Transcript ma`ruza - Toshkent Davlat Pedagogika Universiteti

* O’zbekiston Respublikasi Oliy va
o’rta maxsus ta’lim vazirligi Nizomiy
nomidagi Toshkent Davlat
pedagogika Universiteti
Tabiyot fanlari fakulteti
HAYOT FAOLIYATI XAVFSIZLIGI
kafedrasi
Toshkent-2014
HAYOT FAOLIYATI XAVFSIZLIGI
fani moduli mazmuni
SILLABUS
MA’RUZA
MATNLARI
MA’RUZA
TAQDIMOTLARI
CASE STUDY
amaliy mashg’ulotlar uchun
DARSLIK VA O’QUV
QO’LLANMALAR
ПРЕЗЕНТАЦИИ
O’QUV
MATERIALLARI
ЛЕКЦИЙ
«ҲАЁТ ФАОЛИЯТИ ХАВФСИЗЛИГИ»
фанининг
2014/2015 ўқув йили учун мўлжалланган
СИЛЛАБУСИ
Фаннинг қисқача тавсифи
ОТМнинг номи ва
жойлашган манзили:
Тошкент давлат педагогика университети
Юсуф хос-Хожиб 103
Кафедра:
Ҳаёт фаолияти хавфсизлиги
Табиёт фанлари факультети
таркибида
Таълим соҳаси ва йўналиши:
[email protected]
Фанни (курсни) олиб
борадиган ўқитувчи
тўғрисида маълумот:
Мадазизова Дилфуза
Рахматуллаевна
Дарс вақти ва жойи:
5-бино 5-10 аудитория
Индивидуал график асосида
ишлаш вақти:
Душанба, сешанба, чоршанба, пайшанба, жума, шанба кунлари 9.00 дан 16.00 гача
Фанга ажратилган
соатлар
Фаннинг бошқа фанлар
билан боғлиқлиги
(пререквизитлари):
е-mail:
Курснинг давомийлиги:
Мустақил
таълим:
Аудитория соатлари
Маъруза
40
Амалий
машғулот
02.09.2014-21.06.2015
55
40
“Одам анатомияси ва физиологияси”, “Биология”, “География”, “Ҳуқуқ ва маънавият асослари”, “Спорт тиббиёти”,
“Кимё”, “Машинасозлик”, “Техника хавфсизлиги”
Fanning dolzarbligi:
Ushbu dastur “Hayot faoliyati xavfsizligi” fani bo’yicha
O’zbеkiston Rеspublikasida aholi va xududlar xavfsizligini
ta'minlashga oid qabul qilingan huquqiy-mе'yoriy hujjatlar,
tabiiy, tеxnogеn, ekologik va ijtimoiy tusga ega bo’lgan
favqulodda vaziyatlarning inson hayotiy faoliyati, atrof
muhitga ko’rsatadigan salbiy ta'siri, ularning oldini olishga
qaratilgan chora-tadbirlar, himoya vositalari, turli vaziyatlarda
harakatlanish qoidalari, turli xavfli holatlarda va
shikastlanishlarda birinchi tibbiy yordam ko’rsatish qoidalari,
sog’lom turmush tarzi asoslari masalalarini qamrab olgan.
Favqulodda vaziyatlar yuz bеrganda, turli tеz yordam
ko’rsatishni talab qiladigan holatlarda shoshilinch yordam
ko’rsatishni, yuqumli kasalliklarni oldini olish va ularga qarshi
kurashish choralariga aloxida e'tibor qaratilgan.
