Transcript دريافت فايل ارائه

‫• كاربرد ‪ Geoinformatics‬در مديريت‬
‫سالمت‬
‫عباس علیمحمدی •‬
‫•‬
‫عضو هیئت علمی گروه ‪ GIS‬دانشکده مهندسی ژوئماتیک‬
‫• دانشگاه صنعتی خواجه نصیرالدین طوسی‬
‫• مهر ‪1393‬‬
‫• غرق داده ها و اطالعات هستیم و دانش نداریم!‬
‫•‬
‫•‬
‫•‬
‫•‬
‫•‬
‫•‬
‫تنها زماني كه آخرین رودخانه آلوده و غیر قابل زیست‬
‫شد‬
‫تنها زماني كه آخرین ماهي صید شد‬
‫تنها زماني كه آخرین درخت قطع شد و‬
‫آخرین پرنده نیز در خاك افتاد‬
‫تنها در آن زمان خواهیم فهمید كه پول را نمیتوان خورد!!!‬
‫ضرب المثلي از بومیهاي آمریكا‬
‫با توسعه روزافزون ‪،GIS‬‬
‫کاربرد کامپیوتر فقط برای محاسبه و کارعددی نیست‬
‫بلکه‬
‫برای امداد رساني و نجات زندگی هاهم هست‬
‫بازیگران اصلي در داده هاي فضائي‬
USERS &
DECISION-MAKERS
APPLICATIONS
COORDINATION
DATA & INFORMATION
CONTENT
SUPPLIERS
INFRASTUCTURE
& TECHNOLOGY
DEVELOPERS
‫روند توسعه وتکامل ‪GIS‬‬
‫•‬
‫•‬
‫•‬
‫•‬
‫•‬
‫تغيير توجه در سالهای اخير از بررسي شكل ظاهری به‬
‫فرايندها )‪ (PROCESS‬و از‬
‫چيست؟ و کجاست؟ به‬
‫چرا؟ و سناريوها‬
‫چه ميشود اگر؟ يا در اينصورت چه؟ و همچنين‬
‫ترکيب و سنتز اطالعات و ارائه خدمات در شبکه های‬
‫کامپيوتری‬
‫نقش حیاتی داده های سنجش از دور‬
‫رابطه بین قدرت‬
‫تفکیک‬
‫مکانی و زمانی‬
‫نقش مهم زنجيره اطالعات‬
‫"‪"Information Chain‬‬
‫نمونه هائی از مسائل و نیازهای مهم در بخش‬
‫مدیریت سالمت‬
‫•‬
‫•‬
‫•‬
‫•‬
‫•‬
‫افزایش جمعیت‬
‫افزایش تقاضا‪ ،‬نیازها و محدودیت منابع و امکانات‬
‫افزایش آلودگی (آب‪ ،‬هوا و خاک) و بیماریها‬
‫توسعه بی رویه شهرها و تخریب طبیعت و محیط زیست‬
‫افزایش نیاز به كارآمدي در سیستم های مدیریت‪ ،‬بهداشت و‬
‫امداد رساني‬
‫وظیفه و نقش ما در این آلودگیها؟؟‬
‫برخی مسائل و مشگالت مهم در برنامه ریزی‬
‫•‬
‫•‬
‫•‬
‫•‬
‫•‬
‫فقدان یا کمبود اطالعات مناسب و مورد نیاز در برنامه‬
‫ریزی و تصمیم گیری (مشگالت و نا هماهنگي در تولید و‬
‫مصرف اطالعات)‬
‫افزایش تغییر پذیری و ابعاد مسائل (زمان‪ ،‬مکان‪ ،‬متغیرها‬
‫و اهداف)‬
‫افزایش پیچیدگی در تصمیم گیری و برنامه ریزی‬
‫افزایش اهمیت ارزیابي و نظارت بر وضعیت سالمت‬
‫افزایش هزینه ها و خسارات اشتباه در تصمیم گیري‬
‫ویژه بودن اطالعات مکانی‬
‫بخاطر ويژه بودن نقش مکان و اطالعات مکانی‪• :‬‬
‫توسعه تفکر فضائی در تحليل‪ ،‬برنامه ريزی و مديريت‬
‫سالمت از مهمترين الويتهاست‬
‫برخی از کاربردهای مهم سنجش از دور و ‪GIS‬‬
‫در حل مسائل سالمت‬
