Инфекцияни олдини олиш

Download Report

Transcript Инфекцияни олдини олиш

АБУ АЛИ ИБН СИНО
НОМИДАГИ БУХОРО ДАВЛАТ
ТИББИЁТ ИНСТИТУТИ
6-7 курс АКУШЕРЛИК ВА ГИНЕКОЛОГИЯ
КАФЕДРАСИ
1
Тузувчилар:
Кафедра мудири,т.ф.д. Амонов И.И.
 Доцент: Хотамова М.Т.
 Катта ассистент:Хамдамова М.Т.
 Ассистент: Ашурова Н.Г.

2
Мавзу:
ИНФЕКЦИЯНИ
ОЛДИНИ ОЛИШ
3
Ифекцияни олдини олиш:
Вазифалари
Жаррохликдан кейинги мухим
инфекцияларни олини оли
 Гепатат В ва ОИТС каби инфекциялар
нинг нафакат мижозга,балкишифокор
ва тиббий ходимларигаюкиши хавфини
камайтириш

4
Контрацепция хизмати
ходимининг роли:
Уз – узини мухофаза килиш
ОВИ билан зарарланиш хавфи
 Шикастланган копламлар(тери)билан
алокада булиш – 0,4%(250 дан 1та)
 Шикастланмаган копламлар (тери ва
шиллик каватлар) – 0,05%(200дан 1та)
 ВГВ билан зарарланиш хавфи
 Шикастланган копламлар(тери) билан
алокада булиш – 9 – 30%

5
Инфекцияни олдини олиш
асослари: А




Хар бир инсон (мижоз, тиббий ходим)ни потенциал
инфекцияланган (зарарланган) деб хисобланг
Кулларингизни ювинг! – бу амалиётда инфекциянинг
олдини олишнинг энг самарали усули
Жарохатланган тери, шиллик пардалар, кон ва бошка
суюкликлар, ишлатилган асбабларга тегишдан олдин
кулкопларни кийинг
Суюк ажратмалар сачрайдиган булса, физик
тусиклардан фойдаланинг – кузойнаклар, никоблар,
фартуклар
6
Инфекцияни олдини олиш
асослари : В



Хавфсиз технологияни ишлатинг. Ишлатилган игналарни букманг ва синдирманг,
зарарланган ахлатни тугри бартараф этинг
Ажратмалар (балгам, сийдик, ахлат)ни
алохида килишнинг имкони булмаганда
мижозни алохида жойлаштиринг
Ишлатилган асбоблар ва бошка буюмларни
тугри (курсатма буйича) зарарсизлантиринг,
ювинг ва чикур дизенфекция килинг/
стерилланг
7
Инфекцияни олдини олиш
Химоявий тусиклар: Кулкоплар
Кулкопларни куйидаги холларда куллаш
шарт:
 Жаррохлик хонаси ёки клиникада
амалиёт бажарсангиз
 Ифлосланган асбоблар билан
ишласангиз
 Ифлосланган воситаларни (пахта,дока)
йигиштиришда

8
Инфекцияни олдини олиш:
Кул ювиш
Хар бир мижозни куришдан олдин ва
куриб булгинингиздан сунг кулингизни
ювинг
 Кулкопларни ечганингиздан сунг
кулингизни ювинг
 Кон ва бошка суюк ажралмалар билан
кулкоп кийган холда ишлаганингиздан
сунг хам кулларингизни ювинг

9
Инфекцияни олдини олиш:
Кул ювиш амалиёти:
Оддий антисептиклар (кир совун)
ишлатинг
 Кулларингизни 15 – 30 сония давомида
совунланг
 Кулингизни тоза сув билан чайинг
 Кулларингизни тоза сочикда артинг ёки
хавода куритинг

10
Инфекцияни олдини олиш:
Бачадон буйни ва кинни ювиш
Антисептик моддани бачадон буйни ва
кинга яхшилаб 2 марта суртинг
 Ташки жинсий аъзолар тоза булса,
уларни ювиш шарт эмас
 Агар тери ва шиллик каватлар кир
булса,амалиётдан олин мижознинг
совунлаб ювинишини илтимос килинг

