Transcript Ўқув машғулоти

Инновацион таълим технологиялари
маркази
ПЕДАГОГИК
ТЕХНОЛОГИЯЛАРНИ
ЛОЙИҲАЛАШТИРИШ ВА
РЕЖАЛАШТИРИШ
ҚОИДАЛАРИ
1
Педагогик технологияларни
лойиҳалаштириш ва
режалаштириш қоидалари
1. Ўқув фани бўйича таълим
технологиясини ишлаб чиқиш қоидаси.
2. Ўқув машғулотида таълим
технологиясини лойиҳалаштириш ва
режалаштириш қоидалари.
2
Ўйланг ва қуйидаги саволга
жавоб беринг: Ўқув фани
бўйича таълим технологияси
нималар асосида ишлаб
чиқилади? Ва у қандай
қоидага амал қилади?
3
1. Ўқув фани бўйича таълим
технологиясини ишлаб чиқиш
қоидаси
4
Ўқув фани бўйича таълим технологияси қуйидагилардан келиб
чиққан ҳолда ишлаб чиқилади
Таълим технологиясини ишлаб чиқиш қоидалари
Мақсадни белгилаш; ўқув фанининг тузилиши ва мазмуни;
фан бўйича ўқув ахборотининг ҳажми ва мураккаблиги
ДТС томонидан белгиланган, берилган шароитда, ўқув
режада белгиланган вақтда таълим мақсадларига эришишни
кафолатловчи
ўқитиш,
коммуникация,
ахборот
ва
бошқарувнинг йўл ва воситаларини танлашга концептуал
ёндашув
5
 Қуйидаги
саволга жавоб
беринг: Таълим
технологияси қандай
тузилишга эга? (Блицсўров)
6
Таълим технологиясининг тузилиши
КИРИШ
ТАЪЛИМ
ТЕХНОЛОГИЯСИНИНГ
КОНЦЕПТУАЛ
АСОСЛАРИ
НАЗАРИЙ ВА АМАЛИЙ
МАШҒУЛОТЛАРДА ТАЪЛИМ
ТЕХНОЛОГИЯСИ
7
1. КИРИШ
2. ТАЪЛИМ
ТЕХНОЛОГИЯСИ
НИНГ
КОНЦЕПТУАЛ
АСОСЛАРИ
 жамиятни демократлаштириш ва бозор иқтисодиёти
тамойилларининг чуқурлашуви шароитида таълимни
технологиялаштиришнинг долзарблиги асосланади;
 ўқув фани бўйича таълим технологиясининг тузилиши
баён
этилади
ва
маъруза
амалий,
семинар
машғулотларида танланган таълим моделларига тавсиф
берилади.
 ўқув фанининг мақсади, вазифалари ва долзарблиги,
ўқув фани бўйича ўқув дастурига мос аудитория
соатларининг ҳажми ва фаолият турлари бўйича
тақсимланиши;
 ўқув фанининг мазмуни: ўқув фанининг ўқув
дастурига мос равишда ўқув фанининг мавзуий мазмуни
изчил баёни ёритилади;
 ўқув машғулотларида таълим технологияларини ишлаб
чиқишнинг концептуал асослари: бунда ўқитиш,
коммуникация, ахборот ва бошқарувнинг йўл ва
воситаларини танлаш ишини амалга ошириш асосида
ётувчи таълим технологиясини лойиҳалаштиришга
концептуал ёндашув белгиланади.
3. НАЗАРИЙ ВА АМАЛИЙ (ЛАБОРАТОРИЯ) МАШҒУЛОТЛАРДА
ТАЪЛИМ ТЕХНОЛОГИЯСИ
8
 Ўйланг
ва қуйидаги саволга
жавоб беринг: лойиҳалаштириш
ва режалаштиришнинг фарқи
нимада деб ўйлайсиз?
9
2. Ўқув машғулотида таълим
технологиясини
лойиҳалаштириш ва
режалаштириш қоидалари
10
Ўқув машғулотида таълим технологиясини лойиҳалаштириш ва
режалаштириш қоидалари
Таълм технологиясини ишлаб
чиқишда ўқитувчи
ҳаракатининг кетма-кетлиги
1.
Таълим
лойиҳалаштириш
технологиясини
Натижа
Таълим технологияси модели
2. Ўқув машғулотида талабалар
билан ҳамкорликдаги фаолиятини
босқичма-босқич режалаштириш
Ўқув машғулотининг технологик
харитаси
3. Ўқув жараёнининг ташкилийдидактик
таъминотини
ишлаб
чиқиш
Ўқув
машғулоти
технологик
харитасига иловалар: ўқув-услубий,
тарқатма
ва
кўргазмали
материаллар
11
ЎҚИТИШ ТЕХНОЛОГИЯСИНИНГ МОДЕЛИ
1. ЎҚУВ МАШҒУЛОТИНИ ШАКЛИ ВА ТУРИ
АНИҚЛАНАДИ
12
Қуйидаги саволга жавоб
беринг: Қандай ўқув машғулот
шакли ва турлари мавжуд?
(Аукцион)
13
НАЗАРИЙ
Ўқишни ташкил этиш
шакллари
АМАЛИЙ
14
НАЗАРИЙ (1)
Назарий
Тўлиқ (комбинацияланган) ўқув машғулоти
Бу машғулот, интегратив дидактик мақсадлардан иборат бўлиб, ўтилган
Ўқув материали бўйича билимларни фаоллаштиришга, ўзлаштириш
даражаси ва кўникма ва малакаларни шаклланганлик даражасини
аниқлашга (назорат); янги ўқув материалини ўзлаштиришга,
Тизимлаштириш ва умумлаштиришга йўналтирилган бўлади.
(фойдаланиладиган ўқитиш методлари – маъруза, тушунтириш, кўрсатиш,
Намойиш,ҳикоя, машқ ва бошқ.)
Машғулотнинг тузилмавий элементлари
1. Ташкилий бошланиш.
2. Мақсад ва вазифалар билан таништириш.
3. Таян билимларни фаоллаштириш мақсадида уй вазифасини текшириш.
4. Янги ўқув материали баёни
5. Материални мустаҳкамлаш ва такрорлаш.
6. Машғулот якуни.
7. Уйга вазифа.
15 15
НАЗАРИЙ (2)
Янги билимларни эгаллаш бўйича ўқув машғулоти
Унинг асосий мақсади янги ўқув материалига олиб кириш ва уни
бирламчи онгли қабул қилиш, ва уни натижаси бўлиб ўқувчиларда
ўрганилаётган факт ва ҳодислар тўғрисида тасаввурларни яратиш,
ўрганилаётган фан моҳятини ташкил этувчи тушунчалар мазмунини
тушуниши ва б. ҳисобланади.
(таълим методлари- маъруза, тушунтириш, намойиш, ҳикоя, видео ва б.)
Машғулотнинг тузилмавий элементлари
1.
2.
3.
4.
5.
Ташкилий бошланиш.
Мақсад ва вазифалар билан таништириш.
Янги ўқув материали баёни.
Машғулот якуни.
Уйга вазифа.
