Transcript قانون-مندی-تاریخ

1
2
‫ار یخ‬
‫اتیت‬
‫ا حث مقد م‬
‫مب‬
‫قت‪.‬‬
‫اند نو‬
‫اس‬
‫عیی نوشن‬
‫عنی ت‬
‫اور خبه م‬
‫ادهار خ ی‬
‫ار یخاز م‬
‫ار یخ ‪:‬ت‬
‫ا سیت‬
‫‪ -1‬واژهشن‬
‫ارا ن گذشتها ست‪.‬‬
‫ار یخبرر سیروز گ‬
‫ار یخ ‪-1 :‬هرودوت ‪:‬ت‬
‫ار ی ف مختل فازت‬
‫ع‬
‫ت‬
‫ها ن‪.‬‬
‫ا‬
‫ادش‬
‫ا ست پ‬
‫ا ءو س ی‬
‫ا‪ ،‬س یرهانبی‬
‫ا نه‬
‫ان گر سر گذشتانس‬
‫‪-2‬اب ن خلدو ن دان شبر گرفتهاز حکمت؛ب ی‬
‫ارجی‬
‫ارجیدارایاثر خ‬
‫ارتا ستاز ‪:‬کن ش وواکن ش خ‬
‫عری فتلریخع ب‬
‫‪-3‬ت‬
‫ان‬
‫ا ن ومک‬
‫ا ن ‪،‬ز م‬
‫ار یخ چ یست؟ا س‬
‫ا صرا صلیت‬
‫عن‬
‫أثر‬
‫أثیروت‬
‫ار یخ میتوا ن گفت ‪ :‬مجموعهایازت‬
‫ا صرا صلیت‬
‫اتوجهبهعن‬
‫ا ئی‪:‬ب‬
‫عری فنه‬
‫‪-5‬ت‬
‫ا م ل میش ود ‪.‬‬
‫هی ‪،‬هدا یت ‪ ،‬ستم گریو‪ ...‬راش‬
‫عیا موری چ و ن گمرا‬
‫ا نا ستوبه طورطبی‬
‫انس‬
‫ص ‪18‬‬
‫ا مهها (علمبهب ود نها؛‬
‫انند سهها ‪،‬زند گین‬
‫ان م‬
‫ا عوا حوا ل گذشت گ‬
‫ار یخنقلی ‪:‬برر سیاو ض‬
‫ت‬‫چ و نبه گذشته مرب وطا ست ‪).‬‬
‫ار یخعلمی ‪:‬برر سی حوادثوکش فعلترو یدادها‪...‬‬
‫ت‬‫ار یخ ‪:‬و یژ گیهای گزینههایعلمی ‪-1:‬از م و نپذ یری ‪-2‬تکرارپذ یری ‪-3‬‬
‫ علم یتدرت‬‫انو نعلیت ‪.‬‬
‫عیتازق‬
‫تب‬
‫ار یخبدل ی لنداشت نو یژ گی آز م و ن‬
‫اتوجهبهو یژه گیهایعلمیب ود ن میتوا ن گفت ‪:‬ک لت‬
‫ب‬
‫ار یخعلمیا ست ‪.‬‬
‫اشدولی جزءت‬
‫یریوتکرارپذ یریعلمینمیب‬
‫پ‬
‫ذ ‪3‬‬
‫ار یخ‬
‫اروعلم یتدرت‬
‫اعتب‬
‫ه لف نبه دود ستهتقس یم شدهاند‪:‬‬
‫ار یخ ‪،‬دانشنمدا نا‬
‫اتدان شب ود نت‬
‫ا ننب ود ناثب‬
‫بدل ی ل آ س‬
‫قبو لندارند ‪ :‬دالی لای نگروه ‪:‬‬
‫ار یخیرا به عنوا ن دان شعلمی‬
‫هی گزارههایت‬
‫‪ -1‬گرو‬
‫علولی آنها‬
‫اوروابطعلّیو م‬
‫اره‬
‫ق یقعل ل رفت‬
‫ابید‬
‫ال ف )دشواریارز ی‬
‫ار یخعلمی‪-‬‬
‫اپذ یری آ ن‪-‬درت‬
‫ب)تجربهن‬
‫ار یخ‬
‫هتمام ستم گرا ندرتدو ی نت‬
‫اتو غر ضورزیها وا‬
‫عصّب‬
‫أثیرت‬
‫ج)ت‬
‫ار فبر خوردارازرو ش ‪ ،‬مو ضوع‬
‫ار یخبهعنوا ن مجموعهایازمع‬
‫‪-2‬ولید ستهایبهدل ی لا ینکهت‬
‫اپذ یرا ست ‪.‬ز یرا ‪:‬‬
‫ام ‪،‬ترد یدن‬
‫‪،‬ن ظم وانسج‬
‫ًهمه ی‬
‫ان ی‬
‫ا‬
‫کا نت حری فودروغ درآنهانمیرود‪.‬ث‬
‫ک ها م‬
‫قای عب هگ ونهایاست‬
‫هیّتبرخیازو‬
‫ً ما‬
‫اوال‬
‫اخ صها‬
‫اتکیهبروج ودبرخیش‬
‫ًب‬
‫الث‬
‫ا‬
‫ا یق‪،‬نمیتوا ندروغ گودانست‪.‬ث‬
‫ات حق‬
‫ا ن رادراثب‬
‫مورخ‬
‫ادر ستی حوادثپیبرد ‪.‬‬
‫ا سی‪ ،‬میتوا نبهدر ستیون‬
‫ا نشن‬
‫ا ست‬
‫انندب‬
‫م‬
‫ار یخا ست ‪ .‬ص ‪21‬‬
‫رویکردقرآ ن ونهجالبالغ ه ‪ :‬برمفیدب ود نت‬
‫‪4‬‬
‫ار یخی‬
‫علم یتدر ح وادثت‬
‫اعی‬
‫التب ع حوادثاجتم‬
‫ار یخیرابپذ یریمب‬
‫ا گرعلم یتدر حوادثت‬
‫اکهزند گی‬
‫عن‬
‫ه یم دانست بها ی ن م‬
‫علو لهمدی گر خوا‬
‫ار یخیرا م‬
‫وت‬
‫هندب ود‪،‬‬
‫اعی ملتها رابههمدی گروابستهوبههم گره خورده خ وا‬
‫اجتم‬
‫اا ستوریهر حلقهاز سلسله حلقههابه حلقههایپسی ن‬
‫ان‬
‫ا ستواری ی‬
‫اد‪.‬‬
‫هدافت‬
‫هدکردلذا گذشتهدر آ یندهبشری مؤثر خوا‬
‫اثیر خوا‬
‫ت‬
‫‪5‬‬
‫ار یخ‬
‫فوائدت‬
‫‪ -1‬نوعی ار تباط میان نسلهای‬
‫متوالی بشر برای دستیابی تجربه‬
‫ها و اندوخته ها ی گذشتگان‬
‫‪ -2‬مطالعه ی تطبیقی وتحلیلی‬
‫تمدن ها‬
‫‪ -3‬یافتن رابطه ی علی میان‬
‫حوادث و حل مشکالت ‪...‬‬
‫برای پی ریزی یک زندگی سالم‬
‫برای بشر‪.‬‬
‫( برای اطالت بیشتر به اسالید‬
‫بعدی‬
‫رجوع شود ‪).‬‬
‫‪6‬‬
‫ار یخ‬
‫انو ن مندیت‬
‫امعلی( ع) وق‬
‫ام‬
‫عتکردند‪:‬‬
‫ااوبی‬
‫ا م ىکهدر مد ینهب‬
‫خط بها ىاز آ ن ح ضرت ( ع )هن گ‬
‫هستم ‪.‬‬
‫ام ن آن‬
‫آنچه م ى گو یمبرعهده م نا ست و م ن خ ود ض‬
‫اررابه چشمببیند واز آ نپندپذ یرد‪،‬‬
‫آ نک سکه ح وادثع برت آ موزروز گ‬
‫ار‬
‫از م ىدارد‪.‬بدان یدکهب‬
‫ا كب‬
‫ها ىش بههن‬
‫ار‬
‫ار ی شاورااز آل وده شد نبهک‬
‫ه یز گ‬
‫پر‬
‫ایش‬
‫عوثداشت ‪،‬درمعر ض آز م‬
‫ا ن را م ب‬
‫ام برت‬
‫ار ىکه خداوند‪،‬پی‬
‫انند روز گ‬
‫دی گرهم‬
‫ق عشدها ید‪.‬‬
‫وا‬
‫ا ی ش ‪،‬ب ههم‬
‫ا ل آز م‬
‫ادها ست ‪،‬در غرب‬
‫سو گندبهک س ىکه م حمد رابه حقفر ست‬
‫ا ی ىکه‬
‫انند دانهه‬
‫اهم‬
‫ا سد جدا گردد‪ .‬ی‬
‫ال حازف‬
‫اص‬
‫ا ل م ىشو یدت‬
‫درآم یخته و غرب‬
‫ا چ و نبه ج و ش آ ید‪،‬ز یروزبرشوند‪.‬پ س ‪،‬پستتری ن شما‬
‫درد یگ م ىریزند‪،‬ت‬
‫ا نپی شافتند و‬
‫انت‬
‫اند گ‬
‫اپ س م‬
‫ر ینتا ن ‪،‬پستتر ینتا ن ‪ .‬و‬
‫الت‬
‫تری نش ماش ودوبا‬
‫اال‬
‫ب‬
‫ه یچ سخن ىراپنها ن‬
‫انده شوند‪.‬به خدا سو گند‪،‬که‬
‫اپ س ر‬
‫ا نو‬
‫انت‬
‫پیش ى گرفت گ‬
‫اه شد هب ودم‪.‬‬
‫ا م ىو چن ی نروز ى آ گ‬
‫نداشتهام ودروغن گفتهامکه م ناز چن ی ن مق‬
‫‪7‬‬
‫ار یخ‬
‫انو ن مندیت‬
‫امعلی( ع) وق‬
‫ام‬
‫ارا ن‬
‫ک‬
‫ا‬
‫ک شاندکه خط‬
‫ا ن چم و ش و سر‬
‫انندتو سن‬
‫ار یهاهم‬
‫اک‬
‫بدان یدکه خط‬
‫ازند و‬
‫اه م ىت‬
‫اگ‬
‫ام گسیختهبهن‬
‫ا نلج‬
‫رابر آنها سوارکردهاند‪ .‬آ نا سب‬
‫سوارا ن خ ود رابه آت شدوز خ سرن گو ن م ىکنند‪ .‬وبدان ید‪،‬که‬
‫ارا نرابر آنها سوار‬
‫ه یز گ‬
‫ا ن رام ونج ی باندکهپر‬
‫انندا سب‬
‫ار یهاهم‬
‫ه یز گ‬
‫پر‬
‫ا ن ‪ ،‬سوارا ن خ ود رابه‬
‫هابهد ست سوارا ن دادهاند و آ نا سب‬
‫ار‬
‫کرده وافس‬
‫ه ىه وادارا ن حقاند و‬
‫اطل ى ‪ .‬گرو‬
‫بهشت داخ ل م ىکنند‪ .‬حق ىا ست وب‬
‫ابند چهش گفتکهاز‬
‫اط ل سرور ى ی‬
‫اط ل ‪.‬ا گرپیروا نب‬
‫ه ىپیروا نب‬
‫گرو‬
‫اره وادارا ن حقاند ك‬
‫ارا ند یری نش یوه چن ی نب ودها ست وا گرشم‬
‫روز گ‬
‫اقاوفتدکه‬
‫ار ىر سدکهافزو ن گردد‪،‬ول ى ‪،‬کماتف‬
‫ا‪،‬روز گ‬
‫ا ست ‪،‬بس‬
‫ا ید‪ .‬من ب ع ‪ :‬خط به ‪ 16‬ص‪17‬و‬
‫اردی گررو ىبنم‬
‫آنچهپشتکرده ‪،‬ب‬
‫ر‪ .‬ك ترجمه وتفسیرنهجالبالغ ه م حمدتقیجعفری ج ‪ 3‬ص ‪- 226‬‬
‫‪233‬‬
‫‪8‬‬
‫ار یخت حل یلی‬
‫ار یخنقلیوت‬
‫ار یخ‪،‬ت‬
‫فلسفهت‬
‫ار یخی ( گزار ش یک جنگ)‬
‫ار یخنقلی ‪ :‬گزار ش یکرو یدادت‬
‫ت‬
‫اند ن زم یهها وعل ل‬
‫اس‬
‫قوع حوادثوشن‬
‫ار یخت حلیلی ‪:‬برر سیعل لو‬
‫ت‬
‫ار یخ‪ ( .‬چرا جنگا یرا ن وعراق ب وجود‬
‫ابرر سی جزءت‬
‫بروز حوادث ی‬
‫آ مد‪).‬‬
‫ام ل‬
‫ار یخ ‪:‬عهده داربرر سی حق یقتوعلت وجودیتک‬
‫عری ففلسفهت‬
‫ت‬
‫ار یخ‪،‬تبیی نرو ش‬
‫از لبرجسته ت‬
‫عیی ن من‬
‫ا‪،‬ت‬
‫اکمبرآنه‬
‫ار یخ‪،‬کش ف سن ن ح‬
‫ت‬
‫ار یخکنونیت حت‬
‫ارو شهایفوقت‬
‫ًب‬
‫ایت‬
‫ا‬
‫ار یخونه‬
‫ه شدرت‬
‫هایپژو‬
‫کنترو لدرآورد‪.‬و گذشته را جراغ آ یندهقرارداد‪ .‬ص ‪18‬و‪19‬‬
‫‪9‬‬
‫قرآ ن‬
‫ار یخازن ظر‬
‫انو ن مندیت‬
‫ن ظر یهق‬
‫ا یر‬
‫انند س‬
‫ار یخهم‬
‫ا ن میکنند؟‪ -1‬ص حنه یت‬
‫ار یخقرابی‬
‫انو ن مندیت‬
‫ق‬
‫اتیازقرآ نکهق‬
‫ال ف‪ -‬آ ی‬
‫هستیبهو سیله سن ن وقوانی ن مربوطه می چرخد‬
‫اد ی ن‬
‫می‬
‫ا یت میکند ‪.‬‬
‫اتیکهاز مر گوزند گی جوا م ع حک‬
‫‪ -1‬آ ی‬
‫َ‬
‫ْدِمُون‬
‫َق‬
‫ْت‬
‫َس‬
‫الَی‬
‫ةًوَ‬
‫َ‬
‫اع‬
‫ُونَ سَ‬
‫أْخِر‬
‫َ‬
‫َست‬
‫َی‬
‫ْال‬
‫م‬
‫هُ‬
‫ُ‬
‫جَل‬
‫َ‬
‫َأ‬
‫َا ء‬
‫ذَاج‬
‫ِ‬
‫َإ‬
‫جَلٌف‬
‫َ‬
‫ٍأ‬
‫ُمَّة‬
‫ُ لِّ أ‬
‫ک‬
‫لِ‬
‫وَ‬
‫ام برا ن ‪،‬‬
‫انی) ‪،‬براثر طردپی‬
‫اب ودی جوا م عوا متها (ا ی ن جه‬
‫اتیکهفرا گیرب ود نکیفرن‬
‫‪ -2‬آ ی‬
‫که ف ‪59‬‬
‫ً‬
‫عِدا‬
‫ْ‬
‫َو‬
‫ِم م‬
‫کِه‬
‫ْلِ‬
‫َه‬
‫َالِم‬
‫ْن‬
‫َل‬
‫ع‬
‫ُواوَجَ‬
‫َم‬
‫ْلَمَّاظَل‬
‫م‬
‫هُ‬
‫ا‬
‫کْنَ‬
‫َ‬
‫ْل‬
‫ه‬
‫ُرَ ىأَ‬
‫ق‬
‫َتِلْکَالْ‬
‫پردهبر میدارد ‪.‬و‬
‫هلکنم ود یم‪،‬وبرای‬
‫ا میکه ستمکردند‬
‫هن گ‬
‫ا آنها را‬
‫ا ییا ستکه م‬
‫اد یه‬
‫ها وآب‬
‫ا ی ن شهر‬
‫ا چشم میبینند‪،‬وع برتنمی‬
‫ا ی ش راب‬
‫قراردادیم‪(.‬آنهاو یرانهه‬
‫شا ن موعدی‬
‫کت‬
‫هال‬
‫گیرند‪).‬‬
‫فا ل‪25‬‬
‫َابِان‬
‫عِق‬
‫دُالْ‬
‫َشَدِ ی‬
‫ّه‬
‫مُواأَ نَّالل‬
‫ْلَ‬
‫َاع‬
‫ًو‬
‫َاص َّة‬
‫ْخ‬
‫ُم‬
‫ک‬
‫َمُوا مِن‬
‫َ نَّالَّذِینَظَل‬
‫صِ یب‬
‫ُ‬
‫ًالَ‬
‫ت‬
‫َة‬
‫تْن‬
‫ُوافِ‬
‫وَاتَّق‬‫هد‬
‫کههمه رافراخوا‬
‫ارا ن شمانمیر سد‪) ،‬بل‬
‫ه یز یدکهتنهابه ستمک‬
‫وازفتنهایبپر‬
‫ارکردند‪ (.‬وبدان ید خداوند سختکیفرا ست!‬
‫کوتاختی‬
‫گرفت‪،‬چراکهدی گرا ن س‬
‫‪10‬‬
‫ار یخازن ظرقرآ ن‬
‫انو ن مندیت‬
‫ن ظر یهق‬
‫اپذ یری سنتهای مل لپیشی ن داللتدارد ‪:‬‬
‫اءن‬
‫انیوا ستثن‬
‫اتیکهبریک س‬
‫‪-3‬ا ی‬
‫ُبَدِّلَ‬
‫َم‬
‫اوَال‬
‫َ‬
‫ُن‬
‫ْر‬
‫َص‬
‫ْن‬
‫م‬
‫هُ‬
‫ا‬
‫َ‬
‫َت‬
‫تَّ ى أ‬
‫ُواحَ‬
‫ُوذ‬
‫َأ‬
‫ُذِّبُواو‬
‫ک‬
‫ا‬
‫َ ىمَ‬
‫ُواعَل‬
‫َر‬
‫صَب‬
‫ْلِکَفَ‬
‫قَب‬
‫ْرُسُلٌ مِ ن‬
‫َت‬
‫ُذِّب‬
‫ک‬
‫ْ‬
‫قَد‬
‫َ‬
‫ل‬
‫وَ‬
‫ام ‪)34‬‬
‫ع‬
‫َلِ ینَ(ان‬
‫إِالْمُرْس‬
‫َ‬
‫اءَكَ مِ ننَب‬
‫ْجَ‬
‫قَد‬
‫َ‬
‫ل‬
‫اتِاللّهِوَ‬
‫کَلِمَ‬
‫لِ‬
‫ا متکردند‪،‬‬
‫ا‪ ،‬صبروا ستق‬
‫کذی به‬
‫ابرت‬
‫کذ ی ب شدند‪،‬ودربر‬
‫انیت‬
‫ام بر‬
‫پی شازتونیزپی‬
‫ابه آنهار سید‪( .‬تونیز چن ی ن‬
‫اری م‬
‫ا میکه ی‬
‫اهن گ‬
‫و (درا ی ن راه‪ ) ،‬آزارد یدند‪،‬ت‬
‫ه یچ چ یزینم یتواند سن ن خدا را‬
‫کیاز سنتهایالهیا ست‪ ) ،‬و‬
‫ا ش‪ .‬وا ی ن‪ ،‬ی‬
‫ب‬
‫ام برا نبهتور سیدها ست‪.‬‬
‫ارپی‬
‫هد‪ ،‬واخ ب‬
‫تغییر د‬
‫َمَّا‬
‫َل‬
‫مِف‬
‫ُمَ‬
‫أ‬
‫ْدَ ىالْ‬
‫َ ى مِنْإِح‬
‫ْد‬
‫ه‬
‫َ‬
‫ُنَّ أ‬
‫ُون‬
‫ک‬
‫َ‬
‫ٌلَّی‬
‫َذِیر‬
‫ْن‬
‫ُم‬
‫ه‬
‫َئِ نجَاءَ‬
‫ْل‬
‫ِم‬
‫نِه‬
‫َا‬
‫ْم‬
‫َی‬
‫َأ‬
‫ْد‬
‫اللَّ هِجَه‬
‫ِ‬
‫َمُواب‬
‫قْس‬
‫وَأَ‬
‫اطر ‪)42‬‬
‫ً(ف‬
‫ُ ورا‬
‫ُف‬
‫ِلَّان‬
‫ْإ‬
‫ُم‬
‫ه‬
‫َ‬
‫َاد‬
‫ْنَذِیرٌ مَّاز‬
‫م‬
‫هُ‬
‫اءَ‬
‫جَ‬
‫ام بریانذارکنندهبه‬
‫ک یدبه خدا سو گند خوردندکها گرپی‬
‫ا‬
‫ا یتت‬
‫انه‬
‫ا نب‬
‫آن‬
‫ان‬
‫ام بریبرای آن‬
‫ا چ و نپی‬
‫هندب ود‪،‬ا م‬
‫اخ وا‬
‫افتهتری نامته‬
‫ا یت ی‬
‫ا ن آ ید‪،‬هد‬
‫سراغش‬
‫ا صله گرفت ن (از حق ) چ یزیبر آنهانیفزود‪.‬‬
‫آ مد‪ ،‬جزفراروف‬
‫‪11‬‬
‫ار یخازن ظرقرآ ن‬
‫انو ن مندیت‬
‫ن ظر یهق‬
‫لَّا‬
‫ِ‬
‫رُونَإ‬
‫َنظُ‬
‫َلْ ی‬
‫َه‬
‫ْلِه ِف‬
‫ه‬
‫َ‬
‫أ‬
‫ِ‬
‫ِلَّاب‬
‫ُالسَّیِّئُإ‬
‫ْر‬
‫ک‬
‫ْمَ‬
‫الَیَح ِیقُال‬
‫َ‬
‫کْرَالسَّیِّئِو‬
‫ِوَمَ‬
‫ْض‬
‫أَر‬
‫ًفِیالْ‬
‫ار‬
‫ا‬
‫َ‬
‫کْب‬
‫تِ‬
‫ْ‬
‫اس‬
‫اطر ‪ 35‬آ یه‬
‫ً(ف‬
‫ْوِیال‬
‫دَلِسُنَّت ِاللَّهِتَح‬
‫َجِ‬
‫َ نت‬
‫َ‬
‫ل‬
‫ًو‬
‫ْدِیال‬
‫َب‬
‫ِدَلِسُنَّت ِاللَّهِت‬
‫َج‬
‫َ نت‬
‫َل‬
‫َوَّلِینَف‬
‫أ‬
‫لْ‬
‫ُنَّتَا‬
‫س‬
‫‪)43‬‬
‫اا ی نن یرن گهاتنها‬
‫ا نب ود‪،‬ا م‬
‫اردرزم ی ن ونیرن گهایبدش‬
‫کب‬
‫اطرا ست‬
‫ا ینهاهمهبخ‬
‫اك‬
‫ا ن ) وعذابهایدردن‬
‫ا آنها چ یزی جز سنتپیشینی‬
‫ان ش را می گیرد‪،‬آ ی‬
‫اح ب‬
‫ان ص‬
‫دا م‬
‫افت‪،‬وهر گزبرای‬
‫هی ی‬
‫هر گزبرای سنت خداتبد یلینخ وا‬
‫اردارند؟!‬
‫ا ن ( راانت ظ‬
‫آن‬
‫ابی‪.‬‬
‫سنتالهیتغییرینمی ی‬
‫اها‬
‫اروبن‬
‫اطپیوندز یربن‬
‫اتیکهارتب‬
‫‪ -4‬آ ی‬
‫َنَّالّهَ‬
‫َأ‬
‫ْو‬
‫ِم‬
‫ُس ِه‬
‫ف‬
‫ْ‬
‫َن‬
‫أ‬
‫ِ‬
‫َاب‬
‫ُوا م‬
‫ْمٍحَتَّ ىیُغَیِّر‬
‫قَو‬
‫َلَ ى‬
‫هَاع‬
‫َمَ‬
‫ع‬
‫نْ‬
‫َ‬
‫ًأ‬
‫ة‬
‫ْمَ‬
‫ع‬
‫ًنِ‬
‫ُغَیِّرا‬
‫ْیَکُ م‬
‫َم‬
‫َل‬
‫للّ ه‬
‫أَنَّا‬
‫ِ‬
‫ذلِکَب‬
‫ا ل‪)53‬‬
‫مٌ (انف‬
‫َمِیعٌعَلِی‬
‫س‬
‫هی داده‪،‬تغییر‬
‫عمتیراکهبه گرو‬
‫ه یچن‬
‫اطر آ نا ستکه خداوند‪،‬‬
‫ا ی ن‪،‬بخ‬
‫ا ست‪.‬‬
‫هند‪،‬و خداوند‪،‬شنواودان‬
‫ا ن راتغییر د‬
‫که آنها خ ودش‬
‫هد‪،‬جز آن‬
‫نم ید‬
‫‪12‬‬
‫ار یخ )‬
‫اپذ یریقوانی نت‬
‫ان‬
‫ا وا ستثن‬
‫اروبن‬
‫اب‬
‫ار یخ(پیوندز یربن‬
‫انو ن مندیت‬
‫ق‬
‫اءُ‬
‫َ‬
‫أْس‬
‫َ‬
‫لب‬
‫تْهُمُاْ‬
‫ْمَسَّ‬
‫ُم‬
‫ک‬
‫ْلِ‬
‫َب‬
‫ق‬
‫ْا مِ ن‬
‫ُالَّذِینَخَلَو‬
‫ثَ ل‬
‫َ‬
‫ْم‬
‫ُم‬
‫ک‬
‫تِ‬
‫أْ‬
‫َ‬
‫َمَّا ی‬
‫َل‬
‫َو‬
‫ُواالْجَنَّة‬
‫ُل‬
‫ْخ‬
‫َد‬
‫ْأَ نت‬
‫م‬
‫ُ‬
‫ت‬
‫ْ‬
‫ْ حَسِب‬
‫أَم‬
‫َالّهِ‬
‫ْر‬
‫ص‬
‫َ‬
‫ِنَّن‬
‫َإ‬
‫ُاللّهِأَال‬
‫ْر‬
‫َص‬
‫تَ ىن‬
‫َ‬
‫عَهُ م‬
‫َ‬
‫َنُوا م‬
‫لَّذِینَ آم‬
‫َا‬
‫ُولَالرَّسُ ولُو‬
‫ق‬
‫َ‬
‫تَّ ىی‬
‫َ‬
‫ُوا ح‬
‫ل‬
‫لْزِ‬
‫َزُ‬
‫ُو‬
‫وَالضَّرَّا ء‬
‫ِیبٌ(بقره ‪)214‬‬
‫َر‬
‫ق‬
‫ان‬
‫که ح وادثیهمچ و ن ح وادث گذشت گ‬
‫ا گما نکرد ید داخ لبهشت م یشو ید‪،‬بی آن‬
‫آی‬
‫ارا حت‬
‫ا نن‬
‫اراحتیهابه آنهار سید‪،‬و آنچن‬
‫ار یها ون‬
‫ا نکه گرفت‬
‫ان‬
‫هم‬
‫به شمابر سد؟!‬
‫اری خداکی‬
‫ااوا یما ن آوردهبودند گفتند‪<:‬پ س ی‬
‫ام بروافرادیکهب‬
‫شدندکهپی‬
‫اریازاوکردند‪،‬وبه آنها گفته شد‪) :‬‬
‫ای ی‬
‫اض‬
‫ام‪،‬تق‬
‫هد آ مد؟! > (درا ی نهن گ‬
‫خ وا‬
‫اری خدانزد یکا ست!‬
‫اش ید‪ ،‬ی‬
‫اهب‬
‫آگ‬
‫ازپرور‬
‫ا نن‬
‫اه طلب‬
‫ارف‬
‫ام برا نب‬
‫ارزه یپی‬
‫‪ -5‬م ب‬
‫ا ‪ 34‬آ یه ‪)35‬‬
‫ِینَ( سب‬
‫عَذَّ‬
‫ب‬
‫ُ‬
‫ِم‬
‫ْنُب‬
‫َح‬
‫َمَان‬
‫ًو‬
‫ْالَدا‬
‫َو‬
‫َأ‬
‫ًو‬
‫ْوَاال‬
‫ُأَم‬
‫َر‬
‫کْث‬
‫ْنُأَ‬
‫ُوانَح‬
‫ال‬
‫َ‬
‫ق‬
‫وَ‬
‫ق ه خداب ه ماس ت ‪،(.‬و‬
‫انهعال‬
‫شترا ست)وا ی ننش‬
‫اازهمه(بی‬
‫و گفتند‪:‬ا م وا ل واولد م‬
‫ه یم شد‪.‬‬
‫ازاتنخ وا‬
‫اهر گز مج‬
‫م‬
‫امعه‬
‫ابودی ج‬
‫رابطه ی چ یر گیو ستمبهن‬
‫‪13 - 6‬‬
‫ار یخازن ظرقرآ ن‬
‫انو ن مندیت‬
‫ن ظر یهق‬
‫ً (ا سرا‬
‫ص ِیرا‬
‫َ‬
‫ًب‬
‫ُوبِعِبَادِ هِخَبِیرا‬
‫ُن‬
‫ِذ‬
‫َبِّکَب‬
‫ِر‬
‫َ ىب‬
‫َف‬
‫ک‬
‫ٍوَ‬
‫ُوح‬
‫ْدِن‬
‫ع‬
‫َ‬
‫ُونِ مِ نب‬
‫ُر‬
‫ق‬
‫ا مِنَالْ‬
‫کْنَ‬
‫َ‬
‫ْل‬
‫ه‬
‫ْأَ‬
‫م‬
‫کَ‬
‫وَ‬
‫عدازنوح‪،‬زند گی میکردند ‪ ) ،‬و‬
‫ار مرد میکهدرقرو نب‬
‫‪17‬ا یه ‪ )17‬چهبسی‬
‫ها ن‬
‫ا‬
‫ارتاز گن‬
‫افیا ستکهپرورد گ‬
‫هلککرد یم‪.‬وک‬
‫ط بقهم ی ن سنت‪ ( ،‬آنها را‬
‫ا ست‪.‬‬
‫اه‪،‬ونسبتبه آ نبین‬
‫ان ش آ گ‬
‫بند گ‬
‫‪ -7‬ارتباط اجرای اوامر الهی و فراوانی برکات و تولید‬
‫ا ‪ 34‬آ یه ‪)35‬‬
‫ِینَ( سب‬
‫عَذَّ‬
‫ب‬
‫ُ‬
‫ِم‬
‫ْنُب‬
‫َح‬
‫َمَان‬
‫ًو‬
‫ْالَدا‬
‫َو‬
‫َأ‬
‫ًو‬
‫ْوَاال‬
‫ُأَم‬
‫َر‬
‫کْث‬
‫ْنُأَ‬
‫ُوانَح‬
‫ال‬
‫َ‬
‫ق‬
‫وَ‬
‫ق ه خداب ه ماس ت ‪،).‬و‬
‫انهعال‬
‫شترا ست(وا ی ننش‬
‫ا(ازهمه)بی‬
‫و گفتند‪:‬ا م وا ل واولد م‬
‫ه یم شد‪.‬‬
‫ازاتنخ وا‬
‫اهر گز مج‬
‫م‬
‫ا ئده ‪5‬‬
‫ً( م‬
‫ص ِیرا‬
‫َ‬
‫ًب‬
‫ُوبِعِبَادِ هِخَبِیرا‬
‫ُن‬
‫ِذ‬
‫َبِّکَب‬
‫ِر‬
‫َ ىب‬
‫َف‬
‫ک‬
‫ٍوَ‬
‫ُوح‬
‫ْدِن‬
‫ع‬
‫َ‬
‫ُونِ مِ نب‬
‫ُر‬
‫ق‬
‫ا مِنَالْ‬
‫کْنَ‬
‫َ‬
‫ْل‬
‫ه‬
‫ْأَ‬
‫م‬
‫کَ‬
‫وَ‬
‫آ یه ‪)66‬‬
‫کردند‪ ( ،‬وط بقهم ی ن سنت‪،‬‬
‫عدازنوح‪،‬زند گی م ی‬
‫قرو نب‬
‫ار مرد میکهدر‬
‫چهبسی‬
‫اه‪،‬و‬
‫ان ش آ گ‬
‫ها نبند گ‬
‫ا‬
‫ارتاز گن‬
‫افیا ستکهپرورد گ‬
‫هلککرد یم‪.‬وک‬
‫) آنها را‬
‫ا ست‪.‬‬
‫نسبتبه آ نبین‬
‫‪14‬‬
‫ار یخ‬
‫ادفینبود نت‬
‫قرآ نوتص‬
‫قدریب ود ن آ ن‬
‫او‬
‫قض‬
‫ار یخیونیز‬
‫ا ی عت‬
‫ق‬
‫ادفیدانست نو‬
‫اتقرآ نعل یهن ظر یهتص‬
‫‪-8‬د ستهایاز آ ی‬
‫عه ی سر گذشت‬
‫ال‬
‫ا گرد شدرجها ن و م ط‬
‫اب‬
‫ا ن راتشو یق میکندت‬
‫مو ض ع می گیرد وانس‬
‫ار حرکتبه سوی آ ینده راخردمندانهتدب یروتن ظ یم‬
‫ازوک‬
‫اط راکش فو س‬
‫ادتوان حط‬
‫ع‬
‫ا‪،‬راز س‬
‫ملته‬
‫کند‪.‬‬
‫ْفَ‬
‫کَی‬
‫ُوا‬
‫ُر‬
‫َنظ‬
‫َی‬
‫ِف‬
‫ْض‬
‫أَر‬
‫ُوافِیالْ‬
‫َسِیر‬
‫ْی‬
‫م‬
‫َ‬
‫َل‬
‫َف‬
‫ُرَ ى أ‬
‫ق‬
‫ْ‬
‫ْلِال‬
‫َ‬
‫ه‬
‫ِم مِنْ أ‬
‫ْه‬
‫َی‬
‫ُوحِیإ‬
‫ِ‬
‫ل‬
‫الًن‬
‫َا‬
‫لَّارِج‬
‫ْلِکَإِ‬
‫قَب‬
‫ا مِ ن‬
‫َلْنَ‬
‫ْس‬
‫اأَر‬
‫وَمَ‬
‫ُونَ ( یو س ف ‪12‬ا یه ‪)109‬‬
‫ْقِل‬
‫ع‬
‫َ‬
‫َالت‬
‫َف‬
‫ْا أ‬
‫َو‬
‫تَّق‬
‫ٌلِلَّذِینَا‬
‫ْر‬
‫ِخَی‬
‫َة‬
‫لْآخ ِر‬
‫رُا‬
‫َا‬
‫َد‬
‫َل‬
‫ْو‬
‫ِم‬
‫ْلِه‬
‫قَب‬
‫ةُالَّذِینَ مِ ن‬
‫َ‬
‫قِب‬
‫ا‬
‫انَعَ‬
‫کَ‬
‫ان‬
‫الف‬
‫ا ( مخ‬
‫کرد یم‪.‬آ ی‬
‫اد یهاکهبه آنها و حی م ی‬
‫ه ل آب‬
‫اد یمپی شازتو‪ ،‬جز مردانیازا‬
‫انفر ست‬
‫وم‬
‫انیکهپی شاز آنهابودند چه شد؟!و‬
‫قبتک س‬
‫ا‬
‫اببینندع‬
‫کردندت‬
‫دعوتتو‪) ،‬درزم ی ن س یرن‬
‫کرنمیکن ید؟!‬
‫اف‬
‫هترا ست‪ .‬آ ی‬
‫ارا نب‬
‫ه یز گ‬
‫سرای آخرتبرایپر‬
‫ا ‪)14‬‬
‫نمونه بدی گر برایبند ‪ ( 8‬سورهفجر ‪ 89‬آ یه ‪6‬ت‬
‫ٍ‬
‫ْر‬
‫مٌلِذِی حِج‬
‫َ‬
‫قَس‬
‫هَلْفِیذلِکَ‬
‫ا ح ب خردن یست؟!‬
‫ادر آنچه گفته شد‪ ،‬سو گند مهمیبرای ص‬
‫آی‬
‫‪15‬‬
‫عد ‪10‬‬
‫ذکرنمونهبرایب‬
‫اد> چهکرد؟!‬
‫اقوم <ع‬
‫ارتب‬
‫اند یدیپرورد گ‬
‫َادٍ ‪ :‬آ ی‬
‫ع‬
‫ِ‬
‫َبُّکَب‬
‫َلَر‬
‫ع‬
‫َ‬
‫ْفَف‬
‫کَی‬
‫َرَ‬
‫ْت‬
‫م‬
‫َ‬
‫ل‬
‫أَ‬
‫اع ظمت‪،‬‬
‫ا آ ن شهر <ارم >ب‬
‫ادِ ‪ :‬وب‬
‫عِمَ‬
‫َمَذَاتِالْ‬
‫إِر‬
‫ها آفریدهنشدهبود!‬
‫انند شدرشهر‬
‫که م‬
‫هما ن شهر ی‬
‫دِ ‪:‬‬
‫ِالَ‬
‫لْب‬
‫َافِیا‬
‫ُه‬
‫َقْ مِثْل‬
‫ْیُخْل‬
‫َم‬
‫تِیل‬
‫الَّ‬
‫ْوَادِ ‪ :‬وقوم <ثم ود >که صخرههایع ظ یم رااز‬
‫ِال‬
‫ص َّخْرَب‬
‫ُواال‬
‫َمُودَالَّذِینَجَاب‬
‫َث‬
‫و‬
‫اختند)‪.‬‬
‫ا خ م یس‬
‫انه وک‬
‫ار)دره میبریدند (واز آ ن خ‬
‫کن‬
‫(‬
‫کنج ه گرب ود‪،‬‬
‫ادِ ‪ :‬وفرعونیکهقدرتمند وش‬
‫َ‬
‫ْت‬
‫أَو‬
‫ْنَذِیالْ‬
‫َو‬
‫ع‬
‫َفِرْ‬
‫و‬
‫ا نکردند‪،‬‬
‫قوا میکهدرشهرها طغ ی‬
‫د ِ ‪:‬هما نا‬
‫ِالَ‬
‫لْب‬
‫ْافِیا‬
‫الَّذِینَطغَو‬
‫ار آوردند‪،‬‬
‫ادفراوا ندر آنهابهب‬
‫ادَ ‪ :‬وفس‬
‫َ‬
‫َس‬
‫االْف‬
‫هَ‬
‫ُوافِ ی‬
‫َر‬
‫کْث‬
‫أَ‬
‫َ‬
‫ف‬
‫ا نفرور یخت!‬
‫انهعذا برابر آن‬
‫از ی‬
‫ٍ ‪:‬بههم ی ن سب ب خداوندت‬
‫َذَاب‬
‫ْطَع‬
‫َو‬
‫َبُّکَ س‬
‫ْر‬
‫ِم‬
‫ْه‬
‫َی‬
‫َبَّعَل‬
‫َص‬
‫ف‬
‫ا نفرور یخت!‬
‫انهعذا برابر آن‬
‫از ی‬
‫ٍ ‪:‬بههم ی ن سب ب خداوندت‬
‫َذَاب‬
‫ْطَع‬
‫َو‬
‫َبُّکَ س‬
‫ْر‬
‫ِم‬
‫ْه‬
‫َی‬
‫َبَّعَل‬
‫َص‬
‫ف‬
‫اه ) ستم گرا ن(ا ست‪.‬‬
‫ارتودرکم ین گ‬
‫َادِ ‪:‬بیقی نپرورد گ‬
‫ْمِرْص‬
‫ِال‬
‫َب‬
‫َبَّکَل‬
‫إِنَّر‬
‫‪16‬‬
‫ار یخ(نتی حه)‬
‫قرآ نوت‬
‫اد‬
‫افس‬
‫قتیدرهر ج‬
‫قرآ نو‬
‫هندکهازن ظر‬
‫ا ن می د‬
‫اتدی گر‪،‬نش‬
‫اتذکرشده وآ ی‬
‫آی‬
‫اه وفراوانیروزیوامن یت‬
‫قتیرف‬
‫او‬
‫اجعه داشت ی‬
‫ارف‬
‫ا یدانت ظ‬
‫بهاوجر سدب‬
‫ا‬
‫عیشتون‬
‫ا ید منت ظرتن گی م‬
‫ازکردب‬
‫عمتب‬
‫ا سی‪،‬راهبهکفرا نوت ضیی عن‬
‫سی‬
‫امنیوتر سب ود ‪.‬؛( ص ‪)23‬‬
‫امام علی(ع) نیز در نهج البالغه می فرما یند‪:‬‬
‫از سختی ها و تنگی هایی که تبهکاری گذشتگان برای آنان پیش آورد بر‬
‫حذر باشیدو روز های فراخی وروزهای تنگی زندگی آنان را در نظر‬
‫آوریدو از سرگذشتی مشابه سرگذشت آنان بهراسید ووقتی به حاالت‬
‫گوناگون آنان می اندیشید‪،‬بنگریدکه چه بود بر آنان عزت آورد‬
‫ودشمنانشان را دور کرد وعافیت را برآنان سایه افکن ساخت‪...‬این‬
‫عامل چیزی جز وحدت نبود ‪ .‬ص‪ 21‬منبع نهج البالغه خ ‪ 16‬ص ‪24‬‬
‫‪17‬‬
‫تقسیم بندی فلسفه تاریخ‬
‫‪ -1‬فلسفه نظری تاریخ که ازاز سه گزینه زیر صحبت می کند‪:‬‬
‫الف – تاریخ به کجا میرود (هدف) ب ‪:‬چگونه می رود‪( .‬ساختار‬
‫حرکت ومحرک) ج‪: -‬از چه راهی می رود ‪.‬‬
‫‪ -2‬فلسفه ی علم تاریخ ‪:‬از موضوعاتی نظیر ‪:‬روش شناس ی‬
‫پژوهش‪،‬تفاوت علم تاریخ با علوم دیگر‪،‬عنصر گزینش درتاریخ‬
‫‪،‬پیش بینی ‪،‬دخالت ارزش ها در قضاوت ها ف امکان تجربه در‬
‫تاریخ پرداخته می شود ‪ .‬ص‪25‬‬
‫‪18‬‬
‫ار یخ‬
‫عوا م ل م حر ك ت‬
