Transcript PRZEKŁADOZNAWSTWO I Początki okresu językoznawczego

PRZEKŁADOZNAWSTWO
1) Początki okresu językoznawczego
Opracowała
Joanna Warmuzińska-Rogóż
Ważne publikacje

Początek badań językoznawczych nad
przekładem – wynik prac nad tłumaczeniem
automatycznym.
1958 – Roman Jakobson
On Linguistic Aspects of Translation

Jakobson wprowadza pojęcie ekwiwalencji
Ważne publikacje
1958 – J.-P. Vinay i J. Darbelnet
Stylistique comparée du français et de l’anglais
- Opis 7 rodzajów strategii tłumaczeniowych.
- Badania Vinaya i Darbelneta dają początek
językoznawstwu porównawczemu.
- Porównując język francuski z angielskim dwaj
badacze pragną stworzyć teorię przekładu opartą na
różnicach stylistycznych, występujących w różnych
językach.

Ważne publikacje
1958 – A. Fiedorow Wwiedienije w tieoriju pieriewoda
Nowy kierunek – językoznawczy w badaniach nad przekładem.
Zdaniem Fiedorowa przekład jest operacją językową, a
językoznawstwo jest wspólnym mianownikiem wszystkich
operacji językowych.
Definicja przekładu wg Fiedorowa:
Tłumaczeniem nazywamy zespół czynności, w wyniku których
wyrażamy za pomocą środków jednego języka to, co zostało
uprzednio wyrażone za pomocą środków drugiego języka. (cyt.
Za Pieńkos 21)

Ważne publikacje

1963 - Georges Mounin: Les problèmes
théoriques de la traduction.
Jego zdaniem teoria przekładu powinna być
gałęzią językoznawstwa, a operacja
przekładowa to operacja czysto językowa.
Model analizy



Lingwistyczne teorie przekładu opierają się
na porównaniu struktur języka wyjściowego i
docelowego.
Dzięki nim sformułowano istotne wnioski
dotyczące znaczenia.
Zadanie tłumacza: oddanie zjawisk
językowych zawartych w tekście oryginalnym
w postaci zjawisk językowych, wyrażonych w
tekście przekładu.
Eugene Nida a Roman Jakobson




Nida formułuje definicję tłumaczenia na
podstawie poglądów Jakobsona, który
wyróżniał trzy typy tłumaczenia:
Tłumaczenie interlingwalne
Tłumaczenie intralingwalne
Tłumaczenie intersemiotyczne
Eugene Nida

-
-
Eugene Nida: struktury
jądrowe
Jego zdaniem należy
tłumaczyć zawartość
treściową, pojęciową i
znaczenie tekstu, a nie
formy gramatyczne.
Tylko metody
językoznawcze mogą
zapewnić powstanie
dobrego przekładu.
1. 1964 - E. Nida: Towards the
Science of Translation
pojęcie ekwiwalencji
dynamicznej
formalnej
2. Tworzy podstawy nauki o
przekładzie.
3. Punkt wyjścia: współczesny
przekład Biblii
Nida i Taber


1)
1969 – Eugene Nida i Charles
Taber
The Theory and Practice of
Translation
Definicja tłumaczenia:
Tłumaczenie polega na
odtworzeniu w języku przekładu
komunikatu zawartego w języku
źródłowym za pomocą
najbliższego i najbardziej
naturalnego odpowiednika, nade
wszystko w odniesieniu do sensu,
następnie odnośnie stylu. (cyt. za:
Pieńkos 20)
2) System priorytetów:
Kontekst jest ważniejszy niż
przekład na poziomie
pojedynczych słów
Przekład dynamiczny jest
ważniejszy niż formalny
Przekaz ustny jest ważniejszy
niż zapis
Formy stworzone dla
konkretnych odbiorców są
ważniejsze niż formy
tradycyjne
Model Nidy

Model Nidy składa się z trzech etapów:
- Analizy,
- Transferu,
- Rekonstrukcji
Język wyjściowy
Tekst A
Język docelowy
Tekst B
analiza
rekonstrukcja
transfer
Eugene Nida – opis modelu




Analiza – tłumacz dokonuje redukcji tekstu do
elementarnych zdań jądrowych,
Transfer – na poziomie zdań nuklearnych między
dwoma językami, powstają struktury języka
docelowego
Rekonstrukcja - tłumacz nadaje zdaniom języka
docelowego formę stylistyczną
Czyli: TŁUMACZENIE polega na reprodukcji w
języku docelowym ekwiwalentu naturalnego
najbliższego zawartości w języku wyjściowym
J. C. Catford
1965 – J. C. Catford:
A Linguistic Theory of
Translation

-
-
Zdaniem Catforda
tłumaczenie jest operacją
językową (kontekst
sytuacyjny nieistotny, każdy
system językowy jest
systemem zamkniętym)
Główny problem praktyki
przekładu: znalezienie
ekwiwalentów
translacyjnych (Catford
włączą się w poszukiwanie
definicji ekwiwalencji)
Dokonania J. C. Catforda
- Reguły translation shifts – np. zamiana
konstrukcji biernych na czynne
- Podział na:
-
Tłumaczenie wolne
- Tłumaczenie słowo w słowo
- Tłumaczenie dosłowne
Podsumowanie

Dzisiaj pierwsze teorie językoznawcze
przekładu uważane są za przestarzałe,
niemniej otworzyły drogę dla nowych,
szerszych rozważań nad przekładem, np.
teorii socjolingwistycznych, które nie
zapominają o aspektach kulturowych i
pragmatycznych.
Ważne terminy
Język polski
Język francuski
Język angielski
Tłumaczenie maszynowe,
przekład maszynowy
Traduction mecanique
(automatique)
Machine (automatic)
translation
Ekwiwalencja
Equivalence
Equivalence
Język wyjściowy
Langue de depart
Source language
Język docelowy
Langue d’arrivee (cible)
Target language
Struktura jądrowa
Structure nucleaire
Kernel structure
Przekład dynamiczny
Traduction dynamique
Dynamic translation
Przekład formalny
Traduction formelle
Formal translation
Ważne terminy
Językoznawstwo
porównawcze
Linguistique comparee
Comparative linguitstic
Przesuwki translacyjne
Transfers traductologiques
Translation shifts
Tłumaczenie wolne
Traduction libre
Free translation
Tłumaczenie słowo w słowo
traduction mot-a-mot
Word-to-word translation
Tłumaczenie dosłowne
Traduction litterale
Literal translation
Bibliografia




Dąmbska-Prokop, U. (red.): Mała encyklopedia przekładoznawstwa.
Klemensiewicz, Z.: Przekład jako zagadnienie językoznawstwa (w:) O sztuce
tłumaczenia. Ossolineum 1955.
Pieńkos, J.: Podstawy przekładoznawstwa. Od teorii do praktyki. Zakamycze
2003.
Pisarska, A.; Tomaszkiewicz, T.: Współczesne tendencje przekładoznawcze.
Wydawnictwo Naukowe UAM 1996.