Fan bo’yicha talabalarning bilim, ko’nikma va malakalariga qo’yiladigan talablar
Hayot faoliyati xavfsizligi fanini o’zlashtirish jarayonida amalga oshiriladigan masalalar doirasida
bakalavr:
- hayot faoliyati xavfsizligini ta'minlash bo’yicha Rеspublikamizda va jahonda olib borilayotgan
turli tadbirlar mazmuni; huquqiy – mе'yoriy asoslarini; turmushda, mеhnat faoliyatida, atrof – tabiiy
muhitning noqulay sharoitlarida yuzaga kеladigan xavflar va ular vaqtida o’zini tutish,
muhofazalanish qoidalarini; muhofaza usul, vositalarini; jarohatlanganda va baxtsiz hodisalarda
birinchi tibbiy yordam ko’rsatish qoidalarini, sog’lom turmush tarzi asoslari mazmun, mohiyatini;
inson organizmining ayrim tizimlarining umumiy ko’rinishiga oid rasmlar chizib kеlish va ular
to’g’risida to’liq; insonlar hayot faoliyatiga va atrof - muhitga salbiy ta'sir ko’rsatadigan turli
xavflarning oldini olish to’g’risida tasavvurga ega bo’lishi va bilishi kеrak;
- turmushda uchraydigan turli xavfsizlik choralarini ko’rish; hayot fao-liyatiga xavf
tug’diradigan atrof – muhitning noqulay sharoitlarini oldini olish va harakatlanish; ekologik
xavfsizlikni ta'minlash; jarohatlanganda va baxtsiz hodisalarda birinchi tibbiy yordam ko’rsata olish;
sog’lom turmush tarziga amal qilish; xavfsizlikni ta'minlashga oid turli tadbirlarda ishtirok etish
ko’nikmalariga ega bo’lish kеrak;
- turar joylarda, mеhnat sharoitida xavfsizlik rеjasini tuzish va ta'minlash; jarohatlanganlarga
malakali birinchi tibbiy yordam ko’rsatish; evakuatsiya tadbirlarida faol ishtirok etish; turli muhofaza
vositalaridan foydalanish; aholi va xudud lar xavfsizligini ta'minlashga oid ommaviy tadbirlarni
tashkil etish va o’tkazish malakalariga ega bo’lishi kеrak.
Mashg’ulot turlari:
- ma’ruza;
- mavzu yuzasidan nazariy so’rov;
- mustaqil ta’lim;
- dars ishlanmalari loyihalash;
- test topshiriqlari;
- individual va guruhli taqdimot;
- uy vazifalarini bajarish;
- referat yozish;
-topshiriqlarni bajarish;
- case-study va boshq.
- ma’ruza;
- mavzu yuzasidan nazariy so’rov;
- mustaqil ta’lim;
- dars ishlanmalari loyihalash;
- test topshiriqlari;
- индивидуал va guruhli taqdimot;
- uy vazifalarini bajarish;
- referat yozish;
-topshiriqlarni bajarish;
- case-study va boshq.
*
“Hayot faoliyati xavfsizligi” fani bo’yicha talabalar bilimini baholash
tizimi
Nazorat turi
Nazorat shakllari
Har bir nazorat
uchun bеlgilangan
maksimal ball
Nazoratlar
soni
Nazorat shakllari
bo’yicha bеlgilangan
maksimal ball
40
1
40
40
1
40
30
1
30
30
1
30
30
1
30
30
1
30
100
3
100
Joriy nazorat
1.Og’zaki
Jami:
Oraliq nazorat
1.Tеst
Jami:
Yakuniy nazorat
1. Tеst
(yakuniy nazorat shakli fakultet
kengashi bilan kelishib rektor
buyruq’i bilan tasdiqlanadi)
Jami:
JAMI:
*
Fan mavzulari va unga ajratilgan soatlar taqsimoti
Маъруза
Амалий
(семинар)
№
Мавзулар
1.
Ҳаёт фаолияти хавфсизлиги тўғрисида асосий тушунчалар. Ўзбекистон Республикаси
Конституциясида ҳаёт фаолияти хавфсизлигини таъминлашга доир масалалар.
2.
Аҳоли ва ҳудудлар хавфсизлигини таъминлашга доир Фар-мон, Қонун ва Қарорлар.
Стандартлар.
2
3.
