Transcript مبانی-سازمان

1
‫دانشگاه جامع علمی‬
‫کاربردی بهزیستی‬
‫ا ن و مد یر یت‬
‫از م‬
‫انی س‬
‫مب‬
‫مهدی آرا سته‬
‫‪[email protected]‬‬
‫‪2‬‬
‫‪www.mehdiarasteh.ir‬‬
‫پاییز ‪92‬‬
‫فصل سوم‪ :‬خالقیت‬
‫و نوآوری‬
‫‪3‬‬
‫دوچرخه‬
‫مردي از روي كاتالوگ‪ ،‬يك دوچرخه براي پسر خود سفارش داده بود‪ .‬هنگامي كه دوچرخه را تحويل گرفت‪ ،‬متوجه‬
‫شد كه قبل از استفاده از دوچرخه خودش بايد چند قطعه آن را سوار كند‪ .‬با كمك دفترچه راهنما تمام قطعات را‬
‫دستهبندي كرد و در گاراژ كنار هم چيد‪ .‬با وجود اينكه بارها دفترچه راهنما را به دقت مطالعه كرد ولي موفق نشد كه‬
‫قطعات دوچرخه را به درستي سوار كند‪ .‬متفكرانه به همسايهاش نگريست كه مشغول كوتاه كردن چمنهاي حياط منزل‬
‫خود بود‪ .‬تصميم گرفت از او كمك بخواهد كه در مسائل فني بسيار ماهر بود‪.‬‬
‫مرد همسايه كمي به قطعات دوچرخه نگاه كرد كه در گاراز چيده شده بود‪ .‬بعد با مهارت شروع به سوار كردن آن كرد‪.‬‬
‫بدون اينكه حتي يك بار به دفترچه راهنما نگاه كند‪ .‬پس از مدت كوتاهي تمام قطعات به درستي سوار شدند‪.‬‬
‫مرد گفت‪« :‬واقعا ً عجيب است! چطور موفق شديد بدون خواندن دفترچه راهنما اين كار را انجام دهيد؟»‬
‫مرد همسايه با كمي خجالت گفت‪« :‬البته اين موضوع را افراد معدودي ميدانند اما من خواندن و نوشتن بلد نيستم‪».‬‬
‫بعد با حالتي سرشار از اعتماد به نفس‪ ،‬لبخندي زد و اضافه كرد‪« :‬و آدمي كه نوشتن بلد نيست بايد حداقل بتواند فكر‬
‫كند‪».‬‬
‫‪4‬‬
‫شیشه هاي كسب و كار شما كدامند؟‬
‫جان ساندرلند‪ ،‬مدير عامل سابق يكي از شركتهاي محصوالت ‪‬‬
‫غذايي در آمريكا‪ ،‬در مقابل استدالل مديرانش مبني بر اينكه ميتوان‬
‫يا فروش را افزايش داد يا حاشیه سود را‪ ،‬و نه هر دو را‪ ،‬با يك تمثیل‬
‫پاسخ ميداد‪ .‬او زماني را به مدير يادآوري ميكرد كه انسانها در‬
‫كلبههاي گلي زندگي ميكردند و در تالش بودند كه هم كلبه را گرم‬
‫نگاه دارند و هم از نور خورشید در داخل كلبه بهره ببرند‪ :‬يك سوراخ‬
‫در ديوار كلبه باعث ميشد بتوان از نور روز استفاده كرد اما سرما‬
‫هم به درون كلبه راه مييافت؛ بستن سوراخ باعث ميشد درون‬
‫كلبه گرم شود اما كامال ً تاريك باشد‪ .‬اختراع شیشه داشتن همزمان‬
