Transcript ทัศนธาตุของศิลปะ

หน่ วยที่ 2 ทัศน
ธาตุ
วิชา องค์ ประกอบศิลป์ สาหรับคอมพิวเตอร์ รหัส 2204-2101
ความหมายของทัศนธาตุ
ทัศนธาตุ ( Visual Elements ) ในทางทัศนศิลป์
หมายถึ ง ส่ วนประกอบของศิ ล ปะที่ ม องเห็ น ได้ ผ ลงานทาง
ทั ศ นศิ ล ป์ สามารถท าให้ ผ้ ู สั ม ผั ส เกิ ด อารมณ์ และความรู้ สึ ก
ประทับใจได้ นัน้ แสดงถึงการสร้ างสรรค์ อย่ างถูกต้ องตามเกณฑ์
ของการจัด อันเป็ นพืน้ ฐานของความงามทางด้ านศิลปะ ซึ่ งจะ
เกิ ด ขึ น้ ได้ ต้ อ งประกอบด้ ว ยองค์ ป ระกอบย่ อ ย ๆ หรื อ ที่ นิ ย ม
เรียกว่ า
“ทัศนธาตุของศิลปะ”(Element of Arts)
วิชา องค์ ประกอบศิลป์ สาหรับคอมพิวเตอร์ รหัส 2204-2101
การนาไปใช้ ซ่ ึงทัศนธาตุแต่ ละอย่ างก็จะให้ คุณสมบัติและ
ความรู้ สึงแตกต่ างกันไปทัศนธาตุหรื อองค์ ประกอบศิลป์ ที่เป็ น
พืน้ ฐานในการนาไปใช้ เพื่อการสร้ างสรรค์ ผลงานทัศนศิล ป์จะ
ประกอบไปด้ วย จุด เส้ น รูปร่ าง
ลักษณะผิว นา้ หนักอ่ อน-แก่
แสง-เงา และสี ซึ่งมีรายละเอียด
ดังนี ้
วิชา องค์ ประกอบศิลป์ สาหรับคอมพิวเตอร์ รหัส 2204-2101
1. จุด ( Dot ) หมายถึง สิ่งที่ปรากฏ
บนพืน้ ระนาบที่มีขนาดเล็กที่สุด มีความกว้ าง ความยาว
แ ล ะ ค ว า ม ห น า น้ อ ย ที่ สุ ด เ มื่ อ เ ที ย บ กั บ บ ร ร ด า
ส่ วนประกอบมูลฐานหรื อทัศนธาตุอ่ นื จุดถือเป็ นทัศนธาตุ
หรื อพืน้ ฐานเบือ้ งต้ นที่สุดในการสร้ างงานทัศนศิ ลป์ จุด
เป็ นต้ นกาเนิดของทัศนธาตุอ่ ืนๆ เช่ น เส้ น รู ปร่ าง รู ปทรง
และพืน้ ผิว ค่ าความอ่ อนแก่ แสงเงา เป็ นต้ น
วิชา องค์ ประกอบศิลป์ สาหรับคอมพิวเตอร์ รหัส 2204-2101
การเกิดของจุด
จุดสามารถเกิดขึน้ ได้ 2 ลักษณะ คือ
1. เกิ ด ขึ น้ เองตามธรรมชาติ เช่ น จุ ด ในลายของสั ต ว์
เปลือกหอย ผีเสือ้ แมลง พืช เปลือกไม้ ฯลฯ
วิชา องค์ ประกอบศิลป์ สาหรับคอมพิวเตอร์ รหัส 2204-2101
2. เกิดจากมนุษย์ สร้ างขึน้ ได้ แก่ การจิม้
กระแทก กดด้ วยวัสดุอุปกรณ์ ต่างๆ เช่ น ปากกา ดินสอ
พู่กัน กิ่งไม้ และ ของ
ปลายแหลมทุกชนิด ฯลฯ
