Transcript eğitici eğitimi sunumları

TBM Alan Bilgisi Öğrenme Alanı
TÜTÜN
BAĞIMLILIĞI
Gülsevin Şen
TÜRKİYE BAĞIMLILIKLA MÜCADELE EĞİTİM PROGRAMI (TBM)
Tütün Bağımlılığı: Korkunç Bir Durum!
 Dünyada en yaygın kullanılan bağımlılık yapıcı maddedir.
 Dünyada 1,1 milyar sigara tiryakisi var; yetişkin nüfusun
3’te 1’i…
 Sigaradan her yıl 4,9 milyon kişi ölüyor; günde 13.000
kişi…
 Türkiye’de 17 milyon sigara tiryakisi var; yetişkin nüfusun
%44’ü…
 Türkiye’de sigaradan her yıl 70-100 bin kişi ölüyor; yani
günde 250 kişi…
TÜRKİYE BAĞIMLILIKLA MÜCADELE EĞİTİM PROGRAMI (TBM)
Dünden Bugüne Bazı Satırbaşları…
 1761 > Bilinen ilk tütün-kanser araştırması raporu
yayımlandı: John Hill, Cautions Against the Immodetrate
Use of Snuff.
 1878 > Albert Sims tarafından The Sin of Tobacco Smoking
and Chewing Together With an Effective Cure for These
Habbits isimli kitap yayınladı.
 1889 > John Hopkins Hastanesi sigaranın zararlarını ve
gırtlak kanserine neden olduğunu anlatan bir kitap
yayınladı.
(1/3)
TÜRKİYE BAĞIMLILIKLA MÜCADELE EĞİTİM PROGRAMI (TBM)
Dünden Bugüne Bazı Satırbaşları…
 1903 > Kanada, İngiltere ve Amerika’da sigaranın zararları
ciddi bir şekilde ele alınmaya başlandı, Kanada’da sigaranın
yasaklanması için meclise kanun tasarısı verildi.
 1930’lar > Almanya’nın Köln Üniversite’sinde sigara ve
kanser arasındaki ilişki istatistiksel olarak saptandı.
(2/3)
TÜRKİYE BAĞIMLILIKLA MÜCADELE EĞİTİM PROGRAMI (TBM)
Dünden Bugüne Bazı Satırbaşları…
 1938 > John Hopkins Üniversitesi doktorlarından Raymond
Pearl sigara içenlerin, sigara içmeyenlere oranla daha genç
yaşta öldüklerini belirledi.
 1947 > Kanadalı Doktor Norman Delarue akciğer kanseri
hastalarının %90’ının sigara tiryakisi olduğunu gösteren bir
araştırma yayınladı.
(3/3)
TÜRKİYE BAĞIMLILIKLA MÜCADELE EĞİTİM PROGRAMI (TBM)
Sigara Dumanında…
•
•
•
•
•
•
Karbon monoksit
Katran
Aseton
Kadmiyum
Bütan
Arsenik
TÜRKİYE BAĞIMLILIKLA MÜCADELE EĞİTİM PROGRAMI (TBM)
Sigaranın Etkileri
Sigaranın etkileri;
 ne kadar içildiğine,
 ne kadar süredir kullanıldığına,
 ne tür bir tütün kullandığına,
 ne kadar derin içe çekildiğine,
 kullananın genel sağlık yapısına,
 kullananın ailesinde belli hastalıkların olup olmadığına
bağlı olarak değişir.
TÜRKİYE BAĞIMLILIKLA MÜCADELE EĞİTİM PROGRAMI (TBM)
Sigara İçer İçmez…
 Kalp atışının hızlanması
 Kan basıncının artması
 Midenin asit üretmesi
 Böbreklerin az idrar üretmesi
 Beynin ve sinir sisteminin hızlı çalışması, sonra
yavaşlaması
 İştahsızlık
(1/2)
TÜRKİYE BAĞIMLILIKLA MÜCADELE EĞİTİM PROGRAMI (TBM)
Sigara İçmeye Devam Edilirse…
 Özellikle ciğerlerdeki ve kalpteki kan damarlarının
daralması ve kalınlaşması
 Solunumla ilgili enfeksiyonlar
 Mide ülseri
 Akciğere kan akışının azalmasından dolayı damar
hastalıkları
 Kalple ilgili hastalıklar
 Kanser
TÜRKİYE BAĞIMLILIKLA MÜCADELE EĞİTİM PROGRAMI (TBM)
Sigara İçmenin Sonuçları: Baş ve Yüzde…
