Transcript Doskonalenie warsztatu tłumacza - Rynek tłumaczeń i lokalizacji w

Organizator:
Patronat konferencji:
Doskonalenie warsztatu tłumacza:
kształcenie zorganizowane,
samokształcenie
dr Iwona Borys
Uniwersytet Warmińsko-Mazurski
PAROLES Biuro Tłumaczeń
[email protected]
Sponsorzy konferencji:
Partnerzy konferencji:
:
•
•
•
•
Jacy jesteśmy i jakie jest nasze zadanie?
Czego oczekuje od nas klient
(nadawca / odbiorca)?
Co zrobić, aby sprostać oczekiwaniom
klienta?
„Rynek tłumaczeń i lokalizacji w Polsce”, Kraków, 27-28 marca 2010
2/20
Archetyp tłumacza
Tłumacz:
- wykształcenie: filologia obca / lingwistyka stosowana /
inne kierunki lub studia podyplomowe dla tłumaczy
- wykształcenie uzupełniające: studia wyższe / szkoły o
innej specjalności niż filologia
- pobyt w kraju języka obcego (nauka, praca)
- nabywanie i doskonalenie kompetencji i umiejętności
translatorskich: podstawy na studiach (jeśli były), po ich
ukończeniu tłumacz zdany jest na siebie
„Rynek tłumaczeń i lokalizacji w Polsce”, Kraków, 27-28 marca 2010
3/20
Niektóre mity na temat tłumacza
(tworzone przez nas samych)
• Tłumaczyć może każdy, kto zna język obcy (szczególnie absolwent
filologii) NIE
• Tłumaczenie jest pracą mało ważną, nie cieszącą się szacunkiem
społecznym, ponieważ często jest zajęciem dodatkowym NIE
• Native speaker języka, obcego w danym kraju, jest lepszym
tłumaczem, niż osoba wyróżniająca się doskonałą znajomością tego
języka jako obcego NIE
• Ukończenie studiów o profilu tłumaczeniowym wystarczy, aby być
dobrym tłumaczem NIE
• Tłumacz powinien wyspecjalizować się wyłącznie w jednej
dziedzinie (lub kilku zbliżonych) NIE
• Tłumacz jest jedyną osobą w procesie przekładu, która zna oba
języki, może więc popełniać błędy rzeczowe bez obawy, że zostanie
zdemaskowany NIE / TAK
• ...
„Rynek tłumaczeń i lokalizacji w Polsce”, Kraków, 27-28 marca 2010
4/20
Oczekiwania klienta wobec tłumacza
• perfekcyjnie wykonane tłumaczenie: bez błędów w
zakresie treści, formy i sposobu przekazu
• kompetentny w dziedzinie, której dotyczy przekład:
zna tematykę na tyle, że nie należy mu nic
objaśniać w trakcie tłumaczenia
• profesjonalne podejście do klienta: dyskrecja,
terminowość, bezstronność, umiejętność
pozyskania zaufania...
„Rynek tłumaczeń i lokalizacji w Polsce”, Kraków, 27-28 marca 2010
5/20
Co myślą o nas klienci?
• Nie należy się skupiać na obecności tłumacza, a na
samej komunikacji TAK
• Tłumacz jest niezbędnym elementem komunikacji,
więc należy okazać mu zaufanie i umożliwić
wykonanie tłumaczenia, a w razie potrzeby pomóc
(dla dobra komunikacji) TAK
• Tłumacz nie jest wystarczająco kompetentny, aby
przekazać w pełni treści językowe i pozajęzykowe –
z założenia tłumaczy źle i trzeba go nieustannie
kontrolować NIE
• Jeśli któryś z uczestników komunikacji ma wątpliwości
odnośnie prawidłowości recepcji przekazywanego
komunikatu (także w przypadku niezgodności
komunikatu z oczekiwaniami odbiorcy),
najprawdopodobniej winny jest tłumacz NIE!!!
„Rynek tłumaczeń i lokalizacji w Polsce”, Kraków, 27-28 marca 2010
6/20
Rola tłumacza
• Translator (przekaźnik, kanał, nie powoduje
zniekształceń komunikatu), z którą
najczęściej bywa utożsamiany;
• Autor tekstu przekładu
(nie tylko w tłumaczeniu literackim);
• Interpretator tekstu oryginału (często także
warstwy pozatekstowej komunikatu);
• Instruktor uczący odbiorcę finalnego recepcji
świata kultury oraz indywidualnej przestrzeni
mentalnej nadawcy prymarnego.
