Transcript Нутқнинг грамматик тузилишини шакллантириш

Mavzu:
BOLALARNI SAVOD O`RGATISHGA TAYYORLASH
REJA:
1. BOLALARDA O`QISH VA YOZISHGA BO`LGAH QIZIQISHINI UYG`OTISH.
2. BOLALARNI TURLI FAOLIYAT YO`NALISHIDA SAVODGA O`RGATISHGA
TAYYORLASH.
3. BOLALARNI YOZISH, O`QISH KO`NIKMALARINI SHAKLLANTIRISH.
4. MASHG`ULOTLAR JARAYONIDA BOLALARNI SAVODGA O`RGATISH.
Tayanch tushunchalari:
Savodga таyyorlash, tovush madaniyati, lug`atini boyitish, mustaxkamlash,
faollashtirish, nutq grammatikasi, таkомillashtirish, оg`zaki nutq, ravon nutq,
savodga tayyorlash.
Adabiyotlar:
1. F.R. Qodirova, R.M. Qodirova ”Bolalar nutqini rivojlantirish nazariyasi va
metodikasi” -T., istiqlol 2006yil.
2. D.R. Babayeva “ Nutq o`stirish metodikasi” T:, - Fan va texnologiya 2009 yil.
3. Q.SHodiyeva ” O`rta gurux bolalari nutqini o`stirish” T:, - “O`qituvchi” 1993y.
Уч ойликдан бошлаб талаффуз жиҳатидан бой бўлган асарлардан фойдаланиш
тавсия этилади. 3 ойликдан бошлаб 6 ойликкача овоз хиргойисига эга бўлган – халқ чолғу
асбобларига тақлид қилинадиган (“Така-тум-бак”, “Дили-бом, тили-бом” ва бошқ.)
асарлар фойдали. Улар боланинг овоз имкониятларини ривожлантиради. Болада чулдираш
пайдо бўлиши билан (5-6 ой) чулдирашга оҳангдош бўлган, бир неча марта
такрорланадиган ва овоз билан ифодаланадиган бўғинлардан иборат бўлган ҳис-ҳаяжонли
қисқа иборалар ва айтишувлардан фойдаланган маъқул.9 ойликдан бошлаб болага таниш
бўлган, у “ўрганган” вазиятларга таянган ҳолда нутқий тақлид ва овоз ифодалилигини
ривожлантириш муҳимдир.12 ойликдан бошлаб кичкинтойда кичик фольклор жанри
асарлари элементлари (бекинмачоқ ва ҳ.) асосида нутқий мулоқотга киришишга,
жаранглаётган матнга мос равишда ҳаракатлар бажаришга ундаш лозим. Бола ҳаётининг
иккинчи йили. Бола билан нутқий мулоқотни йўлга қўйиш ва унинг луғатини бойитиш,
ўз ҳаракатларини сўзлар билан биргаликда амалга ошириш, кичкинтойни тарбиячи
(катталар)топшириғга кўра айрим оддий топшириқларни (ўйинчоқни, этикларни,
пальтони келтириш; қизил ўйинчоқларини кўрсатиш) бажаришга ундаш, буюмлар, кийимбошлар, идиш-товоқлар, сабзавотлар ва меваларнинг номлари ва улар билан амалга
ошириладиган ҳаракатлар ҳақидаги саволларга жавоб бериш учун барча режим
вазиятлари ва маиший вазиятлардан фойдаланиш лозим
“ Voqelikni kuzatish har qanday bilimga ega bo`lishdir”
deb ta`kidlaydi Ye.I.Tixeyeva
U ko’rgazmaviylik va kuzatishni bola nutqini rivojlantirish
asosi deb hisoblaydi.
Ye.I.Tixeyeva o’z metodikasida bolalar nutqini
rivojlantirishga oid ishlar mazmunini:
- nutqning rivojlanishi,
-og’zaki
nutq rivojlanishi ro’y beradigan
faoliyat turlarini aniqlaydi.
Mashg’ulotlar jarayonida ushbu faoliyat turlarini
yo’lga qo’yishda
- lug’atni boyitish
-ravon
nutqni rivojlantirishga qaratish
lozimligini takidlaydi.
Ibn Sino bola shaxsini hurmat
qilish, bolaning tabiiy yosh
xususiyatlarini hisobga olgan
holda uning qiziqishlarini
o’rganishga chaqiradi.