วิชา องค์ ประกอบศิลป์ สาหรับคอมพิวเตอร์ รหัส 2204-2101
2. เส้ น(Line) หมายถึง ร่ องรอยที่เกิด
จากเคลื่อนที่ของจุด หรื อถ้ าเรานาจุดมาวางเรี ยงต่ อ ๆ กัน
ไป ก็จะเกิดเป็ นเส้ นขึน้ เส้ นมีมิติเดียว คือ ความยาว ไม่ มี
ความกว้ า ง ท าหน้ า ที่ เ ป็ นขอบเขต ของที่ ว่ า ง รู ป ร่ าง
รูปทรง นา้ หนัก สี ตลอดจน
กลุ่มรูปทรงต่ าง ๆ รวมทั้ง
เป็ นแกนหรือ โครงสร้ าง
ของรูปร่ างรูปทรง
วิชา องค์ ประกอบศิลป์ สาหรับคอมพิวเตอร์ รหัส 2204-2101
ลักษณะของเส้ น มี 8 ลักษณะ คือ
1. เส้ น ตัง้ หรื อ เส้ น ดิ่ง ให้ ความรู้ สึกทางความสู ง สง่ า มั่ นคง
แข็งแรง หนักแน่ น เป็ นสัญลักษณ์ ของความซื่อตรง
2. เส้ น นอน ให้ ค วามรู้ สึ ก ทางความกว้ า ง สงบ ราบเรี ย บ นิ่ ง
ผ่ อนคลาย
3. เส้ นเฉี ย ง หรื อ เส้ นทแยงมุ ม ให้ ความรู้ สึ ก เคลื่ อ นไหว
รวดเร็ว ไม่ ม่ นั คง
4. เส้ นหยั ก หรื อ เส้ นซิ ก แซก แบบฟั นปลา ให้ ความรู้ สึ ก
เคลื่อนไหว อย่ างเป็ น จังหวะ มีระเบียบ ไม่ ราบเรี ยบ น่ า กลัว
อันตราย ขัดแย้ ง ความรุ นแรง
วิชา องค์ ประกอบศิลป์ สาหรับคอมพิวเตอร์ รหัส 2204-2101
5. เส้ นโค้ ง แบบคลื่น ให้ ความรู้ สึก เคลื่อนไหวอย่ างช้ า ๆ ลื่น
ไหล ต่ อเนื่อง สุภาพ อ่ อนโยน นุ่มนวล
6. เส้ นโค้ งแบบก้ นหอย ให้ ความรู้ สึกเคลื่อนไหว คลี่คลาย หรื อ
เติบโตในทิศทางที่ หมุ นวนออกมา ถ้ า มองเข้ าไปจะเห็นพลั ง
ความเคลื่อนไหวที่ไม่ สนิ ้ สุด
7. เส้ นโค้ งวงแคบ ให้ ความรู้ สึกถึงพลังความเคลื่อนไหวที่รุนแรง
การเปลี่ยนทิศทาง ที่รวดเร็ว ไม่ หยุดนิ่ง
8. เส้ นประ ให้ ความรู้สึกที่ไม่ ต่อเนื่อง ขาด หาย ไม่ ชัดเจน ทาให้
เกิดความเครียด
วิชา องค์ ประกอบศิลป์ สาหรับคอมพิวเตอร์ รหัส 2204-2101
ความสาคัญของเส้ น
1. ใช้ ในการแบ่ งที่ว่างออกเป็ นส่ วน ๆ
2. ก าหนดขอบเขตของที่ว่ า ง หมายถึ ง ท าให้ เ กิ ด เป็ นรู ป ร่ าง
(Shape) ขึน้ มา
3. ก าหนดเส้ นรอบนอกของรู ป ทรง ท าให้ มองเห็ น รู ป ทรง
(Form) ชัดขึน้
4. ทาหน้ าที่เป็ นนา้ หนักอ่ อนแก่ ของแสดงและเงา หมายถึง การ
แรเงาด้ วยเส้ น