11
ЖЙОЮК, ВГВ ва ОИВ
12
Жинсий йул оркали юкадиган
касалликлар













Бактреиал вагиноз ;
Кандидоз ;
Трихоманиаз ;
Гепетит В ;
Генитал герпес ;
Захм ;
Сузак ;
Ков гранулемаси (Донованоз) ;
Ичак инфекциялари ;
Венерик лимфогранулемма ;
Ков бити ;
Контагоз молюска ;
Гонококка алокадормас уретрит;
13
Жинсий йул оркали юкадиган
касалликлар (давоми)








Уткир уретрал синдром;
Орттирилган иммуните танкислиги синдроми
(ОИТС)
Интраэпителиал цервикал неоплазия;
Урогенитал хламидиоз;
Цитомегаловирус инфекциялари;
Кутир;
Шанкроид;
Кичик чанок органларининг яллигланиш
касалликлари;
14
Халкаро курсаткичлар




Хар йили 10% репродуктив ёшдаги кишилар
ЖЙОЮК лар билан касалланади
1995йилда дунёда ЖЙОЮКларнинг 333 млн.
янги даволанувчи шакллари кайд этилган
(ЖССТ бахоси)
Репродуктив ёшдаги аёллар соглигининг
ёмонлашишига олиб келувчи сабаблар ичида
ЖЙИлари 2 чи уринни эгаллайди
Халкаро статистик изланишлар шуни кусратадики, 70% ЖЙОЮКлар ахолининг 15 – 24 ёшли категориясида, барча ОИВларнинг 50% ва
24 ёшгача булган категорияларда
15
Халкаро курсаткичлар (давоми)





Жахонда 300 млн ВГВ ташувчилар бор
БМТ/ОИТС бахоси:жахонда 23 млндан ортик инсонлар ОИВ билан зарарланган, шуларнинг 40%
аёллардир
Айни вактда ОИВ билан кайтадан зарарланган йиллик микдори 3,1 млнга якин кишини ташкил этади, бу
эса 1 кунда 8,5 кишини кайтадан зарарланганлигини
курсатади
ЖССТ бахоси:2000 йилга келиб 30 – 40 млн, эркак,
аёл,болалар ОИВ билан зарарланади
1996 йилда 1,5 млн. инсонлар ОИТСдан улган,
шулардан 350 минг нафари 15 ёшгача булган
болаларни ташкил этади.
16
Тиббий ходимнинг РССдаги урни
Профилактика
Мижозга ЖЙОЮКларнинг таркалиши ва
юкиш йуллари хакида маълумот беринг
 ЖЙОЮКларнинг олдини олиш учун презервативлар ишлатишни тавсияэтинг
 Агар мижозда ЖЙОЮК аникланса, унинг
мижозига текшириш ва даволаниш учун
йулланма беринг

17
Контрацепция хизмати
ходимининг роли:




Юкори хавф сексуал амалиётидан яхши
маълумотларга эга булинг
ЖЙОЮК белгилари ва симптомлари хакида
хабарингиз булсин
Сизнинг регионингизда кенг таркалган
ЖЙОЮКлар хакида хабарингиз булсин
Агар касаллик тарихи ва тиббий текшириш
асосида ЖЙОЮК борлиги тахмин килинса,
мижозни синчиклаб текшириш
18
Контрацепция хизмати
ходимининг ЖЙОЮК муаммосига
ёндашуви
Олдини олиш
 Мижозни текшириш
 Ташхислаш ва даволашга йуллаш
 Тиббий ходим ва мижозни
зарарланишдан химоя килиш

19
ЖЙИ : Окибатлари







Эктопик хомиладорлик: ЧАЯК булган
аёлларда касаллик хавфи 7 – 10 марта ортади
Бачадон буйни саратони: касаллик хавфи юкори
Корин пастида сурункали огрик: 18% аёлларнинг
анамнезида ЧАЯК бор
Бепуштлик:
Эркаклар: хламидий ва гонорея билан
даволанмаган 20 – 40% эркаклар
Аёллар: ЧАЯК билан даволанмаган 55 – 85%
аёллар
ВГВ /ОИВ нинг юкиши: юкори хавф
20
ЖЙОЮК: окибатлари






