Transcript indir

OSMANLI DEVLETİ’Nİ KURTARMAYA
YÖNELİK FİKİR AKIMLARI
YRD. DOÇ. DR. YÜKSEL
NİZAMOĞLU
OSMANLI DEVLETİ’Nİ KURTARMAYA
YÖNELİK FİKİR AKIMLARI
OSMANLICILIK
İSLAMCILIK
TÜRKÇÜLÜK
BATICILIK
YRD. DOÇ. DR. YÜKSEL NİZAMOĞLU
2
OSMANLICILIK
 Milliyetçilik akımının Osmanlı ülkesine etkisi sonucunda
ilk defa II. Mahmut devrinde ortaya çıktı. Tanzimat devrinin
temel düşüncesi Osmanlıcılık oldu.
 Namık Kemal, Mithat Paşa, Mustafa Fazıl Paşa, Ziya Paşa
gibi düşünür ve devlet adamları tarafından savunuldu.
 Osmanlı
Devleti’nin
ve
toplumunun
yeniden
yapılandırılmasını hedeflemiştir:
Devlet, Osmanlı Devleti
Ülke, Osmanlı Vatanı
 İnsanlar, Osmanlı Vatandaşı
Kültür, Osmanlı Kültürü olmalı
Sistem. Meşruti demokrasi olmalı, böylece tüm
vatandaşlar siyasi sisteme katılabilmelidir. Ekonomik çıkarlar
ve vatan sevgisi birleştirici olmalıdır.
YRD. DOÇ. DR. YÜKSEL NİZAMOĞLU
3
OSMANLICILIK
 Görüşlerini Mizan, Hürriyet gibi dergi ve gazetelerde ifade
etmişlerdir.
 Bu fikrin destekleyicisi örgüt, 1869 tarihinde kurulan GENÇ
OSMANLILAR cemiyetidir.
 Günümüze etkisi özellikle VATAN kavramıyla olmuştur.
 Osmanlıcılık düşüncesi amacına ulaşmış ve I. Meşrutiyet ilan
edilmiştir. Ancak, 1877-1878 Osmanlı-Rus Savaşı’nda Rusların
Osmanlı Hıristiyanlarının koruyuculuğunu yaparak onları isyan
ettirmesi, bu düşünceye ilk darbeyi vurmuştur.
 Balkan Savaşları ile de Osmanlıcılık geçerliliğini yitirmiştir. Birinci
Dünya Savaşı’nda Osmanlıcılık yeniden vurgulanmış, ancak başarı
sağlanamamıştır.
YRD. DOÇ. DR. YÜKSEL NİZAMOĞLU
4
OSMANLICILIK
 Osmanlıcılık düşüncesinin içinde sayılabilecek
bir akım da Prens Sabahattin tarafından
savunulan “Teşebbüs-ü şahsi ve adem-i
merkeziyet” düşüncesidir.
 Prens
Sabahattin’in
düşüncesi;
merkezi
otoritenin azaltılarak yerine yerel yönetimlerin
güçlü olduğu bir sistemin kurulmasıydı.
Ekonomik model olarak; liberal ekonomi esas
olmalı, özel sektör güçlendirilmeliydi.
 Ahrar Fırkası adı altında örgütlenmiş ve daha
sonra Hürriyet ve İtilaf Fırkası’na katılmıştır.
YRD. DOÇ. DR. YÜKSEL NİZAMOĞLU
5
İSLAMCILIK
 Osmanlı Devleti’nin kurtuluşunu din birliğinde gören, bütün dünya
Müslümanları ile bir birliğin kurulmasını amaçlayan düşüncedir.
 II.Abdülhamit, Tanzimatçıların Osmanlıcılık düşüncesine karşılık iç ve dış
siyasette İslamcılık politikasını uygulamaya çalışmıştır.
 Cemalettin Afgani, Şeyhülislam Musa Kazım, Mehmet Akif, Semsettin
Günaltay gibi düşünür ve devlet adamları tarafından oluşturulmuştur.
 İslamcılar fikirlerini Sırat-ı Müstakim, Sebilürreşad gibi dergi ve gazetelerde
ifade etmişlerdir.
 İslamcılara göre;
 Devlet İslam Devleti, Ülke İslam Toprakları, vatandaşlar Müslüman, toplum
İslam ümmeti, kültür İslam kültürü, padişah da İslam halifesi olmalıdır.
 Her yönüyle İslama dönülmeli ve yaşanmalıdır. Toplum ve devlet İslami bir
sistemle yönetilmelidir.
YRD. DOÇ. DR. YÜKSEL NİZAMOĞLU
6
İSLAMCILIK
• İslamcılar neyi savunuyorlardı?
Büyük İslâm Birliği: II. Abdülhamit bu amaçla İran, Türkistan, Cava,
Afrika, Çin ve Hindistan’a temsilciler göndererek propaganda yapmaya
çalıştı.
İslâm Terakkiye Mâni Değildir: İslâm dini insanlığın ön plana çıkardığı
bütün değerlere, demokrasi, hürriyet, eşitlik, kardeşlik vb. sahiptir
Çağdaşlaşma: Batının ilim ve tekniğini, sanayiini almaya mecburuz.
Fakat, Avrupalıların bütün adetlerini, ahlâkını ve hayat tarzını kabul
edemeyiz.
Kadın Hakları: Tesettür şarttır. Fakat bu, kadına hiçbir meşru hakkını
kaybettirmez. Kadın da malını erkek gibi istediği şekilde kullanabilir.
YRD. DOÇ. DR. YÜKSEL NİZAMOĞLU
7
TÜRKÇÜLÜK
 II. Abdülhamit devrinde, özellikle Hıristiyan
unsurların isyanları ile ortaya çıkmıştır.
 Ziya Gökalp, Akçuraoğlu Yusuf, Ağaoğlu Ahmet,
Gaspıralı İsmail, Hüseyinzade Ali, Mehmet Emin
Yurdakul gibi düşünür ve devlet adamlarının
oluşturduğu bir fikirdir.
 Türkçülere göre;
 Devlet Türk Devleti,
 Ülke Türk Yurdu,
 Vatandaşlar Türk,
 Toplum Türk Milleti,
 Kültür Türk Kültürü,
 Dil Türk Dili olmalıdır.
YRD. DOÇ. DR. YÜKSEL NİZAMOĞLU
8
TÜRKÇÜLÜK