‫أکید دارد ‪.‬‬
‫ا م لوعوا م لپیدا ی شتمد نبهعصبیتت‬
‫‪-1‬اب ن خلدو ندرت حل ی لع‬
‫‪-2‬کنت گوبینوبرنژاد‬
‫مٰ‬
‫قلی‬
‫‪ -3‬منتسکیوبرا‬
‫قهرمانا ن‬
‫ارالی لبر‬
‫‪-4‬ک‬
‫اد‬
‫قتص‬
‫ارک سبرا‬
‫‪ -5‬م‬
‫‪– 6‬فرویدبر غریزه ی جنسی‬
‫‪-7‬ن یچهبر غریزه یبرتری جو یی‬
‫‪-8‬بیک نبردان ش‬
‫‪ -9‬شه ید مطهریفطرت‬
‫ا ن مفیدا ست و‪....‬‬
‫ا ن و آنجهبرایانس‬
‫عفری خداانس‬
‫‪ -10‬م حمدتقی ج‬
‫ا مه‬
‫ا ن راازاجزایعلتت‬
‫اروارادهانس‬
‫اعی؛ اختی‬
‫اح یزدی ‪ :‬ضم ن رد ج براجتم‬
‫‪ -11‬مصب‬
‫اعی میداند‪ .‬ص‪25‬‬
‫حوادثوتغییراتاچتم‬
‫‪ 19-12‬ن ظراتدی گرینیزوج ود دارد ‪. ...‬‬
‫ار یخا سالم‬
‫هم یت وارز شت‬
‫ا‬
‫ار یخا سالم درپ یروزیانقال ب جهانیاثر‬
‫هیازت‬
‫ا‬
‫هن گی(آ گ‬
‫‪ -1‬حفظ م یراثفر‬
‫قدرتهابرایتغییر خ ط ‪،‬زبا ن‪)...‬‬
‫ادی دارد ‪.‬تال ش‬
‫بنی‬
‫‪ -2‬گذشته را جراغ آ یندهقرارداد ن‬
‫اتو حی‬
‫‪-3‬اثب‬
‫ام برا سالم‬
‫هیازرازتوفیقپی‬
‫ا‬
‫‪ -4‬آ گ‬
‫‪-5‬اخذال گوهای الزمازبزرگا ناسالم‬
‫ام‬
‫اختاحک‬
‫‪ -6‬شن‬
‫ا گره خورده وا ینها‬
‫هنگا ی ن آ بو خ‬
‫افر‬
‫‪ -7‬سرنوشت مرد م مسلما نا یرا نب‬
‫اه‬
‫ا ب میکندازپیشینه خ ود آ گ‬
‫ا ستپ س وظیفه ملیا یج‬
‫ار یی م‬
‫اند گ‬
‫سب ب م‬
‫اش یم‪ .‬ص ‪26‬‬
‫ب‬
‫سؤا ل ‪:‬علتتال ش دولتهایاستعماری درتغییرزبا ن ‪،‬خط و آدا بورس وم مل ل‬
‫مسلما ن چ یست؟ ص ‪26‬‬
‫‪20‬‬
‫اری‬
‫ار یخن گ‬
‫گونههای مختل فت‬
‫اخهایاز‬
‫عد ی ل ‪،‬ش‬
‫ار یخچ گونهبوجود آ مد؟ ( ص ‪ )27‬جرحوت‬
‫عد ی لقٰدرت‬
‫ا ل قوقفنّ جرحوت‬
‫سوا ل ‪ :‬قعلم رج‬
‫انپذ یرفت ن‬
‫قت راویان (وبهتب ع آ نپذ یرفت ن ی‬
‫قت وعدم وثا‬
‫علوم حد یثوا صطال حی در آن ‪،‬ناظرب هارزیابی وثا‬
‫های آ ن‪.‬‬
‫ار‬
‫عی‬
‫ا ن) و م‬
‫اد یث آن‬
‫اح‬
‫ارو‬
‫ا بو سنّت‪،‬کهبهکمک آث‬
‫کت‬
‫انی‬
‫عد ی لاز جمله مهمتری نانواععلوم حد یثا ستکهفهم مع‬
‫م ب حث جرحوت‬
‫ار ص ح ی حو سقیم منوطبه‬
‫ارواخ ب‬
‫اختآث‬
‫ا ص ل میشود‪،‬بدا ن وابسته دانسته شدها ست‪،‬زیراشن‬
‫اد یث ص ح ی ح ح‬
‫اح‬
‫اتم‪ ،‬ج ‪ ،1‬ص ‪.)2‬‬
‫اد یثا ست (رجوعکنیدبهاب نابی ح‬
‫ا نا ح‬
‫قتراو ی‬
‫ا‬
‫اخت م یزا نوث‬
‫شن‬
‫ا نکنید ‪.‬‬
‫ار یخرابی‬
‫ا بدربود آ مد نت‬
‫ام وانس‬
‫قصههایا ی‬
‫سؤا ل‪:‬نق ش‬
‫ارهزننده یتمد نا سال میاست؟ ص‪28‬‬
‫ار یخاز معدود دانشهایهم‬
‫چرات‬
‫امببرید؟‬
‫اریران‬
‫ار یخن گ‬
‫ا گو نت‬
‫ات گون‬
‫سؤا ل‪ :‬مو ضوع‬
‫‪ .1‬سیره نگاری‬
‫‪ .2‬تک نگاری‬
‫‪ .3‬تاریخ عمومی تقویمی‬
‫‪ .4‬تاریخ نگاری بر اساس نسب شناسی‬
‫‪ .5‬تاریخ نگاری بر اساس سبک خبری‬
‫‪ .6‬تاریخ نگاری محلی‬
‫‪ .7‬تاریخ نگاری فرهنگی‬
‫ا ن چ یست؟‬
‫ان‬
‫ار یخی مسلم‬
‫ابهایت‬
‫ارهکت‬
‫ار یخال ظنو ندرب‬
‫ا بت‬
‫سؤا ل ‪:‬ن ظر مؤل فکت‬
‫‪21‬‬
‫مورخان قدیم اسالمی‬
‫از مورخان معاصر‬
‫ار‪:‬‬
‫ا ل ‪)124- 51‬ازآث‬
‫اق ( س‬
‫‪ -1‬م حمدب نا س ح‬
‫املی ٱث ار ‪:‬الص ح ی ح‬
‫عفر مرت ضیع‬
‫‪ -1‬س ید ج‬
‫سیرةالر سو ل‬
‫ا سیهلالمام‬
‫اةالس ی‬
‫م ن س یرةالنبی –ال ح ی‬
‫ار ‪ :‬مقت ل‬
‫‪-2‬ابو مخن ف ( ‪)157 - 90‬ازآث‬
‫الج وادو‪...‬‬
‫ال حس ی ن‬
‫الم‬
‫ار‪:‬ع‬
‫‪-3‬بالذری (‪170‬تا ‪)279 – 180‬ازآثار ‪ :‬مقت ل ‪ -2‬س ید مرت ضیعسکری‪:‬ازآث‬
‫أئةوخمسو ن‬
‫المدر س ی ن ‪،‬ع بدا هللب ن سبا‪،‬م‬
‫شراف‬
‫ا باال‬
‫ال حس ی ن‪،‬فتوحالبلدا ن ‪،‬انس‬
‫ابی‪...‬‬
‫صح‬
‫عقوبی‬
‫ار یخ ی‬
‫ار‪:‬ت‬
‫ات ‪)284‬ازآث‬
‫عقوبی (وف‬
‫‪ -4‬ی‬
‫ار یخت حل یلی‬
‫ار ‪:‬ت‬
‫عفرشه یدی ‪ :‬آث‬
‫‪-5‬ط بری (‪) 310 -224،225‬ازآثار ‪:‬الر س ل والمل و ك ‪ -3‬س ید ج‬
‫ار ‪ :‬مروجالذ‬
‫عودی (‪)346 -287‬ازآث‬
‫‪ -6‬م س‬
‫ه ب ا سالم ‪،‬زندگانیفاطم ه ‪،‬زندگانیعلی ع‬
‫‪-7‬اب ن خلدو ن (‪- 732‬‬
‫ام بر‬
‫ار یخپی‬
‫ار؛ت‬
‫ه یم آیتی‪ :‬آث‬
‫‪)808‬شتصاپرحده)بنازظرآثار‪:‬یهالعدوبرالی ه ‪ -4‬م حمدابرا‬
‫هری –عوا م لپ‬
‫ا‬
‫ار یخ( ح وادث ظ‬
‫بود نت‬
‫ال مفی‬
‫‪ -8‬سخاوی (‪)903 -831‬العال نبالت وب یخلم ن ذمالتار یخ ا سالم ‪،‬اندلس ‪،‬شهداءاال س‬
‫الة‪...‬‬
‫ا ح ب جا مع عصرالر س‬
‫تی به ص‬
‫‪-10‬دی گرابوع بدا هلل مسل مب نق‬
‫ار فا ست‪.‬‬
‫المع‬
‫انست‪.‬‬
‫ا نعر باب ن خلک‬
‫‪-11‬اع ظم مورخ‬
‫‪... -12‬‬
‫‪22‬‬
‫ار یخا سالم‬
‫ا سیت‬
‫آ س ی بشن‬
‫ار یخا سالمعبارتاستاز‪:‬‬
‫ا بت حر ی فت‬
‫مهمتر ی نا سب‬
‫ها‬
‫ا ن مور خوپد یده‬
‫انی م ی‬
‫ا صلة ز م‬
‫‪ .1‬ف‬
‫ها ی غیر حقطلبانةبرخی مورخا ن‪.‬‬
‫ها و درنت یج هانگ یزه‬
‫قه‬
‫‪.2‬اختال فا متوپ یدای شفر‬
‫أثیر‬
‫ار یخت‬
‫انه مور خکهدرنوشت نت‬
‫هاینژادپر ست‬
‫ه بیو گرای ش‬
‫ا ید مذ‬
‫ا ص لازعق‬
‫عص ب ح‬
‫‪.3‬ت‬
‫ا ب منصیری ص‪)37‬‬
‫دارد‪ (.‬مطر فاب ن مغ یرهازپدر شنق ل میکند ‪...‬کت‬
‫ارةف ضیلت‬
‫ا نب ودکههرک س حدیثیدرب‬
‫ا‪ ،‬چن‬
‫ه‬
‫ان‬
‫ا سیدربرخیز م‬
‫اکما نا م ویوع ب‬
‫ار ح‬
‫‪.4‬فش‬
‫ها روبهرو میشد‪(.‬کشته شد ناب ن‬
‫اشد یدتر ی نشکنجه‬
‫کرد‪،‬ب‬
‫علی ( ع) وفرزندان شنق ل می‬
‫ّیت)‬
‫ک‬
‫س‬
‫ف یا ن آنها‪:‬ا ی ن‬
‫ا بازکماطالعیخلفاواطرا‬
‫ه لکت‬
‫اروایبرخیازدانشمندا نا‬
‫اده ین‬
‫‪.5‬ا ستف‬
‫عتبار‬
‫ات) آ ی ی نا سالمرابیا‬
‫ا (ا سرائیلی‬
‫ال ببیا س‬
‫ها و م ط‬
‫انه‬
‫انق لاف س‬
‫کوش یدندب‬
‫الما ن می‬
‫گروهازع‬
‫ازند‪.‬‬
‫س‬
‫ا‬
‫‪ .6‬من عتدو ی ن حد یثتو سط خلف‬
‫ام گ ىوداشت نقوه وقدرت‪،‬هر چ یز ىک هبه‬
‫ا مها ىب ودهکهبه حکم خ ودک‬
‫ها ى خ ودک‬
‫‪ -7‬حکو مت‬
‫اعه م ىدادها ست‪ٰ.‬‬
‫ع شتمام م ىشد‪،‬اش‬
‫نف‬
‫‪ -7‬م‪23‬‬
‫ان ىا ستکهاز‬
‫ار یخ ى‪،‬ونیز آ نک س‬
‫ال بت‬
‫ا ن ح وادثو م ط‬
‫ا ن وشنوند گ‬
‫تهمب ود نبینند گ‬
‫علل توجه مسلمین به مسئله دانش تاریخ نگاری‬
‫ار یخوارز ش واالی آ ن دراسالم‬
‫‪-1‬قدا ست دان شت‬
‫انبیا ‪ 21‬آ یه ‪7‬‬
‫َ‬
‫ْلَمُون‬
‫َتَ‬
‫ع‬
‫ْال‬
‫تُم‬
‫کُن‬
‫ِن‬
‫ِإ‬
‫کْر‬
‫َالذِّ‬
‫ْل‬
‫ه‬
‫َ‬
‫ُوا أ‬
‫أَل‬
‫سْ‬
‫ْفَ‬
‫ِم‬
‫ْه‬
‫َی‬
‫ِل‬
‫ُّوحِیإ‬
‫الًن‬
‫لَّارِجَا‬
‫َکَإِ‬
‫ْل‬
‫قَب‬
‫ا‬
‫َلْنَ‬
‫ْس‬
‫اأَر‬
‫وَمَ‬
‫ان‬
‫اتی آن‬
‫علیم‬
‫انیت‬
‫ا ئپیشی ن وا صو ل و م ب‬
‫قرآ نبهانبی‬
‫‪ -2‬مو ض عتصد یقی‬
‫ُسُلِهِ‬
‫َدٍ مِ نر‬
‫َح‬
‫َأ‬
‫ْن‬
‫َی‬
‫فَرِّقُب‬
‫ُ‬
‫ُسُلِهِالَن‬
‫َر‬
‫ِهِو‬
‫ُب‬
‫ت‬
‫ُ‬
‫ک‬
‫تِهِو‬
‫َ‬
‫کَ‬
‫َئِ‬
‫ّهِوَمَال‬
‫الل‬
‫ِ‬
‫َنَب‬
‫َلٌّ آ م‬
‫ْمُؤْمِنُونَک‬
‫َال‬
‫َبِّهِو‬
‫ْهِ مِ نر‬
‫َی‬
‫ِل‬
‫ِلَإ‬
‫ْز‬
‫ُن‬
‫َا أ‬
‫ِم‬
‫آمَنَالرَّسُولُب‬
‫ُ(بقره ‪)285‬‬
‫ص ِیر‬
‫َ‬
‫لْم‬
‫ْکَا‬
‫َی‬
‫ِل‬
‫َإ‬
‫َاو‬
‫َبَّن‬
‫انَکَر‬
‫ْرَ‬
‫ُف‬
‫اغ‬
‫ْنَ‬
‫ع‬
‫اوَأَطَ‬
‫ْنَ‬
‫ع‬
‫َمِ‬
‫ُوا س‬
‫ال‬
‫َ‬
‫ق‬
‫وَ‬
‫ا نبودند چ گونهبود؟!آنها‬
‫ق ب لاز آن‬
‫انیکه‬
‫قبتک س‬
‫ا‬
‫اببینندع‬
‫کردندت‬
‫ادرزم ی ن گرد شن‬
‫‪-3‬تشوققرآ ن‪ :‬آ ی‬
‫ادکردند‪،‬و‬
‫اختند آب‬
‫ا ند گر گو ن س‬
‫ادی (بی شازا ین‬
‫ا نبودند‪،‬وزم ی ن را )برایزراعت وآب‬
‫نیرومندترازا ین‬
‫ان‬
‫ارکردند وکیفر خ ود راد یدند )‪،‬خداوندهر گزبه آن‬
‫ک‬
‫ا آنهاان‬
‫ا ن آمدند (ا م‬
‫ادل ی ل روش نبه سراغش‬
‫ا نب‬
‫ام برانش‬
‫پی‬
‫ا ن ستم میکردند‪(.‬روم ‪)9‬‬
‫کرد‪ ،‬آنهابه خ ودش‬
‫ستمن‬
‫ا ئ ‪( .:‬مسلما براي شما در زندگي رسول خدا سرمشق نیكویي بود‪،‬براي‬
‫‪-4‬لزومبهره گیریاز س یره یاولی‬
‫آنها كه امید به رحمت خدا و روز رستاخیز دارند و خدا را بسیار یاد میكنند‪.‬احزاب ‪)21‬‬
‫هنگیبا مل لدیگر‬
‫ا گو ن جها نبه آئی نا سالمدادو ستدفر‬
‫‪-5‬ورود ملتهای گون‬
‫ا س باز خ ود ( ص ‪)31‬‬
‫اری حکو مت خو ی ش وارائهتصو یری من‬
‫اند گ‬
‫ا نبه م‬
‫ای‬
‫انرو‬
‫هتمامفر م‬
‫‪-6‬ا‬
‫‪24‬‬
‫هایا سال می‬
‫ک یهبرارز ش‬
‫ات‬
‫اریب‬
‫ار یخنگ‬
‫امت‬
‫ا صو ل وقواعدع‬
‫ارتستاز‪:‬‬
‫ار یخ میش ود‪،‬ع ب‬
‫هایت‬
‫اد وداده‬
‫شتربها سن‬
‫اریکه سب بتوجه واعتمادبی‬
‫ار یخنگ‬
‫ها و ضوابطت‬
‫ار‬
‫عی‬
‫برخیاز م‬
‫اد و‬
‫ا ملت‪،‬واعتمادبرا سن‬
‫اط یک سلسله ی‬
‫اان حط‬
‫‪ .1‬توجهبههمةعل ل وعوا م لپیشرفت ی‬
‫ک ل گیریوپیدا ی ش آ ن سلسله‪.‬‬
‫ا نش‬
‫عتبرازز م‬
‫مدارك م‬
‫ا م ل‪.‬‬
‫قب لازبرر سیوت حق یقک‬
‫ارة مو ضوعی‬
‫ارن ظردرب‬
‫ه یزازاظه‬
‫‪.2‬پر‬
‫ا یقعلمی و‬
‫عص بدر حق‬
‫انت ودر ستی‪،‬تركت‬
‫عیتدرت حق یق‪ ،‬حفظا م‬
‫ق‬
‫ا یتع ینیت ووا‬
‫‪.3‬رع‬
‫ه ست‪.‬‬
‫ا ی ع‪ ،‬آ ن گونهکه‬
‫ق‬
‫ثبت ونق لو‬
‫امعة موردن ظر‪.‬‬
‫ادثه وتوجهبه آدا ب‪،‬ر س وم و سن ن ج‬
‫قوع ح‬
‫ا نو‬
‫اتز م‬
‫ان‬
‫‪.4‬درن ظر گرفت نامک‬
‫ا ن گذشته‪،‬بهو یژهدر‬
‫انبه وبدو نبرر سیوت حق یقبهن ظرنو یسند گ‬
‫ه یزازاعتمادهمه ج‬
‫‪ .5‬پر‬
‫اف عافراد مرتبطا ست‪.‬‬
‫ا من‬
‫اتیکهبه طور مستقیمب‬
‫مو ضوع‬
‫ا ن‪.‬‬
‫ار ی‬
‫ها ن ودرب‬
‫ا‬
‫ادش‬
‫ا ستنهپ‬
‫ه‬
‫ا مة ملت‬
‫ا سن‬
‫ار یخشن‬
‫ادهبهنق ش مردم‪،‬زیرات‬
‫ع‬
‫هتمام وتوجهفوقال‬
‫‪. 6‬ا‬
‫‪ -7‬ارئه راه حل‬
‫کا نعقلی ‪،‬‬
‫ار یخا سالم آنگاهعلمیو گ ویای حقیقتاستک هشاخصهاییچ و ن ‪،‬ا م‬
‫ه شدرت‬
‫پژو‬
‫اشد و‬
‫ارجیراداراب‬
‫ار یخوقرای ن خ‬
‫ا ی عقطعیت‬
‫ق‬
‫او‬
‫اریب‬
‫از گ‬
‫هن گی محتواو س‬
‫عتبر‪،‬هما‬
‫اد م‬
‫ا ستن‬
‫اشد‪.‬‬
‫عتبرو ص ح ی حن ب‬
‫ات م‬
‫ال فقرآ ن وروای‬
‫مخ‬
‫‪25‬‬
‫معنا وپیشینه شرق شناس ی‬
‫پژوهش دانشمندان غربی در فرهنگ و تمدن مشرق زمین را «شرق شناس ی »گویند‪.‬‬
‫چه عاملی سبب رشد رویکرد‪،‬شرق شناس غربیان درشرق شد ؟‬
‫رشدنهضت های اسالمی در شرق اسالمی علیه استعمارنو وقدیم‬
‫رویکردهای شرق شناس ی‪:‬‬
‫‪ -1‬روی کرد مثبت ‪ :‬که همان تالش عاملان جهت توسعه روشنگری وشناخت معارف‬
‫تاریخی بشرواقوام گونا گون است‪ .‬مانند‪ :‬آثار جرج جرداق‬
‫‪ -2‬رویکرد منفی ‪:‬این رویکرد شرق شناس ی به دنبال هدف های غیر انسانی است ‪.‬نظیر‬
‫استعمار ‪ ،‬نژاد پرستی ‪،‬و ‪...‬مثل کتاب تاریخ اسالم کمبریج‪( .‬این کتاب مورد انتقاد‬
‫پژوهشگر مسیحی مذهب‪ ،‬ادوارد سعید‪ ،‬مقیم آمریکا قرار گرفته است‪).‬‬
‫‪26‬‬
‫رابطه شرق شناس ی با انگیزه های استعماریٰ‬
‫کامخ ود سران ه‬
‫‪ .1‬تفسیر متو نا سال میوص وراح‬
‫‪ .2‬ت حر ی فنصو صا سال می(عمدی)‬
‫ادر ستدر مواردت حر ی فنشدنی‬
‫‪ .3‬برداشتن‬
‫هنگ غربی‬
‫ارتدر مردممَشرقو جل ب آنهابهفر‬
‫ا س حق‬
‫ادا ح س‬
‫‪ .4‬ا یج‬
‫‪ .5‬معرفیا سالم‬
‫ان‬
‫‪ .6‬بهعنوا نفرآوردهپیشینی‬
‫ث یرپذیری آ نازدی نزردشت‬
‫ثباتتأ‬
‫ش ی عوا‬
‫انیکال میوفقهیت‬
‫‪ .7‬نفی م ب‬
‫انیداد نبهتشی ع‬
‫أا یر‬
‫‪ .8‬منش‬
‫ام بر‬
‫‪ .9‬جنگ طل ب معرفیکرد نپی‬
‫انه‬
‫ای‬
‫‪.10‬تقو یتعواطفملی گر‬
‫ا ب ‪. 12‬ت حر ی فن ظرا سالم دربار هانسان ‪،‬آزادی‬
‫اند ن حج‬
‫ای‬
‫‪.11‬زشتنم‬
‫‪27‬‬
28
‫ار یخ‬
‫انونمندیت‬
‫ق‬
‫قرآ ن‬
‫از من ظر‬
‫‪29‬‬
‫نقشه شبه جزیره عربستان‬
‫‪30‬‬
31
32
‫جغرافیای جزیره ‪:‬‬
‫مرکز و شرق ‪:‬‬
‫منطقه ای بلند ‪ ،‬بیابان های‬
‫وسیع نفود و ربع الخالی ‪.‬‬
‫حاکمیت انسان بدوی ‪ ،‬شتر‬
‫نخل ‪ .‬ریگزار‬
‫به سئواالت زیر پاسخ دهید ‪:‬‬
‫ـ چهار مورد از تمدن های قبل از اسالم یمن ؟ ـ استرابون ( جهانگرد ) از کدام‬
‫ش‪33‬هردیدار کرده است ؟ ـ چرا ابرهه به شهر مکه حمله کرد ؟‬
‫حجاز ‪:‬‬
‫شامل شهر های ‪:‬‬
‫( مکه ‪ .‬مدینه ‪ .‬طائف‪ .‬ینبوع ‪) .‬‬
‫مناطق فوق کوهستانی‬
‫‪ ،‬بیابان های وسیع ‪ ،‬کم آب‬
‫تا حدودی کم کشاورزی‬
‫جنوب ‪:‬‬
‫عربستان خوشبخت ‪ ،‬تمدن‬
‫های درخشان مانند ( دولت‬
‫معین ‪ ،‬حضرموت ) ‪ ،‬قتبان ‪،‬‬
‫سبأ ‪.‬‬
‫شهر مأرب ‪ ،‬سد مأرب‬
‫وضع سیاسی شبه جزیره ‪:‬‬
‫به سئواالت زیر پاسخ دهید ‪:‬‬
‫ـ اعراب ساکن جزیره العرب به چند دسته تقسیم می شوند ؟ و پیامبرا عظم اسالم‬
‫ازکدام یک می باشد ؟‬
‫ـ‬
‫‪34‬‬
‫نظام اجتماعی ‪:‬‬
‫سب ‪ ،‬حسب ‪ ،‬عصب ‪.‬‬
‫پیرو نظام قبیله ‪ ،‬که دارای سه رکن َن َ‬
‫بر اساس اولی و دومی افراد قبیله دارای شناسنامه ی قبیله ای و از فضایل قبیله آگاه‬
‫باشند و بر اساس سومی همه در ساختار قبیله محو بوده اند ‪ .‬صفحه ی ‪50‬‬
‫سئوال ‪ :‬جنگ های اعراب بر چه اساسی بوجود می آمدند ؟ و این جنگ ها چه نامیده‬
‫می‪ -‬شدند ؟ چرا در شبه جزیره تمدن دیده نمی شود ؟ص ‪50‬‬
‫بر اساس عصبیت قبیلگی ‪ ،‬ایام عرب ‪ ،‬به دلیل جنگ های طوالنی‬
‫فرهنگ و آداب و رسوم ‪ٰ:‬سئوال ‪ :‬آیا فرهنگ مردم شبه جزیره دارای‬
‫خصلت های پسندیده بود ؟ اگر آری چرا این خصایص جهت دار نبودند ؟‬
‫سئوال ‪ :‬ویژگی های فرهنگ مردم شبه جزیره را بیان کنید ‪ ( .‬هشت‬
‫مورد ) رجوع کنید به صفحه های ‪ 50‬و ‪51‬توضیح بیشتر در اسالید بعد‬
‫‪35‬‬
‫ش ر)‬
‫انسوی(رژی سبال‬
‫ا سفر‬
‫اورشن‬
‫ن ظر خ‬
‫فت ههای‬
‫شر‪ ،‬درتار یخادبیاتعر ببراسا سیا‬
‫انسوی ‪،‬رژی سبال‬
‫ا سفر‬
‫اورشن‬
‫خ‬
‫ا سیشخصیتعر ببدویپرداخته وو یژ گیهای‬
‫پیشی نبه صورتبندیروا نشن‬
‫ا خشونتاز‬
‫هلیرا چن ی نبرشمردها ست ‪ :‬خو گرفت نب‬
‫ا‬
‫اعیعر ب ج‬
‫فردی واجتم‬
‫ارتن گد ستیو م حروم یتاوراتندخو‪ ،‬مغرور‪،‬زودخشم و ستیز گر‬
‫کودکیکهدرکن‬
‫ا میبود؛‬
‫ق ع م ظهرتوجه ویبهنیکن‬
‫ا م و سکهدروا‬
‫میکرد؛ ح س شر فون‬
‫ا جن ب ههای‬
‫ا جن بههایفردی وهمب‬
‫ار)کههمب‬
‫ام جو یی(ث‬
‫بلندپروازی؛انتق‬
‫اد شده‬
‫ات ی‬
‫هنری صف‬
‫انیکه جلوةبیرونیو‬
‫اعیود ینی مرتبطب ود؛رجزخ و‬
‫اجتم‬
‫هندة‬
‫شا ن د‬
‫ک هن‬
‫قماروباد هن وشی‬
‫ً درجنگ مجا لبروز مییافت؛و‬
‫ب ود و معم وال‬
‫ا ییدر صر ف آ نب ود (‬
‫ا ی شثروتوبیاعتن‬
‫ا ییونم‬
‫ازعر ببدویبه خودنم‬
‫نی‬
‫ان‬
‫ش ر (ج ‪ ،1‬ص ‪،)30‬پ سازبی‬
‫شر‪ ،‬ج ‪ ،1‬ص ‪23‬ـ ‪.)28‬بال‬
‫رجوعکنیدبهبال‬
‫أ ی یدن ظر یة گولدتسیهر‪ ،‬می گو یدکهتماما ی ن جلوههای‬
‫اتو ضم نت‬
‫ا ی نخصو صی‬
‫هل یتنا مید‪.‬‬
‫انی مجموعهایراتشکی ل میدادکها سالم آ نراجا‬
‫رو‬
‫من ب ع ‪:‬‬
‫‪36‬‬
‫‪http://www.encyclopaediaislamica.com/madkhal2.php?sid=4443‬‬
‫زنان و نظام خانواده ‪:‬‬
‫‪ : 1‬کاال انگاری زن ( فروش ‪ ،‬کشتن ‪ ،‬آزار ‪ ،‬نا اختیاری )‬
‫‪ : 2‬چند همسری برای مرد‬
‫‪ : 3‬رواج انواع ازدواج ها ( مثل صداق ‪ ،‬متعه ‪ ،‬اماء ‪( :‬‬
‫رسومات) ‪ ،‬مقت ‪ :‬ازدواج پسر بزرگ با ‪ ، . . .‬شغار ‪ :‬تعویض خواهر ‪ ،‬رهط ‪ :‬نکاح دسته جمعی ‪،‬‬
‫اختین ‪ :‬دو خواهری ‪ ،‬رجوع کنید به پاورقی صفحه ی ‪) 52‬‬
‫پیوند با کنیزان بدون‬
‫‪ : 4‬زنده به گور کردن دختران‬
‫سئوال ‪ :‬با چه شواهدی را می توان به پایین بودن ارزش اجتماعی زنان‬
‫در عربستان استدالل کرد ؟‬
‫ج ‪ )1:‬پیمان عقبه ی اول ‪ )2‬پیامبر و قیس ابن عاصم ‪)3‬‬
‫تأکیدات قرآن بر ننگ بودن زن در میان عرب‬
‫‪37‬‬
‫وضعیت اقتصادی ‪:‬‬
‫‪ : 1‬مبادله ی سنگ های قیمتی‬
‫‪ : 2‬دامداری‬
‫‪ : 3‬گردشگری‬
‫‪ : 4‬اقتصاد کاذب‬
‫وضعیت دینی ‪:‬‬
‫‪ : 1‬بت پرستی ( صنم و وثن ) انواع بتهای قبیله ای مانند و ّد ‪ ،‬یغوث ‪ ،‬یعوق و نسر‬
‫ـ مهمترین بت هایی که مردم مرکز عربستان آنها را زیارت می کردند ‪ :‬الت ( شمس و‬
‫مادر خدایان ) ‪ ،‬منات ( خدای سرنوشت ) ‪ ،‬عزا ( زهره ) ‪ ،‬هبل ( شکل انسان )‬
‫‪ : 2‬انواع مذاهب در عربستان ‪ :‬مسیحی ‪ ،‬یهودی ‪ ،‬حنیفی ‪ ،‬مانوی ‪ ،‬مزدکی و ‪. . .‬‬
‫‪38‬‬
39
40
‫سئوال ‪ :‬واژه ی جاهلیت را با توجه‬
‫به معنی لغوی از دیدگاه قرآن و نهج‬
‫البالغه توضیح کامل بدهید؟ ‪.‬‬
‫ج ‪ :‬الف ‪ :‬نادانی همراه با‬
‫حماقت ‪ :‬این کلمه نخستین بار‬
‫بوسیله ی قرآن به مردمان قبل‬
‫از بعثت به کار رفته ‪ ،‬دورانی که‬
‫زندگی مردم از ویژگی های حیات‬
‫بشری خالی بود ‪ .‬حدود آن شبه‬
‫جزیره ی عربستان می باشد ‪.‬‬
‫‪41‬‬
‫قرآ ن‬
‫ن ظر‬
‫در قرآن کریم چهار مصداق روشن برای جاهلیت بیان شده است ‪:‬‬
‫‪ - 1‬پیروی از حکم وحکومت ناحق ‪ ،‬رفتار خالف قانون الهی ‪ ...‬روی گردانی از دستورات الهی ‪: . ...‬‬
‫ّللا ُح ْكما ً لِ َق ْو ٍم ُیوقِ ُنونَ آیا آنها حكم جاهلیت را ) از تو (‬
‫سنُ مِنَ ّ ِ‬
‫أَ َف ُح ْك َم ا ْل َجا ِهلِ َّی ِة َی ْب ُغونَ َو َمنْ أَ ْح َ‬
‫میخواهند؟!و چه كسي بهتر از خدا‪ ،‬براي قومي كه اهل یقین هستند‪ ،‬حكم مي كند؟! س‪ 5‬آیه ‪50‬‬
‫‪ - 2‬بی توجهی به وعده و وعیدهای خداوند و بد اندیشی در باره افعال الهی ‪ ...‬که در باره‬
‫اّلل َغ ْی َر‬
‫گروهی ا یاران پیامبر که با اکراه و نفاق در غزوه احد شرکت کرده بودند‪َ .‬ی ُظنونَ ِب ّ ِ‬
‫ا ْل َح ِّق َظنَّ ا ْل َجا ِهلِ َّی ِة َیقُولُونَ هَل لَ َنا مِنَ األَ ْم ِر مِنْ َ‬
‫ّلل‪( ...‬آنها گمانه اي‬
‫شي ٍء قُلْ إِنَّ األَ ْم َر ُكلَّ ُه ِ ّ ِ‬
‫نادرستي همچون گمانه اي دوران جاهلیت درباره خدا داشتند‪،‬و مي گفتند‪ :‬آیا چیزي از‬
‫پیروزي نصیب ما مي شود؟! بگو‪ :‬همه كارها ( و پیروزیها ) به دست خداست‪.‬‬
‫‪ : 3‬بی پروایی و خود نمایی زنان در جامعه ‪َ ...‬و َق ْرنَ فِي ُب ُیوتِ ُكنَّ َوالَ َت َب َّر ْجنَ َت َبر َج ا ْل َجا ِهلِ َّی ِة‬
‫سولَ ُه إِ َّن َما ُیری ُد َّ‬
‫صالَ َة َوآتِینَ َّ‬
‫الر ْج َ‬
‫ِب َعن ُك ُم ِّ‬
‫ّللا ُ لِ ُی ْذه َ‬
‫ّللا َو َر ُ‬
‫ْاألُولَى َوأَق ِْمنَ ال َّ‬
‫س أَهْ ل َ‬
‫الز َكا َة َوأَطِ ْعنَ َّ َ‬
‫ِ‬
‫ا ْل َب ْی ِ‬
‫ت َو ُی َط ِّه َر ُك ْم َت ْط ِهیراً (دلیل عصمت اهل بیت از نظر قرآن)‪ .‬س احزاب ‪ 33‬آیه ‪ 33‬و در‬
‫خانه هاي خود بمانید‪ ،‬و همچون دوران جاهلیت نخستین ) در میان مردم ( ظاهر نشوید‪،‬و‬
‫نماز را برپا دارید‪ ،‬و زكات را بپردازید‪ ،‬و خدا و رسولش را اطاعت كنید‪،‬خداوند فقط‬
‫میخواهد پلیدي و گناه را از شما اهل بیت دور كند و كاما شما را پاك سازد‪.‬‬
‫‪42‬‬
‫ادامه ی نظر قرآن‬
‫‪ : 4‬تأکید برخواسته های نابجا ‪،‬تعصب دراگاهی های ناچیز وجانبداری بی دلیل‬
‫ازعقاید ناچیز‬
‫نزل َ َّ‬
‫لوب ِه ُم ا ْل َح ِم َّی َة َح ِم َّی َة ا ْل َجا ِهلِ َّی ِة َفأ َ َ‬
‫سولِ ِه‬
‫س ِكی َن َت ُه َعلَى َر ُ‬
‫ّللاُ َ‬
‫إِ ْذ َج َعل َ الَّذِینَ َك َف ُروا فِي قُ ِ‬
‫َو َعلَى ا ْل ُم ْؤ ِمنِینَ َوأَ ْل َز َم ُه ْم َكلِ َم َة ال َّت ْق َوى َو َكا ُنوا أَ َح َّق ِب َها َوأَهْ لَ َها َو َكانَ َّ‬
‫ّللاُ ِب ُكل ِّ َ‬
‫ش ْي ٍء َعلِیما ً‬
‫(‪ .‬فتح ‪ 48‬آیه ‪)26‬‬
‫(به خاطر بیاورید) هنگامي را كه كافران در دلهاي خود خشم و نخوت جاهلیت داشتند‪،‬‬
‫و (در مقابل‪ )،‬خداوندآرامش و سكینه خود را بر فرستاده خویش و مومنان نازل‬
‫فرمود و آنها را به حقیقت تقوا ملزم ساخت‪،‬و آنان از هر كس شایسته تر و اهل آن‬
‫بودند‪ ،‬و خداوند به همه چیز داناستموارد دیگر ‪ - :‬عقاید و اخالق ناپسند مانند خوردن‬
‫مردار ‪ ،‬گوشت خوک ‪ ،‬خون ‪ ،‬حیوان درنده‪،‬پرستش بت برای نزدیکی به خداوند ‪،‬‬
‫پرستش فرشتگان بعنوان دختران خداوند برای بدست آوردن شفاعت ‪،...‬اعتقاد به‬
‫حیات مادی محض ؛ ونیز قربان برای غیر خدا؛ همه احکامی است که در جاهلیت روا‬
‫بوده است‪1.‬ص ‪61‬‬
