development – Grant and Promotion Project
This project is co-funded by the European Union
and the Republic of Turkey
Bütçe
Bütçe
Human Resources Development – Grant and Promotion Project
This project is co-funded by the European Union
and the Republic of Turkey
Bütçe
Bütçe
•
Teknik Personel: Proje
faaliyetlerinin yerine getirilmesinde
temel personel (proje koordinatörü,
proje asistanı yerli/ yabancı uzman
vs.)
• İdari Personel: Projenin
uygulanmasında destek hizmetleri
sağlayan personel (sekreter,
muhasebeci vs.)
• Harcırahlar: Finansman kuruluşu
tarafından belirlenen üst limitleri
aşmadan proje faaliyetleri
kapsamında günlük olarak yapılan
yol, yeme-içme ve konaklama
ödemeleri
Proje kapsamındaki yurtiçi ve
yurtdışı seyahat giderleri
Human Resources Development – Grant and Promotion Project
This project is co-funded by the European Union
and the Republic of Turkey
Bütçe
Bütçe
Ekipman ve Malzeme:
Proje uygulaması
sırasında kullanılacak
ekipman, makine satın
alım ve/ veya kiralama
giderleri
Yerel Ofis/ Proje Giderleri:
Proje uygulaması
sırasında açılacak yerel
ofis ile ilgili personel
dışındaki giderler
Human Resources Development – Grant and Promotion Project
This project is co-funded by the European Union
and the Republic of Turkey
Bütçe
Bütçe
Diğer Giderler,Hizmetler:
Proje uygulaması
sırasında ihtiyaç duyulan
hizmet alımları için
ayrılmış giderlerdir.
Diğer Giderler: Proje
uygulaması için gerekli
ancak ilk 5 bütçe başlığı
altıda yer almayan tüm
harcama kalemleri için
kullanılacak giderlerdir.
Human Resources Development – Grant and Promotion Project
This project is co-funded by the European Union
and the Republic of Turkey
Bütçe
Human Resources Development – Grant and Promotion Project
This project is co-funded by the European Union
and the Republic of Turkey
Bölüm III
HİBELERİN KULLANIMI
AB Hibe Sistemi
Human Resources Development – Grant and Promotion Project
This project is co-funded by the European Union
and the Republic of Turkey
Hibe Programları Başvuru Süreci
KISITLI ÇAĞRI!!!
Hibe
Programının
yayınlanması
SB
Proje Ön
Tekliflerinin
sunulması
Ön Teklif
Değerlendirme
Ön Teklif aşamasını
geçenlerden
başvuru istenmesi
SB
Başvuruların
sunulması
Başvuru
değerlendirme
ve seçim
Sözleşmelerin
İmzalanması
Human Resources Development – Grant and Promotion Project
This project is co-funded by the European Union
and the Republic of Turkey
Hibe Nedir?
• Belirli bir amaç kapsamında kullanılmak üzere bir kurum tarafından
sağlanan mali yardım.
• Bağış değildir!!!
• Tanımlanmış Programla ilgili olarak faydalanıcıların yürüttüğü faaliyetlere
destek olur.
• Sadece programı için belirlenmiş uygun maliyetleri kapsar.
• Proje faaliyetleri başvuran kurumunun faaliyet gösterdiği alandaki
amaçlarıyla uyumlu olmalıdır.
• Proje yalnızca hibe faydalanıcısı tarafından yönetilir.
• Projenin sorumluluğu ve sonuçları hibe faydalanıcısı ve ortaklarına aittir.
• Ticari bir mali destek DEĞİLDİR!!!
Human Resources Development – Grant and Promotion Project
This project is co-funded by the European Union
and the Republic of Turkey
AB ve Kalkınma Ajansı Hibeleri
• AB ve Ajans fonları belirli konu başlıklarında hazırlanan projeler
aracılığı ile kullandırılır.
• Proje çağrısı ile birlikte; başvuru rehberi, başvuru formu ve ekleri
yayımlanır.
• Açılan proje başvuru çağrılarına sadece uygun olan kurumlar projeleri
ile başvuruda bulunabilir.
• Başvuru sahibi kurumun %10 -%25 oranlarında kendi katkısını koyması
beklenir.
• Projesi kabul edilen başvuru sahipleri ile hibe sözleşmesi imzalanır.
• Kurumlar istediği zaman başvuru yapamaz; başvurmak için uygun
çağrıyı beklemelidir.
Human Resources Development – Grant and Promotion Project
This project is co-funded by the European Union
and the Republic of Turkey
Hibelerin Takip Edilebileceği Websiteleri
•
Avrupa Birliği Bakanlığı: http://www.ab.gov.tr/
•
Avrupa Birliği Türkiye Delegasyonu: www.avrupa.info.tr
•
ÇSGB AB Koordinasyon Dairesi Başkanlığı: www.ikg.gov.tr
•
Merkezi Finans ve İhale Birimi: www.cfcu.gov.tr
•
Kalkınma Ajansları: www.kalkinma.gov.tr
•
Europeaid: www.europa.eu.int/comm/europeaid/cgi/frame12.pl
•
AB Fonları sayfası: http://europa.eu.int/grants/index_en.htm
•
HOLLANDA BÜYÜKELCILIGI
•
JAPONYA BÜYÜKELÇİLİĞİ
•
İNGİLTERE BÜYÜKELÇİLİĞİ
•
KANADA BÜYÜKELÇİLİĞİ
•
AVUSTRALYA BÜYÜKELÇİLİĞİ www.embaustralia.org.tr
www.nl.org.tr
www.tr.emb-japan.go.jp
www.britishembassy.org.tr
www.dfait-maeci.gc.ca/canadaeuropa/turkey
Human Resources Development – Grant and Promotion Project
This project is co-funded by the European Union
and the Republic of Turkey
AB Hibe Projeleri Başvuru ve Değerlendirme
Süreci
•
Başvuru Süreci
•
Uygunluk Kriterleri
–
Başvuranın ve Ortakların Uygunluğu
–
Projenin Uygunluğu
–
Giderlerin Uygunluğu
•
Teklifim Nasıl Değerlendirilecek?
