Transcript Ünite 6 - İktisadi ve İdari Bilimler Fakültesi

Doç. Dr. Alper AYTEKİN
Araştırmanın Evreni ve
Örnekleme
2
Doç. Dr. Alper AYTEKİN
• Bu Bölümde;
–
–
–
–
Araştırmanın konu edindiği evrenin tanımlanması,
Örnekleme yapmanın gerekliliği,
Örnek boyutu ve örnek boyutunu etkileyen faktörler,
Örnek çeşitleri,
• Hakkında bilgi verilecektir.
3
Doç. Dr. Alper AYTEKİN
• Araştırma yapılacak hedef kitledeki tüm kişilere
veya işletmelere ulaşıp onlardan gerekli verileri
almaya sayım denir.
• Bu denli büyük bir araştırma yapmak çok büyük bir
organizasyon ve maliyeti gerektirir.
• Belli aralıklarla yapılan nüfus sayımları veya
seçimler gibi eylemler buna örnek verilebilir.
• Ana kütle yerine, onun özelliklerini yansıtan daha
küçük bir grup üzerinde ölçümle de istenilen veriler
elde edilebilir. Buna örnekleme denir.
4
Doç. Dr. Alper AYTEKİN
Örnekleme konusunda temel kavramlar
• Evren; Araştırmacının çalışma alanını oluşturan,
örneğini seçtiği ve edindiği sonuçları genelleştireceği
gruptur.
• Belirli sınırlandırmalar getirerek her türlü grubu evrene
dönüştürmek mümkündür.
• Örneğin, İktisat fakültesi bir evren olarak
tanımlandığında, burada yer alan her birey evren
içerisinde yer alır.
• Daha alt evrenler de oluşturulabilir. İktisadi ve idari
bilimler fakültesindeki öğrencileri gibi.
• Özetle evren, kendisini diğer gruplardan ayıran en az
bir özelliğe sahiptir.
5
Doç. Dr. Alper AYTEKİN
• Araştırma bağlamında iki tür evrenden söz
edilebilir.
• İdeal evren; Araştırmacı için herhangi bir kısıt
olmaması durumunda benimsenecek evrendir.
• Geçekçi evren; Araştırmacının belli kısıtları dikkate
alarak oluşturduğu evrendir.
6
Doç. Dr. Alper AYTEKİN
• Örnekleme; bir çalışma için, seçildikleri grubu
(evreni) temsil edebilecek şekilde, grubun
içerisinden belli sayıda elemandan oluşan (denek)
bir alt elemanlar grubu oluşturulması sürecidir.
• Ancak seçilen örneğin evreni temsil edebilmesi için
bazı şartları taşıması gerekmektedir.
7
Doç. Dr. Alper AYTEKİN
Örneklem dizaynında cevap verilmesi gereken
sorular
1.
2.
3.
4.
5.
Bir örnek alınması gerekli midir?
Eğer örnek gerekli ise, hangi süreç izlenmelidir?
Ne tür bir örnek alınmalıdır?
Örnek boyutu ne olmalıdır?
Anketin uygulanmasında karşılaşılacak sorunların
önlenmesi için neler yapılabilir?
8
Doç. Dr. Alper AYTEKİN
Örnekleme dizayn süreci
1.
2.
3.
4.
Araştırmanın evrenini tanımlamak,
Örnekleme çerçevesini belirlemek,
Örnek büyüklüğünü belirlemek,
Uygun örnekleme tekniğini kullanarak örneği
seçmek,
9
Doç. Dr. Alper AYTEKİN
1- Araştırma evreninin tanımlanması
• Araştırma evreninin tanımı, problem tanımının
örnekte kimlerin yer alması veya almaması
gerektiği şeklindeki kesin ifadeler haline
çevrilmesini kapsamaktadır.
• Tam ve kesin hatları ile tanımlanmayan bir hedef
kitle üzerinde yürütülen bir çalışma en iyi durumda
etkin olmayan bir çalışma olacaktır.
10
Doç. Dr. Alper AYTEKİN
2- Örnekleme çerçevesinin belirlenmesi
• Herhangi bir olasılığa dayalı örneklemede,
örnekleme çerçevesi örneğin seçildiği evrende yer
alan bütün elemanların yazılı olduğu listedir.
• Bartın Üniversitesi öğrencilerinin sigara
kullanımının tespiti adlı bir çalışmada örnekleme
çerçevesi tüm üniversite öğrencileri olacaktır.
• Böyle bir çerçeve oluşturulduktan sonra bu listeden
değişik yöntemler kullanılarak uygun bir örnek kütle
seçilebilir.
11
Doç. Dr. Alper AYTEKİN
Örnek Büyüklüğünün belirlenmesi
• Araştırmacının verileri için öngördüğü hassasiyet
derecesi, hoş görebileceği hata marjı, uygulayacağı
istatiksel analiz ve nihayet evrenin büyüklüğü,
örnek kütlenin temel belirleyicileridir.
• Ancak, belirli istatistiklerin uygulanabilmesi için en
az 30 deneğin olması gerekmektedir.