 Ağız kanserine yakalanma riski
 Diş eti hastalıkları
 Diş çürümesi
 Kötü ağız kokusu
 Kronik baş ağrıları
 Beyin damarlarında daralma
 Ağız, boğaz kanseri
TÜRKİYE BAĞIMLILIKLA MÜCADELE EĞİTİM PROGRAMI (TBM)
Sigara İçmenin Sonuçları: Akciğer ve Bronşlarda…
 Bronşlarınızın çeperlerinde yanma
 Kronik öksürük
 Akciğer salgılarında azalma
 Akciğer kanseri
TÜRKİYE BAĞIMLILIKLA MÜCADELE EĞİTİM PROGRAMI (TBM)
Sigara İçmenin Sonuçları: Kalp ve Dolaşım Sisteminde…
 Kan basıncında yükselme
 Kanın daha çabuk pıhtılaşması
 Kandaki oksijende azalma
 Damarlarda kolesterol depolanması
 Kalp krizi riskinde artma
 Kan dolaşımı bozuklukları
 Kan dolaşımı bozukluklarına paralel felç, parmaklarda
kangren ve iktidarsızlık
TÜRKİYE BAĞIMLILIKLA MÜCADELE EĞİTİM PROGRAMI (TBM)
Sigara İçmenin Sonuçları: İç Organlarda…
 Midede asit aşırı salgılanması
 Mide yanmaları ve ülser
 Pankreas kanseri
 Mesane kanseri
 Böbreklerde harabiyet
TÜRKİYE BAĞIMLILIKLA MÜCADELE EĞİTİM PROGRAMI (TBM)
Sigara İçmenin Sonuçları: Hastalık Risklerinde Artış
 Kalp krizi riski 1-4 kat
 Mesane kanseri riski 2 kat
 Prostat kanseri riski 2 kat
 Pankreas kanseri riski 2 kat
 Ülser riski 2 kat
 Bacak damarı hastalığı riski 2 kat
 Felç olma riski 2-22 kat
 Ağız kanseri riski 3-30 kat
daha fazladır.
TÜRKİYE BAĞIMLILIKLA MÜCADELE EĞİTİM PROGRAMI (TBM)
(1/3)
Sigara İçmenin Sonuçları: Hastalık Risklerinde Artış
 Dil kanseri riski 4-33 kat
 Diş eti kanseri riski 5-14 kat
 Bademcik kanseri 7-11 kat
 Sigara içenlerde içmeyenlere göre esrar kullanma riski 8
kat
 Yemek borusu kanseri riski 8-10 kat
 Bronşit riski 10 kat
 Erkeklerde iktidarsızlık riski 10 kat
daha fazladır.
TÜRKİYE BAĞIMLILIKLA MÜCADELE EĞİTİM PROGRAMI (TBM)
(2/3)
Sigara İçmenin Sonuçları: Hastalık Risklerinde Artış
 Kadınlarda kısırlık riski 10 kat
 Ani ölüm riski 10 kat
 Gırtlak kanseri 16 kat
 Rahim ağzı kanseri riski 16 kat
 Akciğer kanseri olma riski 22 kat
 Sigara içenlerde içmeyenlere göre kokain kullanma riski 22
kat
daha fazladır.
(3/3)
TÜRKİYE BAĞIMLILIKLA MÜCADELE EĞİTİM PROGRAMI (TBM)
Ya Pasif İçiciler?
Pasif içici sigara içen birinin sigara dumanını soluyandır.
Sigara dumanındaki kimyasal maddeler kanser, amfizem,
kalp hastalıkları ve KOAH gibi birçok hastalığa sebep olur.
TÜRKİYE BAĞIMLILIKLA MÜCADELE EĞİTİM PROGRAMI (TBM)
Sigara Bağımlılığı…
 İnsanlar sigaraya genç yaşlarda başlar ancak yaşlandıkça
onu bırakmak zorlaşır. Ergenlik döneminde sigaraya
başlayan çocuklarda, hayatları boyunca sigara bağımlısı
olma olasılığı sigara içmeyen ergenlere göre daha fazladır.
TÜRKİYE BAĞIMLILIKLA MÜCADELE EĞİTİM PROGRAMI (TBM)
Sigara Bağımlılığı…
 Gençlerin 1/3’ü sigarayı denemektir ve bunların yarısı
sigara bağımlısı olma riski taşımaktadırlar.
 Hayatındaki ilk iki sigarasını tamamen bitiren gençlerin
%85’i sigara bağımlısı olmaktadır.
 Sigara başlama yaşı 12’ye düşmüştür.