16 16
АМАЛИЙ (1)
Билимларни мустаҳкамлаш ва кўникма ва малакаларни
шакллантириш бўйича ўқув машғулоти
Унинг асосий мақсади- аниқ ҳаракат йўлларини чуқурроқ
ўзлаштириш ва эгаллашни таъминлаш билан билимларни амалий
фаолиятга ўтказиш ҳисобланади.
Машғулотнинг тузилмавий элементлари
1. Ташкилий бошланиш.
2. Мақсад ва вазифалар билан таништириш.
3. Ўтилган ўқув материалини текшириш (уй вазифа).
4. Билимларни мустаҳкамлаш ва ҳаракат йўлларини шакллантириш.
5. Машғулот якуни.
6. Уйга вазифа
17 17
АМАЛИЙ (2) (лаборатория)
Билимларни мустаҳкамлаш ва кўникма ва малакаларни
шакллантириш бўйича ўқув машғулоти
Унинг асосий мақсади- билимларни чуқурроқ ўзлаштириш ва
эгаллашни таъминлаш билан билимларни амалий фаолиятга ўтказиш
ҳисобланади. Бунда таълим олувчилар таълим берувчи раҳбарлиги остида ва
олдиндан тайёрланган режа бўйича бир неча тажрибалар ўтказадилар.
Машғулотнинг тузилмавий элементлари
1. Ташкилий бошланиш.
2. Мақсад ва вазифалар билан таништириш.
3. Ўтилган ўқув материалини текшириш (уй вазифа).
4. Билимларни мустаҳкамлаш ва ҳаракат йўлларини шакллантириш.
5. Машғулот якуни.
6. Уйга вазифа
18 18
АМАЛИЙ (3)
Билимларни умумлаштириш ва тизимлаштириш бўйича
ўқув машғулоти
Бу машғулот тури катта мавзу, бўлим ва тўлиқ курсларни ўтиб
бўлингандан сўнг ўтказилади. Унда ўрганилган ўқув материалини муҳим
бўлган жойлари такрорланади ва тизимлаштирилади.
Машғулотнинг тузилмавий элементлари
1. Ташкилий бошланиш.
2. Мақсад ва вазифалар билан таништириш.
3. Ўрганилганларни умумлаштириш ва тизимлаштириш, такрорлаш.
4. Машғулот якуни.
5. Уйга вазифа.
Билимларни умумлаштириш ва тизимлаштириш бўйича машғулотига энг асосий
семинар машғулоти (семинар) таалуқли ҳисобланади. Бунда саволлар
муаммоли ҳусусиятида бўлса мақсадга мувофиқ бўлади.
19 19
АМАЛИЙ (4)
Билим, кўникма ва малакаларни назоратини ошириш
бўйичаўқув машғулоти
Бу машғулотнинг мақсади ҳар бир талабанинг ўқув фаолияти
натижаларини текшириш ва баҳолашдан иборат бўлади.
Машғулотнинг тузилмавий элементлари
1.
2.
3.
4.
5.
Ташкилий бошланиш.
Мақсад ва вазифалар билан таништириш.
Ўзлаштирилган билим, кўникма ва малакаларни текшириш.
Машғулот якуни.
Уйга вазифа.
20 20
АМАЛИЙ (5) (ишлаб чиқариш (касбий) амалиёти)
Бу ўқитиш шаклини мақсади ҳар бир талабанинг мутахассислиги
бўйича бирламчи касбий кўникма ва малакаларини шакллантиришдан
иборат бўлади.
Ўтказилиш жойи
1. Ўқув амалиётини ўтказиш жойи: таълим муассасасининг ўқув ёки
ўқув ишлаб чиқариш устахоналари.
2. Диплом олди амалиётини ўтказиш жойи: корхона, ташкилот, муассасалар.
21 21
ЎҚИТИШ ТЕХНОЛОГИЯСИНИНГ МОДЕЛИ
2. Ўқув машғулоти мақсади аниқланади ва
шакллантирилади, ўқув фаолиятининг
кутилажак натижалари аниқланади ва
педагогик вазифалар белгиланади
Ўқув фаолиятининг кутилажак натижалари – бу ўқитиш
натижасида талаба эгаллаши ва бажариши лозим бўлган ҳаракатлар.
Улар томондан эришилган натижаларни объектив баҳолаш ва
белгиланган мақсадга мослигини аниқлаш имконини беради, аниқ,
лўнда ва феъл шаклида шакллантирилади, тугалланган ҳаракатни
билдиради (…..гапириб беради, …..санаб беради, ….тавсифлайди,
…..ечимини топади ва ҳокозо).
22
Педагогик вазифалар – талабанинг ўқув фаолиятини белгиланган
натижасига қараб ҳаракатланишини ташкил этишда ўқитувчи
томонидан бажарилиши лозим бўлган ҳаракатлари.
3. Мақбул
(танлайди)
таълим
моделини
лойиҳалаштиради
Таълим модели – бу белгиланган вақтда ва мавжуд шароитда
белгиланган мақсадни амалга ошириш ва башорат қилинган ўқув
натижаларига эришишни кафолатлайдиган таълимнинг энг мақбул
шакллари, усуллари ва воситалари мажмуидир.
4. Қайтар алоқа йўл ва воситаларини танлайди: тезкор
сўров, савол-жавоб, ўқув топшириғи натижаларини
тақдимотини баҳолаш ва бошқ.
5. Лойиҳавий фаолият натижасини жадвал - ўқув
жараёни таълим технологияси модели кўринишида
расмийлаштиради
23
7. Ўқув жараёнини ташкилий-дидактик таъминотини
ишлаб чиқади ва уни технологик харитага илова
кўринишида расмийлаштиради
Технологик харитага илова ўз ичига қуйидагиларни олади:
 талабалар билимини фаоллаштириш мақсадида қўлланиладиган
саволлар рўйхати;
 гурухларда ишлаш учун йўриқнома, ўқув фаолияти натижасида
талабалар таяниши мумкин бўлган қоидалар (ақлий хужум қоидаси,
гурухларда ишлаш қоидаси, мунозара иштирокчиларига эслатма);
 ўқитувчи томонидан ўқув жараёнида фойдаланиладиган слайдлар,
жадваллар, ва бошқа визуал материаллар;
 мунозара ўтказиш учун қўшимча саволлар;
 гурухларда ва якка ҳолдаги
фаолиятни баҳолаш мезонлари ва
кўрсаткичлари
24
Ўқув машғулотида таълим технологияси модели
Мавзу (рақами) …………………(номи)……………………
Вақт: …соат
Ўқув машғулотининг шакли ва
тури
Талабалар сони:…
Назарий (тўлиқ ўқув машғулот, янги билимларни эгаллаш
бўйича ўқув машғулот), амалий (билимларни умумлаштириш
ва тизимлаштириш, билимларни мустаҳкамлаш ва кўникма ва
малакаларни шакллантириш бўйича ўқув машғулот
Ўқув машғулот режаси / ўқув
машғулотининг тузилиши
1. ...
2. ...
