Transcript bilişsel çarpıtmalar

BİLİŞSEL
ÇARPITMALAR
hazırlayan
SAYNUR NEVRES KAYA
BİLİŞSEL ÇARPITMA
• RASYONEL OLMAYANI
• GEÇERLİ KANITLARI BULUNMAYANI
• KENDİMİZLE VE ÇEVREMİZLE İLİŞKİN
GELİŞTİRDİĞİMİZ KALIP DÜŞÜNCELERİ
• DÜŞÜNÜRKEN YAPTIGIMIZ SİSTEMATİK
HATALARI
• OLAYLARI OLDUĞUNDAN DAHA FARKLI
ALGILAMA, DEĞERLENDİRME VE
YORUMLAMAYI İFADE EDER.
• ÖZELLİKLE GEÇİNİLMESİ ZOR İNSANLARDA
ÇOK YAYGIN GÖRÜLMEKTEDİR.
• EGO SAVUNMA
MEKANİZMALARI
GİBİ OOD’LERİN HİÇ
BİRİ TEK BAŞINA
ZİHNİNİZE
ÜŞÜŞMEZ.
• KARINCALAR GİBİ
EN AZ İKİSİ
BİRARADADIR VE
SON DERECE
DİSİPLİNLİ
ÇALIŞIRLAR
YA HEP YA
HİÇ/KUTUPLAŞTIRMA
• OLAYLARA YA BEYAZ YA SİYAH OLARAK BAKMA.
• GRİ ALANLARI YOK SAYMA.
• ”PERFORMANSIMIZ MÜKEMMEL DEĞİLSE TAMAMEN
BAŞARISIZ” ALGILARIZ
• İNSANLAR YA İYİDİR YA KÖTÜ.
• OLASILIKLARA YER VERİLMEZ.
• DUYGULARIN VE DÜŞÜNCELERİN AŞIRI UÇLARDA
GEZİNMESİ DURUMU.
• “NE ÖLÜME GELSİN NE DİRİME”
• “BAŞARAMAZSAM MAHVOLURUM”
• “YA BENİM OLURSUN YA KARA TOPRAĞIN”
AŞIRI GENELLEME
• BELLİ BİR DURUM YA DA ÖZELLİĞİN HER
YERDE VE HERKES İÇİN GEÇERLİ OLDUĞUNU
DÜŞÜNMEK.
• GELECEĞE İLİŞKİN OLUMSUZ KATI
TAHMİNLERDE BULUNMAK.
• HERKES, HER ZAMAN, DAİMA, ASLA GİBİ
SÖZCÜKLER SIKLIKLA KULLANILIR.
• “ANASINA BAK KIZINI AL”
• “BÜTÜN AKSİLİKLER BENİ BULUR”
• “SEN ADAM OLMAZSIN”
• “BUNU BİLİR BUNU SÖYLERİM”
ÖNERİLER
• GELECEĞE YÖNELİK KATI VE OLUMSUZ
TAHMİNLER HEM KENDİMİZ HEM DE KARŞI
TARAF İÇİN YIKICI, SAYGISIZ BİR
TUTUMDUR.
• İNSANLAR GELİŞMEYE VE DEĞİŞMEYE
AÇIKTIRLAR, ÖĞRENME KAPASİTELERİ
VARDIR.
• BAZEN BAŞIMIZA BİR TAKIM AKSİLİKLER
GELEBİLİR ANCAK BÜTÜN AKSİLİKLERİN
BİZİ BULDUĞU DÜŞÜNCESİ NEGATİF VE
GERÇEKÇİ OLMAYAN BİR DÜŞÜNCE
BİÇİMİDİR.
ZİHİNSEL FİLTRE
• TEK BİR OLUMSUZ DETAYI BULUP
ONUNLA UĞRAŞMAK VE ONA
TAKILARAK BÜTÜNÜ KAÇIRMAK
• TOPTANCILIK YAPMAK
TOPTANCILIK
• BİR TEK ÖZELLİĞİMİZ ELEŞTİRİLDİĞİNDE BÜTÜN
ÖZELLİKLERİMİZ ELEŞTİRİLMİŞ GİBİ HİSSETME.
• BAZILARININ ÜNVANLARI, ELBİSELERİ, ARABALARI,
ÇOCUKLARI, EVLERİ HER NELERİ VARSA HEPSİ
BENLİKLERİNİN BİR PARÇASIDIR, TEK BÜTÜNDÜR.