TÜRKİYE BAĞIMLILIKLA MÜCADELE EĞİTİM PROGRAMI (TBM)
Sigara Başlama Nedenleri
 Akran etkisi
 Büyüdüğünü ispatlama isteği
 Sigaranın kolay ulaşılabilirliği
 Rol modellerin sigara içici oluşu
 Medya
 Gizli reklâm ve promosyonlar
TÜRKİYE BAĞIMLILIKLA MÜCADELE EĞİTİM PROGRAMI (TBM)
Sigarayı Bırakmayı Zora Koşanlar…
 Nikotinin yüksek oranda bağımlılık yapıcılığı
 Bırakmaya çalışanların en az yarısında çekilme
semptomları ortaya çıkması
 İçicilerin sigarasız bir hayatı hayal etmekte zorlanmaları
 Uzun süreli başarılı bir bırakma için çok sayıda bırakma
girişimlerinde bulunma gerekliliği
 Bırakma çabalarının başarısızlıkla sonuçlanması
sonucunda oluşan özgüven kayıpları
(1/2)
TÜRKİYE BAĞIMLILIKLA MÜCADELE EĞİTİM PROGRAMI (TBM)
Sigarayı Bırakmayı Zora Koşanlar…
 Sigaranın sebep olduğu riskleri tam olarak algılanamaması
 Sigarayla ilgili gerçekleri kabullenemeyişler
 Olumsuz duygularla baş etme stratejileriyle ilgili bilgi ve
beceri eksikliği
 Sigarayı bırakmanın çok kolay olduğuna dair sanı
 Sigarayı bırakmaya gerek olmadığı düşüncesi
(2/2)
TÜRKİYE BAĞIMLILIKLA MÜCADELE EĞİTİM PROGRAMI (TBM)
Sigarayı Bıraktıktan Sonra Olanlar
 Sigara içerken yükselen nabız ve hızlı soluk alıp verme
sigara içmeyi bıraktıktan 20 dakika sonra normale
döner.
 Sigara içerken bozulan kandaki oksijen düzeyi
sigara içmeyi bıraktıktan 8 saat sonra normal
seviyesine döner
sigara içmeyi bıraktıktan 24 saat sonra sigarayla
alınan karbon monoksit vücuttan atılır.
(1/4)
TÜRKİYE BAĞIMLILIKLA MÜCADELE EĞİTİM PROGRAMI (TBM)
Sigarayı Bıraktıktan Sonra Olanlar
 Sigarayla birlikte artan nikotin düzeyi
sigara içmeyi bıraktıktan 8 saat sonra normale döner.
 Sigara içerken azalan tat ve koku duyusu
sigara içmeyi bıraktıktan 8 saat sonra normale döner.
 Yürürken meydana gelen yorulma ve tıkanmalar
sigara içmeyi bıraktıktan 2-12 hafta sonra azalır.
(2/4)
TÜRKİYE BAĞIMLILIKLA MÜCADELE EĞİTİM PROGRAMI (TBM)
Sigarayı Bıraktıktan Sonra Olanlar
 Kısa süreli ve hırıltılı soluk almalar
sigara içmeyi bıraktıktan sonra düzelir, 3-9 ay sonra
akciğer performansı % 5-10 artar.
 Kalp hastalıklarına yakalanma riski
sigara içmeyi bıraktıktan 12 ay sonra % 50 azalır.
 Mesane kanserine yakalanma riski
sigara içmeyi bıraktıktan 12-36 ay sonra % 50 azalır.
(3/4)
TÜRKİYE BAĞIMLILIKLA MÜCADELE EĞİTİM PROGRAMI (TBM)
Sigarayı Bıraktıktan Sonra Olanlar
 Kalp krizi ve solunum yollarıyla ilgili kanserlere yakalanma
riski
sigara içmeyi bıraktıktan 5 yıl sonra %50 azalır.
 Kalp krizi geçirme olasılığı
sigara içmeyi bıraktıktan 10-15 yıl sonra, sigara
içmeyenler ile aynı seviyeye iner.
 Akciğer kanserine yakalanma riski
sigara içmeyi bıraktıktan 10-15 yıl sonra sigara
içenlere göre yarı yarıya azalır.
TÜRKİYE BAĞIMLILIKLA MÜCADELE EĞİTİM PROGRAMI (TBM)
(4/4)
Yetişkinlerin İyi Birer Rol Modeli Olması İçin…
 Örnek Olun, Ama Böyle Değil!
Sigara sağlığa zararlıdır çocuklar, aman içmeyin.
 Dinleyin, Ama Böyle Değil!
E, anlat bakalım.
 Öğrenmesine Yardım Edin, Ama Böyle Değil!
Bunları oku da öyle gel.
(1/2)
TÜRKİYE BAĞIMLILIKLA MÜCADELE EĞİTİM PROGRAMI (TBM)
Yetişkinlerin İyi Birer Rol Modeli Olması İçin…
 Eleştirin, Ama Böyle Değil!
Aman, sen zaten hep böylesin...
 Uyarın, Ama Böyle Değil!
Eğer dediğimi yapmazsan çok fena olur.
 Tartışın, Ama Böyle Değil!
Anlat bakalım her şeyi.
(2/2)
TÜRKİYE BAĞIMLILIKLA MÜCADELE EĞİTİM PROGRAMI (TBM)
İyi Bir Anne, Baba ya da Öğretmen Olarak Yapabilecekleriniz…
 Sorunu küçümsemeyin
 Sigara ve çocuk hakkında önyargılarınızın farkına varın.
 Onu etiketlemekten kaçının.
 Bağımlılık yapıcı maddeler hakkında bilgi sahibi olun.
 Çocukla konuşurken açık, samimi ve inandırıcı olun.
 Çocuğa konuşması için bir fırsat verin.
