Transcript Maddenin değişimi

D. MADDENİN DEĞİŞİMİ
1. Eldiven; plastik, deri, yün ve yapay kauçuktan
üretilebilmektedir. Eldiven yapımında farklı maddeler
kullanılmasının sebebi nedir?
2. Bardaktan gözlüğe
kadar birçok eşya
üretiminde kullanılan
cam hangi maddeden
elde edilir?
3. Vitaminler, besinlerde
doğal olarak bulunmaktadır.
Besinlerde bulunmasına
rağmen tablet halindeki yapay
vitaminlerin kullanılmasının
sebebi nedir?
4. Teneke kutuların doğaya zarar vermemesi için
ne gibi önlemler alınabilir?
1. İnsanlar işleyerek Maddeyi Değiştirirler
Merak Ediyorum
Geçmişte ne tür malzemelerin üzerine yazı
yazıyorduk? Günümüzde yazı yazmak için ne
kullanıyoruz? Bu malzemelerin arasındaki
benzerlik ve farklılıklar nelerdir?
Çantamızın üretiminde kullanılan
maddelerin hafiflik, sağlamlık,
esneklik ve su geçirmeme gibi
özelliklere sahip olmasına dikkat
edilir. Nesnelerin üretiminde amaca
uygun madde kullanılır. Uygun
madde kullanılmazsa o nesne işe
yaramaz. Bu nedenle yaşantımızı
kolaylaştıran nesnelerin yapımında
uygun maddeler seçip bunları
işlememiz gerekir.
İşlenmiş Maddeler
Taş, toprak, odun, sebze, meyve ve tahıl doğada
bulunan maddelerden bazılarıdır. Doğal madde
olarak adlandırılan bu maddeler çeşitli ürünler
elde edilirken ham madde olarak kullanılır.
İnsanlar çeşitli yöntemler kullanarak ham
maddeleri işlenmiş maddelere dönüştürürler.
Buğday, süt ve şekerden elde edilen bisküvi
işlenmiş bir madde olabilir mi?
Koyunların kırkılmasından elde edilen yün, işlenerek
iplik yapımında ham madde olarak kullanılır.
Eskiden yün,
basit gereçler
kullanılarak iplik
haline getirilirdi.
Günümüzde
ise bu işlem
fabrikalarda
yapılmaktadır.
İşlenmiş maddeler birçok ürünün yapımında malzeme
olarak kullanılır. Örneğin atkı, kazak ve kumaş
üretilirken iplik kullanılır. Peki, iplik başka hangi
ürünlerin malzemesidir? Benzer şekilde buğdaydan
elde edilen unun işlenmesiyle üretilen ekmek, köfte
yapımında kullanılan bir malzemedir.
İşlenebilen maddeye diğer bir
örnek zeytindir. Zeytin, bir
gıda maddesi olmanın
yanında başka ürünlerin elde
edilmesinde ham madde
olarak da kullanılır.
Ayrıca zeytinyağı, fabrikalarda işlenerek sabun
yapımında da malzeme olarak kullanılır.
RAFİNERİ
Yer altındaki doğal maddelerden biri olan petrolün
işlenme serüvenini biliyor musunuz? Yer altından
çıkarılıp rafineriye taşınan petrol, burada çeşitli
işlemlerden geçirilir. Petrolün içindeki maddeler,
rafineride ısının etkisiyle işlenerek birbirinden
ayrılır. Petrolün işlenmesiyle elde edilen petrol gazı,
mutfak ocaklarında ve taşıtlarda kullanılır.
Benzin ve petrol gazı işlenmiş petrol ürünüdür.
Yapay Maddeler
Koyun, yılan, timsah vb. hayvanların derilerinin
işlenmesiyle çanta, ayakkabı, davul gibi çeşitli eşyalar
üretilir.
Vinileks adı verilen yapay deri de bazen doğal ürün
olan derinin yerine kullanılmaktadır. Ayakkabınız
vinileksten mi, yoksa doğal deriden mi üretilmiştir?