- кичик чанок органларининг яллигланиш касалликлари
туфайли бачадондан ташкари хомиладорлик булиб
колиши
-йиринг аралиш шилимшик чикиб турадиган сурункали
цервицит ва бачадон буйни эрозиясида бачадон буйни
раки бошланиш хавфининг катта булиши;
-кичик чанок сохасининг сурункали огриб туриши;
-хайз цикли издан чикиши;
- бепуштлик:даво билан йук килиб юборилмайдиган
булса,эркакларда хламидия ва сузак касалликлари 20 –
40% холларда ва аёлларда кичик чанок органларининг
яллигланиш касалликлари 55 – 85% холларда
бепуштликка сабаб булади;
-жинсий йулларнинг даво билан йук килинмаган
сурункали инфекциялари одамга генитал герпес вируси
21
ва ВИЧ/ОИТС юкиб колиш хавфини оширади.
ЖЙИ нима?




Одатда жинсий йуллар оркали бериладиган
микрорганизмлар (бактерия,вирус,замбуруглар)
жинсий йуллар инфекйиясининг сабаби булади.
Купгина ЖЙОЮК лар ЖЙИ булиб хисобланади.
ОИВ ва ВГВ ЖЙОЮК булиб (факатгина жинсий
эмас,аммо асосан жинсий йуллар оркали юкади),
организмнинг умумий касаллиги булиб
хисобланади
Купгина ЖЙИни даволаб булмайди.Барча
ЖЙИнинг олдини олиш мумкин.Эрта ташхислаш
ва даволаш жиддий асоратлари хавфини
камайтиради.
22
ВГВ: Зарарлиги ва хаётийлиги

ВГВ ОИВга нисбатан 100 марта зарарли

ОИВ курук конда 24 соат яшаши
мумкин, ВГВ эса бир хафта давомида
яшайди
23
ВГВ: Таркалганлиги





Жахон буйича 300млн ВГВ сурункали
ташувчилари хисобга олинган
Факат шу йилда 10 – 30 млн одамлар ВГВ
билан каалланади
ВГВ жигар саратонининг асосий сабабларидан
бири
ЖССТ таърифи буйича ВГВ хар йили 1 млн дан
ортик одамни хаётдан олиб кетади.
АКШда хар куни тахминан 2 тиббий ходим ВГВ
билан касалланади
24
ИОО: ВГВ ва ОИТСнинг олдини
олиш чора тадбирлари А
Мижозлар билан ишлаганда:
 -кулларингизни ювинг
 - кулкоплардан фойдаланинг

25
ИОО: ВГВ ва ОИТСнинг олдини
олиш чора – тадбирлари В
ЗАРАРЛАНГАН АСБОБЛАР БИЛАН ИШЛАГАНДА:
 Асбобларни ва бошка предметларни :
 Зарарсизлантиринг (тиббий ходимларнинг химояси)
 Ювинг (миж ва тиббий ходимларнинг химояси)
 Стерилизация ва чукур дизенфекция килинг (мижоз
ва тиббий ходимларнинг химояси)
Ишлатилган воситаларни тугри бартараф этинг (тиббий ходимлар ва якин атрофда яшайдиган ахоланинг
химояси)
26
Инфекцияни олдини олиш
асбобларни тозалаш
усулларининг самарадорлиги



Зарарсизлантириш: ВГВ ва ОИТС вирусини
улдиради – муолажа тугаганидан 10 дакика
ивитилганда
Ювиш (факат сув билан): самараси 50% муолажа тугаганида курикдан утказганда
тоза
Ювиш (ювиш воситасида сув билан чайиш):
самараси 80% - курикдан утказганда тоза
27
Инфекцияни олдини олиш
Асбобларни тозалаш
усулларининг самарадорлиги


Стерилизация (олдин зарарсизлантирилган
ва яхши ювилган): самараси 100% муолажа
тугаганда – автоклав, курук иссик ва кимёвий
тозалаш
Чукур дизенфекция: сараси – 95%, муолажа
тугаганида – кайнатиш,парли ёки кимёвий
тозалаш
28
ОИВ нима ?