(1/2)
TÜRKİYE BAĞIMLILIKLA MÜCADELE EĞİTİM PROGRAMI (TBM)
İyi Bir Anne, Baba ya da Öğretmen Olarak Yapabilecekleriniz…
 Genellemeler yapmaktan kaçının.
 Söylediği şeylere ani tepki vermeyin.
 Korkularınıza dayanarak konuşmayın.
 Özendirmemeye dikkat edin.
 Merakı arttırmayın.
 Öğüt vermeyin.
(2/2)
TÜRKİYE BAĞIMLILIKLA MÜCADELE EĞİTİM PROGRAMI (TBM)
Sigara İçtiğinden Şüphelendiğinizde...
 Sigara içerken yakaladığınızda zarar vermeden sadece
elindeki paketi alın ve sigara içilmesi ile ilgili ev ya da okul
kurallarını hatırlatın. Sigara ile her yakaladığınızda aynı
tepkiyi verin.
 Evde ya da okulda sigara içilemeyeceğini bildirin. Ev içi
kurallara yetişkin olarak siz de uyun.
(1/2)
TÜRKİYE BAĞIMLILIKLA MÜCADELE EĞİTİM PROGRAMI (TBM)
Sigara İçtiğinden Şüphelendiğinizde...
 Nasihat dilini kullanmadan sigaranın etkileri hakkında
konuşun. Doğru bilgileri öğrenmesini sağlayın.
 Sınıf içindeki konuşmalarınız ona değil, üçüncü şahsa
yönelik olsun.
 Sınıf içinde sigara ve etkileri başlıklı bir tartışma
düzenleyin.
 Sigara kokan odasını toplamayacağınızı ya da eşyalarını
temizlemeyeceğinizi bildirin.
(2/2)
TÜRKİYE BAĞIMLILIKLA MÜCADELE EĞİTİM PROGRAMI (TBM)
Önleyici Faktörler
 Güçlü ve pozitif aile bağları
 Ebeveynlerin çocuklarının yaşamlarına ilgili olmaları,
 Ebeveynlerin çocuklarının arkadaşlarından ve neler
yaptıklarından haberdar olması
 Aile içi kuralların açık olması ve herkesin Bunlara uyması
 Okulda başarılı olma
 Okul kulüpler gibi kurumlarla kurulmuş güçlü bir bağ
 Uyuşturucu kullanımı ile ilgili yaşa uygun doğru bilgilenme
TÜRKİYE BAĞIMLILIKLA MÜCADELE EĞİTİM PROGRAMI (TBM)
İyi Bir
Anne ve Baba ve Öğretmen
Olmak Gerekli!
İyi Bir
Anne ve Baba Olmak İçin…
TÜRKİYE BAĞIMLILIKLA MÜCADELE EĞİTİM PROGRAMI (TBM)
İyi Bir Anne-Baba-Öğretmen Olmak İçin
Her Zaman
İyi Bir Dinleyici Olun!
TÜRKİYE BAĞIMLILIKLA MÜCADELE EĞİTİM PROGRAMI (TBM)
İyi Bir Anne-Baba-Öğretmen Olmak İçin
Konferans Vermeyin,
Fikrinizi Söyleyin!
TÜRKİYE BAĞIMLILIKLA MÜCADELE EĞİTİM PROGRAMI (TBM)
İyi Bir Anne-Baba-Öğretmen Olmak İçin
Onunla Konuşmaktan
Çekinmeyin
“Bedeninin buna nasıl tepki vereceğini bilmiyoruz, bazı
insanlar çok çabuk bağımlı olabilir; ya da çok hasta
olabilirler, bu kişiden kişiye değişen bir durumdur.”
TÜRKİYE BAĞIMLILIKLA MÜCADELE EĞİTİM PROGRAMI (TBM)
İyi Bir Anne-Baba-Öğretmen Olmak İçin
Açık Olun
“Bazı arkadaşlarım yüzünden ben de kullandım, çünkü
onlara uymak gerektiğini düşünüyordum. Kısa süre sonra
fark ettim ki ben onu değil, o beni kontrol ediyordu. O
günlerde etkileri hakkında bu kadar bilgim yoktu;
şimdi bildiklerimi o zamanlar bilseydim hiçbir zaman
denemezdim ve seni ondan uzak tutmak için ne
yapmam gerekiyorsa yaparım.”
