Transcript İndir

Anlamsal Organizasyon
Çağrışımcı Yaklaşım
Anlamsal Bellek
Bilginin Temsili-Nörobilişsel Bakış
Bellek:Konsolidasyon
Bağlantıcılık ve Bilginin Temsili
 Arşatırma Görevlisi Saadet Yapan’ın katkılarıyla
 Bilgi: İşlenmemiş bilginin bellekte doplanması,
bütünleştirilmesi ve organizasyonudur.
 Dil ve Bilgi:
 Sözcük ve dil konusunun bilişsel psikoloji için önemi:
 Anlamsal Belleğin ne tür şeylerin zihinde
depolandığını ve depolanan bir şeyin zihinde
diğerleriye nasıl ilişkilendirildiğini belirlememize
yardımcı olması
Anlamsal Organizasyon
 Kümele Modeli’ine gör anlamsal organizasyon,
anlamları benzer elementlerin kümelenmesi veya
gruplanmasına göre kavramlaştırılır.
Örn: Bush, Clinton, Kennedy (Başkanlar)
İfade Edilebilir Bilgi ve İşlemsel Bilgi:
İfade edilebilir bilgi : Bir şeyi bilmek
İşlemsel bilgi: Bir şeyin nasıl yapıldığını bilmek
Örn: “Yağmurluğumu küvetin içine koydum çünkü o
ıslaktı.”
Çağrışımcı Yaklaşım
 Organizasyonel Değişkenler: Bower
 Bower, serbest hatırlamada yapısal organizasyonun
etkisini göstermeye çalıştı.
 Bower, bellekteki anlamsal organizasyonun, bellek ve
hatırlama da daha önce gösterilenlerden daha güçlü
bir etkiye sahip olduğuna inandı.
 Çeşitli kavramsal hiyerarşiler inşa ederek, bu
hiyerarşilerin organizasyonel değişkenlerin
hatırlanması üzerindeki güçlü etkisini araştırdı.
(Mineraller hiyerarşisi: Tablo 9.1)
 Set-Terik Model:
 Kavramlar, bilginin koleksiyonları veya setleri olarak
temsil edilir.
 Bu set bir kategorinin örneklerini ve aynı zamanda
kategorinin atıfları veya özelliklerini içerir.
 Örneğin kuşlar kavramı; hem kuş çeşitlerini hem de
kuş kavramlarının atıflarını (öter, uçar) içerebilir.
 Anlamsal Özellik Karşılaştırma Modeli:
 Kavramlar anlamsal özelliklerin bir seti olarak bellekte
temsil edilir.
 Bir itemin anlamıyla bağlantılı olan iki ayırt edici
özellik vardır;
 Esas Parçalar olan tanımlayıcı özellikler
 Karakteristik özellikler
 Teknik olarak konuşulduğu durumda karar,
tanımlayıcı özelliklere değil de karakteristik özelliklere
dayanarak verilir.
Ağ Modelleri
 Model, bellekte her sözcüğü diğer sözcüklerin yerine
göre şekillendirmiştir.
 Her sözcük diğer sözcüklerle ilişkisine göre temsil
edilir.
 Anlamsal bellekte, aynı elementlerin tekrar tekrar
kodlanması yerine bir defa kodlanması sisteminin
olması, bilginin depolanması için çok geniş alana
ihtiyaç duyulmasını engeller.
Faaliyetin Yayılması Teorisi
 Bu model, kompleks bir çağrışım ağ üzerine inşa
edildi.
 Bu ağda spesifik anılar, çağrışımlarla bağlanmış
kavramlarla ilişkili kavramsal alana yayılır.
 Örn: Kırmızı – güneşin doğuşu
Kırmızı – ateş
Şekil:9.4
 Kolaylaştırıcı etki: Bir sözcüğün, bu sözcük ile ilişkili
olabilecek bir sözcüğün gösterilmesinin ardından bu
sözcüğün daha kolay ulaşılabilir hale gelmesi.