‫بررسی و نقشه سازی الگوهای توزیع (جمعیت‪ ،‬امکانات‪• ،‬‬
‫بیماریها‪ ،‬وقایع و‪)..‬‬
‫نمایان سازي و تحلیل الگوهای توزیع (تعیین نقاط بحراني و‬
‫جمعیتهاي در معرض خطر‪ ،‬علتها و رابطه ها)‬
‫مکان یابی‪ ،‬مسیر یابي و تخصیص منابع (شاخص سازی‪،‬‬
‫تطبیق امکانات با نیازها و استانداردها)‬
‫مدلسازی و پیش بیني الگوها‪ ،‬روندها و تغییرات (تحلیل چه‬
‫میشود اگر؟)‬
‫تصمیم گیري وبرنامه ریزي‬
‫سه نقش مهم سنجش از دور و ‪ GIS‬در حل‬
‫مسائل سالمت‬
‫‪ -1‬تحقیق و برنامه ریزي (مدلسازي‪ ،‬بهینه سازي و پیش •‬
‫بیني)‬
‫‪ -2‬پشتیباني تصمیم گیري مكاني‪-‬زماني (توزیع مكاني •‬
‫نیازها و منابع)‬
‫‪ -3‬طراحي و پیاده سازي سیستمهاي مدیریت خدمات و •‬
‫امداد رساني‬
‫برخي كمكهاي ‪ GIS‬در حل مسائل سالمت‬
‫•‬
‫•‬
‫•‬
‫•‬
‫نمایان سازي و اكتشاف داده ها (سه بعدي و چند بعدي)‬
‫تركیب و سنتز اطالعات (اكولوژیك‪ ،‬اقتصادي‪ ،‬بیماریهاي‬
‫مسري و‪ )..‬براي بررسي چگونگي انتقال و توسعه بیماریها‬
‫مدلسازي و زمین آمار (مثال براي پیش بیني توزیع و‬
‫انتشار بیماریها)‬
‫خدمات وب (اطالع رساني‪ ،‬اشتراك داده‪ ،‬نرم افزار‪ ،‬تحلیل‬
‫و غیره)‬
‫تغییرات زماني‪ :‬ماالریا‬
Elevated Blood Level Cases
Compared to Income
Median Year House Built
1940 or earlier
1941 - 1950
1951 - 1960
1961 - 1970
Median Household Income
1971 or later
less than $15,000.00
$15,000.01 - $20,000.00
$20,000.01 - $50,000.00
$50,000.01 - $100,000.00
$100,000.01 - $200,001.00
Number of Cases per Census Tract
!(
Source: U.S. Census and Allegheny County Health Dept
0 - 10
!(
11 - 20
!(
21 - 40
!(
41 - 80
!(
81 - 150
Elevated Blood Level Cases Compared
to Educational Attainment
Perectange Over 25
without HS Degree
0% - 10%
10.1% - 15%
15.1% - 25%
25.1% - 30%
30.1% - 72.1%
Number of Cases per Census Tract
!(
Source: U.S. Census and Allegheny County Health Dept
0 - 10
!(
11 - 20
!(
21 - 40
!(
41 - 80
!(
81 - 150
‫مرگ و میر ناشي از سرطان ریه در آمریكا‬
Cases of Children with Elevated Blood
Levels Compared to Housing Age
Allegheny County, PA- Housing Data by Census Tract
Median Year House Built
1940 or earlier
1941 - 1950
1951 - 1960
1961 - 1970
1971 or later
No. Elevated Blood
Cases By Tract
!
Source: U.S. Census and Allegheny County Health Dept
Note: Cases aggregated to Census Tracts
0 - 10
!
11 - 20
!
21 - 40
!
41 - 80
!
