Transcript Málfræði - WordPress.com

SAMRÆMT
KÖNNUNARPRÓF
Íslenska 26. september 2013
Málfræði
Stafrófið
• A, b, c, d, e, f, g,
• eftir kemur h, i, k,
• l, m,n , ó, einnig p,
• ætla ég q þar standi hjá,
• R, s, t, ú, v eru þar næst,
• x, y, z, þ, æ, ö.
• Allt stafrófið er svo læst
• í erindi þessi lítil tvö.
Frh. stafrófið
• Vísur Þórarins Eldjárns eru nákvæmari að því leyti að þar eru
allir íslensku stafirnir. En c-i, q-i og w-i er
• þar sleppt. Við tökum eftir því að breiðu sérhljóðin koma á eftir
þeim grönnu (a, á; o, ó o.s.frv.).
•
•
•
•
•
•
•
•
•
A, á, b, d, ð, e, é
f, g, h, i, í, j, k.
L, m, n, o, ó og p
eiga þar að standa hjá.
Skólavefurinn | Vanda málið | Upprifjun 7
R, s, t, u, ú, v næst
x, y, ý, svo þ, æ, ö.
Íslenskt stafróf er hér læst
í erindi þessi skrítin tvö.
frh. stafrófið
• Minnum á að ef t.d. fyrstu tveir stafir eru eins þarf að miða
við þriðja staf. Ef um lista
• mannanafna er að ræða og fyrra nafn er sameiginlegt skal
miða röðun við næsta staf (t.d.
• millistaf eða föðurnafn). Þannig kæmi Jón M. Pétursson á
undan nafninu Jón Pétursson af því
• að M er á undan P í stafrófinu.
Sambeyging
• Dæmi eins og þessi til að beygja í öllum föllum og báðum
tölum:
• a) mikil kona, harður vetur, löng nótt, margt fólk (aðeins í
eintölu!)
• b) nokkur atriði, önnur manneskja, þessi hestur
• c) tvennir skór, einir skór
• Aukaspurning. Hvernig er orðið a) skór og orðið b) skógur
í ef.ft.?
Að skipta í atkvæði
• Hér þarf ekki annað en að telja sérhljóðin. Sjálfsagt að
taka nokkur orð til talningar:
• vegavinnuskúr, Hildigunnur, Háuhlíð, áar, sveia, strax,
þorsk o.s.frv.
• Uppaflega læra nemendur að greina atkvæði með klappi!
Greinirinn
• Gerum ráð fyrir að viðskeyttur greinir þurfi stundum að
•
•
•
•
fylgja nafnorðunum. Hvernig er t.d.
orðið nótt, bróðir, móðir, í þf.ft. með greini? (næturnar
[hinar]; bræðurna [hina], mæðurnar
[hinar]).
Spurning: Í hvaða falli og tölu er orðið banani í
setningunni Hann át bananana? Er orðið með
greini?
Eintöluorð og fleirtöluorð
• Sum orð standa alltaf í fleirtölu. Nemendur eiga þá
•
•
•
•
•
stundum í erfiðleikum eð að átta sig á
kyni þeirra.
Orðið skæri er fleirtöluorð í hvorugkyni (þau skærin, sbr.
þau börnin).
Orðið buxur er fleirtöluorð í kvenkyni (þær buxurnar, sbr.
þær konurnar)
Orðið hjólbörur er fleirtöluorð í kvenkyni (þær börurnar,
sbr. þær konurnar)
Orðið dyr er fleirtöluorð í kvenkyni (þær dyrnar, sbr. þær
konurnar)
Eintöluorð og fleirtöluorð
• Orðið páskar er fleirtöluorð í karlkyni (þeir páskarnir)
• Orðið jól er fleirtöluorð í hvorugkyni (þau jólin)
• Orðið fólk er eintöluorð í hvorugkyni (það fólkið).
• Þegar orð er fleirtöluorð notum við orðin
tvennir/tvennar/tvenn, þrennir/þrennar/þrenn og
• fernir/ fernar/ fern þegar um fleira
Stigbreyting lýsingarorða
• Oftast er prófað úr því sem er ekki alveg reglulegt. Æfum
•
•
•
•
•
•
•
okkur í stigbreytingu sem er
óregluleg á einhvern hátt. Munum að stofn lýsingarða er í
kvk.et.nf. ([hún er] stór, há):
há – hærri – hæst (ekkert r eða ð í stofni)
stór – stærri – stærst (r í stofni)
illur – verri – verstur
gamall – eldri – elstur
smár – smærri – smæstur (ekkert r í stofni)
ungur – yngri – yngstur
Nokkur erfið nafnorð í beygingu
• Rifjum upp nokkur orð sem eru erfið í beygingu:
• bróðir (ef. bróður)
• faðir (ef. föður)
• móðir (ef. móður)
• systir (ef. systur)
• kýr – kú – kú – kýr
• brúður – brúði – brúði – brúðar
• vetur – vetur – vetri – vetrar (ft. vetur)
• lækur – læk – læk – lækjar
Rétt mál og rangt
• 1. Ég hitti Gretti í gær (ekki „Grettir“)
• 2. Hann kemur um mánaðamótin (ekki „mánaðarmótin“)
• 3. Mig langar (ekki „mér langar“)
• 4. Hann langar (ekki „honum langar“)
• 5. Mig vantar (ekki „mér vantar“)
• 6. Ég hlakka til (ekki „mér hlakkar til“)
• 7. Það eru tvennar dyr á húsinu (ekki „tvær dyr“)
• 8. Eiður fór í skóna og skaut í slána (Ekki „Eiður fór í skónna og
skaut í slánna“)
• 9. Ég tók í höndina á honum (Ekki „Ég tók í hendina á honum“;
hönd – hönd – hendi –
• handar)
• 10. Ég sé það í hendi minni (ekki: „Ég sé það í hönd minni)
Frh. Rétt mál og rangt
• 11. Við þykjumst vera lasin (ekki „Við þykjustum vera
•
•
•
•
•
lasin“)
12. Atburðarásin var hröð (ekki: „Atburðarrásin var hröð“)
13. Ég keypti mér föt (ekki „ég verslaði mér för“)
14. Ég spái í þetta (ekki „ég spái í þessu“)
15. Ég er saddur/vel haldinn (ekki: „ég er góður“)
16. Reynum að forðast „ókei“ og „bæ“!