‫‪43‬‬
‫نظر نهج البال غه در باره ی جاهلیت‬
‫‪ : 1‬لجاجت در برابر حق و پیروی از ستمگران ‪« ،‬میوه دنیای آنروز فتنه و آشوب‬
‫وغذایش مردار بود‪ .‬در درون وحشت ودر بیرون شمشیر حکومت می کرد ‪ ».‬نهج‬
‫خط ‪89‬‬
‫‪: 2‬ترک خرد ‪،‬اندیشه و دین فهمی‬
‫‪ : 3‬نبود هدایت‬
‫‪ : 4‬تعصبات بیجا وشیطانی‬
‫‪: 5‬حاکمیت نیرنگ و جنگ‬
‫‪: 6‬سطحی نگری دردین وخدا‬
‫‪ :7‬فرهنگ منحط و ترویج کار های خالف‬
‫ّ‬
‫جاهلیت نام برد‪ .‬نهج خطبه ‪166‬و ‪192‬‬
‫‪ : 8‬و ‪ ...‬را می توان از نماد های‬
‫سؤال ‪ :‬تفاوت آن روز با امروز چیست ؟‬
‫‪44‬‬
‫ایران و روم در آستانه ظهور اسالم‪:‬‬
‫‪ : 1‬وضع دولت روم ‪:‬حکومت استبدادی ‪591 ،‬میالدی خسرو پرویز خود را قرین آفتاب‬
‫‪ : 2‬نارضایتی مردم ‪ :3 .‬جنگ قدرت ‪ : 4 .‬تجمل گرایی ‪ : 5‬تبعیض در بهره مندی از مزایای‬
‫اجتماعی ( داستان مرد کفش گر از زبان حکیم فردوس ی) ‪ :6‬وجود ادیانی مانند{ زردشتی‬
‫(آمیخته به خرافات) که دین رسمی کشور بود ‪ ،‬این دین از یک ثنویت رنج می برد ) ‪ ،‬یهودی ‪،‬‬
‫مسیحی ‪ ،‬مانوی ‪ ،‬صائبی (پیروان پیامبر یحیی ) ‪ ،‬مزدکی و ‪ : }. . .‬نظام خانوادگی ‪ :‬مرد ساالری‬
‫‪ّ ،‬‬
‫تعدد همسران ‪ ،،‬ازدواج با محارم در طبقه ی حاکم‪ ،‬کاال انگاری‪...‬‬
‫و وضع دولت روم ‪ :‬نیز همانند دولت ایران ازبیماری های اجتماعی در رنج و عذاب بود‪ .‬چنانکه در‬
‫عصر چهل ساله یوستییانوس می توان از استبداد‪ ،‬عادالنه تقسیم نشدن مزیت های‬
‫ّ‬
‫ی‬
‫اجتماعی ‪ ،‬بلوا های تصنعی ‪..‬نزاعات فکر (آریوس وآتاناسیوس )‪...‬را نام برد ‪.‬‬
‫آسیب های فوق و امثال آنها ‪، ،‬مردم را به ستوه آورده بود و آماده ی تحولی همه جانبه ساخته‬
‫بود بدین ترتیب تراکم رو به انفجار بود ‪ .‬صص ‪66 . 65 . 64‬‬
‫می دید ‪.‬‬
‫‪45‬‬
‫اهعلی ( ع)‬
‫عثتازد ید گ‬
‫انهب‬
‫اعی جها ندر آ ست‬
‫و ض عاجتم‬
‫امعلی ( ع)در خط به ی ‪191‬نهجالبالغ هوض ع آستان ه یبعثتراچگ ونهت وص ی ف می‬
‫س‪:‬ا م‬
‫ادهاو ست‪،‬‬
‫ّ ىاللّهعل یه و آله و سلّمبنده وفر ست‬
‫همکه م حمّد صل‬
‫ه ى م ىد‬
‫ا ید؟ ص ‪ ( 69‬گوا‬
‫نم‬
‫التفرورفتهبودند‪،‬ودر ح یرتو سر گردان ى‬
‫عوثفر م ودکه مردمدر گردا ب جه‬
‫ا م ىاورا م ب‬
‫هن گ‬
‫ان‬
‫ا ن ودلش‬
‫ه ىبر ج‬
‫کشید‪،‬و گمرا‬
‫کردهوب ه س و ىخ ود م ى‬
‫کت آنا نرا مهار‬
‫به سر م ىبردند‪،‬هال‬
‫ّ ىاللّهعل ی ه و آله‬
‫ام بر صل‬
‫ا م ىپی‬
‫همچن ی ندر خط به ‪ 196‬آوردهاند ‪ :‬خداوندهن گ‬
‫قف ل زدهب ود‪ ).‬و‬
‫ا‪،‬ونه چراغهدایت ىروش ن‪،‬ونه راه حقّ ى‬
‫انها ىازد ی ناله ىبرپ‬
‫عوثفر م ودکهنش‬
‫و سلّم را م ب‬
‫اپر ست ىشما را‬
‫کنم‪ ،‬وازدن ی‬
‫ار ش م ى‬
‫ا ن خدا شما رابهتر ساز خدا سف‬
‫ارب ود‪.‬ا ىبند گ‬
‫آشک‬
‫اه سخت ىو مشکالتاس ت ‪.‬‬
‫ای گ‬
‫ا یدارو ج‬
‫اپ‬
‫انها ىن‬
‫اخ‬
‫انم‪،‬ز یرادن ی‬
‫م ىتر س‬
‫ا نکشت ى‬
‫ان شبه جدا ی ى م حکومند‪ .‬مردم را چون‬
‫ا مت گزید گ‬
‫ق‬
‫ا لکوچکرد ن‪،‬وا‬
‫ادر ح‬
‫ا ندن ی‬
‫کن‬
‫ا‬
‫س‬
‫ا ندر د ل آ ب مرده‪،‬وبرخ ىدی گربررو ىا م واج‬
‫ها م ىلرزاند‪،‬برخ ىاز آن‬
‫ا‬
‫ا ن زدهدر د لدر ی‬
‫طوف‬
‫هد‬
‫اک ه خ وا‬
‫اند‪،‬وهر ج‬
‫کش‬
‫اوز ید ن آنها رابها ی ن سوو آ ن سو م ى‬
‫هاب‬
‫اد‬
‫المبهدربرده‪،‬وب‬
‫ان س‬
‫ج‬
‫ها شدهن یزبه سو ى مر گ‬
‫م ىبرد‪.‬پ س آ ن راکهدر آ ب م ىم یردنم ىتوا ن گرفت‪،‬و آ نکه ر‬
‫ا ءو جوارح‬
‫عض‬
‫الم‪،‬وا‬
‫ها س‬
‫انها آزاد‪،‬وبد ن‬
‫کنو نعم لکن ید‪،‬کهزب‬
‫ا ن خدا‪،‬هما‬
‫م ىرود‪.‬ا ىبند گ‬
‫قتازد ستبرود‪،‬و مر گفرا‬
‫ادا ست‪،‬پی شاز آ نکهو‬
‫هم‪ ،‬وفر صتز ی‬
‫از گشتفرا‬
‫ادهاند‪،‬وراهب‬
‫آم‬
‫ار آمدن شبه سرنبرید‪ .‬من ب ع ‪:‬نهج‬
‫ار ید‪،‬ودرانت ظ‬
‫ر سد‪،‬پ سفرار سید ن مر گرا حتم ىبشم‬
‫شتی ص ‪413‬و ‪414‬‬
‫البالغ‪46‬ه د‬
‫ریشه ی سکوالریسم‬
‫کنید ‪.‬‬
‫ش هیابیب‬
‫ع هرار ی‬
‫کنارزد ندی نازجا م‬
‫س ‪:‬ریشه ی سکوالر یسمو‬
‫قیدر طیقرو ن‬
‫اط روم شر‬
‫اره یان حط‬
‫ار یختمد ندرب‬
‫س‪:‬و ی لدورانت مور خونو یسنده یت‬
‫و سطی چه می گو ید؟ ص‬
‫ا نعق یده دارندکهعلتا صلی سق وط روم مس ی ح یتب ود‪.‬اووپیروان ش چن ی ن‬
‫بزر گتر ی ن مورخ‬
‫قیوب ه‬
‫ه بک ی شقد یم را‪،‬کهبه روحرو میخصلتاخال‬
‫ق عا ی ن مذ‬
‫دل ی ل میآوردندکهدروا‬
‫هنگکالس یک ‪،‬ب هعلم‪،‬ب هفلسف ه‪،‬ب ه‬
‫ا نبرد‪ .‬مس ی ح یتبهفر‬
‫اتبخش یدهب ود‪،‬از م ی‬
‫دولترومثب‬
‫کننده را جلد ‪ 3‬ص‪778‬‬
‫قی سست‬
‫هنراعال نجنگداد هب ود‪ .‬مس ی ح یتنوعیرازوریشر‬
‫اتو‬
‫ادبی‬
‫انیمعطو ف‬
‫ا ی فا ی ن جه‬
‫کرافراد راازوظ‬
‫عپردازانةزند گیرو میکردهب ود‪،‬ف‬
‫ق‬
‫قی گریوا‬
‫وارد روا‬
‫که‬
‫ای آن‬
‫ابه ج‬
‫ا ن راواداشتهب ودت‬
‫اختهب ود‪،‬و آن‬
‫انی س‬
‫اجعةک یه‬
‫انهبرای یکف‬
‫اد گیتسلیم طل ب‬
‫آم‬
‫ادتفردیاز‬
‫ع‬
‫ال س‬
‫اشند‪،‬بهدن ب‬
‫اریدرراهکشورب‬
‫ادت جمعیاز طر یقفداک‬
‫ع‬
‫در جستج وی س‬
‫الیکه‬
‫کستهب ود‪،‬در ح‬
‫ادتبروند‪ .‬مس ی ح یت و حدتامپراطوریرادرهم ش‬
‫هد وع ب‬
‫طر یق ز‬
‫کردند؛ آ ی ی ن مس ی حپیروا ن خ ود راازبهعهده‬
‫ارزه می‬
‫ا میبرای حفظا ی ن و حدت م ب‬
‫امپراطورا نن ظ‬
‫قی مبنیبرعدم‬
‫ام من عکردهب ود؛ا صو لاخال‬
‫ارفت نبه خد متن ظ‬
‫گرفت ن شغلهایر سمی ی‬
‫اتامپراطوریدر گروشوروشوقو‬
‫کهنج‬
‫ا ل آن‬
‫او مت و صل حدو ستیرا موع ظهکردهب ود و ح‬
‫مق‬
‫ار یختمد نو ی لدورا ن‪ 3‬ص‬
‫ار میرفت‪.‬جلد ‪3‬ت‬
‫ارادةبه جنگب ود‪.‬پیروزی مس ی ح مر گرومبه شم‬
‫‪789‬‬
‫‪47‬‬
‫انی‪،‬امپراطوریروم و جز یرة‬
‫اس‬
‫امعها یرا ندوره س‬
‫انوادهدر سه ج‬
‫ام خ‬
‫ا ن ون ظ‬
‫عیت حقوقزن‬
‫وض‬
‫‪ 12‬وضعیت حقوق زنان و نظام خانواده در سه جامعه ایران دوره ساساني‪،‬امپراطوري‬‫روم و جزیرة‬
‫العرب را مقایسه و ارزیابي كنید‪.‬‬
‫در خانواده ایراني دوره ساساني ‪ ،‬مرد ریاست مطلق داشت‪ ،‬از نظر تعداد همسر‬
‫محدودیتي نداشت‪ .‬ازدواج با محارم رواج داشت‪ .‬زن از شخصیت حقوقي بي بهره بود و‬
‫به عنوان شي ء از آن دیگران به حساب مي آمد‪ .‬پدر مي توانست كودكانش را از خود‬
‫براند یا به دیگران بفروشد‪ .‬شوهر مي توانست همسرش را كه در انجام وظایفش‬
‫كوتاهي كرده به مرد دیگري بسپارد تا از خدماتش بهره گیرد‪ .‬در روم نیز مانند ایران‬
‫زنان از حقوق بهره اینداشتند و ازدواج با محارم اشكالي نداشته است‪ .‬مردم به چهار‬
‫طبقه اشراف ‪ ،‬شوالیه ‪،‬بردگان وطبقه متوسطتقسیم مي شوند و هر كس در هر درجه از‬
‫شایستگي یا بي لیاقتي از مزایاي مخصوص طبقه خود بهره مند مي شد‪ .‬در جزیرة‬
‫العرب وضع بدتر بود‪.‬مرد از حق فروش‪ ،‬قتل‪ ،‬ضرب و شتم زن برخوردار بود و‬
‫سرنوشت او مقهور اراده مرد بود‪ . .‬زن در پذیرش و عدم پذیرش شریك زندگي اختیاري‬
‫نداشت‪ ،‬امنیت حقوقي و خانوادگي نداشت و مرد مي توانست ده زن اختیار كند‪ .‬زن را‬
‫ننگ مي شمردند و دختران را زنده به گور مي كردند وازدواج زناشویي ها مانند اماء‪،‬‬
‫‪48‬‬
‫مبادله و استبضاع نظام خانواده را متزلزل و شان زن را در حد جانوران پایین مي آورد‪ٰ.‬‬
‫موقعیت دین و مذهب را در سه جامعه یاد شده بیان نمایید‪.‬‬
‫ا ی ید‪.‬‬
‫ا ننم‬
‫اد شدهبی‬
‫امعه ی‬
‫ه ب رادر سه ج‬
‫ع یتد ی ن و مذ‬
‫ق‬
‫مو‬
‫کی درایرا ن‬
‫ص ائ بیو مزد‬
‫شتی ‪ ،‬یهودی ‪،‬مس ی حی ‪ ،‬مان وی ‪،‬‬
‫ام ظهورا سالم ‪،‬ادیانی مانندزرت‬
‫هن گ‬
‫ا یتقرار می گرفت‪ ،‬آ ی ی ن‬
‫انی مورد حم‬
‫اس‬
‫ها ن س‬
‫ا‬
‫رواجداشت‪.‬د ی نر سمی ‪،‬کهاز سویش‬
‫انی (‬
‫ادبه یکثنو یت جه‬
‫ا ناعتق‬
‫ان ی‬
‫اس‬
‫ان س‬
‫زرتشتب ود‪.‬و یژ گیا صلیوبدو نترد یدا ی ند ی ندرز م‬
‫هها وارواح مقد س رادر‬
‫اد ‪،‬ک و‬
‫ا آت ش‪،‬ب‬
‫ار گ‬
‫اه ‪ ،‬ست‬
‫هر یم ن )ب ود‪ .‬خورشید ‪ ،‬م‬
‫هورا مزداوا‬
‫ا‬
‫هورا مزدا‬
‫علیماتزرتشت م وج ودی مقد سب ود‪.‬فرزندا‬
‫ا بدرت‬
‫که آفت‬
‫گذشته میپر ستیدند وا ین‬
‫قی ‪ ،‬مس ی ح یت‬
‫افتهب ود و موردپر ست شقرار گرفت‪.‬درامپراتوریرومشر‬
‫ام ی‬
‫اخته میشد و مق‬
‫شن‬
‫شکالت‬
‫کردواز آ نپ س م‬
‫ا ن مس ی ح یترااعالم‬
‫ا ییفر م‬
‫د ی نر سمیب ود‪.‬قسطنط ی نبه سب برو ی‬
‫اخته شد‬
‫داخلی مس ی ح یتبه وج ود آ مد‪ .‬روحالقد س وارد مس ی ح یت شد ‪،‬تثلیثبهر سم یتشن‬
‫ار‬
‫ک‬
‫واف‬
‫ادتغییر‬
‫ع‬
‫اریازاب‬
‫عدا ستوارشد‪ .‬شک لد ی ندربسی‬
‫اب ود شد‪.‬د ی ن گریزیاز آ نبهب‬
‫عی مس ی حن‬
‫ق‬
‫وا‬
‫هابهکش ی ش‬
‫ار‬
‫اریازک‬
‫کرد‪ .‬مردم حق مراجعه مستقیم بهانج ی ل راازد ست دادند ودربسی‬
‫هلیشرك وبتپر ستیوبه‬
‫ا‬
‫ا ی لعر ب ج‬
‫قب‬
‫عید ی ن‬
‫ق‬
‫عر بعنصروا‬
‫ازمند شدند‪.‬در جز یرةال‬
‫نی‬
‫اه و‬
‫ادبه ج نارواح‪،‬پر ست ش م‬
‫عتپر ستیب ود‪.‬اعتق‬
‫ا ن وطبی‬
‫عدد خدا ی‬
‫عبیری آم یزهایازت‬
‫ت‬
‫انندنجرا ن و یثر ب گستر ش داشت ودر‬
‫اط یم‬
‫ا ن وج ود داشت‪ .‬مس ی ح یت ود ی ن یه وددرنق‬
‫ار گ‬
‫ست‬
‫اط‪49‬‬
‫شتی موردتوجهب ود‪ٰ.‬‬
‫انند ح یرهک ی شزرت‬
‫قی م‬
‫من‬
‫نقطه یا نقاط مشترك انحراف و انحطاط در قدیم و جدید‬
‫ار ید؟‬
‫اطدردوامپراطوریروم وا یرا نرابرشم‬
‫اط مشتركان حرا فوان حط‬
‫انق‬
‫نقطه ی‬
‫ار‬
‫کم روبهانفج‬
‫ها ن خ ود را خدا میدانستند‪.‬ترا‬
‫ا‬
‫ان حرا فدرهمهبخ شها وج ود دا ستها ست‪،‬ش‬
‫شای سراس ریباعثان حرافو‬
‫قی ‪،‬ف ح‬
‫کزقدرتوثروت‪،‬ان حرا فهایاخال‬
‫اتی‪،‬تمر‬
‫ادهایط بق‬
‫تض‬
‫اط دوامپراطوریروم وا یرا ن شد‪.‬‬
‫ان حط‬
‫عصبیت موجود در ارتباط با احزاب در سطح جهان را با عصبیت قبیله اي مقایسه كنید‪.‬‬
‫ا سنس ب و ح ب‪،‬تمام‬
‫عص بکهبرا س‬
‫ک ن وج ود داشته ‪:‬نس ب‪ ،‬ح س بو‬
‫قبیلههایعر ب سهر‬
‫در‬
‫قبیلهایهمه‬
‫ا سعص ب وعرق‬
‫اشند وبرا س‬
‫اهب‬
‫قبیله آ گ‬
‫اخر‬
‫ا ی ل ومف‬
‫ا مه وف ض‬
‫ا سن‬
‫ا یدازشن‬
‫افرادب‬
‫قبیله م ح وبودند‪،‬به گونهایکههمهپیوندها وروابطبرای حفظ و حدت دم و‬
‫ار‬
‫اخت‬
‫در س‬
‫ه بر آنها‬
‫قبیله م حدود یت وبرایر‬
‫ای‬
‫عض‬
‫انی میشد‪.‬ا ی نعصبیتبرایا‬
‫قبیلهقرب‬
‫و حدتل حم‬
‫ا جنگ‬
‫قبیلهای میشد و ی‬
‫اعث جنگ خونی ن‬
‫نوعیا ستبداد مطلقپد ید می آورد‪.‬ا ی نعصبیتب‬
‫عص ب ونزادپر ستیدرب ی ن‬
‫ا ضرنیزت‬
‫ال ح‬
‫اد‪ .‬در ح‬
‫بی نعر بو غ یرعر براه میافت‬
‫‪50‬‬
51
52
‫فصل سوم‬
‫تاریخ پیامبر‬
‫( والدت ‪ ،‬بعثت و دعوت )‬
‫‪53‬‬
‫کودکی ونوجوانی‪:‬‬
‫تولد ‪ :‬هفدهمین روز ربیع االول سال ‪ 570‬میالدی (عام الفیل)‬
‫سؤال ‪ :‬زندگی پیامبر را از کودکی تا بعثت را برر سی کنید ؟‬
‫سؤال ‪ :‬محمد ‪ f‬را ‪ ،‬معرفی یا نسب شناسی کنید ؟‬
‫‪54‬‬
‫چند سؤال‬
‫س‬
‫‪ :‬چرا محمد را پس از تولد به بادیه فرستادند ؟ص ‪71‬‬
‫س ‪ :‬نقش عبدالمطلب ‪ ،‬ابوطالب و فاطمه ( زن ابی طالب ) رادر زندگی پیامبر‪ ،‬بنویسید‪.‬‬
‫س ‪ :‬نقش عبدالمطلب ‪ ،‬ابوطالب و فاطمه ( زن ابیطالب ) رادر زندگی پیامبر‪ ،‬بنویسید ‪.‬ص‪ 72‬و‪73‬‬
‫چرا محمدجذب فرهنگ ناسالم جامعه ی خود در دوره ی نوجوانی و جوانی نشد ؟ تجزیه و تحلیل بکنید ‪.‬‬
‫ص ‪72‬‬
‫ج ‪ :‬بزرگواری شخصیت ابوطالب بستر کامل آسمانی محمد شد ‪.‬‬
‫‪55‬‬
‫ام ی ن‪ ،‬حل فالف ضو ل‪ ،‬حجراالس ودوت حنّث‬
‫ار‪ ،‬خ و ش خلق ‪،‬کریم وشرافتمند گغته میش ود؛‬
‫ق‬
‫او‬
‫انتدار ‪،‬را ست گو‪،‬ب‬
‫‪-1‬ام ی ن ‪ :‬بهفردیا م‬
‫انندعدم ح ضوردر آدا بو‬
‫هند ‪ .‬م‬
‫الهاینوجوانیو جوانی سب ب شداورالق ب ام ی ن د‬
‫حوادث س‬
‫ال س خوش گذرانیو ‪)73(....‬‬
‫ار ‪،‬شرا ب ‪ ،‬مج‬
‫هلی مث لقم‬
‫ا‬
‫ر س وم ج‬
‫اع‬
‫ا س آ ندف‬
‫انیوج ود داشت وا س‬
‫ا ن جر حمیهاپیم‬
‫‪ -2‬حل فالف ضو ل ‪ ( :‬ص‪)74‬در گذشته م ی‬
‫اده یف ض ل مشتق‬
‫امهایهمهاز م‬
‫انیبودندکهن‬
‫ا ن گذارا نپیما نک س‬
‫ا نب ود‪،‬بنی‬
‫اد گ‬
‫از حقوقافت‬
‫ارث ‪،‬ف ض لاب ن وداعه ‪،‬بها ی ن جهتا ی نپیما ن را‬
‫اله ‪،‬ف ض لاب ن ح‬
‫ب ودها ست ‪.‬ف ض لاب نف ض‬
‫ا ن رابه‬
‫عثت واردا ی نپیما ن شد ‪.‬ادا مه ی دا ست‬
‫ا لبی شازب‬
‫پیما نف ضو ل گو یند ‪ .‬م حمد ‪ 20‬س‬
‫عفر ‪ ،‬ص ص ‪ 152 . 151‬ر‪ .‬ك ‪.‬‬
‫انی ‪ ،‬ج‬
‫ا بفروغابدیّت ‪ ،‬سب ح‬
‫کت‬
‫ا خرد مند گی‬
‫عص بب‬
‫ا ن مرد می مت‬
‫عبهدر م ی‬
‫عم یرک‬
‫ال گیدررو یدادت‬
‫‪ - 3‬حجراالس ود ‪:‬در ‪ 25‬س‬
‫عقوبی‪،‬‬
‫ار یخ ی‬
‫ا یل حجراالس ودراب هجایخ ودبازگرداند‪.‬ت‬
‫قب‬
‫داوریکرد و ضم ناحترامبههمه ی‬
‫قی ص‪74‬‬
‫اور‬
‫ج‪ ،1‬ص‪373‬پ‬
‫افت ‪،‬هرروزکه می گذشت‬
‫ام برفزونی ی‬
‫عنی گرای شبه خلوتوانزوادرپی‬
‫‪-4‬ت حنّث ‪ :‬ی‬
‫شتر میشد و خلوتواند یشهب هشکلی‬
‫ا مردمبی‬
‫ا صله یرو حیا شب‬
‫اری م ح یط وف‬
‫از گ‬
‫اس‬
‫ن‬
‫ار حرا می‬
‫هایاطرا ف مکه و غ‬
‫هابهک و‬
‫ار‬
‫ا لب‬
‫ا سرار آم یززند گیا ش رافرا گرفت ‪،‬لذادر طو ل س‬
‫ام بردرا ی ندورا نبه چه‬
‫ا نبهاوج میر سید ‪،‬کسی چه داندکهپی‬
‫اه رم ض‬
‫افتا ی نا مردر م‬
‫شت‬
‫امت حنّثب ود ‪.‬‬
‫ا ب‪،‬درا ی‬
‫ا ن آ ن جن‬
‫ارتشر ك ‪ ،‬آر م‬
‫امعهازا س‬
‫ات ج‬
‫میاندیش ید ‪،‬درهر صورتنج‬
‫‪56‬‬
57
‫س ‪ :‬در خصوص ازدواج خدیجه با محمد به سئواالت زیر پاسخ دهید ‪:‬‬
‫‪ -1‬علت تأخیر در ازدواج؟ ‪ :2‬حل این مشکل؟ ‪: -3‬عکس العمل خدیجه؟‬
‫ج‪ : 1‬احتماالً مشکل کمبود دستمایه ی زندگی‪.‬‬
‫ج‪ : 2‬هوشمندی خدیجه در تقبل هزینه ی ازدواج‪.‬‬
‫ج‪ : 3‬پیامبر اسالم بیش از ‪ 25‬سال از عمر خود را با خدیجه که ملکه‬
‫ی قریش بود سپری کرد ‪ ،‬خدیجه خود را کنیز محمد می خواند ‪.. . .‬‬
‫رفتار آن حضرت در جلب رضایت خدیجه و بخشیدن اموالش به تهی‬
‫دستان ‪ ،‬بی توجهی به ثروت اندوزی ‪ ،‬آزاد کردن زید ابن حارثه از قید‬
‫بردگی و ارج نهادن به او مشعلی بود که به زودی خدیجه را از دهلیز‬
‫وجود محمد عبور داد ‪ .‬و به روشنایی خیره کننده قلبش رساند ‪ .‬از این‬
‫پس خدیجه دیگر تنها بانوی خانه ی محمد نبود بلکه همراز ‪ ،‬همدم ‪،‬‬
‫همدل و رفیق راهش به شمار می آمد ‪ .‬با او خدایش را می یافت و با‬
‫رنج ‪ ،‬صداقت و پاکدلی اش را و در قالب این رنج ها بود که مقامی‬
‫باالتر از مریم و زنان برجسته ی تاریخ یافت ‪ٰٰ .‬‬
‫‪58‬‬
‫آغاز رسالت‬
‫ج ‪ 27 :‬رجب در حالی که محمد عالی ترین مراحل کمال انسانی و‬
‫عقالنی را در ‪ 40‬سالگی پشت سر می گذاشت ‪ ،‬در نیمه شبی‬
‫که آرامشی روحانی وجودش را فرا گرفته بود و جهان طبیعت‬
‫نیز همراه او دست نیاز به سوی خالق یکتا گشوده بود ‪،‬‬
‫صحیفه ای نورانی در مقابل روح پاک و چشمان او گشوده شد‬
‫‪ .‬محتوای آن فرمان رسالت بود و با امر به خواندن ‪ ،‬بدو ابالغ‬
‫می شد ‪.‬ام ی ن و حیاوراندا میداد ‪ِ :‬ب ْسم ّ‬
‫من‬
‫ح‬
‫الر‬
‫ّللا‬
‫ِیم ‪.‬‬
‫ح‬
‫الر‬
‫ِ‬
‫َّ‬
‫ْ‬
‫َّ‬
‫ِ‬
‫ِ‬
‫ِ‬
‫نسانَ مِنْ َع َل ٍق (‪ )2‬ا ْق َر ْأ‬
‫اس ِم َر ِّب َك ا َّلذِي َخ َل َق (‪َ )1‬خ َل َق ْاْلِ َ‬
‫ا ْق َر ْأ ِب ْ‬
‫َو َرب َك ْاألَ ْك َر ُم (‪ )3‬ا َّلذِي َع َّل َم ِبا ْل َق َل ِم(‪. )4‬پ ساز آنکه صدای ج برئی ل‬
‫ا نبها مر‬
‫ان ش طن ی نانداخت وبهاو گفت‪:‬که چ گونهانس‬
‫در ج‬
‫ا دانشیکه‬
‫الم وجود گذاشته وب‬
‫ابهع‬
‫خداوندازکوچکتری نذرّات‪،‬پ‬
‫قلمبهاوکرا متفر م ودهبه منزلتیواالرس یده‬
‫خداوندبه وا سطه ی‬
‫ا ست ‪ . ...‬ص ‪76‬ر‪ .‬ش‬
‫‪59‬‬
‫در چگونگی نزول وحی برای پیامر اسالم ( افسانه اولین وحی)‬
‫اشد ‪:‬‬
‫انهدر ستنمیب‬
‫چراا ی ناف س‬
‫ام برشن یده‬
‫اشد ‪،‬بهن ظرنمی آ یدکه خ ودازپ ی‬
‫عثت میب‬
‫ارمب‬
‫ا ل چه‬
‫‪-1‬تولد روایتکنندهدر س‬
‫اشد ‪ (.‬ص‪)78‬‬
‫ب‬
‫ام برقدرت خواند ننداشتها ست ‪...‬‬
‫‪ ... -2‬خدا وفرشته و حی میدانستندکهپی‬
‫هنی‬
‫علیما مر ذ‬
‫قبو لا ست چ و نت‬
‫اد گیریا مری غ یر‬
‫ام براز سویفرشته و حیبرای ی‬
‫ا نپی‬
‫ک‬
‫ت‬
‫افیب ود ‪..‬‬
‫ا ست ‪ ...‬واز طر فدی گراراده خداک‬
‫افل گیرشد ناومعنیندارد ‪.‬‬
‫افت و حی غ‬
‫ا مردردر ی‬
‫اد گیپی‬
‫اتوجهبه آ م‬
‫‪-4‬ب‬
‫هد هتر سولرز‬
‫شا‬
‫ش دوبا م‬
‫شترازپیا مبربا‬
‫عاتبان و خدیج هب ی‬
‫‪ -5‬چ گونه ممک نا ست اطال‬
‫هد ‪.‬‬
‫ح ضرت اورادلداری د‬
‫اشد و خ ودنداند ‪ ...‬وپ یکالهی‬
‫عوثشدهب‬
‫ام بربرایهدا یت مردم م ب‬
‫‪ -6‬چ گونه ممک نا ستپی‬
‫اشد ‪.‬‬
‫ای مس ی حی ب‬
‫ابین‬
‫أ ی یدپیر مردین‬
‫ازمندت‬
‫ا سد ‪...‬ونی‬
‫رانشن‬
‫ارَأَ ى(نجم ‪ 53‬آ یه ‪)11‬‬
‫ُؤَادُمَ‬
‫کَذَبَالْف‬
‫ا‬
‫ازد ‪ :‬مَ‬
‫اتقرآ ننمی س‬
‫اآ ی‬
‫‪-7‬ا ی نترد یدهاب‬
‫اکسیدر گیرنمی ش ود ‪.‬‬
‫اتقرآ نفرشته و حیب‬
‫‪-8‬درکیفیتنزو ل آ ی‬
‫از‬
‫ع مروب نشر حب یلو ‪ ...‬س‬
‫ابرب نع بد هلل ‪،‬عبدا هللب نع با س ‪،‬‬
‫اتن ظ یر ج‬
‫ا گزارش‬
‫‪-9‬ا ی ن گزار شب‬
‫‪60‬‬
‫اریندارد‬
‫گ‬
‫س ‪ :‬نخستین ایمان آورندگان ‪:‬‬
‫‪ : 1‬خد یجه ( ع)‬
‫‪: 2‬علی ( ع)‬
‫ارثه‬
‫‪: 3‬ز یداب ن ح‬
‫ام بر )‬
‫قیه وامّکلثوم ( دخترا نپی‬
‫‪: 4‬ز ین ب ‪،‬ر‬
‫‪: 5‬ابوبکر ‪،‬بال ل ‪،‬یاس ر ‪ ،‬س میّه ‪ ،‬مقداد ‪،‬اب وذر ‪،‬زب یراب نعوام ‪،‬عثما ن‬
‫ا ص‬
‫قّ‬
‫عداب نو‬
‫ع باب نعم یرو س‬
‫‪ ،‬طل حه ‪،‬اب نعو ف ‪ ،‬مص‬
‫ا ‪ : 2 . 281‬مروج‬
‫اب ع ‪ : 1 :‬س یرهالنبو یه ‪ ،‬ج ‪ ، 1‬ص ‪269‬ت‬
‫من‬
‫ار یخط بری ‪ ،‬ج ‪ ، 2‬ص ‪ . 315‬و‬
‫ه ب ‪ ،‬ج ‪ ، 2‬ص ‪: 3 . 283‬ت‬
‫الذ‬
‫‪61‬‬
‫س ‪ :‬با توجه به شروع دعوت اسالمی توسط پیامبربه سئواالت زیرپاسخ دهید ‪:‬‬
‫انیوعلت آ ن‬
‫‪ : 1‬مراحل دعوت را شرح دهید ؟ج ‪:‬ال ف ‪ :‬مر حله یپنه‬
‫اد‬
‫هسته یا صلیتبلیغ ‪،‬ا یج‬
‫ا ن مردم ‪،‬تربیت‬
‫نب ود ن زم ینهبرایدعوتدر م ی‬
‫عایپیا مبرخبرداشت و‬
‫قری شازاد‬
‫شکار؛ درای ن مدت‬
‫زم ینهبرایاعالم آ‬
‫ابر مید یدند ‪ ،‬می گفتند ج وا نع بدالمطل باز آ سما ن سخ ن‬
‫قتیاورادر مع‬
‫و‬
‫ام برخ بر چندانینداشتندوبههم ی ندل ی ل‬
‫می گو ید ‪.‬ولیاز محتوایدعوتپی‬
‫ا ننمی دادند ‪ .‬ص ‪802‬‬
‫اکنشینسبتبه آ ن ح ضرتنش‬
‫و‬
‫ا ن مزا حماونمی شدند؟‬
‫انیب ود؟ ‪ ،‬چرا مشرک‬
‫‪ : 2‬چرادعوت مر حله یاو لپنه‬
‫ا لبود؟‬
‫و مدتدعوتفوق چند س‬
‫ار مر حله یدومدعوت ‪،‬دو مر حلهایب ود ‪:‬ابتدادعوتاز‬
‫ب ‪:‬دعوت آشک‬
‫ا سیکرد‬
‫ا سپ‬
‫اوندا ن ودردونوبت صورتپذ یرفت ‪،‬نوبتاو ل راابوله بن‬
‫خویش‬
‫ودرنوبتدومر سو ل خدا ( ص)فر مودند ‪:‬فرزندا نع بدالمطل ببه خدا‬
‫ا نعر بکسیرا‬
‫سو گنددر م ی‬
‫‪62‬‬
‫در خواست کمک از قریش‬
‫اشد ‪. . .‬کدام یک‬
‫ا ن م ن‪،‬برای شما آوردهب‬
‫هتروبرترازارمغ‬
‫انیب‬
‫ا سمارمغ‬
‫نمیشن‬
‫اشد‪.‬‬
‫ا برادر‪ ،‬وصی و جانشین منب‬
‫اری میکنیدت‬
‫ازشما م ن رادرا ی نا مر ی‬
‫ار‬
‫ام بر سهب‬
‫ا سخ مثبتنداد وپی‬
‫ام برپ‬
‫( ص ‪ )82‬جز علی (ع)کسیبهپی‬
‫ای ی نبود جز‬
‫ا نپ‬
‫ان‬
‫های م یهم‬
‫سخ ن خ ود راتکرارکرد ودرهر سه‪،‬همه ی سر‬
‫ارهکرد وفر م ود ‪:‬ا ی نبرادر ‪،‬و صیّو‬
‫علی ( ع) ‪،‬ور سو ل خدابهعلیاش‬
‫ار یخط بری ‪ ،‬ج ‪ ، 2‬ص ‪. 62‬‬
‫اب ع ‪: 1 :‬ت‬
‫ا ست ‪ ( .‬من‬
‫ا ن شم‬
‫انشی ن م ندر م ی‬
‫ج‬