Ўқув машғулоти мақсади: умумий тушунча/ билим ва кўникмаларни/ ижодий изланиш кўникмларни/
муаммони мустақил ажратиш кўникмларни шакллантириш
Педагогик вазифалар:
…билан таништириш;
…таснифини бериш;
…тушунтириш;
... очиб бериш ва бошқ.
Ўқув фаолияти натижалари:
…кўрсатадилар;
…таснифлайдилар;
…айтиб берадилар;
…тартибли равишда очиб берадилар
Таълим методлари
Тушунтириш, кўрсатиш, намойиш, ақлий ҳужум ва бошқ.
Ўқув фаолиятини ташкил этиш
Оммавий, жамоавий, гуруҳларда ишлаш
шакли
Таълим воситалари
Маъруза матни, техника воситалари ва бошқ.
Таълим бериш шароити
Махсус техника воситалари билан жиҳозланган, гуруҳларда
ишлашга мўлжалланган хоналар
Қайтар
алоқанинг
воситалари
йўл
ва
Оғзаки назорат: тезкор-сўров ва бошқ.
Ёзма назорат: реферат, тест ва бошқ.
25
Савол-жавоб 1
САВОЛ БЕРИЛАДИ
БИР ЎҚУВЧИ ЖАВОБ БЕРАДИ
(бунда огоҳлантирилади: бир ўқувчи ўз
жавобини бериб бўлгандан сўнг, бошқаси
жавоб беришни давом этиради )
Жавоблар умумлаштирилади ва
хулосалар қилинади
26
Тезкор-сўров 2
САВОЛ БЕРИЛАДИ
ЖАВОБЛАР ТЕЗЛИК БИЛАН ЙИҒИЛАДИ
(бунда жавоб охиригача қабул
қилинмайди, тез-тез бошқалардан
сўралади)
Жавоблар умумлаштирилади ва
хулосалар қилинади
27
Ким ошди савдоси (Аукцион) 3
САВОЛ БЕРИЛАДИ
Аукцион моҳияти тушунтирилади
Жавобларни йиғиб олинади
Ким охирги жавобни айтса ғолиб бўлади
Жавоблар умумлаштирилади ва
хулосалар қилинади
28
ЎЙЛАНГ - ЖУФТЛИКДА ИШЛАНГ - ФИКР АЛМАШИНГ
4
Савол ва топшириқ берилади: олдин ўйлаб
чиқиш, сўнг қисқа жавоблар ёзиш тартибида.
Талабалар жуфтликларга бўлиниб, бир - бири
билан фикр алмашадилар ва иккала жавобни
мужассам этган умумий жавобни ишлаб
чиқишга ҳаракат қилади.
Ўқитувчи бир неча жуфтликларга ўттиз секунд
давомида аудиторияга ўз ишининг қисқа
якунини ифодалаб беришни таклиф қилади.
29
Иш
босқичлари
ва вақти
1. Мавзуга
кириш
босқичи
(15 дақиқа)
2. Асосий
босқич
(55 дақиқа)
3. Якуний
босқич
(10 дақиқа)
Фаолият мазмуни
таълим берувчи
1.1. Мавзунинг номи, мақсад ва кутилаётган натижаларни
етказади. Машғулот режаси билан таништиради.
1.2. Мавзу бўйича асосий тушунчаларни; мустақил ишлаш
учун адабиётлар рўйхатини айтади.
1.3. Ўқув машғулотида ўқув ишларини баҳолаш мезонлари
билан таништиради
2.1. Тезкор-сўров/ савол-жавоб/ ақлий ҳужум орқали
билимларни фаоллаштиради.
2.2. Назарий / амалий машғулотнинг режаси ва тузилишига
мувофиқ таълим жараёнини ташкил этиш бўйича ҳаракатлар
тартибини баён этади .
таълим
олувчилар
Ёзиб оладилар.
Ёзиб оладилар
Танишадилар
Талабалар
берилган
саволларга
жавоб беради.
Тинглайдилар,
ёзадилар.
Саволларга
жавоб
берадилар
3.1.Мавзу бўйича якунлайди, қилинган ишларни келгусида касбий Саволлар беради.
фаолиятларида аҳамиятга эга эканлиги муҳимлигига талабалар
Вазифани
ёзиб
олади.
эътиборини қаратади.
3.2. Гуруҳлар ишини баҳолайдилар, ўқув машғулотининг мақсадга
эришиш даражасини таҳлил қилади.
3.3. Мустақил иш учун топшириқ беради ва унинг баҳолаш
30
мезонларини етказади .
Ўқув машғулот турлари бўйича таълим технологияси модели ва
технологик харитани ишлаб чиқиш
1. Ҳар бир кичик гуруҳ ўқув машғулотини бир турини ишлаб
чиқади.
Тўлиқ ўқув машғулоти- 1 гуруҳ
Янги билимларни эгаллаш бўйича ўқув машғулоти -2 гуруҳ
Билимларни мустаҳкамлаш ва кўникма ва малакаларни
шакллантириш бўйича ўқув машғулоти -3 гуруҳ
Билимларни умумлаштириш ва тизимлаштириш бўйича
ўқув машғулоти – 4 гуруҳ
Билим, кўникма ва малакаларни назоратини ошириш бўйича
ўқув машғулоти -5 гуруҳ
31
Ишларни бажариш тартиби:
1.
Фан ва мавзу аниқланади.
2.
Машғулот тури аниқланади (ўқув машғулот: тўлиқ, янги
билимларни эгаллаш, билимларни
тизимлаштириш/ривожлантириш, мустаҳкамлаш,
кўникма ва малакаларни шакллантириш, назорат )
Тавсиялар: 1. Ўқув машғулот турлари бўйича маълумотдан
фойдаланинг
2. Ишни бажариш вақти -15 дақиқа.
3. Натижалар А4 формат қоғозида
расмийлаштирилади.
32

1.
2.
Гуруҳ ишини амалга ошириш тўғрисида
йўриқномани ўтказгандан кейин:
Гуруҳларда ишлаш қоидалари билан
таништириш (кейинги слайдга қаранг)
Албатта қайтар алоқани амалга оширинг:
ҳар бир гуруҳ у гуруҳ ишини қандай олиб
бориши тўғрисида хабар бериши лозим.
33
Гурухларда ишлаш қоидаси
Шеригингизни диққат билан тингланг.
Гурух ишларида ўзаро фаол иштирок этинг,
берилган
топшириқларга
масъулият
билан
ёндашинг.
Агар ёрдам керак бўлса, албатта мурожаат қилинг.
Агар сиздан ёрдам сўрашса, албатта ёрдам беринг.
Гурухлар фаолиятининг натижаларини баҳолашда
ҳамма иштирок этиши шарт.
Аниқ тушунмоғимиз лозим:
 Бошқаларга ўргатиш орқали ўзимиз ўрганамиз!
 Биз битта кемадамиз: ёки биргаликда сузиб
чиқамиз, ёки биргаликда чўкиб кетамиз.