‫گرما و نور را امكان پذير كرد‪ .‬او سپس ميپرسید‪« :‬شیشه‬
‫كجاست؟»‬
‫‪5‬‬
‫مقدمه‬
‫‪6‬‬
‫هنر‪ ،‬ادبیات‪ ،‬فلسفه و تجهیزات و وسایلی که لوازم زندگی‬
‫بشر را تشکیل می دهند محصول خالقیت و نوآوری است‪.‬‬
‫امروزه مفاهیم ذهنی بشر مملو از طرحهای تکامل یافته‬
‫است‪.‬‬
‫یکی از جالبترین زمینه های ابداع بشری نوآوری بشر در‬
‫استفاده از زبان است‪.‬‬
‫خالقیت‬
‫هربرت فوکس‪ :‬فراگرد خالقیت عبارت است از هر نوع فراگرد تفکری که‬
‫مسأله ای را به طور مفید و بدیع حل کند‬
‫جرج سیدل‪ :‬توانایی ربط دادن و وصل کردن موضوعها ‪ ،‬صرفنظر از اینکه در‬
‫چه حوزه یا زمینه ای انجام گیرد‪.‬‬
‫اریک فروم نیز معتقد است که خالقیت توانایی دیدن (آگاه شدن) و پاسخ ‪‬‬
‫دادن است‪.‬‬
‫به این ترتیب می توان گفت که به طور کلی‪ ،‬خالقیت عبارت است از به ‪‬‬
‫کارگیری تواناییهای ذهنی برای ایجاد یک فکر یا مفهوم جدید‪ .‬‬
‫‪7‬‬
‫اهمیت خالقیت‬
‫تداوم حیات سازمانها به قدرت بازسازی آنها بستگی دارد‪ ،‬این بازسازی از‬
‫طریق هماهنگ کردن اهداف با وضعیت روز‪ ،‬و اصالح و بهبود روشهای تحقق‬
‫این اهداف انجام می شود‪.‬‬
‫سازمان در مسیر تطبیق خود با تغییرات ‪ ،‬ناگزیر از تقویت فراگردهای نوآوری و‬
‫خالقیت است‪.‬‬
‫‪8‬‬
‫ارتباط خالقیت و برنامه ریزی‬
‫خالقیت با تفکر و یافتن نظرها ‪ ،‬راهها ‪ ،‬و روشهای جدید و نوآوری در کاربرد‬
‫آنها سر و کار دارد‪.‬‬
‫در مدیریت خالقیت صرف کافی نیست ‪ ،‬بلکه فکرها باید به عمل درآیند‪.‬‬
‫در برنامه ریزیهای موفق ‪ ،‬گاهی از صدها فکر و نظر کاربردی استفاده می‬
‫شود‪.‬‬
‫موفقیت نهایی سازمان و گاهی بقای آن به میزان توانایی برنامه ریزان در‬
‫ایجاد نوآوری و به کارگیری فکرهای جدید بستگی دارد‪.‬‬
‫‪9‬‬
‫موانع خالقیت‬
‫همه ی انسانها از استعداد نوآوری و خالقیت برخوردارند ‪ ،‬در واقع جلوگیری‬
‫از عوامل بازدارنده ی ظهور خالقیت ‪ ،‬مهمتر از وجود استعداد خالقیت‬
‫است‪.‬‬
‫در راه ظهور خالقیت موانع متعددی وجود دارد‪:‬‬
‫‪ -1‬فقدان اعتماد به نفس‬
‫‪ -2‬ترس از انتقاد و شکست‬
‫‪ -3‬تمایل به همرنگی به جماعت‬
‫‪ -4‬فقدان تمرکز ذهنی‬
‫‪10‬‬
‫نوآوری در سازمانهای یادگیرنده‬
‫سازمان های یادگیرنده سازمانهای مناسب عضر حاضرند‪ .‬سازمانهایی که با‬
