Doç.Dr. Alper AYTEKİN

Bilim ve Bilimsel Araştırma

2 Doç. Dr. Alper AYTEKİN • • • • • • • Bu bölüm sonunda; Bilimin tanımı ve kapsamı, Pozitivist bilim yaklaşımı ve eleştirisi Paradigma kavramı, Pozitivist ötesi bilim kavramı, Sosyal Bilimlerin gelişimi ve Günümüzde bilim ve toplum konuları hakkında bilgiler elde edeceksiniz

3 Doç. Dr. Alper AYTEKİN • • • • •

Bilim nedir?

Bilim, Latince bilmek kökünden (scire) türemiş ve bilinen şey (scientia) ya da bilgi anlamına gele bir kelimedir. Bilim; düzenlenmiş bilgiler topluluğu, Bilim, bazı olgu yada olay kategorilerine ait iyi düzenlenmiş bilgiler bütünüdür. Einstein bilimi, her türlü düzenden yoksun duyu verileri

ile düzenli düşünceler arasında uygunluk sağlama çabası,

Bertrand Russell ise gözlem ve gözleme dayalı akıl

yürütme yoluyla dünyaya ilişkin olguları birbirine

bağlayan yasaları bulma çabası olarak tanımlar.

4 Doç. Dr. Alper AYTEKİN • Geçmişe bakıldığında en önemli sayılan bilim dallarından bazıları matematik , geometri , gök bilimi ve tıptır . Çok çeşitli matematiksel çözümleme sistemlerinin geliştirildiği ilk zamanlardan bu yana hâlâ yeni formüller, sistemler, kuramlar geliştirilmektedir ki bu da bilimin sürekliliğine bir örnektir.

5

Bilim dallarının gelişimi

• • • • • • • • • Astronomi ve Fizik Kimya Matematik ve Geometri Tıp Biyoloji Sosyoloji Siyaset bilimi Psikoloji Antropoloji Doç. Dr. Alper AYTEKİN

6 Doç. Dr. Alper AYTEKİN

Bilimlerin Sınıflandırılması

• • Bilimlerin sınıflandırılması üzerine çalışmalar ve ilgi de 20. yüzyılın başlarında büyük ölçüde sona ermiştir.

Bilimin öğretilmesinde ve üretilmesinde, idarî birimlerin ayrıştırmasında çağdaş üniversitelerde genelde birkaç ana dal belirlenir ve ilgili bilimler bu dalların altında çalışılır: fen bilimleri, sosyal bilimler, teknoloji (ki buna genelde mühendislik de dahil edilir) ve sanat ile beşerî bilimler; sıklıkla tıp da kendi başına bir dal olarak bu dallaşmada yer alır.

7 Doç. Dr. Alper AYTEKİN

Bilgi nedir?

• • İnsanlar arasındaki etkileşim sonucunda ortaya çıkan ürüne bilgi denir.

Bilimsel bilgi; elde edilen bilgi türünün ampirik (deneysel) ve nesnel gerçeklik olmasıdır.

8 Doç. Dr. Alper AYTEKİN • • • •

Bilimsel Bilgi ve günlük bilgi

Bilimsel yaklaşım; Gözlem, sınıflama, kavramsallaştırma ve yorumlamada daha sistematik, formal ve kesindir. Gözleme dayanak konusunu oluşturan olay ve nesneleri kavramak, tanımlamak ve sınıflandırmak üzere çözümleyerek betimlemek bilimin temel işlevidir. Bulguları eleştirisel bir değerlendirmeye tabi tutar. Günlük pratik analiz kısa dönemli günlük hayatın pragmatik uygulamaları ile ilgiliyken, bilim pratik ihtiyaçların ötesinde elde ettiği bilgileri genelleştirmeye çalışarak, bilgi bütününü oluşturmayı amaçlar.

9 Doç. Dr. Alper AYTEKİN • • • Kısaca, bilimsel faaliyetin amacı, incelenen konudaki olguları tanımlamak, olgular arasında nedensellik ilişkisi kurmak ve bunları genelleştirip, kuramlar içinde toplayarak kanunlara ulaşmaktır. Olaylara dayanma , tarafsızlık, eleştiriye açık olma ve yanılma olasılığının kabulü bilimsel düşünmenin temel özellikleri arasında yer alır. Bilim insanının amacı sadece bilgi toplamak ve biriktirmek değildir. Sorunların neler olduğunu ve nasıl çözülebileceğini araştırmak ve bulmak temel işlevleri arasındadır.

10 Doç. Dr. Alper AYTEKİN

Pozitivist bilim yaklaşımı ve eleştirisi

• • • Pozitivizmin amacı, metafiziği insan bilgisinden dışlamak ve deneysel bilginin gücünü artırmaktır. Deneye veya gözleme dayanmayan hiçbir bilgi bilimsel değildir. Pozitivizmin temel amacı, bilimi felsefi spekülasyonlardan kurtarmaktır. Felsefe cevabı net olmayan sorularla ilgilidir. Buradan hareketle pozitivizmde bilimselliğin bir ölçütü olarak doğrulanabilirlik ilkesi geliştirilmiştir.

