Transcript Ligjërata Kontestimore

Jus Romanorum
JUS
JUSQUOD
QUODAD
ADACTIONES
ACTIONESPERTINED
PERTINED
RREGULLAT JURIDIKE
EEDREJTA
DREJTAEEPRODURES
PRODURESCIVILE
CIVILE
Rregullat
Rregullatjuridike
juridikeme
metëtëcilat
cilatrregullohen
rregullohen
çështjet
çështjetpër
përmjetet
mjetetdhe
dheveprimet
veprimet
që
qëmund
mundt'it'ipërdorin
përdorintitullarët
titullarëte etëtë
drejtave
drejtavesubjektive
subjektivepër
përtatavënë
vënënë
nëlëvizje
lëvizje
aparatin
aparatinshtetëror
shtetërortëtëdhunës
dhunësdhe
dhet'it'i
mbrojnë
mbrojnëtëtëdrejtat
drejtate etyre.
tyre.
I. I. çështjeve
çështjevembi
mbiorganet
organetshtetërore,
shtetërore,
kompetente
kompetenteqë
qëtëtëmbrojnë
mbrojnëme
meforcë
forcë
drejtat
drejtate ecënuara
cënuarasubjektive
subjektivetëtë
qytetarëve,
qytetarëve,- -gjykatat
gjykatat
II.II. çështjeve
çështjevembi
mbiveprimtarinë
veprimtarinëe egjyqeve
gjyqeve
dhe
dheveprimet
veprimete epalëve
palëvepara
paragjyqit
gjyqitdhe
çështjeve
mbi funksionimin
e
dhe çështjeve
mbi funksionimin
e
judikaturës
judikaturësnë
nëpërgjithësi.
përgjithësi.
I.I. PROCEDURA
PROCEDURA ME
ME LEGIS
LEGIS ACTIO
ACTIO
II.
II. PROCEDURA
PROCEDURA FORMULARE
FORMULARE
III.
EKSTRAORDINARE
III. PROCD.
POC.EKSTRAORDINARE
(Cognitio
(Cognitio extradinaria)
extradinaria)





Me zakone zgjidhesishin të gjitha çështjet
kontestuese dhe të gjitha cënimet e të drejtave në
rregullimin parashtetëror të Romës. Zbatohej
parimi i hakmarrejs dhe vetëmbrojtjes.
Organ shteteror Rexi, ose arbitri (aktgjykimet e tyre
bazoheshin ne zakone dhe pikp.morale.
Ndarja e procderures civile ne:
In jure, e cila zhvillohej para magjistratëve romakë.
In judicio apoapud judicem, e cila zhvillohej para
gjyqtarit të zgjedhur apo arbitrit.


1.
2.
3.

1.
2.
Paditë e bazuara në ligj, ndaheshin në:
DELKARATIVE,legis actio deklarative ishin ato që kishin për
qëllim të vërtetonin se a ekziston apo nuk ekziston ndonjë e
drejtë. Këto ishin:
Legisactio sacramento
Legisactio per judicis postulationem,
legis actio per condictionem.
EKZEKUTORE, legis actio ekzekutore ishin ato që kishin për
qëllim realizimin e ndonjë të drejte,ekzistimi i së cilës
ishte i caktuar me aktgjykim në procedurë përkitazi më ndonjë
legis actio deklarative, ose me adiksion në procedurën in jure për
shkak të pranimit apo të mbrojtjes së palejuar të personit të
paditur, ose me pranimin publik të ndonjë detyrimi. Këto ishin:
Legisactio per manus injectionem, dhe
legisactio per pignoris capionem.



1.
2.
3.
4.
5.
Formula, shënimi i shkurtër me shkrim që magjistrati ja
dorëzonte paditësit
kah fundi i procedurës in jure, ndërsa paditësi të paditurit.
Çdo formulë përmbante elementet esenciale qe e njoftonin
gjyqtarin me brendinë e kontestit dhe që gjyqtarit i
mundësonin ta zgjidhte me sukses kontestin.
Pjeset kryesore te formules:
Emerimi i gjyqtarit,
Kerkespadia,
Demonstratio, sqarimet e kerkespadise,
Autorizimi i dhene i gjyqtarit per shqiptimin e denimit,
Autorizimi i dhene i gjyqtarit per zgjidhejen e
marredh.bashkepronesore.
Ndihmësit dhe përfaqësuesit e palëve:

ORATORET

VAKOKATET

-
PERFAQESUARIT E PALEVE
Cognitores, perfaq. i emeruar nga pala
Procuratores, perfaq. ne mungese te pales
Pas seancës kryesore dhe procedurës së zbatuar provuese,
gjyqtari në bazë të bindjes së lirë gjyqtare merrte sententio
AKTGJYKIMI DEKLARATIV, aktgj ishte deklarativ kur gjyqtari
deklaronte se ndonjë marrëdhënje juridike ek. apo nuk ek.
Atkgjykimi deklarativ kondemnator, ishte ai që figuronte në
favor të paditësit mbi të cilin ishte aprovuar kërkesëpadia;
Atkgjykimi deklarativ aposulutor, ishte ai që figuronte në
favor të të paditurit mbi të cilin kërkesëpadia ishte
refuzuar.
AKTGJYKIMI KONSTITUIV, në raste të veçanta në bazë të
aktgjykimit krijoheshin marrëdhënje juridike që nuk
ekzistonin para aktgjykimit. Kjo ngjante në aktgjykimet- në
bazë të padive të ndarjes edhe kur aktgjykimi bazohej në
gjendjen faktike të vërtetuar gabimisht.

ANULIMI I AKTGJYKIMIT
Revocatio in duplum
Aktgjykimet e marra në
procedurën formulare ishin të
plotfuqishme menjëherë pasi
shqiptoheshin.
Kundër aktgjykimeve të shqiptuara
nuk kishte mjet të rregullt juridik.
Rrallë, kur aktgjykimi merrej në
mënyrë të padrejtë (cënimi i rreg.
procesuale) mund të kërkohej
anulimi i aktgjykimit. Kjo ishte:
revocatio in duplum.
I padituri parashtronte kërkesa
për anulimin e aktgjykimit në
afatin prej një viti pas marrjes së
aktgjykimit ose me rastin
e ekzekutimit.
EKZEKTUIMI I AKTGJYKIMIT
Aktgjykimi duhej të priste
patjetër 30 ditë (dies justi, afati i
paricionit) që debitori ta kryente
prestimin që i ishte inponuar me
aktgjykim. Kur debitori nuk e
bënte këtë, kreditori fitonte të
drejtën për të kërkuar
ekzekutimin.
Padia me të cilën kërkohej
ekzekutimi quhej actio judicati.
Likuidimi i masës së bankrotit
bëhej në ankandet publike. E tërë
masa e bankrotit shitej në tërësi
(venditio bonorum).
LLOJET E PADIVE
- actio populares etj.
 MJETET E JASHTEZOKONSHME JURIDIKE
- indirektet ( decreta- urdheresa etj.
 RESTITUCIO IN INTEGRUM
- equitas & bona fidei (nderi dhe mirebesimi)
- afati 1 vit
- demi te ishte per shkak te dolus, , vis mettus
dhe error, abstenia-mungesa, ob aetatemmituria.
 APPELLATIO- ankesa
