Öğretim Tasarımı Kuramı
Download
Report
Transcript Öğretim Tasarımı Kuramı
Kuramsal Dayanaklar
• Öğretim Tasarımı Kuramlarının Öğeleri
• Öğretim Tasarım Kuramları
Öğretim Tasarımı Kuramının Temel Öğeleri
Öğretim Tasarımı
Kuramı
Öğretim
Durumları
İstenen
çıktılar
Etililik
Verimlilik
Öğretim
Yöntemleri
Öğretim
Koşulları
İlgi
çekicilik
Öğrenme
(içerik)
Öğrenen
Öğrenme
ortamı
Geliştirme
sınırlılıkları
Öğretim Tasarım Kuramlarının Öğeleri
Öğretim tasarımında hangi
yöntemler kullanılmalı?
Her yöntem ne zaman
kullanılmalı?
Öğretim Yöntemleri
Öğretim Durumları
İlkeler
Kuramlar
Öğretim
yöntemleri
• Öğretim sürecinin niteliğini arttıran strateji
bileşenlerinden oluşur.
İlkeler
Kuramlar
Öğretim
durumları
• İçerik ya da öğrenme görevinin niteliği,
öğrencilerin niteliği ve kurumsal koşulların
özelliklerine göre farklılaşır.
Öğretim Tasarımı Kuramı
İlkeler
Betimsel ilkeler
Belirli koşullar altında belirli bir stratejinin olası çıktılarını
ya da etkilerini betimler.
Yön gösterici ilkeler
Belirli sonuçları belirli koşullar altında elde etmek için
hangi strateji bileşeninin ne zaman kullanılması
gerektiğini belirtir.
Öğretim Tasarımı Kuramı
Kuramlar
Betimsel kuramlar
Bütünleştirilmiş strateji bileşenlerinden oluşan toplam bir
öğretim modelinin etkilerini betimler.
Yön gösterici kuramlar
Belirli koşullar altında istendik çıktılara ulaşmak için hangi
modelin ya da modellerin kullanılmasının daha etkili
olacağını açıklar.
Etililik
İstenen
çıktılar
Verimlilik
İlgi çekicilik
Öğretim
Durumları
Öğretim Tasarımı
Kuramı
Öğretim
Yöntemleri
Öğrenme
(içerik)
Öğretim
Koşulları
Öğrenen
Öğrenme
ortamı
Geliştirme
sınırlılıkları
Öğretim Tasarım Kuramları
Davranışçı kuram
Öğe yerleştirme kuramı
Bilişsel kuram
Ayrıntılandırma kuramı
Yapıcı öğrenme kuramı
Güdüleyici tasarım kuramı
Yol gösterici kuram
Bilişsel yük kuramı
Bulduruşsal kuram
Durumlu öğrenme kuramı
Yapısal öğrenme kuramı
Sorgulamacı diyalog
kuramı
Davranışçı Kuram - Öğretim Tasarımı
İstenen davranış
Dış çevrenin ayarlanması
Öğrenme: uyarıcı – tepki
İstenen tepki yoksa; uyarıcı seçimi ya da sunumu sorunlu
İstenen tepki varsa; pekiştireçler
Pavlov
Skinner
Davranışçı Kuram - Öğretim Tasarımı
Davranışsal amaçlar
Basit adımlar ilkesi
Uygulama ve pekiştirme
Anında geribildirim
Mutlak değerlendirme
Programlı öğretim / öğretim makineleri
Yol Gösterici Kuram – Öğretim Tasarımı
Öğrenme nasıl gerçekleşir?
Öğretim nasıl tasarlanmalıdır?
Gagne
Briggs
Gagne’nin 9 Aşamalı Öğretim Durumları
1. Öğrencinin dikkatini çekme
2. Öğrenciye hedefleri bildirme
3. Ön öğrenmeleri hatırlatma
4. Uyarıcı materyal kullanarak yeni bilgileri (içeriği) sunma
5. Öğrenmeye kılavuzluk yapma
6. Davranışı (performansı) ortaya çıkarma
7. Davranışın doğruluğuyla ilgili dönüt verme
8. Davranışı (performansı) değerlendirme
9. Kalıcılığı ve transferi sağlama
Öğrenme Çıktılarının Sınıflandırılması
Sözel
Bilgiler
Zihinsel
Beceriler
• Tanımlar
• Sınıflamalar
• Olgular
• Ayırt etme
• Somut
kavramlar
• Soyut
kavramlar
• Kurallar
• Problem
çözme
Tutumlar
Bilişsel
Stratejiler
• Tekrar
• Ayrıntılandırma
• Düzenleme
• Üstbiliş
• Duyuşsal
stratejiler
Devinsel
Beceriler
Öğrenme Çıktılarının Sınıflandırılması
Sözel bilgiler:
Önbilgilerin harekete geçirmek.