‫ار یخ ‪ ،‬ج ‪ ، 2‬ص ‪ : 3 . 40‬م سندا حمد ‪ ،‬ج ‪ ، 1‬ص ‪111‬‬
‫ا م لفیالت‬
‫‪: 2‬الک‬
‫‪ : 4 .‬شرحنهج ‪...‬ال حد ید ‪ ،‬ج ‪ ، 1‬ص ‪: 5 . 111‬الغد یر ‪ ،‬ج ‪) 278 ، 2‬‬
‫اوندا ن راچ گونه میتوا نت حل ی لکرد؟ ص ‪83‬‬
‫س ‪:‬ازن ظرعقلیدعوتاز خویش‬
‫ان‬
‫ادعوتعم و می ‪:‬پ ساز آنکهفرشته ی و حیفر م‬
‫ار ی‬
‫مر حله یدومدعوت آشک‬
‫کِینَ ق( حجر آ ‪)94‬‬
‫شْرِ‬
‫ْعَنِالْمُ‬
‫ْرِض‬
‫ع‬
‫ُوَأَ‬
‫ُؤْمَر‬
‫ات‬
‫ِمَ‬
‫ْب‬
‫ْدَع‬
‫اص‬
‫َ‬
‫هدا یتعم و می قف‬
‫ام بر‬
‫اپیچ ید ‪،‬پ ساز آ نپی‬
‫اه قدرکوه صف‬
‫اح‬
‫ا صب‬
‫کرد ‪،‬طن ی ن ق ی‬
‫رابه ویابالغ‬
‫کرد (نزو ل سوره ی م سد ) ‪.‬‬
‫کار‬
‫الت خ ود رااعالمنمود ‪،‬اب وله باوراان‬
‫ر‪ 63‬س‬
‫عکس العمل قریش در برابر دعوت‬
‫ش ه ی مردمراب هچ هعک سالعملی‬
‫اد ی ن و منطقیا سالم ‪،‬اندی‬
‫ا نا صو لبنی‬
‫س ‪:‬بی‬
‫واداشت؟‬
‫کرواداشت ‪ ،‬ب ‪ :‬عده ای نیز برآشفتند ‪.‬‬
‫ج ‪:‬ال ف ‪:‬عدهایرابهتف‬
‫انیبودند؟‬
‫ا م ل چهک س‬
‫س ‪ :‬گروههای آشفته ش‬
‫ج ‪1 :‬ـ آنهاکه کورکورانه از نیاکان اطاعت میکردند ‪.‬‬
‫َ‬
‫َا ن‬
‫ْک‬
‫َو‬
‫وَ‬
‫ل‬
‫َ‬
‫َا أ‬
‫َا ء‬
‫َن‬
‫ْهِ آب‬
‫َلَی‬
‫َاع‬
‫ْن‬
‫َی‬
‫لْف‬
‫َ‬
‫َا أ‬
‫ِعُ م‬
‫تَّب‬
‫َ‬
‫ُوابَلْن‬
‫قَا‬
‫ل‬
‫ُ‬
‫للّ ه‬
‫َلَا‬
‫ْز‬
‫َن‬
‫َا أ‬
‫ُوا م‬
‫ع‬
‫ِ‬
‫مُاتَّب‬
‫هُ‬
‫قِیلَلَ‬
‫ِذَا‬
‫قوَ‬
‫إ‬
‫تَدُونَ ق (بقره آ یه ی ‪)170‬‬
‫ْ‬
‫َه‬
‫ًوَالَ ی‬
‫ْئا‬
‫ُ ونَشَی‬
‫ْقِل‬
‫ع‬
‫َیَ‬
‫ْال‬
‫م‬
‫هُ‬
‫اؤُ‬
‫َ‬
‫آب‬
‫اف ع خو ی ش‬
‫ا نکه دل به دنیا و خوشی های آن سپرده وتنهابه من‬
‫‪2‬ـ آن‬
‫کر میکردند ‪.‬‬
‫ف‬
‫َ‬
‫َاء‬
‫ق‬
‫َوالِ‬
‫َس‬
‫َان‬
‫َم‬
‫ْک‬
‫هُم‬
‫ْسَا‬
‫َن‬
‫َن‬
‫ْم‬
‫َو‬
‫اْی‬
‫َل‬
‫َاف‬
‫ْی‬
‫ُالدُّن‬
‫َاة‬
‫ْحَی‬
‫ُال‬
‫هُم‬
‫تْ‬
‫َغَرَّ‬
‫ًو‬
‫ا‬
‫عِب‬
‫لَ‬
‫َ‬
‫ًو‬
‫ْوا‬
‫ه‬
‫َ‬
‫ْل‬
‫م‬
‫هُ‬
‫ُوادِینَ‬
‫تَّخَذ‬
‫قالَّذِینَا‬
‫ْحَدُونَ ق (اعرا ب آ یه ی ‪) 51‬‬
‫َج‬
‫ای‬
‫اتِنَ‬
‫َ‬
‫ِآی‬
‫ُواب‬
‫ان‬
‫کَ‬
‫ا‬
‫ْهذَاوَمَ‬
‫م‬
‫هِ‬
‫ْمِ‬
‫َو‬
‫ی‬
‫‪64‬‬
‫عکس العمل قریش در برابر دعوت‬
‫الَ‬
‫َ‬
‫ق‬
‫ا عرابی مقدار ‪.‬قوَ‬
‫ای ی ناجتم‬
‫اتپ‬
‫‪3‬ـافرادیکه خود را برتر دانسته ‪،‬ط بق‬
‫ُونَ‬
‫ُول‬
‫َق‬
‫َی‬
‫َس‬
‫ِهِف‬
‫تَدُواب‬
‫ْ‬
‫َه‬
‫ْی‬
‫َم‬
‫ذْل‬
‫ِ‬
‫إ‬
‫َ‬
‫ْهِو‬
‫َی‬
‫ِ‬
‫ل‬
‫َاإ‬
‫ُون‬
‫َق‬
‫َب‬
‫َا س‬
‫ًم‬
‫ْرا‬
‫َی‬
‫َخ‬
‫َا ن‬
‫ْک‬
‫َو‬
‫َنُوال‬
‫ُوالِلَّذِینَ آم‬
‫فَر‬
‫کَ‬
‫الَّذِینَ‬
‫ا ف آ یه ی ‪) 11‬‬
‫مٌ ق (ا حق‬
‫قَدِی‬
‫ْکٌ‬
‫ِف‬
‫هذَاإ‬
‫الَالَّذِینَ‬
‫َ‬
‫ق‬
‫ار خ ودقراردادهبودند ‪.‬قوَ‬
‫ا یه یک‬
‫ا نکه اعتقاد به جبر راد ستم‬
‫‪4‬ـ آن‬
‫َا مِ ن‬
‫ْن‬
‫َرَّم‬
‫َاوَالَ ح‬
‫ُن‬
‫ؤ‬
‫َا‬
‫َآب‬
‫ْنُوَال‬
‫ْءٍنَح‬
‫ُونِ هِ مِ نشَی‬
‫َا مِ ند‬
‫ْن‬
‫َاعَبَد‬
‫ُم‬
‫اءَاللَّ ه‬
‫ْشَ‬
‫ُوالَو‬
‫ک‬
‫أَشْرَ‬
‫ُبِینُ‬
‫ُالْم‬
‫لْبَالَغ‬
‫لَّاا‬
‫ِإ‬
‫ِ‬
‫َ ىالرُّسُ ل‬
‫َلْعَل‬
‫ْفَه‬
‫ِم‬
‫ْلِه‬
‫قَب‬
‫َلَالَّذِینَ مِ ن‬
‫ع‬
‫َ‬
‫کَذلِکَف‬
‫دُونِهِ مِ نشَیءٍ‬
‫ا‪،‬‬
‫ا ونهپدرا ن م‬
‫ا ن گفتند‪:‬ا گر خدا م یخوا ست‪،‬نه م‬
‫ک‬
‫ق (ن ح ل آ یه ی ‪) 35‬مشر‬
‫اخت یم‪( .‬آری‪،‬‬
‫ازهاو حرامنم ی س‬
‫غیراوراپر ست شنمیکرد یم‪،‬و چ یزیرابدو ناج‬
‫ام برا ن‬
‫اپی‬
‫ام دادند‪،‬ولی آ ی‬
‫ها راانج‬
‫ار‬
‫ا نبودندن یزهم ی نک‬
‫انیکهپی شازایش‬
‫کس‬
‫اردارند؟!‬
‫وظیفهای جزابلغ آشک‬
‫ام برو‬
‫ع یتارزشیپی‬
‫ق‬
‫انستند مو‬
‫هیکه بر اثر رذایل اخالقینمیت و‬
‫‪5‬ـ گرو‬
‫اندا ن ویرابپذ یرند ‪.‬‬
‫خ‬
‫ا ن را م سخکرد ه ‪.‬نهتنها‬
‫انیش‬
‫اجت و تعصب بیجا ‪،‬شخصیتان س‬
‫ا نکهلج‬
‫‪6‬ـ آن‬
‫‪65‬‬
‫ا نها رانیزنمی خوا ستند ‪.‬‬
‫ا یرانس‬
‫خ ودنمیاندیش یدندبلکهبیداری س‬
‫تحلیل جامعه ی چهار نفری صدر اسالم‬
‫ال ف‬
‫امعه مخ‬
‫ام بربودند ‪،‬شک ل گیریا ی ن ج‬
‫ارپی‬
‫ج ‪ :‬خد یجه ‪،‬علیوز ید سه ی‬
‫ا نبود ‪:‬‬
‫اکمدر آ ن ر م‬
‫ارز شهای ح‬
‫ک ند ‪.‬‬
‫االریرا‪،‬نفی می‬
‫عدی مرد س‬
‫‪: 1‬ا یما ن آورد ن یک ز نارز شتکب‬
‫الخورد گیرا‪،‬نفی میکند ‪.‬‬
‫الهارز ش س‬
‫‪: 2‬ا یما ن آورد نعلی ( ع) ده س‬
‫ان گرنفیبرده داریا ست‬
‫امعهب ی‬
‫‪: 3‬ا یما نز ید وع ضو یتاودرا ی ن ج‬
‫الت وبرتریبه چندا ص ل‬
‫ا نا ص‬
‫هلیعربست‬
‫ا‬
‫امعه ی ج‬
‫( سئوا لکلیدی )در ج‬
‫ا ستوارب ود؟‬
‫ج ‪ :‬مرد بودن ‪ ،‬داشتن سن باال ‪ ،‬آزاد بودن ( برده نبودن )‬
‫‪66‬‬
‫‪ :‬علل مخالفت با اسالم‬
‫اا سالم ‪:‬‬
‫الفتب‬
‫س ‪:‬عل ل مخ‬
‫‪ )1‬مهمتر ی نعلت هم جهت نبودن اسالم با فرهنگ حاکم (شر ك)‬
‫ا مر سب ب فروپاشی نظام قبیلگیب ود ‪.‬‬
‫‪)2‬ا یما نبهپی‬
‫جهت گیریقرآ ن برتوزیع برابر مزایای اجتماعی‪.‬‬
‫ا ل وثروت ش و آنچه رابهد ست‬
‫َبَهر گز م‬
‫کَس‬
‫ا‬
‫ُهُوَمَ‬
‫ال‬
‫اأَغْنَ ىعَنْهُمَ‬
‫تَب َّ ‪-‬مَ‬
‫َ‬
‫َبٍو‬
‫َه‬
‫ِیل‬
‫َب‬
‫َا أ‬
‫ْیَد‬
‫َبَّت‬
‫ت‬
‫ال ش س ودینبخش ید‪.‬‬
‫آوردبه ح‬
‫ابنیام یه‪.‬‬
‫اشمب‬
‫‪ )4‬رقابت سیاسیبنیه‬
‫ْهِ‬
‫َی‬
‫ِل‬
‫زِلَإ‬
‫ُن‬
‫الَأ‬
‫ْ‬
‫َو‬
‫ِل‬
‫َاق‬
‫ْو‬
‫أَس‬
‫ْ‬
‫ش ِیفِیال‬
‫ْ‬
‫َم‬
‫َی‬
‫َو‬
‫َام‬
‫ع‬
‫ُالطَّ‬
‫ُل‬
‫ک‬
‫أ‬
‫ْ‬
‫الِهذَاالرَّسُ ولِیَ‬
‫ُوامَ‬
‫ال‬
‫َ‬
‫ق‬
‫‪ )5‬بشر بودن پیامبروَ‬
‫ها راه میرود؟! )نه‬
‫ازار‬
‫ام بر غذا می خورد ودرب‬
‫ًو گفتند‪ :‬چراا ی نپی‬
‫َهُنَذِیرا‬
‫ع‬
‫ُونَمَ‬
‫ک‬
‫َ‬
‫َی‬
‫َکٌف‬
‫مَل‬
‫از لنشدهکههمراه وی‬
‫ها ن را! (چرافرشتهایبراون‬
‫ا‬
‫ا ن راداردونه رو ش ش‬
‫سنتفرشت گ‬
‫اشد‬
‫مردم راانذارکند ) گواه صدقدعویاوب‬
‫‪ )6‬گرایش طبقات پائین به پیامبر‬
‫‪67‬‬
‫اقدامات مشرکان ‪:‬‬
‫المت آم یز( گفتگو) ‪:‬‬
‫های م س‬
‫ال ف ‪:‬ش گرد‬
‫ال یتهای‬
‫ع‬
‫عتازف‬
‫ان‬
‫ا نبرای مم‬
‫المت آم یز ‪ :‬سرا ن مشرک‬
‫ا ستهای م س‬
‫‪ ) 1‬سی‬
‫شتند ‪.‬‬
‫ا عشدهبر گ‬
‫قن‬
‫افتند وا‬
‫ال بشت‬
‫ر سو ل خدا ‪ ،‬پی شابوط‬
‫ال یتهای‬
‫ع‬
‫ال ب ‪،‬برای جلو گیریازف‬
‫عه راپی شابوط‬
‫اردوم ‪:‬عتبهاب نربی‬
‫‪)2‬درب‬
‫ادند ‪.‬‬
‫م حمد ( ص)فر ست‬
‫ال ب گفت‪:‬پی شازا ی ن ‪،‬ازتو خوا ستیمکرداربرادرزادهاتزیر‬
‫ا ببهابوط‬
‫عتبه خط‬
‫ک نیم‬
‫اتوجهنکردی ‪.‬اکنو ناعالم می‬
‫ن ظرب گیریوتوبهدرخوا ستهای م‬
‫ا‬
‫ه یمکرد ‪،‬ت‬
‫ار خوا‬
‫ااووتوپیک‬
‫اب لت حم لن یست ِ ‪....‬و گرنهب‬
‫اداتاوق‬
‫َّانتق‬
‫ا نبرود ‪(.‬السیرهالنبو یه ج‪ 1‬ص ‪) 322‬‬
‫کیازدو گروهاز م ی‬
‫ی‬
‫ار یخ‬
‫ا سخرودرو ‪ :‬سخنیبهبلندایت‬
‫پ‬
‫اد دار ید؟‬
‫اا ی ن سخ ن رابه ی‬
‫آی‬
‫‪68‬‬
‫پاسخ رو درو ‪ :‬سخنی به بلندای تاریخ‬
‫به خدا سو گند ‪،‬ا گر خورشیدرادرد سترا ست‬
‫هند‬
‫هند وبخ وا‬
‫اهرادرد ست چپمقرار د‬
‫و م‬
‫م نازپی گیریهدفم ‪،‬کههما نتبلیغ آ ی ی ن‬
‫ا سالماست ‪ ،‬دستبردارم ‪،‬هرگزچن ی ن‬
‫ا آنکه خداوند آ نراپیروز‬
‫همکرد ‪،‬ت‬
‫نخ وا‬
‫ادرا ی نراهکشته شوم ‪ .‬من ب ع ‪:‬‬
‫گرداند ی‬
‫السیرهالنبو یه ‪ ،‬ج ‪ ، 1‬ص ‪322‬‬
‫‪69‬‬
‫به خدا سوگند ‪ ،‬اگر خورشید را در دست‬
‫راست و ماه را در دست چپم قرار دهند‬
‫و بخواهند من از پیگیری هدفم ‪ ،‬که‬
‫همان تبلیغ آیین اسالم است ‪ ،‬دست‬
‫بردارم ‪ ،‬هرگز چنین نخواهم کرد ‪ ،‬تا‬
‫آنکه خداوند آن را پیروز گرداند یا در‬
‫این راه کشته شوم ‪ .‬منبع ‪ :‬السیره‬
‫النبویه ‪ ،‬ج ‪ ، 1‬ص ‪322‬‬
‫‪70‬‬
71
‫س ‪ :‬پس ازپاسخ رودر رو ‪ ،‬عکسل العمل هاشمیان و مطلبیان چه بود؟‬
‫ج ‪ :‬پس از این رویداد ابوطالب ضمن‬
‫اعالم آمادگی خود برای دفاع نظامی‬
‫از پیامبر همه ی هاشمیان و مطلبیان‬
‫را به حمایت از پیامبر دعوت کرد جز‬
‫ابولهب همه پذیرفتند ‪ .‬منبع ‪ :‬الکامل‬
‫‪ ،‬ج ‪ ، 2‬ص‪63‬‬
‫‪72‬‬
‫‪ )3‬نیرنگ های مردم فریب یا دیپلماسی‬
‫ـ دیپلماسی مجموعه ی فعالیت هایی است که با هدف ایجاد رابطه‬
‫ی مسالمت آمیزمیان جوامع از طریق « اقناع » ‪ « ،‬پیشنهاد‬
‫پاداش » و تهدید به مجازات‪ ،‬صورت می گیرد ‪.‬‬
‫س ‪ :‬مشرکان پس ازآنکه ازتأثیردر ابوطالب مأیوس شدند‪ ،‬چه‬
‫سیاستی را اتخاذ کردند ؟ ج ‪ :‬دیپلماسی با وسایل نظیر‬
‫فرمانروایی ‪ ،‬ثروت و ‪ . . .‬و پیامبر اسالم در جواب آنها‬
‫قسمتی از سوره ی فصلت را برای آنها قرائت کرد ‪ :‬اسالید‬
‫بعدی ‪:‬‬
‫‪73‬‬
‫قرائت قسمتی از سوره ی فصلت در جواب به قریش‬
‫ْمنِ‬
‫ِیلٌ مِنَالرَّح‬
‫ْمنِالرَّحِیمِ ‪.‬تَنز‬
‫مِاللّهِالرَّح‬
‫ْ‬
‫ِس‬
‫قب‬
‫ٍ‬
‫ْم‬
‫َو‬
‫ًلِق‬
‫ِیّا‬
‫َب‬
‫ًعَر‬
‫ُرْآنا‬
‫ق‬
‫ُ‬
‫ُه‬
‫َا‬
‫ت‬
‫ْ آی‬
‫َت‬
‫ُصِّل‬
‫ابٌف‬
‫َ‬
‫کِت‬
‫ِ (‪)1‬‬
‫الرَّحِیم‬
‫َ‬
‫ْال‬
‫م‬
‫هُ‬
‫َ‬
‫ْف‬
‫م‬
‫هُ‬
‫ُ‬
‫َر‬
‫کْث‬
‫َأَ‬
‫ْرَض‬
‫ع‬
‫أَ‬
‫َ‬
‫ًف‬
‫َذِیرا‬
‫ًوَن‬
‫شِیرا‬
‫َ‬
‫َمُونَ (‪)2‬ب‬
‫ْل‬
‫ع‬
‫َ‬
‫ی‬
‫َا‬
‫عُون‬
‫ْ‬
‫َد‬
‫ٍ مِمَّات‬
‫کِنَّة‬
‫افِیأَ‬
‫ُنَ‬
‫ُوب‬
‫ُل‬
‫ق‬
‫ُوا‬
‫ال‬
‫َ‬
‫ق‬
‫عُونَ (‪)3‬وَ‬
‫ْمَ‬
‫َس‬
‫ی‬
‫ابٌ‬
‫ْنِکَ حِجَ‬
‫َی‬
‫َب‬
‫او‬
‫ْنِنَ‬
‫َی‬
‫قْرٌوَمِنْب‬
‫اوَ‬
‫َفِیآذَانِنَ‬
‫ْهِو‬
‫َی‬
‫ل‬
‫ِ‬
‫إ‬
‫ْ‬
‫ُم‬
‫ک‬
‫ُ‬
‫ٌ مِثْل‬
‫شَر‬
‫َابَ‬
‫َن‬
‫َا أ‬
‫ِنَّم‬
‫ُلْإ‬
‫ق‬
‫ُونَ (‪)4‬‬
‫َاعَامِل‬
‫ِنَّن‬
‫ْمَلْإ‬
‫ع‬
‫ا‬
‫َ‬
‫ف‬
‫ْهِ‬
‫َی‬
‫ِ‬
‫ل‬
‫َقِیمُواإ‬
‫ْت‬
‫َا س‬
‫َا حِدٌف‬
‫ِلهٌو‬
‫ْإ‬
‫کُم‬
‫ِلهُ‬
‫َنَّمَاإ‬
‫َیَّ أ‬
‫ل‬
‫ِ‬
‫ُوحَ ىإ‬
‫ی‬
‫کِینَ(‪ )5‬ق‬
‫شْرِ‬
‫ْلٌلِلْمُ‬
‫َی‬
‫ُوهُوَو‬
‫َغْفِر‬
‫ت‬
‫ْ‬
‫وَاس‬
‫‪74‬‬
‫ترجمه آیات آول سوره ی فصلت‬
‫حم‪.‬‬
‫به نام خداوند بخشنده بخشایشگر ‪-‬‬
‫این كتابي است كه از سوي خداوندرحمان ورحیم‬
‫نازل شده است‪،‬‬
‫كتابي كه آیاتش هر مطلبي را در جاي خود بازگو‬
‫كرده‪ ،‬درحالي كه فصیح و گویاست براي‬
‫جمعیتي كه آگاهند‪.‬‬
‫قرآني كه بشارت دهنده و بیم دهنده است‪ ،‬ولي‬
‫بیشترآنان رویگردان شدند‪ ،‬از این رو چیزي‬
‫‪75‬‬
‫ادامه ترجمه آیات سوره ی فصلت‬
‫ارابه آ ندعوت‬
‫انسبتبه آنچه م‬
‫آنها گفتند‪:‬قلبهای م‬
‫قرار گرفته ودر گوشهای‬
‫ا یی‬
‫میکنیدرپوششه‬
‫ابیوجود دارد‪،‬‬
‫ا وتو حج‬
‫ان م‬
‫ا سن گینیا ست‪،‬و م ی‬
‫م‬
‫اهمبرای خ ودعم ل‬
‫ا ش‪ ،‬م‬
‫ا لعم ل خ ودب‬
‫پ ستوبهدنب‬
‫میکن یم‪.‬‬
‫هستم‪،‬ا ی ن حق یقتبر م ن‬
‫انی مث ل شما‬
‫بگو‪ :‬م نفق طان س‬
‫انها ست‪،‬پ س‬
‫ع بودی ی گ‬
‫ع بود شما م‬
‫و حی م یشودکه م‬
‫تمامتوجه خو ی شرابهاوکن ید وازوی آ مرز ش‬
‫ا ن!‬
‫ک‬
‫طلبید‪،‬وایبرمشر‬
‫‪76‬‬
‫نیرنگهای مردمفری ب‬
‫ق گفتگوی مستقیمق‬
‫س ‪ :‬دیپلمات قریش‪ ،‬در این سیاست که بود ؟‬
‫ج ‪ :‬عتبه بن ربیعه‬
‫س‪:‬دربسته ی پیشنهادی قر َیش کدام وسیله ی‬
‫دیپلماسی کار گشا بود توضیح دهید ‪.‬‬
‫ج ‪ :‬مزایای اجتماعی در تمامی ابعاد ‪ ،‬احترام ‪،‬‬
‫ثروت ‪ ،‬قدرت و ‪. . .‬‬
‫‪77‬‬
‫‪ : 4‬تحقیر پیامبر ‪:‬‬
‫در واقع به ترور شخصیت پیامبر اسالم (ص) روی‬
‫آوردند که بسیار نا جوان مردانه بود ‪ . . .‬اگرچه پیامبر‬
‫اسالم بسیار بردبار بود ‪ ،‬گاه دلگیر‬
‫می شد و در گوشه ای به اندیشه فرو می رفت ولی‬
‫فرود آمدن آیات امیدبخش‪ ،‬قلبش را نیرومند می ساخت‬
‫‪ :‬سوره ی ‪ 15‬آیه ی ‪95‬‬
‫َ‬
‫ْ‬
‫َ‬
‫َ‬
‫َ‬
‫ین »‬
‫« إِ َّنا َكف ْیناك ال ُم ْست ْه ِز ِئ َ‬
‫‪78‬‬
‫سئوال ‪ :‬برخی از زمینه های استهزا را با توجه به آیات قرآن بیان کنید‬
‫ج ‪ 1 :‬ـ شکنجه های جسمی و روانی ‪ :‬ابوجهل روزی پیامبر را‬
‫در صفا دید و به پیامبر ناسزا گفت ‪.‬‬
‫‪ 2‬ـ بهانه گیری های بی پایه ‪ « :‬إِنَّ َ‬
‫ساحِر ُم ِبین »‬
‫هذا َل َ‬
‫‪ 3‬ـ درخواست انجام کارهای فرا بشری ‪َ « :‬و َقالُوا َلن ُن ْؤمِنَ‬
‫ض َی ْن ُبوعا ً (‪)90‬أَ ْو َت ُكونَ َل َك َج َّنة مِن‬
‫َل َك َح َّتى َت ْف ُج َر َل َنا مِنَ ْاألَ ْر ِ‬
‫ِیل َوعِ َن ٍ‬
‫السما َء‬
‫ار ِخالَ َل َها َت ْف ِجیراً (‪)91‬أَ ْو ُت ْسق َِط َّ‬
‫ب َف ُت َف ِّج َر ْاألَ ْن َه َ‬
‫َّنخ ٍ‬
‫اّلل َوا ْل َمالَ ِئ َك ِة َق ِبیالً(‪)92‬أَ ْو َی ُكونَ‬
‫ِسفا ً أَ ْو َتأْت َِي ِب َّ ِ‬
‫َك َما َز َع ْم َت َع َل ْی َنا ك َ‬
‫َل َك َب ْیت مِن ُز ْخ ُر ٍ‬
‫ماء َو َلن ن ْؤمِنَ لِ ُرقِ ِّی َك َح َّتى‬
‫الس ِ‬
‫ف أَ ْو َت ْر َقى فِي َّ‬
‫سوالً‬
‫نت إِ َّال َب َ‬
‫س ْب َحانَ َر ِّبي َهلْ ُك ُ‬
‫شراً َر ُ‬
‫ُت َن ِّزل َ َع َل ْی َنا ِك َتابا ً َّن ْق َرؤُ هُ قُلْ ُ‬
‫(‪» )93‬‬
‫‪79‬‬
‫‪ :‬برخی از زمینه های استهزا را با توجه به آیات قرآن بیان کنید‬
‫َ‬
‫ُ‬
‫َ‬
‫َ‬
‫وح‬
‫الر‬
‫ن‬
‫ع‬
‫ك‬
‫ن‬
‫و‬
‫ل‬
‫‪ 4‬ـ پرسش های نا معقول ‪َ « :‬و َی ْسأ‬
‫َ‬
‫ِ‬
‫ِ‬
‫ح ِمنْ أَ ْم ِر َر ِّبي َو َما أُوتِی ُتم ِّمنَ ا ْل ِع ْل ِم إِ َّال‬
‫قُ ِل الرو ُ‬
‫َقلِیالً »‬
‫‪ 5‬ـ تهمت سحر و جنون ‪َ « :‬كذلِ َك َما أَ َتى ا َّل ِذینَ‬
‫ساحِر أَ ْو َم ْج ُنون »‬
‫ول إِ َّال َقالُوا َ‬
‫مِن َق ْبلِ ِهم مِن َر ُ‬
‫س ٍ‬
‫| پاورقی ص ‪ | 189‬منبع ‪ : 1 :‬الکامل فی التاریخ‬
‫االشراف ‪،‬‬
‫‪ ،‬ص ‪ : 2 . 592‬االنصاب و‬
‫ج ‪ ، 1‬ص ‪132‬ش‬
‫‪80‬‬
‫ه ضت‪1‬‬
‫ا نفکرین‬
‫اتعلیهبنی‬
‫قدا م‬
‫‪: 5‬ا‬
‫ام‬
‫ازتری ن سالحرس و ل خدا ( ص)دردعوتپی‬
‫ار س‬
‫ک‬
‫اتقرآ نبود ‪.‬‬
‫هفتهدر آ ی‬
‫ن‬
‫ادی صح بتکردها ستک هتوجه‬
‫ا ئ لبنی‬
‫قرآ ناز م س‬
‫هرشخصیرابه خ ود جل ب میکند ‪،‬ن ظ یر‬
‫آفرینش ‪ ،‬وحدت آفریدگار ‪ ،‬غایت مندی هستی ‪،‬‬
‫بهسازی مناسبات فکری در فرهنگ ‪ ،‬اقتصاد و اجتماع‬
‫جهت صاف کردن جاده کمال بشر‪....‬‬
‫‪81‬‬
‫اقدامات علیه بنیان فکری نهضت «قرآن»‬
‫‪ : 1‬تحریم گوش کردن قرآن ‪ :‬سیره النبویه ‪ .‬ج‪ . 1‬صص‬
‫‪ 342‬و ‪ 342‬؛ اسد الغابه فی معرفه الصحابه ‪ .‬ابن اسیر ‪.‬‬
‫ج‪ . 3‬صص ‪ 55‬و ‪54‬‬
‫‪ : 2‬ایجاد هیاهو به هنگام تالوت قرآن‬
‫‪ : 3‬بزرگان قریش به سفرا یا کارگزاران خارجی توصیه می‬
‫کردند به همگام زیارت خانه ی خدا در گوش خود پنبه کنند و‬
‫از نزدیک شدن به پیامبر بپرهیزند ‪ .‬مثال ‪ :‬داستان طفیل ابن‬
‫عمرو دوسیاز طایفه بنی غنم و اسعد زراه ‪َ « :‬و َقال َ ا َّلذِینَ‬
‫َك َف ُروا َال َت ْس َم ُعوا ل َ‬
‫آن َوا ْل َغ ْوا فِی ِه َل َع َّل ُك ْم َت ْغلِ ُبونَ »‬
‫ِهذا ا ْلقُ ْر ِ‬
‫‪82‬‬
‫اقدامات علیه بنیان فکری نهضت «قرآن»‪2‬‬
‫‪ : 4‬افسانه خواندن‪ ،‬قرآن‬
‫‪ : 5‬داستان های نضر بن حارث‬
‫‪ : 6‬تردید در وحیانی بودن قرآن‬
‫‪ : 7‬ترویج افسانه های منطق ستیزی‪ ،‬مانند افسانه ی‬
‫غرانیق‬
‫ـ منبع گزینه ی ‪ : 7‬فروغ ابدیت ‪ .‬ج ‪ . 1‬صص ‪ 274‬الی‬
‫‪280‬‬
‫‪83‬‬
‫اقدامات علیه حامیان نهضت‬
‫روش اقدام ‪ :‬ـ سرزنش مخصوص افراد طبقه ی اشراف‬
‫ـ تحریم ویژه ی بازرگانان‬
‫ـ شکنجه برای طبقه ی محروم ‪:‬‬
‫منبع ‪ :‬الکامل‬
‫‪ .‬ابن اثیر ‪ .‬ج ‪ . 1‬ص ‪589‬‬
‫گستردگی شکنجه و غیر قابل تحمل بودن آنها ‪،‬سبب شد‪،‬‬
‫پیامبر اسالم ‪ ،‬مسلمانان را به هجرت‪ ،‬امر نمودند‬
‫‪84‬‬
‫مراحل هجرت به حبشه‬
‫این هجرت طی دو مرحله در سال پنجم بعثت‬
‫صورت گرفت‪:‬‬
‫مرحله ی اول ‪ 11 + 4‬و در مرحله ی دوم به‬
‫فاصله ی چند ماه در حدود ‪ 83‬نفر با ریاست‬
‫دیپلمات مجرب پیامبر ( جعفر ) صورت گرفت ‪.‬‬
‫س ‪ :‬مشرکان قریش برای باز پس گرداندن‬
‫مهاجران ‪ ،‬به چه اقدام هایی دست زدند ؟ صص‬
‫‪ 90‬و ‪91‬‬
‫‪85‬‬
‫‪ -7‬ترور پیامبر‬
‫‪ :‬ترور پیامبر ‪:‬‬
‫پس از نا کامی مشرکان قریش در بازگرداندن مهاجران ‪،‬‬
‫مشرکان پرخاشگری کردند وپاسخ این پرخاشگری‪،‬‬
‫پیشنهاد ترور پیامبر بود و ابوطالب در دفاع از پیامبر‬
‫حساس تر شد ‪ .‬ص ‪93‬‬
‫ّ‬
‫س ‪ :‬عکس العمل ابوطالب در توطئه ی ترور پیامبر چه بود؟‬
‫‪86‬‬
‫اقدام مهم مشرکان قریش برای مهار کردن‬
‫دعوت پیامبر چه بود ؟‬
‫‪ :‬انزوای سیاسی و محاصره ی اقتصادی ‪:‬‬
‫س ‪ :‬قریش وقتی که در طرح ترور نا موفق شدند ‪ ،‬چه‬
‫طرحی را برای پیامبر و یارانش بوجود آوردند ؟‬
‫ج ‪ :‬در دارالندوه سران قبایل و اشراف متنفذ قریش با سوگند‬
‫نامه ای طرح تحریم اقتصادی را بوجود آوردند و شرط‬
‫لغو این تحریم‪ ،‬تسلیم نمودن پیامبر به مشرکان بود ‪.‬‬
‫‪87‬‬
‫با توجه به تحریم اقتصادی به سئواالت زیر‬
‫پاسخ دهید‬
‫ـ ‪ : 1‬مفاد پیمان را بنویسید ‪ .‬ـ ‪ : 2‬مدت تحریم چنـــــد سال‬
‫طول کشید ؟‬
‫ـ ‪ : 3‬حامیان پیامبر در کجا جمع شدند ؟ ـ ‪ : 4‬وضع‬
‫اقتصادی شعب نشینان چگونه بود ؟ ـ ‪ : 5‬از مقاومت‬
‫محمد (ص) و یارانش در شعب به چه نتیجه ای می توان‬
‫رسید ؟ ـ ‪ : 6‬پیامد های تحریم را پس از شکست بنویسید‬
‫‪ .‬ص ‪95 . 94 . 93‬‬
‫‪88‬‬
‫شکست تحریم وپی آمد های آن‬
‫س ‪ :‬چرا مشرکان دست از محاصره ی اقتصادی برداشتند ؟‬
‫حکیم ابن حزام ‪،‬هشام ابن عمر ‪،‬ابوالعاص ربیع که بودند ؟و چه‬
‫کردند؟‬
‫س‪ :‬س ‪ :‬هشام بن عمر ‪،‬زهیر ابن ابی امیه ‪،‬مطعم ابن‬
‫عدی‪،‬ابی البختری و زمعه چه کردند؟‬
‫س ‪ :‬پیامد های ناگوار تحریم را بیان کنید ؟‬
‫‪89‬‬
‫ابو طالب از نظر پیامبر‬
‫س ‪ :‬حمایت ابوطالب از محمد (ص) را تحلیل عقالنی بکنید ‪.‬‬
‫ج ‪ : 1 :‬فداکاری بدون پشتوانه ی ایمانی به یکتا پرستی امکان‬
‫پذیر نیست ‪.‬‬
‫‪ : 2‬تعصب تا حد قربانی کردن تمام اعضای خانواده قابل‬
‫قبول نیست ‪.‬‬
‫‪ : 3‬به شهادت تاریخ از وداع محمد (ص) با ابوطالب به‬
‫هنگام وفات او می توان به پیوند عمیق اعتقادی ابوطالب پی‬
‫برد ‪ « :‬عموجان ‪ ،‬خداوند پاداش نیکت دهد ‪ ،‬سرپرست‬
‫روزگار یتیمی ‪ ،‬مربی کودکی و یاور بزرگی ام بودی » ‪:‬‬
‫تاریخ یعقوبی ‪ .‬ج‪ . 2‬ص ‪35‬‬
‫‪90‬‬
‫مهاجرت از مکه به مدینه‬
‫مهاجرت از مکه به مدینه ‪:‬‬
‫س ‪ :‬محمد(ص) بن بست دعوت خود را در مکه چگونه باز کرد‬
‫؟‬
‫ج ‪ : 1 :‬پیامبر در عرضه ی اسالم به قبایلی که با هدف تجارت‬
‫و زیارت وارد مکه می شدند ‪ ،‬توفیق چندانی نمی آورد ‪. . .‬‬
‫ص ‪97‬‬
‫‪ : 2‬بنابراین آن حضرت اقدام به تبلیغ اسالم در خارج از مکه‬
‫نمودند ‪ ،‬لذا سفری به طائف کرد ولی این سفر پیامد مثبتی‬
‫نداشت ‪.‬‬
‫‪91‬‬
‫پیمان عقبه ی اول و دوم‬
‫در بازگشت از این سفر با تنی چند از بزرگان قبیله ی خزرج در‬
‫مراسم حج دیدار کردند ‪ ،‬یثربیان به دلیل اطالشعات قبلی از‬
‫یهودیان در مورد بعثت پیامبر آمادگی ذهنی داشتند ‪ ،‬لذا از‬
‫درخواست پیامبر استقبال نمودند و به این وسیله پیمانی منعقد‬
‫گردید ‪.‬‬
‫س ‪ :‬مفاد پیمان عقبه ی اول ودوم را بنویسید ‪.‬‬
‫‪92‬‬
‫ایمان شش نفر‬
‫در بازگشت از این سفر با تنی چند(‪ 6‬نفر) از بزرگان قبیله ی‬
‫خزرج در مراسم حج دیدار کردند ‪ ،‬یثربیان به دلیل اطالعات‬
‫قبلی از یهودیان در مورد بعثت پیامبر آمادگی ذهنی داشتند ‪،‬‬
‫لذا از درخواست پیامبر استقبال نمودند و به این وسیله پیمانی‬
‫منعقد گردید ‪.‬در سال بعد اولین پیمان عقبه بسته می شود ‪.‬‬
‫س ‪ :‬مفاد پیمان عقبه ی اول را بنویسید ‪.‬‬
‫‪93‬‬
94
‫جستج وکنید؟‬
‫الف ) مطعم ابن عدی که‬
‫بود؟‬
‫ب ) عتبه ‪ ،‬شیبه‪ ،‬ربیعه و عداس که بودند ؟‬