Мактабгача ёшдаги болалар ривожланишига қўйиладиган
Давлат талаблари.
Tайёрлов гуруҳда “ Нутқ, ўқиш ва саводга тайёргарлик”
йўналишининг асосий вазифалари:- боланинг тил тўғрисидаги тасаввурлари ва билимларига эга
бўлиши (антоним ва синонимларни топа олади ),
-
ўқиш ва ёзиш малакаларини шакллантириш,
- бола ўз она тилининг фонетик граматик тузилишини билиши,
- сўзлардаги биринчи товушларни билиши,
- бўғинлаб ўқиши,
- алифбени билиши белгиланган.
Бу вазифаларни бажариш учун тайёрлов гуруҳида йил давомида
жами 72 та машғулот ўтказилади. Шулардан 36таси болаларнинг оғзаки
нутқини ўстириш бўйича, 36таси саводга тайёрлаш бўйича бўлади.
ANTONIM
SINONIM
Katta - …….
CHiroyli - …….
Baland - ……
Zirak - ……..
Uzun - ………
Ollox - …….
………… - …….
……….-………
TOVUSHLARNI
O`RNINI ANIQLASH
.
Boshida
O`rtasida
Oxirida
A………..
……A……
………….A
SA-SA-SA
.
ASAL TO`LA KOSA
SA-SA-SA
MEN YEDIM SOMSA
Инсерт усулидан фойдаланиб ишлаш қоидаси
1. Маъруза матнини ўқиб, матннинг четига қуйидаги белгиларни қўйиб
чиқинг:
В – биламан
+ - мен учун янги маълумот
- - мен билган маълумотни инкор қилади
? – ноаниқ (аниқлаштириш талаб қиладиган) қўшимча маълумот.
2. Олинган натижаларни жадвал шаклида расмийлаштиринг.
Болаларни савод ўргатишга тайёрлаш
Мавзу саволлари
1. Болаларда ўқиш ва ёзишга
бўлган қизиқишини уйғотиш.
2.Болаларни турли фаолият йўналишида
саводга ўргатиш.
3. Болаларни ёзиш ва ўқишга ўргатиш
усуллари
4. Машҳулотлар жараёнида болаларни
саводга ўргатиш
В
-
+
?
Боғланишли
нутқни
шакллантириш
Болаларнинг нутқи,
ўқиш ва саводга
тайёргарлиги
Луғат
иши
Нутқнинг
грамматик
тузилишини
шакллантириш
МАВЗУ: БОЛАЛАРДА НУТҚНИ
РИВОЖЛАНТИРИШГА ДОИР ИШЛАРНИ
РЕЖАЛАШТИРИШ.
Режа:
1. Нутқни ривожлантиришга доир ишлар
режалаштиришга мужассам ёндашув.
2.Режалаштириш
турлари
(машғулотлар,вазифалар, методлар,якка ишлаш).
3.Календар режа тузиш.
4.Нутқни
ривожлантириш
ҳисоботига
қўйиладиган талаблар.
Таянч тушинчалари:
Календар, ривожлантириш, мужассам,методлар,ёндашув,
Дастурни
ўрганишни
нутқни
ривожлантиришнинг
асосий
вазифаларини эслатиб ўтиш билан бошлаш мумкин. Сўнгра битта гуруҳ
мисолида ушбу асосий вазифаларнинг мазмуни қандайлигини ва у
дастурнинг қайси бўлимларида учрашини кўрсатиш зарур. Юқорида
қайд этилган жамоавий муҳокама сингари тарбиячига бошқа ёш
гуруҳлари дастурларининг матнларини ўрганиб чиқиш таклиф
этилади.Навбатдаги машғулотда дастурий материални алоҳида вазифалар
бўйича қиёсий таҳлил қилиш ўтказилади, материални ёш гуруҳларида
изчил равишда мураккаблаштириб бориш қайд этилади. Мактабгача
тарбия соҳаси ходимига дастурни якка тартибда ва айни пайтда жамоа
бўлиб ўрганишга тўғри келади. Болалар боғчаси мудираси ёки катта
тарбиячи ҳар йили сентябрь ойида тарбиячиларнинг ўз ёш гуруҳлари
учун дастурнинг тегишли талабларини ажратиб олишлари, уларни
ўзларининг ёш гуруҳларига мўлжалланган дастурий талаблар билан
кўргазмали таққослаш, уларни аралаш гуруҳлар дастури билан
кўргазмали таққослаш учун нутқни ривожлантириш дастурини
тарбиячилар иштирокида жамоавий муҳокама қилишни ўтказишлари
лозим.