‫بهره گیری از فضایل‪ ،‬هنرها‪ ،‬ارزشها و توانایی های افراد خود و بر اساس‬
‫درسهایی که با تجربه می آموزند‪ ،‬به طور مستمر تغییر کنند و عملکرد خود را‬
‫بهبود بخشند‪.‬‬
‫‪11‬‬
‫فراگرد ایجاد فکرهای جدید و تبدیل آن فکرها به عمل و کاربردهای سودمند را‬
‫نوآوری گویند در سازمانها این کاربردها به دو صورت انجام می شود‪:‬‬
‫‪ -1‬نوآوری در فراگرد‬
‫‪ -2‬نوآوری در محصول‬
‫فراگرد نوآوری محصول‬
‫در سازمانهای پیشرو برنامه های خالقیت و نوآوری‪ ،‬جزئی از برنامه های‬
‫عملیاتی اصلی محسوب می شوند‪.‬‬
‫مراحل چهارگانه نوآوری در محصول عبارتند از‪:‬‬
‫‪ -1‬ایجاد فکر جدید‬
‫‪ -2‬آزمایشهای اولیه‬
‫‪ -3‬تعیین امکان پذیری‬
‫‪ -4‬کاربرد نهایی‬
‫‪12‬‬
13
14
15
16
17
18
19
20
‫ویژگیهای سازمان های نوآور‬
‫سازمان نوآور از استمرار خالقیت و کارآفرینی حمایت می کند و مدیران نقش فعال در‬
‫هدایت فراگرد نوآوری بر عهده دارند‬
‫در سازمان های نوآور ساختار استراتژی فرهنگ و صاحبان قدرت از نوآوری حمایت می‬
‫کنند‪.‬‬
‫‪21‬‬
‫نقشهای نوآوری در سازمان‬
‫در سازمانهای نوآور نقشهای اصلی و مهمی وجود دارد‪ :‬‬
‫ایجاد کننده فکر ‪‬‬
‫حفظ اطالعات ‪‬‬
‫قهرمان محصول ‪‬‬
‫مدیر پروژه ‪‬‬
‫رهبر نوآوری ‪‬‬
‫‪22‬‬
‫موانع نوآوری در سازمان‬
‫محدود بودن طرق ارتباط با مدیر عالی ‪‬‬
‫حاکمیت جو عدم تحمل اختالف سلیقه ‪‬‬
‫افراد ذی نفع در حفظ وضع موجود ‪‬‬
‫تأکید بر افق زمانی کوتاه مدت ‪‬‬
‫تصمیم گیرندگان بیش از حد حسابگر ‪‬‬
‫اعطای پاداشهای نامناسب ‪‬‬
‫تأکید بیش از حد بر الزامات بوروکراتیک ‪‬‬
‫‪23‬‬
‫تقویت قدرت خالقیت‬
‫قدرت خالقیت را می توان از طریق مشاوره‪ ،‬هدایت و آموزش‬
‫تقویت کرد‪.‬‬
‫نوآوری فقط نتیجه هوش و استعداد افراد نیست بلکه حاصل‬
‫کار سخت و طوالنی بر روی مسائل است‪.‬‬
‫‪24‬‬
‫ویژگیهای افراد خالق‬
‫‪ -1‬مسائل و وضعیتهای گوناگون را به دقت و به گونه ای متفاوت می بینند ‪‬‬
‫‪ -2‬دیدگاهها و فکرها و تجربیات حاصل از منابع گوناگون را به هم ربط می دهند‬
‫‪ -3‬سالست فکری مطلوب دارند‬
‫‪ -4‬تردید در مورد صحت پیش فرضهای قبلی‬
‫بینشی مدد می گیرد‪ -5 .‬فی البداهه از نیروهای حسی‪ ،‬ذهنی و‬
‫‪ -6‬و انعطاف در کاربرد فراگردهای فکری و عملی‪.‬‬
‫‪25‬‬
‫شیوه های تفکر‬
‫تفکر خالق‬
‫‪‬‬