• Araştırmacılar genellikle %5 lik bir belirlilik
düzeyinde çalışırlar. Bunun anlamı, eğer örnek kütle
100 kere seçilmiş olsa, bunlardan en az 95 tanesi
evrenin özelliklerini temsil edecek güce sahiptir.
12
Doç. Dr. Alper AYTEKİN
Örnek boyutunu etkileyen faktörler
•
•
•
•
•
•
•
•
•
Kararın önem derecesi
Araştırmanın cinsi ve doğası
Değişken sayısı
Analiz türü
Benzer çalışmalarda kullanılan örnek boyutları
Cevap verme oranı
Mali kaynak imkanları
Örnekte yer alan alt grubun sayısı
Hedef kitlenin varyansı
13
Doç. Dr. Alper AYTEKİN
3-Uygun örnekleme tekniğinin belirlenmesi
• Olasılığa dayalı örnekleme teknikleri; bu teknikte
evrende yer alan her elemanın örnekte yer alma
şansı bilinir ve bu şans her eleman için eşittir.
Temsili örnekleme de denir.
• Olasılığa dayalı olmayan örnekleme teknikleri;
evrende yer alan bazı elemanların örnekte yer alma
şansı diğer elemanlardan daha yüksektir veya daha
düşüktür (şanslar eşit değildir). Bu tekniğe yargısal
örnekleme de denir.
Doç. Dr. Alper AYTEKİN
14
Örnekleme Teknikleri
Olasılığa Dayalı
Teknikler
Basit
Tesadüfi
Örnekleme
Sistematik
Örnekleme
Tabakalı
Örnekleme
Gruplara
Göre
Örnekleme
Olasılığa Dayalı
Olmayan
Teknikler
Kolayda
Örnekleme
Kasti
Örnekleme
Kota
Örneklemesi
Kartopu
Örneklemesi
15
Doç. Dr. Alper AYTEKİN
OLASILIĞA DAYALI ÖRNEKLEME TEKNİKLERİ
• Basit tesadüfi örnekleme;
• tanımlanan evrendeki her elemanın eşit ve bağımsız
bir seçilme şansına sahip olmasıdır.Birinin seçilmesi
diğerinin seçilmesine kesinlikle engel olmamalı,
etki etmemelidir.
16
Doç. Dr. Alper AYTEKİN
• Tabakalı Örnekleme
• Belli bir değişkeni dikkate alarak, bu değişkene ilişkin
evrende var olan özelliklerin örneklerde de aynı oranda
temsil edilmesidir. Değişkeninin cinsiyet olduğu farz
edilirse, örneği oluştururken dikkate alınacak değişken
cinsiyettir.
• Evren, 3500 erkek, 1500 bayan, toplam 5000 polis.
• Belirlenen örnek büyüklüğü 2000.
• Evrenin %70 erkek polis, %30 bayan polis.
• O halde örneklerinde aynı oranda olması gerekir.
• 1400 bay ve 600 bayan polis. Toplam 2000.
17
Doç. Dr. Alper AYTEKİN
• Kümelere göre örnekleme
• Elemanların değil de grupların tesadüfi seçildikleri
örneklmem türüdür. Grubun bir üyesi olmak için
ortak bir özelliğe sahip olmak gerekir. Örnek,
coğrafi bölgeler, şehirler, hastaneler, vb.
18
•
•
•
•
•
Doç. Dr. Alper AYTEKİN
Sistematik Örnekleme
Belli bir sistematiğe göre yapılan seçimdir.
Evren 5000 kişi, örnek 1000 kişi bu durumda
5000/1000 =5
5 ve katları örneğe dahil edilir.
19
Doç. Dr. Alper AYTEKİN
OLASILIĞA DAYALI OLMAYAN (ÖNYARGILI)
ÖRNEKLEME
• Kolayda Örnekleme Yöntemi;
• Oldukça yaygın olarak kullanılan bu teknikte esas,
ankete cevap veren herkesin örneğe dahil
edilmesidir. En kolay bulunan denek en ideal
oalnıdır.
• Bu yöntemle elde edilen verilerin güvenirliğine
şüphe ile yaklaşılmalıdır.
20
Doç. Dr. Alper AYTEKİN
• Kasti Örnekleme Yöntemi;
• Bu teknikte, örneği oluşturan elemanlar
araştırmacının araştırma problemlerine cevap
bulacağına inandığı kişilerden oluşur. Yani
deneklerin belirlenmesindeki ölçüt araştırmacının
yargısıdır. Denekler rastgele seçilmezler.
• Bu yöntemin bazı durumlarda sağlıklı sonuçlar
verdiği görülmüştür.
21
Doç. Dr. Alper AYTEKİN
• Kota Örnekleme;
• Tabakalı örnekleme yönteminin tesadüfi olmayan
biçimidir.
22
Doç. Dr. Alper AYTEKİN
• Kartopu Örnekleme;
• Evrenin sınırlarının ve evrene üye olanların kesin
olarak belirlenemediği durumlarda kullanılan bir
yöntemdir.
• Önce evrene dahil birisiyle temas kurulur, sonra
onun tanıdığı birisiyle ve böylece örnek kütle
çoğaltılır.
Ders bitti. Dinlediğiniz için
teşekkürler…
Doç. Dr. Alper AYTEKİN
23