Türkçüler neyi savunuyorlardı?
Büyük Türk Birliği: Dilleri, ırkları, adetleri hatta çoğunun dinleri bir olan bütün Türklerin
birleşmesi. Osmanlı Devleti bu camia içinde merkezî bir yer işgal edecektir. Gaspıralı İsmail
Bey bunu “Dil’de, fikir’de, iş’de birlik” şiarıyla ifade etmektedir.
Türk Tarihi ve Kültürü: Türk tarihi Osmanlı Devletinin kuruluşu ile başlamaz. Ondan evvel
de büyük bir Türk mazisi ve medeniyeti vardır.
Türk Dili: Türk dili, Arap ve Acem dillerinin tesirinden kurtarılacaktır. İstanbul Türkçesi ortak
yazı ve konuşma dili haline getirilmelidir. İsimler konulurken Türkçe adların yaygınlaştırılmasına
önem verilmelidir.
Millî İktisat: Yoksulluktan ve yabancı baskısından kurtulmanın yolu, millî istihsali (üretimi)
artırmanın çarelerini bulmak ve Türk iktisadî hayatını yabancı maliyecilerin pençesinden
kurtarmaktır.
Millî Edebiyat: Halk dilinin ve folklorünün araştırılması, millî vezin olan hece vezninin
kullanılması ve halka inilmesi.
YRD. DOÇ. DR. YÜKSEL NİZAMOĞLU
9
BATICILIK
 Abdullah Cevdet, Celal Nuri, Süleyman Nazif, Ahmet Muhtar Paşa,
Kılıçzade Hakkı gibi düşünür ve devlet adamlarıdır.
 Batılılaşmayı tek kurtuluş yolu olarak görür. Batı tipi eğitim, hukuk,
demokrasi, kadın hakları, liberal ekonomi görüşlerinin
odak
noktalarıdır.
 Fikirlerini İÇTİHAT ve İLERİ mecmualarında ifade etmişlerdir.
 Celal Nuri ve arkadaşları Batının herşeyi alınmamalı derken,
Abdullah Cevdet ise tek medeniyet olan Batı medeniyetinin
herşeyiyle alınmasını savunuyordu.
YRD. DOÇ. DR. YÜKSEL NİZAMOĞLU
10
BATICILIK
•
•







Batıcılar neyi savunuyorlardı?
Abdullah Cevdet’in çıkardığı İçtihad Mecmuası’nda yayınlanan ve Kılıçzade
Hakkı’nın kaleme aldığı “Pek Uyanık Bir Uyku” başlıklı iki yazıda batıcıların bütün
hedefleri özetlenmiştir.:
Fes kâmilen def’edilip yeni bir serpuş kabul olunacaktır.
Mevcut kumaş fabrikaları genişletilecek ve yenileri de açılacaktır. Yerli mallarının
kullanılması teşvik edilecektir.
Kadınlar diledikleri tarzda giyinecekler, yalnız israf etmeyeceklerdir. Polisler ve
softalarla, arabacı makulesi kimseler kadınların giyimlerine asla müdahale
etmeyeceklerdir.
Birer tembellik yuvası olan bütün tekkeler ve zaviyeler ilga olunacak, varidat ve
tahsisatları kesilip, Maarif bütçesine ilâve edilecektir. Bütün medreseler kapatılacaktır.
Sarık sarmak ve cübbe giymek sadece yüksek alimlere mahsus hale getirilecektir.
Mevcut Osmanlı Elifbası atılarak yerine Lâtin harfleri kabul edilecektir.
Avrupa Medeni Kanunu kabul edilerek bugünkü evlenme-boşanma şartları tamamiyle
değiştirilecektir. Birden fazla kadınla evlenmek ve bir sözle boşamak usulleri
kalkacaktır.
YRD. DOÇ. DR. YÜKSEL NİZAMOĞLU
11
YRD. DOÇ. DR. YÜKSEL NİZAMOĞLU
12
YRD. DOÇ. DR. YÜKSEL NİZAMOĞLU
13