‫ج ) از نخله و حراء چه می دانید ؟‬
‫د)مطعم ابن عدی کی در گذشت؟‬
‫ز)‬
‫ر) پیامبراسالم ص ازمطعم ابن عدی جگونه یاد می‬
‫منبع ‪ :‬فروغ ابد ّیت‬
‫صص ‪ 322‬الی ‪324‬‬
‫‪95‬‬
‫طرح دارالندوه‬
‫س ‪ :‬خزرجیان به هنگام بازگشت از یثرب از پیامبر چه تقاضایی نمودند ؟‬
‫( مصعب بن عمیر ‪ .‬ر ‪ .‬ک به اعالم الوری باعالم الهدی ‪ .‬ص ‪) 57‬‬
‫س ‪ :‬پیمان عقبه ی دوم را توضیح دهید ‪.‬‬
‫‪ : 9‬طرح دارالندوه ‪:‬‬
‫س ‪ :‬پیامد مهم پیمان عقبه ی دوم چه بود ؟‬
‫س ‪ :‬مفاد طرح دارالندوه را بنویسید ‪.‬‬
‫س ‪ :‬فرمان هجرت به مدینه ‪ ،‬چگونه صادر شد ؟‬
‫ج ‪ :‬پس از فاش شدن پیمان عقبه ی دوم ‪ ،‬آزار و اذ ّیت مسلمانان از‬
‫ناحیه ی مشرکان بیشتر شد ‪ .‬سوره ی ‪ 4‬آیه ی ‪ 97‬بر پیامبر نازل شد ‪ ( :‬در‬
‫اسالید بعد )‬
‫‪96‬‬
‫فلسفه ی هجرت را از نظر قرآن بنویسید‬
‫لِمِی‬
‫َا‬
‫ُظ‬
‫کَة‬
‫َئِ‬
‫ْمَال‬
‫هُمُ ال‬
‫فَّا‬
‫َ‬
‫َو‬
‫لَّذِینَت‬
‫ِنَّا‬
‫قإ‬
‫ُنَّا‬
‫ک‬
‫ُوا‬
‫ال‬
‫قَ‬
‫ْ‬
‫م‬
‫ُ‬
‫ت‬
‫ُنْ‬
‫ک‬
‫مَ‬
‫ُوافِی‬
‫ال‬
‫قَ‬
‫ْ‬
‫م‬
‫هِ‬
‫ُسِ‬
‫أَنْف‬
‫ُنْ‬
‫ک‬
‫َ‬
‫ْت‬
‫م‬
‫َ‬
‫ل‬
‫ُواأَ‬
‫ال‬
‫قَ‬
‫ِ‬
‫ْض‬
‫أَر‬
‫َفِینَفِیالْ‬
‫ع‬
‫ْ‬
‫َض‬
‫ت‬
‫ْ‬
‫مُس‬
‫ا‬
‫هَ‬
‫ُی‬
‫ةً َف ُت َها ِج ُرواف‬
‫َ‬
‫ع‬
‫ْضُاللّهِوَاسِ‬
‫َأَر‬
‫ْ‬
‫ُوَسَاءَت‬
‫هَنَّم‬
‫َْجَ‬
‫م‬
‫هُ‬
‫َْوَا‬
‫أ‬
‫ُولئِکَ م‬
‫َ‬
‫أ‬
‫ف‬
‫ً ق سوره ی ‪ 4‬آ یه ی ‪97‬‬
‫َصِیرا‬
‫م‬
‫‪97‬‬
‫مقدمات هجرت پیامبر از مکه به مدینه ‪:‬‬
‫‪ :‬پیامبر (ص) ‪ ،‬علی (ع) را فرا می خواند و امانات مردم را به او سپرد ‪.‬‬
‫‪ : 2‬به او فرمود ‪ :‬در بسترم بخواب و روپوش مخصوص بر خویش بیفکن ‪.‬‬
‫س ‪ :‬لیله المبیت چه شبی است ؟ سوره ی ‪ 2‬آیه ی ‪2‬‬
‫‪: 07‬‬
‫ّللا َو ّ‬
‫اس َمن َی ْ‬
‫ضا ِ‬
‫ّللاُ َرؤُ وف‬
‫ت ِّ‬
‫س ُه ا ْبت َِغ َ‬
‫ش ِري َن ْف َ‬
‫اء َم ْر َ‬
‫« َومِنَ ال َّن ِ‬
‫ِبا ْل ِع َبا ِد »‬
‫و پیامبر خدا در حالی که آیاتی از سوره ی یاسین را می خواند از منزل‬
‫خارج شد ‪:‬‬
‫ش ْی َنا ُه ْم َف ُه ْم الَ‬
‫سدّ اً َفأ َ ْغ َ‬
‫سدّ اً َومِنْ َخ ْلفِ ِه ْم َ‬
‫« َو َج َع ْل َنا مِن َب ْی ِن إِ ْیدِی ِه ْم َ‬
‫ُی ْبصِ ُرونَ »‬
‫‪98‬‬
99
‫ارم ‪:‬‬
‫فص ل چه‬
‫‪100‬‬
‫تأسیس ملت و گسترش اسالم‬
‫پیامبر اسالم (ص) روز دوشنبه در دهکده ی قبا ( دوازده کیلومتری مدینه ) و اقامت‬
‫مروج الذهب ‪ .‬ج ‪2‬‬
‫تا آخر هفته و تأسیس مسجد قبا ‪ :‬منبع ‪ :‬فتوح البلدان ‪ .‬صص ‪ 17‬تا ‪ 19‬و ّ‬
‫‪ .‬ص ‪286‬‬
‫س ‪ :‬به مفاهیم تاریخی زیر توضیح مختصری بدهید ‪.‬‬
‫ـ ثنیه الوداع ‪:‬‬
‫ـ زمام شتر را رها بکنید ‪ ،‬حیوان مأمور است ‪:‬‬
‫ـ ابو ا ّیوب ‪:‬‬
‫ـ اولین نماز جمعه ‪:‬‬
‫ـ مهمترین و نخستین اقدام عملی پیامبر در جهت پیوند دین و دانش ‪:‬‬
‫ـ ابن خضیر (و پیامبر)ص ‪105‬‬
‫‪101‬‬
‫چند سؤال‬
‫‪ ) 1‬آیا از نظر قرآن‪ ،‬می توان به بها نه استضعاف و ضعیف بودن‬
‫دریک‬
‫جامعه ظالم ‪،‬هضم شد ؟ نظر امام صادق (ع) در این مورد‬
‫چیشت؟‬
‫ً‬
‫‪)2‬مقدمه هجرت پیامبر اسالم به مدینه را مشروحاتوضیح دهید‬
‫‪.‬ص ‪102‬و‪103‬‬
‫‪ ) 3‬پش از هجرت مهمترین اقدام پیامبر اسالم چه بود ؟ پش از‬
‫ساخت مسجد کدامین نهاد های اجتماعی در کنار آن ساخته‬
‫شدند ؟‬
‫‪102‬‬
‫وحدت جامعه در سایه ی پیوند معنوی افراد‬
‫وحدت جامعه در سایه ی پیوند معنوی افراد‬
‫‪:‬ص‬
‫‪105‬‬
‫س ‪ :‬پیامبر (ص) پس از ورود به مدینه برای انسجام بخشی بین‬
‫یاران خود دست به چه اقدامی زد ؟ و پیامد آن چه بود ؟ ص‬
‫‪ 105‬و ‪106‬‬
‫س ‪ :‬پیمان برادری پیامبر (ص) و علی (ع) را تحلیل نمایید ‪.‬‬
‫ص‬
‫س ‪ :‬آیه ی زیر در انسجام اجتماعی مهاجران به مدینه چه‬
‫تأثیری داشت؟ ص‪105‬‬
‫ُون‬
‫ّلل َل َللَّ ُك ْم ُترْ َحم َ‬
‫إِ َّن َما ْالم ُْؤ ِم ُن َ‬
‫ون إِ ْخ َوةٌ َفأَصْ لِحُوا َب ْی َن ََ َخ َو ْی ُك ْم َوا َّتقُوا َّ َ‬
‫‪103‬‬
‫اقدامات پیامبر (ص) برای تأسیس حکومت‬
‫‪ : 1‬ایجاد وحدت ‪ : 2 .‬تضمین و تثبیت‬
‫وحدت ( ایجاد میثاق نامه ) ‪ : 3 .‬دفاع‬
‫از مدینه ‪ : 4 .‬پیمان عدم تعرض ‪: 5 .‬‬
‫مقابله با منافقان‬
‫س ‪ :‬میثاق نامه ی نخستین اسالمی چند‬
‫بخش است؟ ‪10‬مورد ازآنرا بنویسید‬
‫‪104‬‬
‫سه بخش عمده ی میثاق نامه ی نخستین اسالمی‬
‫الف ‪ :‬روابط اوس و خزرج و انصار و‬
‫مهاجرین نسبت به یکدیگر در آن زمان‬
‫خاص ‪.‬‬
‫ب ‪ :‬قرارداد ترک تعرض بین مسلمانان و یهود‬
‫‪.‬‬
‫ج ‪ :‬بخش عمومی وجهانی‬
‫‪105‬‬
‫قسمتی از مفاد نخستین میثاق نامه(روابط اوس وخزرج و‪)..‬‬
‫‪ : 1‬مسلمانان ملتی واحدند ‪ : 2 .‬عدالت پیشگی ‪ : 3 .‬مسلمانان‬
‫یاری گر خود و بینوایانند ‪ : 4 .‬عدم تبعیض ‪ : 5 .‬هر‬
‫مسلمانی به کسی پناه دهد پناه او نزد همه ی مسلمانان محترم‬
‫است ‪ : 6 .‬اصل قصاص ‪ : 7 .‬حضور همه ی مسلمانان در‬
‫پیمان صلح ‪ : 8 .‬برخورداری یهود مسلمان شده از یاری‬
‫مسلمانان ‪ : 9 .‬یهود بنی عوف [ و سایر یهودیان ] در حکم‬
‫یک امت می باشند ‪ : 10 .‬اگر مسلمانی پیمان بست حق ندارد‬
‫پیمان شکن باشد ‪ : 11 .‬مرجع قضایی رسول خداست ‪ .‬منبع ‪:‬‬
‫سیره النبویه ‪ .‬ج ‪ . 2‬ص ‪ 143‬تا ‪ 146‬و بهار ‪ .‬ج ‪ . 19‬ص ‪110‬و‬
‫‪ 111‬و فروغ ابدیت ‪ .‬ج ‪ . 1‬ص ‪ 377‬تا ‪387‬‬
‫‪106‬‬
‫هید؟‬
‫ا عاز مد ینهبه سؤاالتزیرپاس خ د‬
‫دردف‬
‫ـ ماهیت جنگهای پیامبر ‪:‬‬
‫س‪:‬در کدام جنگ ها پیامبر اسالم شرکت مستقیم داشتند ؟علت اساسی این‬
‫جنگ ها چه بود ؟ص ‪109‬‬
‫س ‪ :‬اسالم برای حفظ چه مسائلی ‪ ،‬جنگ را ضروری می داند ؟‬
‫س ‪ :‬آیا از نظر اسالم اختالفات دینی توجیه گر جنگ می باشد ؟ ص ‪111‬‬
‫اء َب ْی َن َنا َو َب ْی َن ُك ْم أَالَّ‬
‫« قُلْ َیا أَهْ ل َ ا ْل ِك َتا ِ‬
‫س َو ٍ‬
‫ب َت َعا َل ْوا إِ َلى َكلِ َم ٍة َ‬
‫َن ْع ُب َد إِ َّال َّ‬
‫ّللا َوالَ ُن ْ‬
‫ش ِر َك ِب ِه َ‬
‫ض َنا َب ْعضا ً‬
‫ش ْیئا ً َوالَ َی َّت ِخ َذ َب ْع ُ‬
‫َ‬
‫ّللا َفإِن َت َو َّلوا َفقُولُوا ا ْ‬
‫ً‬
‫ِ‬
‫د‬
‫م‬
‫ا‬
‫اب‬
‫ب‬
‫ر‬
‫أ‬
‫ش َهدُوا ِبأ َ َّنا ُم ْسلِ ُمونَ‬
‫نْ‬
‫ُون ّ ِ‬
‫َ‬
‫ْ‬
‫ِ‬
‫»ص‪111‬‬
‫‪107‬‬
‫جهت دهی تدریجی مناسبات اقتصادی‬
‫َ‬
‫َّ َ َ َ َ ُ َ ّ ُ َ ُ ُ‬
‫َّ َ َ َ ُ‬
‫َ‬
‫ُ‬
‫وأ ِقيموا الصالة وآتوا الزكاة وما تق ِدموا ألنف ِسكم‬
‫َ َ ُ ُ َ ّ َّ ّ َ َ َ َ ُ َ‬
‫ِمن خی ٍر ت ِجدوه ِعند الل ِه ِإن الله ِبما تعملون‬
‫َ‬
‫ب ِصیر‬
‫و نماز را برپا داريد و زكات را ادا كنيد‪ ،‬و هر كار‬
‫خیري را براي خود از پيش مي فرستيد‪،‬آن را‬
‫نزد خدا ) در سراي ديگر ( خواهيد يافت‪،‬‬
‫خداوند به اعمال شما بيناست‪.‬‬
‫‪108‬‬
‫جهت دهی تدریجی مناسبات اقتصادی‬
‫َ‬
‫َ َ َّ ُ َ ُّ ُ ُ َ ُ‬
‫َ َ‬
‫َ َ َ‬
‫ليس ال ِبر أن تولوا وجوهكم ِقبل اْلش ِر ِق واْلغ ِر ِب‬
‫َ َّ َّ َ َ َ ّ‬
‫َ َ َ َ‬
‫َ‬
‫َ‬
‫اآلخ ِر واْلال ِئك ِة‬
‫وم‬
‫و ِلكن ال ِبر من آمن ِبالل ِه والي‬
‫ِ‬
‫ِ‬
‫َ َ َ َّ ّ َ َ َ َ َ َ َ ُ ّ َ‬
‫اب والن ِب ِيین وآتى اْلال على ح ِب ِه ذوي‬
‫وال ِكت‬
‫ِ‬
‫ُ َ َ ََ َ َ َ َ َ‬
‫َ‬
‫َ‬
‫َّ‬
‫يل‬
‫القربى واليتامى واْلس ِاك َین وابن الس ِب‬
‫ِ‬
‫َ َ َ َّ َ َ َ َ َّ َ َ‬
‫َ َّ َ‬
‫َ‬
‫ّ‬
‫الر‬
‫والسا ِئ ِلین و ِفي‬
‫قاب وأقام الصالة وآتى الزكاة‬
‫ِ‬
‫ِ‬
‫َ‬
‫َ ُ ُ َ‬
‫ُ‬
‫َ‬
‫َ‬
‫َ‬
‫َ‬
‫َ‬
‫َّ‬
‫واْلوفون ِبعه ِد ِهم ِإذا عاهدوا ُوالص ِاب ِرين ِفي‬
‫ال َبأ َساء َو َّ‬
‫الض َّراء َوح َین ال َبأس أولئ َك َّالذينَ‬
‫ِ‬
‫ِ‬
‫َ ِ ِ‬
‫ِ ِ‬
‫َ َ ُ َُ َ ُ ُ ُ‬
‫ُ‬
‫َّ‬
‫صدقوا وأول ِئك هم اْلتقون‬
‫‪109‬‬
‫جهت دهی تدریجی مناسبات اقتصادی و معنوی‬
‫نیكي‪ )،‬تنها(این نیست كه)به هنگام نماز‪ (،‬روي خود را به سوي‬
‫مشرق و) یا(مغرب كنید‪ ،‬وتمام گفتگوي شما‪ ،‬درباره قبله وتغییر‬
‫آن باشد‪ ،‬و همه وقت خود را مصروف آن سازید‪( ،‬بلكه نیكي)‬
‫ونیكوكار( كسي است كه به خدا و روز رستاخیز وفرشتگان و‬
‫كتاب)آسماني ( و پیامبران‪ ،‬ایمان آورده‪،‬مال خود(را‪ ،‬با همه‬
‫عالقه اي كه به آن دارد‪ ،‬به خویشاوندان و یتیمان ومسكینان‬
‫وواماندگان در راه سائالن و بردگان‪ ،‬انفاق مي كند‪ ،‬نماز را برپا‬
‫مي دارد وزكات را مي پردازد‪،‬و) همچنین كساني كه به عهد‬
‫خود‪ -‬به هنگامي كه عهد بستند ‪ -‬وفا مي كنند‪،‬و در برابر‬
‫محرومیتها و بیماریها و درمیدان جنگ‪ ،‬استقامت به خرج مي‬
‫دهند‪،‬اینها كساني هستند كه راست مي گویند‪ )،‬وگفتارشان با‬
‫اعتقادشان هماهنگ است‪(،‬و اینها هستند پرهیزگاران‪.‬‬
‫‪110‬‬
‫جهت دهی تدریجی مناسبات اقتصادی و معنوی‬
‫پیامبر از سالهای آغازین هجرت ‪،‬به اقتضای زمینه های اجتماعی ‪،‬قوانین‬
‫مختلف را بیان می کرد و درجهت سامان دهی وضعیت جامعه و‬
‫حکومت گام بر می داشت ‪.‬این واقعیت درکنار تفاوت های مالی‬
‫چشمگیر مسلمانان ‪،‬ضرورت بر نامه ریزی اقتصادی رشا آشکار می‬
‫ساخت در چنین موقعیتی ‪،‬حکم پرداخت مالیات تخلف ناپذیر زکات‬
‫– که سرپیچی از آن تعقیب حکومتی درپی داشت – به اجراء گذاشته‬
‫شد‪.‬‬
‫در این میان آنچه بیش از آثار ظاهری مالیات اهمیت داشت ‪،‬پیونداین‬
‫قانون اجتماعی با سیاست تزکیه نفس بود ‪...‬البته ابعاد این امر‬
‫زمانی آشکار تر می شود که ‪،‬از سویی همراهی فرمان اقامه نماز و‬
‫پرداخت زکات را در یابیم از سوی دیگر با موارد هشتگانه مصرف‬
‫زکات وصدقات توجه کنیم‪....‬‬
‫‪111‬‬
‫موارد هشتگانه مصرف زکات‬
‫ْ‬
‫ْ‬
‫ُ‬
‫إِ َّن َما الصَّدَ َق ُ‬
‫َ‬
‫ین َع َل ْی َها َو ْالم َُؤلَّ َف ِة قُلُو ُب ُه ْم‬
‫ك‬
‫ا‬
‫س‬
‫م‬
‫ال‬
‫و‬
‫ء‬
‫ا‬
‫ر‬
‫ق‬
‫ف‬
‫ل‬
‫ِ‬
‫ات لِ‬
‫ین َو ْال َلا ِملِ َ‬
‫َ‬
‫َ‬
‫َ‬
‫َ‬
‫ِ‬
‫ِ‬
‫ه‬
‫ْ‬
‫َ‬
‫یض ًة ِم َن‬
‫ب‬
‫ا‬
‫و‬
‫ّلل‬
‫ل‬
‫ی‬
‫ب‬
‫س‬
‫ي‬
‫ف‬
‫و‬
‫ین‬
‫م‬
‫ار‬
‫غ‬
‫ال‬
‫ِ‬
‫ِ‬
‫َوفِي الرِّ َقا ِ‬
‫ِ‬
‫یل َف ِر َ‬
‫َ‬
‫َ‬
‫َ‬
‫َ‬
‫ْن الس َِّب ِ‬
‫ِ‬
‫ِ‬
‫ِ‬
‫ب َو ِ‬
‫ّلل َو ه‬
‫ّللُ َعلِی ٌم َح ِكی ٌم‬
‫هِ‬
‫زكاتها مخصوص فقرا و مساكین و كاركناني است كه براي )‬
‫جمع آوري ( آن زحمت میكشند‪،‬و كساني كه براي جلب‬
‫محبتشان اقدام میشود‪ ،‬و براي ) آزادي ( بردگان‪ ،‬و ) اداي دین‬
‫( بدهكاران‪،‬و در راه ) تقویت آیین ( خدا‪ ،‬و واماندگان در راه‪،‬‬
‫این‪ ،‬یك فریضه ) مهم ( الهي است‪ ،‬و خداوند دانا و حكیم‬
‫است‪.‬‬
‫‪112‬‬
‫ک وبزری ن ص‬
‫ار یخا سالمعبدال حس ی نزری ن‬
‫اتیازت‬
‫صف ح‬
‫ا ‪269‬‬
‫‪260‬ت‬
‫‪113‬‬
‫ماهیت جنگ های پیامبر اسالم‬
‫َّ‬
‫َ‬
‫َ‬
‫ُ‬
‫َ‬
‫َّ‬
‫ُ‬
‫ْ‬
‫ُ‬
‫ِ‬
‫ِ‬
‫ّللا‬
‫ار ُك ْم أَن‬
‫ی‬
‫د‬
‫ِن‬
‫م‬
‫م‬
‫ك‬
‫و‬
‫ج‬
‫ر‬
‫خ‬
‫ی‬
‫م‬
‫ل‬
‫و‬
‫ِّین‬
‫د‬
‫ال‬
‫ِي‬
‫ف‬
‫م‬
‫ك‬
‫و‬
‫ل‬
‫ت‬
‫ا‬
‫ق‬
‫ی‬
‫م‬
‫ل‬
‫ذ‬
‫ل‬
‫ا‬
‫ن‬
‫ع‬
‫ِینَ‬
‫َ‬
‫ُ‬
‫ُ‬
‫َ‬
‫ُ‬
‫َ‬
‫ْ‬
‫ْ‬
‫ْ‬
‫ِ‬
‫ال َی ْن َها ُك ُم ُ ِ‬
‫ِ‬
‫ِ‬
‫ّللا ُیحِب ا ْل ُم ْقسِ طِ ینَ‬
‫َت َبرو ُه ْم َو ُت ْقسِ ُطوا إِلَ ْی ِه ْم إِنَّ َّ َ‬
‫خدا شما را از نیكي كردن و رعایت عدالت نسبت به كساني كه در امر دین‬
‫با شما پیكار نكردندو از خانه و دیارتان بیرون نراندند نهي نمیكند‪ ،‬چرا‬
‫كه خداوند عدالت پیشگان را دوست دارد‪.‬‬
‫َوال َی ْج ِر َم َّن ُك ْم َ‬
‫صدو ُك ْم َع ِن ا ْل َم ْس ِج ِد ا ْل َح َر ِام أَن َت ْع َت ُدوا َو َت َع َاو ُنوا‬
‫ش َنآنُ َق ْو ٍم أَن َ‬
‫ّللا‬
‫ّللا إِنَّ ّ َ‬
‫ان َوا َّتقُوا ّ َ‬
‫َعلَى ا ْل ِب ِّر َوال َّت ْق َوى َوالَ َت َع َاو ُنوا َعلَى ْاْلِ ْث ِم َوا ْل ُعدْ َو ِ‬
‫َ‬
‫شدِی ُد ا ْل ِع َقا ِ‬
‫ب‬
‫و خصومت با جمعیتي كه شما را از آمدن به مسجد الحرام ) در سال‬
‫حدیبیه ( بازداشتند‪،‬نباید شما را وادار به تعدي و تجاوز كند‪ .‬و )‬
‫همواره ( در راه نیكي و پرهیزگاري با هم تعاون كنید‪.‬و ) هرگز ( در‬
‫راه گناه و تعدي همكاري ننمایید‪ .‬و از ) مخالفت فرمان ( خدا بپرهیزید‬
‫‪114‬كه مجازات خدا شدید است!‬
‫ماهیت جنگ های پیامبر اسالم‬
‫ُ‬
‫ً‬
‫ْ‬
‫ُ‬
‫َیا َ ُّی َها الَّ‬
‫ُ‬
‫ُ‬
‫ُ‬
‫َّ‬
‫َّ‬
‫َّ‬
‫َ‬
‫َ‬
‫َ‬
‫ْ‬
‫طان‬
‫ی‬
‫ش‬
‫ال‬
‫ت‬
‫ا‬
‫و‬
‫ط‬
‫خ‬
‫ُوا‬
‫ل‬
‫ب‬
‫ت‬
‫ت‬
‫ال‬
‫و‬
‫ة‬
‫ف‬
‫ا‬
‫ك‬
‫م‬
‫ِّل‬
‫س‬
‫ال‬
‫ي‬
‫ف‬
‫وا‬
‫ل‬
‫خ‬
‫اد‬
‫وا‬
‫ن‬
‫م‬
‫آ‬
‫ین‬
‫ذ‬
‫ِ‬
‫ِ‬
‫ِ‬
‫َ‬
‫َ‬
‫َ‬
‫َ‬
‫َ‬
‫ِ‬
‫ِ‬
‫ِ‬
‫إِ َّن ُه َل ُك ْم َع ُد ٌّو م ُِب ٌ‬
‫ین‬
‫اي كسانیكه ایمان آورده اید! همگي در صلح و آشتي درآیید‪،‬و از‬
‫گامهاي شیطان‪ ،‬پیروي نكنید‪ ،‬كه او دشمن آشكار شماست‪.‬‬
‫ان ُخلِ َق َهلُوعا ً‬
‫نس َ‬
‫إِنَّ ْاْلِ َ‬
‫بیقین انسان حریص و كم طاقت آفریده شده است‪،‬‬
‫‪115‬‬
‫ماهیت جنگ های پیامبر اسالم‬
‫َوآ َتا ُكم ِمن ُك ِّل َما َسأ َ ْل ُتمُوهُ َوإِن َت ُل ُّدوا ِنلْ َم َ‬
‫ّلل الَ ُتحْ صُو َها إِنَّ‬
‫ت َّ ِ‬
‫ان َل َظلُو ٌم َك َّفا ٌر‬
‫نس َ‬
‫ْاْلِ َ‬
‫و از هر چیزي كه از او خواستید‪ ،‬به شما داد‪ ،‬و اگر نلمتهاي خدا‬
‫را بشمارید‪،‬هرگز آنها را شماره نتوانید كرد‪ .‬انسان‪ ،‬ستمگر و‬
‫ناسپاس است‪.‬‬
‫ال َفأ َ َبی َْن ََن‬
‫َّماوا ِ‬
‫إِ َّنا َع َرضْ َنا ْاْلَ َما َن َة َع َلى الس َ‬
‫ت َو ْاْلَرْ ِ‬
‫ج َب ِ‬
‫ض َو ْال ِ‬
‫ان َظلُوما ً َجهُوالً‬
‫نسانُ إِ َّن ُه َك َ‬
‫َیحْ ِم ْل َن َها َوََ ْش َف ْق َن ِم ْن َها َو َح َم َل َها ْاْلِ َ‬
‫ما امانت ) تلهد‪ ،‬تكلیف‪ ،‬و ولیت الهي( را بر آسمانها و زمین و‬
‫كوهها عرضه داشتیم‪،‬آنها از حمآلن سر برتافتند‪ ،‬و از آن‬
‫هراسیدند‪،‬اما انسانآن را بر دوش كشید‪ ،‬او بسیارظالم و جاهل‬
‫بود‪)،‬چون قدر این مقام عظیم را نشناخت و به خود ستم كرد(‪.‬‬
‫‪116‬‬
‫شیوه های بسیج واصول جنگی پیامبر(ص)‬
‫س ‪ :‬کدام رزمنده عملش در راه رضای خداست ؟ ص ‪112‬‬
‫ج ‪ :‬برای خدا و اعتالی حکم حق باشد ‪.‬‬
‫س ‪ :‬سیره ی رسول خدا در جنگ با مشرکان و ک ّفار چه بود ؟ ص ‪112‬‬
‫س ‪ :‬شیوه های بسیج نیرو ها توسط پیامبر اسالم (ص) را بنویسید ‪ .‬ص ‪113‬‬
‫ج ‪ :‬استقبال از رزمندگان ‪ ،‬حضور خود و خویشان در صف اول ‪ ،‬تقویت بنیه ی‬
‫فکری رزمندگان ‪ ،‬تبلیغ احد الحسنیین ‪ ،‬استفاده از ابزار تبلیغاتی ‪ ،‬دعا و نیایش‬
‫برای پیروزی رزمندگان ‪ ،‬برخورد جدی با کانون های تبلیغاتی شایعه ساز علیه‬
‫نیروها و ‪. . .‬‬
‫س ‪ :‬برخی از اصول جنگی پیامبر اسالم (ص) را بنویسید ‪.‬‬
‫‪ : 1‬شناسایی دقیق ‪ : 2 .‬اجتناب از جنگ در چند جبهه ‪ : 3 .‬رعایت اصل غافلگیری ‪ : 4 .‬فشار‬
‫اقتصادی بر دشمن ‪ : 5 .‬مراقبت کامل از وحدت رزمندگان ‪ ،‬توجه به اصول اخالقی و انسانی و ‪. .‬‬
‫‪.‬‬
‫‪117‬‬
‫آیا عوامل گسترش اسالم با جنگ و معجزه‬
‫بود؟‪ ،‬اعتقادی ناروا است ‪ ،‬به‬
‫تکیه ی صرف بر عوامل فوق‬
‫این دلیل که اوالً دوران مکه بدون جنگ پیش رفت ‪،‬‬
‫ثانیا ً در دوران مدینه تعداد کمتری از جنگها مربوط به‬
‫مشرکان است و اکثر جنگ ها جنگ با منافقان و پیمان‬
‫شکنان بوده است ‪ .‬ثالثا ً تعداد سپاهیان اسالم کمتر‬
‫از تعداد سپاهیان دشمنان بوده است ‪ .‬رابعا ً تکیه بر‬
‫معجزه به معنای امداد های غیبی همیشه با شرط‬
‫استقامت و مقاومت حاصل شده است ‪.‬‬
‫س ‪ :‬عوامل پیروزی مسلمانان به چند عامل عمده تقسیم می شود‬
‫؟‬
‫‪118‬‬
1
119
‫ارپنج من ب ع‬
‫ان گی ن آ م‬
‫اعدد ‪1306‬که م ی‬
‫•آ ی‬
‫عات‬
‫عتبرا ست ودر موارداختال فبا مرا‬
‫مهم م‬
‫ار مقتوال ن‬
‫ا آم‬
‫کثرتن ظ یم شده ‪،‬ب‬
‫اعداد حدا‬
‫ا ن ‪،‬ودی گر‬
‫جنگهای صلیبی ‪ ،‬مس ی ح ی‬
‫ات وجه‬
‫ا یسها ست؟ب‬
‫اب ل مق‬
‫سرد مدارا ن جها نق‬
‫ا میتوا ن چن ی ن گفتکه‬
‫به آنچه گذشت ‪ ،‬آ ی‬
‫ح ضرت م حمد ( ص)ا سالمراب وس یله ی‬
‫ای دادها ست؟!‬
‫قل ب مردم ج‬
‫شمش یردر‬
‫‪120‬‬
‫ام بروبسیجنیروها‬
‫پی‬
‫ان‬
‫ام برا سالم ( ص)ش یو ههایز یررادربس یجرزمند گ‬
‫ار یخی پی‬
‫ادت‬
‫ا یها سن‬
‫برپ‬
‫ار می گرفتند ‪:‬‬
‫ک‬
‫ب‬
‫اتیو ضد‬
‫ا مراکزتبلیغ‬
‫قه یرزمندا ن ‪– 2‬برخورد جدیب‬
‫ا ل وبدر‬
‫‪1‬ـا سبقب‬
‫ان‬
‫ازا ن ‪– 3‬نو یدپیروزیوتشو یقرزمند گ‬
‫عه س‬
‫ای‬
‫او مت وش‬
‫مق‬
‫هم یت شها دتبرای‬
‫ا ندر ص ف مقدم ‪ – 5‬طرحا‬
‫‪– 4‬قرارداد ننزدیک‬
‫ات (‬
‫ار ‪– 7 ) ....‬تمر ین‬
‫ع‬
‫قرآ ن سروداش‬
‫ات (‬
‫ادهازتبلیغ‬
‫ا ن ‪– 6‬ا سف‬
‫رزمند گ‬
‫او متدر م یدا ن‬
‫اد ‪ – 9)...‬مق‬
‫ا واعتق‬
‫عنوی (دع‬
‫ات ‪– 8‬بقو یت م‬
‫ها)وتبلیغ‬
‫انور‬
‫م‬
‫عتقددرتشو یق‬
‫ان م‬
‫ایی ‪ – 11‬سه یمکرد نزن‬
‫نبرد ‪– 10‬تقو یتازنوعشن و‬
‫ا ن جن گی‬
‫ادتاز مجرو ح‬
‫هدا ن ‪–12‬ع ی‬
‫ا‬
‫مج‬
‫‪121‬‬
‫ام بروبسیجنیروها‬
‫پی‬
‫ام برا سالم ( ص)ش یو ههایز یررادربسیج‬
‫ار یخی پی‬
‫ادت‬
‫ا یها سن‬
‫برپ‬
‫ار می گرفتند ‪:‬‬
‫ا نبک‬
‫رزمند گ‬
‫اکز‬
‫ا مر‬
‫قه یرزمندا ن ‪– 2‬برخورد جدیب‬
‫ا ل وبدر‬
‫‪1‬ـا سبقب‬
‫ازا ن ‪– 3‬نو یدپیروزیوتشو یق‬
‫عه س‬
‫ای‬
‫او مت وش‬
‫اتیو ضد مق‬
‫تبلیغ‬
‫ان‬
‫رزمند گ‬
‫هم یت شها دت‬
‫ا ندر ص ف مقدم ‪ – 5‬طرحا‬
‫‪– 4‬قرارداد ننزدیک‬
‫ار ‪– 7 ) ....‬‬
‫ع‬
‫قرآ ن سروداش‬
‫ات (‬
‫ادهازتبلیغ‬
‫ا ن ‪– 6‬ا سف‬
‫برایرزمند گ‬
‫اد ‪9)...‬‬
‫ا واعتق‬
‫عنوی (دع‬
‫ات ‪– 8‬بقو یت م‬
‫ها)وتبلیغ‬
‫انور‬
‫ات ( م‬
‫تمر ین‬
‫ایی ‪ – 11‬سه یم‬
‫او متدر م یدا ننبرد ‪– 10‬تقو یتازنوعشن و‬
‫– مق‬
‫ان‬
‫ادتاز مجرو ح‬
‫هدا ن ‪–12‬ع ی‬
‫ا‬
‫عتقددرتشو یق مج‬
‫ان م‬
‫کرد نزن‬
‫جن گی‬
‫‪122‬‬
‫ام بر‬
‫تدابیر جن گیپی‬
‫ک و مت درص ورتی میت وانستب ه‬
‫ا سالمب هعنوا نبرنا مه یزنندگیو ح‬
‫اشد ووای ن‬
‫ا س ب داشتهب‬
‫اعی من‬
‫ا مه یدف‬
‫ابدکهبرن‬
‫هدا ف خ ودد ست ی‬
‫ا‬
‫ال‬
‫ا نا ست ‪.‬برر سی ‪ 23‬س‬
‫برای داشت نزند گیازا مورفطریانس‬
‫ا مهکال ننظا می‬
‫ا ن دارایبرن‬
‫ان گرا ی نا مرا ستکهایش‬
‫ا مرب ی‬
‫دعوتپی‬
‫اده‬
‫ا س با ستف‬
‫ابر من‬
‫عیتهای مختل فازتد‬
‫ق‬
‫بوده واز طر فدی گردر مو‬
‫ق یقاز‬
‫ا یید‬
‫اس‬
‫ا می آ ن ح ضرت ‪-:‬شن‬
‫جستهاند‪....‬از جملهتدابیرن ظ‬
‫ان–‬
‫ا بازدر گیریهایهمز م‬
‫عات –اجتن‬
‫ا جم ع آوریاطال‬
‫دشم نب‬
‫ادیبردشم ن –بهره‬
‫قتص‬
‫ارا‬
‫افل گیریورازداری ‪ -‬وفش‬
‫ا یتا ص ل غ‬
‫رع‬
‫اتی – حفظ و حدت‬
‫اجمی ‪ ...‬وپوش شعم یل ی‬
‫گیریازنیروهایته‬
‫قی‬
‫ا یت واعما لا صو لاخال‬
‫هایروانی –رع‬
‫اربرد نش یو‬
‫نیروها –بهک‬
‫ارشورایی ‪-‬‬
‫ادبهرفت‬
‫اعتق‬
‫‪123‬‬
‫ام بروبسیجنیروها‬
‫پی‬
‫الف ‪ -‬فرمانده هوشمنانه‬
‫‪ -1‬تصمیم گیری هوشمندانه و سریع ‪ -2‬شجاعت فردی و قدرت جسمی‬
‫‪ -3‬دور اندیشی و روحیه ی تزلزل ناپذیر ‪ -4‬رعایت مساوات وشناخت‬
‫روحیه ها ‪....‬حفظ اسرار و رازداری جنگ ‪.. -5‬‬
‫ب ‪ :‬جنگ آوری مجاهدان‬
‫(هدف وانگیزه‪ ،‬حرکت وحیدی‪،‬توکل یقین به نصرت الهی ‪ ،‬و امکانات الزم‬
‫‪ ....‬دلدادگی سربازان به فرمانده ‪(...‬ماجرای نسیبه خزرجی)‬
‫رعیت عدالت در جنگ ‪:‬‬
‫نبرد های پیامر دفاعی و برای تحکیم صلح بوده است ‪ -2 .‬منازعات پیامر‬