İlgi ve dikkat çekmek.
Somut bir dil kullanmak.
Önemli sözel bilgileri ilk önce ya da en sonda sunmak.
Önemli sözel bilgileri vurgulamak.
İlginç, açıklayıcı ve ilişkili örnekler kullanmak.
Öğretim materyallerinde ve uygulamalarda sorulara yer vermek.
Geribildirim sağlamak.
Görsel öğeler kullanmak.
Okuma yeteneklerini geliştirmeyi destekleyen ortamlar hazırlamak.
İçerik ve öğrenme görevine uygun öğrenme stratejilerinin kullanımını
desteklemek.
Öğrenme Çıktılarının Sınıflandırılması
Kavramlar:
Kavramı tanımlayın.
Kavramın özelliklerini açıklayın.
Örnek olan ve örnek olmayan durumlar için havuz oluşturun.
Tanılayıcı test hazırlayın.
Sunum biçimlerini belirleyin.
Sınıflama hatalarını belirleyin.
Ayrıntılı geribildirim sağlayın.
Dikkat odaklama araçlarını kullanın.
Öğrenme Çıktılarının Sınıflandırılması
Kurallar:
Kuralın içindeki temel kavramlarla ilgili önbilgiyi sorgulayın.
Kuralın uygulanmasıyla, kuralı sözel olarak ifade etme becerisini
birbirine karıştırmayın.
Gerekli açıklamalardan sonra yeterli düzeyde uygulama olanağı
sağlayın.
Öğrencilerin süreci izleme, sorgulama, neden-sonuç ilişkileri
kurmalarını özendirin.
Kuralın uygulanması sırasında yapılan hataları not edin ve bu
hatalara yönelik geribildirim sağlayın.
Günlük yaşamdan seçilmiş örnekler vermeye çalışın.
Öğrenme Çıktılarının Sınıflandırılması
Tutumlar:
Yüksek güvenirliğe sahip eğiticiler daha ikna edici bir etki yaratır.
Öğrenciler tarafından çekici olarak algılanan eğitimciler daha etkilidir.
Modeller oluşturun.
Tartışma yönteminden ve grup çalışmalarından faydalanın.
Sunumdaki farklılıklar dikkati ve merakı uyandırmalıdır.
Zihinsel uyuşmazlık yaratın.
Birbirleriyle çelişen bilgi ve davranışları ardışık olarak sunun.
Beklenen sonucu açıkça belirtin.
Yüz yüze iletişim tutumun benimsetilmesinde oldukça etkilidir.
Rol oynama yöntemini kullanın.
Öğrenme Çıktılarının Sınıflandırılması
Tutumlar:
Yüksek güvenirliğe sahip eğiticiler daha ikna edici bir etki yaratır.
Öğrenciler tarafından çekici olarak algılanan eğitimciler daha etkilidir.
Modeller oluşturun.
Tartışma yönteminden ve grup çalışmalarından faydalanın.
Sunumdaki farklılıklar dikkati ve merakı uyandırmalıdır.
Zihinsel uyuşmazlık yaratın.
Birbirleriyle çelişen bilgi ve davranışları ardışık olarak sunun.
Beklenen sonucu açıkça belirtin.
Yüz yüze iletişim tutumun benimsetilmesinde oldukça etkilidir.
Rol oynama yöntemini kullanın.
Bulduruşsal Kuram
Algo-Heuristic Kuram
Algoritma – Bilinen ve kesinlik içeren yol.
Heuristic – Bulmaya aracılık eden.
Öğrencilere yalnızca çeşitli bilgiler değil, öğrendiklerini
nasıl uygulayacakları da öğretilmelidir.