34
Ўзбекистон Республикаси Президенти
И.А.Каримовнинг “Ўзбекистон
мустақилликка эришиш остонасида”
деб номланган китобини ўрганиш
бўйича маҳсус курснинг
Кириш-ахборотли маърузаси
(муаллиф Хашимова Д.П.)
35
Машғулот вақти- 2 соат
Талабалар сони: 30 нафаргача
Машғулот шакли ва тури
Машғулот режаси
Назарий янги билимларни эгаллаш бўйича ўқув машғулот
1. Китоб ҳақида умумий маълумот
2. Буюк тарихий миссия билан майдонга чиққан йўлбошчи.
Ўқув машғулотининг мақсади: Ўзбекистон Республикаси Президенти И.А.Каримовнинг “Ўзбекистон мустақилликка
эришиш остонасида” деб номланган китоби ва Ўзбекистоннинг мустақиллик арафасидаги чуқур инқироз ҳолати
тўғрисидаги умумий тушунчаларни шакллантириш.
Педагогик вазифалар:
Ўқув фаолияти натижалари:
ўқув курсининг мақсади ва вазифалари,
ўтиладиган
мавзуларга
тузилмавий
мантиқий чизма асосида тушунча бериш;
Ўзбекистон Республикаси Президенти
И.А.Каримовнинг
“Ўзбекистон
мустақилликка эришиш остонасида” деб
номланган китоби тўғрисида қискача
маълумот бериш;
80 йилларда Ўзбекистонда қарор топган
ижтимоий сиёсий ва маънавий муҳит
тўғрисида маълумот бериш;
И.А.Каримовнинг Ўзбекистон раҳбари
сифатида 80 йилларда олиб борган
сиёсати тўғрисида маълумот бериш.
Ўқитиш методлари
Ўқув фаолиятини ташкил этиш шакллари
Ўқитиш воситалари
Ўқитиш шароити
Қайтар алоқанинг йўл ва воситалари
ўқув курсининг мақсади ва вазифаларини, ўтиладиган мавзуларни
тузилмавий мантиқий чизма асосида шарҳлаб беради;
Ўзбекистон
Республикаси
Президенти
И.А.Каримовнинг
“Ўзбекистон мустақилликка эришиш остонасида” деб номланган
китоби тўғрисида гапириб берадилар;
80 йилларда Ўзбекистонда қарор топган ижтимоий сиёсий ва
маънавий муҳит тўғрисида гапириб берадилар;
И.А.Каримовнинг Ўзбекистон раҳбари сифатида 80 йилларда олиб
борган сиёсатини очиб берадилар.
Ахборотли маъруза, суҳбат, намойиш, тушунтириш
Оммавий, жуфтликда
Ўқув қўлланма, доска, бўр, проектор, слайд
ЎТВ билан ишлашга мослаштирилган аудитория
Оғзаки назорат: савол-жавоб
36
Иш
босқичлари ва
вақти
1. Мавзуга
кириш
босқичи
(15 дақиқа)
2. Асосий
босқич
(55 дақиқа)
3. Якуний
босқич
(10 дақиқа)
Фаолият мазмуни
таълим берувчи
таълим
олувчилар
1.1. Ўқув курси номини айтади. Экранга курснинг тузилмавий мантиқий
чизмасини чиқаради мавзулар рўйхатини беради ва уларга қисқача таъриф
беради (1-илова).
1.2. Биринчи машғулот мавзуси, унинг мақсади ва ўқув фаолияти натижалари Танишадилар.
билан таништиради.
Диққат қиладилар.
1.3. Асосий мавзу мазмуни бўйича маълумотлар баён қилишга ўтади.
2.1. Талабалар билимларини фаоллаштириш мақсадида савол беради:
“Ўзбекистонда мустақилликкача бўлган даврда қандай ижтимоий-сиёсий вазият
бўлган?”, берилган саволни жуфтликда, сўнгра мустақил ўйлашга ва жуфтликда
мухокама қилишни таклиф қилади: “Ўйланг - жуфтликда ишланг - фикр
алмашинг” техникаси билан ишлаш қоидасини экранга чиқаради (2-илова).
2.2. Рower point дастури ёрдамида слайдларни намойиш қилиш ва изоҳлаш
билан мавзу бўйича асосий назарий жиҳатларини тушунтириб беради ва
асосийларини қисқа равишда ёзиб олишларини маълум қилади. (3-илова).
2.3. Маъруза жараёнида чалғитувчи назорат саволларини беради; мавзунинг
режасини ҳар бир банди бўйича хулосалар қилади.
Талабалар савол
жавоби
муҳокамсини
қиладилар,
жавоб берадилар.
Маълумотлар
билан
танишадилар,
асосийларни
ёзадилар.
Саволларга
жавоб берадилар.
3.1. Мавзу бўйича талабаларда юзага келган саволларга жавоб беради, Саволлар беради.
якунловчи хулоса қилади.
Вазифани
ёзиб
3.2. Мустақил ишлаш учун вазифа беради: тест саволларини ечиш (4-илова). олади.
37
Махсус курснинг тузилмавий-мантиқий чизмаси
Мустақиллик арафасидаги чуқур инқироз
ҳолатининг ҳаққоний таҳлили
Тинчлик ва барқарорлик йўлидаги фидоийлик
1-амалий машғулот
Маъруза машғулотлари
Аҳолини ижтимоий муҳофаза қилиш ва
иқтисодиётни тубдан ислоҳ этишнинг
принципиал масалалари талқини
Миллий армияни шакллантириш, миллий
хафвсизликни таъминлаш
Суд-ҳуқуқ тизимини янги асосда барпо этиш
2-амалий машғулот
Инсон манфаати, ҳуқуқ ва эркинликларини
таъминлаш
Ижтимоий-сиёсий ҳаётни эркинлаштириш
Аҳоли саломатлиги, фан, таълим, маданият ва
спорт жабҳаларига эътибор
Ўзбекистоннинг жаҳон ҳамжамиятидан
муносиб ўрин эгаллаши
3-амалий машғулот
38
2-илова
«ЎЙЛАНГ-ЖУФТЛИКДА
ИШЛАНГ-ФИКР АЛМАШИНГ»
Ушбу техника биргаликдаги фаолият бўлиб, талабаларни матн устида
фикрлаш, ўз ғояларини шакллантириш ва уларни ҳамкорлар ёрдамида муайян
шаклда ифодалашга йўналтиради.
«ЎЙЛАНГ-ЖУФТЛИКДА ИШЛАНГ-ФИКР АЛМАШИНГ»
техникасидан фойдаланган ҳолда гуруҳларда ишни ташкил этиш
жараёнининг тузилиши
1. Ўқитувчи савол ва топшириқ беради: олдин ўйлаб чиқиш, сўнг қисқа
жавоблар ёзиш тартибида.

2. Талабалар жуфтликларга бўлиниб, бир-бири билан фикр алмашадилар ва
иккала жавобни мужассам этган умумий жавобни ишлаб чиқишга ҳаракат
қиладилар.

3. Ўқитувчи бир неча жуфтликларга ўттиз секунд давомида аудиторияга ўз
ишининг қисқа якунини ифодалаб беришини таклиф қилади.
