Transcript Marek Świdziński

Sztuka przetwarzania
gotowych tekstów:
translatorium
1.
Prof. dr hab. Marek Świdziński
Zakład Językoznawstwa Komputerowego
Instytut Języka Polskiego UW
e-mail: [email protected]
Konsultacje:
wtorek 15.30-16.30, pok. 1
http://www.mswidz.republika.pl
1. Wprowadzenie
2
Motta:
Искусство как прием.
[Formalizm Rosyjski]
Z agrestu poddanego torturom niejedno można
wyciągnąć.
[Lem]
Zostało jeszcze wiele dobrej muzyki do napisania
w C-dur...
[Schönberg]
Językiem zrobisz wszystko...
[zasłyszane: Markowski?]
3
Motta:
There was an Old Man who supposed
That the street door was partially closed;
But some very large rats
Ate his coats and his hats,
While that futile Old Gentleman dozed.
[Mr. Edward Lear]
4
Motta:
Terapeutka z Dąbrowy Górniczej
Łkała: „Dziczeć chcesz, serce? – to dziczej.
Grzęznąc w życia zjełczałej osełce,
Terapeucę wciąż i terapeucę.
Duszo, spsiałaś? Zstąp niżej – zjamniczej!”
[Barańczak]
5
Motta:
N 14.
Raz ornitologowi z Delftu
chciał dać zagadkę jeden elf tu.
Wymyślił rebus literowy
o sowie, ale do połowy.
Bo przecież wcale nie ma L w 2.
[Świdziński]
6
Prowadzący

Jestem:
 strukturalistą,
 lingwistą formalnym,
 gramatykiem-polonistą,
 „człowiekiem od NLP”,
 poetą dla przyjemności.

Wolę (= wyżej cenię):
 Mozarta od Schönberga.
 Morsztyna od Mickiewicza,
 Vermeera z Delftu od Picassa.
7
Co to jest translatorium?





Translatoryka?
Input L i Output L?
Wspomnienie z Indiana University, Bloomington, In.
Nie mamy Anglika pod ręką (NS’a).
Co my mamy robić, do cholery???
8
Cel


Cel – ćwiczenia z tekstem polskim:
 projektowanie,
 poprawianie,
 przekształcanie,
 ulepszanie,
 pisanie tekstów według instrukcji.
Motywacje:
 sentymentalna (warsztaty z 1988, Pegaz1,
Pegaz2),
 poznawcza1 (jak i co dziś się czyta),
 poznawcza2 (jak dziś piszą nasi studenci),
 terapeutyczna (poćwiczyć ich…),
 ludyczna.
9
Patron
10
Filozofia

Filozofia:
 Tekst JN to produkt rzemiosła (= rzecz „po coś”;
ale równie ważne: „jaka jest”).
 JN – narzędzie do komunikacji i do
pokazywania... (Bogusławski).
 Każdy NS zna to rzemiosło, ale musi ćwiczyć.
 Rzemiosło to sieć ograniczeń (konwencja). Dobry
rzemieślnik wyciśnie maksimum z tworzywa.
 Odbiorca ma nie widzieć ani ograniczeń, ani
wyciskania.
NB: na tym polega Mozart...
11
Co robimy?

Analiza fragmentów tekstów pisanych:
 jak dany tekst jest zrobiony,
 jakie są jego cechy charakterystyczne,
 jak go przekształcać,
 jak go poprawić//zepsuć,
 jak go podrobić.

Przetwarzanie tekstu:
 tekst angielski => tekst polski,
 tekst pisany => imitacja mowy,
 tekst monologowy => dialog,
 tekst pełny => streszczenie,
 tekst informacyjny => tekst z wartościowaniem,
 tekst X-a => tekst Y-a
 tekst prozą => wiersz (i odwrotnie)
 ………..
12
Co robimy?

Prawdziwa robota:
 przekład fragmentów artykułów lingwistycznych –
także z lingwistyki migowej
 poprawienie i doredagowanie wersji polskiej tomu
Deaf around the World. The Impact of Language.
Red. G. Mathur, D. Jo Napoli, Oxford University
Press: Oxford 2011.
 poprawianie Waszych przekładów.

Jakie Wy macie oczekiwania // potrzeby // pomysły?
13
Jak to robimy?



Praca wspólna na zajęciach.
Prace domowe.
Zadania konkursowe.
14
Pokaz materiałów





Lear: 3 przekłady.
Akunin- książka dla dzieci.
Tort orzechowy: dialog.
Kochanowski_trenVIII
Lá ci darem la mano
15
Perspektywy literackie







„Wołanie kukułki” albo Harry Potter – analiza
fragmentów przekładów.
Bridget Jones? Zwłaszcza druga…
„Houston, mamy problem”: jak się robi dobry dialog?
Napisy polskie pod filmami angielskimi.
„Szaleństwo Almayera” i przekład kobiecy.
Kochanowski i przeróbki: pastisze autorów.
Limerystka polska.
16
Zadanie 1

Poprawić fonet Barańczaka:
A co to jest fonet?
17
Zadanie 1
18
Zadanie 2

Jaki rebus literowy dostał kumpel Vermeera?
N 14.
Raz ornitologowi z Delftu
chciał dać zagadkę jeden elf tu.
Wymyślił rebus literowy
o sowie, ale do połowy.
Bo przecież wcale nie ma L w 2.
19
Zadanie 3

Przełożyć na polski limeryki Mr. Leara:
Edward_Lear_Limerics
20
Zadanie 4
Tekst wyjściowy: Jan Kochanowski, Tren VIII







Porymować nieparzyście.
Zrymować po męsku…
Zmienić długość wersu na 11-, 9-, 8-zgłoskowiec.
Złożyć tercyną.
Przekształcić na sonet.
Napisać to samo Morsztynem, Słowackim,
Norwidem, Leśmianem, Konopnicką
…………
21
Zadanie 4
Wielkieś mi uczyniła pustki w domu moim,
Moja droga Orszulo, tym zniknieniem swoim!
Pełno nas, a jakoby nikogo nie było:
Jedną maluczką duszą tak wiele ubyło.
Tyś za wszytki mówiła, za wszytki spiewała,
Wszytkiś w domu kąciki zawżdy pobiegała.
Nie dopuściłaś nigdy matce się frasować
Ani ojcu myśleniem zbytnim głowy psować,
To tego, to owego wdzięcznie obłapiając
I onym swym uciesznym śmiechem zabawiając.
Teraz wszytko umilkło, szczere pustki w domu,
Nie masz zabawki, nie masz rozśmiać się nikomu.
Z każdego kąta żałość człowieka ujmuje,
A serce swej pociechy darmo upatruje.
22
Zadanie 5
Przełożyć La ci darem la mano na polski do śpiewania.
Podstawa – przekład angielski lub niemiecki
23
Zadanie 5
Przełożyć La ci darem la mano na polski do śpiewania.
Podstawa – przekład angielski lub niemiecki:
La ci darem…
24
Co będzie zada(wa)ne?





Kończyć prace, które zaczniemy.
Przynosić złe teksty.
Pomyśleć: jak się robi dialogi (przejście od
scenariusza do scenopisu).
Pomyśleć: co to znaczy „tekst zamknięty”
(skończony, gotowy, kompletny).
Pomyśleć: czym się różni dialog w dramacie od
dialogu w prozie?
25