‫اسالم (ص) خدایی وانسانی بوده است (غیر نژادی ‪ ،‬غیر مادی و الهی و‬
‫آرمانی بوده است ‪ ) .‬به عنوان مثال ‪ :‬آموزش سواد به ده نفر باعث آزادی‬
‫او می شد ‪ ،‬ازادی بی پوالن بدون فدیه ایثار غذا برای اسیر‬
‫‪124‬‬
‫ویژگی دفاعی‬
‫و تحکیم پایه های‬
‫صلح‬
‫رعایت عدالت‬
‫در جنگ با‬
‫دشمن‬
‫‪125‬‬
‫ویژگی‬
‫پایبندی به‬
‫اصول‬
‫انسانیت‬
‫با ویژگی‬
‫غیر نژادی‬
‫و غیر مادی‬
‫و آرمانی‬
‫پیامبر و مخالفان‬
‫‪ : 1‬یهودیان‬
‫س ‪ :‬یهودیان خود را فرزند چه کسانی می دانند ؟‬
‫س ‪ :‬سه قبیله ی معروف یهود را نام ببرید ‪.‬‬
‫س ‪ :‬از نظر محققان‪ ،‬دو علت مهم مهاجرت یهود به سرزمین حجاز چه بود ؟‬
‫س ‪ :‬چرا یهود با پیامبر اسالم به مخالفت پرداخت ؟‬
‫ج ‪ :‬نژاد پرستی و سودا گری‬
‫س ‪ :‬مفاد پیمان عدم تعرض را بنویسید ‪ .‬ص ‪116‬‬
‫س ‪ :‬هر کدام از قبایل یهودی زیر چگونه پیمان عدم تعرض را نقض کردند ‪:‬‬
‫ـ بنی قینقاع ‪ ................................. :‬ـ بنی نضیر ‪..................................... :‬‬
‫ـ بنی قریضه ‪ ................................. :‬ص ‪117‬‬
‫‪126‬‬
‫‪ - 2‬جریان نفاق و منافقان‬
‫کرد؟‬
‫هد ه‬
‫شا‬
‫ار یخا سالم میت وا ننفاقرا م‬
‫ا نهایت‬
‫س ‪:‬درکدام جر ی‬
‫‪1‬ـا حد ‪2‬ـبنی مصطلق ‪3‬ـتبو ك ‪4‬ـا حزا ب ‪5‬ـ م سجد ضرار ص ‪117‬و ‪118‬‬
‫ان‬
‫ان‬
‫اه مسلم‬
‫هیاب نابیاز سپ‬
‫اند‬
‫ا نبهفر م‬
‫افق‬
‫ا ن جنگا حد من‬
‫‪: 1‬در جر ی‬
‫اها سالمراب وج ود آوردند ‪.‬‬
‫گسستند وزم ینه ی آشفت گیدر سپ‬
‫ا لششمهـ ) سرکرده‬
‫ا ندررو یدادبنی مصطلق ( س‬
‫ان‬
‫‪: 2‬پ سازپیروزی مسلم‬
‫ان‬
‫ان‬
‫ام برو مسلم‬
‫أک یدکردکها گربهپی‬
‫ادیت‬
‫قتص‬
‫ائه ی طر حیا‬
‫اار‬
‫اقب‬
‫ینف‬
‫اکنده میشوند ‪ .‬و مد ینه راتر ك‬
‫ا باز گرداوپر‬
‫الینشود ‪،‬ا ص ح‬
‫کمک م‬
‫انزو لا ی ن سورههمه می‬
‫افقی ن )ب‬
‫هدکرد ‪( .‬نزو ل سوره ی من‬
‫خ وا‬
‫ار یخا سالم ‪ .‬جمعیاز‬
‫هدکشت ‪ .‬م ‪ .‬ر ‪ .‬كت‬
‫ام براب نابیرا خ وا‬
‫پنداشتندپ ی‬
‫ادق آئینهوند ‪.‬‬
‫ا نز یرن ظر ص‬
‫نو یسند گ‬
‫‪127‬‬
‫جریان نفاق و منافقان‬
‫ان‬
‫افق‬
‫هیاز من‬
‫اده شد ن مردمبه جنگتبو ك ‪ ،‬گرو‬
‫ان آم‬
‫‪: 3‬در جر ی‬
‫در منز ل ق سو یلم یه ودی ق گرد آمدند وراههای جلو گیریاز‬
‫ام بر ( ص)ازا ی ن‬
‫ا ندر جهاد رابرر سیکردند ‪،‬پی‬
‫ان‬
‫شرکت مسلم‬
‫اد جلسه ‪،‬توطئه‬
‫عق‬
‫اان‬
‫اختت‬
‫أ مور س‬
‫هیرا م‬
‫ا خ برشده و گرو‬
‫اجراب‬
‫م‬
‫افل گیرکنند ‪ ( .‬م س یره ینبو یه ‪ .‬ج‪ . 2‬ص ‪) 517‬‬
‫گرا نرا غ‬
‫اندند و‬
‫ا ن خ ود رابهلش گرر س‬
‫افق‬
‫اده ی حرکت شد ‪ ،‬من‬
‫اه آ م‬
‫قتی سپ‬
‫و‬
‫از‬
‫ه بری قاب نابی قب‬
‫از مد ینهبیرو نرفتند؛دربی ن راهبه ر‬
‫اها سالمب ود ‪،‬‬
‫از گشتا ی ن گروهکهدر حد یک سوم سپ‬
‫شتند ‪.‬ب‬
‫گ‬
‫ازا نا سالمواردساخت ‪.‬‬
‫ضربه یرو حیبزر گیبه سرب‬
‫‪128‬‬
‫جریان نفاق و منافقان‬
‫ا ن مکهلش گر‬
‫ا نبنین ظ یر مشرک‬
‫هیاز یه ود ی‬
‫‪: 4‬بهت حر یک گرو‬
‫ا لپنجمهجریبه سوی مد ینه حرکت‬
‫ا ن دادند و س‬
‫از م‬
‫هی س‬
‫انبو‬
‫اد یده گرفت ن صل حدر‬
‫ان‬
‫ا نب‬
‫ازدرهم ی ن جنگ یه ود ی‬
‫کردند ‪. . .‬ب‬
‫افت ‪.. . .‬‬
‫اریقری ششت‬
‫جنگ خندقبه ی‬
‫اق خد مت‬
‫ا ن حز بنف‬
‫ا یند گ‬
‫ازمتبو كبود ‪،‬نم‬
‫ام برع‬
‫ا میکهپی‬
‫‪: 5‬هن گ‬
‫ارا ن آنهادرشبهای‬
‫انه یا ی نکهپیرا ن وبیم‬
‫ام برر سیدند ‪،‬بهبه‬
‫پی‬
‫انهها و‬
‫انخ‬
‫افت م ی‬
‫ارانی ‪ ،‬موفقنمی شدندکه م س‬
‫ار یک وب‬
‫ت‬
‫ا را طیکنند ‪،‬ازاو خوا ستنددر م حله ی خ ود م سجدی‬
‫قب‬
‫م سجد‬
‫ا ییرابهپ ساز‬
‫ا سخین گفت وتصم یمنه‬
‫ام بر ( ص)پ‬
‫ازند ‪،‬پی‬
‫بس‬
‫قدی ‪ .‬ج‪ 3‬ص ‪1046‬‬
‫ازیوا‬
‫کو لنم ود ‪ .‬م ‪ :‬مغ‬
‫مراجعتاز سفر مو‬
‫‪129‬‬
‫جریان نفاق و منافقان‬
‫ام بربه‬
‫ان یدند ‪،‬روزیکهپی‬
‫ا نر س‬
‫ای‬
‫اق م سجد رابهپ‬
‫حز بنف‬
‫ا یند‬
‫احنم‬
‫ام بر خوا ستند ‪ ،‬م سجد راافتت‬
‫از گشتازپی‬
‫مد ینهب‬
‫ا‬
‫اخت و آنج‬
‫اه س‬
‫ا نآ گ‬
‫ام بررااز جر ی‬
‫از ل شد وپی‬
‫که آ یهاین‬
‫ه ب ) فروغابد یت ‪.‬‬
‫ه بعل یه مذ‬
‫را م سجد ضرار خواند ‪ ( :‬مذ‬
‫ج‪ . 2‬ص‪792‬و ‪793‬؛ س ‪ 9‬آ یه ی ‪: 107‬‬
‫ْنَ‬
‫َی‬
‫ًب‬
‫ا‬
‫ِیق‬
‫ْر‬
‫تَف‬
‫َ‬
‫ًو‬
‫ُفْرا‬
‫ک‬
‫َ‬
‫ًو‬
‫َار‬
‫ا‬
‫ً ضِر‬
‫ِدا‬
‫ْج‬
‫َس‬
‫ُوا م‬
‫تَّخَذ‬
‫قوَالَّذِینَا‬
‫ْلُ‬
‫قَب‬
‫ُولَهُ مِ ن‬
‫َس‬
‫ارَبَاللّهَوَر‬
‫ًلِمَنْ حَ‬
‫اد‬
‫ا‬
‫َ‬
‫ْص‬
‫ِر‬
‫الْمُؤْمِنِینَوَ‬
‫إ‬
‫کَاذِبُونَ‬
‫َ‬
‫ْل‬
‫ُم‬
‫ِنَّه‬
‫هَدُإ‬
‫شْ‬
‫َ‬
‫َ ىوَاللّهُی‬
‫ْن‬
‫ْحُس‬
‫ِلَّاال‬
‫َاإ‬
‫ْن‬
‫َد‬
‫َر‬
‫ِنْ أ‬
‫ُنَّإ‬
‫ْلِف‬
‫َح‬
‫َی‬
‫ل‬
‫وَ‬
‫ق‬
‫‪130‬‬
‫نامه های پیامبر‬
‫‪131‬‬
‫اعالم رسالت جهانی‬
‫س ‪ :‬چه شواهدی بر جهانی بودن رسالت پیامبر اسالم وجود دارد ‪:‬‬
‫‪ : 1‬آیه ی ‪ 28‬سوره ی سباء ‪: 34‬‬
‫اس الَ َی ْعلَ ُمونَ »‬
‫« َو َما أَ ْر َ‬
‫اس َبشِ یراً َو َنذِیراً َولكِنَّ أَ ْك َث َر ال َّن ِ‬
‫س ْل َنا َك إِ َّال َكا َّف ًة لِّل َّن ِ‬
‫‪ : 2‬آیه ی ‪ 158‬سوره ی اعراف ‪: 7‬‬
‫ماوا ِ‬
‫ت‬
‫سول ُ ّ ِ‬
‫س َ‬
‫ّللا إِلَ ْی ُك ْم َجمِیعا ً الَّذِي لَ ُه ُم ْل ُك ال َّ‬
‫اس إِ ِّني َر ُ‬
‫« قُلْ َیاأَی َها ال َّن ُ‬
‫ض الَ إِل َه إِ َّال ه َُو ُی ْح ِیي َو ُیم ُ‬
‫سولِ ِه ال َّن ِب ِّي ْاأل ُ ِّم ِّي‬
‫ِیت َفآ ِم ُنوا ِب ّ ِ‬
‫َو ْاألَ ْر ِ‬
‫اّلل َو َر ُ‬
‫اّلل َو َكلِ َماتِ ِه َوا َّت ِب ُعوهُ لَ َعلَّ ُك ْم َت ْه َتدُونَ »‬
‫الَّذِي ُی ْؤمِنُ ِب ّ ِ‬
‫‪ : 3‬از میان ‪ 185‬نامه و میثاق نامه ای که برای دعوت به اسالم یا پیمان‬
‫‪ ،‬نوشته شده ‪ 68 ،‬نامه برای پادشاهان ‪ ،‬بزرگان قبایل و راهبان ( م ‪.‬‬
‫ر ‪.‬ک ‪ :‬مکاتیب الرسول ‪ .‬علی بن حسینعلی احمدی ؛ طبقات الکبری ‪،‬‬
‫‪132‬‬
‫نامه به خسرو پرویز‬
‫الف ‪ :‬نامه به خسرو پرویز ‪:‬‬
‫بسم ّللا الرحمن الرحیم‬
‫از محمد فرستاده ی خدا به کسرای بزرگ ایران ‪ .‬درود بر آنکه حقیقت را جوید و به‬
‫خدا و پیامبر خدا ایمان آورد ‪ .. . .‬من به فرمان خداوند تو را به سوی او می‬
‫خوانم ‪ ،‬او مرا برای هدایت همه ی مردم فرستاده است ‪ ،‬تا همه را از خشم او‬
‫بترسانم و حجت را بر کافران تمام کنم ‪ .‬اسالم بیاور تا در امن باشی و اگر از‬
‫ایمان و اسالم سر بر تافتی ‪ ،‬گناه ملت مجوس بر گردن تو است ‪.‬‬
‫ــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــ‬
‫پیک ‪ :‬عبد ّللا ابن حذافه سهمی قرشی‬
‫خسرو پرویز ضمن توهین و بی احترامی به نامه ی پیامبر ‪ ،‬به فرماندار یمن دستور‬
‫دستگیری او را صادر کرد ‪.‬‬
‫‪133‬‬
‫قیصرروم‬
‫ا مهبه‬
‫ن‬
‫بسما هللالر م نالر ح یم‬
‫د یت ‪ .‬م ن‬
‫ق ل قبزر گروم ‪.‬درودبرپیروا نها‬
‫از م حمدفرزندع بدا هللبه قهر‬
‫ا شما رابه ی ک‬
‫اب م‬
‫ه لکت‬
‫ک نم ‪. . . .‬ایا‬
‫تورابه آ ی ی نا سالم دع وت می‬
‫ه یم و‬
‫ازاوقرارند‬
‫شتر كدعوت میکنیم؛ غ یر خدا رانپر ستیم ‪،‬کسیراانب‬
‫اص ل م‬
‫‪ . ...‬پیک ‪ :‬دهیه کلبی‬
‫نتیجه ‪ :‬با توجه به آیات مربوط به جهانی بودن‬
‫رسالت پیامبراسالم ص و نیز نامه های آن‬
‫حضرت به کشورها و اقوام مختلف ‪ ،‬آیا این نظر‬
‫که رسول خدا تنها برای قوم عرب بگزیده شده بود‬
‫! عقیده ی درستی است ؟!‬
‫‪134‬‬
‫جریان مباهله‬
‫جریان مباهله ‪ :‬به موازات مکاتبه با سران دول جهان و مراکز مذهبی‪،‬‬
‫نامه ای به اسقف َنجران نوشت وساکنان آنجا را به اسالم دعوت نمود‬
‫‪ ،‬که جریان به مباهله انجامید ‪ .‬م ‪ :‬س یره ی حلبی ‪ .‬ج ‪ . 3‬ص ‪239‬؛ سوره ی‬
‫اب‪:‬‬
‫آ لعمرا ن آ یه ی ‪ : 61‬ص ‪ 127‬و ‪128‬کت‬
‫اء َك ِمنَ ا ْل ِع ْل ِم‬
‫اج َك فِی ِه مِن َب ْع ِد َما َج َ‬
‫« َف َمنْ َح َّ‬
‫َ‬
‫َ‬
‫ُ‬
‫َ‬
‫َ‬
‫َ‬
‫اء َنا‬
‫ِس‬
‫ن‬
‫و‬
‫م‬
‫ك‬
‫اء‬
‫ن‬
‫ب‬
‫أ‬
‫و‬
‫ا‬
‫ن‬
‫اء‬
‫ن‬
‫ب‬
‫َفقُلْ َت َعا َل ْوا َندْ ُع أ ْ َ َ ْ َ ْ َ َ َ‬
‫س ُك ْم ُث َّم َن ْب َت ِهل‬
‫س َنا َوأَ ْنفُ َ‬
‫اء ُك ْم َوأَ ْنفُ َ‬
‫ِس َ‬
‫َون َ‬
‫ّللا َع َلى ا ْل َكاذ ِِبینَ »‬
‫َف َن ْج َعلْ َل ْع َن َة ّ ِ‬
‫به ‪135‬ص ‪127‬و ‪ 128‬رجوع ك ‪.‬‬
136
‫فتح المبین و عفو عمومی‬
‫قب لازاعالم‬
‫فتح المبین و عفو عمومی ‪:‬‬
‫ا لششم‬
‫هفتم ‪،‬در س‬
‫ال‬
‫انیدر س‬
‫الت جه‬
‫رس‬
‫قری ش‬
‫کا ن‬
‫شر‬
‫ام برا سالمو م‬
‫هجرت ‪،‬بی نپی‬
‫پیما ن صل حینوشته شدهبودکهاز آ ندر‬
‫عبیرشدها ست ‪ :‬م ‪:‬‬
‫قرآ نبه فتح المبینت‬
‫سیرهالنبو یه ‪ .‬ج‪ . 2‬ص ‪265‬‬
‫‪137‬‬
‫چند سؤا ل‬
‫س ‪ :‬با توجه به فتح المبین به سئواالت پاسخ‬
‫دهید ‪ :1 :‬مفاد مصالحه نامه ی سال ششم (‬
‫فتح المبین ‪ ،‬صلح حدیب ّیه ) را بنویسید ‪.‬‬
‫‪:2‬چه عاملی سبب حمله ی مسلمانان به مکه‬
‫شد ؟‬
‫‪ : 3‬پیامد های صلح حدیبیه را بنویسید ‪ .‬ص‬
‫‪128‬‬
‫‪138‬‬
‫پیامد های صلح حدیبیه‬
‫ال‪.‬‬
‫ارکه جنگبه مدت ‪ 10‬س‬
‫ج ‪1‬ـال ف ‪ :‬مت‬
‫قبیله‬
‫اهر‬
‫ارندب‬
‫ا ن مخت‬
‫ا ن و مشرک‬
‫ان‬
‫ب ‪ :‬مسلم‬
‫ا لبه حج‬
‫ا نام س‬
‫ان‬
‫ای مت حد شوند ‪ .‬ج ‪ :‬مسلم‬
‫ا ل آ یندهبه مدت سهروز‬
‫نمیروند ‪( .‬از س‬
‫ا‬
‫امدر گیری مت حدا ن آنهاب‬
‫هن گ‬
‫‪ . ) . ...‬د ‪:‬به‬
‫اری مت حد‬
‫ا ن حق ی‬
‫ان‬
‫همدی گر ‪،‬قری ش و مسلم‬
‫ا نفراریاز مکهرا‬
‫ان‬
‫خ ودراندارند ‪ .‬ذ ‪ :‬مسلم‬
‫هند ‪.‬‬
‫ا یدت حو ی لقری ش د‬
‫ب‬
‫‪139‬‬
‫ا مدهای مثبت جنگتبو ك‬
‫پی‬
‫س ‪ :‬پیامد های مثبت جنگ تبوک را بنویسید‬
‫ج ‪ 1 :‬ـ چند معاهده ی صلح با مرز داران و‬
‫امرای محلی تبوک بسته شد ‪ 2 .‬ـ جبران‬
‫شکست جنگ موته به طوریکه پس از جنگ‬
‫تبوک بت پرستی از مدینه رخت بر بست‪.‬‬
‫‪ 3‬ـ هیئت های فراوانی برای زندگی مسالمت‬
‫آمیز وارد مدینه شدند ‪.‬‬
‫‪140‬‬
‫حج برائت‬
‫س ‪ :‬چه زمینه هایی سبب برائت از مشرکین شد ؟ ج‬
‫ا میدرتبو ك ‪،‬فت ح مکهواعالمعف و‬
‫‪ :‬ح ضورن ظ‬
‫ا حجبرائتبرای گستر ش‬
‫عم و می سب ب شدب‬
‫ا ن خدا (‬
‫افر م‬
‫ام برب‬
‫توح ید ‪،‬برداشته ش ود ‪.‬پی‬
‫أ موراعال نب یزاریاز‬
‫اتاو ل سوره یتوبه ) م‬
‫آی‬
‫ابه ی خ ودابوبکر‬
‫ام برابتدا ص ح‬
‫ا ن شد ‪.‬پی‬
‫مشرک‬
‫ا ندر‬
‫اتدرع یدقرب‬
‫أ مورقرائتا ی ن آ ی‬
‫را ‪ ،‬م‬
‫ارشد ن‬
‫هسپ‬
‫ا نکرد ‪.‬پ س ازر‬
‫اج ی‬
‫اع ح‬
‫اجتم‬
‫ابوبکربه سمت مکه ‪،‬ج برئی لبهر سو ل خدااطالع‬
‫‪141‬‬
‫حج برائت‬
‫اکسیکهاز‬
‫أ مور یتبو سیله ی خ ودت ی‬
‫م‬
‫افتا ی ن‬
‫ادر ی‬
‫کند ‪.‬ب‬
‫تو ست‪،‬به مردمابالغب‬
‫ال ب‬
‫امر سو ل خدا ( ص)بهعلیب نابی ط‬
‫پی‬
‫( ع)د ستوردادبه سمت مکه حرکتکند و‬
‫اع‬
‫ادراجتم‬
‫اتراازابوبکر گرفتهت‬
‫درراه ‪،‬آ ی‬
‫ار یخ‬
‫کند ‪ .‬م ‪:‬ت‬
‫ا نابالغب‬
‫ا نبه مشرک‬
‫اج ی‬
‫ح‬
‫ا م ل ‪ .‬ج‪ . 2‬ص ‪291‬؛‬
‫ط بری ‪ .‬ج‪ . 3‬ص ‪154‬؛الک‬
‫ا یه ‪.‬اب نکثیر ‪ .‬ج‪ . 5‬ص ‪37‬و ‪38‬‬
‫البدا یه والنه‬
‫‪142‬‬
‫حجوالیت ( واپسی ن حج )‬
‫انزو ل آ یه یوجو ب حج ( سوره ی ‪ 22‬آ یه ی ‪) 27‬‬
‫ب‬
‫َ‬
‫ِّ‬
‫َّ‬
‫ق َوأ‬
‫ذ‬
‫ن‬
‫ال‬
‫ِي‬
‫ف‬
‫ن‬
‫ضام ٍِر‬
‫اس ِبا ْل َح ِّج َیأْ ُتو َك ِر َجاالً َو َع َلى ُكل ِّ َ‬
‫ِ‬
‫ْ‬
‫َ‬
‫ُ‬
‫ِ‬
‫عیّتیاندوهاز‬
‫ِیق »جم‬
‫م‬
‫ع‬
‫ج‬
‫ف‬
‫ل‬
‫ك‬
‫ِن‬
‫م‬
‫ت‬
‫َیأ‬
‫ینَ‬
‫َ‬
‫ٍّ‬
‫ِّ‬
‫ٍ‬
‫قتیفری ضه ی حج‬
‫ازم حجشدند ‪.‬و‬
‫ا نع‬
‫مسلملن‬
‫افت ‪ ،‬مردمبه سویشهرهای خ ود حرکت‬
‫انی‬
‫ای‬
‫پ‬
‫ام بر ( ص)در ص حرای‬
‫ا نپی‬
‫اد ی‬
‫کردند ‪ ،‬صدای من‬
‫ق ففرا‬
‫ا نرابهتو‬
‫ان‬
‫کندندو مسلم‬
‫از طن ی ناف‬
‫حج‬
‫ام جد ید آورده‬
‫اندند ‪،‬زیرافرشته یو حیپی‬
‫خو‬
‫بود‪:‬‬
‫‪143‬‬
‫عدم ابالغ کدام امرسبب ناتمامی رسالت است؟‬
‫ا ئده ‪ 5‬آ یه ی ‪: 67‬‬
‫سوره ی م‬
‫سول ُ َب ِّل ْغ َما أ ُ ْن ِزل َ إِ َل ْی َك مِن َر ِّب َك َوإِن‬
‫الر ُ‬
‫« َیا أَی َها َّ‬
‫سا َل َت ُه َو ّ‬
‫ّللاُ َی ْعصِ ُم َك ِمنَ‬
‫َل ْم َت ْف َعلْ َف َما َب َّل ْغ َت ِر َ‬
‫اس إِنَّ َّ‬
‫ّللا الَ َی ْهدِي ا ْل َق ْو َم ا ْل َكاف ِِرینَ »‬
‫ال َّن ِ‬
‫رسول حق همه ی مردم را در مکانی به نام غدیر‬
‫خم گرد آورد تا مسئله ی خالفت و جانشینی را به‬
‫طور کامل تبیین نماید‪.‬‬
‫‪144‬‬
‫خطبه پیامبر در غدیر‬
‫‪ ،‬پیامبر اسالم پس از اعالم خبر نزدیک‬
‫بودن رحلت خویش ‪ ،‬فرمودند ‪ :‬مردم‪،‬‬
‫من برای شما چگونه پیامبری بودم ؟مردم‬
‫هی‬
‫ا‬
‫هر گزدراندرزداد نکوت‬
‫پاسخ دادند ‪:‬‬
‫ا غفلت‬
‫کردی ودرتربیت م‬
‫ن‬
‫ا ب خدا‬
‫ام بر ( ص)فر مودند ‪:‬کت‬
‫نورزیدی‪. .‬پی‬
‫ا یند‬
‫ه برشم‬
‫ادو شهمرا‬
‫عداز م ندوش‬
‫وعترتب‬
‫ا گمراه‬
‫اش یدت‬
‫ا یدبهدر ستیپیرو آنهاب‬
‫‪،‬شماب‬
‫‪145‬‬
‫برای عبارت زیرشما عنوان تعیین کنید؟‬
‫اهد ستعلی ( ع) رابلندکردوفر م ود ‪« :‬‬
‫‪ ،‬آن گ‬
‫هرکه من موالی اویم ‪ ،‬علی موالی اوست ‪.‬‬
‫ا ‪385‬؛شرحاألخبار‬
‫ا ‪ 247‬و ‪350‬ت‬
‫» م ‪:‬الغد یر ‪.‬عال مها مینی ‪ .‬ج ‪ . 1‬ص ‪214‬ت‬
‫ع ودی ‪ .‬ج ‪ . 2‬ص‬
‫ه ب ‪ .‬مس‬
‫عما ن ‪ .‬ج ‪ . 1‬ص ‪ 134‬و ‪135‬؛ مروّجالذ‬
‫‪.‬ابو حنیفهن‬
‫ع ودی ‪ .‬ص‬
‫شراف ‪ .‬م س‬
‫‪425‬؛التنبیه واإل‬
‫عیّت‬
‫هنوز جم‬
‫ان‬
‫‪221‬پ سازا ی ن جر ی‬
‫پراکندهنشدهبودکهفرشته یو حی‬
‫اد باش خداوند را ابالغ کرد‪:‬سوره ی‬
‫ام ش‬
‫پی‬
‫‪146‬‬
‫به نظر شما اتمام وتکمیل در کجا اتفاق افتاد؟‬
‫سوره ی مائده ‪5‬آیه ی ‪: 3‬‬
‫ِس ا َّل ِذینَ َك َف ُروا مِن دِی ِن ُك ْم َفالَ‬
‫«‪...‬ا ْل َی ْو َم َیئ َ‬
‫اخ َ‬
‫ش ْو ُه ْم َو ْ‬
‫َت ْخ َ‬
‫ش ْو ِن ا ْل َی ْو َم أَ ْك َم ْل ُ‬
‫ت َل ُك ْم دِی َن ُك ْم‬
‫ت َع َل ْی ُك ْم ن ِْع َم ِتي َو َرضِ ُ‬
‫َوأَ ْت َم ْم ُ‬
‫یت َل ُك ُم ْاْلِ ْسالَ َم‬
‫ص ٍة َغ ْی َر ُم َت َجا ِن ٍ‬
‫ف‬
‫اض ُط َّر فِي َم ْخ َم َ‬
‫دِینا ً َف َم ِن ْ‬
‫ِْلِ ْثم َفإِنَّ َّ‬
‫ّللا َغفُور َر ِحیم »‬
‫ٍ‬
‫برای توضیح بیشتر به ص ‪ 131‬کتاب ر شود و م‬
‫در پاورقی کتاب ‪.‬‬
‫‪147‬‬
‫از اصول ‪ ،‬شیوه ها و اهداف حکومت پیامبر‬
‫س ‪ :‬از اصول ‪ ،‬شیوه ها و اهداف حکومت پیامبر‬
‫اسالم (ص) چهار مورد را بنویسید ‪.‬‬
‫ج ‪ 1 :‬ـ ایجاد تردید جدی در حکومت قبیلگی و‬
‫طرح نظام نوین اجتماعی ‪.‬‬
‫‪ 2‬ـ پیروی کورکورانه از فرهنگ و رسوم آباء‬
‫و اجدادی را گمراهی خواند ‪.‬‬
‫‪ 3‬ـ حق را فراتر از پیوند های نسبی و عصبیت‬
‫های قومی طرح کردند ‪.‬‬
‫‪148‬‬
‫از اصول‪،‬شیوه ها و اهداف حکومت پیامبرص‬
‫‪ 4‬ـ با طرح مفهوم سیاسی بیعت از همان ابتدا و نخستین بار در‬
‫رویداد انذار خویشاوندان نزدیک و سپس در بیعت عقبه ی‬
‫اول بستر سازمان فکری و ایده ی فرهنگی واحد را فراهم‬
‫ساخت ‪ ( .‬م ‪ :‬تاریخ تحول دولت و خالفت ‪ .‬رسول جعفریان ‪ .‬ص ‪18‬‬
‫به بعد )‬
‫‪ 5‬ـ برای تثبیت حکومت از مکه به مدینه هجرت و به عنوان‬
‫تکلیف شرعی مورد تأکید قرار گرفت ‪ ( .‬سو ره ی نساء آیه‬
‫ی ‪) 97‬‬
‫‪ 6‬ـ تأسیس حکومت بر پایه ی تعاون و همکاری دولت و‬
‫ملت ‪.‬‬
‫‪149‬‬
‫اصول‪،‬شیوه ها و اهداف حکومت پیامبرص‬
‫‪7‬ـ مطرح کردن قانون و قدرت اجرایی ‪.‬‬
‫‪ 8‬ـ دفاع از دین ‪ ،‬جان خود و دفاع از‬
‫ستمدیدگان‬
‫‪ 9‬ـ ‪ ( . ...‬الی آخر )‬
‫س ‪ :‬علل گسترش اسالم ‪ ( :‬به عهده ی‬
‫دانشجو ) ص ‪136‬‬
‫س ‪ :‬رابطه یقرآ نکریمو گستر شا سالم (ب ه‬
‫‪150‬‬
‫جلوه هایی از اخالق خاتم األنبیاء‬
‫س ‪ :‬رابطه ی قرآن کریم و گسترش اسالم ( به عهده ی‬
‫دانشجو ) صص ‪139 . 138 . 137‬‬
‫س ‪ :‬جلوه هایی از اخالق خاتم األنبیاء را در موارد زیر‬
‫بیان کنید ‪.‬‬
‫‪ : 1‬آزار و اذ ّیت مردم ‪:‬‬
‫‪ : 2‬انتقام ‪:‬‬
‫‪ : 3‬امانت ‪:‬‬
‫‪ : 4‬دشمن ‪:‬‬
‫‪151‬‬
‫جلوه هایی از اخالق خاتم األنبیاء‬
‫‪ : 5‬ساده زیستی ‪(...................:‬پر کنید )‬
‫‪ : 6‬حقوق دشمن ‪........................ :‬‬
‫‪ : 7‬تکریم ‪............................... :‬‬
‫‪ : 8‬هدایت و دعوت بر اساس‬
‫‪ : 9‬شادابی ‪.......................... :‬‬
‫‪ : 10‬با هیبت ‪........................:‬‬
‫‪152‬‬
153
154
‫فص لپنجم ‪:‬‬
‫‪155‬‬
‫سرشت حق ج ویانسا ن‬
‫ص ‪147‬‬
‫‪156‬‬
‫برر سی چندپر س ش‬
‫ضرورت و انگیزه ی نیاز به جانشین چیست؟‬
‫عیی ن‬
‫ام بر ص‪،‬درت‬
‫ارخردپسندانهازپی‬
‫ انت ظ‬‫انشی نبرای خ ود ‪ ،‬چ یست؟‬
‫ج‬
‫ایف‬
‫انشینیووظ‬
‫ایپیشواییامّتدر ج‬
‫عن‬
‫ ‪-‬م‬‫ام بر ( ص)را‬
‫عدازپی‬
‫ا نرا ب‬
‫ان‬
‫ولیّا مر مسلم‬
‫تبیی نکنید ‪.‬‬
‫‪157‬‬
‫ش ی نپیا مر ص‬
‫برخیاز دالی لنیازب هجان‬
‫قان و نثابتو‬
‫ دالی لوفلسف ه یبعثتپیامبران ‪،‬مانند‬‫ا یتعم و می‪.‬‬
‫ضروریبود نهد‬
‫ا مدار‬
‫امعهبهز م‬
‫از ج‬
‫‪-1‬ن ی‬
‫انی‪.‬‬
‫المان س‬
‫المربوبیوع‬
‫اطبی نع‬
‫‪-2‬لزومارتب‬
‫ات‬
‫ا نا صو لکلی دینوآ ی‬
‫‪-3‬تفسیروبی‬
‫ا صو لکلی‬
‫ان‬
‫‪-4‬تفسیروب ی‬
‫ام بر( ص)در‬
‫انشی نپی‬
‫قرآ نبرنق ش ج‬
‫أکیدات‬
‫ت‬‫عمتا ْل َی ْو َم أَ ْك َم ْل ُ‬
‫ت َل ُك ْم دِی َن ُك ْم‬
‫اتمامن‬
‫کم ی لد ی ن و‬
‫ت‬
‫َوأَ ْت َم ْم ُ‬
‫ت َع َل ْی ُك ْم ن ِْع َمتِي‪/5‬آ‪3‬‬
‫‪158‬‬
‫ش ی ن‪.‬‬
‫دالی لتعیی نجان‬
‫به دالیل زیر پیامبر ص قبل از رحلت تعیین جانشین فرموده اند ‪ -1‬پیامر اسالم حتی‬
‫برای سفرهای کوتاه مدت برای خود تعیین جانشین می نمودند‪ .‬چرا این امررا‬
‫برای سفرطوالنی نکنند!‬
‫‪ -2‬دیگر پیامران نیز برای خود تعیین جانشین کرده اند‪(.‬یوشع و پطرس)‬
‫‪ -3‬نص قرآن که با تأکید «بلغ»و تهدید «ان لم تفعل»و تضمین وتأمین«وهللا‬
‫یعصمک»ثمره ‪ 23‬سال تالش و تبلیغ را در گرو ان قرار‬
‫می دهد‪ .‬چیست ؟‬
‫َ َ ُّ َ َّ ُ ُ َ ّ َ ُ َ َ‬
‫َ ّ َ َ َ َ َ َ َ َ َّ َ َ َ َ ُ َ ّ‬
‫َ‬
‫اللهُ‬
‫يا أیها الرسول ب ِلغ ما أن ِزل ِإليك ِمن رِبك و ِإن لم تفعل فما بلغت ِرسالته و‬
‫َ َ َ‬
‫َّ ّ َ َ‬
‫َ ُ َ َ َّ‬
‫َ‬
‫َ‬
‫اس ِإن الله ال یه ِدي القوم الكا ِف ِرين آیه‪67‬مائده‬
‫يع ِصمك ِمن الن ِ‬
‫‪ -4‬هرپژوهشگرمنصف ومسلمان حق طلب حق دارد ازخود بپرسد‪ :‬مأموریتی که اگر‬
‫پیامبر آن را انجام نمی داد ‪ ،‬همه‬
‫دست آورد های رسالتش نابود می شد‪،‬چه بود؟‬
‫‪159‬‬
160
‫دالیل تعیین جانشین‪.‬‬
‫‪ -5‬آیا می توان اجتماع غدیررا ‪ ،‬ابرازمحبت پیامبر ‪،‬نسبت به یکی از یارانش ‪ ،‬تلقی‬
‫کرد؟ خیر؛چون این مسئله به مقدمه ی مانند ‪،‬اعتراف گرفتن از مردم به عنوان«‬
‫تصرف »نیازمند نیست ‪ .‬ص‪149‬‬
‫اولی به‬
‫ّ‬
‫‪ -6‬در سال دهم هجرت‪:‬‬
‫منافقان در اندیشه ی کودتا بودند!‬
‫ پیامبران دروغین یک مرتبه ظهور کردند ‪،‬‬‫ ارتداد !‬‫ نزدیک بودن وفات پیامبر‪!...‬‬‫ی‬
‫‪ -7‬عایشه ‪ ،‬ابوبکر و عبد ّللا فرزند عمر به لزوم تعیین جانشین برای جانشین ِ‬
‫جانشینان بعد از پیامبر تأ کید داشتند ‪.‬‬
‫ی دین اسالم ازیک طرف‪ ،‬و بدور ماندن آن‪ ،‬از‬
‫آیا پیامبر اسالم (ص) به ماندگار ِ‬
‫تحریفات از طرف دیگر‪،‬نگرانی بیشتر داشتند یا اشخاصی که بال فاصله جانشین پیامر‬
