Transcript วินิจฉัยโรค - ศูนย์บริหารศัตรูพืช จังหวัดเชียงใหม่

หลักการวินิจฉัยโรค และแมลงศัตรูพชื
โดย
นางสาวนุชจารี วนาศิริ
ศูนย์ บริหารศัตรูพืชจังหวัดเชียงใหม่
ทำอย่ ำงไร ?
เรำจะวินิจฉัยโรคอย่ ำงถูกต้ อง
•ความร้ ู
•เครื่องมือ
•วิธีการ
Disease triangle
เชือ้ สาเหตุ
พืชอาศัย
เวลา
สิ่งแวดล้ อม
Disease cycle
การปลูกเชือ้
อยูข่ ้ ามฤดู
การแทงผ่านเข้ าสู่
พืช
แพร่ระบาด
การติดเชื ้อ
เติบโต/ขยายพันธุ์
การเจริญลุกลาม
โรคพืชที่มีสาเหตุมาจากสิ่ งมีชีวติ
•
•
•
•
•
จุลินทรี ย์ต่างๆ (microorganism)
ไส้ เดือนฝอยศัตรู พชื (Nematode)
โปรโตซัว (Protozoa)
พืชชัน้ สูง (Phanerogram)
สาหร่ ายปรสิต (parasitic algae)
• เป็ นจุลินทรี ย์ มีนิวเคลียส มีเซลลูโลส หรื อไคตินเป็ นส่วนประกอบของผนังเซลล์
• ลักษณะ เป็ นเส้ นใยยาว แตกกิ่งสาขา
• ขยายพันธุ์แบบใช้ เพศ (Zygospore, Ascospore, Basidiospore)
และไม่ใช้ เพศ (conidia, sporangiospore)
• เป็ นปรสิต (parasite) หรื อ แซปโปรไฟต์ (saprophyte)
เชื้อสำเหตุโรคพืช
• รา (Fungi)
Oidium sp.
Colletotrichum gloeosporioides
Curvularia sp.
acervulus
pycnidium
อำกำรของโรคที่เกิดจำกเชื้อรำ
rust
Anthracnose
ราแป้ง
เชื้อแบคทีเรีย
• เป็ นจุลินทรีย์เซลล์ เดียว ไม่ มีเยื่อหุ้มนิวเคลียส (prokaryote)
• รูปร่ างท่ อน กลม เกลียว
• เป็ นปรสิต (parasite) หรือ แซปโปรไฟต์ (saprophyte)
• แบคทีเรี ย (Bacteria)
ลักษณะโคโลนี บนอาหารเลี ้ยงเชื ้อ
Xanthomonas campestris pv. Glycine
อาการ Bacterial pastule
bacterial ooze exuding
เชือ้ ไวรั ส
• อนุภาคของไวรั สประกอบด้ วยกรดนิวคลิอิค ที่ห่อหุ้มด้ วย
โปรตีน
• มีรูปร่ างหลายแบบ ทรงกระบอกสัน้ ท่ อนยาว ทรงกลม
หลายเหลี่ยม
• ถ่ ายทอดโดยมีแมลง ไร กาฝาก และจุลินทรีย์เป็ นพาหะ
ไวรัส (virus)
Tobacco mosaic virus (TMV)
Cucumber Mosaic Virus (CMV)
พาหะ
ใบจุดวงแหวนมะละกอ
ใบด่ างถั่วฝั กยาว
โรคใบสีส้มของข้ าว
เพลีย้ จักจั่นสีเขียว
พาหะ
ไวรอยด์ (viroid)
Hop stunt viriod
Citrus exocortis viroid (CEVd)
ไฟโตพลาสมา (phytoplasma)
พุ่มไม้ กวาด
Witches broom
แมลงพาหะ : เพลี ้ยจักจัน่ สีน ้าตาล
แตกพุ่มแจ้ ลักษณะเป็ นฝอย
Phyllody
ไส้ เดือนฝอย (Nematode)
• ขนาด 15-30 ไมครอน ยาว 300-1,000 ไมครอน
• มี spear หรื อ stylet
• เป็ น ectoparasite หรื อ endoparasite
ไส้เดือนฝอย (nemathod)
The root-knot nematode, Meloidogyne incognita
a: ไส้ เดือนฝอยระยะที่ 2 (เข้ าทาลาย)
b: ไส้ เดือนฝอยเพศเมีย จากเนือ้ เยื่อบริเวณราก
c: แสดงอาการปุ่ มปมที่รากของมะเขือเทศ
อาการรากปม
Corn seedlings stunted by nematode feeding
• โปรโตซัว (Protozoa) โรคเหี่ยวในปาล์มน ้ามัน
• พืชชันสู
้ ง (Phanerogram) กาฝาก ฝอยทอง หญ้ าแม่มด
• สาหร่ายปรสิต (Parasitic algae) ปกคลุมผิวพืชทาให้ การ
สังเคราะห์แสงลดลง
โรคพืชที่มีสาเหตุจากสิ่งไม่ มีชีวิต