Одам иммун танкилиги вируси(ОИВ) – бу
тизимни бузадиган вирус булиб, ташувчи
организмни турли зарарли инфекцияларга мойил
килиб куяди
Орттирилган иммун танкислиги синдроми(ОИТС)
– бу купгина ОИВ билан касалланган одамларда
кузатиладиган касалликлар ва белгилар мажмуи.
Бу хам ОИВ га тегишли.
ОИВдан ОИТСга утишга инкубацион давр уртача
7 йилдан 10 йилгача давом этади. Бирок ОИВ
организмда умрнинг охиригача колади
Хозирги вактда даволанмайди
29
ОИВ : Эпидемиология
ОИВнинг боскичлари
 ОИВ – касаллик: Огир ва кайтар инфекциялар (м-н,сил), иммунитети сусайган
организмни нобуд килади.ОИВ бу боскичга утгач, хаёт давомийлиги тахминан 2
йилни ташкил килади .Бу охирги боскичда
бемор ута зарарли булади.

30
ОИВ: Эпидемиология
ОИВнинг боскичлари
 Эрта: ОИВ ташувчиси, лекин
сероконверсия юз бермаган, шу сабабли
тест негатив. Грипп белгилари булиши
мумкин.
 ОИВ – ПОЗИТИВ:сероконверсиядан сунг
вирус тести позитив булади. Шу боскичда
7 – 10 йил колиши мумкин (инкубацион
давр)

31
ОИВ: Юкиши





ОИВ куйидагича юкади:
- жинсий алока: химояланмаган жинсий алока
- наркотиклар инъекцияси: ифлосланган
шприцлардан фойдаланиш
- кон куйиш, тери кучириш: венага кон куйиш,
аъзоларни кучириб утказиш, адекват стерилланмаган тиббий ва тиш шифокорлик
асбобларини куллаш
- онадан болага юкиши: тугилишдан олдин,
тугрук вактида, тугрукдан кейин кукрак билан
эмизишда
32
Контрацепция хизмати
ходимининг роли
профилактика




Барча мижозларга кандай холатлар ЖЙОЮК, ВГВ ва ОИВ
касалликлари билан касалланишга юкори хавф булишини
тушунтиринг
Прзервативлардан фойдаланиш мувофиклиги ва диафрагма хамда
спермицидларнинг чегараланган самарадорлигига ишонтиринг
ЖЙОЮК, ВГВ ва ОИВдан химояланиш усули сифатида барьер
(тусик) усулларини узига хос ва давомийли куллашни
рагбатлантиринг
Агар мижозингизда ЖЙОЮК,ВГВ ёки ОИВ аникланса, унинг
хамрохига хам текшириш ва даволашни тавсия этинг
33
Контрацепция хизмати ходимининг роли:
Уз – узини ва мижозни химоя килиш





Умумий (универсал) эхтиёт чоралари:
Кон ва организмнинг бошка суюк мухитларида буладиган патогенлар (микрорганизмлар) билан алокада
буладиган тиббий ходимларниннг касалланиш
хавфини камайтириш максадида 1987 йилда ишлаб
чикилган
Умумий эхтиёт чораларини тугри куллаш хам
мижозларни хам тиббий ходимларни мухофаза
килади
Хар бир одамга (мижоз ва тиббий ходим) потенциал
зарарланган деб каралади
ХАР КУНИ куллаш лозим ва ХАР ДОИМ, ХАММА
холатлар ва организмларнинг барча суюк
34
мухитларига тегишли
Мижозни текшириш
ЖЙОЮК ларнинг белгилари хакида
чукур маълумотга эга булинг
 Сизнинг регионингизда кандай ЖЙОЮК
лар таркалганлиги хакида маълумотга
эга булинг
 Мижозни ЖЙЮОК ларга синчиклаб
текширинг

35
Контрацепция хизмати ходимининг роли:
Огзаки суров йули билан текшириш




Сизда кинли ажралмалар борми?
Бир йил давомида жинсий аъзоларингиз
сохасида тери шикастланиши ёки яралар, кинли
ажралмалар булганми?
Сунги 3 ойда жинсий хамрохингиз ков безлари
шиши ёки олат (пенис) дан ажралма (окма) лар
келиши каби жинсий аъзолар муаммолари
буйича даволанганми? Айнан канакаси билан?
Нима деб уйлайси, жинсий хамрохингизнинг
бошка жинсий хамрохлари борми?
36
Контрацепция хизмати ходимининг роли:
Огзаки суров йули билан текшириш
(давоми)
Сиз ёки хамрохингиз зарарланиш хавфи
булган иш билан бандми (фохишабозлик,
хайдовчи, харбий хизматчи)?
 Сунги 2 ой давомида биттадан ортик
жинсий хамрохингиз булганми?
 Нима деб уйлайсиз, Сизда ЖЙОЮК
булиши мумкинми?