• KOMŞUNUZUN ARABASINI BEĞENMEZSENİZ ONU
BEĞENMEDİĞİNİZİ DÜŞÜNÜR.
• İKİ ÇOCUK KAVGA EDER BUNU DUYAN EBEVEYNLER
BİRBİRLERİYLE KAVGA EDERLER, ÇOCUKLAR BARIŞIR,
ANA BABALAR YILLARCA KÜS KALIR
• SINAVDA BAŞARISIZ OLURSUNUZ, “BEN İŞE
YARAMAZ BİRİYİM” DİYE DÜŞÜNÜRSÜNÜZ
OLUMLUYU GEÇERSİZ KILMAK
(SEÇİCİ NEGATİF ODAK)
• OLUMLU OLAYLARI ŞU VEYA BU NEDENLERLE
GEÇERSİZ KILMAK
• DAHA TARAFSIZ VE POZİTİF BİR BİLGİYİ
SAPTAYIP HATIRLAMAKTAN ZİYADE, HOŞ
OLMAYAN ANILARA, OLUMSUZ OLAYLARA
VE İMALARA ODAKLANMA.
• POZİTİF BİLGİNİN HER ZAMAN GÖZ ARDI
EDİLMESİ.
KİŞİSELLEŞTİRME
(ÜZERİNE ALINMA)
• BAŞKALARININ UĞRADIĞI SIKINTI VE
ÜZÜNTÜLERDEN KENDİNİ SORUMLU TUTMA.
• SUÇLULUK DUYGUSU, ALINGANLIK
• İMALI İLETİŞİME SIKLIKLA MARUZ KALANLARDA BU
DÜŞÜNME BİÇİMİNE RASTLANABİLİR.
• “KIZIM SANA SÖYLÜYORUM GELİNİM SEN ANLA”
MİSALİ “ACABA BANA BİR ŞEY Mİ İŞİTTİRMEK
İSTİYOR” TARZI DÜŞÜNME MODELLERİNE , AÇIK
MESAJLARDAN YOKSUN İLETİŞİMLERDE RASTLANIR.
• HER MESAJI KİŞİSELLEŞTİRENLER ÇEVRELERİNE ÖFKE
VE KIZGINLIK DUYARLAR VE BU DUYGUYU
BASTIRIRLAR.(PASİF/SALDIRGAN/KÜSLÜK)
MUTLAKCILIK/MELİ-MALI
• SOSYALLEŞME SIRASINDA BÜYÜK OLASILIKLA ANABABALARIMIZDAN EDİNDİĞİMİZ KURALLARIN
DEĞİŞMEYECEĞİNİ DÜŞÜNMEKTİR.
• SEVİLMELİYİM/HER ZAMAN BAKIMLI OLMALIYIM/HİÇ
HATA YAPMAMALIYIM/KİMSE BANA SAYGISIZLIK
ETMEMELİ/BANA GÜVENMELİYDİ.
• SÜPER EGO VE ANA/BABA BEN DURUMUNUN ETKİSİ.
• KATI, DEĞİŞMEZ,TARTIŞILMAZ KURALLAR YERİNE
DAHA ESNEK DEĞİŞTİRİLEBİLİR KURALLAR GEREKİR.
SONUÇLARA ATLAMA/AKIL
OKUMA
• NEGATİF BİR OLAYIN YA DA YAŞANTININ
ETKİSİ AŞIRI ORANLARDA ABARTILIR VE
AŞIRI GENELLEME YAPILIR.
• “EĞER PANİK ATAĞIM OLUR İSE TÜM
KONTROLÜMÜ KAYBEDECEĞİM VE
DELİRECEĞİM”
• “ONU ÇOK SEVDİM ANCAK BANA İHANET
ETTİ ARTIK TÜM İLİŞKİLERE KALBİMİ
KAPADIM ÇÜNKÜ YENİLERİNDE ESKİDEN
FARKI OLMAYACAK”
SONUÇLARA ATLAMA
(FALCILIK)
• YENİ BİR DURUMDAKİ BAŞARISIZLIĞI
VAKTİNDEN EVVEL YA DA YERSİZ BİR
BİÇİMDE TAHMİN ETMEK İÇİN
KÖTÜMSERLİĞİN YA DA DAHA ÖNCEKİ
BAŞARISIZLIK DENEYİMLERİNİN
KULLANILMASI.