•
•
•
•
•
•
•
•
•
อุณหภูมิ : สูง หรื อ ต่าเกินไป
ความชื ้น : สูงหรื อต่ากินไป
แสงสว่างไม่เพียงพอ
ออกซิเจนไม่เพียงพอ
Zn
มลภาวะ
การขาดแคลนแร่ธาตุ ( หลัก N P K รอง Mg Ca B S Fe Zn)
ดินเป็ นกรด ด่าง จัด
พิษจากสารเคมี
การปฏิบตั ิทางเขตกรรมไม่เหมาะสม
Ca
ขั้นตอนการวินิจฉัยโรค
• สังเกตอาการผิดปกติของพืช
• เก็บตัวอย่ างพืชเป็ นโรค /ดิน อย่ างถูกต้ อง
พร้ อมข้ อมูลการปลูกพืช
• การตรวจวินิจฉัยสาเหตุโรค
เทคนิคการตรวจสอบเชื้อสาเหตุโรค
Streak plate ใช้ กับเชือ้ แบคทีเรี ย
Dilution
method
กำรแยกเชื้อจำกดินโดยตรง
(Direct soil plating)
กำรแยกเชื้อโดยใช้ เหยือ่ ล่ อ
(Baiting technique)
กำรแยกเชื้อจำกดินบริเวณรำกพืช
(Pathogen isolation from the rhizosphere)
กำรแยกเชื้อรำจำกเมล็ดพืช
(Isolation from infected seed)
Blotter method
Agar method
Koch’s Postulates ( 4 ขั้นตอน)
•
•
•
•
เชือ้ สาเหตุมีความสัมพันธ์ กับพืช
สามารถแยกเชือ้ สาเหตุโรคจากพืชนัน้ ให้ เป็ นเชือ้ บริสุทธิ์
เชือ้ บริสุทธิ์ท่ แี ยกได้ นาไปปลูกเชือ้ ในพืชปกติ
พืชที่ได้ รับการปลูกเชือ้ สามารถแสดงอาการ
Order Coleoptera
ด้ วงปี กแข็ง
มี 4 ปี ก ปี กนอกแข็ง ปี กในใส
ศัตรู พชื / ตัวหา้
Order Lepidoptera
มี 4 ปี ก ปี กมีขน/ลาย
เป็ นศัตรู พชื (ตัวแก่ กินนา้ หวาน)
Order Hymenoptera
ผึง้ ต่ อ
แตน มด
มี 4 ปี ก บางใส เอวคอด
เป็ นตัวหา้ ตัวเบียน
(ผึง้ กินนา้ หวาน)
แมลงวัน
ยุง
Order Diptera
มี 2 ปี ก ปี กบาง ตาโต
เป็ นศัตรู พชื เป็ นตัวหา้ ตัวเบียน
Bactocera dorsalis
B. correcta
B. carambolae
B. papayae
Order Homoptera
เพลีย้
มี 4 ปี กเท่ ากัน หัวและหลังรู ปสามเหลี่ยม
ปากเจาะดูด เป็ นศัตรู พชื
Order Hemiptera
มี 4 ปี ก โคนปี กแข็ง ปลายปี กอ่ อน ปากแหลม
ปากเจาะดูด เป็ นศัตรูพชื เป็ นตัวหา้
Order Orthoptera
ตั๊กแตน แมลงสาบ
แมลงกระชอน จิง้ หรีด
มี 4 ปี ก ตาโต ขาใหญ่ ปากกัด
เป็ นศัตรู พชื (หนวดสัน้ ) เป็ นตัวหา้ (หนวดยาว)
Order Collembola
แมลงเล็ก ๆ ในตม ไม่ มีปีก ใต้ ท้องมีขาดีด 1 คู่
อยู่ในดิน กินซากพืช จุลินทรีย์ในดิน
Order Ephemeroptera
ชีปะขาว
ปี กมีร่างแห ละเอียดมาก บินเหนือนา้
กินซากพืช แพลงตอน
Order Odonata
แมลงปอ
มี 4 ปี ก ปี กคู่หน้ าเล็กกว่ าปี กคู่หลัง ปี กมีร่างแห
พบมากบริเวณแหล่ งนา้ ปากกัด เป็ นตัวหา้
Order Dermaptera
แมลงหางหนีบ
หางเป็ นง่ าม ไข่ ในดิน ชอบอยู่ในดินที่มีซากพืช
ปากกัด เป็ นตัวหา้ (กินซากพืช)
Order Thysanoptera
เพลีย้ ไฟ
ปี กยาวแคบ มีขนขอบปี ก ตัวเล็กมาก
ปากกรี ดดูด เป็ นศัตรู พชื เป็ นตัวหา้
Order Isoptera
ปลวก
ฟั นแข็งแรง เป็ นแมลงสังคม
ปากกัด เป็ นศัตรู พชื
Order Neuroptera
แมลงช้ างปี กใส
มี 4 ปี ก เป็ นร่ างแห ทนแล้ ง
ปากดูด(ตัวเต็มวัย) ปากกัด(ตัวอ่ อน) เป็ นตัวหา้
กำรระบำดของแมลง
- แมลงไม่ ระบาดทุกชนิด
- ไม่ ระบาดทุกฤดู
- ไม่ ระบาดทุกแปลง / ทุกที่