TÜRKİYE BAĞIMLILIKLA MÜCADELE EĞİTİM PROGRAMI (TBM)
İyi Bir Anne-Baba-Öğretmen Olmak İçin
Yargılamayın
TÜRKİYE BAĞIMLILIKLA MÜCADELE EĞİTİM PROGRAMI (TBM)
İyi Bir Anne-Baba-Öğretmen Olmak İçin
Tehdit Etmeyin
TÜRKİYE BAĞIMLILIKLA MÜCADELE EĞİTİM PROGRAMI (TBM)
İyi Bir Anne-Baba-Öğretmen Olmak İçin
Aşırı Sorgulamayın
TÜRKİYE BAĞIMLILIKLA MÜCADELE EĞİTİM PROGRAMI (TBM)
İyi Bir Anne-Baba-Öğretmen Olmak İçin
Gereksiz Teşhisler
Koymayın
TÜRKİYE BAĞIMLILIKLA MÜCADELE EĞİTİM PROGRAMI (TBM)
İyi Bir Anne-Baba-Öğretmen Olmak İçin
Emir Vermeyin
TÜRKİYE BAĞIMLILIKLA MÜCADELE EĞİTİM PROGRAMI (TBM)
İyi Bir Anne-Baba-Öğretmen Olmak İçin
Ona
“Hayır!”
Demeyi
Öğretin
TÜRKİYE BAĞIMLILIKLA MÜCADELE EĞİTİM PROGRAMI (TBM)
İyi Bir Anne-Baba-Öğretmen Olmak İçin
Sınırlarını Belirleyin
 Her çocuğun sınırlarını bilmeye ihtiyacı vardır.
 Sınırlar çocuğun kapasitesini aşmamalıdır.
 Koyduğunuz sınırlar açık ve anlaşılır olmalıdır.
 Kurallarınız çocuğa ne yapmamasını söylediği kadar ne
yapması gerektiğini de söyleyin.
 Sınırlarınız geniş olsun ama bunları tutarlı ve “deliksiz”
tutun.
TÜRKİYE BAĞIMLILIKLA MÜCADELE EĞİTİM PROGRAMI (TBM)
Bağımlılık
TÜRKİYE BAĞIMLILIKLA MÜCADELE EĞİTİM PROGRAMI (TBM)
Bağımlılık
 Kompülsif bir istek
 “Normal” hissedebilmek için madde kullanma
TÜRKİYE BAĞIMLILIKLA MÜCADELE EĞİTİM PROGRAMI (TBM)
Bağımlılık bir hastalıktır.
TÜRKİYE BAĞIMLILIKLA MÜCADELE EĞİTİM PROGRAMI (TBM)
BAĞIMLILIK ÖLÇÜTLERİ
TÜRKİYE BAĞIMLILIKLA MÜCADELE EĞİTİM PROGRAMI (TBM)
Bağımlılık





Tolerans gelişmesi
Fiziksel ve ruhsal yoksunluk belirtileri
Sık başarısız bırakma girişimleri
Zaman harcama
Madde kullanma nedeniyle sosyal, mesleki ve kişisel
etkinliklerin azalması ya da tamamen bırakılması
 Tasarlandığından daha uzun ve yüksek miktarlarda
alınması
 Fiziksel ya da ruhsal sorunlara rağmen madde kullanımının
sürdürülmesi
TÜRKİYE BAĞIMLILIKLA MÜCADELE EĞİTİM PROGRAMI (TBM)
Evreler
 Hazırlık evresi
 İlk madde kullanımı
 Madde kullanmayı sürdürme
 İlerleme evresi
 Bırakma evresi
 Tekrar madde kullanmayı düşünme (prolapse)
 Tekrar madde kullanımı (lapse)
 Tekrar madde kullanmaya başlama (relapse)
TÜRKİYE BAĞIMLILIKLA MÜCADELE EĞİTİM PROGRAMI (TBM)
Madde Kullanmaya Başlama Nedenleri










Bir gruba ait olmak
Rahatlamak
Eğlenmek
“Hayır” diyememek
Arkadaş baskısı
Merak
Sorunlara çözüm aramak
Sorunlardan kaçmak
Beğeni toplamak
Eğlenmek
% 27.1
% 26.0
% 25.9
% 23.3
% 23.3
% 29.4
% 27.1
% 26.0
% 24.3
% 25.9
TÜRKİYE BAĞIMLILIKLA MÜCADELE EĞİTİM PROGRAMI (TBM)
Bağımlılık Döngüsü
Belki kullanabilirim
Korku ve merak
Bir kereden bir şey
olmaz
Bıraktım, bir daha
başlamam
Bir daha asla!
Artık bırakacağım
Ben bağımlı olmam
Bırakmak zorundayım!
İstersem bırakırım
Bu meret bırakılmaz
ki!
TÜRKİYE BAĞIMLILIKLA MÜCADELE EĞİTİM PROGRAMI (TBM)
Bağımlı Kişide
 Madde kullanımını kontrol etmekte güçlük çekme,
 Giderek kullanılan maddenin dozunun artırma,
 Zarar vermesine rağmen madde kullanmaya devam etme,
 Aile, iş ve çevre ilişkilerinde bozulma,
 Başarısız bırakma girişimleri,
 Bıraktığı zaman ruhsal ya da fiziksel yoksunluk
belirtilerinin ortaya çıkması (huzursuzluk, uykusuzluk vb)
gözlenebilir.
TÜRKİYE BAĞIMLILIKLA MÜCADELE EĞİTİM PROGRAMI (TBM)
Sigara, Alkol veya Uyuşturucu Kullanmak!