 Örn: eğer mavi rengini size gösterirsek, bu sözcüğü
hatırlamanız, bu renk verilmeden MAVİ sözcüğü
gösterilen gruba göre daha hızlı olacaktır.
Nöral Görüntüleme Teknikleri ve Faaliyet Yolları
 Son yıllarda yapılan çalışmalar sözcüğün fiziksel,
fonolojik ve anlamsal kodlarının farklı nöral alanları
faal hale getirdiğini göstermiştir.
 Örn: sözcüğün görsel sunumu, ventral oksipital lobu
faaliyete geçirir
Önermeli Ağ Modelleri
Çağrışım Temelli İnsan Belleği (ÇTİB) ve Bilginin
Temsili:
 Önerme: Kendi başına bir hüküm bildiren bilginin en
küçük birimi
 Günlük yaşam problemleri ve bilginin temsili
arasındaki bağlantıyı bulmak için dünyanın doğasıyla
ilgili ifadeler veya iddialar olan önermeleri kullanırlar.
 Önerme, kavramlar ve fikirleri birbirine bağlayan bir
çeşit ayrı yapı, cümleye benzer bir soyutlamadır.
 Uzun Süreli Belleğin amacı; dünya hakkında ki bilgiyi
kaydetme ve depolanmış bilgiye ulaşılmasını
sağlamaktır.
 Önermeye ait temsillerde, bilgiyi kaydetmek için en
önemli yapı özne – yüklem yapısıdır.
 Örn: “Sezar Öldü” cümlesi, özne, yüklem olmak üzere
iki öğeyle temsil edilir. Her ikisi de iddia edilen fikri
temsil eden bir “olgu” dan türemiştir.
Düşüncenin Adaptif Kontrolü (DAK):
 Uyaranlar, dış dünyadan çalışma belleğine kodlanır ve
sistem çevresinde döndürülür ve çıktı “performans”
olarak bazı danışanlarda kendini gösterir.
 Bu yapı içinde üç tip bellek vardır:
 1. Çalışma Belleği: kısa süreli belleğin bir çeşididir.
USB’ den geri çağrılan bilgi de dahil olmak üzere, o
anda mevcut olan bilgi üzerinde işlem yapar.
 2. İfade Edilebilir Bellek: Dünya hakkında sahip
olduğumuz bilgidir. Episodik ve anlamsal bellek, ifaede
edilebilir bellek içerisinde yer alır.
 3. Üretim Belleği: Ayakkabı bağlamak, yemek yemek
gibi şeyleri sadece yapmak için gerekli olan bilgiyi
işaret eden işlemsel bilgiye çok yakındır.
 Üretim sistemleri kavramı:
 Örn: EĞER a b’nin babası ve b, c’nin babasıysa
O HALDE a, c’ nin dedesidir.
 DAK İçinde Bilginin Temsili: Anderson, bilginin
temsiliyle ilgili üç kod teorisini öne sürer. Bu kodlar:
 1. Zamansal Sıra: Olayların ardışık yapısını kaydeder. Bu
zamansal sırayla, yaşamımızda birbirini izleyen olayları
geri getirip hatırlayabiliriz.
 2. Mekansal Temsiller: Mekansal temsiller bilginin
temel yollarından birisidir. Şekilsel bilginin bellek
içinde kaydedileceği düşünülür.
 3.Önerme Bilgisinin Temsili, bilginin sırasından
bağımsız olduğundan, önermeye ait temsillerin
kodlanması diğer kodlama çeşitlerine göre daha fazla
soyuttur.
BİLGİNİN TEMSİLİ – NÖROBİLİŞSEL BAKIŞ
Varsayımsal Bellek İzinin Araştırılması:
 Beynin bazı alanları belirli işlevlerle bağlantılıdır ama
bellek gibi işlevler her biri bir diğerine paralel ve
eşzamanlı çalışabilen çeşitli yerlere angaje olmuş
görünür.
 Bellek, özel beyin sistemleri her olayın belirli yönlerini
temsil etmeleri bakımından lokalize olmuştur, ancak
bütün halinde bir olayın temsilinde nöral sistem rol
oynadığı için de yayılmıştır.
