Transcript Rani razvoj - University of Belgrade

Rani razvoj



Prenatalni razvoj
Period novorođenčeta
Rano (negativno) iskustvo
Prenatalni razvoj (lat. prae – pred,ispred,
pre + lat. natus = rođen)





Fizički razvoj
Senzorna osetljivost i motorna aktivnost
ploda
Uticaj sredine na razvoj ploda
Učenje u prenatalnom periodu
Uticaj prenatalnog na kasniji razvoj
Stadijumi fizičkog razvoja u
prenatalnom periodu



-
Stadijum ovuma (grč. ovum = jaje): prve dve nedelje, od
koncepcije do vezivanja ploda za zid materice.
Embrionalni stadijum (grč. embrion = zametak): od 2. – 8.
Nedelje
proces organogeneze
Fetalni stadijum (lat. fetus = plod): od 9. nedelje do
rođenja
razvoj morfoloških “detalja”
počeci ponašanja
počeci učenja
Deoba zigota, formiranje morule i blastule
Morula



Ektoderm – iz koga se razvijaju koža,
nervni sistem i perceptivni organi
Mezoderm iz koga se razvijaju skeletni
i mišićni sistem
Endoderm iz koga se razvijaju
unutrašnji organi (respiratorni,
digestivni itd.)
Prenatalni razvoj nervnog
sistema
- Nervni sistem se stvara od ektoderma
- Do 18. dana starosti ektodermalni ćelijski sloj
se na leđnoj strani embriona duž središnje
linije zadeblja i na taj način se stvara nervna
ploča
- Na prednjem kraju nervne ploče se ubrzo po
njenom stvaranju javljaju zadebljanja –
plakode od kojih će se kasnije formirati čulni
organi (čulo vida, sluha i mirisa) i deo jedara
kranijalnih živaca
Prenatalni razvoj nervnog
sistema
-
Nervna ploča se izdužuje i istovremeno
počinje da se ulubljuje spuštajući se svojim
srednjuim delom prema unutrašnjosti tela,
dok njeni zadebljani rubovi ostaju
uzdignuti.Ovaj proces dovodi do sve većeg
približavanja rubova nervne ploče tako da se
na kraju oni spoje i oko 25. dana
embrionalnog razvića formira se nervna cev
od koje će se zatim razviti svi delovi
centralnog nervnog sistema
Prenatalni razvoj nervnog
sistema
-
Prednji deo nervne cevi se proširuje u
mešak koji se naziva arhencephalon
(pramozak) od koga se kasnije razvijaju
svi delovi mozga, a od zadnjeg, repnog
dela nervne cevi kasnije nastaje
kičmena moždina
-
U 4. nedelji se od pramozga formiraju
prosencephalon (prednji mozak),
mesencephalon (srednji mozak) i
rhombencephalon (rombasti zadnji
mozak)
-
Krajem 4. i početkom 5. nedelje formira se
svih pet moždanih mehurova koji čine mozak
odraslog čoveka: prosencephalon se deli u
dva dela - telencephalon (prednji mozak) i
diencephalon(međumozak).Mesencephalon
(srednji mozak ) se ne deli. Od
rhombencephalona nastaju metencephalon
(zadnji ili mali mozak) i myelencephalon
(završni mozak), na koji se nadovezuje
kičmena moždina, jedini deo centralnog
nervnog sistema koji se nalazi van lobanje.
-
-
-
U toku daljeg embrionalnog razvića telencephalon
se pomera znatno napred i deli se na dve
hemisfere.Telencephalon raste više od drugih
moždanih struktura kod čoveka pa se naziva i veliki
mozak.
Paralelno sa stvaranjem pet mehurova, a i kasnije
tokom prenatalnog razvoja odvija se burna deoba,
odnosno proliferacija nervnih ćelija, njihova migracija
– razmeštanje po genetski utvrđenom planu na
određena mesta i diferencijacija. Posle migracije,
dolazi do maturacije nervnih ćelija koje uspostavljaju
međusobne sinaptičke veze kao i veze sa
receptorima i efektorima
Po završenoj embriogenezi ne dolazi više do deobe
nervnih ćelija
Senzorna osetljivost ploda





Čulo ukusa-receptorne ćelije se formiraju već
krajem trećeg gestacionog meseca
Čulo mirisa-fetus reaguje na draži velikog
intenziteta
Čulo dodira-plod reaguje na taktilna draženja na
samom početku fetalnog perioda
Čulo vida-u 4.g. mesecu javlja se reakcija na
svetlost, pupilarni refleks. Na jake svetlosne draži
fetus reaguje pokretanjem očnih kapaka i mišića.
Čulo sluha- u 5. g. mesecu fetus reaguje trzanjem
na jake zvučne draži
Motorna aktivnost ploda


U embrionalnom stadijumu se javljaju
miogeni i neurogeni pokreti koji nisu oblici
ponašanja
U fetalnom stadijumu se javljaju prvi oblici
ponašanja, koji predstavljau motorni
odgovor na spoljašnje draži. Sa 14 nedelja
fetus poseduje sve reflekse koji su prisutni
kod novorođenčeta.
Uticaj sredine na razvoj ploda


-
-
Teratogeni faktori (grč. teras = nakaza): sredinski
činioci koji dovode do malformacija ploda,
smrti ili posledica koje se ispoljavaju u
postnatalnom razvoju.
Zakonitosti delovanja teratogenih faktora
isti teratogen može izazvati različite posledice
zavisno od vremena kada deluje
različiti teratogeni mogu imati isto dejstvo
najosetljiviji je embrionalni period,
“embrionalne krize” pojedinih organa
fetalni stadijum je u velikoj meri zaštićen od
delovanja teratogena
Učenje u prenatalnom periodu