‫سببی یا علی ‪‬‬
‫استقرایی ‪‬‬
‫قیاسی ‪‬‬
‫قضاوتی و تحلیلی ‪‬‬
‫‪26‬‬
‫تفاوت خالقیت و نوآوری‬
‫خالقیت یعنی توانایی و قدرت ارائه نظرها و فکرهای جدید و نو ‪‬‬
‫نوآوری یعنی به کارگیری نظرها و فکرهای حاصل از خالقیت ‪‬‬
‫گاهی نوآوری عبارتست از کاربرد یک فن قدیمی در حل یک‬
‫‪27‬‬
‫فراگرد خالقیت‬
‫‪ -1‬ایجاد نگرش موافق برای پذیرش افکار و طرحهای جدید‬
‫‪ -2‬افزایش حساسیت افراد نسبت به مسأله‬
‫‪ -3‬مهیا ساختن شرایط خالقیت از طریق فراهم ساختن مواد خام الزم‬
‫‪ -4‬ایجاد سالست فکر‬
‫‪ -5‬استمرار فعالیت ضمیر ناخودآگاه بر روی مسأله‬
‫‪ -6‬درخشش ناگهانی یک فکر‬
‫‪28‬‬
‫ق یت‬
‫خال‬
‫‪ ‬مشکل ما اين نيست که نمی توانيم به اندازه کافی ايده های نو ابداع کنيم‪ ،‬مشکل ما‬
‫اين است که نمی توانيم از دست ايده های کهنه خالص شويم‪ .‬جان مکسول‬
‫‪ ٪2‬افراد مسن خالقند‬
‫‪ ٪2‬جوانان خالقند‬
‫‪ ٪10‬کودکان ‪7‬ساله خالقتد‬
‫‪ ٪90‬کودکان ‪ 5‬ساله خالقند‬
‫‪29‬‬
‫ق یت‬
‫خال‬
‫‪ ‬همه ی بچه ها هنرمندند‪ .‬مشکل اين است که چه طور در جريان رشد و بالندگی‬
‫هنرمند باقی بمانند‪ .‬پيکاسو‬
‫‪ ‬اهميت کتاب آليس در سرزمين عجايب برای من بيشتر از تمام دايره المعارف‬
‫بريتانيکاست‪.‬‬
‫استفان ليکاک طنزنويس و استاد اقتصاد‬
‫‪30‬‬
‫پیشنهادعملیبرایافزا ی ش سال ستفکر‬
‫‪ ‬عادتها موجب محدود شدن ساللت فکر می شوند‪.‬‬
‫‪‬‬
‫‪‬‬
‫‪‬‬
‫‪‬‬
‫‪‬‬
‫‪‬‬
‫‪‬‬
‫شيوه های افزايش سالست فکر‪:‬‬
‫‪ -1‬يادداشت برداری‬
‫‪ -2‬انتخاب زمان و مکان مناسب‬
‫‪ -3‬تقويت حس کنجکاوی و توان پرسش کردن‬
‫‪ -4‬استفاده از روابط ميان افکار‬
‫‪ -5‬تغيير شکل وضع موجود‬
‫‪ -6‬تحليل شبکه و ‪....‬‬
‫‪31‬‬
‫یادداشتبرداری‬
‫‪ ‬دانش پژوهان معموال برای ثبت انديشه های نو و فکرهای جديدی که به ذهنشان‬
‫خطور‬
‫می کند از دفتر يادداشت استفاده می کنند‪.‬‬
‫‪ ‬بررسيها نشان می دهد که ‪ 25‬درصد اطالعاتی که فرد از طريق شنيدن يا مطالعه‬
‫کردن‬
‫کسب می کند در ‪ 24‬ساعت اول و ‪ 85‬درصد آن در هفته اول فراموش می شوند‪.‬‬
‫‪32‬‬
‫تغییرشک لو ض ع م وج ود‬
‫‪ ‬گاهی از طريق تحليل‪ ،‬ترکيب‪ ،‬و تنظيم مجدد و نوين طرحها و افکار قبلی‪ ،‬می توان‬
‫به‬
‫طرحها و فکرهايی جديد دست يافت‪.‬‬