39
3-илова
ЎҚУВ- КЎРГАЗМАЛИ МАТЕРИАЛЛАР
1. Китоб ҳақида умумий маълумот
Ўзбекистон Республикаси Президенти Ислом Каримовнинг “Ўзбекистон
мустақилликка эришиш остонасида” китоби 2011 йил август ойида мамлакатимиз
мустақиллигининг 20 йиллик байрами арафасида “Ўзбекистон” нашриёт-матбаа
ижодий уйи томонидан нашр қилинди. Унинг ҳажми 27,5 босма тобоқдан иборат
“Сўзбоши ўрнида”китобнинг асосий
маъно-мазмуни, ундан ўрин олган
материалларнинг ўзига хос
хусусиятлари, юртимизда истиқлол
арафасида ҳукм сурган чуқур инқироз
ҳолатининг ҳаққоний тасвири ва
таҳлили, ўша даврнинг сиёсийижтимоий манзараси, ушбу асарнинг
янги тарихимизни яратишдаги беқиёс
ўрни ва аҳамияти ҳақида атрофлича
фикр юритилади.
Китобнинг асосий қисмидан Президентимиз
Ислом Каримовнинг 1989 йил 24 июндан 1992
йил 4 январига қадар, яъни унинг республикамиз
раҳбари сифатидаги фаолиятининг биринчи
кунидан токи мамлакатимиз истиқлолга
эришганидан сўнг умумхалқ сайлови асосида
мустақил Ўзбекистон Президенти этиб
сайланиши ва ўз вазифасини бажаришга
киришиш санасигача бўлган даврда сўзлаган
нутқлари, маърузалари, мақола ва интервьюлари,
Юртбошимиз томонидан имзоланган фармон ва
қонунлар ўрин олган.
40
Китобга киритилган, биз учун яқин тарихимизнинг энг ноёб ва ишончли манбаига
айланган ана шу ҳужжатларни ўрганишда - бу ҳақда тўпламнинг кириш қисмида
ҳам батафсил маълумот берилган - қуйидаги муҳим жиҳатга алоҳида эътибор
қаратиш лозим.
биринчидан
иккинчидан
учинчидан
• китобга юқорида зикр этилган характердаги тарихий ҳужжатларнинг барчаси тўлиқ
киритилмасдан, унда фақат халқимизнинг асрий орзуси бўлган миллий истиқлол
мавзусига оид фикр ва қарашлар атрофлича ўз ифодасини топган.
• китобда юқорида қайд этиб ўтилган даврда юз берган барча воқеа-ҳодисаларни ва
муаллифнинг уларга бўлган муносабатини хронологик тарзда, қатъий кетма-кетлик ва
изчилликда тўла ва батафсил ёритиш мақсад қилиб қўйилмаган.
• бу китоб аслида ўша шиддатли тарихий воқеалар содир бўлган даврда, ана шу долғали
ва драматик жараёнлар билан бирга туғилган асардир. Унда озод ва мустақил ҳаёт
сари боришда халқимиз қалбида туғилган барча саволларга жавоб бор. Шунинг учун
ҳам у жуда катта фактик ва аналитик материални ўзида мужассам этадиган қомусий
асардир.
41
Китобдан жой олган материаллар собиқ Марказдаги империяпараст
кучлар, мустабид тузумнинг шафқатсиз қатағон аппарати Ўзбекистон
ва унинг янги раҳбарига нисбатан турли зуғум ва тазйиқларни
тинимсиз кучайтириб борганини мантиқий изчилликда ёритиб беради.
“Пахта иши”, “ўзбеклар иши” деган сиёсий кампаниялар пайтида қизил
империянинг марказий матбуоти эл-юртимиз шаънини таҳқирлаб,
унинг бошига “қўшиб ёзиш”, “юлғичлик”, “кўзбўямачилик”,
“боқимандалик” каби туҳмат ва маломатлар бўронини ёғдиргани
ҳақидаги саҳифалар чуқур алам ва изтироб билан ўқилади.
Мустақиллик ғоясини ниқоб қилиб чиққан кимсалар, дунёвий ва
диний кўринишдаги радикал сиёсий гуруҳ ва оқимларга қарши
Ислом Каримовнинг қандай катта жасорат, сиёсий вазминлик билан
кураш олиб боргани, эл-юртимизга суяниб, унинг қалбига йўл
топиб, вазиятни ўнглаш, юртимизни ҳалокатли инқироз гирдобидан
олиб чиқиш, истиқлол сари бошлаш бўйича қатъий чора ва
тадбирлар, чуқур ислоҳотларни амалга оширгани ва ниҳоят, 1991
йил 31 август куни Ўзбекистон мустақиллигини эълон қилгани
ушбу китобнинг энг драматик, энг ҳаяжонли саҳифаларини ташкил
этади
42
2011 йил август ойида Ўзбекистон телевидениеси
орқали намойиш этилган “Мустақиллик арафасида
ёки шўроларнинг сўнгги талвасаси” фильмидан ўрин
олган тарихий лавҳалар, таниқли олимлар, эксперт ва
таҳлилчиларнинг 1989-1992 йиллардаги суронли
воқеалар
ҳақидаги
фикрлари
“Ўзбекистон
мустақилликка эришиш остонасида” китобида тилга
олинган масалаларни тарихий, ижтимоий-сиёсий
жиҳатдан тўлдириб, уларнинг аҳамиятини янада
оширади, китобхон тасаввурини янада кенгайтиришга
хизмат қилади.
43
тўртинчидан
бешинчидан
• собиқ мустабид тузум давридаги пахта яккаҳокимлиги, мустамлака
тузумига хос, бирёқлама ривожланган иқтисодиётнинг ҳалокатли
оқибатлари аввало одамларнинг турмуш тарзида, энг ёмони,
уларнинг жон бошига тўғри келадиган даромад даражасининг ўта
пастлигида, томорқа ерларининг кескин камайиб боришида,
миллатнинг саломатлиги, унинг генофондига салбий таъсирларнинг
кучайишида, болалар ва оналар ўлимининг авж олишида,
ўлкамизнинг экологик ночор ҳолатида ва бошқа кўплаб
масалаларда яққол намоён бўлган эди..
• Президент Ислом Каримовнинг мазкур китоби Ўзбекистон
мустақиллиги бўш жойдан ўз-ўзидан пайдо бўлиб қолган нарса,
қандайдир тақдир эҳсони эмас, балки реал тарихий заминда, реал
тарихий шарт-шароитда халқимиз ва унга етакчилик бўлиб
майдонга чиққан жасур юртимиз раҳбарининг тинимсиз курашлари
асосида амалга оширилган, эл-юртимизнинг туб манфаатларидан
ўсиб чиққан, не-не аждодларимизнинг асрий орзу-интилишларини
ифода этадиган конкрет тарихий жараён, амалий воқелик эканини
ҳаётий мисоллар, аниқ далиллар билан кўрсатиб беради.