Düşünme, akıl yürütme (uslamlama), problem (sorun)
çözme, karar verme becerileri
Kartopu – Uzman gibi düşünme
Lev Landa
Bulduruşsal Kuram
Zihinsel süreçleri harekete geçirme
Süreçleri temel bileşenlerine ayırma
İşlemleri betimleme ve modeller oluşturma
Öğrenci için algoritmik ve heuristik reçeteler üretme
Üretilen reçetelerden öğretim programları ve dersler
oluşturma
Merceğin orta
kısmı kenarlarına
göre şişkin mi?
Evet
Evet
Hayır
Dışbükey
İçbükey
Mercek düzgün
bir yüze sahip
mi?
Mercek düzgün
bir yüze sahip
mi?
Hayır
Evet
Mercekte iki
dışbükey mi yoksa bir
dışbükey bir içbükey
yüzey mi var?
İki
Dışbükey
DüzgünDışbükey
DüzgünDışbükey
Hayır
Bir Dışbükey
Bir İçbükey
DüzgünDışbükey
Mercekte iki
dışbükey mi yoksa bir
dışbükey bir içbükey
yüzey mi var?
İki İçbükey
DüzgünDışbükey
Bir İçbükey
Bir Dışbükey
DüzgünDışbükey
DüzgünDışbükey
Bilişsel Kuram
Öğrenme, dışsal uyarıcıların zihinsel süreçlere dayalı
olarak işlenmesiyle oluşur.
Öğrencinin geçmiş deneyimleri
Bireysel farklılıklar
Zihinsel modeller (şemalar)
Öğrenme stratejileri
Beklenti ve tutumlar
Piaget
BİLGİ İŞLEME MODELİ
YÜRÜTÜCÜ KONTROL (ÜSTBİLİŞ)
Davranış
Tepki
Ç
E
V
R
E
V
E
R
İ
C
İ
L
E
R
Uyarıcılar
A
L
I
C
I
L
A
R
TEPKİ
ÜRETECİ
Zihinsel tekrar
Zihinsel tekrar
D
U
Y
U
S
A
L
BELLEK
Uyarıcılar
Unutma
KISA
SÜRELİ
BELLEK
Kodlama
Hatırlama
Dikkat ve Seçici
Algı
Unutma
UZUN
SÜRELİ
BELLEK
Bilişsel Kuram
Geribildirim
Tepkinin doğruluğuna ilişkin bilgi verme
Yanlış ya da eksik bilgiyi düzeltmeye yönelik ipuçları
Önbilgi
Yeni bilginin öğrenilmesi için önbilgi yeterli olmalı ve
uyarılmalı
Yapısal Öğrenme Kuramı
Ne öğretileceğine karar vermek.
Tüm içerik, kurallar biçiminde öğretilmelidir.
Kurallar, öğretimin içeriğini oluşturmaktadır.
Tam öğrenme, en basit yoldan en karmaşık yola doğru tüm
kural öğrenilene kadar aşamalı olarak gerçekleştirilmelidir.
Öğretim için seçilen kuralların en uygun sıralamasını
yapmada bir metot sunar.
Bir problemi çözmek için kullanılan kural, o problemin
çözüm kuralıdır.
Scandura
Yapısal Öğrenme Kuramı
Bir çözüm kuralının bileşenleri daha küçük parçalara
ayrılamıyorsa bu bileşene atomik denir.
Bir
kuralın atomik bileşenleri belli bir amacı
gerçekleştirmek için sıralandığında, bu amacın çözüm
kuralı içinde bir yol oluşturur.
Bir çözüm kuralında her birisi bir eşdeğerlik sınıfı
tanımlayan birçok yol olabilir.
Birçok atomik kuralın tek bir bilişsel adım olarak tekrar
tanımlanmasına kuralların otomatikleşmesi denir.
Öğe Yerleştirme (Gösterim) Kuramı
ÖGT, bir kavramı, ilkeyi veya işlemi öğretmek için özel
öğretim stratejileri ve taktikleri geliştirmiştir.
ÖGT, sadece öğretimin bilişsel alanı ve mikro düzey
stratejileriyle (kavram, ilke vs. öğretimi) ilgilenmektedir.