„Rynek tłumaczeń i lokalizacji w Polsce”, Kraków, 27-28 marca 2010
7/20
Układ translatoryczny Gruczy
N1
-język
-kontekst
kulturowy
-kontekst
sytuacyjny
-ukryte
znaczenia
-intencje
-zachowania
-obraz nadawcy
...
O1
N2
Tłumacz
?
„Rynek tłumaczeń i lokalizacji w Polsce”, Kraków, 27-28 marca 2010
O2
8/20
Cechy dobrego tłumacza
Kompetencja językowa:
• Doskonała znajomość języka oryginału i języka
przekładu w zakresie ogólnym
• Znajomość subjęzyków specjalistycznych w języku
oryginału i języku przekładu
• Umiejętność swobodnego tworzenia poprawnych zdań i
fraz, wyrażania myśli w zrozumiały dla odbiorcy sposób
• Umiejętność parafrazowania, czyli zmiany formy tekstu
w celu dostosowania jej do specyfiki dokumentu lub
parametrów recepcyjnych odbiorcy, przy jednoczesnym
zachowaniu przesłania tekstu
„Rynek tłumaczeń i lokalizacji w Polsce”, Kraków, 27-28 marca 2010
9/20
Cechy dobrego tłumacza (cd.)
Kompetencja merytoryczna:
• Wiedza specjalistyczna z zakresu dziedziny, której
dotyczy tłumaczony tekst
• Znajomość aspektów pozajęzykowych środowiska
nadawcy i odbiorcy oraz różnic między nimi
Kompetencja warsztatowa / techniczna:
• Umiejętności praktyczne z zakresu przekładu
(pisemnego lub ustnego) – wiedza teoretyczna nie jest
niezbędnym warunkiem, choć jej podstawy są pożądane
„Rynek tłumaczeń i lokalizacji w Polsce”, Kraków, 27-28 marca 2010
10/20
Cechy dobrego tłumacza (cd.)
• Umiejętność obsługi komputera i/lub urządzeń
wspomagających przekład symultaniczny (kabina,
mikroporty...)
• Znajomość obsługi narzędzi wspomagających
tłumaczenie
• Umiejętność tworzenia własnych baz danych oraz baz
źródeł
• Umiejętność szybkiego gromadzenia i porządkowania
informacji (w razie konieczności przygotowania się do
zlecenia z nietypowego zakresu
„Rynek tłumaczeń i lokalizacji w Polsce”, Kraków, 27-28 marca 2010
11/20
Cechy dobrego tłumacza (cd.)
Kompetencja pozatranslacyjna (psychofizyczna,
osobowościowa...):
• Umiejętność funkcjonowania w sytuacji stresowej
• Umiejętność szybkiego reagowania na niespodziewane
sytuacje, które mogą wyniknąć w trakcie przekładu
(także związane z brakiem kompetencji tłumacza);
• Dobra pamięć
• Opanowanie, stanowczość (bez nachalności);
• Dyskrecja;
• Wygląd zewnętrzny (ubiór, fryzura…) dostosowany do
sytuacji – w przypadku tłumaczenia ustnego;
„Rynek tłumaczeń i lokalizacji w Polsce”, Kraków, 27-28 marca 2010
12/20
Cechy dobrego tłumacza (cd.)
• Rzetelność, terminowość
• Umiejętność wzbudzenia zaufania uczestników procesu
przekładu;
• Naturalny szacunek wobec klienta i tłumaczonego tekstu
„Rynek tłumaczeń i lokalizacji w Polsce”, Kraków, 27-28 marca 2010
13/20
Dlaczego doskonalenie?