11 Doç. Dr. Alper AYTEKİN • Bu ilkeye göre bir önermenin doğru olup olmadığı, o önermenin ilişkin olduğu ve öngördüğü duyumların ortaya çıkıp çıkmadığına bağlıdır. Bir önerme ampirik değilse doğruluğu belirlenemez.

• • • • • 12 Doç. Dr. Alper AYTEKİN

Pozitivist bilim anlayışının dayandığı temel varsayımlar

Bilimsel ilerleme birikimseldir, Bilimsel bilgi tek meşru bilgidir, Görgül verilerin derlenmesi ve değerlendirilmesinde, kuram oluşturulmasında normatif bakış açılarına , değer yargılarına, kanaatlere ve kişisel bakış açılarına yer yoktur.

Meşru bilgiye ancak mantık ve matematiği kullanarak, doğa bilimcilerin yöntemleri ile ulaşılabilir. Bilimin amacı, neden sonuç ilişkilerini açığa çıkarmak ve düzenlilikleri açıklayan kanunlar ortaya koymaktır.

13 Doç. Dr. Alper AYTEKİN

Karl Popper ve Yanlışlanabilirlik

• • • Popper’a göre, bir kuramın doğruluğunun ölçüsü ampirik/deneysel yönden ne ölçüde desteklendiğinde değil, hangi görgül bulgu karşısında yanlışlanabileceğinin önceden bilinip bilinmemesindedir. Yanlışlanması imkansız bir düşüncenin doğrulanması da imkansızdır. Bir bilimsel kurama uymayan ampirik veriler hemen her zaman bulunabilir. Dolayısıyla bilim, doğruların birikmesi ile değil, yanlışların ayıklanması ile gelişir.

14 Doç. Dr. Alper AYTEKİN

Thomas Kuhn ve Paradigma Kavramı

• • Thomas Kuhn’a göre paradigma, bir bilimsel topluluğun kabul ettiği genel kuramsal varsayımlar ile bunların uygulanmasına dair teknik ve kanunları içerir. Kuhn, paradigma kavramından faydalanarak, tek bir bilim anlayışını olmadığı, pozitivist ötesi bilim anlayışının pozitivist bilim anlayışı kadar önemli olduğunu ortaya koymaya çalışmıştır.

15 Doç. Dr. Alper AYTEKİN

Pozitivist Ötesi (Yorumlayıcı) Bilim Yaklaşımı

• • • Kuhn ve Feyerabend’in düşünceleri, geleneksel pozitivist bilim anlayışına önemli eleştiriler getirerek, pozitivizm ötesi bilim anlayışının oluşumuna katkı sağlamışlardır. Yorumlayıcı bilim anlayışı, tek ve mutlak bir doğrunun olmadığı görüşüşünü savunurlar. Pozitivist bilimi savunanlar, bilginin keşfedildiği ve ortaya çıkarıldığını öngören bir bilgi tanımını savunurken; pozitivist ötesi yaklaşımlar, bilginin keşfedilme yerine yorumlandığını, ortaya çıkarılma yerine oluşturulduğunu varsayarlar.

16 Doç. Dr. Alper AYTEKİN

Pozitivizm Ötesi Bilim Yaklaşımının Özellikleri

• • • • Bilimsel aşamaların hiçbir aşaması değer yargılarından bağımsız değildir.

Tek doğru yöntem söz konusu değildir.

Bilimsel çalışmalar metafizik temellere dayanabilir. Yani bir bilimsel kuramın temel varsayımları ampirik olarak test edilebilir nitelikte olmayabilir.

Bilim adamlarının çalışmalarında kanaatlerini, inançlarını ve ikna yöntemlerini ve retoriği temel almaları matematik ve istatistiki yöntemleri temel almalarıyla eşdeğerdir.

17 Doç. Dr. Alper AYTEKİN

Sosyal Bilimler

• • Temel bilimler doğal dünyadaki olayların nedenlerini tanımlayarak genelleştirmeye çalışırken, sosyal bilimler sosyal dünyadaki olayların anlamını veya önemini açıklamaya çalışır. Yaygın bir anlayışa göre doğa bilimleri inceledikleri olguları açıklamaya çalışırken, sosyal bilimler anlamaya çalışmaktadır.

18 Doç. Dr. Alper AYTEKİN Kaynak: Sosyal Bilimlerde Araştırma Yöntemleri, SPSS Uygulamalı Yazarlar: Remzi Altunışık, Recai Coçkun, Sekan Bayraktaroğlu, Engin Yıldırım

Ders Bitti.

Dinlediğiniz için Teşekkürler…

Doç. Dr. Alper AYTEKİN 19