Naylon, plastik, teflon ve yapay
kauçuk gibi ürünler, petrol kökenli
yapay maddelerdir.
Naylon; yün ve ipek yerine
kullanılmaktadır. Kumaştan
çoraba kadar birçok maddenin
üretiminde naylondan yararlanılır.
Plastik, sağlam ve dayanıklı bir
malzemedir. Bu yüzden bardaktan
sandalyeye, kalemden oyuncağa
kadar birçok üründe ham madde
olarak kullanılır. Hangi
oyuncaklarınız plastikten yapılmış
ürünlerdir?
Bakır ve çelik gibi doğal
maddelerden tencere
yapılmaktadır
Teflon sadece tencere yapımında
mı kullanılır? Otomobil lastiği,
hortum, bulaşık eldiveni, paket
lastiği gibiürünlerde yapay kauçuk
kullanılır.
Kullandığımız bazı
eşyalarda doğal ve yapay
malzemeler iç içe
bulunur. Örneğin
bahçemizdeki çit,
odunun işlenmesiyle
yapılır. Çitin daha sonra
boyanması onu yapay
madde yapmaz
Otomobil üretiminde demir
ve alüminyum gibi doğal
maddelerin yanında
plastikten yapılmış
ürünlerden de faydalanılır. Bu
nedenle otomobili bir bütün
olarak doğal veya yapay
madde şeklinde niteleme
olanağımız yoktur.
Doğal Kaynaklar Ve İnsan
Yaşamak için tükettiğimiz birçok şeyin artığını çöpe atarız.
Çöplerden toplanıp fabrikalara getirilen bazı atıklar
ayıklanarak istenen ürünün elde edilmesinde ham madde
olarak kullanılır.
Örneğin atık kağıtlar fabrikalarda önce mürekkep ve
tutkalından arındırılır. Sonra su ve bazı maddeler
eklenerek hamur haline getirilir. Bu hamur da yeniden
kağıda dönüştürülür. Atık kağıttan yeniden kağıt
üretilmesi, ağaçların gereksiz yere kesilmesini önler.
1 ton atık kağıdın yeniden işlenmesiyle yaklaşık 16
çam ağacının kesilmesi engellenir. Ayrıca atık kağıttan
yeniden kağıt üretilirken daha az su ve enerji harcanır.
Ağaç, ham petrol, su, kömür ve
demir doğal kaynaklarımızdan
bazılarıdır. Doğal kaynaklar hızla
tükenmektedir. Bu nedenle doğal
kaynakların tüketimine dikkat
etmeliyiz. Kağıt, cam vb. ürünleri
dikkatli ve özenli kullanmalıyız.
2. Doğa Olayları Maddeyi Değiştirir
Merak Ediyorum
Peri bacaları nasıl oluşmuştur?
Yağmurun aşırı yağması sonucu oluşan sel, karşısına
çıkan taş ve toprağı sürükler. Dereler ve akarsular da
yataklarından kopardıkları taşı ve toprağı
sürükleyerek yeryüzünü şekillendirir. Akarsuların
taşıdığı çakıl ve kum parçaları çarptıkları kayaçları
aşındırır.
Rüzgar da yağmur gibi doğada aşınmaya sebep
olmaktadır. Rüzgar, bitki örtüsü az olan, kurak ve
verimsiz alanlarda daha çok etkilidir.
Peri bacaları; yağmur, rüzgâr,
akarsu ve sıcaklık farkından dolayı
oluşan aşınmaya bir örnektir.
Kutup bölgelerinde ya da dağ
başlarında bulunan büyük kar ve
buz kütleleri buzulları oluşturur.
Buzullar, dağ yamacından aşağıya
doğru ilerlerken önüne çıkan
kayaçları törpüleyerek aşındırır.
Ani sıcaklık değişimi de doğayıetkiler. Yeryüzüne
düşen yağmur suyu, kayaçların arasına girer. Gündüz
ısınan kayaçlar gece aniden soğur. Kayaçlar
arasındaki su donarak kayacın parçalanmasına sebep
olur