• Konieczność ciągłego uaktualniania zasobu wiedzy
ogólnej i specjalistycznej – orientacja w temacie,
uzupełnianie baz danych i tworzenie nowych
• Zmiany zachodzące w JO i JP (leksykalne,
stylistyczne, gramatyczne)
• Nowe technologie wspomagające pracę tłumacza
• Podwyższanie / utrzymywanie poziomu kompetencji
językowej, merytorycznej, warsztatowej i
pozatranslacyjnej
„Rynek tłumaczeń i lokalizacji w Polsce”, Kraków, 27-28 marca 2010
14/20
Doskonalenie warsztatu
tłumacza
musi być procesem
ciągłym, ustawicznym
„Rynek tłumaczeń i lokalizacji w Polsce”, Kraków, 27-28 marca 2010
15/20
Kształcenie zorganizowane
• Studia podyplomowe na wyższych
uczelniach ( studia dla tłumaczy,
językowe, specjalistyczne)
• Warsztaty tłumaczeniowe organizowane
przez uczelnie, organizacje zrzeszające
tłumaczy (STP, TEPIS...) lub biura
tłumaczeń
• Kursy językowe
„Rynek tłumaczeń i lokalizacji w Polsce”, Kraków, 27-28 marca 2010
16/20
Program podyplomowych studiów
dla tłumaczy (wybrane zagadnienia)
• Tłumaczenie pisemne
• Tłumaczenie ustne (konsekutywne, symultaniczne, liaison,
a vista)
• Tłumaczenie tekstów specjalistycznych (prawnych i prawniczych,
technicznych, ekonomicznych, dyplomatycznych, turystycznych,
naukowych, unijnych, medycznych, ...)
• Gramatyka i/lub stylistyka języka polskiego
• Praca z komputerem, wykorzystanie Internetu
• Techniki werbalne, emisja głosu
• Weryfikacja tekstu przekładu
• Tworzenie baz terminologicznych, korzystanie ze źródeł
• Przedmioty teoretyczne (teoria przekładu, podstawy prawa,
wiedza o UE, semantyka, pragmatyka...)
„Rynek tłumaczeń i lokalizacji w Polsce”, Kraków, 27-28 marca 2010
17/20
Samokształcenie
Kompetencja językowa:
• korzystanie z różnych form kształcenia zorganizowanego
(studia podyplomowe, kursy językowe w kraju i za granicą)
• pobyt w kraju języka obcego (aktywny – nauka, praca)
• stała obserwacja zmian leksykalnych (terminologia!), stylistycznych
i gramatycznych w OBU językach
• aktywny kontakt (rozmowy, wymiana informacji) ze specjalistami z
dziedziny, w której specjalizuje się tłumacz
• czytanie publikacji fachowych
• Tworzenie i stałe uzupełnianie baz terminologicznych i baz źródeł
• tłumaczenie i/lub samodzielne tworzenie tekstów w obu językach,
weryfikacja tych tekstów przez native speakera/specjalistę,
krytyczne odniesienie się do uwag weryfikatora
„Rynek tłumaczeń i lokalizacji w Polsce”, Kraków, 27-28 marca 2010
18/20
Samokształcenie – cd.
Kompetencja merytoryczna:
• aktualizacja posiadanej wiedzy: czytanie publikacji
specjalistycznych, aktywny kontakt ze specjalistami
• korzystanie z różnych form kształcenia zorganizowanego
(studia podyplomowe, kursy językowe w kraju i za granicą)
Kompetencja warsztatowa:
• podnoszenie poziomu praktycznych umiejętności związanych z
konkretnym rodzajem tłumaczenia (szybkie i sprawne pisanie w
edytorze tekstów lub doskonalenie biegłości obsługi innych
przydatnych tłumaczowi programów, prawidłowa emisja głosu,
odpowiednia artykulacja i intonacja wypowiedzi)
• uzyskiwanie wiadomości teoretycznych na temat strategii przekładu
lub wypracowanie własnych, skutecznych
• opanowanie obsługi narzędzi wspomagających tłumaczenie
„Rynek tłumaczeń i lokalizacji w Polsce”, Kraków, 27-28 marca 2010
19/20
Samokształcenie – cd.
• opanowanie i doskonalenie umiejętności dokonywania szybkiej
analizy tekstu źródłowego (paralelnego) w celu doboru materiału
leksykalnego, wyekscerpowania cech stylistycznych i składniowych,
tworzących lub wzbogacających bazę danych
Kompetencja pozatranslacyjna:
• stała praca nad doskonaleniem lub wypracowaniem cech, których
tłumacz nie posiada w wystarczającym stopniu (samodoskonalenie
lub korzystanie z warsztatów, ćwiczeń, pomocy psychologa,
stylisty...)