44
Китобда юртимиздаги ғоят қалтис ва носоғлом вазият,
озгина учқун чиқса, бутун республика ловуллаб ёниб
кетадиган, тўғри йўлни топиш ўта мураккаб ва хатарли
бўлган бир шароитда инқироздан чиқиш, Ўзбекистоннинг
тақдири ва келажагини ҳал этадиган энг муҳим масалалар
бўйича улкан донишмандлик ва жасорат билан баён этилган
концептуал ёндашувлар, амалий фикр-мулоҳазалар, хулоса ва
таклифларга алоҳида эътибор қаратилганки, улар нафақат
келажак авлодга яқин тарихимизни холис ўргатиш, айни
пайтда уларни ҳаёт синовларига чидамли, мустаҳкам
иродали, ўз юрти ва халқи манфаатларини ҳимоя қилиш
йўлида ҳар қандай синовларга тайёр бўлган юксак
ватанпарвар инсонлар этиб тарбиялашда беқиёс аҳамият касб
этади.
45
Маълумки, буюк шахсларнинг бир пайтнинг ўзида ҳам
улкан назариётчи, ҳам моҳир ташкилотчи ва амалиётчи
сифатида даврнинг ўзи халқ ва миллат олдига қўяётган
кўпдан-кўп саволларга пухта илмий-назарий асосда жавоб
топиши ва уларнинг энг мақбул ечимини кўрсатиб бериши
дунё тарихида камдан-кам учрайдиган феноменал ҳодисадир.
“Ўзбекистон мустақилликка эришиш остонасида” китобида
ана шу ноёб ҳодисанинг амалий ифодасини муаллиф
тимсолида
кўрамиз
ва
асарнинг
сўзбошисида
таъкидланганидек, “тарихий бурилиш палласида халқ
дарди, миллат қайғуси буюк шахсларни яратиши”ни
янада чуқурроқ англаймиз. Ўзбекистон бахтига, халқимиз
пешонасига шундай улуғ инсонни раҳбар қилиб бергани
учун шукроналар айтамиз.
46
Юртбошимиз кўп
йиллар давомида
Давлат план
комитетида масъул
вазифаларда хизмат
қилган
Давлат план
комитетининг
раиси
Молия вазири
Министрлар
Совети
раисининг
ўринбосари
47
Дунёдаги халқлар ва миллатларнинг озодлик йўлидаги курашлар тарихи шундан
далолат берадики, жамият ҳаётидаги туб бурилишлар даврида ижтимоий-сиёсий
вазиятнинг ўзи буюк йўлбошчиларни майдонга чиқаради.
Ҳиндистон
тарихида
Махатма
Ганди
Америка
Қўшма
Штатлари
тарихида
Жорж
Вашингтон
Франция
тарихида
Шариль деГолл
Туркия
тарихида
Мустафо
Камол
Отатурк
48
Бизнинг юртимиз тарихида ҳам ана шундай улуғ йўлбошчилар тарихий вазият
тақозоси билан майдонга чиқиб, халқимизни ёвуз босқинчилар зулмидан озод
этган, унинг шаъни ва ғурури, инсоний ҳуқуқларини қайта тиклаган.
Соҳибқирон
Амир Темур
бобомиз
• ўн тўртинчи асрда Туркистон заминини мўғуллар
зулмидан озод этиб, ана шундай буюк миссияни адо
этганини ҳамиша ғурур-ифтихор билан эсга оламиз.
• XX асрнинг 90-йилларига келиб эса Президентимиз
Ислом Каримов ана шундай ўта оғир ва масъулиятли
вазифани ўз зиммасига олди. Буни “Ўзбекистон
мустақилликка эришиш остонасида” китобидаги ҳар
Президентимиз
Ислом Каримов
бир нутқ ва маъруза, тарихий ҳужжат тасдиқлайди.
49
Республикамизнинг собиқ раҳбари Р.Нишонов Фарғона вилоятида бўлиб ўтган
қонли тўқнашувларни хаспўшлаб, собиқ мустабид тузумнинг энг олий идораси
бўлмиш СССР Олий Совети сессияси минбаридан “Бу - бир тарелка қулупнай
устида бўлиб ўтган оддий можаро”, деб бутун дунёни чалғитган, энг ёмони,
Марказга яхши кўриниш учун ўз халқининг бошига тушган фожиани атайлабдан
яшириб, унинг манфаатларига хиёнат қилган эди.
Ўз халқини бундай оғир кулфатлардан, таънаю маломатлардан халос этиш,
унинг озод ва мустақил ҳаётини таъминлашни ўзининг бош мақсади,
фаолиятининг асосий маъно-мазмуни деб билган Ислом Каримов эса ҳақиқатни
ўз номи билан атаб, бўлиб ўтган жанжал-тўполонларнинг сабабини дадиллик
билан очиб ташлайди: “Барча воқеаларнинг илдизи  Фарғона водийсида
яшаётган аҳолининг оғир ижтимоий-иқтисодий аҳволи билан боғлиқ, десам,
ўйлайманки, кўпчилик бу фикрга қўшилади”.
50
1991 йил 18 август. СССР пойтахти ҳисобланмиш Москва шаҳрида бир гуруҳ авантюристлар
амалдаги президент М.Горбачевни раҳбарликдан четлаштириб, Фавқулодда ҳолат давлат
комитетини тузади.
Тарихда бу “ГКЧП воқеаси” деган ном билан эсланади. ГКЧП раҳбарларининг асосий мақсади
мустақиллик сари интилаётган миллий республикаларга нисбатан тазйиқ ва таъқибларни
кучайтириб, тобора заифлашиб бораётган қизил империяни сақлаб қолишдан иборат эди.
Президентимиз Ислом Каримов бу пайтда Ҳиндистонда сафарда эди.
Республика раҳбарининг йўқлигидан фойдаланиб, Ўзбекистон ССР вице-президенти
Ш.Мирсаидов ва Ўзбекистон Компартияси Марказий Қўмитасининг иккинчи котиби
А.Ефимовнинг имзоси билан Ўзбекистон ССРнинг барча вилоятлари ва Қорақалпоғистон
АССРга Ўзбекистон ССР ҳудудида СССРда Фавқулодда ҳолат давлат қўмитаси фаолиятини
қўллаб-қувватлаш тўғрисида кўрсатма юборилади
Президент Ислом Каримов ГКЧП эълон қилинганини Аграда эшитиб, зудлик билан Тошкентга
қайтади.
Юртбошимиз аэропортдан тўғри ҳукумат биносига келиб, кечқурун ҳукумат аъзолари билан
учрашади ҳамда Ўзбекистон ССР ҳудудида ГКЧПнинг қонунга зид қарорларини бекор қилиш
ҳақида кўрсатма беради.
51
Ислом Каримов республикамиз раҳбари сифатида иш бошлаган пайтда
Ўзбекистондаги вазият ўта кескин тус олган эди.