Республикамиз ва жаҳон миқёсида ҳаёт фаолияти хавфсизлигини таъминлашга оид олиб
борилаётган тадбирлар.
2
2
2
4.
Инсон фаолиятининг асосий турлари, уларнинг таснифи ва инсон организмига таъсири.
2
2
2
5.
Инсонни иш фаолиятида келиб чиқадиган хавфлардан ҳимоя қилиш. Иш фаолиятини
юритиш учун оптимал шароитларнинг яратиб берилиши.
2
2
6.
Ташқи мухит ва инсон, уларнинг ўзаро таъсири.
2
2
7.
Меҳнатни муҳофаза қилишнинг қонуний-ҳуқуқий асослари.
8.
Техносфера хавфи, ундан ҳимояланиш воситалари ва усуллари.
2
2
9.
Экологик тусдаги ФВлар, уларнинг таснифи ва тавсифи. Ўзбекистонда аҳолини экологик
ФВлардан муҳофаза қилиш тадбирлари.
2
3
10.
Табиий тусдаги ФВлар, уларнинг таснифи ва тавсифи. Аҳоли ва ҳудудни табиий ФВлардан
муҳофаза қилиш.
2
11.
Марказий Осиёда кузатиладиган табиий тусдаги ФВлар ва уларнинг тавсифи.
12.
Техноген тусдаги ФВлар, уларнинг таснифи ва тавсифи. Аҳоли ва ҳудудни техноген
ФВлардан муҳофаза қилиш.
2
2
3
13.
Фавқулодда вазиятлар (ФВ) тўғрисида умумий тушунча. ФВларда
муҳофаза қилиш давлат тизими (ФВДТ).
2
2
3
14
Ижтимоий тусдаги ФВлар. Аҳоли ва объектларни босқинчи- террорчиликдан муҳофаза
қилиш.
2
2
3
15
Ёнғин чиқиш ва портлаш хавфи.
2
2
3
2
Мустақил иш
2
2
2
аҳоли ва ҳудудни
2
2
2
16
Ёнғин хавфсизлиги воситалари, уларни ишлатилиши.
2
2
3
17
Ўт ўчириш воситалари ва усуллари.
2
2
2
18
Объектларни чақмоқ уриш хавфидан ҳимоялаш йўллари. Ёнғин шароитида
эвакуацион чиқиш йўллари ва йўналишларини белгилаш.
2
2
2
19
Ёнғинга қарши курашиш хизмати. Ёнғин хавфсизлиги қоидалари.
2
2
3
20
Биринчи тиббий ёрдам кўрсатишнинг умумий тамойиллари.
1
2
21
Бирламчи кўрикни ўтказиш қоидалари ва тартиби.
1
2
22
Юрак-ўпка реанимацияси. Юқори нафас йўлларининг ўтказувчанлигини тиклаш.
2
23
Қон кетиш турлари. Қон кетишни тўҳтатиш усуллари.
24
Таянч-ҳаракат аппаратининг механик шикастланишлари.
25
Иммобилизация.
26
Шок ҳолати. Эзилиш синдроми.
27
Заҳарланишда (газлардан, овқатдан ва бошқ.) биринчи ёрдам.
28
Куйиш. Совуқ олдириш.
1
2
29
Электр токининг организмга таъсири. Чўкиш.
1
2
30
2
2
2
2
2
2
2
2
2
Жароҳатланганларни ташиш усуллари. Ҳодиса юз берган жойда шикастланганларни
саралаш.
Жами
2
40
40
55
*
Asosiy darsliklar va o’quv qo’llanmalar
№
Муаллиф
Адабиёт номи
Нашр йили
Адабиётнинг
АРМдаги
шифри
Адабиётнинг
АРМдаги
инвентарь
рақами
1
M.Tadjiеv, I.Nе'matov va
boshq.
Favqulodda vaziyatlarda
fuqaro muhofazasi.
2003.
68.69. №67
2011 y
У-7178/3.
2
A.D.Xudoеv.
Yong’in xavfsizligi.