‫آغاز شکل گيری يک فکر‪ ،‬ممکن است تحت تاثير تغيير در شکل و وضع موجود باشد‪:‬‬
‫الف) تجديد ترتيب‬
‫ب) جايگزينی‬
‫ج) افزودن يا کاستن‬
‫د) تغيير جهت دادن‬
‫‪33‬‬
‫ت حل ی لشبکه‬
‫‪ ‬در اين روش برای رسيدن به يک فکر جديد‪ ،‬ميان دو شی ء يا دو فکر ـ که قبال اتحاد‬
‫و‬
‫قرابتی بين آنها موجود نبوده ـ به صورت اجباری روابطی در نظر می گيريم؛ به اين‬
‫ترتيب که‬
‫فهرستی از فکرها و اشياء مورد نظر گردآوری می شوند‪ ،‬آنگاه هر فکر يا شی ء را‬
‫با‬
‫استفاده از يک شبکه دو بعدی در کنار ساير اشياء يا افکار موجود در فهرست قرار می‬
‫دهند‬
‫اين فراگرد تا زمانی که همه فکرها يا اشياء در کنار هم قرار گيرند ادامه می يابد‪.‬‬
‫‪34‬‬
‫هماند یشی مستقیم‬
‫‪ ‬اين روش که توسط الکسی ازبرن برا ی استفاده در زمينه کارهای تبليغاتی ابداع شد‪ ،‬مبتنی بر معاشرت‬
‫آزاد و مراوده با ديگران‪ ،‬و خودداری کامل از انتقاد است‪.‬‬
‫‪ ‬قواعد اجرای روش طوفان مغزی‪:‬‬
‫‪ -1 ‬هيچ فکری مورد انتقاد قرار نمی گيرد‪.‬‬
‫‪ -2 ‬هر چه فکرها بکرتر و بديع تر باشد بهتر است‪.‬‬
‫‪ -3 ‬ابتدا بر کميت فکرها تأکيد می شود نه قابليت اجرای آنها‪.‬‬
‫‪ -4 ‬افراد برای بهبود و توسعه ابعاد فکرهايی که ارائه می دهند تشويق می شوند‪.‬‬
‫‪35‬‬
‫هم اندیش ی غیر مستقیم‬
‫‪ ‬اين روش که ابداعی ويليام جی‪.‬گوردن است‪ ،‬ابتدا به فن گوردن مشهور شد‪ ،‬پس از‬
‫تعديل‬
‫هم انديشی غير مستقيم ناميده شد‪ .‬در اين روش افرادی را به دقت انتخاب می کنند‪ ،‬به‬
‫گونه‬
‫ای که با مسأله آشنا باشند‪.‬‬
‫مسأله مورد بحث ممکن است به کل سازمان مربوط شود‪ .‬در اين روش‪ ،‬رهبر گروه نقش‬
‫حياتی دارد و در واقع‪ ،‬فقط او می داند که ماهيت ويژه مسأله چيست؛ زيرا در جلسه‬
‫مسأله‬
‫واقعی و معين‪ ،‬مطرح نمی شود بلکه يک مسأله کلی تر مشرف بر مسأله خاص‬
‫‪36‬‬
‫نحوه ترغیب به خالقیت‬
‫‪ ‬چرا برخی از افراد قابليت بيشتری برای خالقيت دارند؟ محيط نقش مهمی در تشويق‬
‫يا‬
‫تحديد استعدادهای خالق دارد؛ بنابراين سازمان می تواند نقش مؤثری در ترغيب خالقيت‬
‫ايفا کند‪.‬‬
‫راههای عمده تقويت خالقيت‪:‬‬
‫‪ -1‬ايجاد فضای خالق‬
‫‪ -2‬اختصاص بخشی از وقت افراد به خالقيت‬
‫‪ -3‬استفاده از سيستم دريافت پيشنهادها‬
‫‪ -4‬ايجاد واحد ويژه خالقيت و نوآوری‬
‫‪37‬‬