81 - 150
‫مثالهائی از سئواالت مطرح در ارزیابی وضعيت سالمت‬
‫•‬
‫•‬
‫•‬
‫•‬
‫وضعیت سالمت و دسترسي به خدمات چگونه است؟‬
‫چه روندي در وضعیت سالمت وجود دارد؟‬
‫ایا وضعيت‪ ،‬روندها و تغییرات موجود در جهت مطلوب هستند؟ (مثال افزایش‬
‫کارائی در مصرف منابع مختلف و بهبود وضعيت سالمت و دسترسي به‬
‫خدمات را بدنبال دارند؟)‬
‫چگونه ميتوان روندها و تغییرات را بهينه كرد؟‬
‫سه كار اصلي در تحلیل فضائي‬
‫• نمایان سازي‪ :‬داده هاي چند بعدي در زمان و مكان‬
‫• تحلیل اكتشافي‪ :‬كشف علتها و رابطه ها‪ ،‬خوشه هاي‬
‫زماني‪-‬مكاني‪ ،‬فرضیه سازي از مشاهدات‬
‫• مدلسازي‪ :‬مدلهاي جابجائي و توزیع جمعیت‪ ،‬مواد و‬
‫اطالعات‪ ،‬مدلهاي ارتباطات و جذابیتهاي فضائي‪ ،‬تست‬
‫فرضیه ها‪ ،‬مدلهاي توسعه مكاني‪-‬زماني بیماریها‬
‫اهداف سه گانه در توسعه پایدار‬
‫پایداري‪ :‬مدل اول‬
‫پایداري‪ :‬مدل دوم‬
‫چرا سیستمهاي پشتیباني تصمیم؟‬
‫•‬
‫•‬
‫•‬
‫•‬
‫•‬
‫نقش اساسی تصمیم ها (بزرگ و کوچک) در زندگی ما‬
‫در نتیجه تصمیمات خود برنده یا بازنده میشویم‪ ،‬حرکت‬
‫میکنیم یا متوقف میشویم‬
‫‪ DSS‬در شرایط زیر به تصمیم گیری مدیران کمک‬
‫میکند‪:‬‬
‫تصمیم گیری و قضاوت انسانی برای حل مسئله الزم است‬
‫حجم داده ها و متغیرهای تصمیم و عدم اطمینان زیاد است‬
‫)‪(Rauscher, 1995‬‬
‫هدف اصلی‪DSS‬‬
‫• تقویت قدرت تصمیم گیران بدون‪:‬‬
‫محدود سازی اختیار آنها برای قضاوت و انتخاب‬
‫مطالعه موردی‬
‫• ارزیابی قابلیتهای ‪ GIS‬و دادههای سنجنده ی ‪MODIS‬‬
‫• برای مدلسازی و پیش بینی شیوع بیماری سالک در استان یزد‬
‫تعریف مساله و اهداف تحقیق‬
‫جمع اوری دادهها و اطالعات بیماری‬
‫دادهها و اطالعات‬
‫محیطی‬
‫دادههای سنجندهی‬
‫‪MODIS‬‬
‫بازبینی و ویرایش دادهها‬
‫پایگاه داده‬
‫امادهسازی دادهها (فیلتر ‪،‬مجاورت و داده های‬
‫زمان قبل)‬
‫تحلیلهای اک تشافی و‬
‫چند متغیره‬
‫تعیین متغیرهای مرتبط با بیماری‬
‫بررسی الگوی زمانی‪ -‬مکانی بیماری‬
‫پهنهبندی و مدلسازی مکانی زمانی بیماری سالک‬
‫ارزیابی‬
‫گزارش تحقیق‬
‫بیماری انگلی است که در مناطق گرمسیری امریکا‪ ،‬افریقا‪ ،‬شبه قاره‬
‫هند و در نواحی نیمه گرمسیری اسیای جنوب غربی و ناحیه مدیترانه‬
‫اندمیک میباشد‬
‫رخداد بیش از ‪ %90‬در کشورهای ایران‪ ،‬افغانستان‪ ،‬نپال‪ ،‬سوریه‪،‬‬
‫عربستان سعودی‪ ،‬برزیل و پرو‬
‫ناقل ‪:‬گونههای ی از پشه خاکیهای ماده از جنس فلبوتوموس‬
‫انتقال الودگی‪ :‬پس از حدود ‪ 4‬الی ‪ 18‬روز بر حسب نوع انگل‪،‬گونه‬
‫پشه خاکی و شرایط اب و هوای ی‬