-
Klasično uslovljavanje:
Speltov ogled: BD - jak zvuk, UD – taktilne
vibracije, R-trzanje
Habituacija
Ekspoziciono učenje
Učenje ritma spavanja (Štirman)
Pamćenje akustičnih iskustava iz prenatalnog
perioda (ogledi De Caspera): novorođenčad
prilagođavaju brzinu sisanja ako se kao
potkrepljivač koristi zvuk otkucaja srca ili glas
majke nasuprot drugim glasovima
Uticaj prenatalnog na kasniji
razvoj




Humoralna teorija (lat. Humor – telesna tečnost) (Tomson):
negativna emocionalna stanja majke putem poremećene
hormonske ravnoteže deluju na ponašanje ploda i na
razvoj u postnatalnom periodu
Poremećen protok krvi u materici u stanjima stresa
trudnice
Kortizol je inhibitor fetalnog rasta, materica može da
ublaži negativni dejstvo putem pretvaranja kortizola
u kortizon
Janet A. DiPietro – Umereni nivo stresa povoljno
deluje na razvoj fetusa Current Directions in
Psychological Science, 2004


Psihoanalitička teza o uspostavljanju
afektivne veze između majke i deteta već u
prenatalnom periodu
Pamćenje akustičnih iskustava iz
prenatalnog perioda – De Casperov
eksperiment je pokazao da novorođenčad
prepoznaju pesme koje su slušali tokom
prenatalnog perioda
Period novorođenčeta

-
-
Kriterijumi za određivanje trajanja perioda
novorođenčeta
Vreme do zarastanja pupčane vrpce, vraćanja na
težinu pri rođenju...
Vreme potrebno da se uspostave uslovni refleksi
na svim čulima
Vreme do uspostavljanja početne adaptacije
organizma na spoljašnju sredinu-samostalan rad
fizioloških sistema i stabilizacija fizioloških
parametara, u proseku do kraja prvog meseca
života
Prevremeno rođena deca

-
Uzroci poremećaja u razvoju prevremeno rođene
dece
Organski faktori (moždane povrede prilikom rođenja,
neadekvatno doziranje kiseonika u inkubatoru)
Smanjena senzorna i socijalna stimulacija tokom
boravka u inkubatoru
Korner i sar.: eksperiment sa vodenim krevetićima –
dodatna stimulacija dovela do opadanja epizoda
apnea
-
Kategorije aktivnosti novorođenčeta
prema Volfu






Mirno spavanje
Isprekidano spavanje
Pospanost
Pasivna budnost
Aktivna budnost
Plač
Senzorne i perceptivne sposobnosti
novorođenčeta

-

O senzornim i perceptivnim sposobnostima
novorođenčeta zaklučuje se na osnovu
sledećih složaja psihofizioloških reakcija
Umirivanje
Pojačana budnost (pažnja)
Uznemirenost
Preferencija draži koje imaju socijalni
značaj
Senzorne i perceptivne sposobnosti
novorođenčeta (nastavak)

Čulo sluha: novorođenče može da vrši
grube lokalizacije izvora zvuka u pravcu
levo-desno, ritmični niskofrekventni zvuci
deluju umirujuće, tonovi u opsegu
frekvencjai ljudskog glasa izazivaju
povećanu pažnju
Čulo vida
Novorođenčad imaju smanjenu kontrastnu
osetljivost (najmanja razlika u svetlini potrebna
da bi se detektovale razlike u stimulusima) u
odnosu na odrasle
- Novorođenčad imaju malu vizuelnu oštrinu
- Hromatska diskriminacija (sposobnost da se
razlikuju stimulusi na osnovu talasnih dužina) je
smanjena u odnosu na odrasle
Mogući uzroci navedenih ograničenja su optička i
retinalna nezrelost, kao i nezrelost centralnog
nervnog sistema
-
Čulo vida
- sposobnost praćenja objekta koji se kreće
-
-
-
skokovitim pokretim oka, pokreti oka zaostaju za
pokretima objekta
Novorođenčad se uspešnije orijentišu ka
stimulusima u temporalnom u odnosu na nazalni
deo vidnog polja
preferencija za složene oblike i oblike koji podsećaju
na ljudsko lice
oštrina vida raste naglo tokom prva tri meseca,
ograničeno fokusiranje udaljenih predmeta
na uzrastu od oko 3 meseca razvija se binokularni
vid
Motorno ponašanje novorođenčeta


a)
b)
c)
Spontani generalizovani pokreti celog tela
Refleksi-specifični, urođeni, nevoljni i
stereotipni motorni odgovori na određene draži
Refleksi koji se ne menjaju tokom života
Refleksi koji se transformišu tokom razvoja
Refleksi koji su prisutni na rođenju i gube se u
prvim mesecima života
Refleksi koji se gube

-
-
-
Njihovo odsustvo na rođenju ili produženo trajanje
ukazuje na poremećaje u razvoju nervnog sistema
Moroov refleks, grljenja, trzanja-gubi se između 3. i 6.
meseca
Refleks Babinskog – gubi se između 4. i 6. meseca
Palmerov refleks, refleks hvatanja, gubi se do kraja prve
godine
Refleks plivanja, gubi se krajem prve godine
Refleks hodanja, gubi se u prvim nedeljama života