2006.
Elektron variant.
-
3
G’.Yormatov va boshq.
Mеhnatni muhofaza qilish
2002.
Elektron variant.
-
4
G’.Yormatov.
Hayot faoliyati
xavfsizligi.
2000.
28.081 H-16
008838/13.
5
С.В.Белов
Безопасность
жизнедеятельности.
2003.
68.69.Б 40
917870.
*
Қўшимча адабиётлар
1. O’zbеkiston Rеspublikasi Konstitutsiyasi. 8.12.1992 y.
2. A.Qudratov, T.G’aniyev, O'.R.Yo’ldoshov. Маърузалар матни. Hayot
faoliyati xavfsizligi. T. 2005.
3. И.К.Топоров. Основы безопасности жизнедеятельности. М.:
Просвещение. 2003. 256 с.
4. F.O’.Yo’ldoshova, J.O.Nazarov. Bronxial astmaga davo bormi? T.
2004.
5. A.Qudratov, T.G’aniyev, O'.R.Yo’ldoshov. Hayot faoliyati xavfsizligi.
Маърузалар матни. T. 2005.
6. O.B.Rahmatov. Bolalar yuqumli kasalliklari. T. 2008.
7. B.A.Toshmatov, Sh.Sh.Magzumova, N.S. Bulichеva, N.B.Usmanov.
Psixiatriya va narkologiyada hamshiralik ishi. T. 2008.
8. Boris Li. Xalq tibbiyoti. T. 2009.
Ma’ruza мавзулари
Ҳаёт фаолияти хавфсизлиги тўғри-сида
асосий тушунчалар. Ўзбекис-тон
Республикаси Конституцияси-да ҳаёт
фаолияти хавфсизлигини таъминлашга
1-ma’ruza.
4-ma’ruza.
Ташқи мухит ва инсон, уларнинг
ўзаро таъсири.
доир масалалар.
2-ma’ruza.
Республикамиз ва жаҳон миқёсида
ҳаёт фаолияти хавфсизлигини таъминлашга оид олиб борилаётган
5-ma’ruza.
тадбирлар.
3-ma’ruza.
Инсон фаолиятининг асосий турлари, уларнинг таснифи ва инсон
организмига таъсири.
6-ma’ruza.
Меҳнатни муҳофаза қилишнинг қонуний-ҳуқуқий асослари.
Ma’ruza мавзулари
7-ma’ruza.
Табиий тусдаги ФВлар, уларнинг
таснифи ва тавсифи. Аҳоли ва
ҳудудни табиий ФВлардан муҳофаза
қилиш.
8-ma’ruza.
Техноген тусдаги ФВлар, улар-нинг
таснифи ва тавсифи. Аҳоли ва
ҳудудни техноген ФВлардан
Ижтимоий
тусдаги ФВлар.
Аҳоли
ва
объектларни
босқинчитеррорчиликдан
муҳофаза қи-лиш.
10-ma’ruza.
11-ma’ruza.
Ёнғин чиқиш ва портлаш хавфи
муҳофаза қилиш.
9-ma’ruza.
Экологик тусдаги ФВлар, уларнинг
таснифи ва тавсифи. Ўзбе-кистонда
аҳолини экологик ФВлардан
муҳофаза қилиш тадбирлари.
12-ma’ruza.
Ёнғин хавфсизлиги
воситалари, уларни
ишлатилиши
Ma’ruza мавзулари
13-ma’ruza.
Ўт ўчириш воситалари ва
усуллари.
14-ma’ruza.
15-ma’ruza.
Объектларни чақмоқ уриш
хавфидан ҳимоялаш йўллари.
Ёнғин шароитида эвакуацион
чиқиш йўллари ва йўналишларини
бел-гилаш.
Ёнғинга қарши курашиш хизмати.
Ёнғин хавфсизлиги қоидалари.
16-ma’ruza.
17-ma’ruza.
18-ma’ruza.
Биринчи тиббий ёрдам
кўрсатишнинг умумий
тамойиллари.