‫شدندیا اشخاص فوق !!!‬
‫‪161‬‬
‫دالیل تعیین جانشین‬
‫ََ َ‬
‫ عبدهلل بن عمر به پدرش گفت ‪ :‬مردم می گویند تو نمی خواهی کس ی راََ‬‫جانشین خود سازی ! اگر تو ساربان یا چوپان می داشتی ‪ ،‬او نزد تو می آمد و‬
‫شتران و گوسفندانت را رها می کرد بی تردید می گفتی چوپان مقصر است ‪ .‬اگر‬
‫کس ی را برای سرپرستی بندگان خدا ‪ ،‬به جای خویش تعیین نکنی ‪ ،‬چون نزد خدا‬
‫َروی ‪ ،‬چه پاسخی‪ ،‬خواهی داد؟منبع ‪ :‬فتح الباری ‪ .‬ج‪ . 3‬ص ‪ 175‬؛ الغدیر ‪ .‬ج‪. 7‬‬
‫ص ‪133 ،132‬‬
‫عايشه همسر پيامبر به عبدهللا بن عمر گفت ‪:‬پسرم سالم مرا به پدرت برسان و‬
‫بگو ّامت محمد را بي سرپرست رها مكن‪،‬كس ي را در ميان آنان جا نشین خود ساز‪...‬‬
‫مي تر سم آشوب بر پا شود‪ .‬منبع االمامةوالسياسة ج ‪ 1‬ص‪22‬‬
‫ سؤال اين است ‪ :‬وقتي چنین افرادي لزوم تعيین جانشین رهبر را در يابند ‪،‬چگونه‬‫ممكن است پيغمبر ضرورت و اهميت كار را در نيابد و در اين خصوص چارهاي‬
‫نينديشد ‪.‬‬
‫‪162‬‬
‫تعیین جانشین‬
‫دالیل‬
‫ّ‬
‫‪ -9‬ابن ابی الحدید معتزلی از اهل سنت‪ ،‬هنگام گفت و گوی خود با نقیب‬
‫علوی(استادش) درباره ی مسئله ی خالفت و رویداد سقیفه ؛ می گوید‬
‫‪ :‬به نقیب گفتم دلم راض ی نمی شود بگویم اصحاب پیامبر گناه کرده‬
‫اند و بر خالف گفته ی پیامبر (ص) گام برداشته ‪ ،‬يعني ّ‬
‫نص غدیر را زیر‬
‫پا نهاده اند ‪ ،‬نقیب در جواب گفت ‪ :‬دل من نیز راض ی نمی شود بگویم‬
‫پیامبر (ص) اهمال کار بود و امت را بی سرپرست رها کرد و رفت ‪.‬‬
‫چگونه ممکن است برای پس از مرگش کس ی را امیر مسلمانان قرار‬
‫ندهد !!! منبع‪:‬اإلمامه و السیاسه‪ ،‬ابن قتیبه ی دین وری‬
‫سؤال اين است ‪ :‬وقتي چنین افرادي لزوم تعيین جانشین رهبر را در يابند‬
‫‪،‬چگونه ممكن است پيغمبر ضرورت و اهميت كار را در نيابد و در اين‬
‫خصوص چاره اي نينديشد ‪.‬‬
‫‪163‬‬
164
‫تفكر قرآن بسندگي‬
‫با عنایت به آنچه گذشت آیا مي توان گفت‬
‫سقیفه منشأ زیر ساخت هاي تاریخي دارد‬
‫و بازي گران آن براي رسیدن به اهداف‬
‫خود از نظریه «قرآن بسندگي » بهره‬
‫بردند ‪ .‬بر این اساس تأكید پیامبر (ص) بر‬
‫امر پیشوائي بلد از خود درمواضع و‬
‫زمانهاي مختلف نیز به سبب‪ ،‬همین‬
‫تحركات پشت پرده بوده است‪.‬‬
‫‪165‬‬
‫ام برا سالم‬
‫عیتازد ستورات پی‬
‫قرآ ن ولزومتب‬
‫عیتازد ستورات‬
‫قرآ نبرلزو متب‬
‫ات‬
‫عدادیاز آ ی‬
‫ت‬
‫ش دار‬
‫ک یدداردوب ه مس لمانا نه‬
‫ام برا سالمتأ‬
‫پی‬
‫ا سبقتبراو‬
‫انی‬
‫هدکهازتمرّدفر م‬
‫می د‬
‫ا‬
‫قرآ ن آ مدها ست ‪:‬وَمَ‬
‫خ وداریکنند ‪.‬در‬
‫ْ‬
‫م‬
‫َنَّهُ‬
‫ْأ‬
‫َو‬
‫َل‬
‫للّ هِو‬
‫ْنِا‬
‫ِذ‬
‫ِإ‬
‫لَّالِیُطَاعَب‬
‫ِ‬
‫ُولٍإ‬
‫ا مِ نرَس‬
‫َلْنَ‬
‫ْس‬
‫أَر‬
‫َرَوااللّهَ‬
‫َغْف‬
‫ْت‬
‫اس‬
‫َ‬
‫اءُوكَف‬
‫ْجَ‬
‫م‬
‫هُ‬
‫َ‬
‫ُس‬
‫َمُواأَنْف‬
‫ِذظَل‬
‫إ‬
‫ً‬
‫َحِیما‬
‫ًر‬
‫ا‬
‫َتَوَّاب‬
‫للّ ه‬
‫ُواا‬
‫َجَد‬
‫َو‬
‫مُالرَّسُولُل‬
‫هُ‬
‫َرَلَ‬
‫َغْف‬
‫ت‬
‫ْ‬
‫وَاس‬
‫ص ‪151‬‬
‫‪166‬‬
‫ام برا سالم‬
‫عیتازد ستورات پی‬
‫قرآ ن ولزومتب‬
‫اعت شود‪.‬و‬
‫ا ن خدا‪،‬ازویاط‬
‫کهبهفر م‬
‫اد یم م گربرایا ین‬
‫ام بریرانفر ست‬
‫ه یچپی‬
‫ا‬
‫م‬
‫ا‬
‫انهای خدا رازیرپ‬
‫کردند) وفر م‬
‫ا میکهبه خ ود ستم م ی‬
‫هن گ‬
‫ا ن‪،‬‬
‫الف‬
‫ا گرا ی ن مخ‬
‫ام برهم‬
‫کردند‪،‬وپی‬
‫می گذاردند(‪،‬بهنزدتو می آمدند‪،‬واز خدا طل ب آ مرز ش م ی‬
‫افتند‪.‬به‬
‫ا ن می ی‬
‫ار میکرد‪ ،‬خدا راتوبهپذ یرو مهرب‬
‫برای آنهاا ستغف‬
‫فاتخ ود‪،‬ت و‬
‫کهدراختال‬
‫هندب ود‪ ،‬م گرا ین‬
‫ارت سو گندکه آنها م و م ننخ وا‬
‫پرورد گ‬
‫کنند‪،‬و‬
‫اراحتین‬
‫ا سن‬
‫رابه داوری طلبند‪ ،‬سپ سازداوریتو‪،‬در د ل خ ودا ح س‬
‫ش ند‬
‫ا مالتسلیمبا‬
‫ک‬
‫ُوكَ‬
‫َا ء‬
‫ْج‬
‫م‬
‫ُ‬
‫َه‬
‫ُس‬
‫َنْف‬
‫َلَمُوا أ‬
‫ِذظ‬
‫ْإ‬
‫م‬
‫َنَّهُ‬
‫ْأ‬
‫َو‬
‫َل‬
‫ْنِاللّهِو‬
‫ِذ‬
‫ِإ‬
‫لَّالِیُطَاعَب‬
‫ُولٍإِ‬
‫ا مِ نرَس‬
‫َلْنَ‬
‫ْس‬
‫اأَر‬
‫وَمَ‬
‫ً‬
‫َحِیما‬
‫ًر‬
‫َتَوَّاب‬
‫ا‬
‫للّ ه‬
‫ُواا‬
‫َجَد‬
‫َو‬
‫مُالرَّسُ ولُل‬
‫هُ‬
‫َرَلَ‬
‫َغْف‬
‫ت‬
‫ْ‬
‫َرَوااللّهَوَاس‬
‫َغْف‬
‫ْت‬
‫اس‬
‫َ‬
‫ف‬
‫ْ‬
‫هِم‬
‫ُس ِ‬
‫ْف‬
‫َن‬
‫َیَجِدُوافِی أ‬
‫ُمَّال‬
‫ْث‬
‫ُم‬
‫َه‬
‫ْن‬
‫َی‬
‫َب‬
‫شَجَر‬
‫َما‬
‫ُوكَفِی‬
‫کِّم‬
‫تَّ ىیُحَ‬
‫ُونَ حَ‬
‫ؤْ مِن‬
‫َیُ‬
‫َبِّکَال‬
‫َر‬
‫َو‬
‫َال‬
‫ف‬
‫نسا ءآیه‪64‬و‪65‬‬
‫ً‬
‫ْلِیما‬
‫َس‬
‫َیُسَلِّمُوات‬
‫ْتَو‬
‫ضَی‬
‫قَ‬
‫ً مِمَّا‬
‫حَرَج‬
‫ا‬
‫‪167‬‬
‫ام برا سالم‬
‫عیتازد ستورات پی‬
‫لزومتب‬
‫ُ مِنْ‬
‫ة‬
‫َ‬
‫َر‬
‫ْخِی‬
‫مُال‬
‫هُ‬
‫ُونَل‬
‫َ‬
‫ک‬
‫َنی‬
‫َ‬
‫ًأ‬
‫ْرا‬
‫َم‬
‫ُهُ أ‬
‫َرَسُ ول‬
‫للَّهُو‬
‫ضَ ىا‬
‫قَ‬
‫َا‬
‫ِذ‬
‫ٍإ‬
‫َة‬
‫ُؤْمِن‬
‫َم‬
‫انَلِمُؤْمِنٍوَال‬
‫کَ‬
‫ا‬
‫وَمَ‬
‫ً‬
‫ا‬
‫ِین‬
‫ً مُّب‬
‫َال‬
‫َال‬
‫ْضَ لَّ ض‬
‫َد‬
‫ُفَق‬
‫َه‬
‫َسُول‬
‫َر‬
‫َو‬
‫ْ صِاللَّ ه‬
‫ع‬
‫َ‬
‫ْوَمَ ن ی‬
‫م‬
‫هِ‬
‫ْرِ‬
‫أَم‬
‫ام بر شا مریراالزمبدانند‪،‬‬
‫ا میکه خدا وپی‬
‫انی حقنداردهن گ‬
‫اا یم‬
‫ه یچ مرد وز نب‬
‫انی خدا ور سول ش‬
‫افر م‬
‫اشد‪،‬وهرک سن‬
‫ا ن خدا (داشتهب‬
‫اری )دربرابرفر م‬
‫اختی‬
‫هی‬
‫راکند‪،‬به گمرا‬
‫سوره حجرات‪1 : 49‬الی‬
‫ارشدها ست‬
‫اری گرفت‬
‫آشک‬
‫‪7‬‬
‫ُونَ‬
‫ع‬
‫َ‬
‫ْم‬
‫َس‬
‫ْت‬
‫تُم‬
‫نْ‬
‫َأ‬
‫َ‬
‫ْاعَنْهُو‬
‫الَتَوَلَّو‬
‫َ‬
‫َهُو‬
‫َرَسُ ول‬
‫عُواالّهَو‬
‫ط ِی‬
‫َ‬
‫َنُوا أ‬
‫لَّذِینَ آم‬
‫َاا‬
‫اأَیُّه‬
‫َ‬
‫ی‬
‫ا ی ید‬
‫اعتکن ید‪،‬و سرپیچیننم‬
‫ام بر ش رااط‬
‫انیکها یما ن آوردها ید! خدا وپی‬
‫ایک س‬
‫ا ل س‪: 8‬‬
‫انف‬
‫ا ناورا ( م یشنو ید‪.‬‬
‫الیکه ) سخن‬
‫در ح‬
‫‪20‬‬
‫‪168‬‬
‫ام برا سالم‬
‫عیتازد ستورات پی‬
‫لزومتب‬
‫ُونَ‬
‫ع‬
‫َ‬
‫ْم‬
‫َس‬
‫ْت‬
‫تُم‬
‫َنْ‬
‫َأ‬
‫ْاعَنْهُو‬
‫الَتَوَلَّو‬
‫َ‬
‫َهُو‬
‫َرَسُ ول‬
‫عُواالّهَو‬
‫ط ِی‬
‫َ‬
‫َنُوا أ‬
‫لَّذِینَ آم‬
‫َاا‬
‫اأَیُّه‬
‫َ‬
‫ی‬
‫اعتکن ید‪،‬و‬
‫ام بر ش رااط‬
‫انیکها یما ن آوردها ید! خدا وپی‬
‫ایک س‬
‫ا ناورا) میشنو ید‪.‬‬
‫الیکه ( سنخن‬
‫ا ی یددر ح‬
‫سرپیچیننم‬
‫َمُالَّهُالَّذِینَ‬
‫ْل‬
‫ع‬
‫َ‬
‫ْی‬
‫َد‬
‫ق‬
‫اً‬
‫ْض‬
‫ع‬
‫ُمب‬
‫َ‬
‫ْضِک‬
‫ع‬
‫عَاءِب‬
‫َ‬
‫َدُ‬
‫ْک‬
‫ُم‬
‫ک‬
‫َ‬
‫ْن‬
‫َی‬
‫ِب‬
‫َاءَالرَّسُ و ل‬
‫ع‬
‫ُ‬
‫ُواد‬
‫َل‬
‫ع‬
‫ْ‬
‫َتَج‬
‫ال‬
‫ْ‬
‫م‬
‫ُ‬
‫َه‬
‫صِ یب‬
‫ُ‬
‫َ نت‬
‫رِهِ أ‬
‫ْ‬
‫َم‬
‫َنْ أ‬
‫ُ ونَع‬
‫الِف‬
‫ُخَ‬
‫لَّذِینَ ی‬
‫ِا‬
‫َر‬
‫ْذ‬
‫َح‬
‫ْی‬
‫ًفَل‬
‫َاذا‬
‫ْلِو‬
‫ُم‬
‫ک‬
‫ُونَ مِن‬
‫َلَّل‬
‫َس‬
‫ت‬
‫َ‬
‫ی‬
‫مٌ‬
‫لِی‬
‫ْعَذَابٌأَ‬
‫م‬
‫هُ‬
‫َ‬
‫ُصِیب‬
‫ْی‬
‫ةٌأَو‬
‫ْنَ‬
‫ت‬
‫فِ‬
‫کدی گرقرار‬
‫انند صداکرد ن ی‬
‫ا ن خ ود‪ ،‬م‬
‫ام بررادر م ی‬
‫صداکرد نپی‬
‫انیازشما راکهپشت سردی گرا نپنها ن می‬
‫ه ید‪،‬خداوندک س‬
‫ند‬
‫ا نکه‬
‫کیپ سازدی گریفرار میکنند میداند‪.‬پ س آن‬
‫شوند‪،‬و ی‬
‫کهفتنهای‬
‫ا یدبتر سندازا ین‬
‫الفت میکنند‪،‬ب‬
‫ا ناورا مخ‬
‫فر م‬
‫ا كبه آنهابر سد!‬
‫اعذابیدردن‬
‫ا ن راب گیرد‪ ،‬ی‬
‫دامنش‬
‫‪169‬‬
‫امَة‬
‫ُس‬
‫اها‬
‫ام بر ( ص)براعزام سپ‬
‫ا صرارپی‬
‫ام بر ص‬
‫اربسترپی‬
‫ادثه ق سقیفهقبهکن‬
‫اد ح‬
‫ع‬
‫برایروش ن شد نبرخیدی گرازاب‬
‫انیم‪:‬‬
‫از می خ و‬
‫رفتهبرخی ح وادث مهم راب‬
‫اطکرد‬
‫اتیرا میتوا نا ستنب‬
‫امَةچهنک‬
‫ُس‬
‫اها‬
‫ام بر( ص)براعزام سپ‬
‫ازاِصرارپی‬
‫ان‬
‫ا صدر م ی‬
‫قّ‬
‫عدو‬
‫ا س چ و نابوبکر ‪،‬عمر ‪،‬ابوعبیده و س‬
‫‪ :1‬ح ضورافراد سرشن‬
‫ا ن !؟!‬
‫هی‬
‫ا‬
‫جم ع سپ‬
‫اهعل یهدولتروم؟‬
‫الهدررأ سبزر گتری ن سپ‬
‫‪: 2‬علت گزین ش ج وا ن‪ 20‬س‬
‫اه می‬
‫انه ملزمبه ح ضوردر سپ‬
‫اگ‬
‫انی جد‬
‫‪ : 3‬چرار سو ل خداافرادبند یک رادرفر م‬
‫ا می آنهاا ست؟ا گر چن ی نا ست چرا آنها را‬
‫ابه سب بتجربه ین ظ‬
‫کند؟ آ ی‬
‫اخت؟‬
‫اندهنس‬
‫فر م‬
‫اهنکرد؟‬
‫‪ : 4‬چراعلی ( ع) راهمراه سپ‬
‫ا یی‬
‫ه‬
‫عدازر‬
‫اب‬
‫هدت‬
‫ازه د‬
‫اندهک لقوا خوا ستبهاواج‬
‫ا مه ‪،‬ازفر م‬
‫قتیا س‬
‫‪ : 5‬چراو‬
‫افقتنکرد‪...‬؟‬
‫هد ‪ ،‬م و‬
‫اه را حرکت د‬
‫اری سپ‬
‫ام بر( ص)ازبیم‬
‫پی‬
‫‪170‬‬
‫اصرار پیامبر (ص) بر اعزام سپاه اُسامة‬
‫پرسش اساسی این است ‪:‬‬
‫الف ‪:‬علت تأکید پیامر بر تلجیل اعزام سریع سپاه چه بود؟‬
‫ب‪ :‬چرا با وجودپاسخ صریج پیامبربه درخواست مکرر اسامه‪،‬سپاه‬
‫از ٌجرف حرکت نکرد؟ ص‪154‬‬
‫چون پیامبر(ص)از کار شکنی عده ای‪...‬آگاه شدند‪ ،‬ضمن سخنرانی‬
‫در مسجد ‪ ...‬با متخلفان چگونه بر خورد نمودند ‪ .‬با توجه به‬
‫اسالید هاي ‪157‬تا ‪162‬قضاوت شود‪.‬منبع ‪ :‬شرح نهج البالغه ج‪ 2‬ص ‪12‬؛‬
‫المراجلات ص ‪ 275‬؛ الملل و ن َِحل‬
‫نتیجه ی بحث‪ :‬آیا نمی توان دور ساختن عوامل توطئه از مدینه‬
‫هنگام رحلت‪،‬یا طبیعی نمایندن امارت جوان کمتر از بیست سال‬
‫بر همه صحابه و خنثی نمودن بهانه کم سن بودن علی ع را‬
‫هدف این همه ترغیب و تأکید پیامبر ص به شمار آورد! ص‪154‬‬
‫‪171‬‬
‫نامه ی نانوشته وبروز شکاف‬
‫ نوشت افزار بیاورید تا نامه ای بنویسم که بعد ازآن هرگز گمراه نشوید‪.‬‬‫ یکی ازحاضران گفت‪:‬درد بر او چیره گشته است نمی داند چه میگوید!‬‫ بعدها ابن عباس از این حادثه با آه و َ‬‫شکوا از آن یاد می کردکه در روز‬
‫پنجشنبه تحقق یافت‪.‬منبع ‪ :‬صحیح بخاری ‪ .‬ج‪ . 8‬ص ‪ 9‬؛ مسند احمد‪.‬ج‪.1‬‬
‫ُ‬
‫الطبقات الکبری ‪ .‬محمد بن سعد ‪ .‬ج‪ . 2‬ص ‪244‬‬
‫ص ‪ 425‬؛‬
‫ هر مؤمنی حق دارد بپرسد پیامبر چه موضوعی را می خواستند بنویسند؟‬‫ نگارش آن بزیان چه کسانی بود ؟‬‫ نظر دانشمند مصری (احمد حسین یعقوب) در این باره چیست ؟ ص‪155‬‬‫جریان سقیفه و شکل گیری خالفت‬
‫عمر ابن خطاب مرگ پیامبر را قبول نمی کند!(ابن عباس و ابو بکر)‬
‫پیک عمر وفراخوانی ابوبکرو همراه ابو عبیده جراح روانه سقیفه شدند ‪.‬‬
‫‪172‬‬
‫اعتقاد احمد حسین یعقوب‬
‫اعتقاداحمد حسین یلقوب‪،‬در باره علت پافشاري نكرد ن درنوشتن‬
‫نامه‬
‫چنانچه پیامبر ص برنگاشتن نامه پا فشاري مي كردند شخص‬
‫ملترض و طرفدارانش بر نظر خود پاي مي فشردند وحتي‬
‫براي به كرسي نشاند ن م هدعا وخواسته خویش دست به اقداماتي‬
‫مي زدند‪.‬لذا كمترین دستاورد این قضیهه بي ثمر شدن آن نگاشته‬
‫بود ‪ .‬در كنار آن ‪،‬خطر بزرگي اصل دین و تمام دعوت ‪23‬‬
‫منبع ‪ :‬پژوهشی درعدالت‬
‫ساله ي پیامبر را تهدید مي كرد ‪.‬‬
‫صحابه احمد حسین یلقوب‬
‫‪173‬‬
‫ک ی لش ورای سقیف ه ص‪157‬‬
‫ش‬
‫تی دربار ه یت‬
‫سؤاال‬
‫‪174‬‬
175
‫پرسش هایی در باره سقیفه‬
‫‪ -1‬سقیفه گنجایش چند نفر را داشت ؟ ‪ -2‬چرا اجتماع در آن هنگام ودر‬
‫آنجا برقرار شد ؟‪ -3‬چرا گروهی از انصار در سقیفه گرد آمدند؟ ‪ -4‬چه‬
‫کسی انصار را به سقیفه دعوت کرد ؟ ‪ -5‬آیا مقدمات امر از قبل برنامه‬
‫ریزی شده بود؟‪ -6‬چه کسانی از انصار در محفل حضور داشتند ؟‪ -7‬آیا‬
‫گرد همآیی انصار برای تعیین جانشین بود یا جنبه سیاسی داشت؟‪-8‬‬
‫کدام یک از انصار وبا چه انگیزه ای پیش از همه بیعت کرد؟ ‪ -9‬آیا جز‬
‫آن سه نفر ‪ ،‬هیچ یک از مهاجرین از رخداد سقیفه آگاه بود ؟ ‪ – 10‬چرا‬
‫ابوبکر جنازه پیامر را ترک کرد؟ ‪ -11‬چرا مهاجرین دیگر را با خبر‬
‫نکردند؟و چرا بزرگان اصحاب را با خبر نکردند ؟ ‪-12‬چرا خانواده‬
‫پیامبر را با خبر نکردند ؟‪ -13‬این همه شتاب برای چه بود ؟‪ ....‬چه‬
‫کسانی تنها در اندیشه حکومت بودند؟ ‪ -14‬چرا وچگونه «طایفه بنی‬
‫اسلم»به مدینه وارد شد؟چرا این طایفه به جای شرکت در مراسم تدفین‬
‫پیامر به سقیفه و بیعت با خلیفه روی آورد ؟‬
‫‪176‬‬
‫انگیزه اقدام انصار‬
‫این اقدام انصار در آن ساعات‪ ،‬رویارویی با کردار بعض ی از مهاجران بوده است نه‬
‫موضع گیری در برابروصایای پیامبر‪.‬‬
‫‪ -2‬شایدبتوان تخلف بعض ی از سران مهاجر از پیوستن به سپاه اسامه به رغم تأکید‬
‫پیامر ‪،‬جلوگیری از آوردن کاغذو دوات برای پیشگویی آن حضرت در بارهء پیدایش‬
‫آشوبهادر آینده نزدیک را ‪،‬از عواملحضور انصار در سقیفه وتالشآنانبه منظور‬
‫حفظموقعیت ومنافع خود به شمار آورد ‪.‬‬
‫‪ -3‬احتمال دیگر؛اینکه انصار نا آگاهانه مجری طرح حساب شده ی دیگران‪ ،‬شدندنیز‬
‫با قرائنی تقویت پذیر است‪ .‬حضور به ظاهر تصادفی طایفه ی بنی اسلم درمدینه‬
‫وبیعت شتابان آنهابا خلیفه چه بسا گواه درستی این نظر باشد‪.‬‬
‫‪177‬‬
‫عوامل مؤ ثر در انتخاب خلیفه اول‬
‫س ‪ :‬در شورای سقیفه چه عواملی در انتخاب‬
‫خلیفه اول مورد استدالل قرار گرفت ؟‬
‫ص یا غ‬
‫مهاجر بودن‬
‫ص یا غ‬
‫قریشی بودن‬
‫ص یا غ‬
‫دوستی با پیامبر‬
‫ص یا غ‬
‫کهنسال بودن‬
‫ص یا غ‬
‫پیش دستی بعضی از انصار‬
‫حضورناگها ی طایفه ی اسلم و غیبت اهل بیت ص یاغ‬
‫‪178‬‬
‫اکدام شخصیتا سال میاست ؟‬
‫ا س بب‬
‫و یژ گیهایز یرمتن‬
‫‪-1‬نس ب دا نقری ش‬
‫ان‬
‫ان‬
‫‪ - 2‬ازنخستی ن مسلم‬
‫هفتبرده ی مسلما نرا‬
‫الفتپدر‬
‫‪- 3‬علیرغم مخ‬
‫اتداد ‪.‬‬
‫ازبرد گیوشکنجهنج‬
‫اریاز غزوات‬
‫‪ - 4‬شرکتدربسی‬
‫انی چ و نعثما ن ‪ ،‬طل حه ‪،‬زب یر ‪،‬ابی‬
‫‪ - 5‬گفتهاندک س‬
‫ا ییاو مسلما ن شدند ‪.‬‬
‫هنم‬
‫ا صواب نعو فبهرا‬
‫قّ‬
‫و‬
‫‪179‬‬
‫جنگ های ردّه و واقعیت از دین برگشته گان ‪:‬‬
‫‪ -1‬درزمان حیات پیامبر اسالم (ص) افرادی به دالیلی ادعای پیامبری کردند‬
‫‪ٰٰ .‬‬
‫‪ - 2‬عده ای از مسلمانان سست ایمان دچار تردید شدند و به دین قبلی خود‪،‬‬
‫برگشتند ‪.‬‬
‫‪ - 3‬عده ای نیز از پرداخت زکات در موقعیت جدید خودداری نمودند ‪.‬‬
‫‪ - 4‬چرا عده ای از دادن زکات به دولت اسالمی مدینه پس از رحلت‬
‫پیامبر(ص)خودداری نمودند ؟‬
‫‪180‬‬
‫جنگهایردّه‬
‫اتبهدل ی ل مشرو عندانست ن‬
‫اا ی ندوپد یده (نپرداخت نزک‬
‫ارو ییب‬
‫حکو متدرروی‬
‫اقدرتبرخوردکرد ‪ ،‬طوریکه‬
‫اه خالفتودیگریباز گشتازدی ن )ب‬
‫د ست گ‬
‫ا بل ببهاعترا ض گشود ‪.‬‬
‫عمرب ن خطّ‬
‫‪181‬‬
‫ان‬
‫شت گ‬
‫عیتازد ی نبر گ‬
‫ق‬
‫جنگهای رده ووا‬
‫‪182‬‬
‫اطمه ( س ) ‪:‬‬
‫گذرازدرف‬
‫‪.1‬علیبه م سجدفراخوانده شدولیاوو‬
‫شراف؛تار یخ‬
‫ا باال‬
‫دند ‪( .‬انس‬
‫ازز‬
‫ان ش سرب‬
‫ه‬
‫همرا‬
‫ان ‪) .‬‬
‫عفری‬
‫اء ‪.‬ج‬
‫خلف‬
‫ا میازبد ست آورد ن‬
‫اک‬
‫‪ .2‬گروه مسل حپ سازن‬
‫انه یاوراتر ك گفتند ‪،‬واو‬
‫عتعلی ‪ ،‬خ‬
‫بی‬
‫ا سد ی نرادرمعر ض خطر‬
‫ا میکها س‬
‫هن گ‬
‫ا‬
‫ت‬
‫اند ‪.‬‬
‫ند ید‪،‬برا ی ن مو ض ع خ ودا ستوار م‬
‫‪183‬‬
184
‫کر‬
‫ا خالفتاب وب‬
‫الفتب‬
‫مخ‬
‫س ‪ :‬از یاران پیامبر چه کسانی به خالفت ابوبکر‬
‫اعتراض داشتند ‪:‬‬
‫‪ : 1‬حذیفه ابن یمان‪ : 2 .‬خزیمه ابن ثابت‪.‬‬
‫‪ : 3‬ابو ایوب انصاری‪ : 4 .‬سهل و عثمان ابن‬
‫حنیف ‪.‬‬
‫‪ : 6‬بالل‪.‬‬
‫‪ : 5‬برا ابن عازب‪.‬‬
‫‪ : 8‬عمار‬
‫‪ : 7‬ابوذر‬
‫‪ : 10‬سلمان‬
‫‪ : 9‬مقداد‪.‬‬
‫‪ : 11‬خالد ابن سعید ‪ .‬ص ‪161‬‬
‫منبع ‪ :‬تاریخ یعقوبی ؛ تاریخ خلفاء‬
‫‪185‬‬
‫فد ك ‪:‬‬
‫اطمه گرفته شد؛‬
‫چ و نفد كازف‬
‫ا عاز حق‬
‫اطمه ( س)برایدف‬
‫ف‬
‫خ ودبهپی شابوبکر میرود ‪.‬‬
‫رجوع كبه ص ص ‪164 . 163 . 162‬‬
‫‪186‬‬
‫ال یتهایابوبکر ‪:‬‬
‫ع‬
‫ف‬
‫‪ : 1‬گسیل سپاه اسامه به مرز های روم ‪:‬‬
‫سپاه بعد از چهل روز‪ ،‬بازگشت ‪ ،‬این لشکر کشی از جهات تقویت روحیه‬
‫و از سوی دیگر مانوری در مقابل دشمنان بود ‪،‬به این معنا که‬
‫رحلت رسول خدا ‪ ،‬جامعه ی اسالمی را دچار آسیب نکرده ‪.‬‬
‫‪ : 2‬فتح ناحیه ی حیره در سال ‪ 12‬و پیروزی بر شام و ‪. . . .‬‬
‫‪ : 3‬تعیین عمر برای جانشینی خود‬
‫‪ :4‬ماجرای اندوهگین فدک‬
‫‪187‬‬
‫خالفت عمر بن ّ‬
‫خطاب واقدامات او‬
‫‪ : 1‬فتح ایران و قسمتی از روم‪.‬‬
‫‪ : 2‬در فتح فلسطین با حرکت ساده و در عین حال ورود با عظمت او‪. ،‬به‬
‫بیت المقدس تحسین مسیحییان را‪ ،‬بر انگیخت‬
‫‪ : 3‬وضع مق ّررات درباره ی اهل ذ ّمه‪.‬‬
‫‪ : 4‬ایجاد دیوان مالیات‪.‬‬
‫‪ : 5‬ایجاد پایگاه های نظامی‪.‬‬
‫‪:6‬جداسازی شام و مصرازچنگ دولت روم(مروج الذهب؛شرح نهج البالغه ؛سیره النبویه‬
‫)‬
‫‪ : 7‬فتح ایران ‪،‬‬
‫تا این که بی توجهی خلیفه به شکایت ابو لؤلؤ (فیروز)سبب ترور‬
‫او شد‪ : 8 .‬ممنوعیت نگارش حدیث‬
‫‪188‬‬
‫ا ن خلیفهعمرازن ظرزری نکو ب‬
‫فتو ح‬
‫‪189‬‬
190
191
‫پیامد های منع کتابت حدیث‬
‫س ‪ :‬پیامدهای منع کتابت حدیث را از دیدگاه علی (ع) رابیان کنید ‪.‬‬
‫‪ : 1‬مردم در فساد و جنایت هم داستان شدند‪.‬‬
‫‪ : 2‬از دین فاصله گرفتند ‪.‬‬
‫‪ : 3‬بر دروغگویی پیمان بستند و از راستگویی پروا کردند ‪.‬‬
‫بنابر این با وجود مسائل باال پیامدهای دیگری نیزدر جامعه اسالمی پیدا شدند ‪:‬‬
‫‬‫‬‫‬‫‬‫‬‫‪-‬‬
‫فضایل اهل بیت و صحابه ی پیامبر فراموش شد‪.‬‬
‫ تبعیضات قومی میان مهاجران وانصار در تقسیم اموال‪.‬‬‫ تفاوت نهادن میان مسیحیان عرب و غیر عرب‪.‬‬‫ جلوگیری از ورود غیر عرب به مدینه به بهانه ی پیشگری از آلوده‬‫شدن شهر ‪.‬‬
‫نمونه هایی از فعالیت خلیفه ی دوم می باشد ‪.‬‬
‫انساب االشرف جلد ‪ 1‬ص‪445 -440‬‬
‫نا سازگاری کشور گشایی با سیره عملی پیامر اسالم‬
‫‪ :1‬آیا درفتوحات الگوها و سیره ی رسول اکرم ‪،‬مورد توجه‬
‫قرارگرفت ؟‬
‫‪ : 2‬آیا اهتمام خلفا به جنگ و گسترش نفوذ اسالم از راه خشونت‬
‫با دیدگاه و سیره ی عملی پیامبر سازگاری داشت ؟ رجوع ک‬
‫ص ‪... 176‬‬
‫‪ : 3‬آیا سربازان اسالم در این دوره از آموزش فکری الزم‬
‫برخوردار بودند ؟‬
‫‪ : 4‬بسیاری از صحابه ی پیامبر در اثر ثروت غنایم ‪،‬به فساد‬
‫آلوده شدند‪ .‬رجوع ک صص ‪169 . 168 .167‬‬
‫‪193‬‬
‫علل و اسباب فتوحات ‪:‬‬
‫‪ : 1‬ناخشنودی مردم از دولت های ایران و روم‬
‫‪ : 2‬بی روح شدن آیین های دینی‬
‫‪ : 3‬مجذوبیت شعار های اسالمی‬
‫‪ : 4‬تأکید اسالم بر عدالت‬
‫‪ : 5‬سلوک و منش فرماندهان اسالم‬
‫س ‪ :‬درگیری های ایرانیان با اعراب مسلمان چه فراز و‬
‫نشیبی داشت ؟‬
‫به صص ‪ 173 . 172 . 171‬رجوع شود ‪.‬‬
‫‪194‬‬
‫خالفتعثما ن ‪:‬‬
‫س ‪ :‬خلیفه س وم چ گونهبه خالفترس ید؟‬
‫توسط شورایی که خلیفه ی دوم پیش بینی کرده بود ‪.‬‬
‫انشی ن خلیف ه یدوم‬
‫عیی ن ج‬
‫ا مه یاجرائیشورایت‬
‫س ‪ :‬آئینن‬
‫چه شرایط داشت؟‬
‫ا چه شروطیبه خالفترس ید؟‬
‫س ‪:‬خلیفه سومب‬
‫عمل به قرآن ‪ ،‬سنت پیامبر ‪ ،‬روش شیخین‬
‫کرد؟‬
‫ا خلیفه س ومبه شروط شورای خالفتعم ل‬
‫س ‪:‬آ ی‬
‫به زودی عمل به سیره ی دو خلیفه ی پیشین را نیز‬
‫فراموش کرد ‪( .‬به خوش نشینی و تجمالت عالقه ی‬
‫فراوان داشت ‪).‬‬
‫‪195‬‬
‫فعالیت های خلیفة سوم ‪:‬‬
‫‪ : 1‬عثمان یاران نزدیک پیامبر را تبعیدکرد ‪ .‬ابوذر به‬
‫ربذه ‪ ،‬اخراج ع ّمار از خانه ی خلیفه ‪ ،‬تبعید صعصعه‬
‫ابن صوهان ‪ ،‬عدی ابن حاتم به شام‪....‬‬
‫‪ : 2‬عثمان تبعیدیان توسط پیامبر را به مدینه باز گرداند‪،‬‬
‫واین در حالی بود که ابوبکر و عمر‪ ،‬راضی به بازگشت‬
‫تبعیدیان پیامبر نشدند ‪.‬‬
‫‪ : 3‬صرف بیت المال در جهت ساختن کاخها و برای رفاه‬
‫اطرافیان و بستگان خود و ‪. ...‬‬