• ćwiczenie pamięci selektywnej, krótkotrwałej, trwałej
• praca nad doskonaleniem odporności na stres krótkotrwały
„Rynek tłumaczeń i lokalizacji w Polsce”, Kraków, 27-28 marca 2010
20/20
Samokształcenie – cd.
Czytanie publikacji specjalistycznych:
- tworzenie / wzbogacanie bazy terminologicznej
- poznawanie / aktualizacja specyfiki danego subjęzyka (stylistyka,
składnia)
- ćwiczenie umiejętności sprawnego wyszukiwania i doboru
informacji, szybkiego tworzenia podstawowych baz
terminologicznych oraz merytorycznych
- praca nad doborem tekstów paralelnych
UWAGA: Zawsze należy korzystać z publikacji, możliwie najbardziej
rzetelnych pod względem języka i treści (tworzone przez
specjalistów native-speakerów, a nie tłumaczone)
„Rynek tłumaczeń i lokalizacji w Polsce”, Kraków, 27-28 marca 2010
21/20
Samokształcenie – cd.
Aktywny kontakt ze specjalistą / native speakerem JO i/lub JP
(często zleceniodawcą lub jego przedstawicielem):
- weryfikacja przetłumaczonego tekstu (nie musi znać języka
oryginału)
- wyjaśnianie na bieżąco wątpliwości związanych z aktualnie
tłumaczonym tekstem – minimalizacja ryzyka błędu
terminologicznego
- możliwość uzyskania materiałów pomocniczych
„Rynek tłumaczeń i lokalizacji w Polsce”, Kraków, 27-28 marca 2010
22/20
Samokształcenie – cd.
Kontakty z innymi tłumaczami:
• Kontakty bezpośrednie
- wymiana doświadczeń
- możliwość wzajemnej weryfikacji tekstów lub wyjaśnienia
wątpliwości
• Warsztaty, szkolenia, konferencje dla tłumaczy
- zdobywanie wiedzy teoretycznej i praktycznej na temat tłumaczenia
i jego konkretnych aspektów
- nawiązywanie kontaktów z innymi tłumaczami
• Fora internetowe, grupy dyskusyjne
- możliwość szybkiego uzyskania pomocy równocześnie z wielu
źródeł – wybór najbardziej wiarygodnego
- Szybka możliwość znalezienia zlecenia / osoby do wykonania
zlecenia
„Rynek tłumaczeń i lokalizacji w Polsce”, Kraków, 27-28 marca 2010
23/20
Samokształcenie – cd.
Ćwiczenie podstawowych sprawności tłumaczeniowych:
• pamięć:
- powtarzanie przeczytanych lub usłyszanych fragmentów tekstu, a
następnie porównanie z oryginałem (weryfikacja w przypadku
tekstów mówionych możliwa przy pracy z tekstem nagranym)
- ekscerpowanie najważniejszych informacji z tekstu (pamięć
selektywna)
• parafrazowanie:
- opowiadanie przeczytanego / usłyszanego tekstu własnymi słowami
- łączenie lub dzielenie zdań w tekście
- analiza zależności logicznych wewnątrz frazy / zdania (stawianie
pytań); na podstawie postawionych pytań rekonstrukcja
hipotetycznej frazy
- wykorzystywanie kontekstu do ustalenia znaczenia nieznanego
słowa
„Rynek tłumaczeń i lokalizacji w Polsce”, Kraków, 27-28 marca 2010
24/20
Samokształcenie – cd.
praca z tekstem sformułowanym niegramatycznie, chaotycznie, z
błędami (korekta nieprawidłowej formy przy zachowaniu treści)
• praca z tekstem pisanym:
- Oswajanie się z charakterem pisma użytkowników języka obcego –
często jego specyfika utrudnia lub uniemożliwia odczytanie
- Ćwiczenie interpretacji tabel, wykresów, schematów, oznaczeń
(często z pomocą specjalisty-konsultanta)
-
„Rynek tłumaczeń i lokalizacji w Polsce”, Kraków, 27-28 marca 2010
25/20
Dziękuję za uwagę
Iwona Borys
[email protected]
„Rynek tłumaczeń i lokalizacji w Polsce”, Kraków, 27-28 marca 2010
26/20