5. ให้ ค วามรู้ สึ ก ด้ ว ยการเป็ นแกนหรื อ โครงสร้ างของรู ป และ
โครงสร้ างของภาพ
วิชา องค์ ประกอบศิลป์ สาหรับคอมพิวเตอร์ รหัส 2204-2101
3.รู ปร่ างและรู ปทรง (Shape & Form )
หมายถึง เป็ นผลที่เกิดจากการนาเอาเส้ นลักษณะต่ างๆ มา
ประกอบกันรู ปร่ างและรู ปทรงจะมีลักษณะใกล้ เคียงกัน เพื่อมิให้
เกิดความสับสนในการนาไปใช้ และให้ เข้ าใจถูกต้ อง จึงจะขอกล่ าว
แยกให้ เห็นดังนี ้
1. รูปร่ าง ( Shape ) หมายถึง การนาเส้ นมาประกอบกันให้ เกิด
ความกว้ างและความยาว ไม่ มีความหนาหรื อความลึก มีลักษณะ 2
มิติ ซึ่งมีลักษณะแบนราบ ไม่ แสดงนา้ หนักแสงเงา รู ปร่ างในทาง
ศิลปะอาจแบ่ งได้ 3 ประเภท คือ
วิชา องค์ ประกอบศิลป์ สาหรับคอมพิวเตอร์ รหัส 2204-2101
1.1 รู ปร่ างธรรมชาติ ได้ แก่ สิ่งที่เกิดขึน้ โดยธรรมชาติ พบ
เห็น อยู่ ท่ ั ว ไป เช่ น รู ป ร่ างคน สั ต ว์ แมลง ต้ น ไม้ ใบไม้
ดอกไม้ เป็ นต้ น
วิชา องค์ ประกอบศิลป์ สาหรับคอมพิวเตอร์ รหัส 2204-2101
1.2 รูปร่ างเรขาคณิต ได้ แก่ รูปร่ างที่แสดงออกมาเป็ นแบบ
เรขาคณิตเช่ นรู ปร่ างสี่เหลี่ยมด้ านเท่ า สี่เหลี่ยมผืนผ้ า รู ปร่ าง
สามเหลี่ยม รู ปร่ างวงกลม เป็ นต้ น
วิชา องค์ ประกอบศิลป์ สาหรับคอมพิวเตอร์ รหัส 2204-2101
1.3 รู ปร่ างอิสระหรื อรู ปร่ างดัดแปลง ได้ แก่ รู ปร่ างที่เกิดจาก
การดั ด แปลง ตั ด ทอนจากรู ปร่ างธรรมชาติ หรื อรู ปร่ าง
เรขาคณิ ต ที่ แ สดงถึ ง ความเป็ นอิ ส ระตามอารมณ์ ในการ
สร้ างสรรค์ ของแต่ ละคน
วิชา องค์ ประกอบศิลป์ สาหรับคอมพิวเตอร์ รหัส 2204-2101
2. รู ปทรง ( Form ) หมายถึง การนา
เส้ นมาประกอบกันให้ เกิดความกว้ าง ความยาว และความ
หนาหรื อความลึก มีลักษณะ 3 มิติ มีลักษณะแน่ นทึบแบบ 3
มิ ติ เช่ น งานประติ ม ากรรม สถาปั ตยกรรม หรื อ ลั ก ษณะ
ที่มองเห็นเป็ น 3 มิติ
ในงานจิตกรู ปทรงใน
ทางศิลปะอาจแบ่ งได้
3 ประเภทคือ
วิชา องค์ ประกอบศิลป์ สาหรับคอมพิวเตอร์ รหัส 2204-2101
2.1 รู ปทรงธรรมชาติ คือ สิ่งที่เกิดขึ น้ ตาม
ธรรมชาติ มี ก ฎเกณฑ์ แ น่ นอน และมี โ ครงสร้ างเป็ นไปตาม