‫رجوع به ص ‪ : 175‬انساب االشراف‬
‫‪ : 4‬یکی کردن ُمصاحِف ولی به دلیل سوزاندن نسخه های‬
‫گوناگون مورد نفرت واقع شد ‪.‬‬
‫‪196‬‬
‫اداز خلیفه ی سوم‬
‫انتق‬
‫‪-1‬حدود هفتاد نفر از صحابه با خالفت عثمان مخالفت‬
‫کردند ‪.‬ولی او توجهی نکرد‪.‬الغدیر‪-2‬او بزودی شروط‬
‫پیروزی خود را‪ ،‬فراموش کرد‪.‬ابوذررا به ربذه‪،‬به جرم انتقاد‬
‫ازبنی ام ّیه‪،‬تبعید کرد ‪-3.‬حامل نامه ی انتقاد آمیزاصحاب به‬
‫‪197‬‬
‫خلیفه را با کتک‪( ،‬به دستو ر او)‪ ،‬ازخانه او بیرون‬
‫کردند‪-2.‬صعصعة و عدی ابن حاتم را به شام تبعیدنمود‪-5.‬‬
‫او تبعیدیان پیامر را باز گرداند‪(.‬ابن ابی سرح‪ ،‬حکم‪-6 )...،‬‬
‫بذل و بخشش بیت المال به عنوان نمونه در عروسی‬
‫دخترش ‪ 100000‬درهم به دامادش هدیه داد‪-7.‬اعتراض‬
‫ابن مسعود‪،‬مسئول بیت المال‪ ،‬به خلیفه‪ .‬انساب االشراف ج‬
‫ص ُحف گونا گون قرآن‬
‫‪ 4‬ص‪ 518‬و ‪ - 8 547‬سوزاندن ُ‬
‫سبب نفرت از او شد ‪( .‬البته جمع آوری قرآن در نسخه ی‬
‫واحد را ستایش کرده اند ‪ ). ...‬ص‪175‬‬
‫س ‪ :‬نظر سید جعفر شهیدی درباره ی خلیفه عثمان چیست ؟‬
‫‪198‬‬
‫س ‪ :‬کارگذاران خلیفه ی اول و دوم و سوم را مقایسه بکنید ‪.‬‬
‫خلیفه ابو بکر ‪:‬عمر ابن ّ‬
‫خطاب مشاور و متصدی امر قضا‬
‫جراح امور مالی‪ ،‬زید ابن ثابت کاتب‪ ،‬عثمان ابن‬
‫‪ ،‬ابو عبیده ی ّ‬
‫عفان واقعه نگار ‪ ،‬خالد ابن ولید فر مانده نظامی (فاتح احد)‪،‬‬
‫او به روایتی تخ ّلف کنندگان زکات را‪،‬می سوزاند ‪.‬وح ّتی به‬
‫اعتراض ‪ ،‬عمر هم گوش نکرد‪....‬‬
‫شمشیرخدابود!!!‪......‬ص‪ .176‬خلیفه ابو بکر‪ :‬عمرابن‬
‫ّ‬
‫جراح امور‬
‫خطاب مشاورومتصدی امرقضا‪،‬ابو عبیده ی ّ‬
‫مالی‪،‬زید ابن ثابت کاتب‪ ،‬عثمان ابن عفان واقعه نگار ‪ ،‬خالد‬
‫ابن ولید فرمانده نظامی (فاتح احد)‪ ،‬او به روایتی تخ ّلف‬
‫کنندگان زکات را‪،‬می سوزاند ‪.‬وح ّتی به اعتراض ‪ ،‬عمر هم‬
‫گوش نکرد‪ ....‬شمشیرخدابود!!!‪......‬ص‪176‬‬
‫‪199‬‬
‫ار گزارا ن خلیفه یدوم‬
‫ک‬
‫ابهبهدروغ گو یی معرو فبود ‪.‬‬
‫ان صح‬
‫انداریب حر ی ن( در م ی‬
‫هر یرهفر م‬
‫ابو‬
‫)‬
‫ام بر ‪،‬ویراهج وکرده‬
‫اتپی‬
‫اندار مصر(کسیکهدر ح ی‬
‫ا صفر م‬
‫عمروع‬
‫بود‪) .‬‬
‫ات(از گروه مؤلفهالقلو ب )‬
‫ام‬
‫اندارش‬
‫او یهفر م‬
‫مع‬
‫‪200‬‬
‫ار گذارا نعثما ن ‪:‬‬
‫ک‬
‫اه‬
‫ا نکوت‬
‫هدولیدرز م‬
‫ار گذارا نعمرراتغییرند‬
‫اوپذ یرفتهبودکهک‬
‫الی ‪،‬‬
‫ا ن خ ود راکهازتقوای م‬
‫ارنهاد و خویش‬
‫همه ی آنها راکن‬
‫ای آنها ‪،‬نص بکرد‬
‫اهر سهبیبهرهبودندبه ج‬
‫ا سی ‪،‬د ینی ی‬
‫سی‬
‫‪.‬‬
‫عه ‪:‬‬
‫ال‬
‫برای م ط‬
‫ه لبیتقرار گرفته‬
‫قدام خلیفهعثما ن موردتوجهائمه یا‬
‫کداما‬
‫ا ی عبی ن‬
‫ائت ش‬
‫ا ح فبه من ظورتثبیتقر‬
‫ا ست؟یکیکرد ن مص‬
‫ش یدتابات وح ید‬
‫کو‬
‫کر‬
‫عالو هخلیف ه ی س ومهماننداب وب‬
‫مردم ‪.‬ب‬
‫قه راازبی نبردارد ‪.‬ا ی نتال ش ست ودنیب ه‬
‫اتتفر‬
‫ا ح ف‪ ،‬م وج ب‬
‫مص‬
‫ام بربه جم ع آوریقرآ نبیتوجهبوده‬
‫ایا ی نن یستکه‪،‬پی‬
‫عن‬
‫م‬
‫ا ست‪.‬‬
‫‪201‬‬
‫فص لششم ‪:‬‬
‫نگاهی به حکومت‬
‫علی بن ابی طالب‬
‫‪202‬‬
‫کودکی راکه محمد (پیامبر ص )او را تربیت کرد‪.‬‬
‫کودکی و نوجوانی را با تربیت محمد (ص) به سر آورد ‪( .‬‬
‫الکامل فی التاریخ )‬
‫شرح نهج البالغه ابن ابی الحدید ج ‪ 13‬ص ‪ 208‬به بعد می‬
‫نویسد ‪ :‬تربیت محمدی‪ ،‬علی را ‪ ،‬از قلب حساس ‪ ،‬دیده ی نافذ‬
‫و گوش شنوا برخوردار ساخت ؛ طوری که چیزهایی را می‬
‫دیدو صداهایی می شنود که برای دیگران ممکن نبود ‪ ( .‬امام‬
‫صادق (ع)‬
‫از اولین ایمان آورندگان ‪ ،‬اعالم پشتیبانی همه جانبه از پیامبر (‬
‫تاریخ پیدایش شیعه ) ‪ ،‬فداکاری در لیله المبیت‬
‫‪203‬‬
‫ا مر‬
‫انهپی‬
‫ازاتو یژهتربیت شده ی خ‬
‫امتی‬
‫‪ -1‬برادر دینی پیامبر ‪،‬در پیمان عقد اخوت‬
‫‪ -2‬حدیث منزلت در شأن او ‪،‬‬
‫‪-3‬شایستگی همسری فاطمه (س) ‪،‬‬
‫‪ -4‬دالوری در همه ی غزوات ( بدر ‪ .‬احد ‪ .‬خندق‪) ...‬‬
‫‪ -5‬درخندق ضربه اومعادل عبادت جنّ وانس شمرده شده‪.‬‬
‫‪-6‬در جنگ خیبر او پرچم اسالم را ازدست پیامبر گرفت و‬
‫پیامبر پیروزی او را پیش بینی کرد و فرمود ‪ :‬فردا پرچم‬
‫را به دست کسی خواهم داد که خدا و رسولش را دوست‬
‫دارد ‪، ) .‬‬
‫‪ -7‬نماینده ی خاص پیامبر در اعالم برائت از مشرکین‪. ...‬‬
‫‪204‬‬
‫انه ‪:‬‬
‫ای سه گ‬
‫امعلی ( ع) و خلف‬
‫ام‬
‫در دوره ی خلفا در زاویه محدود از او استفاده شد‪.‬‬
‫او برای برگرداندن جریان خالفت و جانشینی پیامبر‬
‫(ص ) بر قاعده امامت و والیت بسیار کوشیدند‬
‫ولی نتیجه ای اخذ نکردند ‪.‬بر اساس تحلیل عقالنی‬
‫‪،‬برای جامه ی عمل پوشاندن این هدف ‪ ،‬دو راه‬
‫پیش روی علی وجود داشت ‪ – 1:‬کار فرهنگی ‪...‬‬
‫‪ – 2‬برخورد قهر آمیز‬
‫به نظر می رسد علی و زهرا علیهما السالم در‬
‫پیمودن راه اول فروگذاری نکردند ‪.‬احتجاجات علی‬
‫(ع)با خلیفه اول و کار گزارش عمر بن خطاب‬
‫‪205‬‬
‫انه ‪:‬‬
‫ای سه گ‬
‫امعلی ( ع) و خلف‬
‫ام‬
‫نمونه ایی از ده هامورد از این تالش است ‪ «.‬وی به ایشان‬
‫فرمود‪ :‬من به امارت از شما سزاوارترم ‪ .‬با شما بیعت نمی‬
‫کنم ‪،‬که شما به بیعت من ‪ ،‬سزاوارترید ‪.‬امارت را ازانصار با‬
‫حج ِ‬
‫ت قرابت پیامبر ستاندید و اکنون آن را از اهل بیت غصب‬
‫می کنید ؟آیا شما نبودید که انصار را به بیعت با خود‬
‫واداشتید به این دلیل که محمد (ص) از شما بود و آنها نیز‬
‫حجتی را می‬
‫تسلیم شدند ؟اکنون من در مقابل شما همان ّ‬
‫آورم که شما در مقابل انصار آوردید ‪ ،‬من از هر کس به‬
‫پیامبر ص نزدیک ترم چه در حیات وی و چه پس از مرگ‪...‬‬
‫‪».‬‬
‫‪206‬‬
‫‪:‬چه عواملی سبب مدارای علی (ع)با خلفا شد ؟‬
‫اگر مصالحه نامیدن این واقعیت ممکن باشد می توان گفت ‪:‬‬
‫آنچه علی را به مدارا با نظام حاکم وا داشت‪ ،‬گذشته از‬
‫نداشتن یاور برای انجام مقاصد خود ‪ ،‬مسئله گسترش‬
‫ارتداد و خطر روز افزون مدعیان دروغین نبوت در‬
‫جزیرة العرب بود ‪.‬‬
‫امام در بیان دلیل این مدارا می فر ماید ‪ :‬نخست دست خود را‬
‫باز کشیدم ‪،‬تا آنکه دیدم گروهی در دین خود نماندند و از‬
‫اسالم روی گردادند و مردم را به نابود ساختن دین محمد‬
‫(ص)دعوت می کنند ‪.‬پس ترسیدم اگر اسالم و مسلمانان‬
‫را یاری نکنم ‪ ،‬رخنه و ویرانی در آن بینم که مصیبت ان‬
‫بر من از مصیبت از دست رفتن چند روزه ی خالفت بسی‬
‫بیشتر است ‪.‬ص ‪.‬ص ‪ 182‬الی ‪185‬‬
‫‪207‬‬
‫ام‬
‫قی‬
‫اطمهازعلیبه‬
‫دعوتف‬
‫امکرد و صدایاذا نشنیده شد وعلی‬
‫قی‬
‫اطمهعلیرادعوتبه‬
‫روزیف‬
‫هرا گفت ‪... :‬‬
‫به ز‬
‫ا ‪ ،‬مردم‬
‫ا یی خلف‬
‫عیتارتداد وکشور گش‬
‫ق‬
‫ا وا‬
‫انشینیابوبکرب‬
‫ار ن ج‬
‫تق‬
‫اعلیه خطرمشتر ك مت حد شوند ‪.‬‬
‫مد ینه راواداشتت‬
‫‪208‬‬
‫عیی ن خلیفه یعمر می‬
‫‪ .5‬اودر مورد شورایت‬
‫ا ید ‪:‬ن یک میدان ید م نازهمهبرای خالف ت‬
‫فر م‬
‫ار‬
‫قتیک‬
‫او‬
‫هستمبه خدا سو گندت‬
‫ا یستهتر‬
‫ش‬
‫ا ن دارد ‪،‬وتنها‬
‫ا س ب جر ی‬
‫ا نبه گونه ی من‬
‫ان‬
‫مسلم‬
‫الفتیندارم ‪.‬‬
‫بر م ن ستم میشود مخ‬
‫اره گرفت‪،‬‬
‫هرچند آ ن ح ضرتازابوبکروعمرکن‬
‫اتدولت‬
‫ه‬
‫ا‬
‫اورتوتص ح ی حاشتب‬
‫ولیهر گزاز مش‬
‫ابیردر ستدر یغنورزید ‪.‬‬
‫أک یدبرتد‬
‫‪ ...‬وت‬
‫‪209‬‬
‫ا‪:‬‬
‫اداتعلی ( ع)از خلف‬
‫انتق‬
‫امعلیبه سها ص ل‬
‫اداتا م‬
‫درا ی نانتق‬
‫ا یتو‬
‫ک ند ‪ )1:‬قو ص‬
‫ا ستدال ل می‬
‫ا یست گی‬
‫ن صر سو ل خدا ق ‪) 2.‬ق ش‬
‫های شخصیتی ق ‪ )3 .‬ق رواب ط‬
‫قیو‬
‫عنوی ‪،‬اخال‬
‫نزد یکرو حی ‪ ،‬م‬
‫ام بر ق ‪َ.‬‬
‫اپی‬
‫نسبیب‬
‫‪210‬‬
‫اد خالف تاورا‬
‫اداز خلیفه یاو ل ‪:‬در یکانتق‬
‫‪.1‬انتق‬
‫ا ید‪،‬و می‬
‫انی سست و مخدو ش مینم‬
‫ازن ظر م ب‬
‫افهبه خوبی میدانستکه‬
‫قح‬
‫ا ید ‪:‬پسرابو‬
‫فر م‬
‫ع های‬
‫هستم و خالفتجا م‬
‫ا یستهتر‬
‫م نازاوش‬
‫ا‬
‫ا ستکهتنهابراندام م نرا ست می آ ید ‪ ،‬چراب‬
‫قدا مید ست‬
‫آ نکهن یک میدانست‪،‬به چن ی نا‬
‫فت ش درشایستگیخ ود‬
‫ا ن خال‬
‫از ید ‪.‬درز م‬
‫ی‬
‫عتراپ س‬
‫هدبی‬
‫ترد ید میکند واز مردم می خوا‬
‫ا ِ چ گونهبه‬
‫ا ی شرابپذ یرند ‪َّ ،‬ا م‬
‫عف‬
‫گیرند وا ست‬
‫خ ود‬
‫‪211‬‬
‫ا‬
‫عیی نبکند ‪.‬ش گفت‬
‫انشی نت‬
‫هد ج‬
‫ازه می د‬
‫اج‬
‫قصد وا گذاری‬
‫!کسیکهدرزند گی‬
‫خالفتراداشت ‪،‬چ و ناجل شرس ید‬
‫کوش ید‪ ،‬آ نرابهعقددی گریدرآورد ‪.‬‬
‫‪212‬‬
‫ادمشتر كاز خلیفه یاو ل ودوم ‪ :‬می‬
‫انتق‬
‫ا ید ‪ :‬خلیفه یاو ل ودومشتر خالف ترا‬
‫فر م‬
‫به شدت دوش یدند ودر ضم نبرپیوند‬
‫ک ند ‪.‬‬
‫ک ید می‬
‫د یری ن آنهادرا مر خالفتتأ‬
‫‪213‬‬
‫اداز خلیفه یدوم ‪ :‬خلیفه یدوم خش ن و‬
‫انتق‬
‫ابزد گیدر‬
‫ا لشت‬
‫درشتخ وبود ودرع ی ن ح‬
‫از گشتاز آ ن‪،‬ودرنتیجهکثرت‬
‫رأیوب‬
‫اهازو یژ گیهایدی گرعمربود ‪ :‬ق‬
‫اشتب‬
‫هیا شفراوا ن‬
‫لغز شها و سپ سپوز ش خوا‬
‫بود‪ .‬ق‬
‫‪214‬‬
‫هد آ ن‬
‫ا ن می د‬
‫امنش‬
‫ا نا م‬
‫ادازعثما ن ‪ :‬سخن‬
‫انتق‬
‫اد داشت‬
‫ح ضرتبررو شعثما ننیز سختانتق‬
‫ا‬
‫شت نعثما نراب‬
‫‪.‬هرچنداو مسئله ی مهمک‬
‫ً‬
‫هرا‬
‫ال حکلیا سالم منط بقنمیدانستوظا‬
‫مص‬
‫ا نا موروتنب یه خلیفه‬
‫برای مستقیمکرد ن جر ی‬
‫ا س بتریدرن ظرداشت ‪،‬انقالبیّو ن‬
‫‪،‬راه ح ل من‬
‫اره‬
‫ار می آورد ‪.‬درب‬
‫را‪،‬برخورداراز حق‪،‬به شم‬
‫ا ید ‪:‬عثما نرو ش مستبدانه‬
‫یعثما ن میفر م‬
‫پی ش گرفت ‪،‬همه چ یزرابه خ ود وبه‬
‫‪215‬‬
‫ا صدادوبه گونهایزشت‬
‫اوندان شاختص‬
‫خویش‬
‫درا ی ن مس یرپی شرفت ‪ .‬شماانقالب یا ننیزبد‬
‫ا ید‪:‬‬
‫ابیکرد ید ‪،‬در خط به ی سوم میفر م‬
‫بیت‬
‫ا‬
‫ا آ نکه سوم ی ن آ ن گروه َّعثما ن ِبهپ‬
‫ت‬
‫اوندا ن وینیزقدبرافراشتند و‬
‫ا ست ‪ .‬خویش‬
‫خ‬
‫ال‬
‫اری می خورد ‪ ،‬م‬
‫انندشتریکهعل فبه‬
‫م‬
‫اهکه‬
‫ا آن گ‬
‫ها ن خوردند؛ت‬
‫اتمام د‬
‫خدا راب‬
‫ار شبه‬
‫هنج‬
‫ا‬
‫هاین‬
‫ار‬
‫ازشدوک‬
‫رشتها شب‬
‫ام ید ‪.‬‬
‫مر گ شانج‬
‫‪216‬‬
‫ا‪:‬‬
‫امدردوره ی خلف‬
‫ال یتهایا م‬
‫ع‬
‫مهمتری نف‬
‫•تفسیرقرآ ن‬
‫ا سخبهپر س شهای دانشمندا ن‬
‫•پ‬
‫ا ن حکم شرعیرویدادهاینو ظهور‬
‫•بی‬
‫اك (‬
‫ا نهایبرخورداراز ضم یرپ‬
‫•پرور شانس‬
‫عبدا هللاب نعبا س ‪،‬ابوذر ‪،‬اوی سقرنی ‪ ،‬مقداد‬
‫ار ‪ ،‬ح بی بو‬
‫الک ‪،‬کم ی ل ‪ ،‬میثمتم‬
‫ار ‪ ،‬م‬
‫‪،‬عم‬
‫مسلم )‬
‫ان‬
‫ای‬
‫أم ی نزند گیبین و‬
‫•کوش شبرایت‬
‫‪217‬‬
‫اورزی‬
‫ال یتکش‬
‫ع‬
‫•ف‬
‫ا‬
‫• شرکتدرنشستهایرایزنی خلف‬
‫ه ل سنّت‬
‫ام برازن ظرا‬
‫انشینیپی‬
‫س ‪ :‬مو ضوع ج‬
‫ام بر جن به ی‬
‫انشی نپی‬
‫عیی ن ج‬
‫‪:‬ازن ظر آنهات‬
‫ابیوعرفیداشته ‪.‬‬
‫انتخ‬
‫ادنیست ‪ ،‬چو ن گز ین ش سه‬
‫الیازانتق‬
‫ای نن ظر خ‬
‫ارکت مردمنبوده‬
‫ا ل مش‬
‫قبلی مج‬
‫خلیفه ی‬
‫ه یچروی‬
‫ادثهرابه‬
‫ا ست ‪،‬برایا ی نکه سه ح‬
‫ابطهای‬
‫اعدهایو ض‬
‫نمیتوا نپیروق‬
‫‪218‬‬
‫الیا ستکه‬
‫جزعنصرقریشیدانستوا ی ندر ح‬
‫ازات‬
‫ا ءلغوامتی‬
‫کیاز مهمتری نا صو لدعوتانبی‬
‫ی‬
‫نژادیوقو میا ست ‪.‬‬
‫‪219‬‬
‫گفتمان ثقیفه ‪:‬‬
‫ابهایز یر‬
‫اهکت‬
‫سؤا ل‪ :‬گفتما ن سقیفهراازد ید گ‬
‫عد‪-‬‬
‫ار یخط بری جلد ‪3‬از ص ‪24‬بهب‬
‫ائید؟ت‬
‫برر سینم‬
‫الط بقاتالکبری جلد ‪ 3‬ص‪344‬الی ‪-616‬‬
‫شرحنهجالبالغ ه یاب نابیال حدید جلد ‪ 2‬ص ‪27‬‬
‫ار یخ ج ‪ 2‬ص ‪– 320‬‬
‫ا م لفیالت‬
‫الک‬
‫عد‬
‫االما مهوالسّیاس ه ج ‪ 1‬ص‪27‬بهب‬
‫عقوبی ج ‪ 2‬ص ‪24‬‬
‫ار یخالی‬
‫ت‬
‫رافبالذری ج ‪ 1‬ص ‪587‬‬
‫ار یخاالنسا باالش‬
‫ت‬
‫‪220‬‬
‫ام برا سالمرا‬
‫انشینیپی‬
‫سؤا ل ‪ :‬مسئله ی ج‬
‫اهعق لبرر سیکنید؟‬
‫ازد ید گ‬
‫ام بر ( ص) ‪،‬‬
‫ار كپی‬
‫انشینیرا ازن ظرم ب‬
‫مسئله ی ج‬
‫ا ب‪،‬عثما نوعلی ( ع)‬
‫خلیفهابوبکر‪،‬عمراب ن خطّ‬
‫برر سیکنید ‪.‬‬
‫قت ل خلیفه ی سوم ‪،‬‬
‫انشینیپ ساز‬
‫در مسئله ی ج‬
‫عم ل ‪،‬علی ( ع) چهبود؟‬
‫عک سال‬
‫قت ل خلیفه ی س وم ‪،‬‬
‫انشینیپ ساز‬
‫در مسئله ی ج‬
‫عم ل ‪،‬علی ( ع) چهبود؟‬
‫عک سال‬
‫‪221‬‬
‫ن ظر م حمدب ن حنفیّهدر مورد خالفتعلیچ یست؟‬
‫ا ننق ل شدها ستپ ساز‬
‫ج ‪:‬بهنق لازایش‬
‫اب‬
‫اص ح‬
‫شته شد ن خلیفه ی سومعثما ن ‪،‬‬
‫ک‬
‫ک سی‬
‫ابرای خالفت‬
‫نزدپدرم آمدندو گفتند م‬
‫ا س یم !‬
‫ا یسته‪-‬ترازتونمیشن‬
‫ش‬
‫اشم ‪،‬‬
‫ا سخفر مودند ‪ :‬م نوزیرشماب‬
‫علی ( ع)درپ‬
‫اشم ‪.‬‬
‫ا نب‬
‫هتراز آ نا ستکهام یرت‬
‫ب‬
‫اتو چ یزینمیپذ یریم ‪.‬‬
‫عتب‬
‫ا ن گفتند جزبی‬
‫آن‬
‫شراف ‪ .‬ج‪ 4‬ص‬
‫ا باال‬
‫من ب ع ‪:‬الجم ل ‪ .‬ص ‪102‬الی ‪110‬وانس‬
‫‪559‬‬
‫‪222‬‬
‫ا فعلی ( ع)ازپذ یر ش خالفتچ ه مسائلی‬
‫دل ی ل اولا ستنک‬
‫بود؟‬
‫اعی ‪:‬درتو ضی ح آ نبه‬
‫ادیواجتم‬
‫قتص‬
‫‪: 1‬عدالتا‬
‫های دور ه‬
‫کار‬
‫طور خالص ه میت وا نگفتیکیاز‬
‫ی خالفتخلیف ه ی دومتأس ی سدی وا ن مالیات‬
‫بود ‪.‬‬
‫اس‪:‬‬
‫ای ند یوا نرابرا س‬
‫فراد؛‬
‫(‪ )1‬سوابقا سال میا‬
‫قبیلهای‬
‫(‪)2‬ترکی ب‬
‫(‪)3‬قری شبر غ یرقری ش؛‬
‫‪223‬‬
‫ار؛‬
‫اجربرانص‬
‫(‪ )4‬مه‬
‫(‪)5‬عر ببر غ یرعر بو موالی ‪،‬ترج ی حداشتند‬
‫‪.‬‬
‫ام بر ( ص) چن ی ننب ود ‪.‬‬
‫ا نپی‬
‫الیکهدرز م‬
‫در ح‬
‫ص له‬
‫کناربخش شهایعثما نفا‬
‫االدر‬
‫ا ئ لب‬
‫ـ مس‬
‫اب لت حم لکرد ‪.‬‬
‫ی غنیوفقیررا غ یرق‬
‫اتو جز یه ی سرزم ی نهای‬
‫ال ی‬
‫ا یم ‪ ،‬م‬
‫ـ خم س غن‬
‫علق داشتتنها‬
‫فت حشدهکهبههمه ی مردمت‬
‫قرار می‬
‫ا صّ‬
‫ارافراد و گروههای خ‬
‫دراختی‬
‫گرفت ‪.‬‬
‫‪224‬‬
‫ف ِبالذری ج ‪ . 5‬ص ‪52‬و‬
‫شرا‬
‫ا باال‬
‫ا لدرانس‬
‫بهعنوا ن مث‬
‫ک وفی ج ‪2‬‬
‫عثم‬
‫شرحنهجالبالغ هابیال حدیدوالفت وحِاب نا‬
‫ا یم‬
‫عد و ‪ ...‬آ مدها ستعثما ن یکپنجم غن‬
‫ص ‪100‬بهب‬
‫ار )به مروا ن‬
‫ا ‪500‬هزارد ین‬
‫ا را ( حدود ‪200‬ت‬
‫آفریق‬
‫اکرد ‪.‬‬
‫همیعط‬
‫ای ‪200‬هزاردر‬
‫ا نهدا ی‬
‫بخش ید ‪.‬بهابو سفی‬
‫هشتما م وا لع بدالر حم ناب نعو ف ‪،‬برادر خوانده و‬
‫یک‬
‫ارهم سر شتقسیم‬
‫ا ن چه‬
‫ادعثما ن ‪،‬پ ساز مر گ ش م ی‬
‫دا م‬
‫ارر سید ‪.‬‬
‫شد وبههر یک ‪80‬هزارد ین‬
‫‪225‬‬
‫از‬
‫الیعلی ( ع)در آ غ‬
‫ا ستواجتهاد م‬
‫سی‬
‫خالفت‪:‬‬
‫عنوی‬
‫اربردی گرا نرا م‬
‫اجروانص‬
‫‪: 1‬برتری مه‬
‫خواند وفر مودند ‪:‬هرکهدعوت خدا ور سو ل‬
‫( ص)اورابپذ یردازتما می حقوقبهره مند‬
‫میشودو حدودا سالم دربار ه یهمهاجرا‬
‫هد شد ‪.‬‬
‫خوا‬
‫از خالفت ‪ ،‬مخالفتهاباعلی‬
‫س ‪ :‬چرادر آ غ‬
‫شروعشد؟‬
‫‪226‬‬
‫امدربرابر‬
‫ا سخبه سئوا لفوق میتوا ن گفت ‪،‬ا م‬
‫ج ‪:‬درپ‬
‫اد میکردند ‪،‬فر م ود‪:‬‬
‫عتر ضبها ی ن رو ش ‪،‬کهبه سنت خلیفه یدوما ستن‬
‫اب م‬
‫اص ح‬
‫آیا روش و سنت پیامبر خدا (ص)‬
‫شایسته ی پیروی است یا روش خلیفه‬
‫ی دوم !‬
‫ا نعلت جدا شد نبرخیازاعرا باز‬
‫اریاز مورخ‬
‫بهن ظربسی‬
‫الفی نا ی نب ود‪،‬که می‬
‫امعلی ( ع) وپیو ست نبه ص ف مخ‬
‫ام‬
‫ا یتنمیکند‬
‫گفتند ‪:‬علیدرتقسیما م وا ل‪،‬اشرا فرارع‬
‫ار یخ‬
‫هد ‪( .‬ت‬
‫وعر برابرعجم و موالی آنهابرترینمی د‬
‫اب)‬
‫عقوبیوانس‬
‫ی‬
‫‪227‬‬
‫علت دوما ستنکا ف ‪ :‬عدالت اجتماعی بود‬
‫ات ‪،‬اختالطنژادهای مختل ف‬
‫ارفتو ح‬
‫کیازآث‬
‫ی‬
‫ا‬
‫ا سب‬
‫قی‬
‫اا س یرا ن آزاد شدهدر‬
‫بود ‪ .‬موالی ی‬
‫اعیو حقوق مدنیِکمتر‬
‫اعرا باز حر متاجتم‬
‫برخورداربودند (برتریعر ببر موالیا ص ل‬
‫مسلمبود ) ‪،‬از سویدی گرا ی نا مربرای‬
‫ام مشکلی مهم‬
‫انه یا م‬
‫ه‬
‫روح یه یعدالت خ وا‬
‫ه یچدلیلیبردر ستی‬
‫بود ‪ ،‬چ و نازن ظرد ینی‬
‫الیبود‬
‫عی ضنمید ید وا ی ندر ح‬
‫ای نتب‬
‫‪228‬‬
‫ا نعر براازبیت‬
‫ا ن دادهبود ‪،‬برد گ‬
‫که ‪،‬عمرفر م‬
‫ا نبرده‬
‫الیکهعلی م ی‬
‫الما ل آزادکنند ‪.‬در ح‬
‫قینمی گذاشت و می‬
‫یعر بوعجمفر‬
‫فر مودند ‪ :‬ح ضرت آدمنه غالمب هدنیا آورد ‪،‬و‬
‫ا ن خداهمه آزادند ‪.‬‬
‫نهکنیز؛بند گ‬
‫ا نعر ب میفر مودند ‪:‬‬
‫عتر ض‬
‫ا سخ م‬
‫ازدرپ‬
‫وب‬
‫قرآ نبرتریعر ببرعجم‬
‫ق م ندر‬
‫د یدهام ‪ .‬ق ص ص ‪199 . 198‬و‬
‫ران‬
‫‪200‬‬
‫‪229‬‬
‫اوبدعتها‬
‫دل ی ل سوما ستنکام ازا مر خالفت ‪:‬ان حرا فه‬
‫مهمترین مشکل علی (ع) در امر خالفت همین‬
‫مسئله بود و دلیل آن نا آگاهی جامعه از دین و‬
‫نبودن برنامه ی منسجم در جهت روشنگری مردم‬
‫بود و از سوی دیگر به دلیل منع کتابت‬
‫حدیث‪،‬بسیاری از سخنان پیامبر متروک شده بود‬
‫و نقطه ی اوج این انحرافات در کنار بستر‬
‫ِتاب ّللا » کلید‬
‫بیماری پیامبرخدا باشعار« َحس ُبنا ک َ‬
‫زده شد ‪ ... .‬نتیجه ی طبیعی این کجروی گشایش‬
‫راه نفوذ شبهه ها و انحراف اموزه های اسالم از‬
‫مسیر اصلی بود ‪.‬‬
‫‪230‬‬
‫امام در مقابل پا فشاری مردم بر بیعت با وی ‪،‬‬
‫فرمودند ‪:‬‬
‫« ما با مسائلی چند چهره و پیچیده مواجهیم ؛ به‬
‫طوری که دلها بر آن آرام نمی گیرد و عقول بر‬
‫آن ثابت نمی ماند ‪ .‬افق ها مه آلود تاریک شده‬
‫و صراط مستقیم و راه و روش زمان پیامبر‬
‫(ص) تغییر یافته است و بدانید که اگر دعوتتان‬
‫را بپذیرم بر طبق آن چه خود می دانم با شما‬
‫رفتار می کنم و به سخن این وآن و نکوهش‬
‫کنندگان گوش فرا نخواهم داد ‪ .‬خطبه ی ‪92‬‬
‫‪231‬‬
‫قبو ل خالفت ‪:‬‬
‫اماز‬
‫ا فا م‬
‫علت چهارما ستنک‬
‫رفاه گرایی و تضعیف ارزش های دینی بود ‪.‬‬
‫اب‬
‫رجوعکنیدبه ص ‪201‬کت‬
‫‪232‬‬
‫پذ یر شبیــــــــــعت ‪:‬‬
‫اتو چ یزی‬
‫عتب‬
‫اا صرار مردم م بنیبر ‪ :‬جزبی‬
‫ب‬
‫نمیپذ یریم؛ ح ضرتفر مودند ‪:‬‬
‫ا یددر م سجد‬
‫اشدوب‬
‫عتنمیتواند پنهانیب‬
‫قبی‬
‫ام شود ‪ ...‬ق‬
‫انج‬
‫عتکردند ‪،‬ب ه غ یراز‬
‫ا آ ن ح ضرتبی‬
‫مردم آزادانهب‬
‫ا س ‪،‬ع بدا هلل‬
‫قّ‬
‫عداب نابیو‬
‫چندنفر (ن ظ یر س‬
‫الکو چندنفردی گر )که‬
‫ع باب ن م‬
‫اب نعمر ‪،‬ک‬
‫عتر ض آنهانشد ‪.‬‬
‫کسی م‬
‫‪233‬‬
‫عت؟‬
‫اره یبی‬
‫عقوبیدرب‬
‫ـن ظر ی‬
‫عت؟‬
‫اره یکیفیتبی‬
‫امدرب‬
‫ارا م‬
‫ـ گفت‬
‫اتو چ یزینمیپذ یر یم؛ ح ضرت‬
‫عتب‬
‫اا صرار مردم م بنیبر ‪ :‬جزبی‬
‫ب‬
‫فر مودند ‪:‬‬
‫ام شود ‪ ...‬ق‬
‫ا یددر م سجدانج‬
‫اشد وب‬
‫عتنمیتواند پنهانیب‬
‫قبی‬
‫عت؟‬
‫ـعلتپذ یر شبی‬
‫ا ع مردم ‪: 2 .‬ا مر خداوند ‪: 3 .‬نپذ یرفت ن م وج بکشت ه‬
‫ج ‪: 1 :‬اجتم‬
‫شد ن م ن ودی گرا ن میشود ‪.‬‬
‫‪234‬‬
‫س ‪ :‬چه تفاوتی بین بیعت مردم با علی و دیگر خلفا وجود دارد؟‬
‫ا ضردر سقیف ه ‪.‬‬
‫ًافراد ح‬
‫ا‬
‫ایت‬
‫اجرونه‬
‫عت خلیفه یاو ل ح ضور ‪2‬دو مه‬
‫‪:‬دربی‬
‫اب‪.‬‬
‫‪:‬در خلیفه یدومانتص‬
‫ا شورایش شنفریکه خلیفه یدومبر گزیدهبود‪.‬‬
‫‪:‬خلیفه ی س ومب‬
‫ان‬
‫ا یند گ‬
‫ار ‪،‬نم‬
‫اجرا ن ‪،‬انص‬
‫ا ببر م حور مردم ( مه‬
‫ارمانتخ‬
‫‪:‬در خلیفه ی چه‬
‫مصروعراقو ‪) ...‬‬
‫همتوطئ ه را میکند ‪.‬‬
‫عتکهنفیهرنوعت و‬
‫امبرعلنیبود نبی‬
‫ج ‪ :‬ب ‪:‬ا صرارا م‬
‫‪235‬‬
‫اخت ‪.‬‬
‫عتنس‬
‫امکسیرا مج بوربهبی‬
‫ج ‪ :‬ج ‪:‬ا م‬
‫ج ‪ :‬د ‪:‬پ ساز خلیفه یدومپیرویازرو شش یخ ی ن‬
‫ام آ نرانپذ یرفت ‪.‬‬
‫عت وارد شد ‪،‬ولیا م‬
‫دربی‬
‫ج ‪:‬ز ‪:‬‬
‫‪236‬‬
‫ج‪:‬ژ‪:‬‬
‫‪237‬‬