İki boyutlu performans-içerik
matrisi
David Merrill
Performans Düzeyi
Öğe Yerleştirme (Gösterim) Kuramı
Bulma
Kullanma
Genellemeyi
Hatırlama
Örneği
Hatırlama
Olgu
Kavram
İşlem
İçerik Türü
Performans/İçerik Matrisi
İlke
Açımlama (Ayrıntılandırma) Kuramı
Düzenlenmiş ders yapısı
Basitten karmaşığa doğru sıralama
Ders içindeki sıralamalar
Özetleyiciler
Sentezleyiciler
Analojiler
Bilişsel strateji etkinleştiriciler
Öğrenen kontrolü
Reigeluth
Açımlama (Ayrıntılandırma) Kuramı
Güdüleyici Tasarım Kuramı
Attention
Relevance
Confidence
Satisfaction
Dikkat
İlişki
Güven
Doyum
Güdüleyici Tasarım Kuramı
Dikkat
Güven
Algısal uyarılma
Başarı beklentisi
Sorgusal uyarılma
Güçlük düzeyini ayarlama
Çeşitlilik/Değişkenlik
Yüklemeyi sabitleme
İlişki
Doyum
Hedef yönelimi
Doğal sonuçlar
Güdü eşlemesi
Olumlu sonuçlar
Benzerlik/Yakınlık
Eşitlik
Güdüleyici Tasarım Kuramı
Dikkat (dikkati çekmek ve sürdürmek)
Düzenleme ve içeriğin sunumundaki farklılıklarla
öğrencinin dikkatini çekin ve merakını uyandırın.
Zihinsel uyuşmazlık yaratarak bilgisel merakı
besleyin.
Öğretim sürecinde yer alan öğelerin sıralanmasında
çeşitlilik yaratarak dikkatin sürdürülmesine
yardımcı olun.
Güdüleyici Tasarım Kuramı
İlişki (öğrenilecek konu ile kendi yaşamlarındaki yeri
ve değeri)
Öğrencilerin geleceğe yönelik hedef belirlemelerini
sağlayın.
Öğrencilerin bireysel ilgilerini arttırın.
Benzetme ve mecazlar kullanın.
Var olan bilgi ve becerilerine uygun örnekler verin.
Güdüleyici Tasarım Kuramı
Güven (Başarabileceğine olan inanç)
Başarı beklentilerinin gerçekçi olabilmesi için hedef
ve performans gerekliliklerini tanımlayın.
Öğrencilerin güçlerini sınamalarına olanak sağlayın.
Başarılarının, çaba ve yeteneklerinin sonucu
olduğunu gösterin.
Öğretimin tasarımında tutarlı olun.
Doğrulayıcı ve düzeltici geribildirim sağlayın.
Kendi hızlarında ilerlemelerine olanak sağlayın.
Güdüleyici Tasarım Kuramı
Doyum (Beklenti ve başarı arasındaki tutarlılık)
Yeni bilgi ve becerilerin gerçekteki uygulamalarını
gösterin, alıştırmalar yaptırın.
Olumlu geribildirim kullanarak başarıyı
ödüllendirin.
Beklentiler ve değerlendirme sistemi arasında
tutarlı ilişkiler kurun.
Ödüller kullanın.
Yapıcı (Yapılandırmacı) Öğrenme Kuramı
Gerçeklik düzeyi yüksek görevler
Çoklu bakış açıları ve işbirliği
Kendi öğrenme hedeflerini belirleme
Öğrenme sürecinde söz sahibi olma
Ne öğrendikleri ve nasıl öğrendiklerine yönelik tartışmalar
Eleştirel düşünme
Yaratıcı düşünme
Problem çözme
Projeler
Bilişsel Yük Kuramı
Bilişsel kuram
Piaget – Şema (Uzun süreli bellek)
Öğretim materyallerinde aşırı bilişsel yükü azaltma
İyi işleyen örnekler
Çözümlü örnekler
Ekranda yazı yerine sözel anlatım
Durumlu Öğrenme Kuramı
Bağlaşık öğrenme (Anchored instruction)
Video
Bir durum bağlamında problem çözme
Çapa
Problemi belirleme
Denenceler oluşturma
Çoklu çözüm önerileri sunma
Sınama
Karar alma
Çıkarımlarda bulunma
Kuramsal Dayanaklar
• Öğretim Tasarımı Kuramlarının Öğeleri
• Öğretim Tasarım Kuramları