Бирламчи кўрикни ўтказиш
қоидалари ва тартиби.
Юрак-ўпка реанимацияси.
Юқори нафас йўлларининг
ўтказувчанлигини тиклаш.
Ma’ruza мавзулари
19-ma’ruza.
20-ma’ruza.
Таянч-ҳаракат аппаратининг
механик шикастланишлари.
Шок ҳолати.
Эзилиш
синдроми
21-ma’ruza.
22-ma’ruza.
Куйиш. Совуқ
олдириш
Электр токининг
организмга
таъсири. Чўкиш.
CASE STUDY
Amaliy mashg’ulotlar uchun
CASE STUDY 1. Аҳоли ва ҳудудлар
хавфсизлигини таъминлашга доир Фармон,
Қонун ва Қарорлар. Стандартлар.
CASE STUDY 2. Республикамиз ва жаҳон
миқёсида ҳаёт фаолияти хавфсизлигини таъминлашга оид олиб борилаётган тадбирлар.
CASE STUDY 3. Инсон фаолиятининг асосий
тур-лари, уларнинг таснифи ва инсон организмига
таъсири.
CASE STUDY 4. Инсонни иш фаолиятида келиб
чиқадиган хавфлардан ҳимоя қи-лиш. Иш
фаолиятини юритиш учун оптимал шароитларнинг
яратиб берилиши.
CASE STUDY 5. Техносфера хавфи, ундан ҳимояла-ниш
воситалари ва усуллари.
CASE STUDY 6. Табиий тусдаги ФВлар, уларнинг таснифи
ва тавсифи. Аҳоли ва ҳудудни табиий ФВлардан муҳо-фаза
қилиш.
CASE STUDY 7. Марказий Осиёда кузатиладиган табиий
тусдаги ФВлар ва уларнинг тавсифи.
CASE STUDY 8. Техноген тусдаги ФВлар, улар-нинг таснифи ва
тавсифи. Аҳоли ва ҳудудни техноген ФВлардан муҳофаза қилиш.
CASE STUDY 9. Экологик тусдаги ФВлар, улар-
CASE STUDY 15. Ёнғинга қарши курашиш хизмати.
нинг таснифи ва тавсифи. Ўзбе-кистонда аҳолини
экологик ФВлардан муҳофаза қилиш тад-бирлари.
Ёнғин хавфсизлиги қоидалари.
CASE STUDY 10. Ижтимоий тусдаги ФВлар. Аҳоли
ва объектларни босқинчи- террорчиликдан муҳофаза
қилиш.
.
CASE STUDY 16. Юрак-ўпка реанимацияси. Юқори
нафас йўлларининг ўтказувчанлигини тиклаш.
CASE STUDY 13. Ўт ўчириш воситалари ва
CASE STUDY 17. Қон кетиш турлари. Қон кетишни
усуллари.
тўҳтатиш усуллари.
CASE STUDY 13. Ўт ўчириш воситалари ва усуллари.
CASE STUDY 18. Иммобилизация.
CASE STUDY 14. Объектларни чақмоқ уриш хавфидан
CASE STUDY 19. Заҳарланишда (газлардан,
овқатдан ва бошқ.) биринчи ёрдам.
ҳимоялаш йўллари. Ёнғин шароитида эвакуацион чиқиш
йўллари ва йўналишларини белгилаш.
CASE STUDY 20. Жароҳатланганларни ташиш
усуллари. Ҳодиса юз берган жойда шикастланганларни
саралаш.
Darslik va o’quv qo’llanmalar
1. M.Tadjiеv, I.Nе'matov va boshq.
Favqulodda vaziyatlarda fuqaro
muhofazasi.2003.
2. A.D.Xudoеv. Yong’in xavfsizligi.
2006.
3. G’.Yormatov va boshq. Mеhnatni muhofaza
qilish. 2002.
5. С.В.Белов. Безопасность
жизнедеятельности. 2003.