Transcript SOCJOLINGWISTYCZNE BADANIA FRANCUSKIE

SOCJOLINGWISTYCZNE
BADANIA
FRANCUSKIE
Monika Szczupak
Badania francuskiego obszaru
językowego były zdominowane przez
podejście tekstowe oraz opierały się na
założeniach socjolingwistyki. W dużej
mierze wywodziły się z dydaktycznych i
praktycznych doświadczeń tłumaczy.
Edmond Cary i Antoine Culioli
Edmond Cary w swojej pracy „Comment
faut -il traduire?” przedstawia teorię przekładu,
która musi wziąć pod uwagę sferę językową,
czyli kontekst komunikacyjny, i różne rodzaje
tekstów.
Następnie, w 1975 roku Antoine Culioli
zwraca uwagę na heterogeniczność języka
ludzkiego i postuluje rozszerzenie badań
językoznawczych i translatorskich na badania
nad tekstem i modalnościami jego produkcji.
Maurice Pergnier
Podstawą refleksji Maurice’a Pergnier był
wpływ parametrów kontekstu na tworzenie
tekstu. Twierdził, że przekład nie dotyczy
poziomu langue a poziomu parole, czyli mowy
zdeterminowanej kontekstem wypowiedzenia.
Innymi słowy, mediatorem tekstu jest zarówno
kontekst szeroko rozumiany jako parametry
sytuacji wypowiedzenia jak i kontekst ściśle
tekstowy.
Takie ustawienie problematyki
przekładowej sprawiło, że zaczęto zajmować
się raczej analizą sensu tekstu niż problemami
językowymi czy porównaniem języków. Tak
pojęte tłumaczenie i analiza jego wpływu na
odbiorcę jest aktem komunikacji a dziedziną
dostarczająca narzędzi analizy badaczowi
przekładu jest socjolingwistyka.
Jean Delisle
Kolejnym reprezentantem
socjolingwistycznego podejścia był Jean
Delisle, który w swoich pracach łączy
podejście naukowe z problemami nauczania
przekładu i uzależnia badania translatorskie od
rozwoju teorii zajmujących się analizą
dyskursu.
Jean Delisle
Twierdził, że lingwistyka w obecnej dobie
zaczęła podążać w kierunku teorii
wypowiedzenia, presupozycji, czyli analizy
dyskursu. Według niego należało skupić się na
aktualizacji znaków, na cechach
referencyjnych i sytuacyjnych, niekoniecznie
czysto lingwistycznych.
Przedmiotem zainteresowania badaczy
przekładu staje się zatem wpływ warunków
tworzenia tekstu źródłowego i docelowego na
wybór form w trakcie operacji przekładowej.
operacja przekładowa
Warunki tworzenie
tekstu zródłowego
Warunki tworzenia
tekstu docelowego
Wykazano, że istnieją różne sposoby
„mówienia” i że są one związane z jakąś
sytuacją i z pewnym sposobem oddziaływania
na rozmówcę/odbiorcę.
Kierunki socjolingwistyczne postulują
włączenie do modelu przekładowego założeń i
pojęć wypracowanych przez teorię
komunikacji i pragmatykę.
Szkoła paryska
Tak zwana szkoła paryska wypracowała
interpretacyjną teorię przekładu, która opierała
się na podobnych założeniach. Jednak badacze
skupieni wokół Wyższej Szkoły Tłumaczy w
Uniwersytecie Paris III Sorbonne Nouvelle
poszli jeszcze dalej w ocenie wpływu
kontekstu na proces przekładowy.
Szkoła paryska
Jedną z głównych założycielek tej szkoły w
końcu lat pięćdziesiątych była Danica
Seleskovitch. Jej refleksje teoretyczne były
oparte na jej wcześniejszych doświadczeniach
jako tłumacz konferencyjny i symultaniczny.
Danica Seleskovitch
W swoich pracach nie ograniczała się do
analizy dyskursu czy lingwistyki tekstu.
Interesowały ją mechanizmy myślowe
tłumacza, który interpretuje sens oryginału na
podstawie znaków, własnej wiedzy, odczuć i
doświadczeń. Zatem przekład nie jest
analizowany pod kątem porównawczym jako
skończony produkt, tylko jako proces twórczy.
Słowniczek
kontekst komunikacyjny
communication context
contexte communicationnel
heterogeniczność języka
heterogeneity of language
hétérogénéité d'une langue
akt komunikacji
act of communication
acte de communication
teoria wypowiedzenia
theory of utterance
théorie de l’énonciation
presupozycja
presupposition
présupposition
cecha sytuacyjna
situational feature
caractère situationnel
cecha referencyjna
referential feature
caractère référentiel
teoria komunikacji
theory of communication
théorie de la communication
pragmatyka
pragmatics
pragmatique
interpretacyjna teoria
przekładu
interpretive theory of
translation (ITT)
théorie interprétative de la
traduction (TIT)