Rahatlamak için…
Eğlenmek için…
Grup aidiyeti için
“Hayır” diyemedikleri
için…
Rahatlayamama
Eğlenememe
Arkadaşı kalmamak
“Hayır” demekte
zorluk
TÜRKİYE BAĞIMLILIKLA MÜCADELE EĞİTİM PROGRAMI (TBM)
Olay
Arkadaşları “hadi içelim”, “İçmezsen küseriz”, “Muhallebi
çocuğu musun?” dediler? “Kabul etmezsem…” diye
düşündü, kendini kötü hissetti, onlarla içti…
Ne düşündü?
Düşünce
Ne hissetti?
Duygu
Kabul etmezsem…
Yalnızlık
Ne yaptı?
Davranış
Onlarla gitti
Asıl sorun
Hayır deme becerisinin yetersiz olması
TÜRKİYE BAĞIMLILIKLA MÜCADELE EĞİTİM PROGRAMI (TBM)
Hangisi doğru bir “Hayır!” …
 “Hayır”; “Hayır, teşekkürler.”
 “Hayır, teşekkürler. Ben …. kullanmıyorum.”
 “Hayır, teşekkürler. Dünkü maçı izledin mi?”
 “Hayır!” deyip ortamdan uzaklaşmak.
 “Hayır, acelem var, gitmek zorundayım.”
 “Hayır, belki daha sonra.”
 Duymuyor, görmüyor, anlamıyor gibi yapmak
TÜRKİYE BAĞIMLILIKLA MÜCADELE EĞİTİM PROGRAMI (TBM)
Güvenli ve Başarılı “Hayır” Deme Örnekleri
 Basit hayır
“Hayır” veya “Hayır, teşekkürler.”
 Olanı Söylemek
“Hayır, teşekkürler. Ben … kullanmıyorum.”
 Konuyu Değiştirme
“Hayır, teşekkürler. Dünkü maçı izledin mi?”
 Yürüyüp gitmek, ortamdan uzaklaşmak.
TÜRKİYE BAĞIMLILIKLA MÜCADELE EĞİTİM PROGRAMI (TBM)
Çekingen ve Başarısız “Hayır” deme örnekleri
 Mazeret Göstermek
“Hayır, acelem var, gitmek zorundayım.”
 Atlatma
“Hayır, belki daha sonra.”
 Görmezden Gelme
TÜRKİYE BAĞIMLILIKLA MÜCADELE EĞİTİM PROGRAMI (TBM)
Sigara, alkol ve diğer
maddeler ilaç değildir
sorunlarla başa çıkmak
için kullanılmaz!
TÜRKİYE BAĞIMLILIKLA MÜCADELE EĞİTİM PROGRAMI (TBM)
ÖNLEME
TÜRKİYE BAĞIMLILIKLA MÜCADELE EĞİTİM PROGRAMI (TBM)
Önlemenin Amacı
 Bağımlılık yapıcı maddelerin kullanılmamasını sağlamak
 Bağımlılığın gelişimini önlemek
 Maddelerin yarattığı bireysel ve toplumsal sorunları
engellemek
 Toplumda sağlıklı davranışların gelişmesini sağlamak
TÜRKİYE BAĞIMLILIKLA MÜCADELE EĞİTİM PROGRAMI (TBM)
Önleme Yöntemleri
 Arzı azaltmak
 Talebi azaltmak
TÜRKİYE BAĞIMLILIKLA MÜCADELE EĞİTİM PROGRAMI (TBM)
Önleme Yöntemleri
 Birincil önleme
Rahatsızlık yaratabilecek koşulların her hangi bir zarar yaratmadan
önce etkisiz hale getirilmesine yönelik çalışmalar.
 İkincil önleme
Amaç, yeni vakaların gelişmesini önleyerek ve varolanların
tedavisini sağlayarak toplumdaki yaygınlık oranını azaltmaktır.
 Üçüncü önleme
Rahatsızlıklardan kaynaklanan işlevsizliği azaltmaya yöneliktir.
TÜRKİYE BAĞIMLILIKLA MÜCADELE EĞİTİM PROGRAMI (TBM)
Önlemenin Önemi
 Bağımlılık, geliştikten sonra tedavisi oldukça güç olan bir
hastalıktır.
 Bağımlılığın başlangıcından tedavisine kadar geçen sürede
topluma yansıyan olumsuz yanları çok büyüktür.
 Ülkenin sağlık harcamalarını artmaktadır.
 Uygulanan uzun süreli tedavilerin topluma maliyeti çok
yüksektir.
(1/2)
TÜRKİYE BAĞIMLILIKLA MÜCADELE EĞİTİM PROGRAMI (TBM)
Önlemenin Önemi
 İyileştikten sonra bağımlılığın yineleme oranı çok
yüksektir.
 Her türlü önleme programı maliyetinin, tedavi
maliyetinden daha düşük olduğu gözlenmiştir.