52
53
4-илова
Ўзлаштириш даражасини аниқлаш ва баҳолаш учун тест саволлари:
1. Ўтган асрнинг 80-йиллари охирида Ўзбекистонда юзага келган ўзига хос, принципиал аҳамиятга эга
бўлган ўта жиддий муаммолар қайси жавобда тўғри кўрсатилган?
a) Республикада ишсизлар сонининг кўплиги, замонавий технологияларнинг жадал ривожланганлиги
b) Республика иқтисодиётининг номақбул ихтисослаштирилиши, тайёр маҳсулот ишлаб чиқарувчи тармоқлар
улушининг юқорилиги
c) Ишлаб чиқарувчи кучларнинг самарали жойлашуви, саноат объектларининг етарли эмаслиги
d) Республикадаги ижтимоий аҳволнинг қониқарсизлиги, демографик вазиятнинг мураккаблиги*
2. Қуйидаги қайси жавобда республикада оғир аҳволнинг вужудга келиш сабаблари нотўғри
кўрсатилган?
a) Республика табиий ва иқтисодий ресурсларининг етарли эмаслиги*
b) Республикага асосан хом ашё базаси, саноат вазирликлари ва идораларининг мўмай хом ашё манбаи
сифатида қараб келиниши
c) Ўлканинг маҳаллий, ижтимоий-иқтисодий хусусиятларига баъзан етарлича, баъзан мутлақо баҳо
берилмаганлиги, баъзан эса бу хусусиятларнинг писанд ҳам қилинмаганлиги
d) Иқтисодий ва ижтимоий соҳани комплекс, жадал ривожлантиришнинг, умумиттифоқ меҳнат тақсимотида
Ўзбекистоннинг мавқеи ва ўрнини ўзгартиришнинг муқобил йўллари эътиборга олинмаганлиги
3. “Пахта иши” деб номланган қатағон қачондан бошланди?
a) 1983 йил сентябрдан
b) 1985 йил апрелдан
c) 1987 йил мартдан
d) 1989 йил августдан
54
Ўзбекистон Республикаси Президенти
И.А.Каримовнинг “Ўзбекистон
мустақилликка эришиш остонасида”
деб номланган китобини ўрганиш
бўйича маҳсус курснинг
Мунозарали маърузаси
(муаллиф Хашимова Д.П.)
55
Машғулот вақти -2 соат
Машғулот шакли
Маъруза режаси:
1.
2.
3.
4.
Талабалар сони: 20 – 80 гача
Мунозарали маъруза
Фарғона воқеалари.
Ўш фожиаси.
Миллатлараро ҳамжиҳатлик.
Наманган воқеалари
Ўқув машғулотининг мақсади: Ўзбекистонда тинчлик ва барқарорлик йўлида амалга оширилган хатти
ҳаракатлар тўғрисида билимларни шакллантириш.
Педагогик вазифалар:
Ўқув фаолияти натижалари:
Фарғона воқеаларини ёритиб бериш;
Ўш
фожиасини
келиб
чиқиш
сабабларини тушунтириш;
Ўш фожиаларини бартараф этиш учун
амалга оширган чора-тадбирларини
санаб бериш ва асослаш;
Миллатлараро
тотувлик
ва
миллатлараро
муносабатлар
тушунчаларини очиб бериш;
Наманган воқеаларини ёритиб бериш.
Фарғона воқеаларини ёритиб берадилар;
Ўш фожиасини келиб чиқиш сабабларини тушунтириб
берадилар;
Ўш фожиаларини бартараф этиш учун амалга оширган чоратадбирларини санаб ва асослаб берадилар;
Миллатлараро тотувлик ва миллатлараро муносабатлар
тушунчаларини очиб берадилар;
Наманган воқеаларини ёритиб берадилар.
Таълим бериш усуллари
Таълим бериш шакллари
Таълим бериш воситалари
Таълим бериш шароити
Мониторинг ва баҳолаш
Ахборотли маъруза, суҳбат, мунозара
Оммавий
Ўқув қўлланма, доска, бўр, проектор, слайд
ЎТВ билан ишлашга мослаштирилган аудитория
Оғзаки назорат: савол-жавоб
56
Иш
босқичлари ва
вақти
1.
Фаолият мазмуни
Таълим берувчи
1.1. Мавзу номи, унинг мақсади ва ўқув фаолияти натижалари билан
Мавзуга таништиради.
кириш 1.2. Мавзу режаси саволларини экранга чиқаради ва уларга қисқача шарҳ
босқичи. беради.
1.3. Маъруза мунозара, суҳбат кўринишида олиб борилишини эълон қилади.
(10 дақиқа) Мунозара ўтказиш қоидаларини экранга чиқаради (1-илова).
Таълим
олувчилар
Тинглайдилар.
2.1. Талабалар билимини фаоллаштириш мақсадида саволлар беради:
Талабалар
«Ўзбекистонда 80-90 йилларда қандай фожиалар юз берди? Уларни қандай
берилган
2.
сабаблар келиб чиқарди?»
саволларга жавоб
Асосий 2.2. Мавзу режасининг саволларига қисқача шарҳ беради.
берадилар.
босқич 2.3. Мавзу режаси саволлари талабалар билан биргаликда мунозара саволлари
(60 дақиқа) асосида ёритиб берилишини маълум қилади (2-илова).
2.4. Мавзунинг савол мазмунини жамоавий мунозарасини ташкил қилади.
Жамоавий мунозара жараёнини тартибга солади:
- саволлар беради;
- айтилган фикрларга қизиқиш билдиради;
- мунозара олиб бориш мантиқий иззиллигини назорат қилади;
- мунозара боришига қараб қатнашчиларнинг алоҳида жавобларини слайд
материаллари билан тўлдиради, умумлаштиради (3-илова).
3. Якуний 3.1. Мавзу бўйича талабаларда юзага келган саволларга жавоб беради,
босқич якунловчи хулоса қилади.
Саволлар
берадилар.
(10 дақиқа) 3.2. Тест саволларига тайёргарлик кўриш вазифасини беради (4-илова).
Вазифани ёзиб
оладилар.
57
•.Мунозара муносабатларни аниқлаш эмас, муаммонинг ечиш усули
бўлади.
•.Бошқаларга ҳам гапириш имконини бериш учун жуда узоқ
гапирманг.
•.Сенинг ақлли фикрларинг мақсадга эришиш учун, сўзларни ўлчаб кўр,
уларни ўйлаб гапир, ҳис-ҳаяжонларни назорат қил.
•.Эътирозчи йўлини тушунишга ҳаракат қил, унга ҳурмат билан
ёндаш.
•.Фақат мунозара бўйича гапир, ўзингни ўқимишлилигин ва умумий
билимидонлигин билан ғурурланма.
•.Эътирозчи айтган фикрларни бузмасдан ва ажабланмасдан рад эт.
•.Кимнингдир кўнглини олиш ёки ўзининг чиқиши билан ўтказиб
қўймоқ. васвасаси билан кураш.
58
Ўзбекистон Республикаси Президенти
И.А.Каримовнинг “Ўзбекистон
мустақилликка эришиш остонасида”
деб номланган китобини ўрганиш
бўйича маҳсус курснинг
Мунозарали маърузаси
(муаллиф Хашимова Д.П.)
59
Машғулот вақти -2 соат
Машғулот шакли
Талабалар сони: 30 гача
Назарий янги билимларни эгаллаш бўйича ўқув машғулот
1.