• VİZEDE BAŞARISIZ OLDUM FİNALE
ÇALIŞSAM DA BAŞARAMAYACAĞIM
“
AŞIRI BÜYÜTME VE KÜÇÜLTME
(DÜRBÜN ETKİSİ)
• OLAYLARIN ÖNEMİNİ ABARTMA YA DA AŞIRI
KÜÇÜLTME
• GENELDE BAŞARISIZLIKLARIMIZ VE
DİĞERİNİN BAŞARILI DAVRANIŞLARI
ABARTILIR
• BAŞARILAR VE OLUMLU YANLARIMIZ İLE
DİĞERLERİNİN KUSURLARI KÜÇÜLTÜLÜR.
• KENDİMİZİ KÜÇÜLTÜR DİĞERİNİ
BÜYÜTÜRÜZ
DUYGUSAL KARARLAR
• OLUMSUZ DUYGULARIMIZIN O ANKİ
GERÇEĞİ YANSITTIĞINI KABUL
EDERİZ.
• HİSSEDİYORUM ÖYLEYSE DOGRUDUR.
• AYNI ZAMANDA AKIL OKUMA,
FALCILIK , GENELLEME ,AŞIRI
KÜÇÜLTME İÇERİRLER.
BİLİŞSEL KAÇINMA
• TATSIZ DÜŞÜNCELER, DUYGULAR
YA DA OLAYLAR BİLİNÇALTI
SAVUNMA MEKANİZMALARI İLE
AKTİF BİR ŞEKİLDE
BASTIRILIRLAR VE YOK
SAYILIRLAR.
BEDENSEL (YANLIŞ )
ODAK
• İÇSEL UYARICILARIN (MESELA KALP
ATIŞI, NEFES DARLIĞI, BAŞ DÖNMESİ,
KARINCALANMA GİBİ) BİR FELAKET
HABERCİSİ GİBİ YORUMLANMASI.
KESİN BİR BELİRTİ OLARAK
ALGILANMASI.
• “KALP KRİZİ GEÇİRİYORUM”
• “BOĞULUYORUM”
FONKSİYONEL OLMAYAN
TEMEL İNANÇLARIMIZ
• BİR İŞİ İYİ YAPAMIYORSAN HİÇ YAPMA DAHA İYİ.
• YENİLMİŞ VE KAYBETMİŞ DURUMA DÜŞMEMEK İÇİN
SORU SORMAMALIYIM.
• İNSANLARIN BANA VERDİĞİ ÖNEMİ YİTİRMEMEM
İÇİN KENDİMİ AÇMAMALIYIM.
• BENİ SEVEN BİR İNSANIN BENİMLE AYNI FİKİRDE
OLMASI GEREKİR.
• BİR BAŞKA KİŞİDEN YARDIM İSTEMEK ASLINDA
ZAYIFLIK BELİRTİSİDİR.
• SENSİZ YAŞAYAMAM.
• NE PAHASINA OLURSA OLSUN MAHCUP
OLMAMALIYIM.
BİLİŞSEL ÇARPITMALARIN
İLETİŞİME ETKİSİ
AŞIRI GENELLEYİCİ VE DEĞİŞTİRME GAYRETİNDE
OLANLAR----------ÖNYARGILI, TÜMDEN REDDEDİCİ
TAVIRLAR GELİŞTİRİRLER.
MUTLAKÇILAR ------- KARŞILARINDAKİNİ SUÇLAR VE
SAVUNMAYA İTERLER.
KİŞİSELLEŞTİRME EĞİLİMİ----KÜSER VE PASİF AGRESİF
TUTUM SERGİLERLER.
TOPTANCILAR(ZİHİNSEL FİLTRECİLER)--------BİR
ÖZELLİKLERİ
ELEŞTİRİLDİĞİNDE TÜM
KİŞİLİKLERİNİN ELEŞTİRİLDİĞİNİ DÜŞÜNÜRLER.
SAÇI ELEŞTİRİLİR------ÇİRKİNİM DER
İŞİ ELEŞTİRİLİR--------İŞE YARAMAZIM DER.
YEMEĞİ ELEŞTİRİLİR…KÖTÜ EV SAHİBİYİM DER.