‫طول دوره کمون ‪ :‬چند ماه تا یک سال‬
‫بهبود زخم‪ :‬کمتر از یک سال‬
‫منطقه مورد مطالعه‬
‫استان یزد‬
‫از جمله کانون های مهم و شناخته شده ی بیماری سالک‬
‫در سال ‪ 1998‬با ميزان بروز ‪ 170‬نفر در صد هزار نفر جمعيت در مقام نخست الودگي سالك جلدي‬
‫در سطح كشور‬
‫بروز هر ساله این بیماری از مشکالت مهم این استان‬
‫داده های مورد استفاده‬
‫امار شیوع بیماری‬
‫رطوبت نسبی‬
‫درجه حرارت‬
‫بارندگی‬
‫جمعیت‬
‫طول جغرافیای ی‬
‫عرض جغرافیای ی‬
‫زمان‬
‫تهیه شده از سال های (‪)2009 – 2005‬‬
‫‪ :)EVI(MOD13Q1‬بازه زمانی ‪ 16‬روز‪ ،‬قدرت تفکیک مکانی ‪ 250‬متر‬
‫‪ :(LST)MOD11A2‬بازه زمانی ‪ 8‬روز‪ ،‬قدرت تفکیک مکانی ‪ 1000‬متر‬
‫‪ :)GPP(MOD17A2‬بازه زمانی ‪ 8‬روز‪ ،‬قدرت تفکیک مکانی ‪ 1000‬متر‬
‫داده اولیه‬
‫فیلتر چهارهمسایگی‬
‫داده اولیه‬
‫فیلتر دوهمسایگی‬
‫بازه زمانی فصلی‬
‫فیلتر دوهمسایگی‬
‫فیلتر چهارهمسایگی‬
‫بازه زمانی ماهانه‬
‫داده اولیه‬
‫داده محیطی و بیماری‬
‫داده اولیه‬
‫داده محیطی‬
‫بازه زمانی فصلی‬
‫داده محیطی و بیماری‬
‫داده محیطی‬
‫بازه زمانی ماهانه‬
‫داده اولیه‬
‫داده محیطی و بیماری‬
‫داده اولیه‬
‫داده محیطی‬
‫بازه زمانی فصلی‬
‫داده محیطی و بیماری‬
‫داده محیطی‬
‫بازه زمانی ماهانه‬
‫بازه زمانی فصلی‬
‫بازه زمانی ماهانه‬
‫بازه زمانی ساالنه‬
‫بازه زمانی نیم سال‬
‫نتیجه گیري‬
‫• استفاده از ‪ Geoinformatics‬در تجزیه و تحلیل و‬
‫مدیریت سالمت با مزایا و جذابیت هاي زیادي همراه است‬
‫• ‪ GIS‬تكنیكها و امكانات جدیدي براي تجزیه و تحلیل و‬
‫مدیریت سالمت ارائه میدهد‬
‫• با توسعه ‪ GIS‬روشهاي معمول براي جمع آوري‪ ،‬نمایش و‬
‫استفاده از داده ها باید مورد بازنگري و تجدید نظر قرار‬
‫گیرند‬
‫• توسعه ديد و نگرش مكاني از مهمترین اقدامات و‬
‫ضرورتها براي كار با ‪ GIS‬است‬
‫• ”قطره قطره جمع گردد وانگهي دریا شود“ محدود به آب‬
‫نیست! و در بسیاري از موارد از جمله در مورد اطالعات‬
‫نیز صادق است‬
‫• توجه به نیازها و ضرورتها‪ ،‬اصول‪ ،‬آموزش و استفاده‬
‫صحیح از ‪ GIS‬میتواند نقش مهمي در موفقیت آن در یك‬
‫سازمان ایفا كند‬
‫• استفاده اصولي و یكپارچه از فن آوري هاي فضائي و‬
‫اطالعات‪ ،‬انواع سنجنده ها و ارتباطات نقش مهمي در‬
‫ارتقائ وضعیت سنجش و مدیریت سالمت میتواند داشته‬
‫باشد‬
‫• و سر انجام این كه‪:‬‬
‫• تنها از طریق تحلیل مكاني داده ها میتوان ”آنچه فكر مي‬
‫كنیم“ را به ”آنچه میدانیم“ ارتقا داد‬
‫با تشکر و سپاس از توجه شما •‬