Amnezik Hastaların Unutması Ne Anlama
Gelir ?
 Geriye Dönük Amnezi: Bilginin geri getirilmesindeki
bozukluk. Örn: kafasına top çarpan birisi, EKT
 İleriye Dönük Amnezi: Bilgiyi kodlamadaki bozukluk.
 İki tip amnezide geçici ve ya kalıcı olabilir.
 Korsakoff Sendromu: kalıcı amneziye yokl açabilir.
(Şiddetli alkolizmin neden olduğu bozukluk)
Ne olduğunu Bilmek ve Nasıl Yapıldığını
Bilmek
 İşlemsel bellek örtüktür ve çaba sarf ederek ulaşılır.
 ifade edilebilir bilgiyle ilgili bellek açıktır ve gerçekleri
ve olayları içerir.
 İşlemsel bilgiyi ve ifade edilebilir bilgiyi test etmenin
bir yolu kolaylaştırma ve tanıma deneyleridir.
 Kolaylaştırma testi: Katılımcıya bir ipucu
verilmektedir, bu ip ucu hedef sözcükle ilişkili bir
sözcüktür.
 Örn: Futbol sözcüğü (kolaylaştırıcı), top sözcüğünün
(hedef) çağrışımını kolaylaştırır.
 Eğer amnezi hastaları bir kolaylaştırma görevinde
pozitif performans gösteriyorsa işlemsel bilgilerinin
sağlam kaldığı sonucuna varabiliriz.
 Eğer sözcüğü hatırlamada başarısız olurlarsa ifade
edilebilir bilgileri bozulmuş demektir.
Bellek Yapısının Aşamalı Sınıflandırılması
 İfade edilebilir bilgi episodik ve anlamsal anıları
kapsarken, ifade edilemez bilgi ise becerileri,
kolaylaştırmayı, yatkınlıkları ve temsillerin diğer
ilişkisiz türlerini içerir.
BELLEK: KONSOLİDASYON
(SAĞLAMLAŞTIRMA)
 Yeni anıların altında yatan süreçlerin kırılgan olduğu
ve tamamen sağlamlaştırılmadığı düşünülmüştü.
 Fotoğraf görüntülerine benzeyen bu anıların kalıcı
olması için belli bir zamana ihtiyaç vardı. Eğer bu
zaman verilmezse bu anılar tamamen geliştirilemez ve
yok olurlar.
 Adrenajik sistemler ve amigdala faaliyetleri bellek
konsolidasyonunu etkiler.
Bağlantıcılık ve Bilginin Temsili
 Bağlantıcılık, paralel dağılımlı bir ağda basit birimlerin
bağlanmasını açıklayan bir zihin teorisi olarak
tanımlanabilir.
 Birimlerin paralel veya eş zamanlı olarak sistem
boyunca birbirini uyardığı veya ket vurduğu
varsayımına dayanır.
 Bağlantıcı modellerde örüntülerin kendileri
depolanmayıp örüntülerin yediden oluşturulmasına
izin veren birimler arasındaki bağlantı gücü depolanır.
 Bağlantıcı modeller öğrenmeye farklı yaklaşırlar.
 Kurallar öğrenilemez, basit birimler arasındaki
bağlantılar öğrenilir.
 Davranışlarımız kurallar tarafından yönetiliyormuş gibi
görünse de yaptığımız çıkarımlar beyindeki bağlantı
ağından kaynaklanır.
 Paralel dağılımlı bilgi işleme modelleri, bilginin
temsilinde nöral uyarılmalardan ilham alır. Bütün bilgi,
bağlantılarda lokalize olur. Muhtemelen bu bağlantılar
nöral bağlantıların içindedir.
BİLİMSEL NÖROBİLİME IŞIK TUTMA
BİLGİNİN TEMSİLİ
 Bilginin beyinde nasıl temsil edildiğini ve psikolojik
deneyimdeki beyin faaliyetlerinin kendisini nasıl
ortaya koyduğunu anlama bilişsel nörobilimin temel
amaçlarından birisidir.