ธรรมชาติ เช่ น รู ปทรงของสิ่งมีชีวิต คน สัตว์ แมลง เป็ นต้ น ใน
การสร้ างสรรค์ ทางทัศ นศิลป์ ได้ น าเอารู ปทรงธรรมชาติม าใช้
มาก เพราะชีวติ ประจาวัน
ของคนเรามีความเกี่ยวข้ อง
กับธรรมชาติอยู่ตลอดเวลา
วิชา องค์ ประกอบศิลป์ สาหรับคอมพิวเตอร์ รหัส 2204-2101
2.2 รู ปทรงเรขาคณิต คือ รู ปทรงที่เกิดจากการสร้ างสรรค์ ของ
มนุษย์ มีลักษณะเป็ นเหลี่ยม เป็ นมุม มีความโค้ งวงกลม รู ปก้ น
หอย เป็ นเส้ นตรง หยัก ฟั นปลา กากบาท รูปทรงดังกล่ าว
ได้ ถูกนามาใช้ เป็ นองค์ ประกอบ
พืน้ ฐานทางทัศนศิลป์
เช่ น สิ่งก่ อสร้ าง อาคาร
บ้ านเรือน โต๊ ะ เก้ าอี ้
เป็ นต้ น
วิชา องค์ ประกอบศิลป์ สาหรับคอมพิวเตอร์ รหัส 2204-2101
2.3 รู ปทรงอิสระหรื อดัดแปลง ตัด ทอน คือ รู ปทรงที่มีความ
เป็ นอิสระ ไม่ มีกฎเกณฑ์ ตายตัว ไม่ มีโครงสร้ างแน่ นอ
สามารถเปลี่ยนแปลงไปได้
ตามสภาพแวดล้ อมและความ
เหมาะสม เช่ น สิ่งอานวย
ความสะดวกในชีวติ ประจาวัน
ปากกา รองเท้ า เครื่องโทรศัพท์
โซฟา เป็ นต้ น
วิชา องค์ ประกอบศิลป์ สาหรับคอมพิวเตอร์ รหัส 2204-2101
4.นา้ หนักอ่ อน-แก่ (Value) หมายถึง
จ านวนความเข้ ม ความอ่ อ นของสี ต่ า งๆ และแสงเงาตามที่
ประสาทตารั บรู้ เมื่อเทียบกับนา้ หนักของสีขาว-ดา ความอ่ อน
แก่ ข องแสงเงาท าให้ เ กิ ด มิ ติ เกิ ด ระยะใกล้ ไ กลและสั ม พั น ธ์
กับเรื่องสี
วิชา องค์ ประกอบศิลป์ สาหรับคอมพิวเตอร์ รหัส 2204-2101
5. สี (Color) หมายถึง สีเป็ นปรากฏการณ์
ของแสงที่ส่องกระทบวัตถุ สะท้ อนเข้ าสู่ตามนุษย์ ถ้ าไม่ มีแสงจะมองไม่
เห็นสี สีแต่ ละสีท่ มี ีอยู่ในวัตถุต่าง ๆ มีผลต่ อความรู้ สึก นึกคิด ของมนุษย์
เช่ น สีแดง กล้ าหาญ อันตราย เร้ าใจ สะดุดตา
สีเหลือง สว่ างที่สุด บริสุทธิ์ แจ่ มใส เลื่อมใส
สีนา้ เงิน สงบ สุขุม สันติภาพ ภูมฐิ าน
สีเขียว ความหวัง สดชื่น ชุ่มชื่น ร่ มเย็น
สีม่วง ร่ ารวย โอ่ อ่า งอกงาม
สีส้ม ร้ อนแรง สนุกสนาน รื่ นเริง เปรี ย้ ว
สะอาด บริสุทธิ์ กระจ่ างแจ้ ง มั่นคง เบา
สีดา เศร้ า ความตาย หนัก