•
Genel Koşullar
•
Satınalma Prosedürleri
Human Resources Development – Grant and Promotion Project
This project is co-funded by the European Union
and the Republic of Turkey
Hibe Programı Değişkenleri
Uygunluk kriterleri:
1.
1.
Başvuranların (ve ortakların)
uygunluğu:
2.
Projelerin uygunluğu
3.
Maliyetlerin uygunluğu:
2.
3.
Hibe Uygunluk Kuralları :
Faydalanıcı/ Ortaklar
- Sağlanması Gereken Koşullar
- Hangi Durumlarda Hibelerden
Yararlanılmaz
- Ortak, İştirakçi, Alt Yüklenici
Projeler
- Uygun Faaliyetler, Süre
- Konular
- Yer,
- Faaliyet Türleri ,
Maliyetler
- Uygun ve Uygun Olmayan Maliyetler
- Eş Finansman
Yukardaki Başlıklarla İgili Düzenlemeler, Her Hibe Programı İçin Değişiklikler
Gösterebilir.
Human Resources Development – Grant and Promotion Project
This project is co-funded by the European Union
and the Republic of Turkey
Başvuru Süreci
 İki aşamalıdır.
 Başvuru Aşaması 1. Aşama: Proje Ön Teklifi
 Başvuru Aşaması 2. Aşama: Başvuru Formu
Human Resources Development – Grant and Promotion Project
This project is co-funded by the European Union
and the Republic of Turkey
Değerlendirme Süreci
 Proje Ön Teklifi’nin Değerlendirilmesi
• Tekliflerin açılması ve idari uygunluk kontrolü
• Ön teklif değerlendirmesi (50 üzerinden minimum 30 puan)
• İlgililik
• Tasarım
Human Resources Development – Grant and Promotion Project
This project is co-funded by the European Union
and the Republic of Turkey
Değerlendirme Süreci
 Başvuru Formu’nun Değerlendirilmesi
• Değerlendirme, 5 bölümde toplam 100 puan üzerinden yapılır
• Mali ve operasyonel kapasite (Başvuru sahibi ve ortaklarının
uygunluğunun değerlendirilmesi)
• Projenin İlgililiği
• Projenin etkililiği ve uygulanabilirliği
• Projenin Sürdürülebilirliliği
• Projenin Bütçesi ve Maliyet Etkinliği
 Destekleyici belgelerin istenmesi ve kontrolü
Human Resources Development – Grant and Promotion Project
This project is co-funded by the European Union
and the Republic of Turkey
Destekleyici Belgeler Nelerdir ?
• Başvuru sahibi ve herbir ortak için:
• Kuruluş Tüzüğü ve/veya Ana Sözleşme, vb.
• Mali tablolar (Bilanço ve kar/zarar tablosu)
• Tüzel Kişilik Formu - “Legal Entity Sheet”
• Mali Kimlik Formu - “Financial Identification Form”
• Diğer
Human Resources Development – Grant and Promotion Project
This project is co-funded by the European Union
and the Republic of Turkey
Proje Ön Teklifleri ve Başvuruların Değerlendirilmesi
Nedir?
Uygunluk, hedeflere ulaşma etkililiği, verimlilik, etki ve
sürdürülebilirlik tespiti ve analizi
Nasıl Yapılır?
Detaylı sistematik analizlerle
Kimler Yapar?
Değerlendirme konusunda uzman, bağımsız ve tarafsız
dış uzmanlarca
Ne zaman?
Başvuru Formu ile tanımlanan son başvuru tarihinden
sonra belirlenmiş olan takvim içerisinde
Human Resources Development – Grant and Promotion Project
This project is co-funded by the European Union
and the Republic of Turkey
İzlemeler
Nedir?
Projelerin Belirlemiş Olduğu Hedeflere ulaşma, etkililiği
ve verimlilik tespitin için yürütülür (planlanan ve
gerçekleşen)
Nasıl Yapılır?
Rutin İzleme Ziyaretleri, Nokta Ziyareti, İzleme Sistemi,
Raporlar
Kimler Yapar?
Sözleşme Yetkilisi Kurum, AB Türkiye Delegasyonu ve
Yetkilendirilmiş Dış Uzmanlar
Ne zaman?
Hibe Programının Tasarımı ve ihtiyaca Göre, Anlık, Aylık,
2 veya 3 Aylık, 6 Aylık ve 12 Aylık Sürelerle Yapılır.
Human Resources Development – Grant and Promotion Project
This project is co-funded by the European Union
and the Republic of Turkey
Denetim
Nedir?
Nasıl Yapılır?
Finansal işlemlerin ve raporların yasa ve sözleşme
hükümlerine uygunluğunun tespiti ve analizi
Finansal kayıtların yasal prosedürlere ve sözleşme
hükümlerine uygunluk doğrulanması ile yapılır
Kimler Yapar?
Bağımsız YMM
Ne zaman?
Proje süresince , rapor dönemlerinde (Ara Dönem ve
Proje Sonunda)
Human Resources Development – Grant and Promotion Project
This project is co-funded by the European Union
and the Republic of Turkey
Teşekkürler ve Başarılar!
Human Resources Development – Grant and Promotion Project