 Gençliğin daha üretken hale gelmesi toplumsal ve
ekonomik gelişimi de hızlandıracaktır.
(2/2)
TÜRKİYE BAĞIMLILIKLA MÜCADELE EĞİTİM PROGRAMI (TBM)
Önleme Çalışmasının Başarısını Etkileyen Faktörler
 Dayandığı paradigma belirli olmalı
 Gereksinimlerin saptanması, planlama ve uygulama gibi
safhalar içermeli
 Hedefleri belli olmalı
 Hedefler zamanla sınırlı, uygulanabilir olmalı
 Hedef grubu belirli olmalı
 Yapılandırılmış bir programı olmalı
 Eğiticiler ve eğitilenler için ayrı ayrı materyaller olmalı
(1/4)
TÜRKİYE BAĞIMLILIKLA MÜCADELE EĞİTİM PROGRAMI (TBM)
Önleme Çalışmasının Başarısını Etkileyen Faktörler
 İnteraktif eğitim yöntemleri kullanılmalı
 Ebeveynlerin eğitimini de içermeli ve onları da önleme
programı içine katmalı
 Çeşitli davranış değişiklikleri için ebeveynler
yönlendirilmeli
 Her yaşa uygun program geliştirilmeli
 Çocuğun farklı gelişimsel dönemlerini içermeli
 Her kültüre uygun mesajlar seçilmeli
(2/4)
TÜRKİYE BAĞIMLILIKLA MÜCADELE EĞİTİM PROGRAMI (TBM)
Önleme Çalışmasının Başarısını Etkileyen Faktörler








Sürekli olmalı
Gönüllü insanlar yer almalı
Toplumun katılımı ve işbirliği sağlanmalı
Risk gruplarını oluşturan kişilerin doğrudan etkinlikler
içinde yer alması sağlanmalı
Özendirmeden kaçınmalı
Koruyucu etkenleri artırmaya ve risk etkenlerini azaltmaya
yönelik olmalı
Kişisel ve sosyal becerileri geliştirmeli
Her tür maddeyi içermeli
(3/4)
TÜRKİYE BAĞIMLILIKLA MÜCADELE EĞİTİM PROGRAMI (TBM)
Önleme Çalışmasının Başarısını Etkileyen Faktörler
 Birey, aile, okul, medya gibi çeşitli alanları kapsamalı
 Toplumsal farkındalığı artırmalı
 Toplumun gereksinimlerine uymalı
 Farklı risk gruplarına ulaşabilmeli
 Programın etkinliği denetlenmeli
(4/4)
TÜRKİYE BAĞIMLILIKLA MÜCADELE EĞİTİM PROGRAMI (TBM)
Okul Öncesi
 Bu dönemde çocukların karar verme ve sorun çözme
yetenekleri geliştirilebilir.
 Evde bulunan zehirli ve zararlı maddeler tanıtılmalıdır.
 İlaçların gereksiz yere kullanıldıkları zaman vereceği
zararlardan söz edilmelidir.
 Diğer çocuklarla nasıl oynaması gerektiği öğretilmelidir.
 Tarif edilen şeyleri izlemesi için cesaretlendirilebilir.
Örneğin, beraber bir yemek yapmak.
 Hangi yiyeceklerin yararlı, hangilerinin zararlı olduğu
öğretilmelidir.
TÜRKİYE BAĞIMLILIKLA MÜCADELE EĞİTİM PROGRAMI (TBM)
5-9 Yaş Arası
 Sağlıklı olmak ve bedenimize zarar veren şeylerden uzak
durmak için gerekli olan bilgiler verilmelidir.
 İlaçlar, zehirler, uyuşturucu maddeler ve gıdalar arasındaki
farkları anlamalıdır.
 İlaçların doktor önerisiyle kullanıldığı zaman yararlı, aksi
taktirde zararlı olabileceği anlatılmalıdır. ,
 Çocuklar için sigara ve alkolün yasak olduğunu
öğrenmelidir.
(1/2)
TÜRKİYE BAĞIMLILIKLA MÜCADELE EĞİTİM PROGRAMI (TBM)
5-9 Yaş Arası
 Sokakta karşılaştığı hangi yabancılarla konuşup
hangileriyle konuşmayacağını bilmelidir.
 İçinde ne olduğunu bilmediği maddeleri denememeyi
kesinlikle öğrenmelidir.
 Aile kurallarını öğrenmeleri sağlanmalıdır.
 Sağlıklı olmanın önemi gündeme getirilmelidir.
 Reklamları, amaçları ve etkileri konusunda
bilgilendirilmelidir.
 “Hayır” demeyi öğrenmelidir.
(2/2)
TÜRKİYE BAĞIMLILIKLA MÜCADELE EĞİTİM PROGRAMI (TBM)
10-12 Yaş Arası
 Sigara, alkol ve uçucu maddelerle ilişkili bilgiler verilmeye
başlanmalıdır.