37
ИХТИЁРИЙ ЖАРРОХЛИК
СТЕРЕЛИЗАЦИЯСИ
( ижс )
38
ИЖС таъсир механизми

Бачадон найлари утказувчанлигини
чоклар, скобалар ва коагуляция
ёрдамида йукотиш (блоклаш). Бунда
спермани тухумдонлар томон утиши
йул бекилади хамда уругланиш содир
булмайди.
39
ИЖС утказиш вакти
Мижоз хомиладор эмаслигига ишончи
комил булганда – хайз циклининг исталган вактида
 Хайз циклининг 1 – дан 7 – кунигача
 Чилла даврида :биринчи 2 кун ичида
ёки 6 хафтадан сунг
 Абортдан сунг:дархол ёки 7 кун ичида,
агар кичик чанок органлари инфекцияси белгилари булмаса

40
Курсатмалар



ИЖС турлари репродуктив ёшдаги аёлларда (одатда 35
ёшдан кейин) ва исталган хомиладорликлар, фарзандлар
сони булганда, хамда юкори эффектив ва доимий
контрацепция усулини хохлаганда утказилади.
Усулни хомиладорлик соглиги учун карши курсатма булган
аёлларда куллаш мумкин.
Лапароскопик жихозлар киммат булганлиги ва операцияни
утказиш учун умумий огриксизлантириш кераклиги сабабли
ИЖС амалга ошириш максадида мини лапаротомия
усулидан фойдаланиш мумкин. Бу усул махаллик
огриксизлантириш остида утказилади, хамда куп моддий
харажатни талаб килмайди. Мини лапаротомия учун терини
2 – 3 см кесиш кифоя. Чилла даврида дастлабки 48 соат
ичида, бачадон туби киндик сохасида жойлашганлиги
сабабли кесик киндик тагидан килинади. Бачадон найлари
икки томондан чоклар ёрдамида бойланади ва кесилади.41
Карши курсатма










Кандли диабет (огир хили)
Юрак касалликлари аломатлари
Кон босимининг юкорилиги (КБ >160/100мм, кон
айланиш бузилишини курсатувчи аломатлар борлигини)
Кон ивувчанлигини бузилиши билан утаётган кон
системасининг касалликлари
Ортикча вазнлик
Корин ёки киндик чурраси
Кичик чанокда бир талай чандик ва битишмалар борлиги
Яна фарзанд куриш истаги
Депрессия холати
Бепуштлик
42
ЛАКТАЦИОН АМЕНОРЕЯ
43
Лактацион аменорея усули

Лактацион аменорея методи гипоталамус билан
тухумдонлар уртасидаги тезкари алока
системасига асосланган. Боланинг кукрак эмиши
натижасида гипофизга нерс сигналлари келади ва
унда фолликулларни жонлантирувчи гормон
ишланиб чикиши камаяди,шу нарса уз навбатида
тухум хужайра етилиб боришини тухтатиб куяди.
Шундай килиб, болани кукрак билан эмизиш
натижасида фолликул ривожланмай колади ва
аёл киши буйида булмайди.
44
Лактацион аменореяни контрацепцияга алокаси булмаган
афзалликлари



- бола пассив иммунлаб боради – кукрак сути
оркали инфекцион касалликларга карши
таъсир курсатадиган химояловчи
антителоларни олиб туради:
- кукрак сути бола учун хаммадан яхши овкат
хисобланади
- бола эмизиб бокиладиган сув, бошка сут ёки
болалар овкатида учрайдиган ва ичак
дисбактериозига сабаб була оладиган
юкумли микрорганизмлар утишидан холи
булади.
45
ШОШИЛИНЧ КОНТРАЦЕПЦИЯ
УСУЛЛАРИ:
Контрацепция усули (АОК) - паст дозали (30 – 35 мкг ЭЭ) ёки юкори дозали
( 50 мкг ЭЭ)
 Контрацепция усули (СПТ)- Postinor
(левоноргестерел)
 Антипрогестинлар – Mifepristone
 Бачадон ичи спирали – Copper T 380А,
Multiload 375 ва Nova Т

46
47