Болалар
нутқини
ривожлантиришга доир ишларга методик
рахбарлик.
РЕЖА: 1. Мактабгача таълим
Mуассасаларида касбий махоратни
такомиллаштириш мақсадида
тарбиячилар билан олиб бориладиган
услубий иш шакиллари.
2. Мудира ва услубчининг мактабгача
ёшдаги болаларда нутқни
ривожлантириш борасида олиб
бориладиган ишлар режаси.
3. Барча ёш босқичларида болалар
нутқини ривожлантиришга доир
педагогик ишлар мазмуни ва шартшароитлари.
4. Мактабгача таълим
муассасаларида”Ўзбекистон
Республикасида мактабгача ёшдаги
болалар нутқни ривожлантиришнинг
долзарб муаммолари” мавзусидаги
педагогик кенгашни тайёрлаш ва
ўтказиш.
9-МАВЗУ:
6-илова
1-ўқув топшириқ
«Қандай» органайзерини тўлдиринг
Муҳим муаммонинг ечимини топишга ёрдам беради ва “Қандай” саволи
орқали муаммо ҳал қилинади.
“Педагогик
кенгашни
тайёрлаш ва
ўтказиш
Қандай?
Қандай
Қандай?
Қандай?
Қандай?
Қандай?
Қандай?
Қандай?
Қандай?
Қандай?
ФСМУ технологияси
Ушбу технология мунозарали масалаларни ҳал этишда хамда ўқув жараёнини
бахс-мунозарали ўтказишда қўлланилади, чунки бу технология талабаларни ўз
фикрини химоя қилишга, эркин фикрлаш ва ўз фикрини бошқаларга ўтказишга, очиқ
холда бахслашишга хамда шу билан бирга бахслашиш маданиятини
ўратади.Тингловчиларга тарқатилган оддий қоғозга ўз фикрларини аниқ ва қисқа
холатда ифода этиб, тасдиқловчи далиллар ёки инкор этувчи фикрларни баён этишга
ёрдам беради.
Ф – фикрингизни баён этинг
С – фикрингиз баёнига сабаб кўрсатинг
М – кўрсатган сабабингизни исботловчи далил келтиринг
У – фикрингизни
умумлаштиринг
Жадвални
тўлдиринг
Савол
(Ф) Фикрингизни баён этинг
(С) Фикрингиз баёнига сабаб
кўрсатинг
(М) Кўрсатган сабабингизни
исботловчи далил келтиринг
(У) Фикрингизни умумлаштиринг
Мактабгача ёшдаги болалар нутқини
ривожлантириш борасида болалар
боғчасида амалга ошириладиган ишлар
мақсадини тавсифлаб беринг
KATTA TARBIYACHI MTM
DA TA`LIM-TARBIYAVIY
ISHGA
METODIK RAXBARLIK NI
AMALGA OSHIRADI
TA`LIM-TARBIYA
PROGRAMMASINI
BAJARILISHINI TA`MINLAYDI
VA NAZORAT QILADI
TA`LIM-TARBIYAVIY
ISHNING TO`G`RI
UYUSHTIRILISHI UCHUN
JAVOBGAR
ILG`OR PEDAGOGIK TAJRIBANI
O`RGANADI, UMUMLASHTIRADI
VA TARQATADI, PRDAGOGIK
KENGASH UCHUN ZARUR
MATERIALLAR TAYYORLAYDI
BOLALARNING YOSHLARIGA
MUVOFIQS PEDAGOGIK
QO`LLANMALAR VA O`YINCHOQLAR
TAYYORLAYDI
OTA-ONALAR O`RTASIDA PEDAGOGIK
BILIMLARNI TARG`IB
ETISH
KATTA TARBIYACHI NAZARIY VA AMALIY
BILIMLARGA EGA BO`LISHI BOLA
PSIXOLOGIYASINI CHUQUR BILISHI
LOZIM
TAJRIBALIY PEDAGOGLARNING ILG`OR
ISHLARINDAN FOYDALANA OLISHI