 Yeni arkadaşlıklar edineceği ve eğleneceği spor gibi
etkinliklere yönlendirilmelidir.
 Sigara, alkol ve diğer maddelerin tanıtımının nasıl yapıldığı
anlatılmalıdır.
 “Hayır” demesini öğretmeye devam edilmelidir.
 Günlük gazetelerde sigara, alkol ve diğer maddelerle ilgili
haberleri işaretlemesi söylenmeli ve birlikte tartışılmalıdır.
 Arkadaşlarının anne babaları ile arkadaşlık kurulmalıdır.
TÜRKİYE BAĞIMLILIKLA MÜCADELE EĞİTİM PROGRAMI (TBM)
Ergenliğin Başlangıcı
 Bu dönemde sigara, alkol ve diğer maddelerden
konuşurken artık bu maddelerin zararları onlar için
önemini yitirmiştir. Artık önemli olan kötü kokan nefes,
sarı parmaklar gibi görünümü etkileyen yanlarıdır.
 Maddelerin etkilerini, bedende yarattıklarını ve bağımlılık
sürecini öğrenmeleri gerekir.
 Arkadaşlarını ve onların ebeveynleri tanınmalıdır.
(1/2)
TÜRKİYE BAĞIMLILIKLA MÜCADELE EĞİTİM PROGRAMI (TBM)
Ergenliğin Başlangıcı
 Gittiği yerler ve yaptıklarından haberdar olunmalıdır.
 “Hayır” diyebilme çalışmalarına devam edilmelidir.
 Çatışmaları onunla birlikte tartışılmalıdır.
 Sorumluluklarını üstlenmesi için yönlendirilmelidir.
 Kurallar hatırlatılmalı, sınırlar netleştirilmelidir.
 Arkadaşlarıyla birlikte olabileceği alkolsüz eğlenceler
düzenleyin.
(2/2)
TÜRKİYE BAĞIMLILIKLA MÜCADELE EĞİTİM PROGRAMI (TBM)
Geç Ergenlik
 Sigara, alkol ve diğer maddelerin topluma getirdiği yükler
konuşulmalıdır.
 Bu maddelerle birlikte araç kullanımının tehlikesinden söz
etmenin tam zamanıdır.
 Madde kullanımının gelecekte yaratacağı sorunlar (okul, iş
hayatı vb) üstünde durulmalıdır.
(1/2)
TÜRKİYE BAĞIMLILIKLA MÜCADELE EĞİTİM PROGRAMI (TBM)
Geç Ergenlik
 Evde yalnız kaldığı zamanlar ne yaptığından haberdar
olunmalıdır.
 Sosyal etkinliklere katılması için cesaretlendirilmelidir.
 Uyuşturucu karşıtı etkinliklere katılması için
cesaretlendirilmelidir.
 Arkadaşlarının aileleriyle ilişki sürdürülmelidir.
 Alkolsüz eğlenceler düzenlenmelidir.
 Onunla geleceği konuşulmalıdır.
(2/2)
TÜRKİYE BAĞIMLILIKLA MÜCADELE EĞİTİM PROGRAMI (TBM)
Sık Sorulan Sorular
1.
2.
3.
4.
5.
6.
7.
8.
9.
Yalnız iradesiz kişiler mi bağımlı olur?
Uyuşturucu bazı ülkelerde neden serbest?
Bağımlılar iyileşebilir mi?
Uyuşturucu herkesi aynı mı etkiler?
Bir kere denemekle ya da ara sıra kullanmakla bağımlı
olunur mu?
Ottur zararı yok mudur?
Maddelerden bahsetmek kullanımı teşvik eder mi?
Kimler bağımlı olur?
Sadece damar yoluyla alınan maddeler mi uyuşturucudur?
TÜRKİYE BAĞIMLILIKLA MÜCADELE EĞİTİM PROGRAMI (TBM)
Çocuğunun madde kullandığını öğrenen anne-babanın tepkileri
 Kabullenememe – İnkâr
“Yok, benim çocuğum asla kullanmaz.”
 Kendini ve eşini suçlama, tartışmalar
“Bu çocuk senin yüzünden böyle oldu.”, “Ben asla iyi
anne-baba olamadım.”
 Öfke duyma
“Benim böyle evladım olamaz.”
(1/2)
TÜRKİYE BAĞIMLILIKLA MÜCADELE EĞİTİM PROGRAMI (TBM)
Çocuğunun madde kullandığını öğrenen anne-babanın tepkileri
 Hayal kırıklığı, çaresizlik duygusu
“Ben onu bunun için mi yetiştirdim” “Her şey bitti, artık
hiçbir şey eskisi gibi olamaz.”
 Çocuğu suçlayan ve aşağılayan tarzda konuşma
“Senden ne köy olur ne kasaba”
 Uç kararlar alma eğilimi
“Bu okula gitmek artık bitti”
(2/2)
TÜRKİYE BAĞIMLILIKLA MÜCADELE EĞİTİM PROGRAMI (TBM)