Фарғона воқеалари.
2. Ўш фожиаси.
машғулот режаси:
3.
Миллатлараро ҳамжиҳатлик.
4.
Наманган воқеалари
Ўқув машғулотининг мақсади: Ўзбекистонда тинчлик ва барқарорлик йўлида амалга оширилган хатти
ҳаракатлар тўғрисида умумий тушунчаларни шакллантириш.
Педагогик вазифалар:
Ўқув фаолияти натижалари:
Фарғона
воқеалари
тўғрисида
маълумотлар бериш;
Ўш фожиасини келиб чиқиш
сабабларини тушунтириш;
Ўш фожиаларини бартараф этиш
учун
амалга
оширган
чоратадбирларини санаб бериш ва
асослаш;
Миллатлараро
тотувлик
ва
миллатлараро
муносабатлар
тушунчаларини очиб бериш;
Наманган
воқеаларини
ёритиб
бериш.
Ўқитиш методлари
Ўқув фаолиятини ташкил этиш
шакллари
Ўқитиш воситалари
Ўқитиш шароити
Мониторинг ва баҳолаш
Фарғонада бўлиб ўтган воқеаларни айтадилар ;
Ўш фожиасини келиб чиқиш сабабларини тушунтириб
берадилар;
Ўш фожиаларини бартараф этиш учун амалга оширган чоратадбирларни санаб берадилар;
Миллатлараро тотувлик ва миллатлараро муносабатлар
тушунчаларини очиб берадилар;
Наманганда бўлиб ўтган воқеаларни айтадилар;
Тушунтириш, ҳикоя, суҳбат, мунозара
Оммавий
Ўқув қўлланма, доска, бўр, проектор, слайд
ЎТВ билан ишлашга мослаштирилган аудитория
Оғзаки назорат: савол-жавоб
Иш
босқичлари ва
вақти
Фаолият мазмуни
Таълим берувчи
Таълим
олувчилар
1.1. Мавзу номи, унинг мақсади ва ўқув фаолияти натижалари билан
Мавзуга таништиради.
Танишадилар.
кириш
1.2. Мавзу режаси саволларини экранга чиқаради ва уларга қисқача шарҳ
Мунозара
босқичи. беради.
қоидаси билан
(10 дақиқа) 1.3. Маъруза мунозара, суҳбат кўринишида олиб борилишини эълон қилади.
танишадилар.
Мунозара ўтказиш қоидаларини экранга чиқаради ва у билан таништиради (1илова).
2.1. Талабалар билимини фаоллаштириш мақсадида саволлар беради:
Саволларга
«Ўзбекистонда 80-90 йилларда қандай фожиалар юз берди? Уларни қандай жавоб берадилар.
2.
сабаблар келиб чиқарди?»
Асосий
2.2. Мавзу режасининг саволларига қисқача шарҳ беради.
босқич
2.3. Мавзу режаси саволлари талабалар билан биргаликда мунозара саволлари Эшитадилар.
(70 дақиқа)
асосида ёритиб берилишини маълум қилади (2-илова).
Жамоада
2.4. Мавзунинг савол мазмунини жамоавий мунозарасини ташкил қилади.
мунозара
Жамоавий мунозара жараёнини тартибга солади:
қиладилар.
- саволлар беради;
Маълумотлар
- айтилган фикрларга қизиқиш билдиради;
билан
- мунозара олиб бориш мантиқий изчиллигини назорат қилади;
танишадилар ва
- мунозара боришига қараб қатнашчиларнинг алоҳида жавобларини слайд
асосийларни
материаллари билан тўлдиради, умумлаштиради ва асосийларини ёзиб
ёзадилар.
олишларини айтади (3-илова).
1.
3. Якуний 3.1. Мавзу бўйича талабаларда юзага келган саволларга жавоб беради,
босқич якунловчи хулоса қилади.
(10
дақиқа)
3.2. Тест саволларига тайёргарлик кўриш вазифасини беради (4-илова).
Саволлар
берадилар.
Хулосаларга диққат
қиладилар.
Вазифани ёзиб
оладилар.
•.Мунозара муносабатларни аниқлаш эмас, муаммонинг ечиш усули
бўлади.
•.Бошқаларга ҳам гапириш имконини бериш учун жуда узоқ
гапирманг.
•.Сенинг ақлли фикрларинг мақсадга эришиш учун, сўзларни ўлчаб кўр,
уларни ўйлаб гапир, ҳис-ҳаяжонларни назорат қил.
•.Эътирозчи йўлини тушунишга ҳаракат қил, унга ҳурмат билан
ёндаш.
•.Фақат мунозара бўйича гапир, ўзингни ўқимишлилигин ва умумий
билимидонлигин билан ғурурланма.
•.Эътирозчи айтган фикрларни бузмасдан ва ажабланмасдан рад эт.
•.Кимнингдир кўнглини олиш ёки ўзининг чиқиши билан ўтказиб
қўймоқ. васвасаси билан кураш.
62
2-илова
Муҳокама ва хулосаларни шакллантириш учун
саволлар
1-савол. Фарғона воқеалари
1. 1989 йил май ойининг оҳирларида Фарғонада қандай
воқеалар юз берди?
2. Ушбу воқеалар қандай оқибатларга олиб келди?
3. Фарғона воқеалари кимлар томонидан уюштирилган?
4. Ислом Каримов томонидан қандай чора-тадбирлар
амалга оширилади?
5. Фарғона воқеаларини келиб чиқиш сабаблари нимада
деб ўйлайсиз?
63
2-савол. Ўш фожиаси
1. 1989-1990 йиллар Ўш ва Жалолободда қандай
ходисалар рўй берган?
2. Ўш фожиасидан қандай мақсад кўзланган?
3. Ўзбекистон Республикаси Президенти
И.А.Каримов Ўш фожиаларини бартараф этиш учун
қандай чора-тадбирлар амалга оширди?
4. Мамлакат аҳолисининг ижтимоий-иқтисодий
аҳволини яхшилаш, турмуш шароитини ва
фаровонлигини ошириш борасида қандай амалий
чоралар кўрилди?
64
3-савол. Миллатлараро ҳамжиҳатлик
1. Миллатлараро тотувлик нимага эришишни тақозо
этади?
2. Миллатлараро тотувлик қандай иқтисодий
жараёнларга таъсир кўрсатади?
3. Миллатлараро муносабатлар қандай моҳиятга эга
бўлган ходиса?
65
4-савол. Наманган воқеалари
1. 1991 йил Наманган шаҳрида қандай воқеалар
содир бўлган?
2. Ушбу воқеалар ким томонидан уюштирилган?
3. Қўпорувчи кучлар ҳуқумат вакилларига қандай
талаблар илгари сурдилар?
4. Шу борасида Президентимиз томонидан қандай
амалий чоралар кўрилди?
5. Наманган фожиасини келиб чиқиш сабаблари
нимада деб ўйлайсиз?
6. Мустақиллик деганда сиз нимани тушунасиз?
7. Мустақиллик бизга нима берди?
66