วิชา องค์ ประกอบศิลป์ สาหรับคอมพิวเตอร์ รหัส 2204-2101
วรรณะของสี (Tone)
หรื อ ช่ องไฟ คือ
ระดับความเข้ มที่แตกต่ างกันของสีหรื อค่ าความอ่ อนแก่ ของสี ไล่ ระดับ
กันไป เช่ น ดา – เทาเข้ ม – เทากลาง – เทาอ่ อน – ขาว โทนก็มีผลต่ อ
ความรู้ สึกคล้ ายกับสีน่ ันเอง เพียงแต่ จะละเอียดอ่ อนมากขึน้ มีค่าความ
แตกต่ างกันเล็กน้ อย แต่ มีผลต่ อความรู้สึก นึกคิด ของมนุษย์ เช่ น
1. วรรณะสีร้อน (Warm Tone) ประกอบด้ วยสีเหลือง สีส้ม
เหลืองสีส้ม สีส้มแดง สีม่วงแดง และสีม่วง สีในวรรณะร้ อนนีจ้ ะเป็ นสีท่ ี
ค่ อนข้ างไปทางสีแดงหรื อสีส้มถ้ าสีใดสีหนึ่ง ค่ อนข้ างไปทางสีแดงหรื อสี
ส้ ม เช่ นสีนา้ ตาล สีเทาอมแดง ก็ให้ ถือว่ าเป็ นสีวรรณะร้ อน ให้ ความรู้ สึก
ร้ อนแรง
วิชา องค์ ประกอบศิลป์ สาหรับคอมพิวเตอร์ รหัส 2204-2101
2. วรรณะสีเย็น (Cold Tone) ประกอบด้ วย สีเหลือง สีเขียว
เหลื อง สี เขียว สี เขียวนา้ เงิน สี นา้ เงิน สี ม่วงนา้ เงิน และสี ม่วง ส่ วนสี
อื่นๆ ถ้ าหนักไปทางสีนา้ เงินและสีเขียวก็เป็ นสีวรรณะเย็น ดังเช่ น สีเทา
สีดา สีเขียวแก่ เหล่ านีเ้ ป็ นต้ น ให้ ความรู้สึกเย็นสบาย
วิชา องค์ ประกอบศิลป์ สาหรับคอมพิวเตอร์ รหัส 2204-2101
6. บริ เ วณว่ าง (Space) หรื อ
ช่ องไฟ หมายถึง บริ เวณที่เป็ นความว่ างไม่ ใช่ ส่วนที่เป็ น
รู ป ทรง หรื อ เนื อ้ หา ในการจั ด องค์ ป ระกอบใดก็ ต ามถ้ า
ปล่ อยให้ มีพืน้ ที่ว่างมากและให้ มีรูปทรงน้ อย การจัดนัน้ จะ
ให้ ความรู้สึกอ้ างว้ าง โดด
วิชา องค์ ประกอบศิลป์ สาหรับคอมพิวเตอร์ รหัส 2204-2101
7 . พื ้น ผิ ว (texture) ห ม า ย ถึ ง
ลั ก ษณะภายนอกของวั ต ถุ ท่ ี เ รามองเห็น และสั ม ผั ส ได้
ภาพที่ มี ลั ก ษณะพื น้ ผิ ว ที่ แ ตกต่ า งกั น จะให้ ค วามรู้ สึ ก
สนุ กสนานตื่ นเต้ นและมี ชี วิ ต ชี ว า พื ้น ผิ ว สามาร ถ
ก่ อ ให้ เ กิ ด ความรู้ สึ ก ในลั ก ษณะต่ า ง ๆ กั น เช่ น หยาบ
ละเอียด มันวาว ด้ าน และขรุ ขระ เป็ นต้ น
วิชา องค์ ประกอบศิลป์ สาหรับคอมพิวเตอร์ รหัส 2204-2101